เอกสารประกอบการสอน วิชาการผลิตไก่ไข่

คำนำ

เอกสำรประกอบกำรสอนฉบบั น้ี จดั ทำข้ึนเพ่ือใหน้ กั ศึกษำสำขำวชิ ำสัตวศำสตร์ได้
ศึกษำเพิ่มเติม และใช้ประกอบกำรเรี ยนวิชำกำรผลิตไก่ไข่ (3503-2102) หลักสู ตร
ประกำศนียบตั รวิชำชีพช้นั สูง พุทธศกั รำช 2557 ประเภทวิชำเกษตรกรรม สำขำวิชำสัตว
ศำสตร์ เน้ือหำสำระสอดคล้องกับรำยละเอียดคำอธิบำยรำยวิชำ วิชำกำรผลิตไก่ไข่
ประกอบดว้ ย สถำนกำรณ์กำรผลิตและกำรตลำดไก่ไข่และไข่ไก่ พนั ธุ์และกำรคดั เลือก
พนั ธุ์ โรงเรือนและอุปกรณ์กำรเล้ียง อำหำรและกำรให้อำหำร กำรจดั กำรเล้ียงดูไก่ไข่
ระยะต่ำง ๆ กำรสุขำภิบำลและกำรป้องกนั โรค กำรควบคุมคุณภำพและกำรตลำดไข่ไก่
และกำรวำงแผนกำรผลิต

กำรใชเ้ อกสำรประกอบกำรสอน วิชำกำรผลิตไก่ไข่ฉบบั น้ี ควรใช้ร่วมกบั
บทปฏิบตั ิกำรกำรผลิตไก่ไข่ เพื่อให้ครอบคลุม จุดประสงคร์ ำยวชิ ำ สมรรถนะรำยวชิ ำ และ
คำอธิบำยรำยวิชำ เอกสำรประกอบกำรสอนวิชำกำรผลิตไก่ไข่ฉบบั น้ี เกิดข้ึนจำกองค์
ควำมรู้ต่ำง ๆ ที่ไดม้ ีผูร้ ู้เผยแพร่ในรูปแบบต่ำง ๆ ผำ่ นสื่อต่ำง ๆ ผูเ้ ขียนขอขอบคุณทุกท่ำน
ทุกส่ือที่ใหโ้ อกำสให้ผเู้ ขียนไดร้ วบรวม และนำเสนอเพ่ือเป็ นประโยชน์ในกำรศึกษำวิชำชีพ

กำรผลิตสัตว์ ต่อไป เอกสำรฉบบั น้ีอำจมีขอ้ บกพร่อง ผูเ้ ขียนพร้อมที่จะรับคำแนะนำ
จำกผูใ้ ชเ้ อกสำรเล่มน้ีทุกท่ำน กรุณำส่งขอ้ เสนอแนะที่ [email protected]
จกั ขอบคุณเป็นอยำ่ งยง่ิ

ปรีชำ พรำมณีโชติ
14 ธนั วำคม 2562

สารบัญ หน้า

ที่ เร่ือง 1
4
บทท่ี 1 สถานการณ์การผลติ ไก่ไข่ และตลาดไข่ไก่ 12
17
ประวตั ิการพฒั นาการเล้ียงไก่ไข่ในประเทศไทย 18
ลกั ษณะการเล้ียงไก่ไข่ในประเทศไทย 20
สถานการณ์การผลิตไก่ไข่และการคา้ ไขไ่ ก่ 21
ปัจจยั ท่ีช่วยใหก้ ารผลิตไก่ไข่ประสบผลสาเร็จ
การเร่ิมตน้ การเล้ียงไก่ไข่ 24
รูปแบบของธุรกิจการผลิตไก่ไข่ 27
ประเภทของผเู้ ล้ียงไก่ไข่ 29
บทที่ 2 พนั ธ์ุและการคัดเลือกพนั ธ์ุไก่ไข่ 36
พนั ธุ์และลกั ษณะประจาพนั ธุ์
พนั ธุ์ ไก่ไขท่ ่ีนิยมเล้ียงในประเทศไทย 42
หลกั การคดั เลือกและปรับปรุงพนั ธุ์ไก่ไข่ 43
การผสมพนั ธุ์ไก่เพ่ือผลิตลูกผสมหรือพนั ธุ์แท้ 49
บทที่ 3 โรงเรือนและอุปกรณ์ในฟาร์มไก่ไข่ 51
หลกั การพิจารณาสร้างโรงเรือน
แบบของโรงเรือนเล้ียงไก่ไข่ 63
การจดั วางผงั ฟาร์มและโรงเรือนไก่ไข่ 64
การจดั เตรียมโรงเรือนและอุปกรณ์การเล้ียงไก่ไข่ 68
บทที่ 4 อาหารและการให้อาหารไก่ไข่ 69
ประโยชน์ของอาหาร 69
ประเภทของอาหาร 71
ลกั ษณะของอาหาร
การเลือกซ้ืออาหารหรือวตั ถุดิบประกอบสูตรอาหาร
ปัจจยั ท่ีมีผลตอ่ ประสิทธิภาพการใชอ้ าหาร
ความตอ้ งการอาหารของไก่ไข่

สารบญั หน้า

ที่ เรื่อง 76
บทท่ี 4 (ตอ่ ) 82

การสร้างสูตรอาหารไก่ไข่ 90
การใหอ้ าหารไก่ไขร่ ะยะต่าง ๆ 96
บทที่ 5 การจัดการเลยี้ งดูไก่ไข่ระยะต่างๆ 100
การจดั การเล้ียงดูไก่เล็ก 111
การจดั การเล้ียงดูไก่รุ่น
การจดั การเล้ียงดูไก่ระยะวางไข่ 122
การปฏิบตั ิทางการเกษตรท่ีดี สาหรับฟาร์มไก่ไข่ 124
บทท่ี 6 การสุขาภิบาลและการป้องกนั ควบคุมโรคไก่ 126
การจดั การสุขาภิบาลป้องกนั โรคในฟาร์มไก่ไข่
โรคและสาเหตุของโรค 146
หลกั การทวั่ ไปในการป้องกนั และควบคุมโรค 148
บทท่ี 7 การควบคุมคุณภาพและการตลาดไข่ไก่ 156
ส่วนประกอบของไขไ่ ก่ 158
การตรวจคุณภาพไข่ไก่ 158
การเก็บรักษาคุณภาพไข่
การบรรจุหีบห่อและการขนส่ง 163
ตลาดและปัญหาเกี่ยวกบั การตลาดไขไ่ ก่ 167
บทที่ 8 การวางแผนการผลติ ไก่ไข่ 178
การบนั ทึกและจดั เก็บขอ้ มูลเกี่ยวกบั การผลิตไก่ไข่
การวเิ คราะห์ปัจจยั การผลิตไก่ไข่
การวางแผนโครงการการผลิตไก่ไข่

บทที่ 1
สถานการณ์การผลติ ไก่ไข่ และตลาดไข่ไก่

1. ประวตั ิการพฒั นาการเลยี้ งไก่ไข่ในประเทศไทย

ประเทศไทยมีการเล้ียงไก่ไข่มาเป็นระยะเวลานานมากแลว้ โดยด้งั เดิมเป็นการเล้ียงไก่ไข่

พ้นื เมืองไดแ้ ก่ ไก่แจ้ ไก่อู ไก่ตะเภา ซ่ึงการเล้ียงเป็นแบบเล้ียงหลงั บา้ นของแตล่ ะครอบครัวไวก้ ินไข่

เอง ไก่ไข่พ้ืนเมืองเหล่าน้ีเล้ียงง่าย สามารถหาอาหารธรรมชาติกินไดเ้ องในพ้ืนท่ี แตใ่ หผ้ ลผลิตนอ้ ย

การผลิตจึงแค่เพยี งพอบริโภคในครัวเรือนและมีเหลือจาหน่ายบา้ งเลก็ นอ้ ยเท่าน้นั มิไดม้ ีการเล้ียง

ไก่ไข่เชิงธุรกิจการคา้ อยา่ งเป็ นรูปธรรมแต่ประการใด

การพฒั นาการเล้ียงไก่ไขใ่ หม้ ีประสิทธิภาพสูงข้ึนเริ่มตน้ ในปี พ.ศ. 2467 เม่ือหม่อมเจา้ สิทธิ

พร กฤษดากร ไดน้ าไก่พนั ธุ์เลก็ ฮอร์น (Leghorn) มาเล้ียงเพอ่ื การคา้ เป็นคร้ังแรก แตก่ ารเล้ียงไก่ไม่

พฒั นาเท่าที่ควร จนกระทง่ั ปี พ.ศ. 2484 เมื่อคุณหลวงสุวรรณวาจกกสิกิจ (นายทองดี เรศานนท)์ ได้

นาวธิ ีการเล้ียงไก่ไข่แบบใหมม่ าทดลองที่มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ บางเขน ตวั อยา่ งเช่น ทดลอง

เล้ียงไก่ไขแ่ บบขงั กรง หรือกรงตบั ทดลองเล้ียงไก่ไขพ่ นั ธุ์ตา่ งๆ และฟักไขด่ ว้ ยเคร่ืองฟักทนั สมยั

นาเขา้ ไก่ไขพ่ นั ธุ์ไขด่ ก จดั แขง่ ขนั ไขด่ ก รวมท้งั ส่งเสริมการเล้ียงไก่ไข่พนั ธุ์ไขด่ กใหก้ บั เกษตรกร

ทว่ั ไป และจดั หลกั สูตรฝึกอบรมการเล้ียงไก่ใหแ้ ก่เกษตรกร ทาให้เกษตรกรสนใจและเล้ียงไก่ไข่

เป็นอาชีพมากข้ึน โดยไก่ไข่ที่เล้ียงเป็นไก่ไข่พนั ธุ์แท้ เช่น พนั ธุ์เลก็ ฮอร์น และพนั ธุ์โร๊ด ไอแลนด์เรด

เป็นตน้ นบั วา่ เป็นการเริ่มตน้ การเล้ียงไก่ไข่เชิงการคา้ ในประเทศไทยอยา่ งจริงจงั และมีผลใหเ้ กิด

การพฒั นาการเล้ียงไก่ไข่อยา่ งต่อเน่ืองจนถึงปัจจุบนั

ในยคุ ท่ีสองของการพฒั นาการเล้ียงไก่ไขใ่ นประเทศไทย นบั วา่ มีความกา้ วหนา้ อยา่ งมาก

เน่ืองจากเกษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ไขม่ ีความรู้และเขา้ ใจวธิ ีการเล้ียงไก่ไขม่ ากข้ึน ทาใหม้ ีการเล้ียงไก่ไข่

เป็นอาชีพหลกั อยา่ งจริงจงั เพ่ิมมากข้ึน โดยการเล้ียงไก่ไข่ส่วนใหญ่อยทู่ ี่ จงั หวดั ฉะเชิงเทรา สระบุรี

และพระนครศรีอยธุ ยา การเล้ียงไก่ไขโ่ ดยทว่ั ไปเป็นแบบเล้ียงในกรงตบั ขงั เดี่ยวท่ีสามารถ

ตรวจสอบประสิทธิภาพการไขข่ องแมไ่ ก่ได้ มีการพฒั นาการสร้างโรงเรือนไก่ไข่ใหเ้ หมาะสมกบั

การเล้ียงไก่ไขใ่ นเขตร้อน โดยส่วนใหญเ่ ป็ นโรงเรือนเปิ ด มีการใชไ้ ก่ไข่พอ่ – แม่พนั ธุ์สายพนั ธุ์

ลูกผสมทางการคา้ ท่ีมีเปลือกไขส่ ีน้าตาลโดยการนาเขา้ มาจากต่างประเทศ ไดแ้ ก่ พนั ธุ์ไฮเซก

บราวน์ (Hisex Brown) เชฟเวอร์ สตาร์ครอส (Sheaver Starcross) ดีคาลบ์ วอเรน (DeKalb Warren)

ฯลฯ มาผลิตเป็ นแมไ่ ก่ไขย่ นื กรง ถึงแมไ้ ก่พนั ธุ์เหล่าน้ีจะใหผ้ ลผลิตไข่ไก่เพียงประมาณ 260 – 270

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 2

ฟอง/ปี ในสมยั น้นั แตก่ ย็ งั ถือวา่ ไก่ไข่พนั ธุ์เหล่าน้ีมีประสิทธิภาพการผลิตสูง เล้ียงง่ายและไดช้ ่วย

พฒั นาอาชีพการเล้ียงไก่ไขข่ องเกษตรกรใหม้ ีความกา้ วหนา้ มาอยา่ งต่อเนื่อง

ในปี พ.ศ. 2527 มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ไดท้ าการส่งเสริมและฝึกอบรมหลกั สูตรอาหาร

สตั วใ์ หแ้ ก่เกษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ไขท่ ้งั ในเขตจงั หวดั ฉะเชิงเทราและจงั หวดั อ่ืนๆ ทวั่ ประเทศ เพอื่

ส่งเสริมใหเ้ กษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ไขผ่ ลิตอาหารคุณภาพดีใชเ้ องท่ีฟาร์ม ท้งั น้ีเพื่อเป็นการเพิ่ม

ประสิทธิภาพและลดตน้ ทุนการเล้ียงไก่ไข่ อีกท้งั สามารถคงอาชีพการเล้ียงไก่ไข่อยไู่ ด้ แมใ้ น

สภาวะวกิ ฤติ สาหรับไข่ไก่ท่ีผลิตไดม้ กั ขายใหผ้ รู้ วบรวมไข่ไก่ หรือ ลง้ เก็บไข่เป็นส่วนใหญ่ เพ่อื ไป

จดั จาหน่ายตอ่ ไปยงั ผบู้ ริโภค ส่วนพนั ธุ์ไก่ไข่ท่ีเกษตรกรเล้ียง ก็ซ้ือจากผผู้ ลิตลูกไก่ท่ีมีจานวน

ประมาณ 20 ราย ซ่ึงมีท้งั บริษทั ผลิตลูกไก่เครือบริษทั อาหารสัตว์ และบริษทั ที่ผลิตลูกไก่โดยเฉพาะ

อยา่ งเดียว ท้งั น้ีการนาเขา้ ไก่ไขพ่ อ่ - แมพ่ นั ธุ์เป็นไปอยา่ งเสรี แตก่ ็พอดีกบั ความตอ้ งการของตลาด

โดยมีกลไกตลาดเป็นตวั ควบคุมปริมาณการผลิตลูกไก่ไข่ ราคาลูกไก่และไข่ไก่มีเสถียรภาพมาก

การเล้ียงไก่ไขม่ ีกาไรค่อนขา้ งคงที่และแน่นอน เกษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ไข่จึงกลา้ ท่ีจะลงทุนและมีการ

พฒั นาการเล้ียงไก่ไขข่ องตนเอง อาชีพการเล้ียงไก่ไขถ่ ือวา่ เป็นอาชีพทางการเกษตรที่ดีท่ีสุดอาชีพ

หน่ึง มีผลการตอบแทนดี จึงทาใหอ้ าชีพการเล้ียงไก่ไขก่ ระจายตวั ไปยงั ภาคตา่ งๆ ของประเทศไทย

การเล้ียงไก่ไข่ในประเทศไทยเร่ิมเกิดการเปล่ียนแปลงในเชิงลบคร้ังแรก หลงั จากการเกิด

สภาวะวกิ ฤติเศรษฐกิจในปี พ.ศ. 2540 บริษทั อาหารสัตวย์ กั ษใ์ หญท่ ่ีทาธุรกิจหลากหลาย หนั มาเนน้

การทาธุรกิจทางดา้ นเกษตรและอาหารมากข้ึน จึงไดม้ ีการขยายตวั ดา้ นการเล้ียงไก่ไข่เพมิ่ ข้ึน โดย

การนาเขา้ ปุู - ยา่ พนั ธุ์ (grandparent stock; GP) จานวนมากเพื่อทาการผลิตเป็นไก่ไข่พอ่ - แม่พนั ธุ์
(parent stock; PS) และแมไ่ ก่ไข่ยนื กรง นอกจากน้ียงั มีการนาเขา้ ไก่ไขพ่ อ่ - แมพ่ นั ธุ์ของผผู้ ลิต

ลูกไก่ไข่รายอ่ืนๆ ดว้ ย ซ่ึงการกระทาดงั กล่าวส่งผลกระทบทาใหเ้ กิดการลน้ ตลาดของลูกไก่ไข่และ

ไข่ไก่เพ่อื การบริโภคในทอ้ งตลาด ส่งผลใหร้ าคาลูกไก่ไข่ และไข่ไก่ตกต่าเป็นระยะเวลายาวนาน

จนเกษตรกรผูเ้ ล้ียงไก่ไขร่ ายอิสระทวั่ ไปไมส่ ามารถดารงอาชีพอยไู่ ด้ และตอ้ งเลิกเล้ียงไก่ไขไ่ ปเป็น

จานวนมาก จากสภาวะวกิ ฤติราคาไก่ตกต่าเป็นระยะเวลายาวนาน ทาใหจ้ านวนเกษตรกรผเู้ ล้ียงไก่

ไขล่ ดลง

การเปล่ียนแปลงของการเล้ียงไก่ไขใ่ นประเทศไทยคร้ังใหญ่สุด เกิดข้ึนเมื่อมีการระบาด

ของโรคไขห้ วดั นกอยา่ งกวา้ งขวางในประเทศไทย และในประเทศเขตภูมิภาคเอเชียตะวนั ออกเฉียง

ใตใ้ นปลายปี พ.ศ. 2546 ถึงตน้ ปี พ.ศ. 2547 เน่ืองจากโรคไขห้ วดั นกเป็นโรคท่ีติดต่อสู่คนไดแ้ ละ

เป็นโรคท่ีเป็ นอุปสรรคในการส่งออกเน้ือไก่แช่แขง็ ไปยงั ต่างประเทศเป็นอยา่ งยงิ่ รัฐบาลใช้

มาตรการเขม้ ขน้ ในการควบคุม เฝ้าระวงั และกาจดั เช้ือโรคดงั กล่าวใหห้ มดไปจากพ้ืนที่การเล้ียงสัตว์

ปี กในประเทศไทย โดยการทาลายสัตวป์ ี กท้งั หมดในพ้ืนที่ในรัศมี 5 กิโลเมตรห่างจากจุดที่พบการ

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 3

ติดเช้ือไขห้ วดั นกในสตั วป์ ี กในพ้นื ที่น้นั ทาใหต้ อ้ งมีการทาลายสตั วป์ ี กซ่ึงส่วนใหญ่เป็นไก่ไข่ รวม
ท้งั สิ้นประมาณ 17.9 ลา้ นตวั (สานกั ควบคุมโรคระบาดสัตว,์ กรมปศุสัตว)์ โดยส่วนใหญ่เป็นไก่ไข่
ของเกษตรกรอิสระขนาดยอ่ ย ขนาดเลก็ และขนาดกลาง ส่งผลใหเ้ กษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ไข่รายอิสระ
ประเภทขนาดยอ่ ยจานวนมากตอ้ งเลิกอาชีพการเล้ียงไก่ไขไ่ ปโดยปริยาย

ในขณะเดียวกนั ก็เป็นโอกาสใหผ้ เู้ ล้ียงไก่ไข่รายใหญ่ ท่ีมีกาลงั เงินทุนและมีความพร้อม
มากกวา่ รวมท้งั บริษทั อาหารสตั วท์ ี่มีธุรกิจเล้ียงไก่ไข่ ซ่ึงมีความพร้อมดา้ นเงินทุนและนกั วชิ าการ/
สัตวแพทย์ ไดข้ ยายการเล้ียงไก่ไขท่ ้งั ฟาร์มของตนเองและฟาร์มในเครือ (contract farming) เพิม่ มาก
ข้ึน เพอ่ื ชดเชยกบั การผลิตไข่ไก่ที่ขาดหายไป ทาใหส้ ดั ส่วนการเล้ียงไก่ไข่ในประเทศเปล่ียนมาอยู่
ในมือของเกษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ไขข่ นาดใหญ่เพียงไม่ก่ีราย และอยใู่ นมือของฟาร์มเล้ียงไก่ของบริษทั
อาหารสัตว์ รวมท้งั ฟาร์มในเครือบริษทั เป็นส่วนใหญ่ในปัจจุบนั ผผู้ ลิตลูกไก่ไขใ่ นเครือบริษทั
อาหารสัตวท์ ี่มีฟาร์มเล้ียงไก่ไขข่ องตนเอง และฟาร์มในเครือบริษทั กลบั มีการขยายการฟักลูกไก่ไข่
มากข้ึนเพอื่ ใชใ้ นกิจการตนเอง โดยเฉพาะการนาเขา้ ป่ ู - ยา่ พนั ธุ์ (Grandparent stock; GP) ซ่ึงมี
จานวนไมม่ าก แตส่ ามารถผลิตไก่ไขพ่ อ่ - แม่พนั ธุ์ (Parent stocks; PS) และไก่ไข่ยนื กรงไดจ้ านวน
มากและรวดเร็ว จนมีผลทาใหเ้ กิดการลน้ ตลาดของไข่ไก่และเกิดสภาวะราคาไขต่ กต่า ในปี พ.ศ.

