สอนเสวนาสู่การเรียนรู้เชิงรุก

ขาว ข่่าว ข้า้ ว คุณุ ครููกิ๊๊ก� – นิินฤนาท นาคบุุญช่่วย



๘

กรอบปฏ(ิTิบัeัติaกิ cาhรinที่g่� ๔Tพaูlูดk)เพื่อ�่ สอน

บัันทึึกนี้้�ตีีความจาก บทที่่� ๗ หััวข้้อ Repertoire 4: Teaching Talk และ
ส่่วนหนึ่่ง� ของ Appendix I

นี่่�คืือการพููดของครูู เพื่อ�่ กระตุ้้�นการเรีียนรู้้�ของศิิษย์์
ที่่จ� ริงิ คำำ�พููดเพื่อ่� การเรียี นรู้้ข� องนักั เรียี นตามรายการในบันั ทึกึ ที่่แ� ล้้ว ก็เ็ ป็น็ คำำ�พููด
ที่่�ครููใช้้ในการสอนด้้วยทั้้�งสิ้้�น แต่่งานวิิจััยบอกว่่าครููใช้้คำำ�พููด ๔ ประการต่่อไปนี้้�
มากกว่่า ได้้แก่่ พููดเพื่�่อจััดการสถานการณ์์ (transactional) พููดเพื่�่อบอกกล่่าว
(expository) พููดเพื่อ�่ ถาม (interrogatory) และพููดเชิิงประเมินิ (evaluative)
ครููที่่เ� ก่่งสามารถใช้้พลังั ของความรู้ค� วามเข้้าใจกลไกการเรียี นรู้้ข� องมนุษุ ย์์ ความรู้�
ความเข้้าใจสาระวิิชา และใช้้คลัังคำ�ำ พููดของตนที่่�สั่่�งสมมา เพื่่�อกระตุ้้�นการเรีียนรู้้�
ของศิิษย์์ ไม่่ใช่่เพีียงใช้้การพููด ๔ หมวด ข้้างบนเท่่านั้้�น
ปััจจััยที่่�ทำ�ำ ให้้ทัักษะการพููดเพื่่�อเรีียนรู้้�ของเด็็กเจริิญงอกงามมาจากครููร่ำำ�� รวย
คลัังคำ�ำ พููด และคำ�ำ กระตุ้้�นการแลกเปลี่่�ยน ผสานกัับการเป็็นครููที่่�ทรงคุุณค่่า
ความเป็็นครูู และเน้้นสร้้างบรรยากาศด้้านการต่่างตอบแทน (reciprocity) หรืือ
เอื้�อเฟื้้อ� ต่่อกันั และกััน

• 102 •

อย่่างไรก็็ตาม หนัังสืือ A Dialogic Teaching Companion แนะนำ�ำ การพููด
เพื่�่อสอน ๘ ประการต่อ่ ไปนี้้�
พููดเพื่อ�่ การท่่องจำำ� (rote) เพื่อ่� ให้้นักั เรียี นจำำ�ข้้อเท็จ็ จริงิ สููตร กิจิ กรรมประจำำ�วันั

หรืือข้้อความในตำำ�รา โดยการพููดซ้ำ��ำ ๆ
พููดเพื่�่อช่่วยทวนความจำ�ำ (recitation) ครููใช้้คำำ�ถามสั้้�นๆ ให้้นัักเรีียนตอบ

เป็น็ ระยะๆ เพื่อ่� ให้้นักั เรียี นทบทวนสิ่่ง� ที่่เ� กิดิ ขึ้้น� แล้้ว หรืืออาจถามเพื่อ่� ย้ำำ�� สิ่่ง� ที่่�
เป็น็ พื้้�นความรู้เ� ดิิมที่่�จะต้้องเอามาต่่อยอดความรู้ใ� หม่่
พููดเพื่อ�่ สอน (instruction) บอกนักั เรียี นว่่าจะทำำ�อะไรต่อ่ ไป และทำ�ำ อย่่างไร
พููดเพื่�่อบอกกล่่าว (exposition) คล้้ายการบรรยายสั้้�นๆ บอกข้้อมููลหรืือ
เรื่�อ่ งราว อธิบิ ายความคิดิ หรืือวิิธีีการ หรืือบอกให้้จด
พููดเพื่�่อนำ�ำ การอภิิปราย (discussion) เพื่�่อให้้เกิิดการแลกเปลี่่�ยนความคิิด
และข้้อมููล เพื่อ่� เผยมุมุ มองที่่�แตกต่่างออกมา
พููดเพื่�่อเสนอให้้มีีการตรวจสอบเหตุุผลหรืือข้้อมููล (deliberation) เพื่่�อ
ชั่่�งน้ำ�ำ�หนัักความน่่าเชื่�่อถืือของแนวความคิิด ข้้อคิิดเห็็น หรืือหลัักฐาน
พููดเพื่�่อให้้มีีการโต้้แย้้ง (argumentation) ให้้มีีการเสนอเรื่่�องใดเรื่�่องหนึ่่�ง
พร้้อมข้้อมููลหลักั ฐาน และเชื้้อ� เชิญิ ให้้มีผี ู้้�โต้้แย้้ง
สานเสวนา (dialogue) เป้า้ หมายคืือความเข้้าใจหรืือมติริ ่่วมของกลุ่่ม� ผ่่านการ
ตั้้ง� คำ�ำ ถามอย่่างเป็น็ ระบบ และอย่่างตรวจสอบ มีกี ารถามตอบอย่่างเป็น็ พลวัตั
ในลัักษณะของการทำ�ำ งานร่่วมกัันเป็็นทีีม ต่่างตอบแทน และช่่วยเหลืือกััน
ผ่่านการตรวจสอบเข้้มข้้นจริงิ จังั เพื่อ่� เป้้าหมายอัันทรงคุณุ ค่่าร่่วมกััน
ท่่านผู้�้อ่่านอ่่านรายการการพููดเพื่�่อสอนทั้้�ง ๘ ประการแล้้วอาจงง ว่่าการสอน
สมัยั ใหม่่ยังั สอนให้้ท่่องและช่่วยทวนความจำ�ำ อยู่อ�่ ีกี หรืือ คำำ�ตอบคืือใช่่ การเรียี นรู้้ท� ี่่ด� ีี
ต้้องเรียี นจากง่่ายไปยาก และจากผิวิ ไปสู่ล่� ึกึ และเชื่อ�่ มโยง ตามรายละเอียี ดในหนังั สืือ
ครููเพื่�่อศิิษย์์ สร้้างการเรีียนรู้�สู่่�ระดัับเชื่�่อมโยง https://plc.scbfoundation.com/
educational-theory แต่่การสอนแนวสอนเสวนาจะไม่่หยุุดอยู่่�ที่่� IRE/ IRF แต่่
ครููจะมีีคำำ�พููดเพื่�่อให้้เกิิดการขยายความ (extension) จากคำ�ำ ตอบที่่�ได้้รัับ เริ่�มจาก
การถามหาคำ�ำ ตอบที่่ต� ่่าง พร้้อมเหตุผุ ลและหลัักฐานสนัับสนุนุ

• 103 •

การเรีียนแนวสอนเสวนา ให้้คุุณค่่าต่่อข้้อเท็็จจริิงและสููตรต่่างๆ ด้้วย แต่่
ไม่่หยุดุ นิ่่ง� อยู่แ่� ค่่นั้้น� ยังั มีกี ารนำำ�ความรู้เ� หล่่านั้้น� ไปทดสอบในสถานการณ์์ที่่แ� ตกต่า่ ง
หลากหลาย เพื่่�อให้้เห็น็ ว่่าในชีีวิิตจริงิ ความรู้�ไม่่ได้้แข็็งทื่�อ่ หยุดุ นิ่่ง� แต่่มีกี ารปรับั ตััว
เปลี่่�ยนแปลงขยายความไปตามสถานการณ์ต์ ่่างๆ
การพููดเพื่่�อสอนจึึงใช้้การพููดหลากหลายแบบ แต่่ที่�ใช้้มากที่่�สุุดคืือการพููด
๔ ประการหลััง คืือ พููดเพื่�่อนำ�ำ การอภิิปราย พููดเพื่่�อเสนอให้้มีีการตรวจสอบ
พููดเพื่่�อให้้มีีการโต้้แย้้ง และพููดสู่�่สานเสวนา ซึ่่�งเป็็นการพููดของครููที่่�กระตุ้้�น
ให้้นัักเรีียนคิดิ ซัับซ้้อน คิิดระดัับสููง (higher-order thinking)

• 104 •

เรื่อ� งเล่า่ จากห้อ้ งเรีียน

วัันแรกของสััปดาห์์ คุุณครููกิ๊๊�ฟ - จิิตติินัันท์์ มากผล มาพบกัับนัักเรีียนห้้อง ๒/๔
พร้้อมกัับแผนการเรีียนรู้้� “ลายไทย ลายน้ำ��ำ ” ที่่�เตรีียมมาอย่่างดีี เด็็กๆ ที่่�โรงเรีียน
เพลิินพััฒนามีีประสบการณ์์การวาดลายไทยมาตั้้�งแต่่อยู่�่ชั้้�นประถมปีีที่่� ๑ เรื่�่องการ
วาดลายไทยนี้้�จััดอยู่�่ในหลัักสููตรที่่�มีีขึ้�นเพื่�่อสร้้างให้้เด็็กๆ ได้้สััมผััสรัับรู้�ถึึงสุุนทรีียภาพ
อย่่างไทย ด้้วยการลงมืือหััดเขีียนเส้้นไทยแบบต่่างๆ ไปพร้้อมๆ กัับการหััดเขีียน
ตัวั อักั ษรไทย
นัักเรีียน : สวััสดีีค่่ะ/ ครับั คุุณครููกิ๊๊�ฟ
ครููกิ๊๊ฟ� : สวัสั ดีีค่่ะ สวััสดีที ุุกคนเลยนะ ถามเด็็กๆ ก่่อนว่่ามีใี ครจำำ�ได้้บ้้างว่่าครั้�งที่่แ� ล้้ว

เด็็กๆ ทำ�ำ งานเกี่่�ยวกัับหัวั ข้้อหรืือเรื่�่องอะไรไปเอ่่ย ใครยัังจำ�ำ ได้้
รัักเอย : ประสบการณ์์สอนใจ หรืือว่่าคุณุ ครููที่่�เรารััก
เด็ก็ ผู้ช�้ าย : คุณุ ครููในดวงใจ

• 105 •

ครููกิ๊๊�ฟ : เยี่่�ยมมากเลย เราได้้เขีียนเกี่่�ยวกัับเรื่่�องประสบการณ์์สอนใจ หรืือว่่าคุุณครูู
ในดวงใจใช่่ไหม ทีีนี้้�ทบทวนเด็็กๆ ก่่อนว่่า เด็็กๆ จำำ�ได้้ใช่่ไหมว่่าจริิงๆ แล้้ว
ใครที่่ส� ามารถเป็น็ ครููให้้เราได้้บ้้าง ใครเอ่่ยที่่�สามารถสอนเราได้้

ผิิงผิิง : พ่่อแม่่
ครููกิ๊๊ฟ� : ผิงิ ผิิงบอกว่่าพ่่อแม่่
ผิงิ ผิงิ : คนในครอบครััว
ครููกิ๊๊ฟ� : คนในครอบครััว มีีใครอีกี
ผิิงผิิง : ประสบการณ์์
ไทม์์ : ทุุกคนสามารถเป็น็ คุุณครููได้้ถ้้าเกิิดเขาสอนเรา
ครููกิ๊๊�ฟ : ทุุกๆ คนสามารถเป็็นคุุณครููเราได้้ ที่่�เขาเป็็นคนสอนเราใช่่ไหม ไม่่ว่่า

คุณุ ครููจริงิ ๆ คุณุ พ่่อคุณุ แม่่ หรืือคนในครอบครัวั ใครก็แ็ ล้้วแต่เ่ ลยที่่ส� อนเรา
คนนั้้�นสามารถเป็็นครููของเราได้้ แล้้วนอกจากนั้้�นแล้้วมีีใครสามารถเป็็นครูู
ให้้เราอีกี ... รักั เอยคะ รักั เอย นอกจากคนในครอบครัวั หนูู หรืือบุคุ คลแล้้วนี่่�
มีใี ครสามารถเป็น็ ครููสอนเราได้้อีกี บ้้าง หนููนึึกถึงึ ใครลููก
รักั เอย : หนููคิดิ ว่่าทุกุ คนเลย เพราะว่่าทุกุ คนมีปี ระสบการณ์ม์ ากกว่่าพวกเรา พวกเรา
เป็็นเด็็กยุุคใหม่่ เขาเป็็นคนที่่�โตมาก่่อนเรา เขาก็็มีีประสบการณ์์ รู้้�มาก่่อน
เราทุุกคนเลย ไม่่ว่่าจะเป็น็ ตายายปู่�่ ย่่า หรืือน้้าๆ อาๆ อะไรอีีกมากเลย

• 106 •

ครููกิ๊๊ฟ� : เยี่่�ยมมาก สิ่่�งที่่�รัักเอยแลกเปลี่่�ยนมาดีีมากเลยนะเด็็กๆ ใครก็็แล้้วแต่่
ที่่�มีีประสบการณ์์มากกว่่าเรา สิ่่�งที่่�เขาสอน สิ่่�งที่่�เขาบอกเรา เพราะว่่าเขา
มีีประสบการณ์์มาก่่อน ดัังนั้้�นคนที่่�มีีประสบการณ์์มาก่่อนเขาจะมีีสิ่่�งที่่�
สามารถเตืือนหรืือบอกเด็็กๆ ได้้ เพื่่�อไม่่ให้้เด็็กๆ อาจจะเกิิดเหตุุการณ์์
เหมืือนที่่�เขาเคยเกิิดขึ้้�นมาได้้ ดัังนั้้�นคนที่่�มีีประสบการณ์์เยอะกว่่าเขาก็็จะ
สามารถสอนในสิ่่ง� ต่า่ งๆ ของเราได้้ดีมี ากเลยนะ เอ้้า... น้้องต้้นปาล์ม์ ว่่าไงนะ

