เอกสารประกอบการสอน วิชาการผลิตไก่ไข่

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 47

ที่ใช้
2.4.6 อุปกรณ์ไฟฟ้าภายในโรงเรือนมีครบถว้ น และการเดินสายไฟอยใู่ นตาแหน่งท่ีสามารถ

ตรวจเช็คและซ่อมแซมไดง้ ่าย ถา้ หากเกิดชารุด
2.4.7 ราวไมห้ รือโครงสร้างท่ีใชส้ าหรับแขวนถงั น้าและถงั อาหาร
2.4.8 อา่ งน้ายาสาหรับลา้ งเทา้ ก่อนเขา้ คอกอยหู่ นา้ โรงเรือน

รูปที่ 8 โครงสร้างของโรงเรือนเล้ียงไก่ไขร่ ะบบเปิ ด (มานิตย์ , 2536)

2.5 โรงเรือนระบบปิ ด
ปัญหาสาคญั ของการเล้ียงไก่ในโรงเรือนแบบเปิ ด ที่ใชก้ นั อยโู่ ดยส่วนใหญน่ ้นั คือ เร่ือง
อุณหภูมิภายในโรงเรือนที่สูงข้ึน เน่ืองจากสภาพอากาศภายนอกร้อน (สูงกวา่ 32 ๐ซ.) ซ่ึงมี
ผลกระทบต่อไก่ท้งั ทางตรงและทางออ้ ม ผลกระทบทางตรง ทาใหไ้ ก่มีอตั ราการตายสูง กินอาหาร
นอ้ ย โตชา้ อตั ราการแลกเปลี่ยนอาหารไม่ดี ใหผ้ ลผลิตไข่ต่า และความสมบูรณ์พนั ธุ์ต่า ส่วน
ผลกระทบทางออ้ ม ทาใหไ้ ก่เกิดความเครียดเนื่องจากอากาศร้อน (heat stressed) เกิดการระบาด
และแพร่ของเช้ือโรคไดง้ ่าย โดยเฉพาะโรคติดต่อที่เกิดจากเช้ือแบคทีเรีย เกิดการจิกตีกนั มากข้ึน
เน่ืองจากความเขม้ ของแสงมาก
การลดความเสียหายเนื่องจากอากาศร้อน ทาไดห้ ลายวธิ ี ตวั อยา่ งเช่น
1) ลดอุณหภูมิภายในโรงเรือนลง โดยการ

ก. การใชว้ สั ดุเป็นฉนวนป้องกนั ความร้อนปกคลุมบนหลงั คา
ข. การใชต้ าขา่ ยกรองแสง ขึงบนหลงั คาโรงเรือน

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 48

ค. การใชน้ ้าพน่ ดว้ ยสปริงเกอร์บนหลงั คา หรือใชร้ ะบบพน่ น้าเป็นละอองฝอย
(fogger system) ภายในโรงเรือน

ง. ใชร้ ะบบระบายอากาศที่ดี
2) เพ่ิมการระบายอากาศภายในโรงเรือนไก่ โดยใชพ้ ดั ลมไฟฟ้าขนาดเส้นผา่ ศูนยก์ ลาง 36
นิ้ว เป่ า หรือเปิ ดหรือยกชายหลงั คาใหส้ ูงข้ึน
3) เพม่ิ การกินน้าของไก่ โดยการฝังท่อเมนระบบน้าไวใ้ ตด้ ินเพื่อใหล้ ึกพอท่ีจะรักษา
อุณหภูมิของน้าในท่อใหเ้ ยน็ อยเู่ สมอ หรือ อาจใชก้ อ้ นน้าแขง็ ใส่ลงในแทง้ น้า เพือ่ ลดอุณหภูมิ
ของน้า
4) กระตุน้ ไก่ใหก้ ินอาหารมากข้ึน โดยการใชส้ ูตรอาหารที่มีระดบั โภชนะสูงข้ึน หรือ
จดั โปรแกรมการใหแ้ สงสวา่ งในตอนเชา้ มืดหรืออากาศเยน็ เพื่อใหไ้ ก่กินอาหารมากข้ึน
5) อาจจาเป็นตอ้ งลดความหนาแน่นของการเล้ียง
ในปัจจุบนั มีการพฒั นาและดดั แปลงโครงสร้างจากโรงเรือนแบบเปิ ด มาใชเ้ ป็นระบบ
ปิ ด เรียกวา่ โรงเรือนระบบอีแวป๊ โปเรตีฟ คูลล่ิง (Evaporative cooling system houses) อาศยั
หลกั การปรับอุณหภูมิภายในโรงเรือนให้เยน็ ลง ดว้ ยการระเหยของน้าท่ีแผน่ รังผ้งึ ดา้ นขา้ งโรงเรือน
โดยพดั ลมจะเป็นตวั ดูดอากาศจากภายนอกเขา้ โรงเรือน โดยผา่ นแผน่ รังผ้งึ ท่ีมีน้าไหลผา่ นหมุนเวยี น
ตลอดเวลา อากาศที่ผา่ นแผน่ รังผ้งึ จะหอบเอาความเยน็ และความช้ืนเขา้ ไปในโรงเรือนดว้ ย ทาให้
อุณหภูมิภายในโรงเรือนเยน็ ลง

2.5.1 โครงสร้างของโรงเรือนระบบปิ ด

1) ขนาดโรงเรือนมาตรฐาน กวา้ ง 12 เมตร ยาว 120 เมตร

2) หลงั คา หลงั คาเป็นแบบหนา้ จวั่ ช้นั เดียว หลงั คาจวั่ สูงจากพ้นื 4 เมตร หลงั คาคลุมดว้ ย
สงั กะสีฉาบดว้ ยกาลวาไนส์ ใตห้ ลงั คาบุดว้ ยฉนวนใยแกว้ กนั ความร้อน

3) ผนงั โรงเรือน ผนงั ดา้ นหนา้ และดา้ นทา้ ยปิ ดทึบ ส่วนผนงั ดา้ นขา้ งท้งั 2 ขา้ งก่ออิฐสูง
ประมาณ 60 ซม. เปิ ดช่องลมและปิ ดดว้ ยผา้ ม่านพลาสติกขนาด 1.2 เมตร และมีตาข่ายอยา่ งดี

ลอ้ มรอบผนงั ดา้ นขา้ ง
4) แผน่ รังผ้งึ เป็นตวั สาคญั ท่ีปรับอุณหภูมิในโรงเรือนใหเ้ ยน็ ลง อาจติดดา้ นเดียวหรือสอง

ดา้ นก็ได้
5) พดั ลมขนาดใหญ่ ติดต้งั อยูใ่ นโรงเรือนดา้ นหลงั ตรงขา้ มกบั แผน่ รังผ้งึ
6) พ้ืนโรงเรือน มีท้งั 3 แบบ คือ พ้นื ซีเมนตป์ ูดว้ ยวสั ดุรองพ้ืน แบบพ้ืนไมร้ ะแนงยกพ้นื

และแบบผสมระหวา่ งแบบไมร้ ะแนงยกพ้ืนกบั พ้นื ปูดว้ ยวสั ดุรองพ้นื

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 49

2.5.2 การติดต้งั อุปกรณ์ภายในโรงเรือน ไดแ้ ก่ อุปกรณ์ใหน้ ้า อาหาร ใหแ้ สงสวา่ ง กรงไข่
หรือกรงตบั ตวั ควบคุมอุณหภูมิในโรงเรือนโดยอตั โนมตั ิและระบบการไหลเวยี นของน้าในแผน่ รัง
ผ้งึ และไซโลเกบ็ อาหาร

รูปท่ี 9 โครงสร้างของโรงเรือนเล้ียงไก่ไข่ระบบปิ ด

3. การจดั วางผงั ฟาร์มและโรงเรือนไก่ไข่

ฟาร์มไก่ไขท่ ่ีสมบูรณ์จะตอ้ งมีการจดั รูปแบบใหถ้ ูกตอ้ งตามหลกั วชิ าการ ประกอบดว้ ย
อาคาร สิ่งก่อสร้าง และส่วนประกอบอื่นๆ ไดแ้ ก่ โรงเรือนเล้ียงไก่ โรงเรือนเกบ็ อาหารยา และ
อุปกรณ์การเล้ียง อาคารอาบน้าสาหรับพนกั งานเล้ียงไก่และทุกๆ คนที่เขา้ ฟาร์มสานกั งานและ
บา้ นพกั โรงเรือนสเปรยฆ์ า่ เช้ือรถยนต์ แทง้ เกบ็ น้าสะอาดสาหรับเล้ียงไก่และหอ้ งเกบ็ รักษาพ้นื รอง
นอนใหม่ เป็นตน้ การจดั วางอาคารและส่ิงก่อสร้างต่าง ๆ ตอ้ งจดั ตาแหน่งที่ต้งั ใหเ้ หมาะสม มี
หลกั เกณฑใ์ นการจดั วางผงั ฟาร์มดงั น้ี

3.1 การวางทิศทางของโรงเรือน โดยใหห้ วั ทา้ ยของโรงเรือน อยดู่ า้ นทิศตะวนั ออกและทิศ
ตะวนั ตก เพ่อื ป้องกนั ไมใ่ ห้แสงอาทิตยส์ ่องเขา้ ไปในโรงเรือนได้

3.2 ทางเขา้ ออกฟาร์มตอ้ งมีทางเดียว และจะตอ้ งผา่ นโรงฉีดน้ายาฆ่าเช้ือก่อน จึงจะเขา้ ไปใน
เขตเล้ียงสตั วไ์ ด้

3.3 ฟาร์มจะตอ้ งมีร้ัวที่สามารถป้องกนั คน สตั ว์ เขา้ ออกได้ มีร้ัวแบง่ เขตเล้ียงไก่และเขต
สานกั งานหรือที่อยอู่ าศยั ออกจากกนั อยา่ งเด็ดขาด และอยหู่ ่างจากกนั ไมน่ อ้ ยกวา่ 30 เมตร

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 50

3.4 การจดั วางอาคารแตล่ ะหลงั ตอ้ งคานึงถึงความสะดวกในการปฏิบตั ิงานภายในฟาร์ม
เช่น โรงเก็บอาหาร ควรต้งั อยนู่ อกเขตเล้ียงสัตว์ แต่อยใู่ นตาแหน่งท่ีสามารถรับอาหารที่ขนส่งจาก
โรงงานผลิตอาหารสตั ว์ และขนส่งอาหารจากโรงเก็บอาหารไปยงั คอกเล้ียงสัตวไ์ ดส้ ะดวก

3.5 ระยะห่างของโรงเรือนแต่ละหลงั ประมาณ 30 เมตร อาจใกลก้ วา่ น้ีกไ็ ดแ้ ตไ่ มน่ อ้ ย
กวา่ 10 เมตร แตจ่ ะตอ้ งเขม้ งวดในเร่ืองของการจดั การสุขาภิบาล และการป้องกนั โรคภายในฟาร์ม
และควรห่างจากร้ัวฟาร์มไม่นอ้ ยกวา่ 30 เมตร

1. ประตูร้ัว ช้นั นอก 10. โรงเกบ็ อปุ กรณ์
2. บา้ นพกั อยนู่ อกพ้ืนท่ีเล้ียงสตั ว์ 11. ตูเ้ กบ็ ยา
3. ประตทู างเขา้ ฟาร์มสาหรับบคุ คล 12. โรงเรือนเล้ียงไก่
4. ประตทู างเขา้ ฟาร์มสาหรับยานพาหนะ 13. กรงตบั (ถา้ มี)
5. โรงสเปรยฆ์ ่าเช้ือสาหรับยานพาหนะ 14. หอ้ งพกั ไข่
6. หอ้ งอาบนา้ เปล่ียนเส้ือผา้ และรองเทา้ 15. อ่างนา้ ยาจุ่มเทา้
7. บริเวณฆ่าเช้ือไข่ 16. ถงั เก็บนา้
8. หอ้ งเกบ็ ไข่ 17. โรงเกบ็ เคร่ืองสารองไฟฟ้า
9. โรงเก็บอาหาร 18. พ้ืนท่ีทาลายซาก

รูปที่ 10 การวางผงั ฟาร์มไก่ไข่ (กรมปศุสตั ว์ , 2559)

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 51

4. การจดั เตรียมโรงเรือนและอปุ กรณ์การเลยี้ งไก่ไข่

4.1 อปุ กรณ์ในการกกลูกไก่ เป็นอุปกรณ์ที่ใหค้ วามอบอุน่ แก่ลูกไก่ในระยะแรกท่ีนิยมใชม้ ี 2

แบบ คือแบบใชไ้ ฟฟ้า และแบบใชแ้ ก๊ส

4.1.1 เคร่ืองกกแบบใช้ไฟฟ้า ประกอบดว้ ยตวั ใหค้ วามร้อน อาจเป็ นหลอดไฟแบบ

หลอดอินฟราเรด หรือแบบขดลวด ติดอยภู่ ายใตฝ้ าชีขนาดเส้นผา่ ศูนยก์ ลาง 6 ฟุต มีแผงก้นั ลูกไก่

ขนาด 45 x 120 ซม. โดยทวั่ ไปใชแ้ ผงก้นั 8 แผงตอ่ 1 กก ทาเป็นวงลอ้ มเพอ่ื ป้องกนั ลมโกรกและ

ลูกไก่ออกไปไกลเครื่องกกเกินไป

4.1.2 เครื่องกกแบบแก๊ส ที่นิยมใชม้ ี 2 ชนิด คือ เครื่องแก๊สแบบฝาชี มีลกั ษณะรูปทรงคลา้ ย

กบั เคร่ืองกกแบบไฟฟ้า และเครื่องกกแกส๊ แบบ เอสบีเอม็ (SBM) มีประสิทธิภาพสูง ประหยดั และ

ปลอดภยั กวา่ แบบอ่ืน ๆ

รูปท่ี 11 แสดงเครื่องกกลูกไก่แบบใชแ้ กส๊ ผ(รูปซา้ ย) และแบบใชไ้ ฟฟ้าพร้อมแผงก้นั (รูปขวา)

4.2 เคร่ืองตัดปาก เป็นอุปกรณ์ที่ใชต้ ดั ปากไก่ไขห่ รือไก่พนั ธุ์ เพอ่ื ป้องกนั การจิกกนั และลด
การสูญเสียอาหารเนื่องจากการคุย้ เข่ีย ใบมีดของเครื่องตดั ปากสามารถเปล่ียนได้ เช่น ใบมีดแบบ
MN2 ใชจ้ ้ี หรือใบมีดแบบ IR ใชต้ ดั

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 52

รูปท่ี 12 แสดงเคร่ืองตดั ปากไก่

4.3 อุปกรณ์ให้นา้ จะตอ้ งจดั เตรียมใหเ้ พยี งพอ และเหมาะสมกบั ขนาด และอายขุ องไก่
อุปกรณ์ให้น้าแบ่งเป็ น 2 ประเภท คือประเภทจากดั จานวนน้าและประเภทไมจ่ ากดั จานวนน้า หรือ
ใหน้ ้าอตั โนมตั ิ (รูปท่ี 13)

4.3.1 ประเภทจากดั จานวนน้า ผเู้ ล้ียงจะตอ้ งเปลี่ยน หรือเติมน้าใหม่เม่ือน้าหมดภาชนะ มี
ขนาดแตกต่างกนั ดงั น้ี (รูปท่ี 10.2)

4.3.1.1 ขวดน้าขนาด 1/4 แกลลอน มีเส้นผา่ ศูนยก์ ลางฝาขวด 5 นิ้ว ใชเ้ ล้ียงลูกไก่ในระยะ
กกได้ 16 ตวั ต่อขวด

4.3.1.2 ขวดน้าขนาด 1 แกลลอน มีเส้นผา่ ศูนยก์ ลางฝาขวด 8 นิ้ว ใชเ้ ล้ียงไก่เลก็ อายุ 1 -
2 สัปดาห์ ไดจ้ านวน 50 ตวั ต่อขวด
4.3.1.3 ขวดน้าขนาด 2 แกลลอน มีเส้นผา่ ศูนยก์ ลางฝาขวด 11 นิ้ว ใชเ้ ล้ียงลูกไก่อายุ 3 - 6 สัปดาห์
ไดจ้ านวน 50 ตวั ตอ่ ขวด หรือไก่ใหญ่ 15 - 30 ตวั ต่อขวด

รูปท่ี 13 อุปกรณ์ใหน้ ้าไก่ แบบจากดั จานวนน้า ขวดน้าพลาสติกขนาดต่างๆ

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 53

4.3.2 ประเภทไม่จากดั จานวนนา้ ไดแ้ ก่ รางน้าอตั โนมตั ิแบบแขวน แบบขาต้งั ถงั น้า
อตั โนมตั ิแบบแขวน รางน้าเอส-ลอน (S-LON) การใหน้ ้าแบบน้ี คานึงถึงเน้ือที่ใหน้ ้าอยา่ งเดียว มี
ชนิดตา่ งๆ ดงั น้ี

1) รางน้า ขนาดกวา้ งประมาณ 2 1/2 นิ้ว ความยาวตามตอ้ งการข้ึนกบั ความยาวของกรงตบั
สามารถเปิ ดน้าจากกอ๊ กน้าให้ไหลไดต้ ลอดความยาว และระบายน้าท่ีเกินความตอ้ งการออกได้
โดยการปรับระดบั ท่อน้าทิ้ง ถา้ ใชร้ างน้าในเลา้ เล้ียงแบบปล่อยพ้ืน ใหค้ ิดเน้ือท่ีรางน้าโดยเอาความ
ยาวคูณ 2 เพราะไก่กินได้ 2 ทาง ถา้ ใชก้ บั กรงตบั ไม่มีปัญหาเพราะเน้ือท่ีเหลือเฟื อ (รูปที่ 14)

รูปท่ี 14 อุปกรณ์ใหน้ ้าไก่ไข่ ชนิดชุดรางน้าและการจดั วางรางน้าตลอดแนวกรงตบั ประกอบดว้ ย
รางน้า ขอ้ ต่อ ฝาปิ ด ฝาปิ ดทอ่ ระบาย น้าลน้ และขาต้งั

2) นิปเปิ้ ลใหน้ ้าไก่อตั โนมตั ิสาหรับเล้ียงไก่ไข่ในกรงตบั ประกอบดว้ ถว้ ยรองน้านิปเปิ้ ล
และหวั นิปเปิ้ ล ติดต้งั เขา้ กบั ทอ่ ประปา ท่ีติดต้งั ตลอดแนวกรงตบั ไก่ไข่ ใช้ 1 ถว้ ยต่อไก่ 3 ตวั (รูปที่
15)

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 54

รูปท่ี 15 นิปเปิ้ ลใหน้ ้าไก่อตั โนมตั ิ และการติดต้งั ระบบใหน้ ้าสาหรับไก่ไขก่ รงตบั

3) ถงั น้าอตั โนมตั ิกลมแบบแขวน ขนาดเส้นผา่ ศูนยก์ ลาง 15 นิ้ว มีตุม้ น้าหนกั ถ่วงไมใ่ ห้
แกวง่ ใชไ้ ดก้ บั ไก่ 50 ตวั ต่อชุด (รูปที่ 16)

รูปท่ี 16 อุปกรณ์ใหน้ ้าแบบไมจ่ ากดั เป็นขวดน้าอตั โนมตั ิแบบแขวน และการจดั วางในคอกไก่ไข่