2549 – 2551
ดงั น้นั รัฐบาลในสมยั น้นั จึงกาหนดใหม้ ีการแกป้ ัญหาไก่ไขแ่ บบบูรณาการ โดยการจดั ต้งั

คณะกรรมการนโยบายพฒั นาไก่ไข่และผลิตภณั ฑ์ (Egg board) ข้ึนในปี พ.ศ. 2549 ตามระเบียบ
สานกั นายกรัฐมนตรีวา่ ดว้ ยการพฒั นาไก่ไข่และผลิตภณั ฑ์ พ.ศ. 2549 ท้งั น้ีเพือ่ เป็ นการแกป้ ัญหา
และเพ่อื การพฒั นาการเล้ียงไก่ไข่ของประเทศไทยแบบบูรณาการ ใหม้ ีความมนั่ คงยงั่ ยนื ตลอดไป
คณะกรรมการนโยบายฯ ดงั กล่าวไดก้ าหนดนโยบายและมาตรการท้งั หมด 8 ขอ้ ในการแกป้ ัญหา
และพฒั นาการเล้ียงไก่ไข่ของประเทศไทย ไดแ้ ก่

1) การควบคุมพนั ธุ์สัตวใ์ หพ้ อดีกบั ความตอ้ งการในประเทศ
2) กาหนดเพดานราคาสูงสุด – ต่าสุดของไขไ่ ก่เพือ่ ใหเ้ กษตรกรผูเ้ ล้ียงไก่ไข่อยไู่ ดแ้ ละราคา
เป็นธรรมต่อผบู้ ริโภค
3) กาหนดราคาลูกไก่ หรือพนั ธุ์ไก่ไข่ไม่ใหม้ ีราคาแพงเกินความจาเป็ น
4) ใหเ้ กษตรกรจดข้ึนทะเบียนเพ่ือทราบจานวนพนั ธุ์สตั วใ์ นแตล่ ะปี
5) จดั ต้งั กองทุนไก่ไข่ เพือ่ ช่วยเหลือเกษตรกรและใชเ้ ป็นเงินทุนรณรงคส์ ่งเสริมในการ
ประชาสัมพนั ธ์ และแกไ้ ขปัญหาต่างๆ

6) ใหส้ ถาบนั เกษตรกรสามารถยน่ื ขอพนั ธุ์สตั วเ์ องได้
7) ใหม้ ีการควบคุมการขยายตวั ของฟาร์มขนาดใหญ่

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 4

8) ตอ้ งมีการตรวจสอบฟาร์มพอ่ - แมพ่ นั ธุ์ไก่ไข่ และติดตามสถานการณ์เป็นระยะวา่ มีการ
ควบคุมจริงหรือไม่

โดยมาตรการการควบคุมพนั ธุ์สัตว์ (ขอ้ 1) ปี พ.ศ.2551 คณะกรรมการนโยบายพฒั นาไก่ไข่
และผลิตภณั ฑ์ ไดก้ าหนดโควตาการนาเขา้ ไก่ไขพ่ อ่ - แม่พนั ธุ์ (PS) ปี ละ 405,721 ตวั โดย
กาหนดใหผ้ ผู้ ลิตลูกไก่ซ่ึงเหลืออยจู่ านวน 9 บริษทั (จากเดิมประมาณ 20 บริษทั ) เป็ นผไู้ ดร้ ับโควตา
การนาเขา้ พ่อ - แม่พนั ธุ์ไก่ไขด่ งั กล่าว ซ่ึงบริษทั ผผู้ ลิตลูกไก่ท้งั 9 บริษทั ดงั กล่าวกม็ ีธุรกิจการเล้ียง
ไก่เช่นเดียวกบั เกษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ไข่ทวั่ ไป จึงทาใหเ้ กิดสภาวะการแข่งขนั ที่ไม่เป็นธรรมในการ
เล้ียงไก่ไข่ในประเทศ เกษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ไข่รายอิสระตอ้ งซ้ือพนั ธุ์ไก่ในราคาที่สูงข้ึนและซ้ือไดใ้ น
ปริมาณท่ีไม่เพียงพอจนอาจตอ้ งเลิกอาชีพการเล้ียงไก่มากข้ึน ซ่ึงจะยง่ิ ทาใหโ้ ครงสร้างการเล้ียงไก่
ไข่ของประเทศเสียไป เพราะการเล้ียงไก่ไขจ่ ะมารวมตวั อยใู่ นเครือบริษทั อาหารสตั วแ์ ละเกษตรกร
อิสระขนาดใหญ่เพยี งไมก่ ี่รายเทา่ น้นั

2. ลกั ษณะการเลยี้ งไก่ไข่ในประเทศไทย

การเล้ียงไก่ไข่ในประเทศไทยแมจ้ ะเป็นการเล้ียงเพือ่ การบริโภคในประเทศเป็นหลกั แต่
การเล้ียงไก่ไขข่ องเกษตรกรกม็ ีการพฒั นาใหม้ ีความกา้ วหนา้ มีประสิทธิภาพการผลิตสูงข้ึน โดยการ
ใชพ้ นั ธุ์ไก่ไขท่ ่ีใหผ้ ลผลิตสูง ใหไ้ ขป่ ระมาณ 300 ฟอง/ปี มีการใหอ้ าหารท่ีมีประสิทธิภาพสูงครบ
ตามความตอ้ งการของไก่ไข่ การเล้ียงไก่ไข่ในโรงเรือนควบคุมอุณหภูมิ ทาใหไ้ ก่ไขอ่ ยอู่ ยา่ งสบาย
และใหผ้ ลผลิตสูงตามศกั ยภาพของพนั ธุกรรม และมีการควบคุมป้องกนั โรคอยา่ งเตม็ ประสิทธิภาพ
จนในปัจจุบนั ถือวา่ ประเทศไทยมีความกา้ วหนา้ ในการเล้ียงไก่ไข่ เทียบเท่าการเล้ียงไก่ไข่ใน
อารยประเทศ มาตรฐานการเล้ียงไก่ไขใ่ นประเทศไทย เป็นดงั น้ี

2.1 สายพนั ธ์ุไก่ไข่
ประชาชนคนไทยนิยมบริโภคไข่ไก่ท่ีมีเปลือกสีน้าตาล ดงั น้นั สายพนั ธุ์ไก่ไขท่ ี่เล้ียงใน
ประเทศไทยจึงมีลกั ษณะลาตวั สีน้าตาล และใหไ้ ข่ที่มีเปลือกสีน้าตาลดว้ ย โดยทวั่ ไปพนั ธุ์ไก่ไขท่ ี่
เล้ียงในประเทศไทยเป็นพนั ธุ์ไก่ลูกผสมเชิงการคา้ ท่ีไดร้ ับการปรับปรุงพนั ธุ์ในตา่ งประเทศ สาย
พนั ธุ์ที่นิยมเล้ียงในประเทศไทย ไดแ้ ก่
- พนั ธุ์อีซา บราวน์ (Isa Brown) ผลิตโดย Hendrix Genetics ประเทศเนเธอร์แลนด์
- พนั ธุ์ซี.พ.ี บราวน์ (CP Brown) ผลิตโดยบริษทั เจริญโภคภณั ฑอ์ าหารสัตว์ จากดั ประเทศ
ไทย

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 5

- พนั ธุ์ไฮเซก บราวน์ (Hisex Brown) ผลิตโดย Hendrix Genetics ประเทศเนเธอร์แลนด์
- พนั ธุ์โลมนั ห์ บราวน์ (Lohmann Brown) ผลิตโดย Lohmann GB Limited ประเทศองั กฤษ
โดยทุกสายพนั ธุ์จะมีประสิทธิภาพการผลิตท่ีใกลเ้ คียงกนั คือใหไ้ ข่รวมท้งั หมดประมาณ
320 ฟอง ภายในระยะเวลาใหไ้ ข่ 60 สัปดาห์ และมีความสามารถในการปรับตวั เขา้ กบั การเล้ียงใน
ประเทศไทยไดด้ ี

2.2 การผลติ ลกู ไก่ไข่อายุแรกเกดิ
แผนผงั กระบวนการผลิตลูกไก่ไข่ไดแ้ สดงไวใ้ นรูปที่ 1 โดยปกติผผู้ ลิตลูกไก่ไขจ่ ะนาเขา้ ลูก
ไก่ไข่พอ่ - แมพ่ นั ธุ์อายแุ รกเกิด 1 วนั จากบริษทั ผผู้ ลิตในต่างประเทศ แลว้ ทาการเล้ียงลูกไก่ไขพ่ อ่ -
แม่พนั ธุ์น้นั จนเป็นไก่สาวอายุ 20 สัปดาห์ จึงจะเริ่มออกไข่เพ่ือการฟักออกเป็ นลูกไก่ไข่ ไก่ไขพ่ อ่ -
แมพ่ นั ธุ์จะมีระยะเวลาการออกไขร่ วมประมาณ 60 สัปดาห์ และใหไ้ ขท่ ่ีมีเช้ือรวมกนั ท้งั สิ้นประมาณ
300 ฟอง ซ่ึงเมื่อนาไปฟักออกเป็นลูกไก่ไข่อายแุ รกเกิดท้งั เพศผแู้ ละเพศเมียไดป้ ระมาณ 220 ตวั แต่
ลูกไก่ไขเ่ พศเมียเทา่ น้นั ท่ีจะใชเ้ ล้ียงต่อเป็ นไก่ไขไ่ ด้ ดงั น้นั ไก่ไขพ่ อ่ - แม่พนั ธุ์ 1 ตวั จึงสามารถให้
ลูกไก่ไข่อายแุ รกเกิดได้ 110 ตวั ภายในระยะเวลา 60 สัปดาห์ หรือปี ละ 100 ตวั
ผทู้ ่ีผลิตลูกไก่ไขต่ อ้ งมีการขออนุญาตการนาเขา้ ลูกไก่ไข่จากกรมปศุสัตว์ ก่อนปี พ.ศ. 2549
ไดม้ ีการนาเขา้ ไก่ไข่พ่อ – แม่พนั ธุ์จากต่างประเทศจานวนมาก ทาให้มีการผลิตลูกไก่ไข่ออกมา
จานวนมากเช่นกนั ทาให้เกิดการลน้ ตลาดของไข่ไก่ในประเทศ และเกิดสภาวะราคาไข่ไก่ตกต่า
จนเกษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ไข่ไมส่ ามารถอยรู่ อดได้ ดงั น้นั ในปี พ.ศ. 2549 คณะกรรมการนโยบายพฒั นา
ไก่ไข่และผลิตภณั ฑ์ (Egg Board) จึงกาหนดให้มีโควตาการนาเขา้ ไก่ไข่พ่อ – แม่พนั ธุ์แก่ผูผ้ ลิต
จานวน 9 ราย ซ่ึงเป็ นผปู้ ระกอบการเล้ียงไก่ไข่แบบครบวงจรรวมอยูด่ ว้ ย ซ่ึงจากมาตรการดงั กล่าว
ทาให้เกิดการเปล่ียนแปลงการเล้ียงไก่ไข่ในประเทศไทยมากมาย สุดทา้ ยทาให้การเล้ียงไก่ไข่ใน
ระบบครบวงจรขยายตวั เพ่มิ มากข้ึน ในขณะเดียวกนั เกษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ไขร่ ายอิสระกม็ ีจานวนลดลง
ดงั น้นั ในปี พ.ศ. 2553 ทางรัฐบาลจึงตอ้ งยกเลิกมาตรการดงั กล่าว และเปิ ดโอกาสใหม้ ีการนาเขา้ ไก่
ไขพ่ อ่ - แมพ่ นั ธุ์โดยเสรี ซ่ึงปัจจุบนั มีผขู้ ออนุญาตการนาเขา้ ไก่ไข่พอ่ - แมพ่ นั ธุ์รวมท้งั สิ้น 22 ราย

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 6

รูปที่ 1 กรอบระยะเวลาวงจรการผลิตไข่ไก่พอ่ – แมพ่ นั ธุ์

2.3 การเลยี้ งลูกไก่ไข่เป็ นไก่สาวอายุ 18 สัปดาห์
แผนผงั กระบวนการเล้ียงลูกไก่ไข่จนเป็นแม่ไก่ไขป่ ลดระวางไดแ้ สดงไวใ้ นรูปที่ 2 ลูกไก่
ไขอ่ ายุ 1 วนั จะตอ้ งถูกเล้ียงใหม้ ีอายมุ ากข้ึนจนกระทงั่ อายุ 20 สัปดาห์จึงจะเร่ิมใหไ้ ข่ได้ โดยในระยะ
18 สัปดาห์แรก หรือในระยะลูกไก่กระทง่ั เป็นไก่สาว สามารถเล้ียงในโรงเรือนแบบปล่อยฝงู ได้ แต่
เมื่อไก่ไข่สาว อายุ 19-20 สัปดาห์ เกษตรกรมีความจาเป็นตอ้ งเล้ียงไก่สาวดงั กล่าวในกรงตบั ท่ีจะ
ใชเ้ ล้ียงไก่ไขใ่ นระยะใหไ้ ขต่ อ่ ไป ท้งั น้ีเพอ่ื ใหแ้ มไ่ ก่ไดค้ ุน้ เคยกบั สภาพความเป็นอยแู่ บบกรงตบั
และสามารถใหไ้ ข่ไดใ้ นระยะใหไ้ ข่ แต่เดิมเกษตรกรผูเ้ ล้ียงไก่ไขจ่ ะซ้ือลูกไก่ไขอ่ ายแุ รกเกิดมาเล้ียง
จนเป็นไก่สาวอายุ 18 สปั ดาห์ แลว้ นาข้ึนกรงตบั เพื่อเล้ียงต่อ เป็ นไก่ไข่ แต่จากการใหโ้ ควตาการ
นาเขา้ ไก่ไข่พอ่ แมพ่ นั ธุ์ในปี พ.ศ. 2549-2553 แก่ผผู้ ลิตลูกไก่ไขจ่ านวน 9 ราย ทาใหผ้ ผู้ ลิตลูกไก่ไข่
เหล่าน้ีไมข่ ายลูกไก่แก่เกษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ไขท่ ว่ั ไป แตผ่ ผู้ ลิตลูกไก่ หรือฟาร์มพนั ธะสญั ญาของ
ผผู้ ลิตลูกไก่จะเล้ียงลูกไก่ไข่เป็นไก่สาว อายุ 17-18 สัปดาห์ และจาหน่ายไก่สาวดงั กล่าวใหแ้ ก่
เกษตรกรอีกต่อหน่ึง

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 7

รูปที่ 2 กรอบระยะเวลาวงจรการผลิตไขเ่ พอื่ การบริโภค

2.4 การจัดการเลยี้ งไก่ไข่
การเล้ียงไก่ไขใ่ นปัจจุบนั กระทาโดยท้งั เกษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ไขร่ ายอิสระ และผปู้ ระกอบการ
เล้ียงไก่ไขแ่ บบครบวงจร ซ่ึงรวมถึงเกษตรกรพนั ธะสัญญาดว้ ย อยา่ งไรกต็ าม ฟาร์มเล้ียงไก่ไข่ทุก
ฟาร์มตอ้ งไดร้ ับคารับรองมาตรฐานฟาร์มจึงจะทาการเคล่ือนยา้ ยลูกไก่ไข่ หรือไก่สาวมาเล้ียงที่
ฟาร์มของตนเองได้ ฟาร์มไก่ไขท่ ่ีไดค้ ารับรองมาตรฐานฟาร์มจะตอ้ งมีการปฏิบตั ิเล้ียงดูไก่ไขท่ ่ีดี
รวมท้งั ตอ้ งมีการควบคุมและป้องกนั โรคสตั วป์ ี ก โดยเฉพาะการควบคุมและป้องกนั โรคไขห้ วดั นก
ที่ดีดว้ ย
ไก่ไข่มีระยะเวลาการใหไ้ ขร่ วมท้งั สิ้นประมาณ 60 สปั ดาห์ ซ่ึงจะใหไ้ ข่รวมท้งั สิ้นประมาณ
320 ฟอง แต่ในสภาพปกติทว่ั ไป เกษตรกรจะเล้ียงไก่ไขใ่ นช่วงระยะเวลาใหไ้ ข่ประมาณ 1 ปี หรือ
52 สปั ดาห์ ซ่ึงแมไ่ ก่จะใหไ้ ข่โดยเฉล่ีย 290 – 300 ฟอง

2.5 โรงเรือน
โรงเรือนท่ีใชเ้ ล้ียงไก่ไข่ สามารถแบ่งเป็น 2 ระบบ คือ
ก) โรงเรือนระบบเปิ ด มีลกั ษณะเปิ ดทุกดา้ น เพื่อให้อากาศภายในโรงเรือนมีการหมุนเวียน
และระบบอากาศร้อนท่ีเกิดภายในโรงเรือนโดยใชล้ มธรรมชาติหรือระบบพดั ลมช่วย แตไ่ มส่ ามารถ
ควบคุมได้ อุณหภูมิในโรงเรือนจะผนั แปรไปตามสภาพอากาศภายนอกโรงเรือน นอกจากน้ียงั ไม่
สามารถควบคุมการเขา้ ออกของคนและสัตวท์ ุกประเภทได้

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 8

ข) โรงเรือนระบบปิ ดแบบควบคุมอุณหภูมิในโรงเรือนดว้ ยการระเหยน้า (Evaporative
cooling housing) หรือโรงเรือนอีแวป๊ ซ่ึงเป็นโรงเรือนเล้ียงไก่ไข่แบบใหมแ่ ละมีขนาดใหญ่ท่ีใชก้ นั
มากข้ึน ในปัจจุบนั ท้งั น้ีเนื่องจากไก่ไขส่ ายพนั ธุ์ที่ใชเ้ ล้ียงในปัจจุบนั มีการปรับปรุงใหผ้ ลผลิตไข่
สูง ตวั สัตวจ์ ึงมีความไวต่อความเครียดตา่ งๆ สูงเช่นเดียวกนั สภาพอากาศร้อนของประเทศไทยท่ีมี
อุณหภูมิสูงสุดอยรู่ ะหวา่ ง 35-40 องศาเซลเซียส เป็นปัจจยั ความเครียดที่สาคญั อยา่ งหน่ึงในการเล้ียง
ไก่ไข่ และมีผลทาใหไ้ ก่ไขก่ ินอาหารไดน้ อ้ ย และใหผ้ ลผลิตลดลง ดงั น้นั การเล้ียงไก่ไข่ในโรงเรือน
เปิ ด จึงทาใหไ้ ก่ไข่กินอาหารไดน้ อ้ ย ใหผ้ ลผลิตต่าลงและป่ วยเป็นโรคตา่ งๆ ไดง้ ่าย รวมท้งั ตอ้ งเล้ียง
ในอตั ราที่เบาบางจึงจะทาใหไ้ ก่อยไู่ ด้ ในขณะที่การเล้ียงไก่ไขใ่ นโรงเรือนอีแวป๊ จะควบคุมอุณหภูมิ
ในโรงเรือนประมาณ 25 – 27 องศาเซลเซียส ซ่ึงถือวา่ อยใู่ นช่วงอุณหภูมิ สุขสบาย (thermo-neutral
zone) ของไก่ไข่ ไก่ไขจ่ ึงไดร้ ับความเครียดจากอากาศร้อนต่า ทาใหก้ ินอาหารไดม้ ากข้ึน ใหผ้ ลผลิต
สูงข้ึน การสร้างภูมิตา้ นทานโรคต่างๆ กด็ ีข้ึน การเจบ็ ป่ วยและตายลดลง การใหผ้ ลผลิตยาวนานมาก
ข้ึน อีกท้งั สามารถเล้ียงไก่ไข่ในอตั ราหนาแน่นมากข้ึนดว้ ย นอกจากน้ีกรงและอุปกรณ์การเล้ียงไก่
ไขใ่ นโรงเรือนแบบอีแวป๊ มกั จะออกแบบมาใหม้ ีเครื่องใหอ้ าหาร เคร่ืองเกบ็ ไข่ และเครื่องนาของ
เสียออกจากโรงเรือนเล้ียงไก่ไขแ่ บบอตั โนมตั ิ ทาใหป้ ระหยดั แรงงานในการเล้ียงและดูแลไก่ไข่ได้
มาก หรือผเู้ ล้ียงไก่ไข่ 1 คน สามารถดูแลไก่ไข่ไดจ้ านวนมากข้ึน ดงั น้นั การเล้ียงไก่ไขใ่ นโรงเรือน
อีแวป๊ จึงเป็นท่ีนิยมมากข้ึนเร่ือยๆ

2.6 การจัดการด้านอาหารสัตว์
สาหรับอาหารท่ีใชใ้ นการเล้ียงไก่ต้งั แต่ไก่เลก็ ไก่สาวจนกระทง่ั ถึงไก่ไขน่ ้นั แตกต่างกนั
ตามประเภทของการเล้ียง
ก) ผเู้ ล้ียงอิสระ ส่วนใหญ่ที่เป็ นฟาร์มขนาดกลางถึงขนาดใหญ่มกั มีการผสมอาหารใชเ้ องใน
ฟาร์มเนื่องจาก ทาใหต้ น้ ทุนค่าอาหารต่ากวา่ การซ้ือจากบริษทั และสามารถเลือกใชว้ ตั ถุดิบอาหาร
สัตว์ สารอาหารเสริม และยา รวมท้งั สามารถกาหนดปริมาณสารอาหารใหไ้ ดต้ ามความตอ้ งการของ
ไก่แตล่ ะระยะ
ข) ผปู้ ระกอบการเล้ียงไก่ไขค่ รบวงจรทุกรายมีการผลิตอาหารสัตวใ์ ชใ้ นระบบการเล้ียงไก่
ไข่ครบวงจรของตนเอง หรือใชอ้ าหารของบริษทั ในเครือ ซ่ึงอาหารที่ใชจ้ ะถูกส่งไปยงั ฟาร์มเล้ียงไก่
โดยการขนส่งแบบเทกอง (bulk transportation) โดยการบรรจุอาหารในถงั ของรถบรรทุกแลว้ นาไป
ถ่ายลงในถงั ไซโลหนา้ โรงเรือนเล้ียงไก่โดยไม่มีการบรรจุกระสอบ ซ่ึงทาใหต้ น้ ทุนคา่ อาหารและ
การจดั การใหอ้ าหารไก่ต่าลง

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 9

ค) ผเู้ ล้ียงไก่ไขท่ ี่มีพนั ธะสัญญากบั บริษทั ประกนั ราคา/รับจา้ งเล้ียง เกือบท้งั หมดตอ้ งใช้
อาหารท่ีผลิตโดยบริษทั คูส่ ัญญาหรือบริษทั ในเครือคูส่ ญั ญา ซ่ึงถา้ เป็นผเู้ ล้ียงขนาดเล็กและขนาด
กลางบางส่วนจะใชอ้ าหารผสมบรรจุถุงท่ีผลิตเพื่อขายทว่ั ไป แต่ก็มีฟาร์มอีกจานวนหน่ึงท่ีใชอ้ าหาร
ผสมที่ผลิตข้ึนเพ่ือใชเ้ ฉพาะฟาร์ม ซ่ึงมีท้งั แบบบรรจุถุงและแบบบรรจุใส่ถงั จ่ายอาหารหนา้ โรงเรือน

สาหรับการจดั การดา้ นน้ากินและน้าใชใ้ นการเล้ียงไก่ไข่ ฟาร์มทุกขนาดยงั นิยมใชน้ ้า
บาดาลเป็ นน้ ากินสาหรับไก่