ต้้นปาล์ม์ : ประสบการณ์์ก็็เป็็นคุุณครููสอนใจเราได้้
ครููกิ๊๊ฟ� : เยี่่�ยมมาก ขอบคุุณต้้นปาล์ม์ มาก นอกจากบุคุ คลต่า่ งๆ แล้้ว ประสบการณ์์

ก็็สามารถเป็็นคุุณครููสอนใจเราได้้ เพราะว่่าประสบการณ์์ต่่างๆ จะสอนให้้
เราไม่่ทำ�ำ สิ่่ง� นั้้�นผิดิ อีกี หรืือว่่าได้้เรียี นรู้้จ� ากสิ่่ง� ที่่เ� ราเคยทำ�ำ ไปแล้้วและมันั อาจ
จะเกิิดสิ่่�งที่่�ไม่่ดีีเกิิดขึ้้�น หรืืออาจจะเกิิดอะไรที่่�เป็็นอัันตรายต่่อตััวเองเกิิดขึ้้�น

เมื่อ�่ กี้้บ� อกไปแล้้วว่่ากิจิ กรรมของเราจะมีคี วามแตกต่า่ งจากครั้ง� ก่่อนๆ เพราะ
ว่่าเด็ก็ ๆ ต้้องตั้้ง� ใจฟังั ขอเลยนะ ขอให้้เด็ก็ ๆ ตั้้ง� ใจฟังั อย่่างจดจ่่อเลยนะ ลอง
ฟัังนะทุุกคน ตั้้�งใจฟัังนะ หลัับตาฟัังให้้ดีีนะ... (ครููเปิิดคลิิปเสีียงน้ำำ��หยด)
เสีียงเมื่่�อกี้้ค� ืือเสีียงอะไรเอ่่ย ใครจะตอบยกมืือขึ้�น
บอส : ปิิงปอง
ครููกิ๊๊�ฟ : มีคี นบอกว่่าเสีียงปิิงปอง... เบนโตะ เสียี งอะไรเอ่่ย
เบนโตะ : หยดน้ำ�ำ�
หนููเอวา : ได้้ยิินเสีียงหยดน้ำ�ำ� เหมืือนเบนโตะ
รักั เอย : หนููขอเพิ่่�มเติมิ เสีียงหยดน้ำ�ำ� ได้้ไหมคะ
ครููกิ๊๊�ฟ : ได้้ค่่ะ รัักเอย
รักั เอย : มันั เป็็นเสีียงหยดน้ำ�ำ� หยดเดีียว มันั ไม่่ได้้มีีหลายหยด
ครููกิ๊๊ฟ� : เป็็นเสีียงหยดน้ำ�ำ� ที่่เ� ป็น็ หยดเดีียว ค่่อยๆ หยด ทีีละหยดๆ ใช่่ไหม มีีใครคิดิ
ว่่าไม่่ใช่่หยดน้ำ��ำ บ้้าง

ทีีนี้้�เด็็กๆ ลองมาฟัังอีีกหนึ่่�งเสีียงว่่ามัันคืือเสีียงของอะไรนะ นอกจากนั้้น� คืือ
เสีียงอะไร ฟัังให้้ดีีนะ (ครููเปิิดคลิิปเสีียงน้ำ��ำ ไหลและมีีเสีียงนกร้้อง) เสีียงนี้้�
คืือเสียี งอะไรเอ่่ย... ฟิินน์ค์ รัับ
ฟิินน์์ : เสีียงฝนตกครัับ
หนููเอวา : ครููคะ ขอเพิ่่�มเติิมค่่ะ

• 107 •

ครููกิ๊๊�ฟ : เดี๋๋ย� วแป๊บ๊ หนึ่่�งค่่ะ... กรครับั กรคิิดว่่าคืือเสียี งอะไรเอ่่ย
กร : น้ำ�ำ�ไหลครัับ
ครููกิ๊๊ฟ� : น้ำ�ำ� ไหลเหรอคะ ใช่่ไหมลููก เมื่�อ่ กี้้ม� ีีอาขอเพิ่่ม� เติิมอะไรนะ
มีอี า : หนููอยากเพิ่่�มเติิมของฟิินน์์ก็็คืือน้ำ�ำ� ไหล อย่่างนี้้�หนููคิิดว่่าน่่าจะเป็็นไหล

ทีเี ดียี วเลย ไม่่ได้้ไหลหนึ่่ง� หยด แล้้วก็็รอไว้้แป๊บ๊ หนึ่่ง� แล้้วมัันก็็ไหลลงมาอีีก
หนููเอวา : หนููได้้ยินิ เสียี งอีีกอย่่างหนึ่่�งคืือหนููได้้ยินิ เสียี งนกร้้องค่่ะ
ครููกิ๊๊ฟ� : ได้้ยิินเสีียงนกร้้องด้้วย เต็็งหนึ่่�งยกมืือ... เต็็งหนึ่่�งอยากบอกว่่าอะไรครัับ
เต็ง็ หนึ่่�ง : ผมอยากบอกว่่ามันั คืือลำำ�ธารเล็ก็ ๆ ครับั
ครููกิ๊๊ฟ� : มันั คืือเสียี งลำ�ำ ธารเล็ก็ ๆ เอ้้า... กะทิิค่่ะ
กะทิิ : เหมืือนเสียี งน้ำำ��ตก
ครููกิ๊๊�ฟ : เอ้้า... เหมืือนเสียี งน้ำ��ำ ตก โอเค เยี่่�ยมมากเลย เมื่อ�่ กี้้ม� ีอี าช่่วยสรุุปให้้แล้้วว่่า

น้ำ�ำ�อันั นี้้ม� ันั มีคี วามแตกต่า่ งจากน้ำ��ำ อันั แรก อันั แรกเป็น็ เสียี งน้ำ�ำ� เสียี งน้ำ��ำ หยด
ค่่อยๆ หยดทีีละหยดใช่่ไหม แต่่อัันนี้้�เป็็นเสีียงของน้ำ��ำ ที่่�ไหลไปเลยโดยที่่�
ไม่่มีีอะไรมากั้้น� เลย
มีีเพื่�่อนบางคนเปรีียบเทีียบว่่ามัันอาจจะเหมืือนกัับลำำ�ธารเล็็กๆ มีีเพื่่�อน
ได้้ยิินเสีียงนอกจากน้ำ��ำ ได้้ยิินเสีียงลำำ�ธารด้้วยนะ ทีีนี้้�ครููกิ๊๊�ฟอยากถามเด็็กๆ
ว่่าเมื่�่อเด็็กๆ ได้้ฟัังเสีียงทั้้�ง ๒ เสีียงแล้้ว เด็็กๆ รู้้�สึึกมีีความแตกต่่างกััน
อย่่างไรบ้้างคะ... มีอี า เชิญิ ค่่ะ

• 108 •

มีอี า : น้ำำ�� หยด หนููรู้้ส� ึกึ เหมืือนเวลาหนููเกาะอยู่บ�่ นต้้นไม้้แล้้วหนููค่่อยๆ หล่่นลงมาค่่ะ
ครููกิ๊๊ฟ� : แล้้วอย่่างไรต่่อ
มีอี า : น้ำ�ำ� ที่่ไ� หลลงมาแรงๆ ถ้้าเกิดิ เป็น็ ความรู้ส� ึกึ ของหนูู เหมืือนหนููกำ�ำ ลังั เล่่นสไลเดอร์์

น้ำ��ำ ไหลค่่ะ
ครููกิ๊๊�ฟ : มัันมีคี วามรู้ส� ึกึ เป็น็ อย่่างไรกว่่า
มีอี า : น้ำ�ำ�ไหลรู้�สึกึ ว่่ามันั รุนุ แรงกว่่าอัันแรก
ครููกิ๊๊�ฟ : มัันรู้้�สึึกถึึงความรุุนแรงมากกว่่าใช่่ไหม คนอื่�่นล่่ะคะ ความรู้�สึึกที่่�ได้้ฟัังแล้้ว

ความแตกต่่างมัันแตกต่า่ งกันั อย่่างไรเอ่่ย
ครููกิ๊๊ฟ� : ใครดีีเอ่่ย ใครอยากตอบกดหััวใจซิิ ตอนนี้้�เด็็กๆ กดสติ๊๊�กเกอร์์หััวใจค้้างไว้้

ไม่่รู้้เ� ลยว่่าใครอยากตอบ... ฟิินน์เ์ ชิิญครัับ
ฟิินน์์ : เสียี งแรกจะเป็น็ เสียี งเป็น็ แบบน้ำ�ำ�ค่่อยๆ หยดลงมา แต่เ่ สียี งที่่� ๒ จะเป็น็ แบบ

ตกหนัักๆ เลย
ครููกิ๊๊ฟ� : ใช่่ แล้้วมัันให้้ความรู้�สึึกที่่�แตกต่่างกัันอย่่างไร ถ้้าเปรีียบเทีียบกััน อัันแรก

มันั เป็น็ อย่่างไร อันั ที่่� ๒ มัันเป็็นอย่่างไร... หนููเอวาเชิญิ ค่่ะ
หนููเอวา : อัันแรกที่่�เป็็นหยดน้ำ��ำ หนููรู้้�สึึกเหมืือนเราเอามืือมารองน้ำ�ำ� ให้้มัันหยด แต่่

อันั ที่่� ๒ ที่่�เป็น็ น้ำำ�� ไหล เหมืือนเราอยู่่�ในทะเล น้ำำ�� ในทะเลมัันก็ไ็ หล
ครููกิ๊๊ฟ� : ไหลไปเรื่่�อยๆ หนููเอวากำำ�ลัังบอกว่่าเสีียงน้ำำ�� อัันแรกเหมืือนเราเอาอะไร

ไปขวางมันั ใช่่ไหม ที่่ม� ันั ไหลหยด มีเี สียี งของน้ำ��ำ น้้อย เหมืือนเอามืือไปรองมันั
แต่่เสีียงน้ำ�ำ� อัันที่่� ๒ คล้้ายๆ กัับเสีียงทะเล ที่่�มัันไหลผ่่านเราไปเร็็วๆ และ
มัันไหลอย่่างรุนุ แรงใช่่ไหม โอเค ขอบคุุณมากเลยค่่ะ
ทีนีี้้ค� รููขอถามเด็ก็ ๆ ว่่าถ้้าสมมติวิ่่าเราจะเปรียี บเทียี บน้ำ��ำ ทั้้ง� ๒ เสียี งนี้้เ� หมืือนกับั
ความรู้�ของเด็ก็ ๆ... รัักเอย เชิญิ ค่่ะ
รักั เอย : มัันเหมืือนการเรีียนรู้้�ที่่� อัันที่่� ๑ มัันจะสงบนิ่่�งใจเย็็น อัันที่่� ๒ จะทำ�ำ อะไร
เร็็วๆ ตลอดเลย อัันที่่� ๒ มัันจะเหมืือนการเรีียนรู้้�ที่่�เราไม่่มีีการอยู่�่เฉยๆ
เราจะทำ�ำ ตลอด เราไม่่ลีีลา อันั ที่่� ๑ มัันก็็เหมืือนเราลีลี า
ครููกิ๊๊ฟ� : เมื่อ่� กี้้�รักั เอยเขาได้้แลกเปลี่่ย� นไปแล้้ว คนอื่น่� ล่่ะ น้ำ�ำ�ที่่�ค่่อยๆ หยดทีลี ะหยดๆ
กัับน้ำ�ำ�ที่่�ไหลเป็็นลำำ�ธารไปเลย คิิดว่่าเปรีียบเสมืือนกัับการเรีียนรู้้�ที่่�เป็็น
แบบไหนลููก มีีใครอยากตอบบ้้าง มีอี าเหรอคะ... ผิิงผิิงแป๊๊บหนึ่่�งนะ

• 109 •

มีอี า : เป็็นอัันแรก หนููคิิดว่่าเหมืือนเวลาเราลีีลา เหมืือนเราค่่อยๆ ทำ�ำ งานช้้าๆๆๆ
แล้้วก็ช็ ้้าๆ ลงค่่ะ อันั ที่่� ๒ เหมืือนเราเร่่งเพื่อ�่ ที่่เ� ราอยากจะทำ�ำ อย่่างอื่น�่

ครููกิ๊๊�ฟ : ขอบคุุณมากเลยค่่ะ ผิิงผิงิ เชิิญค่่ะผิิงผิงิ
ผิงิ ผิงิ : ก็็คืือหนููคิิดว่่าน้ำำ��ที่่�ค่่อยๆ ไหลเหมืือนคนคนนั้้�นค่่อยๆ รัับความรู้�นิิดหนึ่่�งๆๆ

ช้้าๆ แต่่อีีกคนหนึ่่�งรัับความรู้�ทุุกอย่่างเลยไม่่หยุุด เหมืือนมีีน้ำ�ำ�เต็็มแก้้ว
แล้้วน้ำ��ำ ก็็หยดๆๆ เต็็มแก้้วแล้้วมัันก็็ลดลง แล้้วก็็หยดใหม่่ จนเต็็ม ไม่่หยุุด
แต่่อีกี คนน้ำ��ำ หยดยังั ไม่่เต็ม็ แก้้วหนึ่่ง� เลย