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 55

การคานวณการใหน้ ้าต่อจานวนไก่ จะตอ้ งคานึงถึง จานวนน้าท่ีไก่ตอ้ งการและเน้ือที่ใน
การใหน้ ้าต่อจานวนไก่ การใชแ้ ทง็ คเ์ กบ็ น้าขนาดใหญ่เพ่อื ป้อนน้าใหก้ บั รางน้าใหค้ านวณปริมาณน้า
ท่ีเกบ็ เป็นสองเท่าของปริมาณน้าท่ีไก่ท้งั หมดกินในแตล่ ะวนั
การวางรางน้าหรือถงั น้า สาหรับลูกไก่ ควรติดต้งั ขวดน้าไม่ไกลเกินไป ตามปกติลูกไก่มกั จะไมเ่ ดิน
ไปไกลกวา่ 2.5 เมตร รางน้าตอ้ งสะอาด ควรติดต้งั ให้อยสู่ ูงเหนือหลงั ไก่ในระดบั ก่ึงกลางระหวา่ ง
นยั นต์ ากบั แผน่ หลงั ไก่เสมอ

การเกบ็ บารุงรักษาอปุ กรณ์ให้นา้
1. อุปกรณ์ใหน้ ้าที่ไมใ่ ชแ้ ลว้ เอาออกจากเลา้ ใหห้ มด
2. เม่ือเล้ียงไก่หมดรุ่นแลว้ อุปกรณ์ใหน้ ้าทุกชิ้น ควรลา้ งทาความสะอาดสิ่งสกปรกออก
ใหห้ มด แลว้ เก็บไวใ้ นที่แหง้
3. เมื่อเปลี่ยนน้าลูกไก่วนั ละ 2 คร้ัง ตอ้ งลา้ งทาความสะอาดอุปกรณ์ใหน้ ้าไปดว้ ย เพ่อื ไมใ่ ห้
ตะไคร่น้าเกาะจบั จนหนาขดั ไม่ออก
4. การเก็บอุปกรณ์ไวค้ วรหลีกเลี่ยงการวางซอ้ นทบั กนั เพ่ือป้องกนั การบุบ หรือแตกสลาย

4.4 อุปกรณ์ให้อาหาร มีหลายแบบ ข้ึนกบั อายไุ ก่ และวธิ ีการจดั การใหอ้ าหาร อุปกรณ์ให้
อาหารท่ีนิยมใชก้ นั ทวั่ ไป มีดงั น้ี

4.4.2 รางอาหาร มี 2 ชนิดคือ
1) รางอาหารไก่เลก็ มีท้งั แบบสังกะสีและแบบพลาสติก ขนาด 14 และ 24 นิ้ว ใชเ้ ล้ียงลูกไก่
ได้ 20 และ 48 ตวั ต่อราง ตามลาดบั
2) ถาดอาหารสาหรับลูกไก่เล็ก ลูกไก่แรกเกิดจนถึง 7-10 วนั ใชถ้ าดอาหารขนาด 40 ซม.
หรือใชฝ้ ากล่องลูกไก่ขนาด 1 อนั ต่อลูกไก่ 70 - 100 ตวั ต่อถาด

รูปที่ 17 แสดงอุปกรณ์ใหอ้ าหารแบบต่างๆ ถาดอาหารสาหรับลูกไก่ และ รางอาหารไก่เลก็

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 56

3) ถงั อาหารแบบแขวน เส้นผา่ ศูนยก์ ลางขนาด 16.5 นิ้ว ความจุอาหาร 10 กก. ใชก้ บั ไกอ่ ายุ
7 วนั ข้ึนไป ใชเ้ ล้ียงไก่ไขห่ รือไก่พนั ธุ์ 15 - 25 ตวั ต่อถงั หรือ 5 - 6 ถงั ตอ่ ไก่ 100 ตวั

รูปที่ 18 ถงั อาหารแบบแขวน

4) รางอาหารอตั โนมตั ิ รูปแบบการติดต้งั รางอาหาร ข้ึนกบั ขนาดความกวา้ งของ
โรงเรือน โดยทว่ั ไป ใชร้ างอาหารแบบ 2 แถวเลนเดียว และควรเพม่ิ ถงั อาหารแบบแขวนช่วย วาง
ห่างจากแนวขา้ งเลา้ 2 เมตรตลอด และห่างจากปลายโรงเรือนอีกดา้ นหน่ึง 2 เมตร ความสูงของราง
อาหาร ควรปรับใหข้ อบท่ีสูงสุดสูงระดบั หลงั ไก่ โดยใหไ้ ก่ยดื ตวั เขยง่ กินอาหาร

รูปที่ 19 รางอาหารอตั โนมตั ิสาหรับการเล้ียงไก่แบบปล่อยพ้ืน

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 57

5) อุปกรณ์ใหอ้ าหารอตั โนมตั ิ ใชใ้ นกรณีเล้ียงไก่ไขก่ รงตบั มีอุปกรณ์ใหอ้ าหารอตั โนมตั ิ
โดยใชไ้ ซโลรูปกรวยแขวนบรรจุอาหารวงิ่ ตามแถวกรงตบั เติมอาหารลงรางอาหาร ควบคุม
กาหนดเวลาใหอ้ าหารโดยระบบอตั โนมตั ิ

รูปท่ี 19 อุปกรณ์ใหอ้ าหารอตั โนมตั ิ สาหรับการเล้ียงไก่แบบกรงตบั (http://www.ppfarm.net/)
4.5 กรงไข่หรือรังไข่ เป็นอุปกรณ์ท่ีจาเป็นอยา่ งยงิ่ สาหรับการเล้ียงไกไ่ ขแ่ ละไก่พนั ธุ์แบบรวม

ฝงู เพราะไก่มีนิสยั ชอบไข่ในรังท่ีปลอดภยั เงียบสงบ ไข่ที่ไดก้ ็จะสะอาด และง่ายในการเกบ็ พ้ืนกรงไข่
ตอ้ งปูดว้ ยวสั ดุรองใหห้ นาพอสมควร เช่น ข้ีกบ ข้ีแกลบ เป็นตน้ กรงไขม่ ีหลายแบบ ไดแ้ ก่

4.5.1 กรงไขเ่ ดี่ยว เป็นกรงไข่มาตรฐานมีช่องขนาด 30 x 35 x 40 ซม.(กวา้ ง x ยาว x สูง)
ปิ ดสามดา้ น และอาจเจาะรูดา้ นขา้ งใหม้ ีการระบายอากาศไดด้ ี ส่วนดา้ นหนา้ เปิ ดใหไ้ ก่เขา้ ไปวางไข่
ได้ อาจทาเป็ นชุดรังไข่ ประกอบดว้ ย 2 ช้นั แตล่ ะช้นั มี 6 ช่อง และอาจมีท้งั 2 ขา้ ง กจ็ ะเป็น 24 ช่อง
1 ช่องใชก้ บั ไก่จานวน 4 ตวั แสดงในรูปท่ี 20

รูปที่ 20 แสดงกรงไขห่ รือรังไข่และการจดั วางกรงไขส่ าหรับการเล้ียงไก่ไข่ระบบปล่อยพ้ืน

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 58

4.5.2 กรงไขร่ วม เป็นกรงขนาดใหญส่ าหรับใหไ้ ก่หลาย ๆ ตวั เขา้ ไข่ไดพ้ ร้อม ๆ กนั พ้ืน
กรงอาจเป็นตาขา่ ยถ่ีและแขง็ หรือไมก้ ระดานปูดว้ ยฟางขา้ วหรือแกลบ เพอื่ รองใหน้ ุ่มไข่ไม่
แตกร้าว ขนาดกวา้ ง 60 ซม. ยาว 150 ซม. แตล่ ะกรงจะใชไ้ ดก้ บั ไก่จานวน 50 - 70 ตวั

รูปที่ 21 แสดงกรงไข่หรือรังไข่

4.6 กรงตบั โดยทว่ั ไปจะยา้ ยไก่ข้ึนกรงตบั เม่ืออายุ 16 -18 สปั ดาห์ ขนาดของกรงตบั
(กวา้ ง x ยาว x สูง) ข้ึนกบั จานวนไก่ในแต่ละกรง เช่น กรงเดี่ยว กรงคู่ หรือกรงละ 3 ตวั เป็นตน้
พ้นื ที่ท่ีจะใชว้ างกรงตบั ในเลา้ จะมากหรือนอ้ ยข้ึนกบั การจดั วางกรงในแต่ละรูปแบบ ลกั ษณะการ
จดั เรียงกรงไก่ไขร่ ูปแบบต่าง ๆ สามารถช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการใชพ้ ้นื ท่ีใหค้ ุม้ คา่ ท่ีสุดได้ ลกั ษณะ
การจดั เรียงกรงมีดงั น้ี (ประภากร, 2560)

4.6.1 กรงช้นั เดียว (Single-tier) เป็นการจดั วางกรงเพยี งช้นั เดียว เหมาะสมกบั การเล้ียงไก่
ในเขตร้อน เนื่องการจดั เรียงกรงแบบน้ีอากาศสามารถถ่ายเทผา่ นตวั ไก่ไดง้ ่าย และไม่มีความร้อน
สะสมภายในโรงเรือนอีกดว้ ย เหมาะสาหรับการเล้ียงไก่ในโรงเรือนแบบเปิ ด การจดั เรียงกรงแบบน้ี
จะเล้ียงไก่ไดน้ อ้ ยกวา่ แบบอื่นในขนาดโรงเรือนเทา่ กนั

4.6.2 การวางกรงหลายช้นั ในลกั ษณะเหล่ือมกนั (Multiple-tier, offset cage) การจดั วางกรง
แบบน้ีนิยมใชก้ นั มาก เนื่องจากกรงดา้ นบนจะไม่อยเู่ หนือกรงดา้ นล่างแบบตรง ๆ แต่จะอยเู่ ย้อื กนั ทา
ใหม้ ูลที่ถ่ายออกมาจะไม่ตกลงมาถูกไก่ท่ีอยดู่ า้ นล่าง การจดั วางกรงลกั ษณะน้ีบางคร้ังจะเรียกวา่ การ
จดั วางแบบข้นั บนั ได (Stair step) การจดั เรียงกรงแบบน้ีจะวางกรงซอ้ นกนั ไดไ้ ม่เกิน 3 ช้นั เนื่องจาก
จะท่าใหก้ ารดูแลและการจดั การไก่ในช้นั บนสุดทาไดล้ าบาก

4.6.3 การวางกรงหลายช้นั ในแนวต้งั การจดั วางกรงในลกั ษณะน้ี สามารถเรียงกรงไดห้ ลาย
ระหวา่ งช้นั แต่ละช้นั จะมีที่รองมูล ซ่ึงอาจจะเป็นสายพานท่ีสามารถล่าเลียงมูลออกไปทิง้ ภายนอก
โรงเรือนได้ เป็นแผน่ พลาสติกและมีแผน่ โลหะส่าหรับกวาดมูลออกไปกไ็ ด้ การจดั วางกรงลกั ษณะ

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 59

น้ี สามารถเรียงซอ้ นกนั ไดห้ ลายช้นั ข้ึนอยกู่ บั ความสูงของโรงเรือน ปกติมกั จะมีต้งั แต่ 4-8 ช้นั เป็ น
ระบบท่ีมีการใชพ้ ้ืนที่โรงเรือนไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพมากที่สุด รูปแบบการจดั วางกรงตบั รางน้า
และรางอาหาร

รูปที่ 22 รูปแบบการจดั วางกรงตบั รูปซา้ ย วางแบบหลายช้นั แนวต้งั (H-Frame) และรูปขวา
วางกรงหลายช้นั ในลกั ษณะเหล่ือมกนั (A-Frame) (www.cpffeed.com)

รูปท่ี 23 แสดงโครงสร้างและการจดั วางกรงตบั สาหรับการเล้ียงไก่ไข่ที่เป็นแบบ A-frame

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 60

รูปที่ 24 แสดงการจดั วางอุปกรณ์ใหน้ ้าและใหอ้ าหารกบั การเล้ียงไก่ไข่ในระบบกรงตบั
(https://www.kasetsupply.com/product
4.7 อุปกรณ์การให้แสงสว่าง มีความจาเป็ นในไก่ไข่ ในระยะไก่สาวแสงเป็นตวั กระตุน้ ให้

ร่างกายมีความพร้อมในการสร้างผลผลิตไข่ ส่วนระยะไขน่ ้นั แสงจะกระตุน้ ใหม้ ีการตกไขแ่ ละมีผล
ต่อการกาหนดการไข่ของไก่ จานวนไข่ และขนาดของไข่ อุปกรณ์ที่ใชไ้ ดแ้ ก่หลอดไฟ และมีความ
จาเป็นที่จะตอ้ งใชต้ วั ควบคุมการต้งั เวลาเปิ ด ปิ ด เพอื่ ให้ไก่ไดร้ ับแสงตามที่ตอ้ งการ ท่ีใชโ้ ดยทว่ั ไป
คือนาฬิกาต้งั เวลาเปิ ดปิ ดอตั โนมตั ิ ท่ีสามารถต้งั ระยะเวลาการใหแ้ สงสวา่ งท่ีเพ่ิมข้ึนในแต่ละวนั ได้

4.8 อุปกรณ์อื่น ๆ ท่ีนามาใชใ้ นฟาร์มไก่ไข่ตามความจาเป็ น ข้ึนกบั ขนาดของฟาร์ม รูปแบบ
ของธุรกิจไก่ไข่ หรือจานวนแรงงานท่ีมีในฟาร์ม ไดแ้ ก่ เคร่ืองคดั ไข่ (รูปท่ี 25) อุปกรณ์ท่ีอานวย
ความสะดวกในการเก็บไข่ ถาดไข่ (รูปท่ี 25) รวมถึงอุปกรณ์ท่ีใชใ้ นการจาหน่ายผลผลิต เป็นตน้

รูปที่ 25 แสดงอุปกรณ์อ่ืน ๆ ท่ีจาเป็นตอ้ งใชใ้ นฟาร์มไก่ไข่ เช่น ถาดบรรจุ และเคร่ืองคดั ไข่

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 61

เอกสารประกอบการเรียบเรียง

มานิตย์ เทวรักษพ์ ิทกั ษ.์ 2536. การจัดการฟาร์มสัตว์ปี ก. เชียงใหม่ : ภาควชิ าเทคโนโลยที างสัตว์
คณะผลิตกรรมการเกษตร มหาวทิ ยาลยั แม่โจ.้

บริษทั ซี พีเอฟ (ประเทศไทย) จากดั . มปป. คู่มือการเลยี้ งไก่ไข่ ซี พี บราวน์.
URL : www.cpffeed.com. [คน้ เม่ือ 1 ตุลาคม 2562].

ประภากร ธาราฉาย. 2560. การเลยี้ งไก่ไข่ ปรับปรุง 2560. URL : www.as.mju.ac.th › E-Book .
[คน้ เม่ือ 1 ตุลาคม 2562].

ปรีชา พรามณีโชติ. 2543. เอกสารประกอบการสอนวชิ า การผลติ ไก่ไข่. คณะวชิ าสตั วศาสตร์
วทิ ยาลเั กษตรและเทคโนโลยสี งขลา

ราชศกั ด์ิ ช่วยชูวงศ.์ 2538. อุปกรณ์และการใช้เครื่องมือในฟาร์มเลยี้ งสัตว์. นครศรีธรรมราช :
ภาควชิ าสตั ว ศาสตร์ คณะเกษตรศาสตร์นครศรีธรรมราช สถาบนั เทคโนโลยรี าชมงคล.

หา้ งหุน้ ส่วนจากดั พพี ี อุปกรณ์ฟาร์ม. 2016. กรงตบั ไก่ อุปกรณ์ให้อาหารนิบเปิ้ ล
URL : http://www.ppfarm.net/ . [คน้ เม่ือ 1 ตุลาคม 2562].

อุปกรณ์เล้ียงไก่ไขแ่ ละอุปกรณ์ระบบน้า. URL : https://www.kasetsupply.com/product/

บทท่ี 4
อาหารและการให้อาหารไก่ไข่

อาหารคุณภาพดี เป็นปัจจยั อยา่ งหน่ึงของความสาเร็จของการเล้ียงไก่ อาหารที่ดีทาใหไ้ ก่
เปลี่ยนอาหารเป็นเน้ือหรือไข่ใหไ้ ดผ้ ลผลิตสูงสุด ไก่ตอ้ งการอาหารเพื่อนาไปสร้างการเจริญเติบโต
ของกลา้ มเน้ือและโครงกระดูกของอวยั วะตา่ ง ๆ ตลอดจนสร้างเป็นโลหิต น้าเหลือง เน้ือ ไข่ ขน
เล็บ น้ายอ่ ยและฮอร์โมนต่างๆ เพอื่ ซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอต่าง ๆ ของร่างกาย ช่วยใหร้ ่างกาย
ทางานตามปกติ เช่น ระบบไหลเวยี นโลหิต ประสาท ตอ่ มไร้ท่อ ตลอดจนระบบสืบพนั ธุ์

1. ประโยชน์ของอาหาร

ประโยชน์ของอาหารอาจแยกเป็นหวั ขอ้ ตามลาดบั ข้นั ตอน ดงั น้ี

1.1 เพ่ือการดารงชีพโดยปกติ เป็นความตอ้ งการอาหารของไก่เป็นอนั ดบั แรกเพื่อการดารง

ชีพ ไดแ้ ก่ การรักษาอุณหภูมิของร่างกายใหป้ กติ ใหก้ าลงั งานสาหรับการเคล่ือนไหวของกลา้ มเน้ือ

ซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ สร้างส่วนตา่ ง ๆ ของร่างกาย และการขบั ถ่ายตา่ งๆ รวมท้งั ฮอร์โมน

น้ายอ่ ย และเน้ือเยอื่ ต่างๆ เช่น เยอื่ บุภายในระบบการยอ่ ยอาหาร เป็นตน้

1.2 เพอ่ื การเจริญเติบโต เริ่มต้งั แต่การเจริญเติบโตของร่างกายวยั แรกเกิด จนถึงโตเตม็ ท่ี

ส่วนเป็นการเจริญของกลา้ มเน้ือและกระดูก อาหารเพอื่ การเจริญเติบโตจึงประกอบดว้ ย พลงั งาน

โปรตีนคุณภาพดี แร่ธาตุ และวติ ามินตา่ งๆ

1.3 เพอ่ื การสืบพนั ธุ์ อาหารที่เหลือจาการสร้างความเจริญเติบโตใหแ้ ก่ร่างกาย จะถูก

สะสมเพอ่ื การสืบพนั ธุ์ อาหารไก่พนั ธุ์จึงตา่ งจากอาหารไก่ไข่ที่จานวนวติ ามินท่ีเพ่มิ ข้ึน

กล่าวคือ จะตอ้ งเสริมดว้ ย วิตามินต่างๆ ท่ีจาเป็นต่อความสมบูรณ์พนั ธุ์ เช่น วติ ามินเอ ดี อี และบี

รวม รวมท้งั โปรตีนจากสัตว์ แคลเซียม ฟอสฟอรัสและแร่ธาตุอ่ืนๆ

1.4 เพอ่ื การใหผ้ ลผลิต ไก่ที่ไข่ดกยอ่ มตอ้ งการอาหารที่มีคุณภาพดี และปริมาณเพยี งพอ

เพ่อื นาไปสร้างไข่ใหไ้ ดม้ าก เปลือกไขไ่ มบ่ ุบแตกง่าย อาหารไก่ไขน่ อกจากจะมีโปรตีนสูงแลว้ ยงั

ตอ้ งเพ่มิ แคลเซียม และฟอสฟอรัสใหพ้ ออีกดว้ ย

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 64

2. ประเภทของอาหาร
วตั ถุดิบอาหารสตั วแ์ ต่ละชนิด ประกอบดว้ ยโภชนะในปริมาณที่แตกตา่ งกนั ตามชนิด

ของวตั ถุดิบแต่ละกลุ่ม ซ่ึงประกอบดว้ ย คาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมนั วิตามิน แร่ธาตุ และน้า ซ่ึง
สารอาหารดงั กล่าวมีความสาคญั ต่อความสาเร็จในการผลิตสตั ว์ และสตั วแ์ ต่ละชนิดก็มีความ
ตอ้ งการสารอาหารที่แตกตา่ งกนั อาหารโดยทว่ั ไป แบ่งออกเป็ น 5 ประเภทใหญๆ่ ไดด้ งั น้ี