2.7 การจัดการด้านสุขาภบิ าล
นบั ต้งั แตเ่ กิดการระบาดของโรคไขห้ วดั นกในปลายปี พ.ศ. 2546 ถึงตน้ ปี 2547 ฟาร์มไก่ไข่
ที่กลบั มาเล้ียงใหมห่ ลงั จากน้นั มา รวมท้งั ฟาร์มไก่ไขท่ ่ีจะสร้างใหม่จะตอ้ งไดร้ ับรองมาตรฐานฟาร์ม
ซ่ึงตอ้ งมีระบบควบคุมป้องกนั โรคเชิงชีวภาพ (bio-security) ท่ีดี เป็นฟาร์มระบบปิ ด มีสัตวแพทย์
ควบคุมฟาร์ม ฟาร์มเล้ียงไก่ไขข่ นาดกลางและขนาดใหญ่ทุกระดบั เป็นฟาร์มท่ีมีระบบการจดั การ
เป็นระบบปิ ดซ่ึงส่วนใหญ่เล้ียงไก่ไขใ่ นโรงเรือนปิ ด ยกเวน้ ฟาร์มเล้ียงไก่ไขข่ นาดเล็กและขนาด
กลางบางส่วนที่ยงั คงเล้ียงในโรงเรือนเปิ ด แต่มีการจดั การฟาร์มเป็นระบบปิ ด ซ่ึงมีประสิทธิภาพใน
การป้องกนั ควบคุมโรคไดด้ ีเป็นท่ียอมรับของเกษตรกรผูเ้ ล้ียงไก่ทุกระดบั
การป้องกนั และควบคุมโรค ฟาร์มท่ีไดก้ ารรับรองมาตรฐานฟาร์มตอ้ งมีระบบป้องกนั และ
ควบคุมโรค รวมถึงการทาลายเช้ือโรคก่อนเขา้ และออกจากฟาร์ม รวมท้งั ไม่ให้โรคแพร่ระบาดออก
จากฟาร์ม โดยมีการปฏิบตั ิดงั น้ี
- บริเวณเขา้ - ออกพ้ืนท่ีเล้ียงไก่ มีโรงพน่ – บ่อน้ายาฆ่าเช้ือโรคท่ีสามารถใชก้ บั ยานพาหนะ
ที่ผา่ นเขา้ ฟาร์มได้
- การเขา้ - ออกฟาร์มตอ้ งไดร้ ับอนุญาตจากผรู้ ับผดิ ชอบในฟาร์ม มีการบนั ทึกการเขา้ ออก
- ใชน้ ้ายาฆ่าเช้ือโรคผสมน้าตามอตั ราส่วนท่ีระบุในเอกสารกากบั และมีการเปล่ียนน้ายา
ฆา่ เช้ือโรคในบ่อท่ีผา่ นเขา้ ออกฟาร์มอยา่ งสม่าเสมอ
- มีการพน่ ยาฆ่าเช้ือโรคภายในบริเวณฟาร์มเป็นระยะๆ เพ่ือป้องกนั การสะสมของเช้ือโรค
- มีการทาวคั ซีนป้องกนั โรคระบาดตามแผนการใหว้ คั ซีน ซ่ึงแนะนาโดยสตั วแพทยผ์ ู้
ควบคุมฟาร์ม
- หากมีไก่ท่ีป่ วยเป็นโรคระบาดตอ้ งมีการทาลายโดยการฝังหรือเผาซากจนหมด

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 10

2.8 การจัดการของเสีย
ของเสียจากฟาร์มไก่ไข่ ไดแ้ ก่ มูลไก่ (กรณีเล้ียงในกรงตบั ) มูลไก่ผสมวสั ดุรองพ้ืน (กรณี
เล้ียงแบบปล่อยพ้ืน) ซากไก่ท่ีตายในฟาร์มและไข่ไก่ที่หล่นแตกเสียหายภายในโรงเรือน การจดั การ
มูลไก่ไข่ในฟาร์ม มกั ดาเนินการตามสภาพของโรงเรือนที่เล้ียงไก่ ดงั น้ี
ก) ในโรงเรือนระบบเปิ ดที่เล้ียงไก่ไขใ่ นกรงตบั ไก่จะขบั ถ่ายมูลออกมาและปล่อยลงสู่พ้นื
ใตก้ รงตบั ซ่ึงมกั สูงจากพ้ืนไม่นอ้ ยกวา่ 35 เซนติเมตร ซ่ึงมูลไก่เหล่าน้ีจะถูกปล่อยใหส้ ะสมอยใู่ ตก้ รง
ตบั เป็นระยะเวลานานหลายเดือน จึงมีการเกบ็ มูลออกไปจาหน่ายหรือตากใหแ้ หง้ ก่อนการจาหน่าย
ข) ในโรงเรือนระบบปิ ดท่ีเล้ียงไก่ไข่ในกรงตบั ไก่จะขบั ถ่ายและปล่อยลงสู่พ้ืนเช่นเดียวกนั
กบั ในโรงเรือนระบบเปิ ด แต่ในระบบโรงเรือนปิ ด จะมีปัญหาปริมาณกา๊ ซท่ีเกิดข้ึนจากการ
หมกั หมม ของมูลไก่ไขท่ ้งั ก๊าซแอมโมเนีย ไฮโดรเจนซลั ไฟด์ คาร์บอนมอนนอกไซดแ์ ละ
คาร์บอนไดออกไซด์ ซ่ึงกา๊ ซเหล่าน้ีจะมีผลกระทบต่อการเจริญเติบโตและการใหผ้ ลผลิตของไก่ไข่
รวมท้งั สุขภาพของผปู้ ฏิบตั ิงานในโรงเรือนน้นั ดว้ ย ดงั น้นั ในโรงเรือนระบบปิ ดจึงตอ้ งมีการจดั การ
เก็บกวาดมูลไก่ไขแ่ ละไขไ่ กท่ ี่ตกหล่นแตกเสียหายภายในโรงเรือนออก โดยใชแ้ รงงานคนเป็น
ระยะๆ ตามสภาพแรงงานท่ีมีอยู่ หรือบางฟาร์มอาจลงทุนใชร้ ะบบสายพานลาเลียงกวาดมูลไก่ออก
จากโรงเรือนทุกวนั หรือบ่อยคร้ังตามท่ีตอ้ งการ ซ่ึงการจดั การเช่นน้ีจะทาใหท้ างฟาร์มมีคา่ ใชจ้ า่ ยใน
ดา้ นแรงงานหรือการลงทุนค่าอุปกรณ์ท่ีเพ่ิมข้ึนพอสมควร แตอ่ ยา่ งไรกต็ ามจะทาใหส้ ุขภาพและการ
ใหผ้ ลผลิตของไก่ไขด่ ีข้ึน การสูญเสียลดลง ค่าใชจ้ า่ ยในดา้ นการป้องกนั และรักษาโรคลดลง
นอกจากน้ีทางฟาร์มยงั มีรายไดจ้ ากการจาหน่ายมูลไก่ไข่เป็นระยะๆ อีกดว้ ย
ค) ในโรงเรือนระบบเปิ ด/ปิ ดที่เล้ียงไก่ไขแ่ บบปล่อยพ้ืนซ่ึงมกั ใชเ้ ล้ียงลูกไก่เป็นไก่สาว ไก่
จะขบั ถ่ายมูลโดยปล่อยลงสู่พ้นื ที่มีวสั ดุรองพ้นื ซ่ึงส่วนใหญน่ ิยมใชแ้ กลบหรือข้ีเลื่อย เพอื่ ดูดซบั
ความช้ืนและน้าดื่มของไก่ท่ีหกลงพ้นื รวมท้งั ความช้ืนที่เกิดข้ึนในช่วงที่มีการฉีดพน่ ยาฆ่าเช้ือหรือ
การระบายความร้อนในโรงเรือนซ่ึงตอ้ งมีการกลบั หรือโรยวสั ดุรองพ้นื เพมิ่ เติมเป็นระยะ เพื่อ
ควบคุมไม่ใหพ้ ้นื คอกช้ืนแฉะ ซ่ึงก่อใหเ้ กิดกา๊ ซท่ีมีผลต่อสุขภาพและการเจริญเติบโตของไก่ไข่

2.9 การใช้ประโยชน์ของเสียจากการเลยี้ งไก่ไข่
รูปแบบของการนาไปจาหน่ายและการนาไปใชป้ ระโยชน์มีท้งั การจาหน่ายในรูปมูลสด ก่ึง
สดและมูลแหง้
ก) การนาไปจาหน่าย
- มูลสดท่ีไมม่ ีวสั ดุรองพ้ืนผสม ทางฟาร์มจะเกบ็ รวบรวมจาหน่ายใหก้ บั ผเู้ ล้ียงปลาเป็น
ส่วนใหญ่

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 11

- มูลก่ึงสดที่มีวสั ดุรองพ้ืนผสม ทางฟาร์มจะเก็บรวบรวมจาหน่ายใหก้ บั เกษตรกรผปู้ ลูกพืช
หรือผทู้ ี่นาไปผลิตเป็ นป๋ ุยอินทรียเ์ ป็นส่วนใหญ่

- มูลแหง้ ทางฟาร์มจะเกบ็ รวบรวมจาหน่ายใหเ้ กษตรกรท่ีปลูกพืชโดยตรง หรือผรู้ วบรวม
ไปจาหน่ายอีกต่อหน่ึง รวมท้งั โรงงานผลิตป๋ ุยอินทรีย/์ อินทรียเ์ คมี

ข) การนาไปใชป้ ระโยชน์
- มูลสด ฟาร์มเล้ียงไก่ไข่จานวนไม่นอ้ ยมีการเล้ียงปลาควบคู่กบั การเล้ียงไก่ ซ่ึงมีท้งั การ
เล้ียงแยกคนละพ้ืนท่ีและการเล้ียงไก่ไข่บนบ่อปลาซ่ึงใชม้ ูลไก่สดเป็นอาหารเล้ียงปลาเป็นหลกั หรือ
เป็นตวั ทาใหเ้ กิดแพลงตอนพืช (น้าเขียว) แตก่ ม็ ีบางฟาร์มที่นามูลไก่สดไปปรุงแต่งใหม้ ีสารอาหารที่
ครบถว้ นข้ึนโดยการเติมวตั ถุดิบอาหารชนิดอื่นๆ เขา้ ไปเพ่ือใหม้ ีความเหมาะสมกบั การเจริญเติบโต
ของปลาที่เล้ียง
- มูลสดของฟาร์มเล้ียงไก่ขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ท่ีมีไก่ไขจ่ านวนมาก ซ่ึงกจ็ ะมีมูลไก่
ออกมามากตามไปดว้ ยมกั จะมีปัญหาในการจดั เก็บมูลสดจึงตอ้ งหนั มาใชก้ ารวบรวมและปล่อยเขา้ สู่
ระบบผลิตก๊าซชีวภาพของฟาร์มซ่ึงลงทุนก่อสร้างข้ึนเพอ่ื การบาบดั นอกจากน้ียงั ใชม้ ูลไก่ในการ
ผลิตก๊าซชีวภาพใชใ้ นฟาร์ม อาทิ กา๊ ซหุงตม้ เดินเครื่องยนต์ ผลิตเป็ นกระแสไฟฟ้าใชใ้ นฟาร์ม ซ่ึง
สามารถลดตน้ ทุนคา่ ใชจ้ า่ ยในฟาร์มไดพ้ อสมควร
- มูลก่ึงสด ท้งั ท่ีเป็นมูลไก่ไข่ลว้ น และมูลไก่ไขท่ ี่ผสมวสั ดุรองพ้ืน สามารถนาไปผลิตเป็น
ป๋ ุยหมกั หรือป๋ ุยอินทรียท์ ่ีมีคุณภาพดีสาหรับการปลูกพชื แทบทุกชนิด ดงั น้นั ฟาร์มไก่ไข่หลายฟาร์ม
ที่มีการปลูกพืช ดว้ ยจึงนามูลไก่เหล่าน้ีไปใชป้ ระโยชน์เป็นป๋ ุยในการปลูกพืชของฟาร์มหรือธุรกิจ
ในเครือ
- มูลแหง้ ผปู้ ระกอบการฟาร์มไก่ไขบ่ างแห่งมีการเก็บรวบรวมมูลไก่ไขน่ ามาตากแหง้ เพ่ือ
เกบ็ ไวใ้ ชเ้ ป็นป๋ ุยสาหรับการปลูกพืชในระยะยาว

2.10 การจัดจาหน่ายไข่ไก่
เกษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ไขร่ ายอิสระมกั ขายไขใ่ นรูปของไขค่ ละ ไดแ้ ก่ ไขไ่ ก่ที่หลากหลายขนาด
ปนกนั ใหก้ บั ผรู้ วบรวมไข่ หรือลง้ ไข่ ที่ทาหนา้ ท่ีรวบรวมไขจ่ ากเกษตรกรผผู้ ลิต หลงั จากน้นั ลง้ ไข่
จะทาการคดั ขนาดไขค่ ละดงั กล่าวออกเป็นไข่เบอร์ หรือขนาดตา่ งๆ กนั จานวน 6 เบอร์ ดงั แสดงไว้
ในตารางที่ 1 และมีการต้งั ราคาไข่ไก่ใหม่ตามขนาด หรือเบอร์ของไข่ จากน้นั ลง้ ไขจ่ ะทาการขายไข่
ที่คดั ขนาดแลว้ ไปยงั ผคู้ า้ ปลีกไขไ่ ก่ ไดแ้ ก่ ผคู้ า้ ปลีกไขไ่ ก่ในตลาดสด รถเร่ขาย รวมท้งั ขายไปยงั
ร้านอาหาร ภตั ตาคารต่างๆ รวมท้งั ผใู้ ชไ้ ขใ่ นอุตสาหกรรม ผคู้ า้ ปลีกไข่ไก่จะจาหน่ายไขไ่ ก่ตรงถึงมือ
ผบู้ ริโภคโดยตรง

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 12

ตารางที่ 1 แสดงขนาดและสัดส่วนของไข่ไก่เบอร์ต่าง ๆ หลงั จากคดั ขนาดแลว้

เบอร์ไข่ น้าหนกั ไข(่ กรัม) สัดส่วน (ร้อยละ)
0 70 กรัมข้ึนไป 10
1 15
2 65 – 69 50
3 60 – 64 10
4 55 – 59 10
5 50 – 54 5
45 – 49 100
รวม

ปัจจุบนั มีจาหน่ายไขไ่ ก่ในห้างคา้ ปลีกสมยั ใหม่ (Modern trade) เพอื่ จาหน่ายตรงใหก้ บั
ผบู้ ริโภค โดยการบรรจุไข่ไก่ที่คดั ขนาดแลว้ ลงในบรรจุภณั ฑท์ ี่ทางหา้ งกาหนดให้ แลว้ ส่งใหก้ บั
ทางหา้ งคา้ ปลีกสมยั ใหม่เพ่ือนาไปวางท่ีช้นั เพื่อจาหน่ายตอ่ ไป

3. สถานการณ์การผลติ ไก่ไข่และการค้าไข่ไก่

3.1 สภาวะการผลติ ไข่ของโลก
สภาวะการผลิตไขไ่ ก่ของผผู้ ลิตไขร่ ายใหญ่ของโลกในปี 2552 มีปริมาณ 1,182 พนั ลา้ นฟอง
และปี 2554 มีปริมาณ 1,226 พนั ลา้ นฟอง เพิม่ ข้ึนคิดเป็ นร้อยละ 3.58 โดยจีนเป็ นประเทศที่ผลิตไข่
ไก่ไดส้ ูงสุด หรือคิดเป็นร้อยละ 38 ของผลผลิตไขท่ วั่ โลก รองลงมาเป็ น สหรัฐอเมริกา และอินเดีย
ตามลาดบั (ตารางที่ 2)
ตารางท่ี 2 ปริมาณการผลิตไขไ่ ก่ของประเทศที่สาคญั (พนั ลา้ นฟอง)

ลาดบั ท่ี ประเทศ 2552 2553 2554 2555

1 จีน 466 473 478 484

2 สหรัฐอเมริกา 90 92 92 93

3 อินเดีย 59 61 64 66

4 เมก็ ซิโก 47 48 48 48

5 ญี่ป่ ุน 42 42 41 41

24 ไทย 9.6 9.8 10.0 10.2

1,182 1,209 1,226 1,272

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 13

3.2 การผลติ ไข่ไก่ การบริโภค การส่งออก และการนาเข้าไก่
การผลิตไข่ไก่ในประเทศกลุ่มอาเซียน ในช่วงเวลา 2555-2559 ขยายตวั เพ่ิมข้ึนเฉลี่ยร้อยละ
4 ต่อปี ปริมาณผลผลิตไข่ไก่ ปี 2559 ท้งั หมดจานวน 0.069 ลา้ นลา้ นฟอง คิดเป็ นร้อยละ 5 ของ
ผลผลิตโลก สาหรับสมาชิกกลุ่มอาเซียนท่ีมีอตั ราขยายการผลิตสูง ไดแ้ ก่ ประเทศเมียนมาร์ และ
เวยี ดนาม อตั ราการขยายตวั เฉล่ียร้อยละ 12 ต่อปี สาหรับประเทศที่มีผลผลิตไข่ไก่มากท่ีสุด ไดแ้ ก่
ประเทศอินโดนีเซีย จานวน 0.024 ลา้ นลา้ นฟอง รองมาเป็ นประเทศไทย จานวน 0.011 ลา้ นลา้ นฟอง
และประเทศมาเลเชีย จานวน 0.009 ลา้ นลา้ นฟอง คิดเป็ นร้อยละ 36 , 14.5 และ 14 ของผลผลิตไข่ไก่
ท้งั หมดในอาเซียน ตามลาดบั
การผลิตไข่ไก่ของประเทศในช่วงเวลาเดียวกนั ผลิตไข่ไก่มากเป็นอนั ดบั ท่ี 17 ของโลก ส่วน
การผลิตช่วงระยะเวลา 5 ปี (พ.ศ.2555-2560) การผลิตขยายตวั เกษตรกรผูเ้ ล้ียงไก่ไข่เพิ่มจากจานวน
56,394 ราย ผลผลิตไข่ไก่ 13,320 ลา้ นฟอง ในปี 2555 เป็นเกษตรกรจานวน 104,903 ราย ไข่ไก่
15,615 ฟอง แหล่งผลิตไขไ่ ก่ท่ีสาคญั อยใู่ นภาคกลาง มีผลผลิตไข่ไก่เฉลี่ยคิดเป็นร้อยละ 63.78 ของ
ประเทศ (ตารางที่ 3)
อตั ราการบริโภคไขไ่ ก่ต่อคนตอ่ ปี ของประเทศไทย เม่ือเปรียบเทียบกบั ตา่ งชาติ นบั วา่ คน
ไทยบริโภคไข่ไก่ในปริมาณนอ้ ย (ตารางท่ี 4) แต่อยา่ งไรกต็ าม ในช่วง 10 ปี ที่ผา่ นมา ความ
ตอ้ งการบริโภคไข่ไก่เพิ่มข้ึนอยา่ งต่อเน่ืองโดยมีปริมาณเพ่ิมข้ึนในอตั ราการเติบโตเฉล่ียตอ่ ปี เทา่ กบั
ร้อยละ 1.67 โดยอตั ราการบริโภคไขไ่ ก่เฉล่ียต่อคนต่อปี ในปี 2555 เท่ากบั 203 ฟอง เพ่ิมข้ึนเป็น
235 ฟองในปี 2559 (สานกั งานเศรษฐกิจการเกษตร, 2560)
การส่งออกและการนาเขา้ ไข่ไก่ของประเทศต่าง ๆ ในช่วงปี 2553-2554 ประเทศที่ส่งออก
มากท่ีสุดคือ ประเทศเทศเนเธอร์แลนด์ รองลงมาเป็นตุรกี และโปแลนด์ คิดเป็นร้อยละของสดั ส่วน
ส่งไข่ออกของโลก เทา่ กบั 23 , 16 และ 11 ตามลาดบั ประเทศที่นาเขา้ ไข่ไก่มากท่ีสุดคือ ประเทศ
เยอรมนั รองลงมาเป็น ประเทศอิรัก และ เนเธอร์แลนด์ ตามลาดบั (ตารางท่ี 5)

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 14

ตารางที่ 3 ขอ้ มูลการเล้ียงไก่ไข่ แหล่งผลิตไข่ไก่ และอตั ราการบริโภคไขไ่ ก่ ในประเทศ
ปี 2555 - 2560

รายการ 2555 2556 2557 2558 2560

จานวนเกษตร(ราย) 56,394 50,911 48,217 57,286 104,903

การขยายตวั 18.20 -9.72 -5.29 18.81 83.12

มาตรฐานฟาร์ม(ฟาร์ม) 1,919 1,792 1,803 1,430 1,530

จานวนไก่ไข(่ ตวั ) 54,124,240 51,028,772 52,950,672 57,035,056 58,997,380

แหล่งผลิตท่ีสาคญั (ตวั )

- ภาคกลาง 33,557,836 33,834,219 35,186,207 34,543,787 35,381,463

-ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ 7,462,999 6,309,130 6,220,395 7,859,390 7,905,167

- ภาคเหนือ 6,262,426 6,780,256 7,135,701 9,723,982 9,654,004

- ภาคใต้ 3,840,979 4,105,167 4,408,369 4,907,897 6,056,746

จงั หวดั ท่ีเล้ียงมากที่สุด(ตวั )

-ฉะเชิงเทรา 8,200,424 8,335,473 8,420,236 7,134,791 7,248,477

- ชลบุรี 4,701,515 4,840,126 4,468,560 4,763,534 3,328,097

- นครนายก 4,073,454 4,683,622 4,761,625 6,340,551 5,093,805

- นครปฐม 2,551,824 3,246,178 3,605,727 4,648,219 4,411,294

การบริโภคไขส่ ด(ฟอง/ 203 204 216 225 235

คน/ปี )

ท่ีมา : กรมปศุสตั ว์ (2562)
หมายเหตุ : เนื่องจากปี 2559 ไม่มีขอ้ มูลเผยแพร่ จึงใชข้ อ้ มูลในปี 2560 แทน

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 15

ตารางท่ี 4 แสดงอตั ราการบริโภคไข่ไก่ของคนชาติต่าง ๆ (ฟอง/คน/ปี )

ประเทศ 2552 2553 2554 2555 2556
เมก็ ซิโก 438 427 427 427 427
ยเู ครน 340 376 401 411 422
จีน 348 352 353 357 360
สิงคโปร์ 314 322 323 326 330
ญี่ป่ ุน 327 328 330 331 332
ไทย 158 163 173 201 204

ตารางท่ี 5 แสดงการส่งออกและการนาเขา้ ไขข่ องประเทศต่าง ๆ (พนั ลา้ นฟอง)

ส่งออก นาเขา้

ประเทศ 2553 2554 สัดส่วนโลก 2553 2554 สดั ส่วนโลก
(ร้อยละ) (ร้อยละ)
เนเธอร์แลนด์
ตุรกี 10.1 6.4 23 2.8 2.6 11
โปแลนด์
เยอรมนั 2.2 3.4 16 -- -
อิรัก
มาเลเซีย 2.5 2.9 11 -- -
ฮอ่ งกง
สิงคโปร์ 1.9 2.3 9 8.0 6.9 24
ไทย(ลา้ นฟอง)
อื่น ๆ -- - 3.3 3.1 12
โลก
1.5 2.3 9 - - -