ครููกิ๊๊ฟ� : แต่่ว่าค่่อยๆ เพิ่่ม� ค่่อยๆ เพิ่่ม� เข้้าไปเรื่อ่� ยๆ ใช่่ไหม จากทีลี ะหยดๆ ใช่่ไหมคะ
ผิิงผิิงเยี่่�ยมมาก สิ่่�งที่่�ผิิงผิิงแลกเปลี่่�ยนมานั้้�นดีีมาก น้ำ�ำ�หยดเล็็กๆ นั้้�น
เปรีียบเสมืือนคนที่่�ค่่อยๆ รัับความรู้�มาทีีละน้้อยๆ จนมัันเต็็ม แต่่คนที่่�
เปรีียบเทีียบกัับการเรีียนรู้้�ที่่�เป็็นน้ำ��ำ ไหลแรง เขามีีการเรีียนรู้้�อยู่่�ตลอดเวลา
เด็็กๆ น้ำ�ำ�ค่่อยๆ ไหลไปเรื่�่อยๆ จนน้ำำ�� เต็็มแก้้วแล้้ว แล้้วมัันก็็กลายเป็็น
น้ำ��ำ หยดใหม่่อีกี แล้้วสุดุ ท้้ายมัันก็จ็ ะกลายเป็็นน้ำ��ำ เต็็มแก้้ว
• 110 •

การเรีียนรู้้�นั้้�นก็็เกิิดการหมุุนเวีียนขึ้้�นไปเรื่่�อยๆ ไปเรื่่�อยๆ ดัังนั้้�นสิ่่�งที่่�ผิิงผิิง
แลกเปลี่่�ยนมานั้้�นถููกต้้องเลย ไม่่ว่่าเด็็กๆ จะมีีการเรีียนรู้้�แบบไหน ทั้้�งเป็็น
การเรีียนรู้้�ที่่�เป็็นน้ำ�ำ�ทีีละหยดๆ หรืือเป็็นการเรีียนรู้้�ที่่�เป็็นน้ำ�ำ� ที่่�ไหลเสีียงดัังๆ
นี่่�ก็็ถืือว่่าเป็็นนัักเรีียนรู้้�ที่่�ดีีได้้เหมืือนกััน ดัังนั้้�น ครููกิ๊๊�ฟเชื่่�อว่่าถ้้าเด็็กๆ เป็็น
นักั เรียี นรู้้แ� ล้้ว เด็ก็ ๆ ก็จ็ ะสามารถเรีียนรู้้ส� ิ่่ง� ต่่างๆ ได้้ดีที ุกุ อย่่างเลยนะคะ

ทีนี ี้้น� อกจากมีเี สียี งให้้เด็ก็ ๆ ฟังั แล้้ว ครููกิ๊๊ฟ� ยังั มีภี าพให้้เด็ก็ ๆ ดููด้้วย เดี๋๋ย� วเรา
มาดููกัันนะว่่าภาพภาพนี้้�มัันคืือภาพอะไร เมื่�่อกี้้�ให้้ดููแล้้วเป็็นภาพหยดน้ำ�ำ�
เสียี งที่่� ๑ คืือเสียี งของหยดน้ำ��ำ อัันที่่� ๒ คืือเสีียงของลำ�ำ ธารแบบนี้้เ� ลย

กิิจกรรมต่่อจากนี้้� ครููให้้นัักเรีียนดููสารคดีีสั้้�นๆ เรื่่�องน้ำ��ำ คืือชีีวิิต แล้้วชวน
พููดคุุยกัันเรื่�อ่ งประโยชน์์ของน้ำ�ำ�
• 111 •

ดีดี ีี : ประโยชน์ข์ องน้ำ�ำ� คืือเวลาเราอยู่ใ�่ กล้้น้ำ��ำ แล้้วเราจะเย็น็ และสมัยั ก่่อนคนใจเย็น็ มาก
เพราะว่่ามีีคนชอบสร้้างบ้้านอยู่ใ�่ กล้้ๆ น้ำ�ำ� หรืือว่่าอยู่ใ�่ นน้ำ��ำ เลยค่่ะ

ครููกิ๊๊ฟ� : ใช่่ อาจจะช่่วยทำ�ำ ให้้คนรู้้ส� ึกึ เย็น็ สบายมากกว่่าตอนนี้้น� ะ เพราะว่่าบ้้านอยู่ต�่ ิดิ
กับั น้ำำ��เลย

ลููกบัวั : ครููกิ๊๊ฟ� บ้้านหนููอยู่ใ�่ กล้้น้ำ��ำ
ครููกิ๊๊ฟ� : แล้้วเป็็นอย่่างไรบ้้าง บ้้านอยู่่�ใกล้้น้ำ�ำ� เป็น็ อย่่างไรบ้้างคะ
ลููกบััว : มีีคนมาพายเรืือขายของ
ครููกิ๊๊�ฟ : ลููกบััว ลููกบััวบ้้านอยู่�่ริิมน้ำ��ำ แล้้วมัันเป็็นอย่่างไร นอกจากมีีคนมาขายของ

แล้้วมีีความรู้ �สึึกอย่่างไรที่่�แตกต่่างไปจากบ้้านที่่�อยู่่�บนพื้้�นปกติิแบบนี้้�บ้้าง
มัันเป็น็ อย่่างไร
ลููกบััว : ตรงท่่าเรืือหนููมัันจะมีรี ููๆ แล้้วเวลาเรืือซิ่่ง� มาเร็็วๆ มัันจะเย็็นๆ ตรงขา

ครููกิ๊๊ฟ� : เพราะว่่าพอเรืือขับั ผ่่าน มันั จะมีลี มพัดั ใช่่ไหม และกับั ความเย็น็ ของน้ำำ��ทำ�ำ ให้้
เรารู้ �สึึกเย็็นสบายมากกว่่าตอนเราอยู่่�บ้้านธรรมดาแบบปััจจุุบัันใช่่ไหมคะ
โอเค... หนููเอวา สุดุ ท้้าย
• 112 •

หนููเอวา : เราสามารถนำำ�ไปทำำ�อาหาร ทำำ�น้ำำ��ซุุปได้้ แล้้วก็็เอาน้ำำ��ไว้้กิิน กัับเอามาทำำ�
อาหารได้้ค่่ะ

ครููกิ๊๊�ฟ : ส่่วนใหญ่่น้ำ��ำ ก็จ็ ะเป็น็ ส่่วนประกอบสำ�ำ คัญั ในชีวี ิติ ของเราเลยใช่่ไหม คืือเอาไว้้ใช้้
และเอาไว้้ดื่่ม� เอาไว้้กินิ ทีนี ี้้�เด็็กๆ รู้้�สึึกว่่าน้ำ�ำ� มีีคุณุ ค่่าต่อ่ เราอย่่างไรบ้้างคะ

ดีดี ีี : สมมติิเวลาเราไปที่่�อื่�่นแล้้วเราไม่่มีีข้้าวกิิน แต่่มีีน้ำ�ำ�เราก็ส็ ามารถอยู่ร�่ อดได้้
ครููกิ๊๊�ฟ : โอ้้โห เยี่่�ยมมาก

ดีีดีี : ถ้้าเรากินิ ข้้าว แต่่เราขาดน้ำ�ำ� ประมาณ ๗ วัันเราจะตายค่่ะ
ครููกิ๊๊�ฟ : ใช่่ แม้้ว่่าเราจะไม่่ได้้กินิ ข้้าว แต่่เรายังั ได้้กิินน้ำ��ำ อยู่�่ เราก็็จะมีีชีวี ิติ รอด แต่่ถ้้า

เด็็กๆ อยู่แ่� บบไม่่ได้้กิินน้ำำ��เลย ไม่่มีีน้ำ�ำ� ตกไปถึึงในร่่างกายเลย เด็ก็ ๆ อาจจะ
ถึงึ เสียี ชีวี ิติ ได้้นะ เพราะว่่าน้ำ��ำ มีคี วามสำำ�คัญั ต่อ่ ร่่างกายของเรามากเลย มีใี คร
อยากเพิ่่�มเติิม
มีอี า : หนููจะเพิ่่ม� เติมิ ว่่าเวลาเราไม่่สบาย หรืือว่่าเราไอเราต้้องกินิ น้ำำ�� เยอะๆ ด้้วยค่่ะ
ครููกิ๊๊�ฟ : ใช่่ เพราะฉะนั้้�นน้ำำ��สำำ�คััญต่่อเรามากเลยใช่่ไหม... รัักเอยค่่ะ

• 113 •

รัักเอย : มาเอาไปทำำ�ศิิลปะไทยได้้ค่่ะ
ครููกิ๊๊�ฟ : เอาไปทำำ�ศิลิ ปะไทยได้้อย่่างไรเอ่่ย
รักั เอย : คืือคนโบราณเขาชอบเอาลายน้ำำ�� มาวาดลายน้ำำ�� ตรงผนังั วัดั เป็น็ ลายน้ำ��ำ ผนังั วัดั

เขาจะวาดแบบมีพี วกพญานาคบนสวรรค์์จะใช้้ลายน้ำ�ำ�ทำ�ำ ตรงนี้้�
ครููกิ๊๊�ฟ : น้ำ��ำ ก็็คืือเป็็นส่่วนประกอบศิิลปวััฒนธรรมไทยก็็คืือการเอาไปวาดลายไทย

นั่่�นเองใช่่ไหม ครููกิ๊๊�ฟขอจบที่่�ตรงนี้้�เลยนะคะ ทีีนี้้�เด็็กๆ จะได้้เรีียนรู้้�แล้้วว่่า
น้ำำ��มีีประโยชน์์และมีีคุุณค่่ามากมายเลย ทั้้�งกัับสิ่่�งมีีชีีวิิตต่่างๆ ไม่่ว่่าจะเป็็น
คน เป็็นสััตว์์ หรืือว่่าเป็็นพืืช ทุุกอย่่างต้้องอาศััยน้ำ�ำ�ในการดำำ�รงชีีวิิตใช่่ไหม
และนอกจากสิ่่ง� เหล่่านั้้น� แล้้วน้ำ��ำ ยังั เป็น็ ส่่วนประกอบของลายไทยด้้วย เพื่อ่� น
ได้้เฉลยมาแล้้ว... เด็ก็ ๆ คิดิ ว่่าวัันนี้้เ� ราจะมาเรีียนเกี่่�ยวกับั เรื่อ�่ งของอะไรเอ่่ย
เมื่�่อเราพููดถึึงน้ำ��ำ แล้้วนี่่�
รัักเอย : ลายน้ำำ��
มีอี า : หยดน้ำ�ำ�

• 114 •

ครููกิ๊๊ฟ� : เด็็กๆ เคยเรีียนเกี่่�ยวกัับลายน้ำ�ำ� ตอนอยู่�่ชั้้�น ๑ เป็็นลายน้ำำ��แบบไหนคะ
ใครจำำ�ได้้บ้้าง คล้้ายๆ อะไรนะ

ดีีดีี : เป็็นแบบคล้้ายๆ wifi
ครููกิ๊๊�ฟ : ให้้ดูู มัันคล้้ายๆ กับั แบบนี้้ใ� ช่่หรืือไม่่ แบบนี้้�ใช่่ไหม

ดีีดีี : แต่่ถ้้าเราตััดสีฟี ้้าให้้เหลืือแต่่สีขี าวมัันจะเหมืือน wifi
ครููกิ๊๊ฟ� : มัันคืือลัักษณะของลายน้ำ�ำ�ที่่�เป็็นเหมืือนรููปเกล็็ดปลานั่่�นเองใช่่ไหม เหมืือน

กับั เกล็ด็ ปลา แล้้วก็เ็ หมืือนหยดน้ำำ�� ที่่�เพื่่�อนทำ�ำ มืือให้้ดูู
เราเคยเรียี นลายน้ำำ�� แบบเป็น็ หยดน้ำำ�� กับั แบบเป็น็ ลายน้ำ�ำ�แบบเกล็ด็ ปลาแบบนี้้�

แต่่ว่าตอนอยู่ช�่ั้้น� ๒ เด็ก็ ๆ จะได้้เรียี นลายน้ำ��ำ อีกี แบบหนึ่่ง� ซึ่่ง� มันั จะเป็น็ ลายน้ำ��ำ
ที่่�มีีลัักษณะคล้้ายกัับคลื่�่นน้ำ�ำ� อัันนี้้�เหมืือนกัับลายน้ำ��ำ ที่่�เป็็นน้ำ��ำ นิ่่�งๆ ใช่่ไหม
แต่่ว่ าลายน้ำ��ำ ที่่�เราจะได้้เรีียนในชั้้�น ๒ จะเป็็นลายน้ำ��ำ ที่่�เป็็นลายน้ำำ��เหมืือน
คลื่น�่ ทะเล มันั จะมีคี วามเคลื่อ่� นไหว
เด็็กๆ ลองดููภาพตััวอย่่างนี้้�นะ รููปนี้้�ให้้ความรู้�สึึกแตกต่่างจากลายน้ำำ��เมื่�่อกี้้�
อย่่างไรบ้้าง ไหนใครอยากบอกความรู้�สึึกครููกิ๊๊�ฟ

• 115 •

รัักเอย : มันั เป็น็ ลายน้ำ�ำ�ที่่ย� ากและเป็น็ เหมืือนการเคลื่อ่� นไหว

มีอี า : มันั เหมืือนตาเลยค่่ะ
ครููกิ๊๊ฟ� : ใช่่ มัันเหมืือนกัับมีีการเคลื่่�อนไหวอยู่�่ในภาพภาพนี้้�ใช่่ไหม ทั้้�งที่่�ภาพนี้้�เป็็น

ภาพวาดแบบเป็็น ๓ มิติ ิิ หรืือเปล่่า
ดีดี ีี : ไม่่ใช่่ ๓ มิติ ิิ แต่่เป็น็ ภาพนิ่่ง� ค่่ะ
ครููกิ๊๊ฟ� : อ๋๋อ เป็็นภาพนิ่่�งเลยนะ แต่่ว่ าภาพนี้้�มัันสามารถทำำ�ให้้เรารู้�สึึกว่่ามีีความ