2.1 อาหารทใี่ ห้พลงั งาน ไก่ใชพ้ ลงั งานเพือ่ การเคล่ือนไหว ใหค้ วามอบอุน่ แก่ร่างกาย การ
บดยอ่ ยอาหาร การสร้างเน้ือเยอื่ ส่วนตา่ งๆ ของร่างกาย วตั ถุดิบท่ีใหพ้ ลงั งาน จดั อยใู่ นกลุ่มของ
คาร์โบไฮเดรต และไขมนั ไดแ้ ก่ ขา้ วโพด ขา้ วฟ่ าง ปลายขา้ ว ราขา้ ว ไขสตั ว์ เป็นตน้ อาหาร
ประเภทคาร์โบไฮเดรตเป็นวตั ถุดิบท่ีสาคญั ซ่ึงเป็นส่วนประกอบอยถู่ ึง 60 - 80 % ของอาหารผสม
ท้งั หมด ส่วนอาหารประเภทไขมนั ใหพ้ ลงั งานสูงกวา่ คาร์โบไฮเดรต 2.25 เท่า การเติมไขมนั ใน
อาหารไก่ มกั ผสมยากนั หืนดว้ ยเพราะไขมนั ทาใหอ้ าหารเหมน็ หืนไดง้ ่าย จึงเกบ็ ไดไ้ ม่นานหรือ
อาหารเส่ือมเร็ว

2.2 อาหารประเภทโปรตีน ทาหนา้ ท่ี สร้างส่วนตา่ งๆของร่างกายซ่อมแซมส่วนเน้ือเยอื่ ท่ี
ชารุดสึกหรอ สร้างน้ายอ่ ย สร้างไข่และใชใ้ นระบบสืบพนั ธุ์ วตั ถุดิบที่เป็ นแหล่งโปรตีนมาจากท้งั
พชื และสตั ว์

2.2.1 จากสตั ว์ ไดแ้ ก่ ปลาป่ น เน้ือป่ น ขนไก่ป่ น เลือดป่ น ส่าเหลา้
2.2.2 จากพชื ไดแ้ ก่ กากถวั่ เหลือง กากถว่ั ลิสง ถว่ั เขียว กากงา กากฝ้าย กากปาลม์ กาก
มะพร้าว ใบกระถิน

2.3 อาหารประเภทวติ ามนิ สัตวท์ ุกชนิดตอ้ งการวติ ามิน เพอ่ื ทาใหร้ ่างกายเจริญเติบโต
แขง็ แรงตามปกติ ทาใหก้ ารใชป้ ระโยชนจ์ ากคาร์โบไฮเดรตไดด้ ีข้ึน วติ ามินมี 2 ชนิด

2.3.1 วติ ามินละลายในน้า ไดแ้ ก่ วติ ามินบีรวม และวติ ามินซี
2.3.2 วติ ามินละลายในไขมนั ไดแ้ ก่ วติ ามิน เอ ดี อี และเค
แหล่งของวติ ามินมาจากเมล็ดธญั ญพืช ใบกระถิน น้ามนั ตบั ปลา โดยทวั่ ไปวติ ามินจะมีอยู่
แลว้ ในวตั ถุดิบอาหารสัตว์ สัตวท์ ี่ไดร้ ับวิตามินไม่เพียงพอ ทาใหร้ ่างกายแคระแกร็น เจริญเติบโต
ชา้ ไก่พนั ธุ์ ทาใหค้ วามสมบูรณ์พนั ธุ์ต่า

2.4 อาหารประเภทแร่ธาตุ ไก่ตอ้ งการแร่ธาตุ เพือ่ การสร้างกระดูกในวยั เจริญเติบโต และ
ชดเชยแร่ธาตุท่ีสูญเสียไปในการขบั ถ่าย และทาหนา้ ท่ีอื่นๆ ท่ีเก่ียวขอ้ งกบั การดารงชีวติ ของ
ไก่ สร้างเปลือกไข่ และทาใหร้ ่างกายทางานตามปกติ และเป็นส่วนประกอบสาคญั ในโลหิต กระดูก
และน้าเหลือง

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 65

แร่ธาตุแบง่ เป็น 2 ประเภท ไดแ้ ก่
2.4.1 แร่ธาตุหลกั จดั เป็นแร่ธาตุท่ีสัตวต์ อ้ งการในปริมาณมาก มีหน่วยเป็นเปอร์เซ็นตใ์ น
อาหารไดแ้ ก่ แคลเซียม(Ca) ฟอสฟอรัส(P) โซเดียม(Na) โปแตสเซียม(K) คลอรีน(Cl) และกามะถนั

(S)
2.4.2 แร่ธาตุรอง เป็นแร่ธาตุที่สัตวต์ อ้ งการในปริมาณนอ้ ย แตม่ ีบทบาทสาคญั เก่ียวกบั การ

ทางานของร่างกาย ไดแ้ ก่ เหลก็ (Fe) แมงกานีส(Mn) สงั กะสี(Zn) ทองแดง(Cu) โคบอลต(์ Co)

แมกนีเซียม(Mg) และไอโอดีน(I)
ปริมาณแร่ธาตุในร่างกายไก่มีประมาณ 3-4 % ของน้าหนกั มีชีวติ และประมาณ 10 % ของ

น้าหนกั ไข่ท้งั ฟอง

2.5 นา้ ในร่างกายของไก่มีน้าเป็นองคป์ ระกอบอยถู่ ึง 55-78 % ในไก่อายนุ อ้ ยมีน้ามากกวา่
ไก่อายมุ าก ในไขส่ ดมีน้าอยปู่ ระมาณ 66 % ถึงแมน้ ้าจะไมม่ ีประโยชน์โดยตรงในแง่ของโภชนะ
แต่น้ามีความสาคญั เหนือกวา่ ท้งั เพื่อการดารงชีวติ การเจริญเติบโตและการผลิตไข่ น้ามีบทบาท
สาคญั ในการควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย และอื่นๆ ปริมาณการกินน้าของไก่ไข่ จะถูกกระทบโดย
ปัจจยั หลาย ๆ อยา่ ง เช่น อุณหภูมิของร่างกายไก่และสภาพแวดลอ้ ม ดงั น้นั น้าที่ใชเ้ ล้ียงไก่ จึงตอ้ ง
เป็นน้าที่มีคุณภาพดี และมีปริมาณเพียงพอตามความตอ้ งการของไก่ไข่

2.5.1 ความต้องการนา้ ของไก่ไข่ ผนั แปรตามอุณหภูมิ อายไุ ก่ และผลผลิตไข่ (ตาราง

ที่ 4.1) จะถูกกระทบจากปัจจยั ตา่ ง ๆ ดงั ต่อไปน้ี
1) อุณหภูมิของร่างกาย ถา้ อุณหภูมิของร่างกายสูง จะทาใหไ้ ก่กินน้ามากข้ึน เพอื่ ใชร้ ะบาย

ความร้อนออกจากร่างกาย
2) อุณหภูมิสภาพแวดลอ้ ม ไก่ไขต่ อ้ งการน้าเพ่ิมมากข้ึนในช่วงหนา้ ร้อน เพ่ือช่วยระบาย

ความร้อนออกจากร่างกาย ที่อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส ไก่จะกินน้ามากข้ึนเป็น 2 เท่าจากอุณหภูมิ
15 องศาเซลเซียส ในขณะที่ปริมาณอาหารที่กินไดจ้ ะลดลงเมื่ออุณหภูมิสูงข้ึน ทาใหอ้ ตั ราส่วน
ของน้าต่ออาหารจะเพ่ิมข้ึน ซ่ึงเป็นสาเหตุทาใหเ้ กิดสภาวะถ่ายเหลวตามมา

3) แหล่งของโปรตีน เช่น เศษเน้ือและกากถวั่ เหลืองหรือผลผลิตจากปลาป่ น จะทาใหไ้ ก่
ตอ้ งการน้ามากข้ึน เน่ืองจากมีเกลือสูง ในขณะท่ีถา้ ใชโ้ ปรตีนจากนมความตอ้ งการน้าจะลดลง

4) ระดบั เยอื่ ใยและพลงั งาน อาหารที่มีเยอ่ื ใยสูง จะเพิ่มความตอ้ งการน้าของไก่ เพราะ
อาหารท่ีมีเยอ่ื ใยสูงจะผลิตอุจจาระมากซ่ึงในอุจจาระจะมีน้าเป็นส่วนประกอบอยถู่ ึง 75 % ดงั น้นั ไก่
ตอ้ งการน้ามากข้ึน เพือ่ ผลิตอุจจาระ ส่วนไก่ไขท่ ี่เล้ียงดว้ ยอาหารที่มีพลงั งานสูง ตอ้ งการน้านอ้ ยกวา่
ไก่ไข่ท่ีเล้ียงดว้ ยอาหารที่มีพลงั งานต่า

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 66

5) แร่ธาตุมีแร่ธาตุหลายตวั ท่ีมีผลกระทบตอ่ ความตอ้ งการน้าของไก่ไข่ โดยเฉพาะอยา่ ง
ยง่ิ เกลือจะมีผลกระทบมากท่ีสุด อาหารที่มีเกลือหรือวตั ถุดิบท่ีมีส่วนผสมของโซเดียมอยสู่ ูงๆ หรือ
วตั ถุดิบพวกแคลเซียม ฟอสฟอรัสท่ีมีการปนเป้ื อนของแมกนีเซียม จะเพิ่มการกินน้าของไก่ไข่
ส่วนประกอบในสูตรอาหารบางอยา่ ง ท่ีมีผลไปขบั แร่ธาตุออกจากร่างกายทางใดทางหน่ึง ก็จะมี

ผลทาใหไ้ ก่เพม่ิ ปริมาณการกินน้าดว้ ย ทาใหไ้ ก่มีอุจจาระเหลว
6) ช่วงการใหผ้ ลผลิต ไก่ระยะไขต่ อ้ งการน้ามากกวา่ ไก่เล็กและไก่รุ่น ในระยะไข่ ไก่ไม่

เพยี งแตต่ อ้ งการน้าสาหรับใหไ้ ดโ้ ภชนะครบ และควบคุมอุณหภูมิร่างกายเทา่ น้นั ไก่ยงั ตอ้ งการ
น้าเพอ่ื การผลิตไขแ่ ละขนาดของฟองไขด่ ว้ ย เน่ืองจากไข่ 1 ฟอง มีน้าเป็นส่วนประกอบอยถู่ ึง 66 %
ปริมาณการกินน้าของไก่ไข่ แปรผนั ตามระยะเวลาในการออกไข่ ไก่ไข่จะกินน้าทนั ทีหลงั จากที่ออก
ไข่เสร็จ และอีกช่วงหน่ึงประมาณ 6 - 10 ชว่ั โมงหลงั จากการออกไข่ ซ่ึงโดยทวั่ ไปไก่จะออกไข่
ในตอนเชา้ มืด และตอนบา่ ยๆ ดงั น้นั ช่วงเวลาที่ไก่ตอ้ งกินน้ามากๆ และน่าจะเป็นปัญหาคือ ช่วง
หวั ค่าถึงเชา้ มืด และช่วงใกลเ้ ที่ยงถึงบ่าย

7) โรค มีโรคหลายชนิดที่เก่ียวกบั ระบบทางเดินอาหาร ทาใหไ้ ก่กินอาหารมากข้ึนและทา

ใหอ้ ุจจาระเหลว

8) การจดั การ ไก่ไขท่ ่ีเล้ียงในกรงตบั จะกินน้ามากกวา่ ไก่ท่ีเล้ียงแบบปล่อยพ้ืน ดงั น้นั
อุจจาระของไก่ไขท่ ี่เล้ียงบนกรงตบั จะเหลวกวา่

ตารางที่ 4.1 แสดงปริมาณการกินน้าของไก่ตามอายุ ตามผลผลิตไข่ และอุณหภูมิของ
ส่ิงแวดลอ้ ม (หน่วยเป็นลิตรต่อไก่ 1000 ตวั )

ไก่เล็กฮอร์น อาย(ุ สัปดาห์) เปอร์เซ็นต์ ปริมาณน้าท่ีตอ้ งการที่อุณหภูมิ
ระยะตา่ ง ๆ การไข่
20 ๐ ซ. 32 ๐ ซ.

4 - 50 85

12 - 115 190

18 - 140 220

ไก่ไข่ (เปอร์เซ็นต)์ 50 180 340

90 200 400

ไก่ไข่ท่ีไม่ไดใ้ หไ้ ข่ 150 250

ท่ีมา : วมิ นต(์ 2536)

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 67

2.5.2 ผลกระทบของการขาดนา้ ต่อไก่ไข่

ไก่ไข่ตอ้ งการน้าท่ีมีคุณภาพดีและปริมาณที่เพยี งพอ ถา้ ไก่ขาดน้าเพียงช่วงส้ัน ๆ จะมีผล
ต่อผลผลิตโดยตรง ทาใหข้ นาดไข่เลก็ ลง เปลือกไขบ่ างกวา่ ปกติ และไขแ่ ตกง่าย ถา้ ไก่ขาดน้านาน
24 ชวั่ โมง ทาใหผ้ ลผลิตไข่ลดลง 2 - 3 % และตอ้ งใชเ้ วลานาน 2 – 3 สัปดาห์ กวา่ ผลผลิตไข่จะ
กลบั คืนมาเหมือนเดิม ถา้ ไกข่ าดน้านาน 36 ชวั่ โมง ทาใหผ้ ลผลิตไขล่ ดลง และไมส่ ามารถกลบั มา
ใหผ้ ลผลิตที่ระดบั ปกติได้ ถา้ ขาดน้านาน 48 ชว่ั โมง ทาใหไ้ ก่ผลดั ขนและมีการสูญเสียที่รุนแรง มี
ผลทาใหเ้ ปอร์เซ็นตก์ ารไขล่ ดลงอยา่ งรวดเร็ว เกือบเป็ น 0 % และส่งผลต่อเน่ืองอีกประมาณ 28

วนั กวา่ ที่จะกลบั มาใหผ้ ลผลิตไดเ้ ทา่ เดิม

2.5.3 การจัดการนา้ สาหรับไก่ไข่

ในสภาวะอากาศร้อน อุณหภูมิของน้าที่เหมาะสมต่อไก่ไขร่ ะยะไข่คือ 10 - 15 องศา
เซลเซียส ถา้ อุณหภูมิของน้ามากกวา่ 30 องศาเซลเซียส ไก่ไขจ่ ะกินน้าลดลง และถา้ อุณหภูมิของ
น้าสูง 44 องศาเซลเซียส ไก่จะไมก่ ินน้า ช่วงหนา้ ร้อนในประเทศไทยอุณหภูมิของอากาศสูง ทา
ใหอ้ ุณหภูมิของน้ามากกวา่ 30 องศาเซลเซียส ผเู้ ล้ียงควรจดั การดงั น้ี

1) ควรมีแทง้ คเ์ กบ็ น้าอยภู่ ายในโรงเรือน มีฝาปิ ด และไมค่ วรอยใู่ กลก้ บั หลงั คาโรงเรือน
เพราะจะทาใหอ้ ุณหภูมิของน้าสูงข้ึนดว้ ยในช่วงอากาศร้อน ส่วนในกรณีท่ีแทง้ คน์ ้าอยภู่ ายนอก
โรงเรือน ควรสร้างใหม้ ีความลึกของแทง้ คน์ ้ามากกวา่ 3 เมตร เพอ่ื ใหน้ ้าในแทง้ คม์ ีความเยน็ และ
ตอ้ งมีฝาปิ ดแทง้ คน์ ้า หรือหลงั คาครอบแทง้ คน์ ้า

2) ทอ่ ทางเดินน้าตอ้ งฝังดิน เพื่อใหอ้ ุณหภูมิของน้าอยใู่ นระดบั ต่า
3) ใชน้ ้าแขง็ ละลายในน้าเพ่ือใหน้ ้าเยน็ โดยเฉพาะในช่วงหนา้ ร้อน จะทาใหไ้ ก่กินอาหาร
ไดม้ ากข้ึน และขนาดฟองไข่โตข้ึน
4) แทง้ คเ์ ก็บน้าภายในแต่ละเลา้ ตอ้ งมีความจุเพียงพอสาหรับการกินในแตล่ ะวนั
5) การเปิ ดน้าใหมล่ งแทง้ ค์ ควรเปิ ดน้าทิ้งก่อน 2-3 นาที เพอื่ ให้น้าร้อนไหล ออกจากท่อ
6) แทง้ คเ์ กบ็ น้าควรทาสีขาวหรือสีเงิน ถา้ ทาสีดาหรือพ่นยากนั สนิมที่เป็นสีดา จะทาให้
แทง้ คด์ ูดความร้อน อุณหภูมิภายในแทง้ คเ์ ก็บน้ากจ็ ะสูงข้ึน
7) อาจสร้างเป็ นแทง้ คป์ ูนเก็บน้าขนาดใหญ่ฝังไวใ้ ตด้ ิน จะทาใหอ้ ุณหภูมิของน้าลดลง
เหมาะสาหรับไก่ไขร่ ะยะไขใ่ นช่วงหนา้ ร้อน

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 68

3. ลกั ษณะของอาหาร

ในปัจจุบนั การผลิตอาหาร มีกรรมวธิ ีที่แตกต่างกนั ทาใหล้ กั ษณะของอาหาร มีรูปร่าง
แตกตา่ งกนั ลกั ษณะและชนิดอาหาร แบ่งไดก้ วา้ ง ๆ ดงั น้ี

3.1 อาหารป่ น (mash feeds) เป็นอาหารป่ นท่ีผสมจากวตั ถุดิบท่ีบดละเอียดหลาย ๆ อยา่ ง
คลุกเคลา้ ใหเ้ ขา้ กนั อาจเติมยาปฏิชีวนะ วติ ามิน แร่ธาตุ และกรดอมิโนท่ีจาเป็ นลงไปดว้ ยนาไป
เล้ียงไก่ไดเ้ ลย

3.2 อาหารข้นหรือหัวอาหาร (concentrates) เป็นอาหารเขม้ ขน้ ท่ีผสมจากวตั ถุดิบพวก
โปรตีนจากพชื สตั ว์ วติ ามิน แร่ธาตุและยาต่าง ๆ ยกเวน้ ธญั ญพชื เม่ือผสมหวั อาหารน้ีกบั พวก
ธญั ญพืช เช่น ขา้ วโพด รา ปลายขา้ ว ในอตั ราส่วนท่ีกาหนดกจ็ ะไดอ้ าหารสมดุล ซ่ึงมีโภชนะตา่ ง ๆ
ครบถว้ นตามความตอ้ งการของร่างกาย

3.3 อาหารอดั เมด็ (pellet feeds) คืออาหารป่ นท่ีผสมแลว้ ผา่ นกรรมวธิ ีการอดั เมด็ ทา
ใหอ้ าหารอดั แน่น ไก่กินไดม้ ากข้ึน ซ่ึงมีขนาดต่าง ๆ เช่น

3.3.1 อาหารขบเม็ด (crumbles) เป็นอาหารอดั เม็ดที่ถูกบดใหแ้ ตกเป็นซีกยอ่ ยเล็กลง
กวา่ เดิม เหมาะสาหรับลูกไก่และไก่กระทง

3.3.2 อาหารอดั เมด็ ใหญ่ (pellets) เป็นอาหารอดั เมด็ กลมยาวขนาด 3 x 5 มม. และ 3 x
10 มม. เหมาะสาหรับไก่กระทงระยะหลงั และไก่ไข่ ทาใหไ้ ก่กินอาหารไดม้ ากข้ึน

3.4 อาหารสมดุล (complete or balanced feeds) เป็นอาหารผสมที่มีโภชนะต่าง ๆ
ครบถว้ นตามชนิดและอายสุ ัตว์ โดยไมต่ อ้ งเพิ่มเติมอาหารอยา่ งอื่นลงไปอีก