-- - 1.6 1.7 7

-- - 1.3 1.3 5

0.1 0.1 0 0.5 3.2 0

15.3 12.8 33 11.0 12.4 41

33.7 30.2 100 28.0 28.6 100

ท่ีมา : สมาคมผผู้ ลิต ผคู้ า้ และส่งออกไขไ่ ก่ (อา้ งโดย พรศรี , 2558)

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 16

3.3 การผลติ และการตลาดไข่ไก่ของไทย

3.3.1 การผลติ และต้นทุนการผลติ
โครงสร้างการผลิตไก่ไข่และไข่ไก่ของประเทศไทย เร่ิมจากผปู้ ระกอบการครบวงจร ผู้
เล้้ียงไก่ไขอ่ ิสระ หรือสหกรณ์ผเู้ ล้ียงไก่ไข่ทาการนาเขา้ ป่ ู – ยา่ และ/หรือพอ่ – แม่พนั ธุ์ไก่ไข่ มาผลิต
ลูกไก่ไข่ เพอ่ื กระจายลูกไก่ไข่ไปยงั ฟาร์มเล้ียงลูกไก่ ซ่ึงจะทาการเล้ียงลูกไก่จนเป็นไก่สาว จากน้นั
จะมีการจาหน่ายไก่สาวใหแ้ ก่ผเู้ ล้ียงไก่ไขเ่ พ่ือผลิตไข่ไก่ การผลิตไก่ไขข่ องไทย มีการสง่ั เขา้ ลูกไก่
พอ่ แมพ่ นั ธุ์จากต่างประเทศ เพื่อผลิตลูกไก่ไข่ ปริมาณการผลิตลูกไก่ไข่ และไข่ไก่ มีการ
เปลี่ยนแปลงในรอบปี (ตารางท่ี 6) เน่ืองจากราคาไขใ่ นตลาดข้ึนลง เช่น ช่วงใดท่ีราคาไข่ตกต่า
เกษตรกรจะไมก่ ลา้ ท่ีจะขยายการเล้ียงแต่จะลดปริมาณการเล้ียงลง และเมื่อราคาไข่ดีข้ึนจึงเริ่มขยาย
การเล้ียง แต่กม็ ีไมม่ ากนกั ส่วนตน้ ทุนการผลิตไขไ่ ก่น้นั ไม่แน่นอน แต่มีแนวโนม้ วา่ จะสูงข้ึน
เนื่องจากราคาลูกไก่ไข่ และอาหารสัตวท์ ี่สูงข้ึน อนั เป็นผลมาจากราคาของวตั ถุดิบอาหารสตั วบ์ าง
ชนิดท่ีตอ้ งนาเขา้ จากตา่ งประเทศ ตลอดจนค่าแรงงานในปัจจุบนั ท่ีสูงข้ึนดว้ ย จึงส่งผลกระทบตอ่
ตน้ ทุนการผลิตไก่ไขอ่ ยา่ งหลีกเล่ียงไมไ่ ด้

ตารางที่ 6 แสดงปริมาณการเล้ียงไก่ไข่ และการผลิตไขไ่ ก่ ปี 2555 - 2559

รายการ 2555 2556 2557 2558 2559
ปริมาณแมพ่ นั ธุ์ PS (ตวั ) 535,230 629,212 627,372 529,037 621,541
แมไ่ ก่ไขย่ นื โรง(ลา้ นตวั ) 45.54 48.16 51.26 53.10 54.70
ผลิตไข่(ลา้ นฟอง) 13,320 13,519 14,265 15,103 15,615
ผลผลิตไข่ไก่ขยายตวั (%) 17.22 1.49 5.52 5.87 3.39
ตน้ ทุนการผลิตไขไ่ ก่(บาท/ฟอง) 2.52 2.22 2.42 2.61 2.58
กรมปศุสตั ว์ (2562)

3.3.2 การตลาดและราคา
ตลาดไขไ่ ก่ส่วนใหญ่อยภู่ ายในประเทศ ราคาไข่ไก่ข้ึนลงจึงมกั จะข้ึนกบั ปริมาณความ
ตอ้ งการของผบู้ ริโภคภายในประเทศ และจานวนไขท่ ่ีผลิตไดใ้ นรอบปี เช่น ช่วงที่มีสภาพอากาศ
เยน็ ทาใหม้ ีผลผลิตไข่ออกสู่ทอ้ งตลาดมากกวา่ ปกติ ส่งผลใหไ้ ขไ่ ก่ราคาตกต่า หรืออาจมีปัจจยั อื่น ๆ
เช่น ช่วงหนา้ ร้อน เทศกาลกินเจ ความตอ้ งการบริโภคไข่มีนอ้ ย ทาใหร้ าคาไขไ่ ก่ลดลงได้ อยา่ งไร

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 17

ก็ตาม ราคาไข่เมื่อถึงมือผบู้ ริโภคจะมีราคาสูงข้ึน เน่ืองจากขบวนการของตลาด ที่ตอ้ งผา่ นพอ่ คา้ คน

กลาง (ตารางที่ 7)

บางช่วงท่ีราคาไขไ่ ก่ภายในประเทศตกต่ามาก จาเป็นตอ้ งมีการขยายออกจาหน่าย

ต่างประเทศ คือ ฮ่องกง หรือนาเขา้ โรงงานไข่ผงและโรงงานผลิตอาหารกงุ้ เพือ่ ลดจานวนไข่ที่มาก

เกินพอออกจากวงจร

ตารางท่ี 7 สถิติราคาขายส่งไข่ไก่สด คละ ณ แหล่งผลิต ในรอบปี ช่วง 2555 2561 (บาท/ ฟอง)

เดือน 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 เฉลี่ย
ม.ค. 2.14 2.69 3.10 2.44 2.62 2.52 2.21 2.53
ก.พ. 2.58 2.80 3.09 2.31 2.78 2.36 2.40 2.62
มี.ค. 2.51 2.70 2.85 2.06 2.88 2.24 2.27 2.50
เม.ษ. 2.18 2.76 2.71 2.36 2.67 2.24 2.54 2.49
พ.ค. 2.54 3.14 3.18 2.50 2.89 2.57 2.79 2.80
มิ.ย. 2.67 3.20 3.04 2.50 3.16 2.60 2.80 2.85
ก.ค. 2.29 2.92 2.97 2.68 3.20 2.58 2.80 2.78
ส.ค. 2.46 3.23 3.28 2.93 3.28 2.73 2.80 2.96
ก.ย. 2.31 3.49 2.86 3.00 3.23 2.71 2.78 2.91
ต.ค. 2.15 3.22 2.50 2.80 2.86 2.35 2.38 2.61
พ.ย. 2.41 3.07 2.75 2.70 2.67 2.33 2.45 2.63
ธ.ค. 2.40 3.10 2.31 2.53 2.42 2.20 2.55 2.50
เฉลี่ย 2.39 3.03 2.89 2.57 2.89 2.45 2.56

4. ปัจจัยทชี่ ่วยให้การผลติ ไก่ไข่ประสบผลสาเร็จ

นอกจากผเู้ ล้ียงจะเป็ นนกั เล้ียงสัตวท์ ี่ดีแลว้ การที่จะทาให้ธุรกิจ หรืออุตสาหกรรมการเล้ียง
ไก่ไขป่ ระสบผลสาเร็จไดน้ ้นั จะตอ้ งมีปัจจยั อื่นๆ ประกอบดงั ต่อไปน้ี

4.1 โรงเรือน สร้างโรงเรือนใหถ้ ูกสุขลกั ษณะ ช่วยใหไ้ ก่มีสุขภาพดี การเจริญเติบโตดี
ตลอดจนสะดวกในการจดั การสุขาภิบาลป้องกนั โรค

4.2 พนั ธุ์ไก่ ไก่พนั ธุ์ดีเป็นไก่ที่มีอตั ราการเจริญเติบโตดี มีประสิทธิภาพการเปลี่ยนอาหาร
เป็นไข่ไดด้ ี มีอตั ราการตายนอ้ ย การเลือกใชพ้ นั ธุ์ไก่ไข่ท่ีดี เท่ากบั ไดผ้ ลกาไรในส่วนหน่ึงแลว้

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 18

4.3 อาหารไก่ เป็นส่วนสาคญั ที่มีผลตอ่ การเจริญเติบโต และการใหผ้ ลผลิตของไก่อาหารท่ี
ใช้ จึงตอ้ งเป็นอาหารที่มีคุณภาพดี มีส่วนผสมที่ถูกหลกั โภชนาการ มีปริมาณสารอาหารหรือ
โภชนะครบถว้ น ตามความตอ้ งการของสตั ว์ ในแต่ละระยะการเจริญเติบโตและการให้ผลผลิต

4.4 การจดั การเล้ียงดู มีการเล้ียงดูท่ีถูกตอ้ งตามหลกั วิชาการน้นั มีความจาเป็นอยา่ งยงิ่
สาหรับการเล้ียงไก่ในปริมาณมาก ช่วยลดปริมาณการตายและมีผลตอ่ ผลผลิตของไก่

4.5 การป้องกนั ควบคุมโรค ในการเล้ียงสตั วใ์ นเมืองไทยมีปัญหาโรคระบาดเกิดข้ึนมาก
เนื่องจากสภาพแวดลอ้ มและการจดั การเล้ียงดู ดงั น้นั การเล้ียงเป็นปริมาณมาก จึงจาเป็นอยา่ งยง่ิ ท่ี
จะตอ้ งมีการป้องกนั ควบคุมโรค เพราะโรคบางชนิดถึงแมร้ ักษาไดแ้ ต่ไม่คุม้ กบั คา่ ใชจ้ ่ายในการ
รักษา หรือโรคบางชนิดแพร่ระบาดอยา่ งรวดเร็ว อาจทาใหเ้ กิดความเล้ียงหายตอ่ ธุรกิจการเล้ียง
ดงั น้นั การป้องกนั ควบคุมโรค จึงมีความสาคญั มากในการเล้ียงไก่ไข่เป็นอุตสาหกรรม

4.6 การตลาด ตลาดที่รับซ้ือผลผลิต มีบทบาทสาคญั ยง่ิ ผเู้ ล้ียงท่ีสามารถคาดการณ์
ภาวะการตลาดไดถ้ ูกตอ้ งแม่นยา ยอ่ มไดเ้ ปรียบผอู้ ่ืน ฉะน้นั จึงควรพิจารณาตลาดที่จะรับซ้ือและ
ปริมาณท่ีตลาดตอ้ งการ ก่อนที่จะลงมือเล้ียง

โดยสรุป การเล้ียงไก่จะประสบผลสาเร็จ ผเู้ ล้ียงจะตอ้ งมีแผนงานท่ีดี ทนั ต่อเหตุการณ์
ปัจจุบนั และอนาคต เล้ียงไก่ท่ีมีคุณภาพดีใหไ้ ข่ท่ีมีคุณภาพสูง ใชอ้ าหารท่ีมีคุณภาพดีในปริมาณที่
เพียงพอ มีโรงเรือนท่ีถูกสุขลกั ษณะ การระบายอากาศดี แหง้ และสะอาด ใหก้ ารเล้ียงดูท่ีถูกวธิ ีและ
ตรวจสอบผลงานอยูเ่ สมอ และมีการดาเนินการตลาดท่ีดี

5. การเริ่มต้นการเลยี้ งไก่ไข่

5.1 สิ่งทค่ี วรพจิ ารณาก่อนเริ่มต้นการเลยี้ งไก่ไข่
การเร่ิมตน้ เล้ียงไก่ไข่ เหมือนกบั การเร่ิมตน้ เล้ียงสัตวช์ นิดอ่ืนๆ ทว่ั ไป ผเู้ ล้ียงจะตอ้ ง
ตดั สินใจหรือพิจารณาประเด็นตา่ งๆ ก่อนตดั สินใจเล้ียง เพื่อใหเ้ หมาะสมเงินทุนท่ีมีและมีความ
เสี่ยงในการลงทุนนอ้ ยที่สุด ตลอดจนสามารถจดั การเล้ียงดูใหไ้ ดผ้ ลดี และมีประสิทธิภาพในการ
ผลิต มีขอ้ ควรพิจารณาก่อนการเริ่มตน้ เล้ียง ดงั น้ี
5.1.1 ควรเริ่มตน้ เล้ียงในช่วงไหนดี มีขอ้ แนะนาเก่ียวกบั ช่วงเริ่มตน้ เล้ียง

1) เริ่มเล้ียงช่วงตน้ ฤดูหนาวเริ่มจากปลายฤดูฝนหรือหมดฝน เพราะวา่ ช่วงน้ี เป็นช่วงที่
อากาศเยน็ สบาย ฝนไม่ตกและความช้ืนในอากาศมีนอ้ ย ทาใหล้ ูกไก่รอดตายมาก

2) การกะระยะเวลาออกไข่ไดม้ ากที่สุด (peak) ใหต้ รงกบั ช่วงที่ไขม่ ีราคาแพง โดย
ปกติไก่จะใหไ้ ขไ่ ดส้ ูงสุด เม่ืออายไุ ดป้ ระมาณ 30 - 40 สัปดาห์ หรืออายกุ ารไข่ประมาณ 8 - 10

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 19

สัปดาห์ ดงั น้นั ในการเล้ียงลูกไก่ ควรเริ่มตน้ เล้ียงก่อนหนา้ น้ี ประมาณ 30 - 40 สัปดาห์ หรือถา้
เล้ียงไก่สาว 16 - 18 สัปดาห์ ควรเริ่มเขา้ ไก่ก่อนหนา้ น้ี ประมาณ 24 - 28 สปั ดาห์

5.1.2 จะเร่ิมตน้ อยา่ งไร เป็นการเร่ิมเล้ียงไก่ไข่ ไดห้ ลายวธิ ี ไดแ้ ก่
1) ซ้ือไขม่ าฟักเอง เสียเวลา และจะไดไ้ ก่ไขท่ ่ีตอ้ งการจานวนไม่แน่นอน ข้ึนกบั ความ

สมบูรณ์พนั ธุ์ของไข่ฟัก อตั ราการฟักออก และยงุ่ ยากในการจดั การตูฟ้ ัก รวมท้งั ความแปรปรวน
เน่ืองจากเพศ

2) ซ้ือลูกไก่อายุ 1 วนั มาเล้ียง เป็นวธิ ีการที่นิยมมาก เพราะทาใหผ้ เู้ ล้ียงทราบประวตั ิไก่
ท้งั ฝงู เช่น โปรแกรมการทาวคั ซีน จึงมีความมนั่ ใจในไก่ท่ีจะเล้ียง แตม่ ีขอ้ เสีย คือตอ้ งใช้
เวลานาน และเส่ียงตอ่ การตายในระยะตน้ ๆ ของการเล้ียงผเู้ ล้ียงตอ้ งมีความชานาญ หรือมี
ประสบการณ์ในการเล้ียงมามากพอสมควร

3) เริ่มโดยการเล้ียงไก่รุ่น อายุ 2 เดือน เหมาะสาหรับผทู้ ่ีเร่ิมเล้ียงเป็นคร้ังแรก เพราะ
ผา่ นพน้ ช่วงวกิ ฤตในระยะไก่เลก็ ไก่แขง็ แรง และจะช่วยฝึ กทกั ษะในการเล้ียงแรกก่อนท่ีไก่จะใหไ้ ข่

4) ซ้ือไก่สาว อายุ 16 - 18 สัปดาห์ มาเล้ียงเป็นวธิ ีท่ีนิยมในปัจจุบนั เพราะประหยดั เวลา
ในการเล้ียงไก่เลก็ และไก่รุ่น ทาใหไ้ ดผ้ ลผลิตเร็ว แตผ่ เู้ ล้ียงตอ้ งซ้ือไก่สาวจากฟาร์มท่ีเช่ือถือได้

5.1.3 เล้ียงจานวนเท่าไร การกาหนดจานวนที่เล้ียง ข้ึนกบั ผเู้ ล้ียงและวตั ถุประสงคข์ องการ
เล้ียง และตอ้ งพจิ ารณาเวลาที่มี แรงงาน เงินทุน และผลตอบแทนที่ตอ้ งการดว้ ย เช่น

1) เล้ียงเป็นงานอดิเรก อาจเล้ียงเพียง 10 - 20 ตวั
2) เล้ียงแบบสวนครัวหลงั บา้ น จานวน 40 - 50 ตวั
3) เล้ียงแบบเสริมอาชีพ จานวน 40 - 50 ตวั
4) เล้ียงเป็นอาชีพ จานวน 100 - 500 ตวั
5) เล้ียงเป็นอุตสาหกรรม จานวน 1000 - 2000 ตวั ข้ึนไป
5.1.4 ใชเ้ งินทุนเท่าไร ในส่วนของการลงทุน จะตอ้ งจดั สรรเงินทุนไวใ้ นกิจการ ไดแ้ ก่
1) ทุนนอนหรือทุนระยะยาว เป็นเงินที่ตอ้ งใชจ้ ่ายในการซ้ือที่ดิน ก่อสร้างโรงเรือน
2) ทุนผนั แปรหรือทุนระยะส้นั เป็นเงินทุนท่ีจะตอ้ งใชห้ มุนเวยี นเป็นค่าอุปกรณ์เช่น ที่
ใหน้ ้า ที่ใหอ้ าหาร รังไข่ ค่าพนั ธุ์ไก่ ค่าอาหารไก่ และอื่น ๆ เช่น ค่าไฟฟ้า ค่ายา วคั ซีน เป็นตน้
5.1.5 จะเล้ียงไก่ระบบไหนดี ในการเล้ียงไก่ไข่แต่ละระบบมีขอ้ ดีขอ้ เสียต่างกนั ดงั น้ี
1) แบบปล่อยหลงั บา้ น ตน้ ทุนต่า เล้ียงง่าย ไก่แขง็ แรง แต่ตอ้ งใชพ้ ้นื ท่ีมากเล้ียงไก่ได้
นอ้ ย ควบคุมอาหารไมไ่ ด้ ใหไ้ ขน่ อ้ ย ไขส่ กปรก และเกิดโรคไดง้ ่าย
2) แบบก่ึงขงั ก่ึงปล่อย ตน้ ทุนต่า ใชอ้ ุปกรณ์ นอ้ ย ไก่แขง็ แรง แต่ใหไ้ ข่นอ้ ยไขส่ กปรก
และเกิดโรคไดง้ ่าย

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 20

3) เล้ียงในเลา้ ขนาดเลก็ ใชฝ้ ึกทกั ษะเล้ียงเป็นอาชีพเสริม สามารถควบคุมอาหารและ
น้าได้ ใหผ้ ลผลิตสูง แต่มกั มีปัญหาการจิกขน การควบคุมแสงสวา่ งและความร้อน

4) เล้ียงแบบพ้ืนคอนกรีตปูแกลบ ลงทุนปานกลาง เล้ียงไดจ้ านวนมาก แต่ไก่ชอบไข่
ตามพ้ืน อาจมีปัญหาเรื่องโรค

5) แบบบนเลา้ ยกพ้นื เล้ียงไก่ไดม้ าก ปลอดภยั จากโรค และใหไ้ ข่สะอาดเหมาะสาหรับ
การเล้ียงบนบอ่ ปลา แต่ไก่มกั จะขาอ่อนหรือขาเจบ็

6) เล้ียงบนกรงตบั สามารถเล้ียงไก่ไดม้ าก ประหยดั เน้ือท่ี แรงงาน อาหารและน้า ไก่ให้
ไขด่ ก สะดวกต่อการจดั การตา่ งๆ เหมาะสาหรับการเล้ียงเป็นอุตสาหกรรม แต่ตอ้ งลงทุนสูง เล้ียง
อยา่ งประณีต ตอ้ งเอาใจใส่มากเป็นพิเศษ

5.2 ข้อแนะนาในการซื้อลกู ไก่หรือไก่สาว
5.2.1 ซ้ือลูกไก่จากฟาร์มท่ีเช่ือถือได้ มีโปรแกรมการทาวคั ซีนที่ถูกตอ้ ง และเป็นฟาร์มท่ี
ปลอดโรคต่างๆ และมีหนงั สือรับรองการตรวจโรคข้ีขาว
5.2.2 หลีกเลี่ยงการซ้ือลูกไก่ท่ีไม่ทราบแหล่งท่ีมา
5.2.3 ไมค่ วรซ้ือลูกไก่ที่มีลกั ษณะกน้ ยอ้ ย ทอ้ งป่ อง อาจจะเนื่องมาจากโรคอุจจาระขาว
สะดืออกั เสบ หรือช้าเพราะการคดั เพศ ควรซ้ือลูกไก่ที่แขง็ แรง
5.2.4 มีขอ้ มูลตา่ งๆ ของพนั ธุ์ไก่ท่ีจะซ้ือ เช่น อตั ราการตาย การเจริญเติบโตน้าหนกั ตวั
มาตรฐานเม่ืออายตุ า่ ง ๆ ประสิทธิภาพการใชอ้ าหาร เปอร์เซ็นตก์ ารไข่ อตั ราการคดั ทิ้ง ระยะเวลา
การไข่ และน้าหนกั ไข่ เป็นตน้
5.2.5 เลือกซ้ือไก่จากฟาร์มที่มีผเู้ ล้ียงแลว้ เห็นวา่ ไดผ้ ลดี ไม่มีปัญหาเร่ืองโรคและการจดั การ
ตา่ งๆ

6. รูปแบบของธุรกจิ การผลติ ไก่ไข่

การเล้ียงไก่ไข่ในปัจจุบนั ผปู้ ระกอบการที่ดาเนินธุรกิจการผลิตท่ีครบวงจรน้นั มกั จะเป็น
ธุรกิจขนาดใหญ่ ซ่ึงรวมเอากิจการอื่น ๆ ท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั การผลิตสัตว์ ประกอบดว้ ย โรงงานผลิต
อาหารสัตว์ ฟาร์มที่เล้ียงพอ่ แม่พนั ธุ์ผลิตไขเ่ ขา้ ฟัก ตวั แทนผสู้ ัง่ เขา้ ไก่ไขพ่ นั ธุ์แทร้ ุ่นป่ ู - ยา่ ยา และ
เวชภณั ฑ์ โรงฟักไขท่ ี่ผลิตลูกไก่ไขจ่ าหน่าย ฟาร์มเล้ียงไก่สาวจาหน่าย ฟาร์มเล้ียงไก่ไข่เพื่อผลิต
ไข่บริโภค เป็นตน้