เคลื่อ�่ นไหวอยู่ไ่� ด้้ ดังั นั้้น� เด็ก็ ๆ คิดิ ว่่าลายน้ำำ��แบบนี้้ม� ีคี วามแตกต่า่ งจากลายน้ำ��ำ
แบบเดิิมอย่่างไร เส้้นมันั เป็็นอย่่างไร เส้้นของลายเป็น็ อย่่างไร
รัักเอย : เส้้นมัันมีีความละเอียี ดกว่่าค่่ะ
ครููกิ๊๊ฟ� : นอกจากเส้้นมีคี วามละเอียี ดแล้้ว เส้้นเป็น็ อย่่างไรอีกี ขอบคุณุ รักั เอยมากเลย
รัักเอย : เส้้นมัันมีีความคล้้องจอง หรืือว่่ามัันตรงกัันอยู่ค่� ่่ะ
ครููกิ๊๊ฟ� : มันั มีีความคล้้องจองกันั อย่่างไร มัันไปทิิศทางเดียี วกัันใช่่ไหม
รัักเอย : มันั ไปด้้วยกันั ๆ
มีอี า : มันั ไปทางไหนก็็ไปทางนั้้�นค่่ะ

• 116 •

ครููกิ๊๊�ฟ : เขาเรีียกว่่าเส้้นของลายมันั มีคี วามลื่�่นไหล
หนููเอวา : เส้้นมัันต่่อเนื่�่องกันั ค่่ะ
ครููกิ๊๊�ฟ : โอ้้โห ยอดเยี่่�ยมมากค่่ะ เส้้นมีีความต่่อเนื่�่อง มีีความลื่่�นไหลกัันนะ แล้้วก็็

มันั ไปในทิศิ ทางเดียี วกันั เพราะฉะนั้้น� มันั ทำำ�ให้้เราเกิดิ ความรู้ส� ึกึ ว่่ามันั อาจมีี
การเคลื่�่อนไหว รู้้�สึึกว่่ามีีความเคลื่�่อนไหวอยู่่�ในภาพภาพนี้้� อัันนี้้�มีีปลาด้้วย
ให้้ดููภาพถััดไป ภาพนี้้�คล้้ายๆ อัันเมื่�่อกี้้�เลย ผสมผสานระหว่่างภาพลายน้ำ��ำ
แบบเดิิม คล้้ายๆ เกล็ด็ ปลา ผสมกับั ลายน้ำ��ำ แบบคลื่น่� เข้้าไปแบบนี้้�
กวีี : อันั นี้้�มีสี ััตว์์ประหลาดด้้วย

ครููกิ๊๊�ฟ : ไม่่ใช่่สัตั ว์ป์ ระหลาด เด็ก็ ๆ เคยได้้ยินิ ว่่าสัตั ว์ป์ ่า่ หิมิ พานต์ห์ รืือเปล่่า สัตั ว์แ์ บบนั้้น�
จะเป็น็ สัตั ว์แ์ บบไหน สััตว์์แบบนั้้น� จะต่่างจากสัตั ว์์ทั่่�วไปอย่่างไรเอ่่ย

กวีี : เคยได้้ยิินครับั
มีีอา : มันั จะเป็็นลายไทยผสมค่่ะ
ครููกิ๊๊�ฟ : มัันเป็น็ สัตั ว์ท์ ี่่ม� ีีลายไทยผสม และตััวของเขาเป็็นสััตว์์ชนิิดเดียี วหรืือเปล่่า
เด็ก็ ผู้ห�้ ญิงิ : ไม่่ใช่่ค่่ะ

• 117 •

เด็ก็ ผู้ช�้ าย : ไม่่ครัับ มีีสัตั ว์ห์ ลายชนิดิ เลยครัับ
ครููกิ๊๊�ฟ : ใช่่ ตััวของเขาจะมีีสััตว์์หลายอย่่างผสม อัันนี้้�มีีทั้้�งปลา มีีทั้้�งขาด้้วย และยััง

มีีเขี้ย� วด้้วยนะ คืือมีีปลาผสมกัับสัตั ว์์ตััวอื่่น� ๆ อีกี บางอัันก็็เป็็นนกกับั ตัวั คน
อย่่างนี้้�ก็ม็ ีี บางอย่่างเป็น็ เหมืือนเป็็นคนแต่่มีีงวงอะไรแบบนี้้ � คืือเขาจะมีีการ
ผสมผสานระหว่่างสิ่่ง� มีชี ีวี ิติ หลายอย่่างลงไปอยู่ใ่� นตัวั ๆ เดียี วกันั เขาเรียี กว่่า
สััตว์์ป่่าหิิมพานต์์นะ เป็็นสััตว์์ซึ่่�งอยู่่�ในวรรณคดีี ไม่่มีีอยู่่�จริิง เป็็นเรื่่�องเล่่า
เป็น็ ตำำ�นานเฉยๆ

ให้้ดููภาพต่่อไป อัันนี้้�เป็็นเกล็็ดปลาเหมืือนกััน เป็็นลายน้ำ��ำ แบบเกล็็ดปลา
เด็็กๆ ลองสัังเกตลายน้ำำ�� ของเขาแต่่ละเส้้นมัันเป็็นอย่่างไร เขาวาดแบบมั่่ว� ๆ
หรืือเปล่่า ใช่่ไหม เขาอยากวาดเขาวาดไปเลยหรืือเปล่่า
กวีี : ไม่่ใช่่ เขาวาดอย่่างตั้้ง� ใจ
รักั เอย : เป็็นระเบียี บเรียี บร้้อย
เด็ก็ ผู้ช�้ าย : เหมืือนดููภาพ ๓ มิติ ิิ
มีอี า : มันั เหมืือนเกล็ด็ ของปลาที่่ซ� ้้อนๆ กันั

• 118 •

ครููกิ๊๊ฟ� : ใช่่ มัันมีีความคล้้ายกับั เกล็ด็ ของปลาใช่่ไหม ซ้้อนกันั ๆ ไปเรื่่�อยๆ
หนููเอวา : มัันเหมืือนคลื่่�นน้ำำ�� เหมืือนไล่่สีดี ้้วยค่่ะ
ครููกิ๊๊ฟ� : ใช่่ สีีที่่เ� ขาใช้้มีกี ารไล่่สีดี ้้วย... โนบุุว่่าไงลููก
โนบุุ : มัันเหมืือนก้้อนเมฆครัับ
ครููกิ๊๊�ฟ : เพราะว่่าอะไรถึงึ เหมืือนก้้อนเมฆ
โนบุุ : เพราะว่่ามัันยึึกยัักไปมาครัับ
ครููกิ๊๊ฟ� : อีกี รููปก็ค็ ล้้ายเดิมิ นะ อันั นี้้เ� ป็น็ ลายน้ำ�ำ�แบบเป็น็ คลื่น่� จริงิ ๆ เด็ก็ ๆ ลองดููเส้้นเขา

มีีความโค้้งและมีีความอ่่อนช้้อย คล้้ายๆ กัับเส้้นลายน้ำ��ำ บนคลื่่�นทะเลเลย
หรืือจะเป็็นน้ำ�ำ� ที่่�เป็น็ ม้้วนๆ แบบนี้้�เป็็นคลื่น�่ ทะเลจริิงๆ แล้้วก็็ม้้วนๆๆ แบบนี้้�
ก็็ได้้เช่่นกััน
รัักเอย : มีีการใช้้สีอี ื่่�น ที่่ไ� ม่่ใช่่สีีน้ำำ��
ครููกิ๊๊ฟ� : ได้้ ใช้้สีทีี่่ห� ลากหลายเพื่อ�่ ทำำ�ให้้เราเห็น็ ถึงึ ความแตกต่า่ งของน้ำ��ำ แต่ล่ ะชั้้น� แบบนี้้�
หรืือเป็น็ แบบนี้้�ก็ไ็ ด้้อีีกเหมืือนกันั
รักั เอย : เหมืือนสวรรค์์ ๖ ชั้้น� เลยค่่ะ

• 119 •

ครููกิ๊๊�ฟ : อัันนี้้�เหมืือนกว่่ามีีสีีทองด้้วย เป็็นภาพลายน้ำ�ำ� แต่่เป็็นลายน้ำ�ำ�ที่่�เติิมลายไทย
ลงไปนะ เด็ก็ ๆ จะเห็น็ ว่่ามันั มีคี วามคดโค้้ง มีลี ายเถา มีลี ายกนก มีลี ายเปลว
ที่่�เด็็กๆ เคยเรียี นไปใช่่ไหม

ครููกิ๊๊�ฟให้้ดููตััวอย่่างเลยแล้้วกััน ภาพนี้้�เป็็นของรุ่�นพี่่� เขาวาดลาย อัันนี้้�เป็็น
แบบง่่ายๆ เหมืือนตอนเด็ก็ ๆ อยู่ช่�ั้้น� ๑ ใช่่ไหม วาดลายน้ำำ�� เหมืือนเกล็ด็ ปลา
แต่่ใส่่ดอกดาวเรืืองไปด้้วย เป็็นต้้นข้้าวและมีีลายน้ำ�ำ�

• 120 •

รัักเอย : หนููไม่่รู้้เ� ลยว่่าอันั นี้้�เป็็นพี่่� ป. ๒ วาด
ครููกิ๊๊ฟ� : ใช่่ อันั นี้้ม� ีีความซับั ซ้้อนมากขึ้�น และมีีดอกบัวั ด้้วยนะ
รัักเอย : หนููว่่าภาพนั้้น� ของคุณุ ครููวาด
ครููกิ๊๊ฟ� : ใช่่ภาพนั้้น� คุณุ ครููวาด แต่่ว่าภาพนี้้ข� องพี่่ � นอกจากลายน้ำำ��ที่่ใ� ส่่ลายไทย เขายังั

ใส่่ลายน้ำ��ำ ลงไปในดอกไม้้ที่่�เขาวาดอีีกด้้วย นี่่�ให้้เด็็กๆ ดููตััวอย่่าง นี่่�ระบายสีี
แล้้วใช้้พื้้�นที่่�ของหน้้ากระดาษให้้เต็็มหน้้ากระดาษเลย หรืือสุุดท้้ายเด็็กๆ
อาจจะวาดรููปแบบนี้้�ก็็ได้้ เป็็นเกล็็ดปลาเล็็กๆ ไม่่จำำ�เป็็นว่่าจะต้้องเป็็นรููปน้ำ�ำ�
เท่่านั้้�นนะ เด็็กๆ สามารถสร้้างสรรค์์รููปภาพที่่�ใช้้ลายน้ำ�ำ�ในการวาดได้้ แต่่
ถ้้าเป็น็ ลายน้ำ�ำ� ได้้เลยก็จ็ ะเยี่่ย� มมาก ก็ค็ ืือใครอยากวาดเป็น็ ปลาแบบนี้้� แต่่ว่า
ใช้้ลายน้ำำ��ใส่่ลงไปก็็ได้้เช่่นกััน เอาทั้้�งลายน้ำำ��แบบเดิิมที่่�เคยเรีียนมา ผสมกัับ
ลายน้ำำ��ที่่เ� ราเคยเรีียนใหม่่ในครั้ง� นี้้ก� ็ไ็ ด้้

ทีนี ี้้ค� รููกิ๊๊ฟ� จะให้้โจทย์์แล้้วนะ

วัันนี้้�เราจะมาสร้้างสรรค์์ลายน้ำ��ำ กััน ซึ่่�งให้้เด็็กๆ ไปดููชีีทที่่�ครููกิ๊๊�ฟให้้ มัันจะมีี
แบบคล้้ายๆ ชีีทบางๆ เกี่่�ยวกัับลายไทยที่่�เป็็นลายไทยพื้้�นฐานจะมีีลายไทย
ที่่เ� ด็ก็ ๆ เคยเรียี นไปแล้้วนั่่น� ล่่ะ เด็ก็ ๆ สามารถดููตัวั อย่่างลายไทยจากตรงนั้้น�
ได้้เลย แล้้วก็ว็ าดเสร็็จแล้้ว ระบายสีีให้้สวยงาม พร้้อมกับั ตั้้�งชื่่อ� ภาพให้้ด้้วย
แต่่ว่าถ้้าใครอยากฝึกึ มืือก่่อนนะ ในซองภาษาไทยจะมีแี บบฝึกึ หัดั ที่่เ� ป็น็ แบบ
ฝึึกหััดลายเถาขด เถาเลื้้�อย เด็็กๆ คิิดว่่าลายนี้้�มีีความสอดคล้้องอะไรกัับ
ลายน้ำ�ำ� ที่่เ� ราเรียี นอยู่่�

• 121 •

รักั เอย : มันั ดููเป็็นลายที่่เ� หมืือนลายน้ำ��ำ และมัันมีีเส้้นเป็็นลายน้ำ�ำ� พื้้�นฐาน
ครููกิ๊๊ฟ� : มัันคล้้ายลายน้ำำ��พื้้�นฐาน แต่่เส้้นของลายเถาขดเถาเลื้้�อยมัันเป็็นอย่่างไร

มันั คล้้ายกับั ลายน้ำ�ำ�อย่่างไร เส้้นมันั เป็็นอย่่างไร
รัักเอย : มันั เหมืือนคลื่่�นทะเลที่่เ� ราชอบวาดปกติิ
ครููกิ๊๊ฟ� : มันั มีลี ักั ษณะคล้้ายกับั คลื่น�่ ทะเล ถ้้าเด็ก็ ๆ อยากฝึกึ มืือก่่อนในการทำ�ำ ให้้เส้้น