3.5 พรีมิกซ์ (premixed) เป็นส่วนผสมของวติ ามิน แร่ธาตุเบด็ เตล็ด หรือตวั ยาต่าง ๆ เพยี ง
จานวนนอ้ ยๆ ผสมกบั ตวั เจือจาง เช่น แป้ง รา ส่วนของอาหารเหล่าน้ี อาจอยใู่ นรูปของวติ ามิน
พรีมิกซ์ แร่ธาตุพรีมิกซ์ หรือพรีมิกซ์ของตวั ยาต่าง ๆ เป็นตน้ พรีมิกซ์ต่างๆ เหล่าน้ี สามารถ
นาไปผสมกบั หวั อาหาร หรือเมล็ดธญั ญพชื ทาเป็นอาหารสาเร็จรูปเล้ียงไก่ได้

3.6 อาหารเสริม (supplements) คืออาหารหรือวตั ถุดิบที่เติมลงในอาหารสตั ว์ เพอ่ื ช่วย
เสริมคุณภาพของอาหารน้นั ๆ ใหด้ ีข้ึน และเป็นอาหารท่ีสมดุล

3.7 วตั ถุแต่งเตมิ (feed additive) เป็นยาหรือสารเคมี หรือส่ิงท่ีไม่ใช่สารอาหาร เติมลง
ไปในอาหารเพ่ือช่วยปรับปรุงคุณภาพของอาหารน้นั ๆ ใหใ้ ชป้ ระโยชนไ์ ดม้ ากข้ึน เช่น สารป้องกนั
หืน ฮอร์โมน เอน็ ไซม์ ยาปฏิชีวนะชนิดต่างๆ เป็นตน้

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 69

4. การเลือกซื้ออาหารหรือวตั ถุดิบประกอบสูตรอาหาร

การเลือกซ้ืออาหารสาเร็จรูปหรือวตั ถุดิบอาหารสัตว์ มีหลกั ในการพจิ ารณา ดงั น้ี
4.1 ซ้ือจากบริษทั ผผู้ ลิตที่เช่ือถือได้
4.2 อาหารตอ้ งใหม่ ไมเ่ ส่ือมคุณภาพ เน่ืองจากการเก็บรักษาท่ีไมถ่ ูกวธิ ี หรือมีเช้ือรา
4.3 ซ้ืออาหารที่ตรงกบั ความตอ้ งการของไก่ในแต่ละระยะ และอายุ เช่น อาหารไก่เล็ก
อาหารไก่รุ่น และอาหารไก่ไข่ระยะไข่
4.4 ซ้ืออาหารท่ีมีราคาถูกแต่คุณภาพดี อาหารดี หมายถึงอาหารที่มีโภชนะตา่ งๆ
ครบถว้ น และไก่สามารถกินและนาไปใชป้ ระโยชนไ์ ด้
4.5 ซ้ืออาหารที่จาเป็นตอ้ งใช้ หรือถา้ ผสมอาหารเอง วตั ถุดิบที่เลือกใชต้ อ้ งใหม่เสมอ และ
มีความน่ากิน คุณสมบตั ิต่าง ๆ ไมส่ ูญเสียไปหรือวตั ถุดิบไม่เก่าเกบ็

5. ปัจจัยทมี่ ผี ลต่อประสิทธิภาพการใช้อาหาร

นอกจากอาหารจะมีคุณภาพดีและมีความสมดุลในสารอาหารแลว้ ยงั มีปัจจยั บางอยา่ งที่
เก่ียวขอ้ ง ท้งั โดยตรงและโดยออ้ ม ต่อการนาอาหารไปใชป้ ระโยชนข์ องไก่ ไดแ้ ก่

5.1 พนั ธุกรรม มีการคดั เลือกใหไ้ ดไ้ ก่ท่ีมีขนาดเล็ก โตเร็ว ใชอ้ าหารนอ้ ยจะมีผลต่อ
ประสิทธิภาพการใชอ้ าหาร

5.2 สูตรอาหารท่ีเหมาะสม นอกจากจะมีโภชนะต่าง ๆ ที่ครบถว้ นแลว้ วตั ถุดิบท่ีนามา
ประกอบสูตรอาหารจะตอ้ งมีคุณภาพดี ไม่มีส่ิงปลอมปนหรือเช้ือรา เช่น การปลอมปนขนไก่ใน
ปลาป่ น หรือขา้ วโพดที่ใชไ้ ม่มีเช้ือรา Aspergillus flavas นอกจากน้ี ความอร่อยน่ากินของ
อาหารก็มีผลต่อประสิทธิภาพการใชอ้ าหารดว้ ย

5.3 โรค พยาธิ ท้งั ภายในและภายนอกรบกวน ไก่ท่ีเป็นโรคทาใหป้ ระสิทธิภาพการใช้
อาหารลดลง และโรคที่มีผลต่อประสิทธิภาพการใชอ้ าหารมากท่ีสุด ไดแ้ ก่ โรคบิด(Coccidiosis)
โรคเก่ียวกบั การอกั เสบของลาไส้และทางเดินอาหาร (Enteritis) พยาธิตา่ ง ๆ โรคขาดอาหาร
(Nutrition deficiency) และโรคท่ีเกิดจากเช้ือแบคทีเรียและไวรัส เป็นตน้

5.4 ลกั ษณะของอาหารที่เหมาะสมกบั ไก่แต่ละพนั ธุ์ แตล่ ะชนิด และขนาดอายุ
5.5 อุณหภูมิภายในโรงเรือนท่ีเหมาะสม (60 -85 ๐ ฟ. หรือ 16 - 24 ๐ ซ.) และการระบาย
ถ่ายเทอากาศภายในโรงเรือน
5.6 อาหารมีการสูญเสียท้งั ทางตรงและทางออ้ ม มีประมาณ 5-10 % ของอาหารท่ีใชต้ ่อ
ปี โดยเฉพาะการสูญเสียอาหารทางออ้ มมกั จะเป็นสาเหตุทาใหป้ ระสิทธิภาพการใชอ้ าหารต่า

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 70

5.6.1 การสูญเสียอาหารโดยทางตรง เป็นการสูญเสียเนื่องจากการจดั การที่ผดิ พลาดหรือ
ขาดการเอาใจใส่ดูแล ไดแ้ ก่

1) การใหอ้ าหารไก่เล็ก 1-3 วนั เกิดการหกหล่นของอาหารหรืออาหารปนกบั วสั ดุ
รองพ้ืน ทาใหไ้ ก่ใชอ้ าหารไมห่ มด แกป้ ัญหาโดยการใหอ้ าหารคร้ังละนอ้ ย ๆ แต่บอ่ ยคร้ัง

2) การเล้ียงบนพ้นื ท่ีใชถ้ งั แขวนอาหารต่าเกินไป ทาใหไ้ ก่สามารถคุย้ เข่ียหรือสะบดั
อาหารให้หกหล่นได้ ระดบั ถงั อาหารควรวางใหส้ ูงกวา่ แนวระดบั หลงั ไก่ประมาณ 1-2 ซม.

3) การเล้ียงกรงตบั ไมค่ วรเติมอาหารในรางเกิน 1 ใน 3 ของความลึกของราง
อาหาร เพ่อื ลดการสูญเสียอาหาร

4) รางน้าที่ร่ัวไหลทาให้อาหารเปี ยกช้ืน ไมน่ ่ากิน หรือข้ึนราได้ จึงควรตรวจตราราง
น้าไมใ่ หม้ ีการรั่วซึม

5) นกและหนูที่แยง่ อาหาร ควรหามาตรการกาจดั หนูเป็นประจา รวมท้งั ติดต้งั ตาขา่ ย
ท้งั โรงเรือน เพอ่ื ป้องกนั นกและหนู

6) กรรมวธิ ีการเก็บอาหารท่ีไม่เหมาะสม เช่น เก็บในที่ท่ีช้ืนหรือร้อนมากเกินไป
ควรเก็บอาหารถุงวางไวบ้ นพ้ืนเรียบที่ยกข้ึนสูงกวา่ ระดบั พ้ืน 20 เซนติเมตร ในที่ที่มีการระบาย
อากาศท่ีดี อาหารท่ีบรรจุในถุงขาดไมค่ วรนามาใช้ และควรเก็บทาความสะอาดทนั ที ที่อาหารหก
หล่นลงพ้นื ขณะขนถ่าย

7) การคดั ทิง้ ไก่ที่ไมใ่ หไ้ ขอ่ อก ซ่ึงไก่เหล่าน้ีกินอาหารในปริมาณมาก เป็นการ
สูญเสียอาหารโดยที่มิไดใ้ หผ้ ลผลิต

5.6.2 การสูญเสียอาหารโดยทางออ้ ม ไดแ้ ก่
1) สูตรอาหารไมถ่ ูกตอ้ ง มีการสูญเสียอาหาร เนื่องจากใหอ้ าหารที่มีคุณคา่ ทาง

อาหารท่ีสูงกวา่ ความตอ้ งการของสตั ว์ ตามน้าหนกั ตวั ระดบั การเจริญเติบโต และการใหผ้ ลผลิต
จึงควรมีการปรับปรุงสูตรอาหารตามความตอ้ งการ

2) ความสามารถในการบดอาหารต่า เน่ืองจากไก่ไมไ่ ดร้ ับหินกรวดหรือแคลเซียม

เมด็ ทาใหก้ ๋ึนทางานไมเ่ ตม็ ท่ี และความสามารถในการยอ่ ยอาหารลดลง ดงั น้นั จึงควรใหห้ ินเกร็ด
สปั ดาห์ละคร้ัง

3) การสูญเสียอาหารเนื่องจากการเกบ็ อาหารไวน้ านเกินไป โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่
วติ ามินเอ อี และบีรวม ควรเก็บอาหารไวท้ ี่อุณหภูมิ 13 ๐ซ. และความช้ืนสมั พทั ธ์ต่ากวา่ 80 %
เพอ่ื ใหแ้ น่ใจวา่ ท้งั แบคทีเรียและเช้ือราไม่เจริญ และป้องกนั การปนเป้ื อน

4) อุณหภูมิแวดลอ้ มที่ไม่เหมาะสม มีผลต่อการใชน้ ้าและอาหาร และการยอ่ ยอาหาร
อุณหภูมิเหมาะสมท่ีทาใหอ้ ตั ราการเปลี่ยนอาหารดี ในไก่ทุกชนิด คือ 20 ๐ซ. จึงควรใชม้ าตรการ

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 71

เพ่อื รักษาอุณหภูมิใหใ้ กลเ้ คียงเท่าที่จะทาได้ จะทาใหอ้ ตั ราการเจริญเติบโตและใหไ้ ข่ไดด้ ี เทา่ กบั

ประหยดั อาหาร

5) อาหารปนเป้ื อนปลอมปน จะทาใหอ้ ตั ราการเพ่มิ น้าหนกั ตวั และผลผลิตไขต่ ่า จึง

ควรซ้ือวตั ถุดิบจากแหล่งท่ีไดร้ ับการตรวจสอบคุณภาพ โดยหอ้ งปฏิบตั ิการท่ีไดม้ าตรฐาน

6) การตดั ปากในช่วงเวลาที่ไม่เหมาะสม ภายหลงั การตดั ปากอตั ราการกินอาหาร

ลดลง 3 % เม่ือเทียบกบั ฝงู ที่ไมไ่ ดต้ ดั ปาก ควรตดั ปากเม่ืออายุ 7-9 วนั และอายุ 8 สัปดาห์ ช่วยให้

ประหยดั อาหาร

7) การใชอ้ าหารไมเ่ หมาะสม เช่น อาหารผง อดั เมด็ การใหอ้ าหารอดั เมด็ ทาใหไ้ ก่

ไดร้ ับสารอาหารท่ีสมดุลครบถว้ น อาหารน่ากินและมีการสูญเสียนอ้ ยกวา่

9) พยาธิในตวั ไก่ จะมีผลทาใหก้ ารเปล่ียนอาหารแยล่ ง พยาธิภายในนอกจากจะ

แยง่ อาหารแลว้ ยงั ทาลายเยอ่ื บุทางเดินอาหารอีกดว้ ย และมีผลต่อการกินอาหารของไก่รุ่น

โดยเฉพาะไก่ที่เล้ียงบนพ้นื ควรไดร้ ับการถ่ายพยาธิ และถ่ายอีกคร้ังก่อนข้ึนกรงตบั ส่วนไก่ไขร่ ะยะ

ไข่ ควรถ่ายพยาธิปี ละคร้ัง

5.7 ไก่เกิดความเครี ยด เนื่องจากการจัดการเล้ียงดูที่ไม่ถูกต้องเหมาะสม ทาให้

ประสิทธิภาพ การใชอ้ าหารลดลง

6. ความต้องการอาหารของไก่ไข่

ไก่ไข่แตล่ ะช่วงอายุ ตอ้ งการสารอาหารชนิดต่างๆไดแ้ ก่ ไขมนั โปรตีน แร่ธาตุและวติ ามิน
ในระดบั แตกต่างกนั ตวั อยา่ งเช่น ลูกไก่ตอ้ งการอาหารโปรตีนสูงมาก (20-21 %) รวมท้งั ตอ้ งมี
กรดอมิโนที่จาเป็นครบถว้ น เพือ่ นาไปสร้างเสริมอวยั วะตา่ งๆ ของร่างกาย เม่ือลูกไก่เจริญเติบโต
ข้ึน ระดบั โปรตีนที่ตอ้ งการกจ็ ะคอ่ ยๆลดลงมาเรื่อยๆ จนถึงประมาณ 13-15 % กเ็ พยี งพอ แสดง
ความตอ้ งการสารอาหารในตารางท่ี 4.2 ,4.3 และ ตารางที่ 4.4

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 72

ตารางที่ 4.2 แสดงความตอ้ งการสารอาหารของไก่ไข่ระยะก่อน ไข่ (เปอร์เซ็นตใ์ นสูตรอาหาร)

ไก่ก่อนไขร่ ะยะตา่ งๆ 0-6 สปั ดาห์ 6-14 สปั ดาห์ 14-20 สปั ดาห์
สภาวะอุณหภูมิ ( ๐ซ.) <27 >27 <19 19-27 >27 <19 19-27 >27
18 19.6 14 15 15.4 11.3 12 13
ระดบั โปรตีน(%)
กรดอมิโนที่จาเป็น (%) 0.85 0.93 0.56 0.60 0.65 0.43 0.45 0.46
ไลซีน 0.60 0.65 0.47 0.50 0.55 0.38 0.40 0.44
เมทไธโอนีน+ซิสตีน 0.17 0.19 0.13 0.14 0.15 0.10 0.11 0.12
ทริปโตเฟน 0.68 0.74 0.53 0.57 0.62 0.35 0.37 0.40
ทรีโอนีน 0.60 0.65 0.47 0.50 0.55 0.38 0.40 0.44
ไอโซลูซีน 1.00 1.09 0.78 0.83 0.90 0.63 0.67 0.73
อาร์จินีน 1.00 1.09 0.78 0.83 0.90 0.63 0.67 0.73
ลูซีน 1.00 1.09 0.78 0.83 0.90 0.63 0.67 0.73
เฟนิลอะลานีน+ไทโรซีน 0.26 0.28 0.21 0.22 0.24 0.16 0.17 0.18
ฮิสติดีน 0.62 0.68 0.49 0.52 0.56 0.38 0.41 0.45
เวลีน 0.70 0.76 0.55 0.58 0.63 0.44 0.47 0.51
ไกลซีน+เซรีน 2900 2900 2900 2900 2900 2900 2900 2900
พลงั งานใชป้ ระโยชน์
ได้ (กิโลแคลอรี/กก.) 0.80 0.87 0.66 0.70 0.76 0.56 0.60 0.65
แคลเซียม (%) 0.40 0.44 0.33 0.35 0.38 0.28 0.30 0.33
ฟอสฟอรัส (%) 0.50 0.55 0.47 0.50 0.55 0.47 0.50 0.55
เกลือแกง (%)

ที่มา : อุทยั (2529)

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 73

ตารางท่ี 4.3 แสดงความตอ้ งการสารอาหารของไก่ไข่ระยะวางไข่ (เปอร์เซ็นตใ์ นสูตรอาหาร)

ปริมาณอาหารท่ีกิน/วนั (กรัม) 120 - 110 110 - 100 100 - 90 90 - 80
14.5 16 17.7 20
ระดับโปรตีน (%)
กรดอมโิ นทจี่ าเป็ น (%) 0.64 0.71 0.79 0.89
ไลซีน 0.55 0.61 0.67 0.76
เมทไธโอนีน+ซิสตีน 0.14 0.15 0.16 0.18
ทริปโตเฟน 0.45 0.50 0.55 0.62
ทรีโอนีน 0.50 0.55 0.61 0.69
ไอโซลูซีน 0.68 0.75 0.83 0.94
อาร์จินีน 0.73 0.81 0.90 1.02
ลูซีน 0.80 0.88 0.97 0.10
เฟนิลอะลานีน+ไทโรซีน 0.16 0.17 0.19 0.22
ฮิสติดีน 0.55 0.61 0.67 0.76
เวลีน 2900 2900 2900 2900

พลงั งานใช้ประโยชน์ได้ 3.40 3.75 4.15 4.17
(กิโลแคลอรี/กก.) 0.32 0.35 0.39 0.42
แคลเซียม (%) 0.50 0.50 0.50 0.50
ฟอสฟอรัส (%)
เกลือแกง (%)

ที่มา : อุทยั (2529)

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 74

ตารางที่ 4.4 แสดงความตอ้ งการวติ ามินและแร่ธาตุของไก่ระยะตา่ งๆ

ไก่ไข่ก่อนไข่ ไก่ไขร่ ะยะ ไก่พอ่ แมพ่ นั ธุ์
วางไข่ เบา หนกั
ประเภทของไก่ 0 - 8 9 - 20
7500 9000 7500
สปั ดาห์ สัปดาห์ 1300 1500 1300
7.5 15.0 10.0
ความตอ้ งการวติ ามิน(ตอ่ อาหาร1 กก.) 1.5 1.5 1.5
1.5 2.2 2.2
วติ ามิน เอ (ไอ.ย.ู ) 9000 7000 4.5 6.5 6.5
30.0 40.0 30.0
วติ ามิน ดี 3 (ไอ.ย.ู ) 1300 1200 1400 1600 1400
10.0 12.0 12.0
วติ ามิน อี (ไอ.ย.ู ) 15.0 10 0.75 1.0 1.0
3.0 4.0 4.0
วติ ามิน เค (ม.ก.) 1.5 1.5 0.20 0.30 0.30
10.0 14.0 14.0
ไทอามิน (ม.ก.) 2.2 2.0
66 66 66
ไรโบฟลาวลิ (ม.ก.) 5.1 4.0 96 96 96
5 55
ไนอาซิน (ม.ก.) 40.0 30.0 60 60 60
0.10 0.10 0.10
โคลีน (ม.ก.) 1600 1400 0.42 0.42 0.42
600 600 600
กรดแพนโตธีนิค(ม.ก.) 13.0 11.0

กรดโฟลิค (ม.ก.) 0.75 0.60

ไพริด๊อกซิน (ม.ก.) 4.0 3.5

ไบโอติน (ม.ก.) 0.20 0.15

วติ ามิน บี 12 (ม.ก.) 12.0 10.0

ความตอ้ งการแร่ธาตุ(ตอ่ อาหาร 1 กก.)