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 21

6.1 โรงงานผลติ อาหารสัตว์ ส่วนใหญ่จะเป็ นของบริษทั ใหญท่ ่ีมีโรงงานผลิตอาหารสตั ว์

เช่น เจริญโภคภณั ฑ์ เบทาโกร คาร์กิลล์ เซนทาโกร ลีพฒั นาอาหารสตั ว์ แหลมทองสหการ และ

ศรีไทยปศุสตั ว์ เป็นตน้

6.2 ฟาร์มเลยี้ งไก่ไข่พ่อแม่พนั ธ์ุ ผทู้ ี่เล้ียงไก่ไข่พอ่ แมพ่ นั ธุ์ จะตอ้ งส่งั ซ้ือพนั ธุ์ไก่ไข่รุ่นป่ ู-ยา่

(grand parent stock : GPS) หรือพอ่ -แม่พนั ธุ์ (parent stock : PS) มาจากตา่ งประเทศ

เนื่องจากในประเทศยงั ไมม่ ีการผลิตหรือสร้างสายพนั ธุ์ไก่ไข่โดยเฉพาะ แมจ้ ะมีบางฟาร์มท่ี

พยายามสร้างสายพนั ธุ์ข้ึนมา เช่น ฟาร์มรุ่งรักษ์ สร้างพนั ธุ์ RA 501 แต่ยงั ไมเ่ ป็นท่ีนิยมของผเู้ ล้ียง

ฟาร์มเล้ียงไก่พอ่ แม่พนั ธุ์จะทาหนา้ ที่ผลิตไขฟ่ ักคุณภาพดีเขา้ โรงฟักไข่

6.3 โรงฟักไข่ ทาหนา้ ท่ีฟักไข่ที่ไดจ้ ากฟาร์มพอ่ แม่พนั ธุ์ โดยส่วนใหญ่โรงฟักไข่น้นั จะมี

ฟาร์มพอ่ แม่พนั ธุ์เป็ นของตวั เอง และผลิตลูกไก่ไขเ่ พอ่ื จาหน่ายใหแ้ ก่ฟาร์มของบริษทั เอง ฟาร์มลูก

เลา้ ท่ีเล้ียงไก่เพอ่ื จาหน่ายไก่สาว หรือฟาร์มไก่ไข่ทว่ั ๆ ไปท่ีผลิตไข่จาหน่าย ผทู้ ี่ทาธุรกิจน้ี

นอกจากจะมีความรู้และประสบการณ์ในเรื่องการจดั การฟักไข่ หรือการสุขาภิบาลในโรงฟักไข่แลว้

จะตอ้ งมีความรู้เรื่องกลไกการทางานของเคร่ืองฟักไข่ดว้ ย ซ่ึงในปัจจุบนั โรงฟักไขจ่ ะใชก้ ารควบคุม

การฟักไขแ่ บบอตั โนมตั ิ

6.4 ฟาร์มเลยี้ งไก่สาวเพ่ือจาหน่าย ผเู้ ล้ียงจะรับซ้ือลูกไก่อายุ 0 - 3 วนั จากโรงฟักไข่มา

เล้ียง จนกระทง่ั เป็ นไก่รุ่นสาว อายุ 16 - 18 สปั ดาห์ โดยจาหน่ายใหแ้ ก่ฟาร์มทวั่ ๆ ไปท่ีเล้ียงไก่ไขเ่ พื่อ

ผลิตไข่จาหน่าย การเล้ียงไก่ไขใ่ นระยะน้ี จะเนน้ หนกั เรื่องของการเตรียมไก่สาวท่ีมีความสมบูรณ์

และความสม่าเสมอของฝงู ไก่ เพอ่ื ใหไ้ ดไ้ ก่ไข่ท่ีมีน้าหนกั ตวั ไดม้ าตรฐาน และสามารถใหไ้ ขไ่ ดใ้ น

ระยะท่ีกาหนด ไมอ่ ว้ นจนเกินไป หรือผอมจนต่ากวา่ มาตรฐานในแต่ละสายพนั ธุ์

6.5 ฟาร์มเลยี้ งไก่ไข่เพื่อผลติ สาหรับบริโภค เป็นฟาร์มที่เล้ียงไก่ไขท่ วั่ ๆ ไป อาจเป็นฟาร์ม

บริษทั ใหญ่ ๆ ที่เล้ียงไก่ปริมาณมาก หรือฟาร์มของเกษตรกรรายยอ่ ยท่ีเล้ียงเป็นอาชีพเสริมหรืองาน

อดิเรก กไ็ ด้ การเล้ียงแบบน้ี อาจเร่ิมตน้ เล้ียงโดยการซ้ือลูกไก่ไข่อายุ 0 - 3 วนั มาเล้ียงจนเป็นไก่สาว

และไก่ไข่ ซ่ึงตอ้ งใชเ้ วลานานกวา่ จะไดผ้ ลผลิตไข่ หรือซ้ือไก่สาว 16 - 18 สัปดาห์ มาเล้ียงจน

สามารถเก็บผลผลิตได้ จะใชร้ ะยะเวลาส้ันกวา่ วธิ ีแรก และเหมาะสาหรับผเู้ ล้ียงมือใหม่

7. ประเภทของผู้เลยี้ งไก่ไข่

ผเู้ ล้ียงไก่ไขใ่ นประเทศไทยอาจแบ่งไดเ้ ป็ น 3 ประเภท ตามแบบแผนและธุรกิจการเล้ียงไก่
ไข่ของตนเองดงั น้ี

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 22

7.1 ผ้เู ลยี้ งไก่ไข่อสิ ระ (Independent layer farmer) เป็นเกษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ที่มีการบริหาร
จดั การดูแลธุรกิจการเล้ียงไก่ไข่ดว้ ยตนเองท้งั หมด มีการลงทุนการเล้ียงไก่ดว้ ยตนเอง มีอิสระในการ
ตดั สินใจในการลงทุน จานวนไก่ท่ีเล้ียง การซ้ือและจดั หาปัจจยั การผลิตต่างๆ รวมท้งั เทคโนโลยที ี่
ใชใ้ นการเล้ียงไก่ไข่ ตลอดไปถึงการจาหน่ายไข่ไก่ โดยเกษตรกรตอ้ งยอมรับสภาพความเสี่ยงใน
ดา้ นตน้ ทุนและผลตอบแทนที่ไม่แน่นอน แต่เกษตรกรก็มีโอกาสในการทากาไรเพ่ิมไดใ้ นช่วงที่
ราคาไขไ่ ก่ท่ีปรับสูงข้ึน โดยทวั่ ไปผเู้ ล้ียงไก่ไขอ่ ิสระมกั จะทาหนา้ ที่ในการเล้ียงไก่ไขแ่ ตเ่ พียงอยา่ ง
เดียว โดยมิไดท้ าธุรกิจครอบคลุมไปถึงการตลาดจาหน่ายไขไ่ ก่ไปยงั ผบู้ ริโภคดว้ ย

7.2 ผ้ปู ระกอบการเลยี้ งไก่ไข่ครบวงจร (Layer integrator) เป็นผเู้ ล้ียงไก่ไข่ที่ทาธุรกิจการ
เล้ียงไก่ไข่แบบครบวงจร ต้งั แต่ การผลิตลูกไก่ไข่ การเล้ียงไก่ไข่ การรวบรวมผลผลิต การจดั
จาหน่ายไขไ่ ก่ การแปรรูปไข่ไก่จนถึงการส่งออก โดยทวั่ ไปผปู้ ระกอบการเล้ียงไก่ไข่ครบวงจรเป็ น
ฟาร์มหรือบริษทั ขนาดใหญ่ มีเงินลงทุนจานวนมาก สามารถทาธุรกิจต่อเน่ืองได้ สาหรับ
ผปู้ ระกอบการไก่ไขค่ รบวงจรในปัจจุบนั มีจานวน 2 ราย ไดแ้ ก่ บริษทั เครือเจริญโภคภณั ฑอ์ าหาร
สตั ว์ จากดั และบริษทั เบทาโกรเกษตรอุตสาหกรรม จากดั

7.3 ผู้เลยี้ งไก่ไข่ทมี่ พี นั ธะสัญญา (Contract farm) เป็ นเกษตรกรผเู้ ล้ียงไก่ไข่ที่มีพนั ธะ
สญั ญาการเล้ียงไก่ไข่ใหก้ บั ผปู้ ระกอบการเล้ียงไก่ไขแ่ บบครบวงจรในหวั ขอ้ 6.2 โดยพนั ธะสัญญามี
ท้งั การเล้ียงส่วนใหญเ่ ป็ นแบบประกนั ราคา ในการเล้ียงแบบประกนั ราคาน้นั เกษตรกรตอ้ งซ้ือไก่
สาวก่อนไข่อายุ 17 – 18 สปั ดาห์ อาหารไก่ไข่และปัจจยั การผลิตเล้ียงไก่ไข่ท้งั หมดจากบริษทั
คู่สญั ญา เมื่อเกษตรกรผลิตไขอ่ อกมาได้ ตอ้ งขายคืนใหก้ บั บริษทั คู่สัญญาในราคาตามท่ีตกลงกนั ไว้
สารับการเล้ียงไก่ไขใ่ นประเทศไทยน้นั นบั วนั จานวนผูเ้ ล้ียงไก่อิสระจะนอ้ ยลงเรื่อยๆ เช่นกนั ซ่ึง
สาเหตุสาคญั น่าจะเน่ืองจากปัญหาตลาดที่มีการแขง่ ขนั กนั สูง ทาใหร้ าคาข้ึน – ลงค่อนขา้ งเร็วและ
รุนแรง หากเกษตรกรไม่มีตลาดท่ีแน่นอนก็จะมีความเส่ียงตอ่ การขาดทุนค่อนขา้ งสูง ดงั น้นั ผูเ้ ล้ียง
ไก่ไข่ขนาดยอ่ ย ขนาดเลก็ และขนาดกลางบางส่วน จึงตอ้ งเขา้ สู่ระบบฟาร์มท่ีมีพนั ธะสัญญา
(contract farming) กบั ผปู้ ระกอบการไก่ไขค่ รบวงจร ซ่ึงแมจ้ ะมีขอ้ เสียเปรียบอยหู่ ลายประการ แต่
ลดความเส่ียงต่อการขาดทุนไดม้ ากกวา่ และอยา่ งนอ้ ยกท็ าใหเ้ กษตรกรมีรายไดร้ ะดบั หน่ึงท่ีพอเล้ียง
ครอบครัวได้ ซ่ึงจากการสารวจพบวา่ ในพ้ืนที่หลายจงั หวดั ไมม่ ีเกษตรกรรายอิสระเหลืออยเู่ ลย

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 23

เอกสารประกอบการเรียบเรียง
กญั ญาณฐั กิติวงค์ และ กรรณิกา แซ่ล่ิว. 2562. การผลติ และการตลาดไข่ไก่ในประเทศไทย.

วารสารแก่นเกษตร 47 (ฉบบั พิเศษ 1) : 889 – 894. URL : https://ag2.kku.ac.th › kaj › PDF
[คน้ เมื่อ 23 ตุลาคม 2562].
กองแผนงาน กรมปศุสัตว.์ 2561. ร่างยทุ ธศาสตร์ไก่ไข่ ฉบบั ที่ 3 (พ.ศ. 2562 – 2566).
URL : http://planning.dld.go.th/th/index.php/th/policy-menu/749-2562-2566.
จิตติมา กนั ตนามลั ลกลุ , อจั ฉรา โพธ์ิดี. 2559. กลยุทธ์การผลติ และการตลาดของธุรกจิ ไข่ไก่ใน
ประเทศไทย. วารสารเกษตรพระจอมเกลา้ : 34 (2) : 41-50.
URL : https://www.tci-thaijo.org/index.php/agritechjournal/. [คน้ เมื่อ 23 ตุลาคม 2562].
สถาบนั สุวรรณวาจกกสิกิจเพ่ือการคน้ ควา้ และพฒั นาปศุสัตวแ์ ละผลิตภณั ฑส์ ัตว.์ 2556. รายงาน
ฉบบั สมบูรณ์ โครงการศึกษาและวเิ คราะห์โครงสร้างการผลิต การตลาด และโครงสร้าง
ตน้ ทุนการผลิตไข่ไก่. มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ วทิ ยาเขตกาแพงแสน จงั หวดั นครปฐม.

บทท่ี 2

พนั ธ์ุและการคดั เลือกพนั ธ์ุไก่ไข่

การเล้ียงไก่ไขใ่ นปัจจุบนั นบั เป็นอาชีพท่ีสาคญั อยา่ งหน่ึงของเกษตรกร การเลือกพนั ธุ์ไก่ท่ี
ดี ใหผ้ ลผลิตดี ตรงกบั ความตอ้ งการของตลาด และไดร้ ับผลตอบแทนสูง จึงเป็นปัจจยั สาคญั ที่ทา
ใหผ้ เู้ ล้ียงประสบผลสาเร็จ โดยทวั่ ไปพนั ธุ์ไก่ไขท่ ่ีเล้ียงเป็นการคา้ ในปัจจุบนั เป็นพนั ธุ์ลูกผสม ที่
ไดร้ ับการปรับปรุงพนั ธุ์ โดยการคดั เลือก และผสมพนั ธุ์เพอ่ื เอาลกั ษณะและคุณสมบตั ิท่ีดีจากพอ่ แม่
หลายๆ สายพนั ธุ์มารวมไวใ้ นไก่ลูกผสม แต่อยา่ งไรกต็ าม ไก่พนั ธุ์แทเ้ ดิม ก็ยงั คงนิยมเล้ียงไว้ เพ่อื
ใชผ้ ลิตลูกผสมเพอ่ื การคา้ เช่น ไก่พนั ธุ์เล็กฮอร์นขาวหงอนจกั ร พนั ธุ์โรดไอแลนดแ์ ดง เป็นตน้

1. พนั ธ์ุและลกั ษณะประจาพันธ์ุ
1.1 ไก่พนั ธ์ุแท้ (pure breeds) เป็นไก่ที่ไดร้ ับการคดั เลือกและผสมพนั ธุ์มาเป็นอยา่ งดี โดย
นกั ผสมพนั ธุ์ จนได้ ลูกหลานในรุ่นต่อๆ มามีลกั ษณะรูปร่าง ขนาด สีสรรตา่ งๆ เหมือนบรรพบุรุษ
ปัจจุบนั เล้ียงเป็ นการคา้ นอ้ ย แตบ่ างพนั ธุ์นิยมใชผ้ ลิตลูกผสมเพื่อการคา้
สายพนั ธ์ุ ไก่ไข่ทใ่ี ช้สาหรับการผสมพนั ธ์ุ
1.1.1 ไก่พนั ธ์ุเลก็ ฮอร์นขาวหงอนจักร (Single comb white leghorn)
ไก่พนั ธุ์เลก็ ฮอร์นขาว ไดร้ ับการปรับปรุงพนั ธุ์ในองั กฤษ จดั เป็นสายพนั ธุ์ไก่ไข่ที่มีขนาดเล็ก
พนั ธุ์เดียวที่นามาใชส้ าหรับการผลิตไก่ไข่เพอ่ื การคา้ น้าหนกั เมื่อเป็นหนุ่มสาว เพศผแู้ ละเพศเมีย
หนกั 2.2 และ 1.87 กก. ตามลาดบั และน้าหนกั ไก่เม่ือโตเตม็ ที่ เพศผแู้ ละเพศเมียหนกั 2.72 และ
2.04 กก. ตามลาดบั มีลกั ษณะผวิ หนงั สีเหลือง ขนสีขาว แขง้ สีเหลือง หงอนแบบจกั รและกุหลาบ
ตุม้ หูสีขาว ใหไ้ ขเ่ ปลือกสีขาว ใหไ้ ขเ่ ฉล่ีย ประมาณปี ละ 280 - 290 ฟอง

รูปที่ 2.1 ไก่พนั ธุ์เลก็ ฮอร์นสีขาว (http://duncanspoultry.com/white-leghorn-males/)

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 25

1.1.2 ไก่พนั ธ์ุโรดไอแลนด์แดง (Rhode island red)

ไก่โรดไอแลนด์แดง กาเนิดจากประเทศสหรัฐอเมริกา มีรูปร่างเหมือนส่ีเหลี่ยมยาว

ค่อนขา้ งไปทางใหเ้ น้ือ มีน้าหนกั เมื่อโตเตม็ ที่ เพศผู้ 3.5 - 3.8 กก. และเพศเมียหนกั 2.5 - 2.9 กก. มี

ลกั ษณะผวิ หนงั สีเหลือง ขนสีแดง มีสีดาแซมบา้ งที่ขนหาง สร้อยหาง สร้อยคอ และปี ก หงอนจกั ร

เปลือกไข่สีน้าตาล ใหไ้ ข่เฉลี่ยประมาณปี ละ 280 ฟอง พอ่ ไก่โรดไอแลนดแ์ ดง มกั ใชผ้ สมกบั แม่

ไก่บาร์พลีมธั ร๊อค เพอ่ื ใชล้ กั ษณะท่ีเป็น sex-linked แยกเพศลูกไก่ได้ โดยการดูสีขนของลูกไก่

เมื่ออายุ 1 วนั ลูกไก่เพศผทู้ ุกตวั จะมีลกั ษณะมีขนสีดาและจุดสีขาวที่บนหวั ส่วนลูกตวั เมียไมม่ ีจุด

รูปที่ 2.2 ไก่พนั ธุ์โรดไอแลนดแ์ ดง (https://www.chickensdirect.net/poultry)

1.1.3 ไก่พนั ธ์ุบาร์พลมี ัธร๊อค (Barred plymouth rock)
ไก่บาร์พลีมธั ร๊อค มีขนสีลายบาร์ คือมีลกั ษณะสีขาวสลบั ดาตามขวาง มองดูเหมือนไก่มีสี
เทาลาย ลกั ษณะหงอนจกั ร ผวิ หนงั สีเหลือง เปลือกไข่สีน้าตาล มีน้าหนกั เม่ือโตเต็มที่ เพศผแู้ ละ
เพศเมียหนกั 3.6 - 4.3 และ 2.7 - 3.4 กก. ตามลาดบั ในปัจจุบนั มกั ใชไ้ ก่เพศเมียผสมขา้ มกบั พอ่
โรดไอแลนดแ์ ดง สาหรับผลิตลูกไก่เพื่อแยกเพศได้

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 26

รูปที่ 2.3 ไก่พนั ธุ์บาร์พลีมธั รอค
1.1.4 ไก่พนั ธ์ุนิวแฮมเชียร์ (New hampshire)

ไก่พนั ธุ์นิวแฮมเชียร์ ไดร้ ับการพฒั นามาจากพนั ธุ์โรดไอแลนดแ์ ดง เพ่อื ให้ไดไ้ ขด่ ก ไข่
สามารถฟักออกเป็นตวั ไดด้ ี มีน้าหนกั ตวั มาก จึงเป็นสายพนั ธุ์ที่ผลิตไก่กระทงดว้ ยน้าหนกั เมื่อโต
เตม็ ท่ี เพศผแู้ ละเพศเมีย หนกั 3.4 - 3.8 และ 2.4 - 2.5 กก. ตามลาดบั มีลกั ษณะขนสีน้าตาลแดงอ่อน
ผวิ หนงั สีเหลือง หงอนจกั ร และใหเ้ ปลือกไขส่ ีน้าตาล

รูปท่ี 2.4 ไก่พนั ธุ์นิวแฮมเชียร์ (https://www.chickensdirect.net/poultry/new-hampshire-red-chickens/)

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 27

1.1.5 ไก่พนั ธ์ุออสตราลอร์ป (Australorp)
ไก่พนั ธุ์ออสตราลอร์ป ไดร้ ับการพฒั นามาจากไก่พนั ธุ์ออปิ งตนั ดา มีลกั ษณะหนงั สีขาว แขง้
สีหินชนวน หงอนจกั ร เปลือกไขส่ ีน้าตาล น้าหนกั เม่ือโตเตม็ ที่ เพศผแู้ ละเพศเมีย หนกั 3.4 - 3.8
และ 2.5 - 2.9 กก. ตามลาดบั

รูปท่ี 2.5 ไก่พนั ธุ์ออสตราลอร์ป (https://domesticanimalbreeds.com/australorp-chicken-breed-everything-

you-need-to-know/)

1.2 ไก่ลูกผสม (hybrids) บางคร้ังเรียกวา่ ไก่พนั ธุ์ทาง ซ่ึงเกิดจากการเอาไก่พนั ธุ์แทต้ ้งั แต่
2 พนั ธุ์ข้ึนไปมาผสมพนั ธุ์กนั ซ่ึงจะผสมก่ีชวั่ ก็ตาม ลูกหลานท่ีออกมาในรุ่นต่อไป อาจเหมือน
หรือไม่เหมือนพอ่ แม่ก็ได้ โดยทวั่ ไป ลูกผสมจะเป็นการรวมเอาลกั ษณะที่ดีของพอ่ แมม่ ารวมไวใ้ น
ลูกผสมเพื่อใหไ้ ดล้ กั ษณะตามท่ีตอ้ งการ ดงั น้นั ไก่พนั ธุ์ไขท่ างการคา้ จึงเป็ นลูกผสมเป็นส่วนใหญ่

พนั ธุ์ไก่ลูกผสมท่ีมีจาหน่ายในประเทศท้งั หมด ไดส้ ่งั ไก่ระดบั ป่ ู-ยา่ ตา-ยาย (grand
parents) หรือ พอ่ -แมพ่ นั ธุ์ (parents stock) จากตา่ งประเทศเขา้ มา เล้ียงโดยบริษทั ใหญ่ตา่ งๆ
เพ่ือผลิตลูกไก่หรือไก่รุ่นจาหน่ายใหแ้ ก่ผเู้ ล้ียงตอ่ ไป

2. พนั ธ์ุ ไก่ไข่ทนี่ ิยมเลยี้ งในประเทศไทย
ในปัจจุบนั น้ีพนั ธุ์ไก่ไข่ท่ีเล้ียงกนั อยา่ งแพร่หลายในประเทศเกือบท้งั หมด เป็นพนั ธุ์ลูกผสม
ที่ส่งั มาจากตา่ งประเทศ ไก่พนั ธุ์ลูกผสมตา่ งๆ เหล่าน้ีจะเป็นไก่ท่ีใหเ้ ปลือกไข่สีน้าตาล และขนสี
น้าตาล และอาจมีบา้ งที่มีขนสีอ่ืน เช่นลูกผสมไก่โรดไอแลนดแ์ ดงกบั ไก่บาร์พลีมธั ร๊อค ลูกไก่จะมี

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 28

ลกั ษณะขนสีดา ลาคอมีขนสีแดงแซมเหลือง ไก่พนั ธุ์ไขท่ ี่นิยมเล้ียงเป็นการคา้ ในประเทศไทย
ท้งั หมด จะมีเปลือกไขส่ ีน้าตาล ส่วนไก่ท่ีมีเปลือกไขส่ ีขาว ไมเ่ ป็นท่ีนิยมเล้ียงกนั ในประเทศ
ไก่ที่ใหไ้ ขเ่ ปลือกสีน้าตาล มกั จะมีลาตวั ใหญก่ วา่ พวกที่ใหไ้ ขเ่ ปลือกสีขาว ประมาณ 30 - 50 %
และจะกินอาหารมากกวา่ พวกใหไ้ ขเ่ ปลือกสีขาว ทาใหต้ น้ ทุนการผลิตไข่สูงข้ึน ส่วนเปอร์เซ็นต์
การไขใ่ กลเ้ คียงกนั แต่พวกเปลือกไขส่ ีน้าตาล จะมีขนาดใหญ่กวา่ พวกเปลือกไขส่ ีขาว อยา่ งไรก็
ตาม ไก่ไข่ท่ีเล้ียงไวเ้ พอ่ื ผลิตไข่ในประเทศ เป็นไก่สายพนั ธุ์ท่ีมีเปลือกไข่สีน้าตาล ลกั ษณะมีขนสี
น้าตาล ไข่ดก กินอาหารนอ้ ย ทนอากาศร้อน มีรูปร่างขนาดเล็ก ทาใหต้ น้ ทุนในการผลิตไข่ต่า ชื่อ
สายพนั ธุ์ทางการคา้ แสดงในตารางที่ 2.1

ตารางท่ี 2.1 แสดงพนั ธุ์ไก่ไข่สายพนั ธุ์ทางการคา้ และบริษทั ผผู้ ลิต ในต่างประเทศ

ช่ือการค้า บริษทั แม่ผู้ผลติ ประเทศ
นิวซุปเปอร์ฮาร์โก้
(new super hargo) บ. อาร์เบอร์เอเคอส์ จากดั สหรัฐอเมริกา
บราวน์นิค
(Brown Nick) (Arber Acres)
เอเอ บราวน์
(AA Brown) บ. เอชแอนเอน็ จากดั สหรัฐอเมริกา
ฮบั บาร์ดโกลเดนคอมเบท
(Hubbard golden comet) (H & N Inc.)
ไฮเซค บราวน์
(Hisex Brown) บ. อาร์เบอร์เอเคอส์ จากดั สหรัฐอเมริกา
อิซ่า บราวน์
(ISA Brown) (Arber Acres)
เชฟเวอร์สตาร์ครอส 579
(Shaver starcross 579) บ. เบลเยยี่ มอินเตอร์เนชน่ั แนล เอนวี (Bulgium เบลเยยี ม
แมด่ า 501
ดีคาลบ์ international N.V.)
(Dekalb)
แบบ๊ คอ๊ ก บี-380 บ. ยรู ิบริด ฮอลแลนด์

(Euribrid)

บ. โกลเดนเลอเยอร์ จากดั ฝรั่งเศส

(Golden layer co.ltd.)