มีคี วามอ่่อนช้้อย หนููสามารถไปทำำ�แบบฝึกึ หัดั อันั นี้้ไ� ด้้ก่่อน ครููกิ๊๊ฟ� ใส่่ไปให้้แล้้ว
ในซอง มีหี ลายหน้้าเลย มีีทั้้ง� แบบเถาเดี่่ย� ว มีีทั้้�งเถาไขว้้ คืือเป็น็ เส้้นแล้้วมา
ไขว้้กันั ๒ เส้้น เป็น็ ลายก้้านขด ค่่อยๆ คด ค่่อยๆ โค้้งไป
มีีลายน้ำำ��หลายแบบเลยนะ อัันนี้้�ก็็เป็็นแบบก้้านขดแบบเป็็นเส้้นคู่่� แล้้วอัันนี้้�
ที่่�ครููกิ๊๊ฟ� บอก เป็น็ ลายไทยพื้้น� ฐานให้้เด็ก็ ๆ ได้้ดููและสามารถวาดตามได้้เลย
ทีีนี้้�งานในวัันนี้้�ให้้เด็็กๆ สร้้างสรรค์์ลายน้ำำ�� เมื่่�อกี้้�บอกไปแล้้ว ฟัังให้้ดีีนะ
ครููกิ๊๊�ฟให้้เด็็กๆ ฝึึกมืือในการวาดเส้้นลายน้ำำ�� อัันนี้้�ลงแบบฝึึกหััด จะทำ�ำ หรืือ
ไม่่ทำำ�ก็็ได้้ แล้้วก็็ไม่่ต้้องส่่งมา เด็็กๆ ไม่่ต้้องถ่่ายรููปส่่งมานะ แต่่ถ้้าจะทำำ�

• 122 •

จะดีีมากเลย เพราะว่่าเด็็กๆ ได้้ฝึึกมืือตััวเองให้้มีีความอ่่อนช้้อยมากขึ้�น
ดัังนั้้�น ทำำ�เสร็็จแล้้วให้้เด็็กๆ ไปวาดรููปลงในสมุุดลายไทย สมุุดที่่�เด็็กๆ
วาดรููปลายไทยเกี่่�ยวกัับสระอััวจำำ�ได้้ไหม สมุุดไม่่มีีเส้้น วาดรููปลงในนั้้�นนะ
จะเป็็นแนวตั้้�งหรืือแนวนอนก็็ได้้ จะวาดรููปในแนวตั้้�งหรืือในแนวนอนก็็ได้้
หนููสามารถทำ�ำ ได้้ทั้้�ง ๒ แนวเลย ตั้้�งหรืือนอนก็็ได้้ แต่่ว่ าแบบฝึึกหััดนี้้�
จะทำ�ำ หรืือไม่่ทำำ�ก็ไ็ ด้้ แล้้วก็ไ็ ม่่ต้้องถ่่ายรููปส่่งมา ถ่่ายรููปส่่งมาแค่่สมุดุ ลายไทย
ที่่�ทำ�ำ ชิ้้�นงานเสร็็จแล้้วเรีียบร้้อยนะ มีีใครมีีคำ�ำ ถาม มีีใครสงสััยบ้้างไหมเอ่่ย
น้้องต้้นปาล์ม์ เชิิญค่่ะ
ต้้นปาล์ม์ : ผมมีี ๒ อย่่างที่่อ� ยากถามครับั คืือวาดเป็น็ คลื่น่� สึนึ ามิิ คลื่น�่ ใหญ่่กับั เป็น็ ปลา
ที่่�เราวาดตอน ป. ๑ ได้้ไหมครัับ
ครููกิ๊๊ฟ� : ได้้ ได้้ทั้้�งหมดเลยค่่ะ
บทสนทนาข้้างต้้น เกิดิ ขึ้้น� ในช่่วงเวลาของการสร้้างแรงบันั ดาลใจในการเรียี นรู้้� เป็น็ ไป
อย่่างเต็ม็ อิ่ม� ตลอดระยะเวลา ๔๕ นาทีเี ต็ม็ ที่่ค� ุณุ ครููเรียี งร้้อยจากการเชื่อ�่ มการเรียี นรู้้จ� าก
ระดับั ผิวิ สู่ก่� ารเรียี นรู้้ร� ะดับั ลึกึ และระดับั เชื่อ่� มโยงอย่่างเป็น็ ลำำ�ดับั โดยอาศัยั การจัดั วาง
การเรีียนรู้้�จากประสบการณ์์เดิิมที่่�เกิิดขึ้้�นก่่อนหน้้า มาสู่�่การเรีียนรู้้�ผ่่านผััสสะทางหูู
ที่่�เริ่ �มต้้นจากการฟัังเสีียงน้ำ�ำ� สู่�่การเปิิดรัับสััมผััสทางตา ทั้้�งจากการรัับชมวีีดิิทััศน์์
เพื่อ�่ เชื่อ่� มร้้อยความรู้�และประสบการณ์ห์ ลากหลายเข้้ามาหากััน และการรับั ชมภาพของ
ลายน้ำ��ำ แบบต่่างๆ ที่่�ครููเรีียงลำ�ำ ดัับเอาไว้้ เพื่่�อเอื้ �อให้้ทุุกคนได้้เดิินทางผ่่านประสบการณ์์
ไปด้้วยกััน เรื่่�อยมาจนกระทั่่�งมาถึึงการศึึกษาผลงานของรุ่ �นพี่่� ตามด้้วยวิิธีีการฝึึกมืือ
ในแบบฝึึกหัดั ที่่�คุุณครููได้้จัดั เตรียี มไว้้ให้้ ก่่อนจะเริ่�มงานจริิง เพื่�่อให้้เด็ก็ ๆ มีคี วามพร้้อม
ที่่จ� ะแปลงประจุุของพลัังที่่ม� ีอี ยู่�่อย่่างเต็็มเปี่่ย� ม ไปสู่�่การลงมืือทำ�ำ งานอย่่างเต็็มฝีีมืือ
นอกเหนืือไปจากการพููดชวนคิดิ ชวนคุยุ ของครูู ที่่เ� กิดิ ขึ้้น� อย่่างมีจี ังั หวะจะโคน อ่่อนโยน
และเป็็นธรรมชาติิแล้้ว สื่่�อประเภทต่่างๆ ที่่�ครููร้้อยเรีียงไว้้อย่่างเป็็นลำำ�ดัับนี่่�เอง ที่่�เป็็น
ปัจั จัยั ความสำำ�เร็จ็ ของการสร้้างบทสนทนาเรื่อ่� งความงามในเส้้นสายของลายน้ำ�ำ�แบบต่า่ งๆ
ให้้เกิิดขึ้้น� กับั ชั้้�นเรีียนวันั นี้้�ได้้อย่่างน่่าประทัับใจ

• 123 •

ลายไทย ลายน้ำ��ำ คุณุ ครููกิ๊๊ฟ� – จิิตตินิ ัันท์์ มากผล



๙

กรอบปฏ(ิQิบัuตั ิeิกsาtรioทีn่�่ ๕ingตั้้)�งคำำ�ถาม

บัันทึึกนี้�้ตีีความจาก บทที่่� ๗ หััวข้้อ Repertoire 5: Questioning และ
ส่่วนหนึ่่�งของ Appendix I

ครููพึึงแยกแยะคำำ�ถามตื้้�นกัับคำำ�ถามลึึกเป็็นคำำ�ถามตื้้�นใช้้ตรวจสอบความรู้�
คำำ�ถามลึกึ ใช้้ตรวจสอบความคิดิ การสอนแบบสานเสวนามุ่่ง� ให้้เกิดิ การเรียี นรู้้ท� ี่่ท� ำ�ำ ให้้
ผู้้เ� รีียนคิิดเป็น็ คืือคิดิ ลึกึ และเชื่อ�่ มโยงกว้้างขวาง
มีผี ู้้�แนะนำำ�วิธิ ีจี ำำ�แนกชนิิดของคำำ�ถามไว้้ดัังนี้้�
ความกว้้าง (scope) (กว้้าง หรืือแคบ)
รููปแบบ (form) (คำ�ำ ถามปลายเปิิด หรืือคำ�ำ ถามปลายปิิด)
หน้้าที่่� (function) (ถามข้้อสังั เกต ความจำำ� หรืือความคิิด)
นอกจากนั้้�น ยัังมีผี ู้จ�้ ำ�ำ แนกคำำ�ถามออกเป็็น ๒ กลุ่่ม� (domain) คืือ
กลุ่่ม� ถามความรู้� (cognitive domain) ถามความจำำ� ถามเชิงิ นิริ นัยั (deduction)

หรืือตีคี วาม วินิ ิิจฉัยั แก้้ปััญหา ประเมินิ
กลุ่่ม� ถามเพื่อ�่ การจัดั การ (management domain) ถามให้้ทำำ�นาย ถามความรู้ส� ึกึ

ถามเพื่่�อเรียี กความสนใจ ถามเพื่�่อควบคุมุ ชั้้น� เรีียน

• 126 •

หลัักการสำำ�คััญคืือ ใช้้คำำ�ถามหลายๆ แบบคละกััน โดยครููมีีสติิอยู่่�ตลอดเวลา
ว่่าต้้องมีีคำำ�ถามที่่�ซัับซ้้อน ต้้องการความคิิดชั้้�นสููงในสััดส่่วนที่่�สููงพอ ผมเดาว่่า
น่่าจะมีีประมาณครึ่�งหนึ่่�งของคำ�ำ ถามทั้้�งหมด ประเด็็นนี้้�เป็็นโจทย์์วิิจััยในบริิบท
โรงเรีียนไทยได้้ หนัังสืือ สอนอย่่างมืือชั้้�นครูู บทที่่� ๑๕ (หน้้า ๑๕๒ - ๑๖๑)
แนะนำำ�วิิธีีตั้้�งคำำ�ถามไว้้อย่่างดีีมาก http://lic.tsu.ac.th/testpdf/modules/mod_
photo/fileupload/407479520.766.pdf รวมทั้้ง� ในบทที่่� ๑๙ (หน้้า ๑๙๔ - ๒๐๑)
ยัังว่่าด้้วยเรื่่�อง เรียี นโดยการตั้้ง� คำำ�ถาม (inquiry-guided learning)

เนื่�่องจากเป็น็ คำำ�ถามที่่ซ� ัับซ้้อน จึึงต้้องตามมาด้้วย “เวลาคิิด” สััก ๑ นาทีี และ
อาจใช้้เทคนิคิ think - pair - share เพื่อ่� กระตุ้้น� ให้้นักั เรียี นร่่วมมืือกันั ในการเรียี นรู้้�
หนัังสืือแนะนำ�ำ ประเด็น็ ที่่�ครููพึงึ ทำำ�ความเข้้าใจคำำ�ถาม ๔ หมวด ดังั ต่่อไปนี้้�
การจัดั การคำำ�ถาม ประกอบด้้วยการจัดั การ ๖ แบบคืือ
- เพื่�่อใช้้จััดการกระบวนการในชั้้�นเรีียนที่่�ใช้้การตั้้�งคำำ�ถามเป็็นส่่วนหนึ่่�ง

ของการเรีียนการสอน “ใครตอบได้้ว่่ากติิกาที่่�เราได้้ตกลงกัันไว้้เรื่�่อง
การอภิปิ รายในชั้้�นเรียี นเป็น็ อย่่างไรบ้้าง”
- กำ�ำ หนดคิิวตอบ โดยครููใช้้คำำ�ถามว่่า “ใครบอกครููได้้ว่่า...เป็็นอย่่างไร”
ให้้นักั เรีียนยกมืืออาสาเป็น็ ผู้�้ตอบ
- ครููกำ�ำ หนดตัวั ผู้�ต้ อบ “สมเกียี รติิ เมื่่�อวานเราได้้ข้้อสรุปุ ว่่าอย่่างไร”
- ให้้เวลาคิดิ (thinking time) สำ�ำ หรับั คำ�ำ ถามที่่ต� ้้องคิดิ คำ�ำ ตอบ ที่่เ� ขาเรียี กว่่า
authentic question
- กระจายการมีสี ่่วนร่่วม ให้้นัักเรีียนทุกุ คนได้้ตอบหรืือเสนอความเห็็น
- ถามเพื่อ่� ขยายความ (extension) จากคำ�ำ ตอบของนักั เรียี นไปสู่ป่� ระเด็็น
เชื่�่อมโยงที่่ซ� ัับซ้้อนยิ่่ง� ขึ้�น หรืือขยายความลึึกในมิิติิของความรู้�

• 127 •

ลักั ษณะของคำ�ำ ถาม
- เพื่่�อสอบความรู้� หรืือความจำำ�
- เพื่อ�่ สอบความคิดิ ที่่เ� รียี กว่่า “คำ�ำ ถามที่่ม� ีคี ุณุ ค่่าแท้้จริงิ ” (authentic question)
วัตั ถุุประสงค์์ของคำำ�ถาม
เพื่อ�่ เริ่�มการเสวนา
- ทบทวนบทเรีียนที่่ผ� ่่านมา “เมื่่อ� วานเราเรียี นเรื่่อ� ง...ไว้้ว่่าอย่่างไรบ้้าง”
- ชวนทบทวนข้้อเท็็จจริิง หรืือสาระความรู้� ‘ใคร…’ ‘…อะไร’ ‘…ที่่�ไหน’

‘…อย่่างไร’
- ชวนทบทวนเหตุผุ ล ‘ทำ�ำ ไม…’
- ชวนแลกเปลี่่�ยนสิ่่�งที่่�สัังเกตเห็็น หรืือข้้อคิิดเห็็น ‘ใครเคยสัังเกต...บ้้าง

เห็น็ อะไรบ้้าง’ ‘นัักเรียี นมีีความเห็น็ เรื่่อ� ง...อย่่างไร’
- ชวนตีีความหรืือสรุุปประเด็็นเรีียนรู้้� (deduction) ‘จากเหตุุการณ์์...