แมงกานีส (ม.ก.) 66 66

เหลก็ (ม.ก.) 96 96

ทองแดง (ม.ก.) 55

สงั กะสี (ม.ก.) 60 60

ซีลีเนียม (ม.ก.) 0.15 0.10

ไอโอดีน (ม.ก.) 0.42 0.42

แมกนีเซียม (ม.ก.) 600 600

ท่ีมา : อุทยั (2529)

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 75

ไก่ตอ้ งการอาหารตามน้าหนกั ตวั ท้งั น้ีอาจแตกตา่ งกนั บา้ ง ข้ึนกบั ปัจจยั อยา่ งอ่ืน เช่น
สภาพภูมิอากาศ อากาศร้อนไก่จะกินอาหารไดล้ ดลง หรือไก่เกิดความเครียดเนื่องจากการ
จดั การ เช่น การทาวคั ซีน การตดั ปาก การเปลี่ยนสูตรอาหาร สภาพภูมิอากาศ ที่เปลี่ยนแปลง
รวมท้งั ศตั รูรบกวน จะทาใหไ้ ก่กินอาหารลดลงดว้ ย ไก่ต่างชนิดหรือต่างพนั ธุ์กนั ปริมาณความ
ตอ้ งการอาหารก็แตกต่างกนั ดว้ ย แสดงในตารางท่ี 4.5

เม่ือไก่อายปุ ระมาณ 20 - 21 สัปดาห์ หรือไข่ไดป้ ระมาณ 5 % ของฝงู ปริมาณการกิน
อาหารของไก่ไข่ข้ึนกบั ปัจจยั ต่างๆ เช่น อายขุ องไก่ เปอร์เซ็นตก์ ารไข่ น้าหนกั ไข่ ชนิดของพนั ธุ์ไก่
(พนั ธุ์หนกั พนั ธุ์เบา) ระดบั พลงั งานในอาหาร ลกั ษณะของอาหาร (อาหารผง อาหารเมด็ )
อุณหภูมิของอากาศภายในโรงเรือน สุขภาพของไก่ คุณภาพและปริมาณน้าท่ีกิน และระบบการเล้ียง
เป็ นตน้

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 76

ตารางท่ี 4.5 แสดงน้าหนกั ตวั และปริมาณอาหารท่ีกินของไก่ไข่พนั ธุ์เลก็ ฮอร์นขาวหงอนจกั ร
และลูกผสมพนั ธุ์โรดไอร์แลนแดง(สีน้าตาล)

อาย(ุ สัปดาห์) น้าหนกั ตวั (กรัม) อาหารที่กิน/ตวั /วนั (กรัม)
เลก็ ฮอร์นขาว โรดไอร์แลนแดง เลก็ ฮอร์นขาว โรดไอร์แลนแดง
1
2 280 370 9 10
3 370 460 16 17
4 460 550 23 25
5 550 650 29 32
6 630 750 35 38
7 710 850 40 43
8 790 950 44 48
9 860 1,050 48 53
10 920 1,150 52 57
11 980 1,240 56 61
12 1,030 1,330 59 64
13 1,090 1,410 62 66
14 1,140 1,490 65 68
15 1,200 1,560 68 70
16 1,250 1,620 70 72
17 72 74
18 74 76
75 80

ท่ีมา: (North,1984 อา้ งโดย มานิตย,์ 2536)

7. การสร้างสูตรอาหารไก่ไข่

สูตรอาหาร คือ อตั ราส่วนผสมของวตั ถุดิบท่ีผสมเป็ นอาหารไก่ตามขนาด หรือประเภทของ
ไก่น้นั เม่ือไก่กินเขา้ ไปแลว้ สามารถนาไปใชป้ ระโยชน์ เพื่อการดารงชีวติ การเจริญเติบโตและการ
ใหผ้ ลผลิต

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 77

7.1 ส่วนผสมหลกั ของอาหารไก่ มกั จะใชว้ ตั ถุดิบ 6 - 8 อยา่ ง ผสมคลุกเคลา้ ใหเ้ ขา้

กนั เพอื่ ใหไ้ ดส้ ารอาหารตา่ งๆ ครบถว้ นตามความตอ้ งการ วตั ถุดิบส่วนใหญท่ ่ีใชใ้ หส้ ารอาหาร
คาร์โบไฮเดรต ท่ีเป็นส่วนประกอบมากที่สุด อยใู่ นกลุ่มของเมล็ดธญั ญพืช เช่น ราขา้ ว ขา้ วโพด
ปลายขา้ ว เป็นตน้ รองลงมาคือ ประเภทโปรตีน เช่น ปลาป่ น กากถว่ั ชนิดตา่ งๆ กากเมล็ดพืช
น้ามนั ท่ีไดจ้ ากการสกดั น้ามนั เลือดแหง้ ขนไก่ป่ น กากงา กากฝ้าย และใบกระถิน วตั ถุดิบประเภท
แร่ธาตุ ซ่ึงไก่ไข่ระยะไข่ตอ้ งการในปริมาณมากกวา่ ระยะอ่ืนๆ นอกจากน้ียงั มีวติ ามินซ่ึงเป็น
ส่วนประกอบอยใู่ นธญั ญพืชโดยทว่ั ไป อาจเสริมในรูปของพรีมิกซ์ชนิดต่างๆ ตวั อยา่ งสูตรอาหาร
ไก่ไข่ระยะต่างๆ แสดงในตารางที่ 4.6 และ 4.7

ตารางท่ี 4.6 แสดงสูตรอาหาร ไก่ ไข่พนั ธุ์หนกั ในระยะอายตุ ่างๆ

ส่วนประกอบ อายไุ ก่ (สปั ดาห์)

0-6 7 - 18 19 - 22 23 - 50 51 - 70
57.9
ขา้ วโพดหรือปลายขา้ ว 58.5 61.8 60.4 50.3 10
5
ราละเอียด 10 15 17 14 12.5
-
ปลาป่ น 7 656 5
2.0
กากถว่ั เหลือง 17.5 11 10 11 0.12
0.05
กากถว่ั เหลืองอบ - --4 6.7
0.25
ใบกระถิน 4 3 4.5 5 0.3
0.2
ไดแคลเซียมฟอสเฟต 1.8 2.0 2.0 2.0 100

ดี-แอลเมทไธโอนีน 0.15 0.12 0.10 0.15

แอล-ไลซีน 0.04 0.04 - 0.08

เปลือกหอย 0.25 0.25 0.30 6.7

พรีมิกซ์ 0.25 0.25 0.25 0.25

เกลือ 0.3 0.3 0.3 0.3

อาหารเสริม 0.2 0.2 0.2 0.2

รวม 100 100 100 100

ท่ีมา : เยาวมาลย์ และสาโรช (2530)

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 78

ตารางท่ี 4.7 แสดงสูตรอาหารไก่ไข่พนั ธุ์เบาในระยะอายตุ ่างๆ

ส่วนประกอบ อายไุ ก่ (สปั ดาห์)

0–6 7 - 20 21 - 30 31 - 60
63.88 53.72 59.1
ขา้ วโพดหรือปลายขา้ ว 62.1 14 10 10
5
ราละเอียด 7 57 13.5
12 12 -
ปลาป่ น 7 -4 3
23 1.8
กากถวั่ เหลือง 17 2.0 1.8 0.12
0.12 0.15 0.05
กากถว่ั เหลืองอบ - 0.05 0.08 6.5
0.2 6.5 0.25
ใบกระถิน 4 0.25 0.25 0.3
0.3 0.3 0.2
ไดแคลเซียมฟอสเฟต 1.8 0.2 0.2
100
ดี-แอลเมทไธโอนีน 0.15 100 100

แอล-ไลซีน 0.04

เปลือกหอย 0.25

พรีมิกซ์ 0.25

เกลือ 0.3

อาหารเสริม 0.2

รวม 100

ที่มา : เยาวมาลย์ และสาโรช (2530)

7.2 โภชนะหรือสารอาหารท่ตี ้องนามาพจิ ารณาในสูตรอาหารไก่ไข่
โภชนะในสูตรอาหาร จะตอ้ งครบถว้ นตามความตอ้ งการของไก่ไข่ในระยะต่างๆ ซ่ึง
สามารถแบง่ ออกไดด้ งั น้ี
7.2.1 โปรตีน มีหน่วยเป็นเปอร์เซ็นต์ ในสูตรอาหาร
7.2.2 พลงั งานใชป้ ระโยชน์ (metabolizable energy : ME) มีหน่วยเป็ นกิโลแคลอรี
ต่อกิโลกรัมอาหาร (Kcal./kg.feed)
7.2.3 แคลเซียม (Calcium : Ca) มีหน่วยเป็ นเปอร์เซ็นตใ์ นสูตรอาหาร
7.2.4 ฟอสฟอรัส (Phosphorus : P) มีหน่วยเป็นเปอร์เซ็นตใ์ นสูตรอาหาร
7.2.5 กรดอมิโนท่ีจาเป็น มีหน่วยเป็นเปอร์เซ็นต์

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 79

7.3 วธิ ีการคานวณสูตรอาหาร มีหลายวธิ ี ไดแ้ ก่
7.3.1 วธิ ีการลองผดิ ลองถูก (try and error method)
7.3.2 วธิ ีการส่ีเหล่ียมของเปี ยร์สนั (Pearson's square method)
7.3.3 วธิ ีการพชี คณิต (algebraic method)
7.3.4 การใชเ้ ครื่องคานวณคอมพิวเตอร์ โดยวธิ ี linear programming

ในระดบั ฟาร์มใหญท่ ี่ใชเ้ คร่ืองคอมพิวเตอร์ กจ็ ะนิยมใชว้ ธิ ี linear programming ซ่ึง
ตอ้ งการใหไ้ ดส้ ูตรอาหารท่ีมีราคาต่าท่ีสุด (least cost ration) รองลงมาก็ใชว้ ธิ ีการลองผดิ ลองถูก
โดยใชต้ ารางใบคานวณสูตรอาหารสัตว์ และในกรณีท่ีใชว้ ตั ถุดิบ 2 - 3 ชนิด กอ็ าจใชพ้ ชี คณิตหรือ
สี่เหล่ียมของเปี ยร์สนั

7.4 ส่ิงทต่ี ้องทราบในการคานวณสูตรอาหารไก่ ไดแ้ ก่
7.4.1 ความตอ้ งการโภชนะหรือสารอาหารชนิดต่าง ๆ ของไก่ในแตล่ ะช่วงอายุ หรือในแต่
ละช่วงการใหผ้ ลผลิต ขอ้ มูลดงั กล่าวอาจไดม้ าจากตาราง NRC (Nutrient research council)
หรือ ตาราง ARC (Agricultural research council)
7.4.2 ส่วนประกอบทางโภชนะของวตั ถุดิบอาหารสตั วแ์ ต่ละชนิด ซ่ึงไดจ้ ากการวเิ คราะห์
ส่วนประกอบทางเคมีในหอ้ งปฏิบตั ิการ โดยวธิ ีประมาณ (proximate analysis) หรือโดย
วธิ ีการอ่ืนๆ
7.4.3 ราคาของวตั ถุดิบอาหารสัตวช์ นิดต่างๆ ท่ีใชผ้ สมอาหาร
7.4.4 ขอ้ จากดั ของการใชว้ ตั ถุดิบบางชนิด เน่ืองวตั ถุดิบบางชนิด ถา้ ใชม้ ากเกินไปจะมีผล
ต่อประสิทธิภาพการใชอ้ าหารของไก่
7.4.5 ความเหมาะสมของวตั ถุดิบแตล่ ะตวั หมายถึง คุณภาพของวตั ถุดิบแต่ละชนิดท่ีอาจ
ไม่เหมาะสม อาจเน่ืองจากกรรมวธิ ีการผลิตไมด่ ีพอ หรือมีการปลอมปนของสารพษิ

7.5 ข้นั ตอนการคานวณสูตรอาหาร (โดยใชใ้ บคานวณสูตรอาหาร) มีข้นั ตอนดงั น้ี
7.5.1 ตรวจสอบรายละเอียดความตอ้ งการสารอาหาร ของไก่ไข่ระยะท่ีตอ้ งการคานวณสูตร
อาหาร ความตอ้ งการสารอาหารของไก่ไข่ในระยะตา่ งๆ ที่ตอ้ งคานวณ ไดแ้ ก่ โปรตีน (%) พลงั งาน
ท่ีใชป้ ระโยชน์(กก.แคลอรี/กก.) แคลเซียมและฟอสฟอรัส
7.5.2 กาหนดระดบั วตั ถุดิบอาหารท่ีมีขีดจากดั ในการใชใ้ นสูตรอาหารไก่ไข่ระยะต่างๆ ไม่
เกินท่ีกาหนดไวใ้ นตารางขอ้ จากดั ลงในใบคานวณสูตรอาหาร

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 80

7.5.3 ทดลองเดาวตั ถุดิบอาหารที่เหลือในสูตรอาหาร โดยใหส้ ูตรอาหารมีน้าหนกั รวมครบ
100 กก. และตรวจสอบปริมาณเปอร์เซ็นตโ์ ปรตีนในสูตรอาหาร

วธิ ีการคานวณโปรตีน
1. เขียนรายการวตั ถุดิบท่ีใชล้ งไปในช่องจานวนที่ใช้ (สะดมภท์ ่ี 2) ในใบคานวณ
2. ตรวจดูเปอร์เซ็นตโ์ ปรตีนของวตั ถุดิบแตล่ ะชนิด และเอาเปอร์เซ็นตโ์ ปรตีนของวตั ถุดิบ
ชนิดน้นั คูณดว้ ยจานวนกิโลกรัมของส่ิงน้นั ๆ ในสูตร จะไดป้ ริมาณโปรตีนของวตั ถุดิบน้นั ใน
อาหารผสม ทาดงั น้ีทีละอยา่ งจนครบหมด
3. รวมปริมาณโปรตีนของวตั ถุดิบต่างๆ ในขอ้ 2 เขา้ ดว้ ยกนั ผลรวมท่ีไดค้ ือเปอร์เซ็นต์
โปรตีนในอาหารผสม 100 กก.
7.5.4 ปรับสูตรอาหารใหม้ ีเปอร์เซ็นตโ์ ปรตีนเท่าท่ีตอ้ งการ โดยการทดแทนดว้ ยแหล่ง
คาร์โบไฮเดรต เช่น ขา้ วโพด ปลายขา้ ว เป็นตน้

วธิ ีการปรับสูตรอาหาร
1. ตรวจสอบปริมาณเปอร์เซ็นตโ์ ปรตีนท่ีเกินหรือขาดในสูตรอาหาร
2. เลือกชนิดวตั ถุดิบประเภทโปรตีน อาจเป็นปลาป่ น หรือกากถวั่ เหลืองที่จะปรับ
แลว้ ทดแทนดว้ ยวตั ถุดิบประเภทคาร์โบไฮเดรต เช่น ปลายขา้ วหรือขา้ วโพด
3. ถา้ เปอร์เซ็นตโ์ ปรตีนเกินในสูตรอาหาร ใหล้ ดปลาป่ นหรือกากถวั่ เหลืองลง แลว้
ทดแทนดว้ ยปลายขา้ วหรือขา้ วโพด โดยคานวณการทดแทนใน 1 กก. ดงั น้ี

ลดปลาป่ น 1 กก.ทดแทนดว้ ยปลายขา้ ว 1 กก. ทาใหโ้ ปรตีนลดลง = 0.55 - 0.08 กก.
= 0.43 กก.

หรือลดกากถว่ั เหลือง 1 กก. ทดแทนดว้ ยปลายขา้ ว 1 กก. ทาใหโ้ ปรตีนลดลง = 0.44-0.08 กก.
= 0.36 กก.

4. ถา้ โปรตีนต่าในสูตรอาหาร ใหเ้ พิ่มปลาป่ นหรือกากถว่ั เหลือง แลว้ ลดปลายขา้ วหรือ
ขา้ วโพดลง คานวณเช่นเดียวกบั ขอ้ 3

5. การปรับเพ่ิมหรือลดวตั ถุดิบชนิดใดกต็ ามในสูตรอาหาร จานวนอาหารผสมจะตอ้ งได้
ครบ 100 กก.เสมอ

6. การปรับวตั ถุดิบทดแทน เพอื่ ใหป้ ริมาณโปรตีนที่ขาดหรือเกินในขอ้ 1 ครบตามความ
ตอ้ งการในสูตรอาหาร ใหใ้ ชว้ ธิ ีเทียบบญั ญตั ิไตรยางค์ ดงั น้ี

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 81

โปรตีนในสูตรอาหารเกิน 0.36 กก. จะตอ้ งลดกากถวั่ เหลือง และเพิม่ ปลายขา้ ว
จานวน 1 กก. และถา้ โปรตีนเกิน X กก. (ในขอ้ 1) จะตอ้ งลดกากถวั่ เหลืองและเพ่ิมปลายขา้ ว
เทา่ กบั 0.36X กก.

7. ตรวจสอบปริมาณเปอร์เซ็นตโ์ ปรตีนอีกคร้ังหน่ึง หลงั จากที่ปรับลดหรือเพมิ่ วตั ถุดิบ
แลว้ และตรวจสอบสารอาหารตวั อ่ืนๆ ในสูตรอาหาร ไดแ้ ก่ พลงั งานที่ใชป้ ระโยชน์ (กิโลแคลอรี
ตอ่ กิโลกรัม) แคลเซียมและฟอสฟอรัส การตรวจสอบใหด้ าเนินการเหมือนกบั การตรวจสอบ
เปอร์เซ็นตโ์ ปรตีน

7.5.5 ปรับแคลเซียมและฟอสฟอรัส โดยปรับฟอสฟอรัสก่อนดว้ ยไดแคลเซียมฟอสเฟต
หรือกระดูกป่ น หลงั จากน้นั ก็ปรับแคลเซียมดว้ ยเปลือกหอย

7.5.6 ปรับพลงั งานท่ีใชป้ ระโยชนด์ ว้ ยไขววั
7.5.7 คานวณราคาอาหารต่อกิโลกรัม

7.6 การสร้างสูตรอาหารโดยเครื่องคอมพวิ เตอร์
การสร้างสูตรอาหารในปัจจุบนั ตอ้ งการใหไ้ ดส้ ูตรอาหารท่ีราคาต่าสุดแต่มีคุณค่าทาง
อาหารสูงสุด (least cost ration) โดยใชเ้ คร่ืองคอมพิวเตอร์ ช่วยในการคานวณโดยวธิ ี linear
programming มีขอ้ ดี คือ ใหค้ วามถูกตอ้ งแม่นยาสูง ใชเ้ วลานอ้ ยในการคานวณ และไดส้ ูตร
อาหารหลายสูตรท่ีมีราคาต่าแต่คุณค่าทางอาหารสูงใหเ้ ลือก แต่มีขอ้ เสียคือ ผใู้ ชต้ อ้ งตดั สินใจเลือก
สูตรอาหารที่เหมาะสม เพราะเคร่ืองไมส่ ามารถเลือกวตั ถุดิบท่ีเหมาะสมได้ นอกจากผคู้ านวณ
เป็นผกู้ าหนดขอ้ จากดั ตา่ งๆ เพอื่ ใหส้ ูตรอาหารท่ีไดม้ ีคุณคา่ และน่ากิน

7.7 ข้อควรระวงั ในการสร้างสูตรอาหาร
7.7.1 คุณภาพของวตั ถุดิบไม่สม่าเสมอ อาจมีการปนเป้ื อนหรือมีสารพิษ จึงควรเลือก
วตั ถุดิบ
7.7.2 การใชต้ ารางความตอ้ งการโภชนะของไก่ของ NRC หรือ ARC อาจทาใหไ้ ก่ไดร้ ับ
โภชนะไม่เพยี งพอได้ จึงอาจจะตอ้ งปรับใชเ้ พือ่ ใหเ้ หมาะสมกบั สภาพอากาศในเมืองไทย
7.7.3 ราคาของวตั ถุดิบไมแ่ น่นอนมีการผนั แปรมาก จึงทาใหร้ าคาต่อกิโลกรัมอาหารไม่
ถูกท่ีสุดเสมอไป
7.7.4 การใชค้ า่ ส่วนประกอบทางเคมีที่ไดจ้ ากการวิเคราะห์โดยวธิ ีโดยประมาณน้นั ยงั ไม่
สามารถบง่ บอกสารอาหารบางชนิดได้