บ. เชฟเวอร์โพลทรีบริดดิงฟาร์ม จากดั (Shaver แคนาดาและ

poutry breeding farm limited) องั กฤษ

รุ่งรักษฟ์ าร์ม ไทย

บ. ดีคาลบ์ วาเรน จากดั สหรัฐอเมริกา

(Decalb warren)

- องั กฤษ

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 29

รูปท่ี 2.6 ตวั อยา่ งพนั ธุ์ไก่ไขล่ ูกผสม (รูปบนซา้ ย พนั ธุ์โลมนั น์ บราวน์ รูปบนขวา พนั ธุ์ซีพี บราวน์ )
(รูปล่างซา้ ย พนั ธุ์ไทยกรมปศุสัตว์ รูปล่างขวา พนั ธุ์อีซ่า บราวน์ )

3. หลกั การคัดเลือกและปรับปรุงพนั ธ์ุไก่ไข่
การคดั เลือกพนั ธุ์ไก่ไข่ มีจุดประสงคเ์ พื่อใหไ้ ดไ้ ก่ที่มีลกั ษณะและความสามารถดีตามที่
ตอ้ งการ โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ลกั ษณะที่สาคญั ทางเศรษฐกิจท่ีมีผลตอ่ การใหไ้ ข่

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 30

3.1 ลกั ษณะทส่ี าคัญทางเศรษฐกจิ ของไก่ไข่

ลกั ษณะท่ีสาคญั ทางเศรษฐกิจ ส่วนใหญ่เป็นลกั ษณะท่ีได้ รับอิทธิพลจากยนี สะสมหลายคู่

ประกอบดว้ ยหลายลกั ษณะ ไดแ้ ก่ การเป็นหนุ่มสาวเร็ว ตบั ไขถ่ ี่ การไม่อยากฟักไข่ การ

เจริญเติบโต การเล้ียงรอด เป็นตน้

3.1.1 ลกั ษณะโตเป็ นหนุ่มสาวเร็ว (sexual maturity) ในแมไ่ ก่ จะนบั เม่ือเริ่มใหไ้ ข่ฟอง

แรก ซ่ึงจะมีอายปุ ระมาณ 4 1/2 - 5 เดือน ส่วนไก่เพศผู้ โตเป็นหนุ่มเม่ือสามารถผสมพนั ธุ์
ได้ ปล่อยน้าเช้ือท่ีมีอสุจิแขง็ แรง และสามารถปฏิสนธิกบั ไขข่ องไก่ตวั เมียได้ ปริมาณน้าเช้ือของ

ไก่ที่ไข่ดกจะมากกวา่ สายพนั ธุ์ท่ีไข่ไมด่ ก โดยทวั่ ไปไก่อายุ 6 เดือน ถือวา่ ผสมพนั ธุ์ได้

ความสัมพนั ธ์ระหวา่ งการโตเป็นหนุ่มสาวเร็วกบั การใหผ้ ลผลิตสูงเป็นบวก กล่าวคือไก่ท่ีใหไ้ ข่

เร็วจะมีระยะเวลาใหไ้ ขม่ ากกวา่

3.1.2 ตบั ไข่ถี่ ตบั ไข่ (clutch size) คือ ช่วงการใหไ้ ขร่ ะยะส้นั ๆ เช่น ไข่ 2 หรือ 3 ฟองข้ึน

ไปจึงหยดุ ไข่ 1 วนั แลว้ ต้งั ตน้ ไขต่ อ่ ไป เช่น ใหไ้ ขไ่ ด้ 20 ฟอง ใน 10 คร้ัง เฉลี่ยขนาดตบั ไข่เทา่ กบั

2 ขนาดตบั ไข่ ช้ีใหเ้ ห็นถึงอตั ราการใหไ้ ข่ ซ่ึงบง่ บอกถึง อตั ราการทางานของระบบสืบพนั ธุ์เพศ

เมีย กล่าวคือไก่ที่ใหไ้ ขถ่ ี่มาก ๆ มีแนวโนม้ ที่ช่วงห่างระหวา่ งการใหไ้ ข่แต่ละฟองส้ัน และมีช่วง

ห่างระหวา่ งตบั ไข่แต่ละชุดส้ันดว้ ย ไก่ที่ใหไ้ ขม่ ากท่ีสุดในรอบปี จะมีช่วงระยะห่างระหวา่ งไข่

แตล่ ะฟองประมาณ 24.5 ชว่ั โมง ความถ่ีในการใหไ้ ข่สูง จะเก่ียวพนั กบั การใหไ้ ข่ดกดว้ ย

3.1.3 นิสัยไม่อยากฟักไข่ ลกั ษณะนิสยั อยากฟักไข่ มีความสมั พนั ธ์กนั ในทางลบกบั

การใหไ้ ข่ดก และมีคา่ อตั ราพนั ธุกรรมค่อนขา้ งสูง ดงั น้นั ลกั ษณะน้ีจึงควรคดั ทิ้ง แตใ่ นการปรับปรุง

พนั ธุ์ไก่ไขในปัจจุบนั ไดม้ ีการพยายามผสมพนั ธุ์ไก่ใหไ้ ดไ้ ขด่ กข้ึน เพ่ือขจดั นิสัยอยากฟักไข่

ออกไปใหห้ มด ซ่ึงไก่พนั ธุ์โรดไอแลนดเ์ รด และพนั ธุ์บาร์พลีมธั รอค เป็นไก่ที่ใหไ้ ข่ดกมาก จึงมี

นิสัยอยากฟักไขอ่ ยนู่ อ้ ยมาก

3.1.4 ลกั ษณะการให้ไข่ทนนาน ไขท่ นนาน หมายถึง ไก่จะเริ่มใหไ้ ข่ต้งั แต่เริ่มแรกไปจน

ครบปี ตามมาตรฐานท่ีกาหนดไวก้ ่อน จะเป็นระยะเวลา 300 วนั หรือ 365 วนั หรือนบั จากวนั ท่ีออก

จากไขไ่ ปจนครบ 500 วนั กไ็ ด้

3.1.5 ลกั ษณะไม่หยดุ ไข่นานเกนิ กว่า 7 วนั นอกจากเป็นโรคหรือส่ิงแวดลอ้ มและการจดั การ

เล้ียงดูบกพร่อง การหยดุ ไข่บางคร้ังจะนบั รวมกบั การผลดั ขน หลกั การคดั เลือกควรคดั เลือกไก่ท่ี

หยดุ ไขน่ อ้ ยวนั จะดีกวา่ ลกั ษณะน้ี ควรคานึงถึงปัจจยั ทางสภาพแวดลอ้ มมากกวา่

พนั ธุกรรม เช่น การเจบ็ ป่ วยไดร้ ับบาดเจบ็ อากาศเปล่ียนแปลงอยา่ งรวดเร็ว หรือการเคลื่อนยา้ ยไก่

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 31

3.2 การคัดเลือกและปรับปรุงพนั ธ์ุไก่ไข่
ลกั ษณะต่างๆ ที่สาคญั ทางเศรษฐกิจ สามารถถ่ายทอดทางพนั ธุกรรมได้ การท่ีจะใหไ้ ดไ้ ก่ท่ีมี
ลกั ษณะและความสามารถดี จะตอ้ งใช้ การคดั เลือก (selection) ซ่ึงหมายถึง การคดั เลือกไก่ที่มี
คุณสมบตั ิที่ดีท่ีสุดไวท้ าพนั ธุ์ และปรับปรุงพนั ธุ์ต่อไป จนไดไ้ ก่ที่มีคุณสมบตั ิต่าง ๆ ครบถว้ น ตาม
เป้าหมายท่ีวางไว้

วธิ ีการคดั เลือกท่ีสาคญั มี 4 วธิ ี ดงั น้ี
3.2.1 การคดั เลือกโดยดูจากความสามารถเป็ นรายตัว (individual or mass
selection) เป็นวธิ ีการท่ีใชก้ นั มานาน วธิ ีน้ีจะมีประสิทธิภาพดี ในกรณีท่ีใชป้ รับปรุงลกั ษณะใด
ลกั ษณะหน่ึงเพยี งลกั ษณะเดียว และลกั ษณะน้นั จะตอ้ งมีค่าอตั ราพนั ธุกรรมสูง และเป็นลกั ษณะที่
แสดงออกไดใ้ นท้งั สองเพศ จะไม่เหมาะกบั บางลกั ษณะที่แสดงออกในเพศเดียว เช่น การใหไ้ ข่
แสดงออกในเพศเมีย จะทาใหเ้ ราคดั เลือกตวั ผไู้ วผ้ สมพนั ธุ์ โดยดูจากความสามารถของมนั โดยตรง
ไม่ได้
หลกั การคดั เลือกจากความสามารถของตวั ไก่เอง พจิ ารณาจากลกั ษณะความแขง็ แรงหรือ
พลภาพของไก่ เป็นการดูลกั ษณะโดยทวั่ ไปของไก่แตล่ ะตวั วา่ ไก่มีรูปทรงเหมาะสมท่ีจะเป็นไก่ไข่
หรือไม่ และลกั ษณะทวั่ ไปอนั แสดงถึงลกั ษณะของไก่ที่มีสุขภาพดี (ตารางท่ี 2.2) ในการคดั เลือกไก่
ไขจ่ ะตอ้ งพิจารณาถึงลกั ษณะการใหไ้ ขห่ รือไม่ใหไ้ ข่ จนถึงการใหไ้ ข่ดก และการใหไ้ ข่ไมด่ กดว้ ย
(ตารางที่ 2.3)
1) พนั ธุ์และลกั ษณะประจาพนั ธุ์ ไก่พนั ธุ์แทต้ อ้ งมีลกั ษณะตรงตามพนั ธุ์ ซ่ึงลกั ษณะประจา
พนั ธุ์ส่วนใหญ่ เป็นลกั ษณะที่เห็นไดภ้ ายนอก ไม่มีความสาคญั ทางเศรษฐกิจในปัจจุบนั ท้งั น้ีเพราะ
ลกั ษณะพนั ธุ์แทใ้ นปัจจุบนั หาดูยาก ส่วนใหญ่เป็ นพนั ธุ์ผสม ท่ีคดั เลือกมาเป็ นพเิ ศษ แตใ่ นการ
คดั เลือกพนั ธุ์ใหม่ ตอ้ งคานึงถึงลกั ษณะประจาพนั ธุ์ เช่น ไก่โรดไอแลนด์เรด ไก่เล็กฮอร์น เพือ่ ใหไ้ ด้
ไก่พนั ธุ์แทม้ าใชใ้ นการผสม หรือสร้างพนั ธุ์ใหมท่ ี่ตอ้ งการ
2) ลกั ษณะที่มีคุณคา่ ทางเศรษฐกิจ ส่วนใหญถ่ ูกควบคุมดว้ ยยนี มากคูม่ ารวมกนั ทาใหก้ าร
แสดงออกของลกั ษณะตา่ งๆ เหล่าน้นั ไดร้ ับอิทธิพลจากส่ิงแวดลอ้ มมาก เช่น การใหไ้ ข่ การเป็น
หนุ่มสาวเร็ว ตบั ไขถ่ ี่ การมีนิสยั ไมอ่ ยากฟักไข่ เป็นตน้

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 32

ตารางที่ 2.2 แสดงการเปรียบเทียบระหวา่ งไก่ท่ีมีพลภาพและขาดพลภาพ

ลกั ษณะท่าทาง ไก่ทม่ี พี ลภาพ ไก่ทข่ี าดพลภาพ
ไม่ประเปรียว ซึม
ลกั ษณะท่าทาง ประเปรียว คล่องแคล่ว มาก หนา้ ตา
ซึม หงอย
สดใส เงียบ
เฉยไม่สนใจ
อาการ คึก ต่ืนตวั อยเู่ สมอ กินนอ้ ย
มกั อยแู่ ต่บนคอน
เสียง ขนั เจ้ือยแจว้ อยเู่ สมอ
เส้นแนวหลงั ไมข่ นานกบั แนว
อาการทางเพศ คึกคกั อก ตวั ไก่อยใู่ นรูปสาม เหลี่ยม
ยงั เห็นมีช่องวา่ ง เหลือมาก
การกนิ อาหาร กินจุ เตม็ กระเพาะ แคบ เป็นรูปเรียว
ส้นั ต้ืนบาง
การขนึ้ คอน ต่ืนหากินก่อน ข้ึนคอนนอนทีหลงั เล็ก แคบ หด
อาจเล็ก
ลกั ษณะของส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ยาว บาง แบน
ยาว บาง แบน
รูปทรง ดูดา้ นขา้ งจะเห็นเป็ นรูปส่ีเหล่ียมยาว เล็ก ซีด หรือสีชมพู
ซึมไมน่ ูน
กวา้ ง เส้นแนวหลงั กบั แนวอกขนาน ฟู ไมส่ ดใส
ปี กหอ้ ยไมก่ ระชบั หางหอ้ ยตก
กนั มีความจุของ ลาตวั มาก ยาว บาง

หลงั กวา้ งเป็นแผน่ ใหญ่

กระดูกอก และหน้าอก ยาว ยนื่ หนา้ อกเตม็

ช่องท้อง ลึก เตม็

ขนาดลาตัว ใหญท่ ึบ

หวั กวา้ ง กลม

จงอยปาก ส้ัน หนา โก่ง

หงอน ใหญ่ แดงสุกใส อุ่น

ตา โต แจม่ ใส นูนเด่น

ขน เนียนตวั เป็นมนั

ปี กและหาง ปี กพบั แนบกระชบั กบั ลาตวั หางต้งั

แข้ง ส้นั หนา มน่ั คง

ที่มา : สุวรรณ และคณะ (2526)

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 33

ตารางท่ี 2.3 แสดงลกั ษณะของไก่ท่ีใหไ้ ข่ดีและใหไ้ ข่ไม่ดี

ลกั ษณะ ไก่ไขด่ ี ไก่ไขไ่ มด่ ี
หงอน/เหนียง ใหญ่ แดงโต สดใสนุ่มและอุน่ เล็กซีด เป็นขยุ สะเก็ด (ขนาดข้ึนกบั
พนั ธุ์ไก่)
ตา กลม วาว สดใส เซ่ืองซึม
ขอบตา ซีดขาว สีเหลือง
ปาก ซีดแกมขาว ส้ัน สีเหลืองยาว และปากไขว้
กระเพาะพกั กระเพาะใหญแ่ ละบุ๋ม กระเพาะเล็กและไม่นุ่มมือ
หน้าอก กระดูกหนา้ อกตรง และมีกลา้ มเน้ือ รูปร่างผิดปกติและผอม
อกหุม้ ตลอด
ช่องท้อง อ่อนนุ่ม กวา้ งห่างจากกระดูกเชิง หยาบกระดา้ ง และช่องทอ้ งแคบ
กราน และกวา้ งประมาณ 3-4 นิ้ว ทอ้ งมานน้า
กระดูกเชิงกราน มือ
ทวาร กวา้ ง 3 นิ้วมือ แค่ 1 - 2 นิ้วมือ
แข้ง ขยายใหญ่ ชุ่มช้ืน รูปรี หดเล็ก แหง้ กลมขอบทวาร เหลือง
ขน ขาว ซีด ตรงและแขง็ แรง เหลือง ไมแ่ ขง็ แรง
ไก่สาวขนแน่นและเป็นมนั ไก่แก่ ไก่แก่ขนเรียบร้อย เป็นมนั เงา
ขนไม่เรียบ สภาพเก่า ไก่เร่ิมผลดั ขน

ท่ีมา : มานิตย์ (2536)

3.2.2 การคดั เลือกโดยอาศัยพนั ธ์ุประวตั ิ (pedigree selection) เป็นการคดั เลือกโดยดู
จากพนั ธุ์ประวตั ิ ช่วยใหเ้ ราสามารถคดั เลือกไก่ไดต้ ้งั แต่ยงั เลก็ อยู่ ในขณะที่ไก่ยงั ไม่แสดง
ความสามารถประจาตวั ออกมา หรือใชใ้ นการคดั เลือกลกั ษณะที่แสดงออกไดใ้ นเพศเดียว เช่น การ
ใหไ้ ข่

ไก่ที่มาจากบรรพบุรุษที่ดี ยอ่ มมีโอกาสนาลกั ษณะทางพนั ธุกรรมท่ีดีมาจากพอ่ แม่ แต่ท้งั น้ี
ข้ึนกบั ส่ิงแวดลอ้ มต่าง ๆ อีกดว้ ย แตก่ ารคดั เลือกโดยอาศยั พนั ธุ์ประวตั ิ อาจจะไม่ไดผ้ ลตามท่ี
ตอ้ งการเสมอไป สาหรับลกั ษณะที่มีค่าอตั ราพนั ธุกรรมสูงการคดั เลือกโดยอาศยั สมรรถภาพของ
ตวั สตั วเ์ องจะมีประโยชน์มากกวา่ พนั ธุ์ประวตั ิ การพิจารณาคา่ อตั ราพนั ธุกรรม จะบ่งบอกความ

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 34

ยากง่ายของการถ่ายทอดทางพนั ธุกรรม (ตารางที่ 2.3) ถา้ คา่ อตั ราพนั ธุกรรมสูง แสดงวา่ ปรับปรุง
พนั ธุ์ถึงชวั่ ลูกหลานไดเ้ ร็ว และถา้ ค่าอตั ราพนั ธุกรรมต่า หมายถึงการปรับปรุงพนั ธุ์ในลกั ษณะน้นั ๆ
ค่อนขา้ งยาก เน่ืองจากไดร้ ับอิทธิพลจากส่ิงแวดลอ้ มมาก

ตารางท่ี 2.3 แสดงค่าอตั ราพนั ธุกรรมของลกั ษณะต่างๆ ของไก่ คา่ อตั ราพนั ธุกรรม (%)
25 - 30
ลกั ษณะตา่ งๆ 15 - 30
การใหไ้ ขใ่ น 3-4 เดือน 40 - 50
อายเุ ริ่มเป็นหนุ่มสาว 25 - 50
ขนาดไข่ 30 - 90
รูปร่างไข่ 25 - 60
สีเปลือกไข่ 10 - 40
ความหนาของเปลือกไข่ 0-5
สีไขแ่ ดง 10 - 15
ความสมบูรณ์พนั ธุ์ 25 - 65
อตั ราการฟักออก 15
น้าหนกั ตวั 20 - 53
การไข่ดก 15 - 34
ความลึกลาตวั 30 - 51
ความกวา้ งอก 1 - 15
ความยาวกระดูกอก 10 - 70
ความแขง็ แรง
ความขน้ ของไขข่ าว

ท่ีมา : อภิชยั และสุทศั น์ (2527)

3.2.3 การคัดเลือกโดยอาศัยความสัมพนั ธ์ระหว่างเครือญาติ (sib and family or
relative selection) เป็นการคดั เลือกโดยดูบนั ทึกความสามารถของญาติพ่นี อ้ งในตระกลู เดียวกนั
เพ่ือเปรียบเทียบความสามารถของแตล่ ะตระกูลที่มีลูกหลายๆ ตวั สามารถทานายความสามารถของ
ตวั อื่นๆ ท่ียงั ไมไ่ ดท้ ดสอบในตระกลู เดียวกนั ได้ นนั่ คือทานายความสามารถพ่ีนอ้ งของมนั ได้