นัักเรียี นสรุุปประเด็น็ เรีียนรู้้�ว่่าอย่่างไร’
- ชวนสะท้้อนคิิด หรืือทำำ�นาย ‘นักั เรีียนคิิดว่่าอะไรจะเกิดิ ขึ้้น� ถ้้า...’ ‘ทำำ�ไม

นัักเรีียนจึึงคิิดว่่า...’
- ชวนสะท้้อนความรู้ส� ึกึ ‘ในเรื่อ่� ง...ถ้้านักั เรียี นเป็น็ ...นักั เรียี นจะรู้ส� ึกึ อย่่างไร’

เพื่อ�่ ตรวจสอบความคิิด เหตุผุ ล หรืือข้้อมููลหลัักฐาน
- ตรวจสอบความคิิดที่่�อยู่�่เบื้้�องหลัังพฤติิกรรม ‘นัักเรีียนคิิดอย่่างไร

จึงึ พร้้อมใจกันั ทำ�ำ ...’
- ทำ�ำ ให้้ความคิิดที่่�อยู่่�เบื้้�องหลัังคำ�ำ ตอบของนัักเรีียนมีีความชััดเจน

‘เธออธิิบายได้้ไหมว่่า คิิดอย่่างไรจึึงตอบอย่่างนั้้�น’ ‘ช่่วยอธิิบายว่่าเธอ
หมายความว่่าอย่่างไร’
- ให้้นักั เรียี นประเมินิ หรืือตัดั สินิ ‘ตามในเรื่อ�่ ง... นักั เรียี นคิดิ ว่่า... ทำำ�ถููกต้้อง
ตามหลักั ศีลี ธรรมหรืือไม่่ ขอให้้ชี้้�แจงเหตุุผล’


• 128 •

เพื่่อ� ขยายความ
- ขยายความต่่อเนื่่�องจากการเสวนาช่่วงก่่อน ‘ขอให้้ยกตััวอย่่างอีีก

ตัวั อย่่างหนึ่่ง� ได้้ไหม’ ‘ที่่.� ..อธิบิ ายเรื่อ�่ ง...นั้้น� ใครมีคี ำำ�อธิบิ ายแบบอื่น�่ บ้้าง’
- เชื่อ่� มโยงสู่ข่� ้้อสรุปุ ที่่ช� ัดั เจนขึ้้น� ‘ใครเห็น็ ด้้วยกับั ...ยกมืือขึ้น� ’ ‘ใครจะอาสา

สรุุปประเด็น็ เรียี นรู้้เ� รื่�่อง...ไหม’
โครงสร้้างของคำ�ำ ถาม
- คำ�ำ ถามปลายเปิดิ ไม่่เน้้นคำ�ำ ตอบถููกผิดิ เพื่อ่� กระตุ้้น� ความคิดิ ที่่ห� ลากหลาย
- คำำ�ถามปลายปิดิ เน้้นถามความจำำ� ทฤษฎีี สููตร หรืือเหตุุการณ์์
- คำำ�ถามนำำ� ‘...ใช่่หรืือไม่่’ เป็น็ คำ�ำ ถามเพื่่�อทวนความจำ�ำ
- คำ�ำ ถามที่่ก� ระชับั หรืือแคบ ถามจำำ�เพาะประเด็น็ ต้้องการคำำ�ตอบที่่จ� ำำ�เพาะ
- คำำ�ถามเชื่อ�่ มสู่ป�่ ระเด็น็ อื่น�่ อาจเป็น็ ชุดุ คำำ�ถามต่อ่ เนื่อ�่ งกันั เพื่อ่� ให้้นักั เรียี น

อธิิบาย เป็็นคำำ�ถามเพื่�่อขยายความคิดิ
คำ�ำ ถามเพื่�่อตรวจสอบความคิิด และคำำ�ถามเพื่่�อขยายความ เป็็นเครื่่�องมืือทำำ�ให้้
IRE/ IRF ไม่่หยุดุ อยู่่ท� ี่่ค� ำำ�ตอบ มีกี ารเสวนาต่อ่ เนื่่�อง ทำำ�ให้้เกิดิ การเรีียนรู้้�ระดับั ลึกึ
และเชื่�อ่ มโยง

เรื่�่องการใช้้คำำ�ถามเพื่่�อการเรีียนรู้้�ในชั้้�นเรีียนนี้้� ครููพึึงระมััดระวัังเรื่�่องการเมืือง
ในชั้้�นเรีียน ทั้้�งที่่�นัักเรีียนเป็็นตััวการ และที่่�ครููเป็็นตััวการ นัักเรีียนบางคนอาจ
ต้้องการอวดเก่่ง (โชว์์สาว?) ต้้องการเกทับั เพื่อ�่ น ครููอาจมีอี คติิรักั นักั เรียี นบางคน
เป็็นพิิเศษ หรืือไม่่ชอบหน้้านัักเรีียนบางคน ครููต้้องระมััดระวัังอย่่าให้้ปััจจััยเหล่่านี้้�
เป็็นต้้นเหตุุของการจััดการชั้้�นเรีียนที่่�มีีอคติิ มีีการใช้้กระบวนการถามตอบ
เพื่่�อยกย่่องนัักเรีียนบางคน หรืือกลั่่�นแกล้้งนัักเรีียนบางคน เขาแนะนำ�ำ ว่่า หาก
ครููรู้้�ว่่าคำำ�ถามนั้้�นนัักเรีียนคนใดตอบไม่่ได้้ ก็็ไม่่ควรชี้้�ให้้ตอบ เพราะจะเป็็นการ
เสีียเวลาเปล่่าๆ แต่่ก็็มีีวิิธีีแก้้ด้้วย ‘สิิทธิิในการเงีียบ’ คืือนัักเรีียนตอบไม่่ได้้ก็็
ยอมรัับว่่าตอบไม่่ได้้ ไม่่มีีการลงโทษใดๆ ไม่่ว่่าทางวาจา กิิริิยา หรืืออื่่�นๆ

• 129 •

ปฏิิสััมพัันธ์์ในชั้้�นเรีียนผ่่านคำำ�ถามคำ�ำ ตอบและการคิิดนี้้�เป็็นเรื่่�องละเอีียดอ่่อน
ครููเรีียนรู้้�จากสถานการณ์์จริิง (ใน PLC) ได้้ไม่่รู้้�จบ โดยหนัังสืือให้้ข้้อแนะนำำ�
ภาคปฏิิบัตั ิแิ ก่่ครูู ๔ ข้้อดัังต่อ่ ไปนี้้�
o ครููถามนัักเรีียนสองสามคน ให้้พููดสิ่่�งที่่�ตนคิิด เพื่�่อนๆ ในชั้้�นตั้้�งใจฟััง

การเรียี นรู้้เ� กิดิ ขึ้้น� ทั้้�งในผู้พ้� ููดและผู้้ฟ� ังั
o ครููควรให้้นัักเรีียนสองสามคนได้้เสวนาแลกเปลี่่�ยนยาวๆ ดีีกว่่าเสวนาสั้้�นๆ

กัับนัักเรียี นทุกุ คนอย่่างทั่่ว� ถึงึ
o การใช้้หลักั การให้้โอกาสนักั เรียี นได้้พููดทุกุ คน ไม่่ควรใช้้กับั เวลาเพียี ง ๑ คาบ

แต่ค่ วรใช้้กัับเวลาในช่่วงที่่�ยาวกว่่านั้้น� เช่่น ๑ วััน หรืือ ๑ สััปดาห์์
o เน้้นกติิกา เมื่่�อมีีคนพููด ทุุกคนฟัังและคิิดตามไปด้้วย เพราะการเรีียนรู้้�

เกิดิ ขึ้้น� ทั้้�งในคนพููดและในคนฟััง
• 130 •

เรื่อ� งเล่่าจากห้้องเรีียน

หลัังจากที่่�ได้้อ่่านบันั ทึึกชุดุ สอนเสวนาสู่�่การเรียี นรู้้เ� ชิงิ รุุก คุุณครููกลอย - เกศรัตั น์์
มาศรีี ครููผู้�้สอนหน่่วยบููรณาการสู่�่ชีีวิิต ระดัับชั้้�นประถมปีีที่่� ๖ โรงเรีียนรุ่่�งอรุุณ
ได้้นำำ�ทฤษฎีี “การตั้้�งคำำ�ถาม” และหััวข้้อ “วััตถุุประสงค์์ของคำ�ำ ถาม” ไปปรัับใช้้ใน
ชั้้น� เรียี นหน่่วยบููรณาการสู่ช�่ ีวี ิติ “ภููมิธิ รรม ภููมิไิ ทย ในรามเกียี รติ์์”� ในช่่วงการแลกเปลี่่ย� น
การสร้้างสื่�่อวิิดีีโออิิทธิิพลของรามเกีียรติ์์� โดยมีีเป้้าหมายเพื่่�อพััฒนาผู้�้เรีียนสู่�่สมรรถนะ
“การคิิดด้้วยระบบคุุณค่่า และสื่�่อสารด้้วยภาษาอย่่างฉลาดรู้้�” เพื่่�อนำ�ำ ไปสู่่�ความเข้้าใจ
ความหมายของสิ่่�งต่่างๆ ทั้้�งคำ�ำ พููด การกระทำ�ำ ภาพ เสีียง ตััวเลข สััญลัักษณ์์ โดย
เชื่�่อมโยงความหมายกัับตนเองได้้ จากนั้้�นได้้เขีียนบัันทึึกเรื่่�องเล่่าจากห้้องเรีียน โดยได้้
หยิบิ ยกตัวั อย่่างการเรียี นรู้้ใ� นชั้้น� ประถมปีที ี่่� ๖/๒ ภาคเรียี นที่่� ๑ ช่่วง Learn From Home
ผ่่านโปรแกรม Google Meet และ Google Classroom มาแบ่่งปััน ดังั นี้้�
กระบวนการในคาบเรีียนคืือ การแลกเปลี่่�ยนการทำ�ำ สื่่�อวิิดีีโอเล่่าเรื่่�องอิิทธิิพลของ
รามเกียี รติ์์ท� ี่่ป� รากฏอยู่ใ่� นสังั คมไทย เพื่อ่� ให้้นักั เรียี นได้้ร่่วมกันั สังั เกต แสดงความคิดิ เห็น็
แลกเปลี่่�ยนขั้้�นตอน และองค์์ประกอบในการนำำ�เสนอวิิดีีโอคลิิปที่่�สอดคล้้องกัับ
วััตถุุประสงค์์ของงาน โดยลำำ�ดัับแรกครููทบทวนเป้้าหมายของการจััดทำำ�วิิดีีโอเล่่าเรื่่�อง
อิิทธิิพลของรามเกีียรติ์์�ในสัังคมไทยในประเด็็นที่่�สนใจ ลำ�ำ ดัับที่่�สองครููเปิิดคลิิปตััวอย่่าง
ของนักั เรียี นที่่ม� ีอี งค์ป์ ระกอบ และการวางลำำ�ดับั ที่่ค� ่่อนข้้างสมบููรณ์ม์ าเป็น็ สื่อ่� ให้้นักั เรียี น
ในกลุ่่�มร่่วมกัันสัังเกต วิิเคราะห์์จุุดเด่่นของคลิิปร่่วมกััน ลำ�ำ ดัับที่่�สามครููตั้้�งคำำ�ถาม
เพื่�่อสัังเกต แสดงความคิิดเห็็นจุุดเด่่นและองค์์ประกอบที่่�มีีในคลิิปของเพื่�่อน ลำำ�ดัับ
ต่่อมานัักเรีียนที่่�เป็็นเจ้้าของตััวอย่่างคลิิปอิิทธิิพลของรามเกีียรติ์์�ได้้แลกเปลี่่�ยนขั้้�นตอน
การทำ�ำ งาน และเปิิดโอกาสให้้เพื่่�อนได้้ซัักถามสิ่่�งที่่�สงสััยร่่วมกััน และลำำ�ดัับสุุดท้้าย
นัักเรีียนร่่วมกัันสรุุปประเด็็นที่่�ควรมีีในคลิิปก่่อนกลัับไปพััฒนางานของตนเอง เมื่�่อ
เสร็็จสิ้้�นนัักเรีียนส่่งคลิิปวิิดีีโอทางโปรแกรม Google Classroom และครููช่่วยอััปโหลด
ลงช่่อง Youtube : Prathom 6 Roong-Aroon

• 131 •

จากการรัับชมวิิดีีโออิิทธิิพลของรามเกีียรติ์์�ที่่�ปรากฏอยู่่�ในสัังคมไทยหลัังการเสวนา
ในชั้้�นเรีียนแล้้ว สะท้้อนให้้เห็็นว่่าในกระบวนการที่่�หยิิบยกทฤษฎีีการตั้้�งคำ�ำ ถาม
ชวนแลกเปลี่่�ยนสิ่่�งที่่�สัังเกตเห็็น หรืือข้้อคิิดเห็็น มาใช้้เป็็นเครื่่�องมืือในการเสวนา
แบบกัลั ยาณมิติ รที่่เ� อื้อ� ให้้นักั เรียี นเกิดิ แรงบันั ดาลใจในการปรับั แก้้ไขงาน ฝึกึ ฝนการสังั เกต
วิิเคราะห์์สิ่่�งที่่�สัังเกตอย่่างละเอีียด ทั้้�งภาพ ภาษา เสีียงและสััญลัักษณ์์ต่่างๆ รวมถึึง
ได้้เห็น็ แนวทางการพััฒนางานของตนเองด้้วย ดัังบทสนทนาต่อ่ ไปนี้้�

ครููกลอย : สวััสดีีค่่ะ ครููก็็เห็็นว่่าวิิดีีโอเราที่่�ทำ�ำ ออกมาน่่าจะเผยแพร่่ ให้้เพื่�่อนห้้องอื่่�น
รวมถึึงน้้องๆ ที่่�เขาต้้องกัักตััวอยู่�่ที่่�บ้้าน เขาอายุุน้้อยๆ เหมืือนเรา แล้้วก็็
ติิดโควิิด เขาต้้องกัักตััวที่่�โรงพยาบาล แล้้วโรงเรีียนรุ่่�งอรุุณถืือว่่าเป็็นศููนย์์
การเรีียนรู้้�หนึ่่�งที่่�ประสานงานกัับฝ่่ายราชการที่่�จะส่่งสื่่�อห้้องเรา ป. ๖/๒
คุุณครููก็็ไปดููงานของคนที่่�ส่่งมา มีีประมาณ ๒ คนที่่�ยังั ไม่่ได้้ส่่งมีีทั้้�งคนที่่แ� ก้้
มาแล้้วกัับคนที่่ย� ังั ไม่่ได้้แก้้