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 82

8. การให้อาหารไก่ไข่ระยะต่าง ๆ

8.1 การให้อาหารในระยะไก่เลก็
การใหอ้ าหารไก่เล็กตอ้ งใหก้ ินอยา่ งเตม็ ที่ ต้งั แตอ่ ายุ 1 วนั จนถึง 5 - 6 สัปดาห์ หลงั จากน้นั
เม่ือเป็ นไก่รุ่นกจ็ ะเป็นการให้อาหารแบบควบคุม การใหอ้ าหารในระยะไก่เล็ก มีจุดประสงคเ์ พ่อื
การเจริญเติบโตทางร่างกาย และโครงสร้าง ฉะน้นั อาหารที่ใหจ้ ะตอ้ งไดร้ ับโภชนะท่ีสูงกวา่ ในไก่
รุ่นและไก่ไข่ โดยเฉพาะระดบั โปรตีน วติ ามินและแร่ธาตุบางอยา่ ง
เนื่องจากปริมาณอาหารท่ีลูกไก่กินเขา้ ไป มีปริมาณนอ้ ย ดงั น้นั โอกาสที่จะทาให้ลูกไก่
ไดร้ ับโภชนะไม่เพียงพอมีมาก ผเู้ ล้ียงจึงควรใหอ้ าหารสาเร็จรูปจากบริษทั ท่ีเชื่อถือได้ ที่สาคญั คือ
อาหารจะตอ้ งใหม่อยเู่ สมอ ดงั น้นั ควรใหอ้ าหารคร้ังละนอ้ ย ๆ แตบ่ ่อยคร้ัง จะทาใหป้ ระสิทธิภาพ
การใชอ้ าหารดี

8.2 การให้อาหารไก่รุ่น
ช่วงไก่รุ่น ถือเป็นช่วงที่สาคญั เพราะจะตอ้ งควบคุมอาหารเพอื่ ควบคุมน้าหนกั ตวั ให้
ใกลเ้ คียงกบั น้าหนกั มาตรฐานของไก่แตล่ ะพนั ธุ์ ตามระยะเวลาและอายขุ องไก่พนั ธุ์น้นั ๆ เพ่ือ
ไม่ใหไ้ ก่อว้ นหรือผอมจนเกินไป
8.2.1 ระบบการใหอ้ าหารไก่รุ่น มี 2 ระบบ ไดแ้ ก่
1) การใหอ้ าหารแบบไม่จากดั (full feeding) เป็นการใหไ้ ก่ไดก้ ินอาหารอยา่ งเตม็ ที่ ไม่
จากดั ปริมาณอาหาร โดยอาหารท่ีใหน้ ้นั เป็นไปตามสูตรอาหารตามระยะอายขุ องไก่
2) การใหอ้ าหารแบบควบคุม (control feeding) มีหลายวธิ ี ไดแ้ ก่ การจากดั อาหาร การ
ใหอ้ าหารท่ีมีเยอ่ื ใยสูง หรืออาหารที่มีพลงั งานต่า การใหอ้ าหารท่ีมีกรดอมิโน ไมส่ มดุล และการ
ใหอ้ าหารท่ีมีโปรตีนต่า
(1) การใหอ้ าหารทุกวนั แต่จากดั ปริมาณที่ให้ (limited every day feeding) เป็นการ
จากดั อาหารใหม้ ีปริมาณอาหารท่ีแน่นอนใหไ้ ก่กินทุกวนั ในปริมาณจากดั มีขอ้ ดี คือ ไก่จะไมเ่ ครียด
มากเพราะไดก้ ินอาหารทุกวนั อตั ราการติดโรคและตายต่า ลดปัญหาการคดั ทิง้ หรือการจิกตีกนั ของ
ไก่ลงไดบ้ า้ ง แต่มีขอ้ เสียกค็ ือ ถา้ อุปกรณ์ให้อาหารไมเ่ พียงพอ ไก่ตวั เลก็ จะมีโอกาสกินอาหารได้
นอ้ ยเพราะตวั ใหญ่แยง่ กิน เปลืองแรงงาน
(2) การใหอ้ าหารประเภทขา้ มวนั (skip day feeding) มีหลายรูปแบบไดแ้ ก่

ก. การให้อาหารแบบวนั เว้นวัน (skip a day feeding) เป็นการใหอ้ าหาร 1 วนั และอด
1 วนั สลบั กนั ไป โดยใหอ้ าหารเป็ น 2 เท่าในวนั ท่ีให้ และอด 1วนั แต่น้าให้ตามปกติ

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 83

ขอ้ ดี
1. วธิ ีการน้ีทาใหไ้ ก่ทุกตวั ไดร้ ับอาหารปริมาณเกือบเทา่ ๆ กนั เพราะวนั ที่อดอาหารไก่ทุกตวั
จะหิวมาก ดงั น้นั เมื่อถึงวนั ใหอ้ าหารไก่ทุกตวั จึงตอ้ งรีบกินอาหาร ไมม่ ีเวลาจิกตีกนั แตต่ อ้ งให้
อาหารตอนเชา้ เพยี งคร้ังเดียว
2. ป้องกนั มิใหไ้ ก่มีน้าหนกั ตวั มากเกินไป
3. ผเู้ ล้ียงมีเวลาไปทางานอื่น
ขอ้ เสีย
1. ระวงั อยา่ ใหน้ ้าขาดเป็นอนั ขาด โดยเฉพาะในวนั ท่ีให้อาหาร เพราะในวนั ที่ไก่กินอาหาร
แตข่ าดน้า จะทาใหไ้ ก่ตายเร็วกวา่ การท่ีไก่ขาดอาหารแตไ่ ดร้ ับน้า
2. ระวงั เร่ืองภาชนะใส่น้าและอาหาร จะตอ้ งจดั ภาชนะใหเ้ พียงพอสาหรับไก่ทุกตวั เขา้ กิน
ไดพ้ ร้อม ๆ กนั และหมดในเวลาเดียวกนั ไมเ่ ช่นน้นั จะทาใหเ้ กิดปัญหาความไมส่ ม่าเสมอในฝงู
และการจิกตีกนั ตวั อ่อนแอกวา่ กจ็ ะสู้ไม่ได้
3. ในวนั ท่ีใหอ้ าหารไก่ทุกตวั จะหิวจดั จะรุมลอ้ มกนั กินอาหารอยา่ งรุนแรง อาจทาให้
อุปกรณ์ใส่น้าและอาหารเสียหายได้
4. จะทาใหเ้ กิดอาการจุกในขณะกินอาหาร เน่ืองจากไก่กินอาหารจนเตม็ กระเพาะอยา่ ง
รวดเร็ว เม่ือไก่กินน้าอาหารในกระเพาะพกั จะขยายตวั ไปทบั หลอดลม ทาใหห้ ายใจไม่สะดวก
5. ทาใหไ้ ก่หิวมากกินอยา่ งตะกละ ก่อใหเ้ กิดนิสยั อยากกินอาหารมากตลอดเวลา ซ่ึง
อาจจะติดไปจนถึงระยะการใหผ้ ลผลิตไขด่ ว้ ย ในกรณีท่ีใหอ้ าหารแบบวนั เวน้ วนั เป็นเวลานาน
เกินไป ส่งผลใหไ้ ก่ไขล่ ดอยา่ งรวดเร็วหลงั จากท่ีใหไ้ ขส่ ูงสุดแลว้ เน่ืองจากไก่มีความอยากกิน
อาหาร มากกวา่ ที่ไก่จะตอ้ งนาไปใชจ้ ริง เป็นสาเหตุใหไ้ ก่ตอ้ งใชอ้ าหารในการสร้างไข่ต่อโหลสูงข้ึน
6. ไก่จะมีอตั ราการคดั ทิง้ และเครียดสูง

ข. การให้อาหารแบบ 2 วนั เว้น 1 วนั (feed 2 days & skip a day) เป็นวธิ ีการใหอ้ าหาร
2 วนั ติดต่อกนั และอดอาหาร 1 วนั สลบั กนั ไป โดยอาหารที่ควรจะใหท้ ุกวนั ใน 3 วนั ก็นามาใหเ้ พียง
2 วนั ๆ ละเท่า ๆ กนั

ขอ้ ดี
1. ไก่ในฝงู จะเกิดความเครียดนอ้ ยกวา่ แบบวนั เวน้ วนั
2. ไก่คดั ทิง้ นอ้ ย
ขอ้ เสีย
1. เพ่ิมแรงงานและเวลาในการใหอ้ าหาร
2. ถา้ อุปกรณ์ใหอ้ าหารไม่เพียงพอจะทาใหค้ วามสม่าเสมอในฝงู ต่า

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 84

ค. การให้อาหารแบบ 5 วนั เว้น 2 วนั ในสัปดาห์ เป็นวธิ ีการใหอ้ าหาร 3 วนั ติดต่อกนั และเวน้
1 วนั และใหก้ ินติดตอ่ กนั 2 วนั เวน้ 1 วนั โดยที่อาหารท่ีควรจะใหท้ ุกวนั ใน 7 วนั (สัปดาห์) ก็
นามาเฉล่ียใหเ้ ท่า ๆ กนั ในทุกวนั ท่ีให้ วธิ ีการน้ีมีขอ้ ดีขอ้ เสียใกลเ้ คียงกบั แบบ 2 วนั เวน้ 1 วนั แตไ่ ก่
จะเกิดความเครียดนอ้ ยกวา่

หมายเหตุ ในวนั ท่ีไก่อดอาหารอาจใชเ้ มล็ดธญั ญพืช เช่น ขา้ วโพด ขา้ วเปลือกเป็ นเมด็
หวา่ นที่พ้นื ใหไ้ ก่ไดค้ ุย้ เข่ียเพือ่ ลดความเครียด ในอตั รา 0.5 กก. ตอ่ ไก่ 100 ตวั

(3) การใหอ้ าหารที่มีเยอ่ื ใยสูงหรืออาหารท่ีมีพลงั งานต่า เป็นวธิ ีท่ีไม่ค่อยนิยมใช้
(4) การใหอ้ าหารท่ีมีกรดอมิโนไม่สมดุล ไม่นิยมเพราะยงุ่ ยากตอ่ การปฏิบตั ิ
(5) การใหอ้ าหารที่มีโปรตีนต่า วธิ ีน้ีในสูตรอาหารไก่รุ่น มกั จะมีโปรตีนต่าอยแู่ ลว้
การจากดั อาหารในไก่รุ่นเป็ นส่ิงที่ควรทา เพราะจะมีผลต่อความสม่าเสมอของฝงู ท้งั น้ี
โปรแกรมใหเ้ ลือกใชไ้ ดห้ ลายโปรแกรมตามความเหมาะสม ข้ึนกบั สภาพโรงเรือนอุปกรณ์ให้
อาหาร ความถนดั สภาพของฝงู ไก่ ตลอดจนสิ่งแวดลอ้ มอื่น ๆ โปรแกรมการใหอ้ าหารแตล่ ะ
โปรแกรมมีขอ้ ดีขอ้ เสีย ผทู้ ี่เลือกใชต้ อ้ งพจิ ารณาใหเ้ หมาะสม

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 85

ตารางท่ี 4.8 แสดงตวั อยา่ งโปรแกรมการใหอ้ าหาร

อายไุ ก่(สปั ดาห์) วธิ ีการใหอ้ าหาร
โปรแกรมที่ 1
0–7 ใหก้ ินทุกวนั แบบเตม็ ท่ี
8 – 20 ใหก้ ินทุกวนั แต่จากดั ปริมาณ
21 สปั ดาห์ข้ึนไปหรือไขไ่ ด้ 5 % เปล่ียนเป็นใหก้ ินอาหารทุกวนั และปริมาณเพียงพอ
โปรแกรมท่ี 2
0–7 ใหก้ ินทุกวนั แบบเตม็ ที่
8 – 12 ใหอ้ าหารแบบวนั เวน้ วนั
13 – 16 ใหอ้ าหาร 2 วนั เวน้ 1 วนั
17 – 20 ใหอ้ าหาร 5 วนั เวน้ 2 วนั ในสัปดาห์
มากกวา่ 21สัปดาห์หรือไข่ เปล่ียนเป็นใหท้ ุกวนั และค่อยเพม่ิ ปริมาณใหม้ ากข้ึนสัปดาห์
ได้ 5 % ของฝงู ละ 2 คร้ัง จนเพยี งพอกบั ความตอ้ งการของ ไก่ จนเมื่อไก่เร่ิม
ไข่ลดจากไข่สูงสุดประมาณ 5 % ก็เริ่มควบคุมอาหารใหพ้ อดี
โปรแกรมท่ี 3
0–7 ใหก้ ินทุกวนั แบบเตม็ ที่
8 – 12 ใหก้ ินแบบวนั เวน้ วนั
13 – 20 ใหอ้ าหารแบบ 2 วนั เวน้ 1 วนั
มากกวา่ 21 สัปดาห์ เช่นเดียวกบั โปรแกรมท่ี 2

โปรแกรมท่ี 4 ใหก้ ินแบบเตม็ ที่ทุกวนั
0–7 ใหแ้ บบ 2 วนั เวน้ 1 วนั
8 – 16 ใหอ้ าหารทุกวนั แต่จากดั ปริมาณ
17 – 20 เช่นเดียวกบั โปแกรมท่ี 2
มากกวา่ 21 สปั ดาห์

ที่มา : มานิตย์ (2536)

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 86

8.3 การให้อาหารไก่ระยะไข่

เมื่อไก่อายปุ ระมาณ 20 - 21 สัปดาห์ หรือไขไ่ ดป้ ระมาณ 5 % ของฝงู ใหห้ ยดุ การควบคุม

อาหาร และเริ่มเปลี่ยนมาใหอ้ าหารอยา่ งเตม็ ที่ทุกวนั การใหอ้ าหารในระยะไข่ควรยดึ ถือผลผลิตท่ีให้

เป็นหลกั สาคญั การปรับปริมาณอาหารจะข้ึนอยกู่ บั ปริมาณไข่ที่เพมิ่ ข้ึนหรือลดลง สภาพอากาศ

และน้าหนกั ตวั แมไ่ ก่เป็ นหลกั

8.3.1 มาตรฐานความต้องการอาหาร ในการคานวณปริมาณอาหารที่ไก่กินในแตล่ ะวนั จะ

ยดึ หลกั มาตรฐานสาหรับไก่ไข่ 1 ตวั ท่ีมีน้าหนกั ตวั และลกั ษณะอ่ืน ๆ ดงั น้ี

1) น้าหนกั ตวั ของไก่ 2 กก.

2) อาหารมีพลงั งาน (ต่อ 1 กก.อาหาร) 2750 กิโลแคลอรี

3) อุณหภูมิภายในโรงเรือน 20 ๐ ซ.

4) น้าหนกั ไข่เฉลี่ยต่อฟอง 62 กรัม

ไก่ตวั น้ีตอ้ งการอาหารเพ่อื การดารงชีพ 70 กรัม/วนั และตอ้ งการอาหารเพ่ือการผลิตไข่

เพม่ิ ข้ึน 0.7 กรัม/ตวั /วนั เม่ือไขเ่ พิ่มข้ึนทุกๆ 1 %

8.3.2 ปริมาณอาหารเพ่ือการดารงชีพเพม่ิ หรือลด ใหพ้ ิจารณาดงั น้ี

1) น้าหนกั ตวั เพ่มิ หรือลดทุกๆ 50 กรัม จะกินอาหาร + 1 กรัม/ตวั /วนั

2) อุณหภูมิลดหรือเพม่ิ ทุกๆ 1 ๐ ซ. จะกินอาหาร + 1.5 กรัม/ตวั /วนั

3) อาหารมีพลงั งานลดหรือเพิม่ ทุกๆ 50 กิโลแคลอรี จะกินอาหาร + 1 กรัม/ตวั /วนั

4) ถา้ เล้ียงไก่บนกรงตบั จะกินอาหารลดลง 3 - 5 กรัม/ตวั /วนั (ข้ึนกบั สภาพกรง)

ตัวอย่างที่ 1 การคานวณปริมาณอาหารที่ให้

สมมติไก่ฝงู หน่ึง เล้ียงในกรงตบั มีน้าหนกั ตวั เฉล่ีย 2.15 กก. เล้ียงดว้ ยสูตรอาหารที่มี

พลงั งาน 2800 กิโลแคลอรี ที่อุณหภูมิโรงเรือน 27 ๐ซ. ใหไ้ ขเ่ ฉล่ีย 75 % ไก่ฝงู น้ีจะตอ้ งการอาหาร

เฉล่ียตวั ละก่ีกรัม

วธิ ีการคานวณ

ไก่มีน้าหนกั ตวั เฉลี่ย 2,150 กรัมจะกินอาหารเพ่ือดารงชีพ = 70 + 3 = 73 กรัม/ตวั /วนั

อุณหภูมิอากาศ 27 ๐ซ. จะกินอาหารลดลง = 73 - (7 x 1.5)

= 73 - 10.5

= 62.5 กรัม/ตวั /วนั

อาหารมีพลงั งาน 2,800 กิโลแคลอรี กินลดลง = 62.5 - 1 = 61.5 กรัม/ตวั /วนั

ไก่เล้ียงกรงตบั จะกินอาหารเพ่ือการดารงชีพลดลง = 61.5 - 5 = 56.5 กรัม/ตวั /วนั

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 87

ไก่ไข่ 75 % กินอาหารเพ่ือการผลผลิตไข่ = 0.7 x 75 = 52.5 กรัม/ตวั /วนั
ฉะน้นั ไก่ฝงู น้ีกินอาหารเฉล่ียตอ่ ตวั วนั ละ = 56.5 + 52.5 = 109 กรัม/ตวั

ตวั อย่างที่ 2

ไก่ฝงู หน่ึง 2,000 ตวั อายุ 40 สปั ดาห์ น้าหนกั ตวั เฉล่ีย 2.10 กก. เล้ียงดว้ ยอาหารที่มี

พลงั งาน 2,750 กิโลแคลอรี/กก.อาหาร ท่ีอุณหภูมิของอากาศ 25 ๐ซ. ใหไ้ ข่ในสัปดาห์ท่ีผา่ นมา

12,180 ฟอง กินอาหารท้งั หมด 1,820 กก./สัปดาห์ ไก่ฝงู น้ี กินอาหารมากหรือนอ้ ยอยา่ งไร

วธิ ีการคานวณ

1. ไก่มีน้าหนกั ตวั เฉลี่ย 2,100 กรัม กินอาหารเพื่อดารงชีพเพ่ิมข้ึน 2 กรัม

2. พลงั งานอาหาร 2,750 กิโลแคลอรี/กก.อาหาร กินอาหารอยใู่ นเกณฑม์ าตรฐาน

3. อุณหภูมิอากาศ 25 ๐ซ. จะกินอาหารลดลง = 5 x 1.5 = 7.5 กรัม/ตวั /วนั

ดงั น้นั ไก่กินอาหารเพ่อื ดารงชีพ = 70 + 2 - 7.5 = 64.5 กรัม/ตวั /วนั

4. เปอร์เซ็นตก์ ารไข่ = 122,108000xx1700 = 87 %

ดงั น้นั ไก่กินอาหารเพอื่ ผลิตไข่ = 0.7 x 87 = 60.9 กรัม/ตวั /วนั

ไก่ฝงู น้ีกินอาหารเพื่อการดารงชีพและเพื่อผลผลิต = 64.5 + 60.9

= 125.4 กรัม/ตวั /วนั

อาหารที่ให้อยเู่ ดิม = 1,820 x 1,000 = 130 กรัม/ตวั /วนั
2000 x 7

แสดงวา่ ใหอ้ าหารมากเกินไปวนั ละ = 130 - 125.4 = 4.6 กรัม/ตวั /วนั

หรือใหอ้ าหารมากเกินไป = 4.6 x 2,000 x 7
1000

= 64.4 กิโลกรัมต่อสัปดาห์

8.3.3 การให้แคลเซียมแก่ไก่ไข่
ไก่ระยะไขต่ อ้ งการแคลเซียมมากกวา่ ระยะอ่ืนๆ เพราะตอ้ งใชแ้ คลเซียมเพือ่ สร้างเปลือกไข่
แม่ไก่ท่ีไข่ทุกวนั หรือมีอตั ราการไข่ 100 % จะตอ้ งการแคลเซียมวนั ละ 4.6 กรัม/ตวั จึงจะพอเพยี ง
ในการสร้างเปลือกไข่