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 35

3.2.4 การคดั เลือกโดยการทดสอบลูกหลาน (progeny test) เป็นการประเมิน
ความสามารถของพอ่ ไก่ โดยดูจากความสามารถของลูกของมนั ส่วนใหญ่เป็นการทดสอบตวั ผู้ โดย
ผสมกบั ตวั เมียหลาย ๆ ตวั แลว้ ทดสอบความสามารถของลูกไก่ ในการทดสอบความสามารถ พงึ
พิจารณาถึงส่ิงเหล่าน้ี คือ

1) ลูกที่ใชท้ ดสอบไมค่ วรต่ากวา่ 3 ตวั โดยมีการเกบ็ สถิติของลูก และพอ่ แม่อยา่ งสมบูรณ์
2) สภาพแวดลอ้ มที่ใชท้ ดสอบลูกตอ้ งเป็นสภาพใกลเ้ คียงกบั สภาพท่ีใชเ้ ล้ียงพอ่ แม่
3) ใชท้ ดสอบกบั ไก่ท่ีผา่ นการคดั เลือกโดยดูความสามารถเฉพาะตวั ท่ีดีแลว้
ขอ้ เสียของการคดั เลือกแบบน้ี คือ เป็นวธิ ีการที่สิ้นเปลืองเวลาและเสียคา่ ใชจ้ ่ายมากและมี
การทดสอบที่ยงุ่ ยาก

3.3 วธิ ีการคดั เลือกพนั ธ์ุไก่ไข่
ลกั ษณะการแสดงออกของสัตว์ ท่ีถูกควบคุมดว้ ยยนี จานวนมากคู่ จะมีการกระจาย ของยี
โนไทพ์ และฟี โนไทพเ์ ป็นรูปโคง้ ปกติ ถา้ มีการคดั เลือกสตั วต์ วั ท่ีมีสมรรถภาพดีไวท้ าพนั ธุ์
ต่อไป จะทาใหค้ วามถ่ีของยนี ที่ดีๆ สูงกวา่ รุ่นพอ่ แมก่ ่อนที่จะมีการคดั เลือก และสมรรถภาพโดย
เฉลี่ยในรุ่นลูกจะสูงกวา่ รุ่นพ่อแม่ก่อนการคดั เลือก วธิ ีการคดั เลือกมี 3 วธิ ีดงั น้ี
3.3.1 การคัดเลือกทลี ะลกั ษณะ (tandem method) เป็นการคดั เลือกลกั ษณะหน่ึงใหบ้ รรลุ
เป้าหมายก่อน แลว้ จึงหนั มาปรับปรุงอีกลกั ษณะหน่ึง เช่น ถา้ ตอ้ งการใหไ้ ดไ้ ก่ท่ีใหไ้ ข่เฉล่ียปี ละ
270 ฟอง มีน้าหนกั ไขเ่ ฉล่ีย 60 กรัม และใหไ้ ขเ่ ร็วเม่ืออายุ 51/2 เดือน กต็ อ้ งคดั เลือกผสมพนั ธุ์ ใน
ลกั ษณะการใหไ้ ข่จนทาใหไ้ ก่ในฝงู ไข่เฉล่ีย 270 ฟอง แลว้ จึงหนั มาคดั เลือกและผสมพนั ธุ์ในดา้ น
ขนาดไขแ่ ละอายเุ ม่ือเร่ิมไขต่ ่อไป เป็นวธิ ีท่ีเปลืองเวลามากท่ีสุด และถา้ ลกั ษณะที่ตอ้ งการปรับปรุง
เหล่าน้ี มีความสัมพนั ธ์กนั ในทางลบ หรือในทางตรงกนั ขา้ ม (negative correlation) จะทา
ใหล้ กั ษณะท้งั สองผลดั กนั ดีข้ึนและเลวลงอยเู่ รื่อยไป ตวั อยา่ งเช่น ลกั ษณะการใหไ้ ขม่ ี
ความสัมพนั ธ์ทางบวก กบั ลกั ษณะความแขง็ แรงและความเชื่อง แตม่ ีความสัมพนั ธ์ทางลบกบั
คุณภาพไข่ และขนาดไข่
3.3.2 การคัดเลือกทลี ะหลายลกั ษณะ (independent culling level method) เป็นการ
คดั เลือกโดยกาหนดคา่ มาตรฐานของแตล่ ะลกั ษณะเอาไวต้ ้งั แต่ 2 ลกั ษณะข้ึนไป ตวั ใดท่ีต่ากวา่
มาตรฐานจะถูกคดั ทิง้ เช่น ต้งั มาตรฐานวา่ ไก่ตอ้ งไข่มากกวา่ 250 ฟอง และมีน้าหนกั ไข่เฉล่ียไมต่ ่า
กวา่ 60 กรัม และไขเ่ ม่ืออายไุ มเ่ กิน 23 สัปดาห์ ไก่ตวั ไหนท่ีไม่ไดม้ าตรฐานท่ีกาหนดแมเ้ พยี ง
ลกั ษณะเดียวกจ็ ะไม่คดั เลือกไวท้ าพนั ธุ์ วธิ ีน้ีมีขอ้ เสียคือไก่บางตวั จะถูกคดั ทิง้ เนื่องจากบาง
ลกั ษณะต่ากวา่ มาตรฐาน ท้งั ที่ลกั ษณะอื่นๆ ดีกวา่ มาตรฐานมาก ทาใหเ้ สียโอกาสท่ีจะใชไ้ ก่ตวั

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 36

น้นั ปรับปรุงลกั ษณะเหล่าน้ี ดงั น้นั ไก่ท่ีดีพเิ ศษบางตวั อาจจะตอ้ งมีการผอ่ นปรนแมว้ า่ บางลกั ษณะ
จะเลวกวา่ มาตรฐาน

3.3.3 การคัดเลือกโดยใช้ดัชนี (selection index method) เป็นวธิ ีการคดั เลือกโดยให้
คะแนนรวมจากลกั ษณะตา่ ง ๆ ต้งั แต่ 2 ลกั ษณะข้ึนไป สาหรับสัตวแ์ ตล่ ะตวั โดยพจิ ารณาถึง

1) คุณค่าทางเศรษฐกิจของลกั ษณะที่กาลงั คดั เลือก ถา้ ปรับปรุงใหด้ ีข้ึนแลว้ จะทาใหไ้ ดเ้ งิน
เพมิ่ ข้ึนเป็นจานวนมาก

2) ค่าสหสัมพนั ธ์ทางพนั ธุกรรมระหวา่ งลกั ษณะตา่ ง ๆ เหล่าน้นั ถา้ ลกั ษณะใดถูกปรับปรุง
แลว้ ทาใหล้ กั ษณะอื่นๆ ดีตามไปดว้ ย เช่น อตั ราการเจริญเติบโตกบั ประสิทธิภาพการเปลี่ยน
อาหาร ก็เพม่ิ คะแนนใหท้ ้งั สองลกั ษณะ แต่ถา้ ลกั ษณะหน่ึงดีข้ึนแต่อีกลกั ษณะเลวลง เช่น การใหไ้ ข่
ดกทาใหข้ นาดไขเ่ ล็กลง ก็ลดคะแนนลงตามส่วน

3) ค่าอตั ราพนั ธุกรรม ถา้ มีค่าสูงก็จะปรับปรุงลกั ษณะน้นั ไดเ้ ร็วข้ึน กใ็ หค้ ะแนนมากข้ึน
4) คา่ เบี่ยงเบนมาตรฐานของลกั ษณะท่ีกาลงั ปรับปรุง ถา้ ลกั ษณะน้นั มีความเบี่ยงเบน
มาตรฐานสูง การปรับปรุงลกั ษณะน้นั แตล่ ะข้นั ยอ่ มทาใหม้ ีการเปล่ียนแปลงไดม้ าก
การคดั เลือกโดยใชด้ ชั นี จดั เป็ นวธิ ีการคดั เลือกที่มีประสิทธิภาพมากที่สุด อยา่ งไรก็
ตาม การคดั เลือกปรับปรุงพนั ธุ์ จะกา้ วหนา้ ไปอยา่ งรวดเร็วหรือล่าชา้ เพียงไร ข้ึนอยกู่ บั ปัจจยั
หลายอยา่ ง เช่น อตั ราพนั ธุกรรม ความเขม้ งวดในการคดั เลือก ตลอดจนวธิ ีการคดั เลือก ในการ
คดั เลือกน้นั ถา้ จะตอ้ งคดั เลือกหลายลกั ษณะ จะตอ้ งต้งั เป้าหมายอยทู่ ่ีลกั ษณะที่สาคญั ๆ และมีผล
ในทางเศรษฐกิจ เป็นเป้าหมายแรกในการปรับปรุงพนั ธุ์

4. การผสมพนั ธ์ุไก่เพื่อผลติ ลูกผสมหรือพนั ธ์ุแท้

การผสมพนั ธุ์ไก่ นกั ผสมพนั ธุ์ ไดต้ ้งั เป้าหมายของการผสมพนั ธุ์ นอกจากจะใหไ้ ดไ้ ก่ที่ไข่
ดก หรือไก่ที่โตเร็วแลว้ จะตอ้ งมีลกั ษณะที่สาคญั ทางเศรษฐกิจอยา่ งอื่นประกอบดว้ ย เช่น ลกั ษณะ
การเล้ียงรอดก่อนไข่และระยะกาลงั ไขด่ ี อายเุ มื่อไก่เริ่มใหไ้ ข่ถึงไขไ่ ด้ 50 % ส้ัน อตั ราการไข่ของ
ไก่ท้งั หมดสูง ใชอ้ าหารต่อการผลิตไข่ 1 โหลต่า น้าหนกั ไขม่ าก ฟองโต มีไขข่ นาดฟองใหญ่ และ
ใหญ่พิเศษในเปอร์เซ็นตส์ ูง เปลือกไขห่ นาแขง็ แรง ไมแ่ ตกหรือบุบร้าวง่าย การผสมพนั ธุ์ไก่ยดึ
หลกั การเดียวกนั คือ ยดึ ถือสายเลือดทางพอ่ พนั ธุ์สาคญั กวา่ แม่พนั ธุ์ เพราะพอ่ พนั ธุ์สามารถจะผสม
และถ่ายทอดลกั ษณะไปใหล้ ูกหลานไดม้ ากตวั กวา่ แมพ่ นั ธุ์

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 37

4.1 ระบบการผสมพนั ธ์ุไก่

การผสมพนั ธุ์ไก่ มี 3 ระบบ คือ การผสมสายเลือดชิด การผสมนอกสายสมั พนั ธ์ และการ

ผสมขา้ มพนั ธุ์

4.1.1 การผสมเลือดชิดหรือการผสมในสายสัมพนั ธ์ (inbreeding) หมายถึง การผสม

ระหวา่ งคู่ผสมที่มีความสัมพนั ธ์ทางเครือญาติกนั อยา่ งใกลช้ ิด โดยมีบรรพบุรุษร่วมไม่เกิน

4 ชวั่ เช่น พ่นี อ้ งผสมกนั พอ่ กบั ลูก แม่กบั ลูก โดยมีจุดประสงคเ์ พื่อใหส้ ตั วม์ ีลกั ษณะคลา้ ยคลึง

กนั หรือเหมือนกนั มากท่ีสุดในสายพนั ธุ์น้นั ๆ แตก่ ่อใหเ้ กิดผลเสียคือ ความสมบูรณ์พนั ธุ์ต่า อตั รา

การตายสูง ลูกออ่ นแอ อาจทาใหเ้ ปอร์เซ็นตก์ ารคดั ทิ้งสูง

ผลดีของการผสมเลือดชิด คือ ทาใหเ้ กิดคูย่ นี ที่มีลกั ษณะเหมือนกนั (homozygosity)มีผล

ทาใหแ้ ยกสตั วใ์ นฝงู ออกเป็นพวกๆ ไดง้ ่ายข้ึน ในขณะเดียวกนั กท็ าใหย้ นี ดอ้ ยมีโอกาสแสดง

ออกมา จึงสามารถคดั เลือกและกาจดั ยนี ดอ้ ย ท่ีไม่ตอ้ งการใหห้ มดออกไปจากฝงู ได้ และในกรณีที่

ตอ้ งการรักษาลกั ษณะที่ดีเด่นของบรรพบุรุษไว้ โดยการผสมในสายตระกูล(line breeding) เช่น

การปิ ดฝงู ผสมพนั ธุ์ไก่เลก็ ฮอร์นขาว

4.1.2 การผสมนอกสายสัมพนั ธ์ (out breeding) เป็นการผสมระหวา่ งไก่คูผ่ สมท่ีเป็น

พนั ธุ์เดียวกนั แตไ่ มม่ ีความสมั พนั ธ์กนั ทางสายเลือดหรือทางพนั ธุกรรมต่อกนั จุดประสงคข์ อง

การผสมนอกสายสัมพนั ธ์ ก็เพอ่ื นาเอาลกั ษณะที่ดีเด่นจากฝงู อื่น เขา้ มาไวใ้ นฝงู ไก่ที่มีอยู่ และยงั เป็น

การป้องกนั การเพ่มิ สายเลือดชิดของไก่ในฝงู ขอ้ ควรระวงั ในการนาไก่ฝงู อ่ืนเขา้ มาผสมกบั ฝงู

เดิม คือ เรื่องโรคและลกั ษณะท่ีไม่ตอ้ งการ ไก่ฝงู ใหม่ควรมีความสามารถดีเท่า หรือดีกวา่ ฝงู เดิม

เก่ียวกบั การโตเตม็ วยั เร็ว ใหไ้ ขถ่ ี่ ไมห่ ยดุ ไข่นาน ไม่มีนิสยั อยากฟักไข่ และใหไ้ ขท่ นนาน ขนาดไข่

และคุณภาพไข่ไดม้ าตรฐานที่ตอ้ งการ ตลอดจนอตั ราการฟักออก และอตั ราการตาย เมื่อสิ้นปี แรก

ของการใหไ้ ข่

4.1.3 การผสมข้ามพนั ธ์ุ (cross breeding) เป็นการผสมขา้ มระหวา่ งไก่สองพนั ธุ์ เพอ่ื

รวมลกั ษณะดีเด่นมาไวร้ วมกนั ในพนั ธุ์ใหม่ ลูกผสมโตเร็ว เล้ียงง่าย แขง็ แรงข้ึน ทาใหล้ ูกผสมที่

เกิดจากการผสมขา้ มพนั ธุ์ มีสมรรถภาพดีกวา่ ผลเฉลี่ยของพอ่ และแม่ ปัจจุบนั จึงใชก้ ารผสมขา้ ม

พนั ธุ์ในการสร้างพนั ธุ์ใหม่ เพอื่ ผลิตไก่ไขเ่ ป็นการคา้

4.2 การผสมพนั ธ์ุเพ่ือปรับปรุงพนั ธ์ุไก่ไข่

ในการปรับปรุงพนั ธุ์ไก่ไข่ มีจุดประสงคเ์ พือ่ ใหไ้ ดไ้ ก่ท่ีมีคุณภาพและคุณสมบตั ิดีข้ึน เช่น ให้

ผลผลิตสูงข้ึน ใหไ้ ขม่ ากข้ึน โดยมีขนาดและน้าหนกั ไข่เพิ่มข้ึน ใหไ้ ดแ้ ม่ไก่ที่มีน้าหนกั ตวั

ลดลง แต่ประสิทธิภาพการเปล่ียนอาหารเป็นไขย่ งั ดีอยู่ เพอ่ื ลดตน้ ทุนในการเล้ียงดู และสุดทา้ ยลด

อตั ราการตายและการคดั ทิ้งในฝงู แม่ไก่ใหน้ อ้ ยที่สุด

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 38

4.2.1 การผสมพนั ธ์ุไก่ให้ได้ไข่ดก ลกั ษณะการสืบสายเลือดที่เกี่ยวขอ้ งกบั การใหไ้ ขด่ ก เป็น
ลกั ษณะร่วมของลกั ษณะยอ่ ย 5 ลกั ษณะ คือ การโตเป็นหนุ่มสาวเร็ว ตบั ไข่ถ่ี การไมห่ ยดุ ไขน่ านเกิน
กวา่ 7 วนั นอกจากเป็นโรค หรือส่ิงแวดลอ้ มไม่ดีและการปฏิบตั ิดูแลบกพร่อง นิสัยไม่อยากฟักไข่
และลกั ษณะไขท่ นนาน ท้งั 5 ลกั ษณะน้ี หากขาดลกั ษณะใดลกั ษณะหน่ึง จะทาใหไ้ กไ่ ขด่ กนอ้ ยลง
โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ลกั ษณะไก่ไขเ่ ร็วน้นั แสดงวา่ ไก่มีเวลาไขไ่ ดน้ านกวา่ ไก่ท่ีไขล่ ่าชา้ แตไ่ ก่ไขเ่ ร็ว
จะใหไ้ ข่ฟองเลก็ ดงั น้นั ในการเล้ียงดู อาจใชว้ ธิ ีการจดั การเร่ืองอาหาร เพ่ือยดื เวลาใหไ้ ก่ไขล่ ่าชา้ ลง
อีก 2-3 สัปดาห์ จะทาใหไ้ ก่โตข้ึนและใหไ้ ข่ฟองโตข้ึนดว้ ย

4.2.2 การผสมพนั ธ์ุ ให้ได้ไข่มคี วามสมบูรณ์พนั ธ์ุดี การผสมพนั ธุ์ไก่ เพ่ือใหไ้ ดไ้ ข่ฟักที่ฟัก
ออกเป็ นตวั ดี มีความสมบูรณ์พนั ธุ์สูงจะเกี่ยวขอ้ งกบั การจดั การส่ิงแวดลอ้ ม ท้งั น้ีเพราะลกั ษณะน้ี
มีค่าอตั ราซ้าและคา่ อตั ราพนั ธุกรรมต่ามาก การปรับปรุงลกั ษณะน้ี ควรพิจารณาปรับปรุงปัจจยั
ที่เกี่ยวกบั ส่ิงแวดลอ้ ม เช่น

- อาหารสาหรับไก่พอ่ แมพ่ นั ธุ์และการจดั การ
- การดูแลและจดั การเล้ียงดูไก่ ใหส้ มบูรณ์แขง็ แรง โรงเรือนแหง้ สะอาด เยน็ สบาย ไมม่ ีเหา
ไร และศตั รูรบกวน
- อตั ราส่วนพ่อพนั ธุ์ต่อแม่พนั ธุ์
- อายขุ องพอ่ แม่พนั ธุ์ ไขจ่ ากไก่สาวจะฟักออกเป็นตวั ดีกวา่ ไขจ่ ากไก่แก่
- การผสมขา้ มสายเลือด ทาใหไ้ ข่ฟักออกดีกวา่ การผสมแบบสายเลือดชิด
- ระยะเวลาของการผสมไก่ โดยทวั่ ไป ไขจ่ ะเริ่มมีเช้ือดีภายหลงั จากการผสม 3 วนั ถา้ ผสม
แบบฉีดน้าเช้ือ หรือ 7 วนั ถา้ ผสมแบบปล่อยรวมฝงู ในเลา้
นอกจากน้ี การจดั การตูฟ้ ัก ก็เป็นเรื่องสาคญั ท่ีตอ้ งพิจารณา เพื่อใหไ้ ดล้ ูกไก่ในปริมาณสูง
4.2.3 การผสมพันธ์ุเพ่ือให้ได้ลูกไก่ท่ีแข็งแรงและเลี้ยงรอดมาก ความแข็งแรงของไก่
ส่วนมากข้ึนกบั อาหารและการจดั การเล้ียงดู แต่อย่างไรก็ตาม การผสมขา้ มพนั ธุ์จะให้ลูกแข็งแรง
และเล้ียงรอดมาก
4.2.4 การผสมพนั ธ์ุไก่เพ่ือให้ได้ไก่ทเ่ี จริญเตบิ โตเร็วและมีขนปกคลมุ ตัวเร็ว เป็นผลมาจาก
พนั ธุกรรมและคุณภาพอาหารท่ีใชเ้ ล้ียง รวมท้งั อุณหภูมิกกลูกไก่ ตลอดจนการดูแลต่าง ๆ ไก่เลก็
ฮอร์นอายุ 4 - 6 สัปดาห์ ขนงอกเร็วกวา่ ไก่โรดไอแลนดเ์ รด ลูกไก่บาร์พลีมธั รอคและไก่โรดฯ ขน
บนหลงั มกั จะงอกชา้ ลกั ษณะการงอกของขนเป็น sex linked ใชใ้ นการแยกเพศได้

4.2.5 การผสมข้ามพนั ธ์ุเพ่ือผลติ ไก่เพื่อการค้า มีการดดั แปลงแผนการผสมพนั ธุ์มาจากการ
ผลิตขา้ วโพดลูกผสม เป็นผลมาจากการรวมพนั ธุ์ที่มีการผสมเลือดชิดอยา่ งรุนแรงมาหลายชวั่ เขา้

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 39

ดว้ ยกนั ในการสร้างไก่ลูกผสม ไก่ไข่ลูกผสมท่ีดี โดยทว่ั ไปจะเป็นการรวมเอาสายพนั ธุ์เลือด
ชิด 4 สายพนั ธุ์เขา้ ดว้ ยกนั โดยแตล่ ะสายพนั ธุ์ ควรผสมในพ่นี อ้ งเดียวกนั อยา่ งนอ้ ย 3 ชว่ั ดงั น้ี

ชวั่ ท่ี 1 พน่ี อ้ งผสมกนั พี่นอ้ งผสมกนั พ่ีนอ้ งผสมกนั พี่นอ้ งผสมกนั

ชวั่ ที่ 2 พีน่ อ้ งผสมกนั พี่นอ้ งผสมกนั พี่นอ้ งผสมกนั พี่นอ้ งผสมกนั

ชวั่ ท่ี 3 พ่นี อ้ งผสมกนั พี่นอ้ งผสมกนั พ่ีนอ้ งผสมกนั พนี่ อ้ งผสมกนั

สายพนั ธุ์เลือดชิด ก X สายพนั ธุ์เลือดชิด ข สายพนั ธุ์เลือดชิด ค X สายพนั ธุ์เลือดชิด ง

สายพนั ธุ์ ก สายพนั ธุ์ ข สายพนั ธุ์ ค สายพนั ธุ์ ง

ลูกตวั ผู้ ลกู ตวั เมีย

ลกู ผสมเพือ่ การคา้

ในการผสมและคดั เลือกพนั ธุ์ไก่ไขเ่ พอื่ การคา้ ในปัจจุบนั ตอ้ งถือความตอ้ งการของตลาด

เป็นสาคญั เช่น ความตอ้ งการไข่เปลือกไขส่ ีขาวหรือสีน้าตาล หรือบางคร้ังตอ้ งการผสมพนั ธุ์
เพอื่ ใหส้ ามารถคดั แยกเพศลูกไก่เม่ืออายุ 1 วนั ได้ โดยการสังเกตขนของลูกไก่ ดงั น้ี