เด็ก็ ๆ ลองดููว่่าลองทายใจครููกลอยดูู ทำำ�ไมถึงึ เลืือกของน้ำ�ำ�ตาลมาเป็น็ ตัวั อย่่าง
ในกลุ่่ม� นี้้�
• 132 •

เฟเฟ่่ : เพราะมัันครบทุุกประเด็็นเลยหรืือเปล่่าคะ เพราะมีีทั้้�งหััวข้้อ ข้้อมููลอะไร
ต่า่ งๆ

เพลินิ : คืือของน้ำ��ำ ตาลจะมีีเพลงที่่ห� ลากหลาย แล้้วก็็ตอนสุุดท้้ายมีเี หมืือนสรุปุ อะไร
ให้้ฟังั นะคะ

ครููกลอย : มีีหััวข้้อที่่�ครบนะที่่�คุุณครููให้้โจทย์์ย่่อยไป แล้้วก็็มีีภาพด้้วย นอกจากมีี
ที่่�หลากหลายความหมายว่่ามาจากไหน ส่่วนท้้ายยัังไปขยายอีีกว่่ามาจาก
เหตุุการณ์์ไหน ลองดููจุุดเด่่นของวิิดีีโอนี้้�นะคะ ตอนแรกเราบอกว่่ามีีข้้อมููล
ที่่�ครบถ้้วน ลองอย่่างอื่�่นที่่ไ� ม่่ใช่่ข้้อมููลอย่่างเดียี วแล้้วคิิดว่่าน้ำ�ำ� ตาลในคลิิปนั้้�น
มีีจุดุ เด่่นอะไรบ้้าง อันั นี้้ใ� ห้้แต่่ละคนต้้องพููดเลยค่่ะ
• 133 •

หมอนอิงิ : น่่าสนใจค่่ะ
ครููกลอย : ตรงไหนที่่ร�ู้�สึึกว่่าน่่าสนใจคะ
หมอนอิงิ : ก็ก็ ารตัดั ต่่อของน้ำ��ำ ตาลดููแล้้วไม่่น่่าเบื่�อ่ ค่่ะ มีเี พลง แล้้วก็็ชื่่อ� เพลง
เฟเฟ่่ : หนููว่่าน้ำ��ำ ตาลที่่�ทำ�ำ ให้้มัันไม่่น่่าเบื่่�อเพราะว่่าน้ำ��ำ ตาลใช้้แอปพลิิเคชัันตััดต่่อ

แล้้วก็เ็ พิ่่ม� เอฟเฟกต์แ์ ล้้วก็พ็ วกสติกิ เกอร์์ หรืือว่่าภาพอะไรพวกนี้้ใ� ห้้มันั ดููแบบ
น่่าสนใจค่่ะ
ครููกลอย : เพิ่่�มลููกเล่่นใช่่ไหม มีีการตััดต่่อวิดิ ีีโอ คราวนี้้�เป็็นการคาดเดาเราก็็วิิเคราะห์์
คราวนี้้�เรามาสััมภาษณ์์น้ำำ�� ตาล ถืือว่่าเป็็นตััวแทนของกลุ่่�มนี้้� ครููกลอย
ก็เ็ ห็น็ ว่่ามีหี ลายคนน่่ะสิกิ ็ค็ ่่อนข้้างดีมี ากๆ เลย คนที่่ท� ำ�ำ มาแล้้วก็ไ็ ปปรับั ไปแล้้ว
แต่่เวลาเราอาจจะมีีน้้อย ฉะนั้้�นวัันนี้้�ขอให้้น้ำำ��ตาลช่่วยแลกเปลี่่�ยน น้ำำ��ตาล
ลองวิเิ คราะห์ห์ น่่อยว่่าทำ�ำ ไมครููกลอยถึงึ เลืือกน้ำ��ำ ตาล น้ำำ�� ตาลมีจี ุดุ เด่่นไหน
น้ำ�ำ� ตาล : หนููคิดิ ว่่าเพราะว่่าบอกว่่าหนููใส่่พวกกับั ตัวั การ์ต์ ููนหรืือว่่าลููกเล่่นในการตัดั ต่อ่
แล้้วก็็ใส่่เครดิิตของภาพค่่ะ แต่่ว่ าจริิงๆ ตอนแรกหนููไม่่ได้้ใส่่เครดิิต
แล้้วครููกลอยก็็ให้้หนููมาปรัับแก้้ แล้้วก็็เหมืือนเพิ่่�มหน้้าตััวเองเข้้าไปใน
ตอนแรกค่่ะ แล้้วก็เ็ รื่อ�่ งเนื้้อ� หาในตอนหลังั ที่่ห� นููวิเิ คราะห์ต์ ัวั ความหมายแล้้วก็็
แรงบันั ดาลใจค่่ะ จริงิ ๆ หนููจะเอาอีกี เพลงนึงึ แต่่ว่าเพลงนี้้ค� ่่ะ ตามที่่เ� ขาเขียี น
มาของเพลงเขามีีเขีียนแรงบันั ดาลใจมาให้้อยู่่�แล้้ว แล้้วหนููก็เ็ ลยมาวิเิ คราะห์์
ความหมายต่อ่ เอาเองนะคะ
ครููกลอย : ดีีค่่ะน้ำ�ำ�ตาลก็็ไม่่ได้้เอามาหมดเลยเนอะ เราก็็มีีการวิิเคราะห์์แล้้วก็็เป็็น
ความรู้ �ของตััวเองด้้วย น้ำำ��ตาลก็็เพิ่่�มเติิมเครดิิต เพราะบางคนเกืือบผ่่าน
ก็็ไม่่ได้้ใส่่เครดิิตให้้ แล้้วก็็บางคนน่่ะดีีแล้้ว แต่่ขาดที่่�มาของเรื่�่อง เช่่น
บางคนเลืือกขนมกระเช้้าสีีดามา แต่่ว่าไม่่บอกเลยว่่า กระเช้้าสีีดามาจาก
ตอนไหนของเรื่่�องรามเกีียรติ์์� ครููกลอยก็็เลยคอมเมนต์์ไปว่่าเป็็นเพิ่่�มเติิม
หน่่อยนะ เพราะบางคนอาจมีแี ต่ก่ ระเช้้าสีดี า มันั กลายเป็น็ ว่่าเป็น็ วิธิ ีกี ารทำ�ำ ขนม
แต่เ่ ป้า้ หมายของเราคืือต้้องการให้้เห็น็ ว่่าอิทิ ธิพิ ลของรามเกียี รติ์์� เราเรียี นเรื่อ่� ง
รามเกีียรติ์์�ตรงนี้้� ถ้้าหลายคนอยู่่ร�ุ่ง� อรุณุ มาแล้้ว จะรู้ว� ่่าเราเรียี นรู้้บ� ููรณาการ
และไม่่ใช่่ภาษาไทยอย่่างเดีียว แต่่เราต้้องเห็็นว่่าภาษาไทยมัันเชื่่�อมโยงกัับ
สังั คมกับั วิถิ ีชี ีวี ิติ คนนะคะ นี่่ก� ็ค็ ืือเป้า้ หมายที่่เ� ราทำำ�เนาะ ทีนี ี้้ใ� ห้้น้ำำ�� ตาลเล่่าให้้
เพื่อ�่ นฟัังว่่ามีีวิิธีีการทำ�ำ งานในการตััดต่่อวิดิ ีโี อเริ่ม� จากอะไรบ้้าง
ครููกลอย : ก่่อนที่่�น้ำำ�� ตาลจะเริ่ม� ทำ�ำ วิดิ ีีโอ มีวี ิิธีกี ารทำ�ำ งานอย่่างไรบ้้างคะ

• 134 •

น้ำำ�� ตาล : ของหนููเริ่�มจากการค้้นหาข้้อมููล แบบว่่าเราก็็หาเพลงเปิิดเว็็บเกี่่�ยวกัับว่่า
ค้้นหาเพลง ที่่�มีีความหมายเกี่่�ยวกัับรามเกีียรติ์์� และหลัังจากนั้้�นหนููก็็ไป
เปิิดเพลงนั้้�นใช้้โทรศััพท์์ แล้้วก็็แคปหน้้าจอ เอาหน้้าปกของคลิิปเขามา
เพราะว่่าเราจะได้้ไม่่ต้้องใส่่เครดิิตเขา บอกว่่ามีีเครดิิตช่่องในยููทููบแล้้ว
บอกว่่าทุุกอย่่างเลย หลัังจากนั้้�นหนููก็็เริ่�มตััดต่่อคลิิปเอาฉากดำำ�เข้้ามา แล้้ว
ก็็ทำ�ำ อิินโทร หลัังจากนั้้�นก็็อััดเอาภาพใส่่ให้้หมด แล้้วก็็เริ่�มอััดเสีียงนะคะ
แล้้วก็็ใส่่ข้้อความ ใส่่ลููกเล่่นแล้้วก็็ใส่่เพลงค่่ะ หลัังจากนั้้�นก็็รายละเอีียด
นะคะ

ครููกลอย : จุดุ เด่่นของคลิปิ วิดิ ีโี อตัวั อย่่างของเพื่อ่� นทั้้ง� สองคน ทั้้ง� ของน้ำ�ำ�ตาลและของกร
คืืออะไร ลองแลกเปลี่่�ยนเลยค่่ะ ครููกลอยจะช่่วยพิิมพ์์ น้ำำ�� ตาลช่่วยพููดก็็ได้้
นะคะ

น้ำ��ำ ตาล : ก็ค็ ืือหนููคิดิ ว่่าของกรนะคะ เขาจะโดดเด่่นเรื่่อ� งเสียี งดังั เสียี งเบา และการใส่่
พวกภาพนะคะ เป็็นแบบภาพหลากหลาย แม้้จะเป็็นแค่่กระเช้้าสีีดา
อย่่างเดียี ว แต่่ว่าแบบใส่่ภาพหลากหลายจากหลายๆ ที่่ค� ่่ะ

ครููกลอย : น้ำำ�� ตาลพููดถึงึ การใช้้เสีียงหนักั เบาเนอะ
น้ำ��ำ ตาล : เพราะหนููคิดิ ว่่าแบบว่่าเรื่อ�่ งนี้้� การใช้้เสียี งค่่ะ มันั จะทำ�ำ ให้้เราจะรู้ไ� ด้้ว่่าคนจะดูู

คลิิปเราหรืือเปล่่า เพราะว่่าถ้้าเสีียงเบาและเสีียงดัังอย่่างเดีียวมัันจะน่่าเบื่่�อ
• 135 •

ครููกลอย : ทำ�ำ ให้้น่่าสนใจ เคยดููการพากย์ก์ าร์์ตููนหรืือพากย์์หนังั ไหม
น้ำ��ำ ตาล : เคยค่่ะ
เพลินิ : คืือมัันจะเหมืือนแบบขึ้�นลงๆ ทำ�ำ ให้้เหมืือนแบบรู้�สึึกตื่�่นเต้้นแล้้วก็็ทำำ�ให้้ฟััง

ไปด้้วย มันั ก็ไ็ ม่่น่่าเบื่อ�่ เพราะว่่ามันั เป็น็ เทคนิคิ ต่า่ งๆ ที่่เ� ขาใช้้ในการนำ�ำ เสนอค่่ะ
ครููกลอย : บางคนใช้้เสีียงอย่่างเดีียวเลยไม่่พิิมพ์เ์ ลย เกิิดอะไรขึ้�น
น้ำ�ำ� ตาล : ก็ค็ ืือบางทีถี ้้าสมมติเิ ราอธิบิ ายไม่่ดีี เขาจะไม่่เข้้าใจเรื่อ่� งประเด็น็ หลักั ที่่เ� ราจะพููด

เราก็เ็ ลยต้้องใส่่ข้้อความลงไป ตอนแรกหนููไม่่ได้้ใส่่ข้้อความค่่ะ
เพลิิน : ที่่�ใส่่ข้้อความ เพราะว่่าบางคนที่่�เขาแบบอาจจะฟัังไม่่ทัันนะคะ เขาก็็จะได้้

อ่่านด้้วย และการที่่�เราพููดไปด้้วย ถ้้าสมมติิว่่าเขาอ่่านไม่่ทััน ก็อ็ าจจะฟัังว่่า
มัันเป็น็ ยังั ไงค่่ะ
ครููกลอย : เยี่่ย� มมากเลย
น้ำ��ำ ตาล : หลายคนนะคะจะติดิ ขัดั เรื่อ�่ งการพููด จำำ�บทไม่่ได้้ ก็ค็ ิดิ ว่่าการพากย์เ์ ป็น็ อะไรที่่ด� ีี
เพราะว่่าเราจะเว้้นวรรคได้้ สมมติิว่่าถ้้าเราพููดเท่่านี้้�จบ เราก็็หยุุดอััดเสีียง
แล้้วก็็ขยัับมานิิดนึึงเป็็นการเว้้นวรรคให้้มัันมีีลููกเล่่นอย่่างนี้้�ค่่ะ แล้้วก็็ทำำ�ให้้
เหมืือนไม่่ติิดขััดเรื่�่องการจำำ�บท แต่่จำำ�แค่่บางประโยคแล้้วมาพููดต่่อให้้มีี
การเว้้นวรรคบ้้าง
เพลิิน : หรืือว่่าเราอาจจะดููไปพากย์ไ์ ปก็ไ็ ด้้
ครููกลอย : ข้้อความส่่วนไหนที่่�ควรใส่่บ้้าง
น้ำ��ำ ตาล : หััวข้้อที่่�เราพููด เรื่่�องอิิทธิิพลรามเกีียรติ์์�นะคะ หนููก็็ใส่่ แล้้วก็็พููดหััวข้้อย่่อย
เรื่อ�่ งหนููเลืือกเพลง หนููก็จ็ ะเขียี นไปว่่าเราเลืือกการทำำ�เพลง การนำ�ำ ตััวละคร
ออกมาเกี่่ย� วข้้อง
เพลินิ : นอกจากเขีียนหััวข้้อขยายประเด็็นหลััก หรืือว่่าสิ่่�งที่่�เราพููดหลัักๆ หรืือว่่า
สิ่่�งที่่�เราพููดหลัักๆ ตอนนั้้�นนะคะ
เฟเฟ่่ : หนููคิดิ ว่่ามันั แล้้วแต่่ค่่ะ บางครั้ง� ที่่เ� ราจะนำ�ำ เสนอเราอาจจะมีปี ระเด็น็ ที่่น� ่่าสนใจ
เราก็็ใส่่ข้้อความที่่�น่่าสนใจไปก็็ได้้ หรืือว่่าถ้้าเกิิดบางครั้ �งไม่่ใช่่ประเด็็นหลััก
อะไรอย่่างนี้้น� ะคะ ก็็ไม่่จำ�ำ เป็น็ ที่่จ� ะต้้องใส่่ก็็ได้้ค่่ะ
ครููกลอย : แล้้วคนอื่่�นๆ ล่่ะคะ มิสิ า ในช่่วงท้้ายของมิิสาใส่่อะไรเอ่่ย
มิิสา : ใส่่ข้้อมููลว่่ามาจากไหนค่่ะ
ครููกลอย : ใส่่ข้้อมููลนะ ที่่�มาที่่�เราจะอธิิบายไปแล้้วว่่าช่่วงท้้ายหรืือมีีช่่วงที่่�กำำ�ลัังพููดเลย
ก็็ได้้ ส่่วนหนึ่่�งที่่�น้ำ�ำ�ตาลแลกเปลี่่�ยนไปว่่าครููให้้ไปเพิ่่�มเติิม เนื้้�อหาตอนนี้้�
น้ำ��ำ ตาลช่่วยขยายหน่่อยค่่ะ เนื้้�อหาควรเป็็นยัังไงบ้้าง (ใน) หััวข้้อย่่อย