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 88

การใหแ้ คลเซียมแก่ไก่ไข่ ทาไดโ้ ดย การผสมแคลเซียมลงในอาหารผสมในรูปของหินปูน
หรือเปลือกหอยมีผลทาใหอ้ าหารเป็ นฝ่ นุ ไมน่ ่ากิน ไก่กินอาหารไดน้ อ้ ยลง แกไ้ ขโดยการอดั เมด็
อาหาร หรืออีกวธิ ีการหน่ึงคือ การใหแ้ คลเซียมจากเปลือกหอยเสริมจากอาหารผสมเดิมท่ีมี
แคลเซียมอยรู่ ะดบั หน่ึงแลว้ เพอื่ ใหเ้ พยี งพอกบั ความตอ้ งการ

ความตอ้ งการแคลเซียมของไก่ไข่ = เปอร์เซ็นตก์ ารไข่ X 4.6
100

การที่จะเพมิ่ แคลเซียมปริมาณเทา่ ใด ข้ึนกบั สูตรอาหารผสมที่ใชเ้ ล้ียงไก่วา่ มีแคลเซียม
เพยี งพอหรือไม่ และไก่กินอาหารวนั ละเทา่ ไร ตวั อยา่ งเช่น

แม่ไก่กินอาหารเฉล่ียวนั ละ 120 กรัม อาหารมีแคลเซียม 3.5 % ไก่ไข่เฉล่ีย 75 %

ปริมาณแคลเซียมท่ีไก่ตอ้ งการ = 75 x 4.6 = 3.45 กรัม
ปริมาณแคลเซียมท่ีไก่ไดร้ ับจากอาหาร 100 = 4.2 กรัม

= 120 x 3.5
100

ดงั น้นั แมไ่ ก่ดงั กล่าวน้ี ไดร้ ับแคลเซียมจากอาหาร ในปริมาณที่เกินความตอ้ งการวนั ละ
0.75 กรัม จึงไมจ่ าเป็ นตอ้ งเพม่ิ เปลือกหอยลงไปในอาหาร

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 89

เอกสารประกอบการเรียบเรียง
ธารงศกั ด์ิ พลบารุง. 2535. การเลยี้ งไก่พนั ธ์ุไข่. พมิ พค์ ร้ังท่ี 4. กรุงเทพมหานคร:

ไทยวฒั นาพานิช.
บุญลอ้ ม ชีวะอิสระกลุ . 2532. โภชนศาสตร์สัตว์. เชียงใหม่ : ภาควชิ าสัตวบาล

คณะเกษตรศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม.่
ปรีชา พรามณีโชติ. 2543. เอกสารประกอบการสอนวชิ า การผลติ ไก่ไข่. คณะวชิ าสัตวศาสตร์

วทิ ยาลเั กษตรและเทคโนโลยสี งขลา
มานิตย์ เทวรักษพ์ ทิ กั ษ.์ 2536. การจัดการฟาร์มสัตว์ปี ก. เชียงใหม่ : ภาควชิ าเทคโนโลยที างสตั ว์

คณะผลิตกรรมการเกษตร สถาบนั เทคโนโลยกี ารเกษตรแมโ่ จ.้
เยาวมาลย์ คา้ เจริญและ สาโรช คา้ เจริญ. 2530. อาหารและการให้อาหารสัตว์ปี ก. ขอนแก่น

: ภาควชิ าสตั วศาสตร์ คณะเกษตรศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ขอนแก่น.

บทที่ 5
การจดั การเลยี้ งดูไก่ไข่ระยะต่างๆ

ในปัจจุบนั ไก่ไขท่ ี่เล้ียงไดร้ ับการพฒั นาสายพนั ธุ์ใหม้ ีผลผลิตไขส่ ะสมไมต่ ่ากวา่ 300 ฟอง/
ตวั ซ่ึงมากกวา่ ในอดีตมาก และเร่ิมใหผ้ ลผลิตไขเ่ ร็วข้ึน ดงั น้นั ผเู้ ล้ียงจึงตอ้ งมีการปรับปรุงวธิ ีการ
เล้ียง การจดั การดา้ นอาหารและโภชนาการ เพ่อื ใหไ้ ก่ไข่น้นั สามารถใหผ้ ลผลิตสูงท่ีสุดตาม
ศกั ยภาพของสายพนั ธุ์ท่ีไดร้ ับการปรับปรุงมา การเล้ียงและการจดั การไก่ไข่ แบ่งออกไดเ้ ป็น 3
ระยะ ไดแ้ ก่ การจดั การเล้ียงดูไก่เลก็ การจดั การเล้ียงดูไก่รุ่น และการจดั การไก่ในระยะใหไ้ ข่
(Laying period)

1. การจัดการเลยี้ งดูไก่เลก็

ไก่เลก็ นบั จากช่วงแรก ถึง อายุ 6 สปั ดาห์ การจดั การในช่วงน้ี โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ในช่วง
3 - 4 สปั ดาห์แรก นบั วา่ มีความสาคญั มาก เพราะเป็นช่วงที่ลูกไก่ออ่ นแอ จึงตอ้ งเอาใจใส่ดูแลดว้ ย
ความระมดั ระวงั ผเู้ ล้ียงจาเป็นตอ้ งมีความรู้และประสบการณ์ ความชานาญสูง ในการจดั การเล้ียงดู
เพอื่ ใหไ้ ดล้ ูกไก่ที่สมบูรณ์แข็งแรง และมีอตั ราการรอดตายสูง

1.1 การเตรียมโรงเรือน
การเตรียมโรงเรือน เป็นข้นั ตอนและหวั ใจสาคญั อยา่ งหน่ึงของการเล้ียงไก่ โดยมีจุดหมาย
หลกั คือ การทาความสะอาดโรงเรือนใหส้ ะอาดท้งั ภายในและภายนอก พร้อมท้งั อุปกรณ์ตา่ งๆ โดย
มีข้นั ตอนการเตรียมโรงเรือน ดงั ต่อไปน้ี
1.1.1 เอาวสั ดุรองพ้ืนและเก็บวสั ดุอุปกรณ์ต่างๆ ออกจากโรงเรือนหลงั จากปลดไก่แลว้
กรณีท่ีเป็นกรงตบั ไมม่ ีการขนยา้ ยกรงตบั ออก แต่ส่วนของรางน้า รางอาหาร สามารถถอดออกมา
เพอ่ื ทาความสะอาดได้
1.1.2 ปัดกวาดหยากไยใ่ นส่วนต่างๆ ของโรงเรือน จากหลงั คา ฝาผนงั ตาข่าย และพ้นื กรง
1.1.3 ถางหญา้ บริเวณรอบๆ โรงเรือน และลา้ งโรงเรือนดว้ ยน้า โดยใชเ้ คร่ืองป๊ัมน้าแรงดนั
สูง ต้งั แตห่ ลงั คา เพดาน ตาข่าย และพ้ืนคอกภายในโรงเรือนใหส้ ะอาด
1.1.4 พน่ น้ายาฆ่าเช้ือ อาจใชโ้ ซดาไฟ ฟอร์มาลิน ผสมในอตั ราส่วน 3 - 5 % กบั น้า ราดพ้นื
โรงเรือนและทางเดินรอบๆ ใหท้ ว่ั เพื่อทาลายเช้ือโรคและมดปลวก
1.1.5 พน่ ยาฆ่าแมลงตามพ้นื โรงเรือน และรอบๆ โรงเรือนรัศมี 4 - 5 เมตร ตามชอกมุม
ต่างๆ ควรพกั โรงเรือนทิง้ ไว้ 2 สัปดาห์ เพราะอาจมีสารพิษตกคา้ งมีผลตอ่ ไก่ที่เล้ียง

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 91

1.1.6 ใชป้ ูนขาวโรยทว่ั พ้ืนหลงั จากที่โรงเรือนแหง้ แลว้ ในอตั ราส่วน ปูนขาว 5 กก. ต่อ
พ้ืนที่ 80 ตารางเมตร เพอ่ื ฆ่าเช้ือและป้องกนั มดปลวก

1.1.7 นาวสั ดุรองพ้นื เขา้ โรงเรือน เกล่ียใหเ้ รียบร้อย หนาประมาณ 2 - 3 นิ้ว
1.1.8 นาอุปกรณ์ตา่ งๆ เช่น เคร่ืองกก อุปกรณ์ใหน้ ้าให้อาหาร เขา้ ไปในโรงเรือน
1.1.9 จดั อุปกรณ์ตา่ งๆ และตรวจสอบระบบไฟฟ้าใหเ้ รียบร้อย โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ เครื่อง
กกและอุปกรณ์ไฟฟ้าใหแ้ สงสวา่ ง
1.1.10 พน่ ยาฆ่าเช้ือและยาฆา่ แมลงลงบนพ้ืนแกลบอีกคร้ัง อาจใชฟ้ อร์มาลิน 1 ลิตรต่อน้า 9
ลิตร พน่ กระจายใหท้ วั่ แลว้ ปิ ดโรงเรือนจนกวา่ ลูกไก่จะเขา้ ถา้ หากพกั โรงเรือนเกินกวา่ 14 วนั ให้
พจิ ารณาฉีดพน่ ยาฆ่าเช้ืออีกตามความเหมาะสม

1.2 การเตรียมรับเมื่อลูกไก่มาถงึ ฟาร์ม
1.2.1 การเตรียมเคร่ืองกก ตอ้ งปรับต้งั อุณหภูมิใหเ้ รียบร้อยก่อนลูกไก่มาถึง 12-24 ชว่ั โมง
และเปิ ดไฟกกก่อนลูกไก่มาถึงอยา่ งนอ้ ย 1-2 ชวั่ โมง อุณหภูมิการกกในช่วงสปั ดาห์แรกใช้ 95 ๐ ฟ.
1.2.2 เตรียมอุปกรณ์ใหน้ ้าและอาหารใหเ้ รียบร้อย ในการเตรียมน้าปกติ จะใส่น้าตาลลงไป
ในอตั รา 8 - 10 % ถา้ ลูกไก่ขนส่งมาเป็นระยะทางเกิน 50 กม. หรืออาจตอ้ งใส่ยาปฏิชีวนะผสม
วติ ามินลงในน้าใหก้ ินดว้ ย เพ่อื ช่วยใหล้ ูกไก่ฟ้ื นตวั เร็วข้ึน โดยผสมใหก้ ินเป็นเวลา 1 - 3 วนั
1.2.3 จดั เตรียมโปรแกรมการทาวคั ซีนและแบบฟอร์มการจดบนั ทึกต่าง ๆ ไวใ้ หพ้ ร้อม
1.2.4 เม่ือลูกไก่มาถึงฟาร์ม นากล่องลูกไก่เขา้ ไปในโรงเรือน จดั นบั จานวนลูกไก่เขา้ เล้ียง
ในกก กกละ 500 ตวั พร้อมตรวจดูสภาพของลูกไก่ภายในกล่อง เช่น สะดือ ถา้ ผดิ ปกติใหค้ ดั ทิ้ง
ตรวจบนั ทึกรายละเอียดเกี่ยวกบั ลูกไก่ เช่น น้าหนกั เฉลี่ยของลูกไก่
1.2.5 หลงั จากเขา้ เคร่ืองกกแลว้ หดั ใหล้ ูกไก่กินน้าก่อน ประมาณคร่ึงชว่ั โมง แลว้ จึงนาถาด
อาหารเขา้ ไปในเครื่องกก โดยวางสลบั กบั ขวดน้า แลว้ โรยอาหารลงในถาดใหล้ ูกไก่กิน
1.2.6 เก็บทาความสะอาดเศษกระดาษ กล่องลูกไก่ นาออกนอกโรงเรือนและเผาทิ้ง
ท้งั หมด

1.3 การจัดการในระยะกกลกู ไก่
การจดั การช่วงน้ีเป็ นช่วงที่สาคญั มาก เพราะลูกไก่ไดร้ ับผลกระทบจากส่ิงแวดลอ้ มต่างๆ
ไดง้ ่าย ผเู้ ล้ียงตอ้ งเอาใจใส่ดูแลมากเป็นพเิ ศษ โดยเฉพาะ 3 - 4 สัปดาห์แรก ซ่ึงมีปัจจยั บางประการ
ท่ีมีผลต่อลูกไก่ในระยะกกท่ีตอ้ งคานึงถึง ไดแ้ ก่

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 92

อุณหภูมิ เป็นเร่ืองสาคญั มากสาหรับลูกไก่ในระยะกก ถา้ อุณหภูมิสูงเกินไปทาใหล้ ูกไก่โต
ชา้ แคระแกร็น เน่ืองจากลูกไก่กินอาหารนอ้ ยลง ระบายความร้อนออกจากร่างกายยาก ทาให้
ไก่กินน้ามาก กินอาหารลดลงและเกิดความเครียด และทาใหก้ ารดูดซึมไข่แดงของลูกไก่ในช่อง
ทอ้ งไมด่ ี หรือถา้ อุณหภูมิต่าเกินไป ไก่จะหนาวไมย่ อมออกไปกินอาหาร นอนสุมทบั กนั ตวั ที่อยู่
ขา้ งล่างมกั จะตาย จึงตอ้ งใชอ้ ุณหภูมิท่ีเหมาะสมในการกก (ตารางที่ 5.1)

ตารางท่ี 5.1 แสดงอุณหภูมิท่ีเหมาะกบั ความตอ้ งการของลูกไก่

อายไุ ก่ (สปั ดาห์) อุณหภูมิ ( องศาฟาเรนไฮท)์

1 90 - 95

2 85 - 90

3 80 - 85

หมายเหตุ ระยะเวลาในการกกปกติใชป้ ระมาณ 3 สปั ดาห์ แตถ่ า้ เป็นฤดูหนาว อาจเพ่มิ เป็น

3 - 4 สปั ดาห์ ส่วนอุณหภูมิน้นั ไมไ่ ดด้ ูที่เทอร์โมมิเตอร์อยา่ งเดียว แต่ให้ดูสภาพ

ความเป็นอยขู่ องลูกไก่ประกอบดว้ ย

ความชื้น ถา้ ในบรรยากาศมีความช้ืนสูง ไก่จะระบายความร้อนออกจากร่างกายยาก เพราะ
ไก่ไมม่ ีต่อมเหง่ือ ไก่ระบายความร้อนออกจากร่างกายโดยการหอบหายใจ หรือขบั ถ่ายทางทวาร

หนกั ถา้ ความช้ืนสูงเกินไปจะทาใหม้ ีปัญหาเรื่องกลิ่น การแกป้ ัญหาเร่ืองความช้ืนสูง ทาไดโ้ ดย
- ระวงั อยา่ ให้น้าหกในโรงเรือนบ่อยๆ
- แกป้ ัญหาเร่ืองหลงั คาร่ัว โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ในฤดูฝน
- ก่อสร้างโรงเรือนใหร้ ะบายอากาศไดด้ ี

- ระวงั ปริมาณเกลือในอาหารและน้า ถา้ มีเกลือมากกวา่ 0.5 % จะทาใหไ้ ก่อุจจาระเหลวมี
น้ามาก

- ถา้ อุณหภูมิภายในโรงเรือนสูง ทาใหไ้ ก่กินน้ามากถ่ายอุจจาระบ่อยและเหลว แกไ้ ขโดย
ลดอุณหภูมิโรงเรือน โดยใชพ้ ดั ลมระบายอากาศ หรือฉีดน้าพน่ หลงั คาใหอ้ ุณหภูมิลดลง

- ควรกลบั วสั ดุรองพ้ืนบอ่ ยๆ สปั ดาห์ละ 2 - 3 คร้ัง เพื่อช่วยใหว้ สั ดุรองพ้ืนไมเ่ ปี ยกช้ืน
จนเกินไป

ความช้ืนในอากาศที่เหมาะกบั ความเป็นอยขู่ องไก่ ประมาณ 60 - 70 %

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 93

การระบายอากาศ สตั วป์ ี กทุกชนิดตอ้ งการออกซิเจนมากกวา่ สัตวช์ นิดอ่ืน 2 เท่า ใน
น้าหนกั ตวั เท่ากนั ถา้ การระบายอากาศไมด่ ี จะทาใหไ้ ก่ขาดออกซิเจนได้ เป็นผลใหค้ วาม
สมบูรณ์ของร่างกายและการเจริญเติบโตไม่ดีพอ การระบายอากาศที่ดี จะช่วยลดแกส๊ พิษ
โดยเฉพาะแก๊สแอมโมเนีย ซ่ึงเป็นสาเหตุทาใหไ้ ก่เจริญเติบโตไม่ดี ไก่เครียดทาใหภ้ ูมิตา้ นทานโรค
ต่า และอาจเป็ นสาเหตุทาให้เกิดโรคในระบบทางเดินหายใจได้

การเพิม่ การระบายอากาศในโรงเรือน ทาไดโ้ ดย
- ทาโรงเรือนใหเ้ ปิ ดโล่ง ดดั แปลงใหอ้ ากาศถ่ายเทไดส้ ะดวก
- ใชพ้ ดั ลมช่วยในการระบายอากาศ โดยดูดเอาออกซิเจนเขา้ แลว้ ระบายแกส๊ แอมโมเนีย
และความช้ืนออกไป

1.3.1 การจัดการบางอย่างในระยะกก
1) ในขณะตรวจนบั ลูกไก่จากกล่อง ใหต้ รวจดูวา่ สะดือลูกไก่ปกติดีหรือไม่ ถา้ มีจุดดา

คลา้ ยเมด็ ถวั่ ดา ใหค้ ดั ออก เพราะไก่พวกน้ีเช้ือโรคอาจแทรกเขา้ ทางสะดือได้
2) ควรชงั่ น้าหนกั ลูกไก่ เพ่อื หาน้าหนกั เฉลี่ยก่อนเอาลูกไก่ออกจากกล่อง
3) ตอนกลางคืนตอ้ งตรวจดูวา่ ลูกไก่กินอาหารอ่ิมพอหรือไม่ โดยสุ่มจบั ดูท่ี

กระเพาะพกั วา่ มีอาหารเตม็ หรือไม่ ถา้ ไมพ่ อใหห้ าสาเหตุ แลว้ แกป้ ัญหากระตุน้ ใหล้ ูกไก่กินอาหาร
4) อยา่ เล้ียงลูกไก่ตา่ งอายไุ วใ้ นโรงเรือนเดียวกนั
5) ระยะกกงดเวน้ การนาบุคคลภายนอกเขา้ เยยี่ มชม เพราะอาจทาใหล้ ูกไก่ติดเช้ือได้
6) การข้ึนลงผา้ ม่าน พยายามสังเกตุพฤติกรรมของลูกไก่ดว้ ย ถา้ ลูกไก่หอบเพราะ

อากาศร้อน และไมม่ ีการระบายอากาศ ก็ควรลดผา้ ม่านลงตามสมควรในตอนกลางวนั ถา้ เป็น
กลางคืนใหข้ ้ึนผา้ มา่ นใหส้ นิท อยา่ ใหล้ มโกรกเขา้ โรงเรือนได้

7) หลงั จากทาวคั ซีน 3 - 7 วนั ถา้ ลูกไก่แพว้ คั ซีน จะมีเสียงจาม ระวงั อยา่ ใหล้ มโกรก
และควรใหว้ ติ ามินและอิเลค็ โตรไลทล์ ะลายน้าใหไ้ ก่กินดว้ ย

1.3.2 การเลยี้ งลูกไก่ในระยะแรก
1) ทาความสะอาดขวดน้าลูกไก่อยา่ งนอ้ ยวนั ละ 2 คร้ัง และคอยหมน่ั ตรวจดูขวดน้า

ใหส้ ะอาดอยเู่ สมอ เพ่อื ใหล้ ูกไก่ไดก้ ินน้าที่สะอาด
2) การใหอ้ าหาร ควรโรยใหค้ ร้ังละนอ้ ย ๆ แต่บอ่ ยคร้ัง และใหล้ ูกไก่ไดร้ ับอาหาร

ใหม่ สด เสมอ ร่อนเศษอาหารหรือเก็บเศษอาหารท่ีหกตามพ้ืนออก เพอ่ื ป้องกนั มดเขา้ ไปกินเศษ
อาหารและอาจทาอนั ตรายต่อลูกไก่ได้

ปรีชา พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 94

3) หมนั่ ตรวจดูการทางานของเครื่องกกใหอ้ ยใู่ นสภาพอุณหภูมิท่ีพอดี โดยสงั เกตุ
จากพฤติกรรมของลูกไก่

4) เมื่อลูกไก่โตข้ึน คอ่ ยๆ ลดอุณหภูมิของเครื่องกก โดยยกเครื่องกกใหส้ ูงข้ึน
พร้อมกบั ขยายวงลอ้ มใหก้ วา้ งทุกๆ 3 - 4 วนั การลดอุณหภูมิ คอ่ ยๆ ลดลงสัปดาห์ละ 5 ํฟ.