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 40

พอ่ ไก่โรดไอแลนดเ์ รด X แม่ไก่บาร์พลีมธั รอค

genotype XbXb XBY

gamete Xb , Xb XB , Y

ลูกชวั่ ท่ี 1 XBX XbY
ลูกเพศเมียมีขนสีดาไม่มีจุด
ลูกเพศผทู้ ุกตวั ขนดามีจุดขาวบนหวั (nonbarred)

(barred)

4.3 วธิ ีการผสมพนั ธ์ุไก่
วธิ ีการผสมพนั ธุ์ไก่ มีหลายวธิ ี อาจเป็นการผสมฝงู ใหญ่ ฝงู เล็ก ผสมแบบเด่ียว โดยมีพอ่ ไก่
คุมฝงู ตวั เมีย และโดยการผสมเทียมแบบฉีดน้าเช้ือ

4.3.1 การผสมแบบฝูงใหญ่ ทาโดยการปล่อยไก่รวมฝงู อยใู่ นเลา้ เดียวกนั หลาย ๆ ตวั เป็นฝงู
ใหญ่ โดยใชอ้ ตั ราส่วนของพอ่ พนั ธุ์ต่อแม่พนั ธุ์ท่ีเหมาะสม เช่น 1 : 8 -10 สาหรับไก่พนั ธุ์หนกั หรือ
1 : 12 - 15 สาหรับไก่พนั ธุ์เบา วธิ ีน้ีไม่รู้พอ่ แมท่ ี่แน่นอน และไมร่ ู้วา่ พอ่ แมต่ วั ไหนใหล้ ูกดีเลว
อยา่ งไร แตใ่ หไ้ ขท่ ี่มีเช้ือดีกวา่ การผสมแบบฝงู เลก็

4.3.2 การผสมแบบฝูงเลก็ โดยใชต้ วั ผู้ 1 ตวั ขงั ไวก้ บั ตวั เมียจานวนหน่ึง จะใชต้ วั เมียเทา่ ไร
น้นั ข้ึนกบั ความสามารถของตวั ผู้ ถา้ สมบูรณ์พนั ธุ์มาก จะใชแ้ ม่พนั ธุ์ไดถ้ ึง 12 - 20 ตวั วธิ ีน้ีอาจทา
ใหไ้ ขม่ ีเช้ือต่า ถา้ มีแมไ่ ก่บางตวั รังเกียจ และไม่ยอมรับการผสมจากพอ่ พนั ธุ์ไก่ตวั น้นั

4.3.3 การผสมเดยี่ ว ทาโดยขงั ตวั ผไู้ วใ้ นกรง แลว้ ค่อยๆ ปล่อยแม่พนั ธุ์ออกมาทีละตวั เขา้ รับ
การผสมโดยวธิ ีธรรมชาติจากตวั ผู้ แลว้ ต้งั ตน้ รอบใหม่ทุก 5 - 7 วนั ตวั เมียที่เหมาะสมคือ 6 - 10
ตวั ต่อตวั ผู้ 1 ตวั วธิ ีน้ีเปลืองแรงงานและเวลามาก

4.3.4 การผสมแบบฉีดนา้ เชื้อหรือการผสมเทยี ม ทาไดโ้ ดยการรีดน้าเช้ือจากตวั ผมู้ าฉีด
ใหแ้ ก่ตวั เมีย ช่วยใหผ้ สมไก่ไดห้ ลายตวั แตเ่ ปลืองแรงงานมาก ใชก้ บั งานผสมพนั ธุ์ไก่จานวนไมม่ าก
นกั ทาใหร้ ู้ผลการผสมพนั ธุ์ไดเ้ ร็วและประหยดั ตวั ผู้ จะใหค้ วามสมบูรณ์พนั ธุ์สูง และตอ้ งทาทุกๆ
4 - 5 วนั ต่อคร้ัง

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 41

เอกสารประกอบการเรียบเรียง

ปรีชา พรามณีโชติ. 2543. เอกสารประกอบการสอนวชิ า การผลติ ไก่ไข่. คณะวชิ าสัตวศาสตร์
วทิ ยาลเั กษตรและเทคโนโลยสี งขลา

ธารงศกั ด์ิ พลบารุง. 2535. การเลยี้ งไก่พนั ธ์ุไข่. พิมพค์ ร้ังท่ี 4. กรุงเทพมหานคร: ไทยวฒั นาพานิช.
มานิตย์ เทวรักษพ์ ทิ กั ษ.์ 2536. การจัดการฟาร์มสัตว์ปี ก. เชียงใหม่ : ภาควชิ าเทคโนโลยที างสัตว์

คณะผลิตกรรมการเกษตร มหาวทิ ยาลยั แม่โจ.้
สานกั พฒั นาพนั ธุ์สัตว.์ 2562. ไก่ไข่ไทยกรมปศุสัตว์. URL : http://breeding.dld.go.th/th/.

บทท่ี 3

โรงเรือนและอปุ กรณ์ในฟาร์มไก่ไข่

โรงเรือน เป็นท่ีอยอู่ าศยั ของสตั ว์ เพอ่ื ป้องกนั ผลกระทบต่อสุขภาพและผลผลิต อนั อาจ
เกิดข้ึนจากสภาพแวดลอ้ มไม่เหมาะสม เช่น ฝนตก แดดออก อากาศร้อน โรงเรือนท่ีดีทาใหส้ ตั ว์
อยอู่ ยา่ งสบายและสามารถ ใหผ้ ลผลิตไดอ้ ยา่ งเตม็ ท่ี ทาใหผ้ เู้ ล้ียงสะดวกในการจดั การเล้ียงดูและ
เก็บผลผลิตจากสัตว์

1. หลกั การพจิ ารณาสร้างโรงเรือน

1.1 การเลือกสถานทตี่ ้งั โรงเรือนไก่ไข่
ก่อนการเล้ียงสตั ว์ ควรเลือกสถานท่ีต้งั ฟาร์มใหเ้ หมาะสม โดยพิจารณาดงั น้ี
1.1.1 สถานที่เป็นดินปนทราย น้าซึมไดเ้ ร็ว ไมช่ ้ืนแฉะ และควรเป็นท่ีเนินระบายน้าไดด้ ี น้า
ไม่ท่วมในฤดูฝน พ้ืนคอกควรสูงกวา่ พ้ืนดินเดิม ประมาณ 30 - 50 เซนติเมตร
1.1.2 มีภูมิประเทศกาบงั ลมไดด้ ี เช่น ตน้ ไมใ้ หญ่รอบๆ ช่วยป้องกนั แดดใหค้ วามร่มเยน็ แก่
โรงเรือน และช่วยเพ่มิ อากาศบริสุทธ์ใหแ้ ก่บริเวณเล้ียงสัตว์
1.1.3 มีน้าจืด สะอาด และปริมาณเพียงพอตลอดท้งั ปี
1.1.4 เป็นบริเวณท่ีไมม่ ีโรคภยั ไขเ้ จบ็ ชุกชุม
1.1.5 ควรอยใู่ กลแ้ หล่งอาหารสตั ว์ เพ่ือสะดวกในการขนส่งหรืออยใู่ กลแ้ หล่งผลิตอาหาร
สัตว์ เช่น โรงงานผลิตอาหารสตั ว์
1.1.6 อยใู่ กลต้ ลาด เพอ่ื สะดวกในการขนส่งวตั ถุดิบอาหารสัตว์ และผลผลิตออกจากฟาร์ม
ไปจาหน่าย มีเส้นทางคมนาคมขนส่งสะดวก

1.2. ลกั ษณะของโรงเรือนทดี่ ี
โรงเรือนเล้ียงสัตวม์ ีอิทธิพลตอ่ การเจริญเติบโต และการใหผ้ ลลิตของสตั ว์ ตลอดจนความ
สะดวกในการจดั การเล้ียงดู โรงเรือนเล้ียงสัตวท์ ่ีดี ควรมีลกั ษณะดงั น้ี
1.2.1 การระบายอากาศดี โรงเรือนท่ีดีสามารถระบายความร้อน ความช้ืนและแก๊สเสียออก
จากโรงเรือนไดด้ ี และมีการถ่ายเทของอากาศไดด้ ี รวมท้งั กนั แดดและฝนไดด้ ี
1.2.2 เป็นแบบที่สร้างไดง้ ่าย ประหยดั และสามารถหาวสั ดุสิ่งก่อสร้างไดง้ ่ายในทอ้ งถ่ิน

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 43

1.2.3 ป้องกนั ศตั รูที่เขา้ ไปรบกวนสตั วไ์ ด้ เช่น นก หนู แมว สุนขั หรือสตั วอ์ ื่นๆ
1.2.4 รักษาความสะอาดไดง้ ่าย ไม่มีมุมอบั ช้ืนหรือสกปรก รกรุงรัง ท่ีอาจเป็นแหล่งหลบ
ซ่อน หรือเป็ นที่อยูอ่ าศยั ของศตั รูสัตวเ์ ล้ียง
1.2.5 วางโรงเรือนในแนวทิศตะวนั ออก-ตะวนั ตก เพือ่ ป้องกนั แสงแดดในตอนเชา้ และ
ตอนบา่ ย ทาให้อุณหภูมิภายในโรงเรือนเยน็ สบาย
1.2.6 ภายในโรงเรือนสะดวกต่อการปฏิบตั ิงาน และจดั การเล้ียงดูไก่ไข่ระยะต่างๆ
1.2.7 ถา้ สร้างโรงเรือนหลายหลงั อยดู่ ว้ ยกนั ควรเวน้ ระยะห่างระหวา่ งโรงเรือนแต่ละหลงั
ไมน่ อ้ ยกวา่ 10 เมตร เพ่ือการระบายอากาศเสียออกจากโรงเรือนไดส้ ะดวก
1.2.8 เขตเล้ียงสตั ว์ ห่างจากท่ีพกั หรือท่ีอยอู่ าศยั พอสมควร เพ่ือสุขภาพและอนามยั ของ
สมาชิกในครอบครัว โดยการแบง่ เขตที่อยอู่ าศยั และเขตเล้ียงสตั วอ์ อกจากกนั
1.2.9 ควรมีอุปกรณ์ตา่ งๆ ที่จาเป็นสาหรับไก่ไข่ แตล่ ะอายุ ประจาโรงเรือน ไม่ปะปน
กนั และตอ้ งมีขนาดและจานวนเพยี งพอและเหมาะสมกบั ขนาดและอายขุ องไก่ไข่ดว้ ย เช่น รังไข่
สาหรับไก่ไข่ เครื่องกกใหค้ วามอบอุ่นแก่ลูกไก่ อุปกรณ์ใหน้ ้า และอาหารเหมาะสมกบั ไก่อายุ
ตา่ งๆ

2. แบบของโรงเรือนเลยี้ งไก่ไข่

2.1. รูปแบบของโรงเรือน
ประเทศไทยต้งั อยใู่ นแถบร้อนและมีฝนตกชุก มีภูมิอากาศแบบร้อนช้ืน ดงั น้นั รูปแบบ
ของโรงเรือน จะตอ้ งระบายอากาศร้อนไดด้ ี กนั ลมโกรกและฝนสาดไดด้ ี ทาใหอ้ ุณหภูมิภายใน
โรงเรือนเยน็ สบาย ไม่อบั ช้ืนและสกปรก สามารถก่อสร้างไดง้ ่ายและประหยดั แบบของโรงเรือน
แบง่ ไดด้ งั น้ี (รูปที่ 7)
2.1.1 แบบเพิงหมาแหงน เป็นแบบที่สร้างง่ายที่สุด เพราะมีโครงสร้างไมส่ ลบั ซบั ซอ้ น
เหมือนแบบอื่น แตม่ ีขอ้ เสียคือ ถา้ โรงเรือนหนั หนา้ อยใู่ นแนวทางของลมมรสุม แดดและฝนสาดเขา้
ไดม้ าก
2.1.2 แบบเพงิ หมาแหงนกลาย เป็นแบบที่สร้างง่าย ราคาถูก แกไ้ ขขอ้ เสียของแบบแรก มี
กนั สาด สามารถป้องกนั แดด ฝน ลม ไดบ้ า้ ง
2.1.3 แบบหนา้ จวั่ เป็ นแบบที่สามารถกนั แดด กนั ฝนไดด้ ี ค่าใชจ้ ่ายในการก่อสร้างไม่แพง
มากนกั เม่ือเปรียบเทียบกบั แบบอ่ืนในขนาดเดียวกนั

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 44

2.1.4 แบบหนา้ จว่ั กลาย เป็นแบบท่ีใช้ ไดด้ ี เหมือนกับแบบหน้าจั่ว แตก่ ารระบายอากาศ
ไดด้ ีกวา่ แบบหนา้ จว่ั

2.1.5 แบบหนา้ จวั่ สองช้นั เป็ นแบบที่กนั แดด กนั ฝนไดด้ ี และสามารถระบายอากาศ
ภายในโรงเรือนไดด้ ี แต่คา่ ก่อสร้างแพงกวา่ แบบอ่ืนๆ เป็นแบบที่ใชก้ นั มากในฟาร์มไก่ไข่ท่ีเล้ียง
เป็ นอุตสาหกรรม

แบบเพงิ หมาแหงน แบบเพงิ หมาแหงนกลาย แบบหนา้ จว่ั

แบบหนา้ จวั่ กลาย แบบหนา้ จวั่ สองช้นั

รูปที่ 7 แสดงโรงเรือนเล้ียงไก่รูปแบบต่าง ๆ

2.2. หลกั การพจิ ารณาในการออกแบบโรงเรือนไก่ไข่
ในการก่อสร้างโรงเรือนไก่ไข่ จะตอ้ งออกแบบใหเ้ หมาะสมกบั สภาพอากาศ จานวนไก่

และรูปแบบการเล้ียง การออกแบบโรงเรือนข้ึนกบั ปัจจยั ต่างๆ ดงั น้ี

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 45

2.2.1 ความมุง่ หมายของการเล้ียง เช่น การเล้ียงแบบชวั่ คราวเป็ นอาชีพเสริม หรือเล้ียงเป็น
อุตสาหกรรม ลกั ษณะของโรงเรือนก็แตกต่างกนั ไป

2.2.2 ลกั ษณะภูมิประเทศและสภาพดินฟ้าอากาศ ท่ีลุ่ม หรือที่ดอน อากาศร้อนหรือฝน
ตกชุก พ้นื ที่ในเขตมรสุมหรือมีลมโกรก สภาพเหล่าน้ีจาเป็นตอ้ งปรับรูปแบบของโรงเรือนให้
เหมาะสมกบั สภาพแวดลอ้ ม เพื่อไมใ่ หเ้ กิดผลกระทบต่อสัตวเ์ ล้ียงภายในโรงเรือน

2.2.3 จานวนไก่ไข่ที่จะเล้ียง โดยทวั่ ไปความกวา้ งของโรงเรือน ประมาณ 6 - 10 เมตร ส่วน
ความยาวข้ึนกบั จานวนไก่ที่เล้ียง แตไ่ ม่ควรเกิน 100 เมตร

2.2.4 เงินทุนและแรงงาน การสร้างโรงเรือนแบบชวั่ คราวหรือถาวร ข้ึนกบั เงินทุนท่ี
มี ถา้ มีทุนมากหรือเล้ียงเป็นอาชีพ ควรสร้างโรงเรือนแบบถาวร แตถ่ า้ ทุนนอ้ ย อาจสร้างเป็นแบบ
ชว่ั คราว

2.2.5 วธิ ีการเล้ียง ไดแ้ ก่ การเล้ียงแบบปล่อยพ้ืน แบบกรงตบั หรือแบบกรงยกพ้ืนวธิ ีการ
เล้ียงที่แตกต่างกนั น้ี ทาใหก้ ารออกแบบก่อสร้างโรงเรือนแตกตา่ งกนั ไป โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ การ
วางรูปแบบที่วา่ งภายในโรงเรือน หรืออุปกรณ์ที่ติดต้งั แตกต่างกนั

2.3 การเลือกวสั ดุก่อสร้างโรงเรือนไก่ไข่
ส่ิงท่ีตอ้ งคานึงมากคือ สภาพอากาศและอุณหภูมิภายในโรงเรือน จะตอ้ งเยน็ สบายแต่ตอ้ ง
คานึงถึงราคาค่าก่อสร้าง และความคงทนถาวรของโรงเรือนดว้ ย
2.3.1 วสั ดุมุงหลงั คา เป็ นส่วนท่ีสาคญั ท่ีสุด เพราะมีหนา้ ที่ในการป้องกนั ความร้อนจาก
แสงแดด กนั ฝน และทาใหอ้ ุณหภูมิภายในโรงเรือนเยน็ สบาย วสั ดุที่จะเลือกใชไ้ ด้ เช่น
- จาก ทาใหอ้ ุณหภูมิภายในโรงเรือนเยน็ สบาย แตน่ ้าร่ัวซึมไดง้ ่ายและมีอายกุ ารใชง้ านส้ัน
- สังกะสี มีความทนทานพอสมควร น้าหนกั เบา แตอ่ ุณหภูมิภายในโรงเรือนสูงในเวลา
กลางวนั เน่ืองจากการแผร่ ังสีความร้อนจากหลงั คาลงสู่ภายในโรงเรือน
- เมทลั ชีท มีความทนทาน อายยุ าวนาน น้าหนกั เบา สามารถบุฉนวนกนั ความร้อนได้ ทา
ใหอ้ ุณหภูมิภายในโรงเรือนเยน็ สบาย แต่ราคาค่อนขา้ งแพง
- กระเบ้ืองลูกฟูกหรือกระเบ้ืองลอน มีน้าหนกั มากตอ้ งใชโ้ ครงสร้างท่ีแขง็ แรง ค่าก่อสร้าง
จึงแพง ทาใหอ้ ุณหภูมิภายในโรงเรือนเยน็ สบายพอสมควร
2.3.2 วสั ดุทาฝาผนงั เป็นส่วนท่ีก้นั ดา้ นขา้ ง สามารถป้องกนั ศตั รูจากภายนอกได้ แขง็ แรง
ทนทาน สามารถเลือกใชว้ สั ดุไดด้ งั น้ี
- ไมไ้ ผ่ ราคาถูก ก่อสร้างง่าย แต่ไมท่ นทาน ทาความสะอาดและฆา่ เช้ือไดย้ าก

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 46

- ตาข่ายหรืออวน มีการใชต้ าข่ายเป็ นฝาผนงั โรงเรือนไก่ไข่กนั มาก ท้งั ท่ีเล้ียงเป็ นอาชีพ
เสริม หรือเป็ นอุตสาหกรรม โครงสร้างโปร่ง ระบายอากาศไดด้ ี ส่วนอวนก็สามารถใชไ้ ด้ แต่ไม่
ทนทาน หนูสามารถกดั แทะเขา้ ไปในคอกไก่ได้

- อิฐบลอ็ ก ใชก้ ้นั ส่วนล่างของผนงั สูงประมาณ 30 เซนติเมตร ช่วงบนเป็นตาขา่ ยหรืออวน
- ไมเ้ น้ือแขง็ ใชไ้ ดท้ นทาน แต่ราคาแพง
2.3.3 วสั ดุพ้นื คอก ตอ้ งเรียบ ทาความสะอาดไดง้ ่าย และสามารถดดั แปลงใหเ้ ขา้ กบั การเล้ียง
ทุกระบบได้ เช่น การเล้ียงแบบปล่อยพ้นื หรือกรงตบั ควรเป็ นพ้ืนซีเมนต์ หรือคอนกรีต หรืออาจ
เป็นพ้ืนไมร้ ะแนงจะใชใ้ นกรณีที่เล้ียงไก่ไข่บนบ่อปลา
2.3.4 วสั ดุทาโครงสร้าง ส่วนใหญ่นิยมใชว้ สั ดุท่ีแขง็ แรงทนทาน เช่น ไมเ้ น้ือแขง็
โครงสร้างโลหะสาเร็จรูป หรือคอนกรีต

2.4 ลกั ษณะโรงเรือนเลยี้ งไก่มาตรฐานท่เี หมาะสมกบั เมืองไทย
2.4.1 โครงสร้างของโรงเรือน ประกอบดว้ ยโครงสร้างยอ่ ดงั น้ี
1) พ้นื โรงเรือนควรยกสูงจากระดบั พ้ืนดินเดิม ประมาณ 30 - 50 ซม.
2) โรงเรือนกวา้ งประมาณ 10 - 12 เมตร
3) ความยาวของโรงเรือน 104 เมตร อาจส้นั กวา่ น้ีในทางปฏิบตั ิแตไ่ ม่ควรยาวกวา่ น้ี
4) ส่วนสูงเสาริม 2.8 - 3.0 เมตร
5) ส่วนสูงเสากลางถึงจว่ั ล่าง 5 - 5.5 เมตร ถึงจว่ั บน 5.5 - 6 เมตร สาหรับโรงเรือนหลงั คา
สังกะสีหรือกระเบ้ืองลอนคู่
6) ส่วนสูงเสากลางถึงจว่ั ล่าง 6 - 6.5 เมตร ถึงจวั่ บน 6.6 - 7.1 เมตร สาหรับหลงั คาจากหรือ
หญา้ คา
7) ชายคายนื่ จากตวั เลา้ 1.5 เมตร
8) หลงั คาจวั่ บนยนื่ ออกมาประมาณ 1.75 เมตร
9) ระยะห่างระหวา่ งจว่ั บนและจว่ั ล่าง ประมาณ 0.45 เมตร
10) ระยะห่างของช่องระบายอากาศ จว่ั ล่าง 1 - 1.20 เมตร
2.4.2 ภายในโรงเรือนถูกก้นั แบ่งเป็นห้องยาว 20 เมตรต่อหอ้ ง เป็นพ้นื ท่ี 200 ตารางเมตร
พร้อมประตูเช่ือมต่อระหวา่ งหอ้ ง และประตูเปิ ดออกดา้ นขา้ งหอ้ งละ 1 ประตู
2.4.3 ดา้ นหนา้ โรงเรือนแตล่ ะหลงั เป็นบริเวณที่เกบ็ อาหาร เวชภณั ฑ์ และอุปกรณ์ขนาด 4 x
10 เมตร
2.4.4 ทางเดินดา้ นขา้ งรอบๆ โรงเรือนกวา้ ง 1 - 1.2 เมตร
2.4.5 ท่อน้าประปาท้งั ภายนอกและภายในโรงเรือนตอ้ งเดินใหพ้ ร้อมและพอดีกบั รางน้า