5) ถา้ หากลูกไก่อ่อนแอ หรือไดร้ ับความเครียดเน่ืองจากการทาวคั ซีน การตดั ปาก
ควรเพิม่ อุณหภูมิของเครื่องกกใหส้ ูงข้ึนอีกเลก็ นอ้ ย พร้อมกบั ละลายวติ ามินและอิเล็คโตรไลท์ ใน
น้าใหไ้ ก่กิน เพอ่ื ช่วยใหล้ ูกไก่ส่วนท่ีออ่ นแอ แขง็ แรงเร็วข้ึน

6) เมื่อลูกไก่โตข้ึน ช่วงกลางวนั ที่อุณหภูมิโรงเรือนสูง จะตอ้ งลดผา้ มา่ นลง โดยลด
จากดา้ นบนลงดา้ นล่าง

7) กลบั วสั ดุรองพ้นื หากเปี ยกช้ืน หรือถา้ ช้ืนมากควรเอาออกแลว้ เปล่ียนใหม่ เพอื่
ป้องกนั การเจริญของเช้ือโรคท่ีปนเป้ื อน

8) แขวนท่ีใหน้ ้าหรือรางน้าอตั โนมตั ิ เม่ือลูกไก่อายุ 1 - 2 สัปดาห์ เพอื่ เสริมท่ีใหน้ ้า
ลูกไก่ และเม่ือลูกไก่ปรับตวั กินน้าจากท่ีใหน้ ้าอตั โนมตั ิแลว้ กใ็ หเ้ อาขวดน้าออก หลงั จากท่ีขยาย
วงลอ้ มกกออกแลว้

9) เสริมถงั อาหารชนิดแขวนในระยะสปั ดาห์ที่ 2 - 3 หลงั จากน้นั กส็ ามารถใชถ้ งั
อาหารแบบแขวนแทนถาดอาหารได้ หรือใชร้ ะบบการใหอ้ าหารอตั โนมตั ิ หลงั จากเอาวงลอ้ ม
ออกแลว้ เปลี่ยนเป็นให้อาหารวนั ละ 2 ม้ือ เชา้ และบา่ ย โดยใหก้ ินเตม็ ที่ตลอดท้งั วนั

1.4 การตดั ปาก
การเล้ียงไก่แบบฝงู หรือปล่อยพ้นื นิยมตดั ปาก เพือ่ ป้องกนั การจิกตีกนั ในไก่ไข่และไก่พอ่
แมพ่ นั ธุ์ จะตดั ปากเมื่ออายุ 6 - 10 วนั การตดั ปากจะตดั ออกท้งั ปากบนและปากล่างพร้อมกนั และ
ปากบนจะส้นั กวา่ ปากล่างเลก็ นอ้ ย
การตดั ปากลูกไก่พอ่ แม่พนั ธุ์ จะตดั ยากและตอ้ งระมดั ระวงั เป็นพิเศษ เพราะถา้ ตดั ไม่
เท่ากนั จะเกิดผลเสียหาย คือ ตวั ผผู้ สมตวั เมียลาบาก ทาใหไ้ ข่มีเช้ือต่า ควรแน่ใจวา่ ทุกตวั ไดร้ ับการ
ตดั ปาก ถา้ หากมีตวั หน่ึงตวั ใดไมไ่ ดร้ ับการตดั ปากอยใู่ นฝงู จะเป็นสาเหตุทาใหส้ ูญเสียอาหารและ
จิกตีกนั ได้
เม่ือไก่อายไุ ด้ ประมาณ 6 - 12 สัปดาห์ จะมีการตดั ปากเป็นคร้ังที่ 2 หรือเป็ นการแตง่ ปาก
เน่ืองจากการตดั คร้ังแรกไม่ดีพอ ทาใหป้ ากไก่งอกออกมามาก ก็ควรจะตดั อีกคร้ังหน่ึงก่อนท่ีไก่จะ
ไข่ ถา้ ไก่ไข่แลว้ ไม่ควรจะตดั ปากอีก เพราะทาใหไ้ ข่ลดได้

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 95

1.4.1 เหตุผลของการตดั ปากเพื่อลดปัญหาการจิกตีกนั เนื่องมาจากสาเหตุตา่ งๆ ไดแ้ ก่ ขงั
แน่นเกินไป อากาศในโรงเรือนร้อนเกินไป อุปกรณ์ใหน้ ้าใหอ้ าหารไมเ่ พยี งพอ ไดร้ ับน้าและ
อาหารไม่เพียงพอ มีไก่เป็นแผลป่ วยอยดู่ ว้ ยกนั แสงสวา่ งในโรงเรือนเป็นหยอ่ มๆ ใชอ้ าหารที่มี
เยอื่ ใยนอ้ ยเกินไป หรือไก่เกิดความเครียดเน่ืองจากสาเหตุต่างๆ

1.4.2 ผลดีของการตดั ปาก ไดแ้ ก่
1) ลูกไก่จะเชื่องข้ึน ไม่ต่ืนตกใจง่าย
2) ลูกไก่ไมจ่ ิกนิ้วเทา้ กนั ในระยะแรก
3) ป้องกนั การจิกตีกนั
4) ลดการสูญเสียอาหาร
5) ทาใหป้ ระสิทธิภาพการใชอ้ าหารดีข้ึน
6) ทาใหไ้ ก่โตไดส้ ม่าเสมอกนั มากข้ึน และอตั ราการเล้ียงรอดสูง

1.4.3 ผลเสียของการตดั ปาก
1) ลูกไก่จะชะงกั การเจริญเติบโต
2) ลูกไก่เกิดความเครียดมาก
3) การกินอาหารไม่ถนดั ในระยะแรกหลงั จากตดั ปาก
4) ทาใหก้ ารเป็ นหนุ่มสาวชา้ ไป
5) อตั ราการเจริญเติบโตลดลงนานหลงั จากตดั ปาก

1.5 การให้อาหารและนา้
1.5.1 การใหอ้ าหาร ในระยะน้ีใหอ้ าหารแบบเตม็ ที่ไมจ่ ากดั จากอายุ 0 - 6 สัปดาห์ โดยให้
กินแบบพอดีไม่ให้อาหารเหลือในรางมากนกั การใหอ้ าหารในช่วงแรกควรใหค้ ร้ังละนอ้ ย ๆ แต่
บอ่ ยคร้ัง ส่วนในช่วงสัปดาห์ท่ี 6 ตอ่ สปั ดาห์ท่ี 7 ซ่ึงเป็นช่วงเปล่ียนสูตรอาหารจากอาหารลูกไก่
เป็นไก่รุ่น และเปลี่ยนโปรแกรมการใหอ้ าหาร จากเตม็ ที่เป็นแบบจากดั ปริมาณ ดงั น้นั ในช่วง
สปั ดาห์ท่ี 6 ควรควบคุมอาหาร เพื่อใหล้ ูกไก่ปรับตวั ก่อนท่ีจะถึงสัปดาห์ท่ี 7 จะทาใหล้ ูกไก่ไม่
เครียดมาก เม่ือไดร้ ับอาหารนอ้ ยลง
อุปกรณ์ใหอ้ าหารในสัปดาห์แรกใชถ้ าดอาหาร (ขนาด 48 X 72 X 6.5 ซม.) 1 ถาดตอ่ ลูกไก่
100 ตวั หรือใชก้ ล่องลูกไก่กไ็ ด้ เมื่อลูกไก่อายุ 7 วนั กเ็ ปล่ียนอุปกรณ์ให้อาหารเป็นรางอาหาร หรือ
ถาดอาหารขอบสูง หรือถงั อาหาร โดยค่อย ๆ ปรับเปล่ียนเพ่อื ใหไ้ ก่เคยชิน
1.5.2 การใหน้ ้าและการจดั การ ควรรีบใหล้ ูกไก่ไดร้ ับน้าโดยเร็ว ปกติลูกไก่ควรไดร้ ับน้า
ภายใน 36 ชวั่ โมง การใหน้ ้าชา้ จะทาใหล้ ูกไก่อ่อนแอเน่ืองจากสูญเสียน้ามาก ควรใหล้ ูกไก่กินน้า

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลติ ไกไ่ ข่ 96

ก่อนกินอาหาร และตอ้ งจดั หาน้าใหเ้ พียงพอกบั ความตอ้ งการของไก่ ท้งั น้ีข้ึนกบั สภาพอากาศ
ความช้ืน และอายไุ ก่

อุปกรณ์ให้นา้ ในระยะแรก ควรใชข้ วดน้าขนาด 1 แกลลอน ในอตั รา 2 ใบต่อลูกไก่ 100
ตวั หลงั จากน้นั ถา้ ใชข้ นาด 2 แกลลอน ควรใช้ 2 ใบต่อลูกไก่ 100 ตวั เม่ือไก่อายุ 3 - 6 สปั ดาห์
ควรใชร้ างน้าอตั โนมตั ิขนาดความยาว 1.5 - 2 เมตรต่อไก่ 100 ตวั

การจดั วางอุปกรณ์ใหน้ ้า อาหาร ควรวางกระจายไปหลาย ๆ จุด ที่ใหอ้ าหารไม่ควรห่างจาก
ท่ีใหน้ ้ามากสาหรับลูกไก่ท่ีกาลงั กกอยู่ ควรจะวางท่ีใหอ้ าหารไวใ้ ตเ้ ครื่องกกส่วนหน่ึง และอีก
ส่วนหน่ึงไวน้ อกเครื่องกก ลูกไก่จะไดก้ ินอยา่ งทวั่ ถึงทุกตวั และคอ่ ยเล่ือนท่ีใหอ้ าหารและน้าออก
นอกเครื่องกกเรื่อยๆ เม่ือลูกไก่อายมุ ากข้ึน พร้อมกบั การขยายวงกก

2. การจัดการเลยี้ งดูไก่รุ่น

ไก่รุ่นเร่ิมต้งั แตอ่ ายุ 7 - 20 สปั ดาห์ หรือไก่ไขไ่ ดป้ ระมาณ 5 % ของฝงู จะถือวา่ เร่ิมตน้ การ
เป็นไก่ไข่ การจดั การไก่รุ่นเป็นระยะท่ีสาคญั โดยเฉพาะเรื่องวธิ ีการใหอ้ าหาร ความตอ้ งการพ้ืนท่ี
และการควบคุมน้าหนกั ของไก่ใหไ้ ดม้ าตรฐานประจาพนั ธุ์ ส่วนการจดั การเร่ืองอ่ืนๆ น้นั กต็ อ้ ง
เอาใจใส่เหมือนกนั เพื่อจะใหไ้ ดเ้ ป็นไก่ไขท่ ่ีดีในอนาคต

2.1 ความต้องการพืน้ ที่และอปุ กรณ์ในการเลีย้ ง
ไก่รุ่นมีการเจริญเติบโตเร็ว จะตอ้ งขยายพ้ืนท่ีใหท้ นั กบั การเจริญเติบโต ไก่รุ่นตอ้ งการ
พ้ืนท่ี ประมาณ 7 - 7.5 ตวั ต่อตารางเมตร
2.1.1 อุปกรณ์ให้อาหาร จะตอ้ งจดั อยา่ งเพียงพอกบั ความตอ้ งการของไก่ เพราะหากไม่
เพยี งพอ จะทาใหไ้ ก่ขาดความสม่าเสมอ เมื่อไก่โตเตม็ ที่ อนั เน่ืองจากไก่แยง่ กนั กินอาหาร

1) ความยาวรางอาหาร (กินไดด้ า้ นเดียว) 3 นิ้วต่อตวั
2) ถงั อาหารแบบแขวน ใช้ 6 - 8 ถงั ต่อไก่ 100 ตวั
2.1.2 อุปกรณ์ให้นา้ ควรมีน้าในรางน้าระดบั ความลึกประมาณ 2 / 3 นิ้ว และการวางรางน้า
ใหอ้ ยรู่ ะดบั พอดีกบั หลงั ไก่ ควรจะมีท่ีก้นั ไมใ่ หไ้ ก่ชนหรือกระแทกรางน้าได้
1) พ้ืนที่ใหน้ ้าใช้ 1 นิ้ว ตอ่ ไก่ 1 ตวั ตามความยาวรางน้า หรือความยาวของเส้นรอ
บวงขวดน้า แตถ่ า้ ไก่กินได้ 2 ทาง กเ็ พม่ิ จานวนไก่ไดอ้ ีก 1 เท่าตวั
2) รางน้าอตั โนมตั ิ (ขนาด 8 ฟุต ไก่กินได้ 2 ทาง ) ใช้ 1 ราง ตอ่ ไก่ 200 ตวั

ปรชี า พรามณโี ชติ การผลิตไกไ่ ข่ 97

3) ที่ใหน้ ้าพลาสติกแบบแขวน ขวดขนาด 1 แกลลอน (เส้นผา่ ศูนยก์ ลาง 8 นิ้ว) ใช้ 3
อนั ต่อไก่ 100 ตวั หรือขวดขนาด 2 แกลลอน (เส้นผา่ ศูนยก์ ลาง 9.5 นิ้ว)ใช้ 2 อนั ตอ่ ไก่ 100 ตวั

4) ท่ีใหน้ ้าอตั โนมตั ิกลมแบบแขวน 2 ชุดตอ่ ไก่ 100 ตวั
2.1.3 กรงไข่หรือรังไข่ ถา้ เล้ียงแบบกรงตบั เม่ือไก่อายปุ ระมาณ 18 สปั ดาห์ ก็ใหย้ า้ ยข้ึน
กรงตบั แตถ่ า้ เล้ียงแบบปล่อยพ้ืน ตอ้ งนากรงไข่เขา้ ไปในโรงเรือน และประกอบใหเ้ สร็จภายใน
สปั ดาห์ที่ 18 ของอายไุ ก่ และเปิ ดในตอนเชา้ ปิ ดในตอนบา่ ย ภายในปูดว้ ยวสั ดุรองรัง เช่น ข้ีกบ
แกลบ ฟางขา้ วในสภาพแหง้ กรงไข่ใช้ 1 ช่องต่อไก่ 4 ตวั และกรงแบบรวม 1 ชุด ตอ่ ไก่ 50 - 70 ตวั
การวางกรงไขใ่ หว้ างตามแนวขวางกบั ความยาวของโรงเรือน

2.2 การควบคุมนา้ หนักและการคัดไก่
การควบคุมน้าหนกั ไก่ มีความสัมพนั ธ์กบั การควบคุมอาหาร มีจุดประสงคเ์ พ่ือใหไ้ ดแ้ ม่
ไก่ไขท่ ่ีเริ่มใหผ้ ลผลิตเม่ืออายทุ ี่เหมาะสม ไม่เร็วหรือชา้ จนเกินไป ตามมาตรฐานของไก่แต่ละพนั ธุ์
ถา้ ในช่วงไก่รุ่นน้าหนกั สูงกวา่ มาตรฐาน ส่งผลใหไ้ ก่ไข่เร็วกวา่ ปกติ ทาใหไ้ ดไ้ ข่ท่ีต่ากวา่ มาตรฐาน
ไข่ช่วงแรกมีขนาดเลก็ อายกุ ารไขจ่ ะส้ันลง เนื่องจากไก่ผลดั ขนเร็วกวา่ ปกติ ในทางตรงกนั ขา้ ม ถา้
ไก่รุ่นมีน้าหนกั ต่ากวา่ มาตรฐาน จะมีไก่ส่วนหน่ึงแคระแกร็น มีอตั ราการคดั ทิ้งสูง ประสิทธิภาพ
การใชอ้ าหารต่า ไก่ไขช่ า้ กวา่ ปกติ ทาใหผ้ ลผลิตต่ากวา่ มาตรฐานเหมือนกนั ดงั น้นั มีปัจจยั อยู่
หลายประการ ทาใหก้ ารควบคุมน้าหนกั ตวั ไดผ้ ล
2.2.1 การควบคุมปริมาณอาหารและวธิ ีการให้อาหาร เพ่อื ใหไ้ ดน้ ้าหนกั ไก่ไข่ที่ตรงตาม
มาตรฐานของแตล่ ะอายุ ในการใหอ้ าหารจะตอ้ งกาหนดปริมาณของอาหารในแต่ละสปั ดาห์ พร้อม
ท้งั โปรมแกรมการใหอ้ าหาร เพื่อใหไ้ ก่ในฝงู มีความสม่าเสมอมากท่ีสุด
2.2.2 การช่ังนา้ หนักไก่ เพื่อตรวจสอบน้าหนกั ใหส้ มั พนั ธ์กบั อายไุ ก่ น้าหนกั ท่ีชง่ั ไดจ้ ะ
นามาเปรียบเทียบกบั น้าหนกั มาตรฐานของไก่ ในแต่ละสปั ดาห์ โดยปฏิบตั ิ ดงั น้ี

1) ชง่ั น้าหนกั ไก่ทุกสปั ดาห์ ต้งั แต่อายุ 7 - 21 สปั ดาห์
2) สุ่มตวั อยา่ งไก่จากทุกหอ้ ง หอ้ งละ 3 - 4 จุด เพ่อื ใหไ้ ดไ้ ก่ที่เป็นตวั แทนที่ดี จะตอ้ ง
เป็นไก่ปกติ ไมป่ ่ วย ไม่พกิ าร
3) ไก่ท่ีสุ่มทุกตวั ใหช้ ง่ั เป็นรายตวั โดยการสุ่มชงั่ แต่ละคร้ัง ควรสุ่ม 2 - 16 % ของฝงู
และควรชงั่ ในแตล่ ะสปั ดาห์ เป็นวนั และเวลาเดียวกนั
2.2.3 การคัดแยกไก่ตามนา้ หนักตวั ของไก่ โดยการแบ่งไก่ที่มีน้าหนกั ตวั ใกลเ้ คียงกนั แยก
ไวใ้ นแตล่ ะหอ้ ง เพื่อควบคุมน้าหนกั ตวั โดยจะเร่ิมคดั แยกเมื่อไก่อายไุ ดป้ ระมาณ 7 - 8 สัปดาห์ เมื่อ
พบวา่ ไก่ในฝงู มีน้าหนกั ต่างกนั มาก (200 กรัม) โดยปฏิบตั ิ ดงั น้ี