• 136 •

น้ำำ�� ตาล : ก็็คืือเหมืือนจะมีีที่่�มา สำ�ำ หรัับคนอื่�่นที่่�ทำ�ำ เรื่�่องขนมหวาน ส่่วนใหญ่่ที่่�ทำ�ำ
สํํานวนไทยก็็ที่่�มาว่่ามาจากตััวไหนในรามเกีียรติ์์� หรืือว่่าตััวละครอะไร
ในรามเกียี รติ์์� แล้้วก็เ็ หตุผุ ลที่่เ� ขาตั้้ง� ชื่อ่� นั้้น� แล้้วก็ข็ ยายว่่าแบบว่่าทำำ�ไมเขาถึงึ
ตั้้�งชื่�่อนี้้� เช่่น ถ้้าเป็น็ ขนม เพราะว่่าเหมืือนอะไร ในตอนไหนนะคะ

ครููกลอย : น่่าจะเหตุกุ ารณ์ใ์ ดในเรื่อ่� ง เพราะว่่าถ้้าเราเล่่าเฉพาะเนื้้อ� หาที่่เ� ราเลืือกมาเลย
มันั จะไม่่เห็น็ ความเชื่อ่� มโยงของอิทิ ธิพิ ลของรามเกียี รติ์์� ฉะนั้้น� เพิ่่ม� เหตุกุ ารณ์์
เข้้าไปนิิดหนึ่่�ง ซึ่่�งหลายคน (ทำ�ำ ) ช่่วงเกริ่�นดีีแล้้วว่่ามีอี ะไรบ้้าง ยกตัวั อย่่าง
แล้้วค่่อยไปเจาะเฉพาะเรื่�่องนั้้�นชััดๆ ใครมีีคำ�ำ ถามอะไรไหมคะ ถ้้าไม่่มีี
เดี๋๋�ยวจะให้้แยกย้้ายไปแก้้ไขงาน งั้้น� กลุ่่�มนี้้เ� ชิิญออกได้้เลยค่่ะ

เรื่�่องการใช้้คำ�ำ ถามเพื่่�อการเรีียนรู้้�ในชั้้�นเรีียน หากครููตั้้�งคำ�ำ ถามอย่่างเป็็นลำำ�ดัับ
มีีคำำ�ถามย่่อยเพื่่�อขยายคำ�ำ ตอบจะเป็็นการช่่วยให้้ผู้้�เรีียนได้้คิิดระดัับลึึก แต่่บางครั้�ง
ครููต้้องพึงึ ระวัังว่่า หากครููตั้้�งคำ�ำ ถามด้้วยภาษาที่่�นัักเรียี นยังั ไม่่รู้้�จัักความหมาย นัักเรีียน
บางคนอาจไม่่สามารถระบุุคำ�ำ ตอบออกมาได้้ทัันทีี นอกจากนี้้� ครููยัังต้้องให้้เวลาเพื่่�อให้้
นัักเรีียนได้้คิิดใคร่่ครวญก่่อนตอบ ไม่่ด่่วนรัับคำ�ำ ตอบ หรืือตั้้�งคำ�ำ ถามขยายความเข้้าใจ
ทั้้ง� นี้้� บางคำ�ำ ถามที่่ร� ะบุใุ นแผนการสอนสามารถปรับั เปลี่่ย� นได้้ตามสถานการณ์ใ์ นห้้องเรียี น
หากในกรณีีที่่�นัักเรีียนไม่่สามารถตอบคำำ�ถามได้้จริิงๆ นัักเรีียนมีีสิิทธิิตอบว่่า “ไม่่รู้้�”
คืือนัักเรีียนตอบไม่่ได้้ ครููก็ต็ ้้องยอมรับั ว่่าตอบไม่่ได้้
นอกจากนี้้ � นักั เรียี นยังั มีี “สิทิ ธิใิ นการเงียี บ” โดยไม่่มีกี ารลงโทษใดๆ ไม่่ว่่าทางวาจา
กิริ ิยิ า หรืืออื่น�่ ๆ แต่่นั่น� ไม่่ใช่่ปลายทางที่่ค� รููจะยินิ ยอมต่อ่ การตอบว่่า “ไม่่รู้้”� ของนักั เรียี น
ผู้้�นั้้�น ครููต้้องมีีวิิธีีเปลี่่�ยนความไม่่รู้้�เป็็นความรู้ �ร่่วมกัันโดยตั้้�งคำำ�ถามให้้เพื่�่อนร่่วมเสวนา
ช่่วยกันั หาคำำ�ถาม แม้้จะไม่่ใช่่คำ�ำ ตอบในใจของนักั เรียี นผู้น้� ั้้น� แต่ค่ รููต้้องแสดงเจตจำ�ำ นงว่่า
ไม่่มีีคำำ�ตอบถููกผิิดในการแสดงความคิิด รวมถึึงเป็็นการขยายความคิิดให้้ผู้�้ร่่วมเสวนา
ได้้หยิิบยกประเด็็นที่่ไ� ม่่รู้้�มาหาคำำ�ตอบร่่วมกััน

• 137 •

หากท่่านใดได้้อ่่านบทสนทนาชั้้น� เรียี นของครููกลอยในคาบนี้้แ� ล้้ว อาจจะตั้้ง� ข้้อสังั เกตว่่า
ชั้้�นเรีียนนี้้�มีีกี่่�คน ทำำ�ไมนัักเรีียนเสวนากัันอยู่�่ไม่่กี่่�คน การสอนแบบเสวนาที่่�ดีีต้้องให้้
เด็็กได้้แสดงความคิิดเห็็นทุุกคนหรืือไม่่ นัักเรีียนที่่�ไม่่ค่่อยได้้แสดงความคิิดเห็็นจะเกิิด
การเรีียนรู้้�ในคาบนี้้�หรืือไม่่ และมีีวิธิ ีีการตรวจสอบนัักเรีียนรายบุคุ คลอย่่างไร
ข้้อความบางตอนในบันั ทึกึ ชุดุ สอนเสวนาสู่ก่� ารเรียี นรู้้เ� ชิงิ รุกุ ๙ กรอบปฏิบิ ัตั ิกิ ารที่่� ๕
ตั้้�งคำำ�ถาม ได้้กล่่าวถึึงการที่่� “ครููถามนัักเรีียนสองสามคน ให้้พููดสิ่่�งที่่�ตนคิิด เพื่่�อนๆ
ในชั้้น� ตั้้ง� ใจฟังั การเรียี นรู้้เ� กิดิ ขึ้้น� ทั้้ง� ในผู้พ้� ููดและผู้ฟ้� ังั ” และ “ครููควรให้้นักั เรียี นสองสามคน
ได้้เสวนาแลกเปลี่่�ยนยาวๆ ดีีกว่่าเสวนาสั้้�นๆ กัับนัักเรีียนทุุกคนอย่่างทั่่�วถึึง” ได้้กลาย
มาเป็็นกุุญแจสำ�ำ คััญของจุุดตั้้�งต้้นในการจััดกระบวนการเสวนาในชั้้�นเรีียนที่่�ทำำ�ให้้เกิิด
ประสิิทธิิภาพ ดัังนั้้�น ในชั้้�นเรีียนนี้้�จึึงปรากฏภาพของนัักเรีียน ๓ - ๔ คน มาเสวนา
แลกเปลี่่�ยนกัันยาวๆ มีีประเด็็นต่อ่ ยอดอย่่างมีปี ระโยชน์์ต่่อเพื่�อ่ นร่่วมชั้้น� ซึ่่ง� เห็็นได้้จาก
การแสดงความคิดิ เห็น็ ที่่ต� อบคำ�ำ ถามจากคำ�ำ ตอบของเพื่อ่� น งานเขียี นสรุปุ ลำ�ำ ดับั การสื่อ�่ สาร
รููปแบบวิดิ ีโี อ และวิดิ ีโี อเล่่าเรื่อ�่ งอิทิ ธิพิ ลของรามเกียี รติ์์ใ� นสังั คมที่่น� ักั เรียี นได้้นำำ�ข้้อคิดิ เห็น็
จากการแลกเปลี่่�ยนไปพััฒนาจนสมบููรณ์์ขึ้ �น รวมไปถึึงการใช้้ “คำำ�ถามเพื่�่อตรวจสอบ
ความคิดิ และคำำ�ถามเพื่อ�่ ขยายความเป็น็ เครื่อ่� งมืือที่่ไ� ม่่หยุดุ ที่่ค� ำ�ำ ตอบ การเสวนาต่อ่ เนื่อ�่ ง
ทำ�ำ ให้้เกิิดการเรีียนรู้้�ระดัับลึึกและเชื่่�อมโยง หลัักการสำ�ำ คััญคืือ ใช้้คำำ�ถามหลายๆ แบบ
คละกััน โดยครููมีีสติิอยู่่�ตลอดเวลาว่่าต้้องมีีคำำ�ถามที่่�ซัับซ้้อน ต้้องการความคิิดชั้้�นสููง
ในสััดส่่วนที่่�สููงพอ อาจใช้้เทคนิคิ think – pair – share เพื่�่อกระตุ้้�นให้้นัักเรีียนร่่วมมืือ
กัันในการเรีียนรู้้”� อีกี ด้้วย
สิ่่�งสำำ�คััญที่่�สุุดในวัันนี้้�ที่่�ครููกลอยได้้มอบให้้กัับนัักเรีียนซึ่่�งจะมีีประโยชน์์ไปจนชั่่�วชีีวิิต
ด้้วยการทำำ�ให้้พวกเขามีีความมุ่่�งมั่่น� ต่อ่ การทำำ�งานให้้มีคี ุณุ ภาพสููง ที่่�เริ่�มจากการที่่�ครููพา
ตั้้�งเป้า้ หมายสููง แล้้วนำำ�พาให้้นักั เรียี นทุกุ คนได้้รู้้�จัักวิธิ ีกี ารบรรลุเุ ป้า้ หมายนั้้น� ด้้วยตนเอง
จากการเรีียนรู้้�วิิธีีการทำ�ำ งานของเพื่�่อนบางคนที่่�เดิินทางไปถึึงเป้้าหมายนั้้�นมาก่่อนแล้้ว
ด้้วยการใช้้คำำ�ถามตรวจสอบวิธิ ีกี ารไปถึึงผลลััพธ์์ที่่ต� ้้องการนั่่�นเอง

• 138 •

ภููมิธิ รรม ภููมิิไทย ในรามเกีียรติ์์ � คุณุ ครููกลอย – เกศรัตั น์์ มาศรีี

เรื่อ� งเล่่าจากห้้องเรียี น

ภาคเรียี นที่่� ๑ คุณุ ครููแบงก์์ - ภิญิ โญ เสาร์ว์ ันั ดีี ครููผู้ส้� อนหน่่วยสตููดิโิ อสื่อ่� สร้้างสรรค์์
และผลิติ ภััณฑ์เ์ พื่่�อสังั คม ระดับั ชั้้น� มัธั ยมศึกึ ษาปีีที่่� ๔ - ๕ โรงเรียี นรุ่่ง� อรุณุ ได้้วางแผน
การเรีียนรู้้�ภายใต้้หน่่วยการเรีียนรู้้� “Creative Platform: Niche for COVID-19”
ที่่�มีีเป้้าหมายการเรีียนรู้้�คืือ รัับรู้ �และเข้้าใจสถานการณ์์เศรษฐกิิจในช่่วงการระบาดของ
โรคโควิดิ ๑๙ ว่่าส่่งผลต่อ่ วิถิ ีชี ีวี ิติ ความเป็น็ อยู่ผ่� ู้ค้� ้้าขายในปัจั จุบุ ันั เป็น็ อย่่างมาก อันั เกิดิ จาก
ระบบการค้้าและการตลาดแบบดั้้�งเดิิม หรืือแม้้กระทั่่�งการตลาดแบบใหม่่ที่่�ปรัับต่่อ
สถานการณ์์การระบาดของโรคโควิิด ๑๙ ได้้ยาก มีีจุุดติิดขััดเกิิดขึ้้�น นัักเรีียนสามารถ
ร่่วมคิิดออกแบบและสร้้างแพลตฟอร์์มที่่�สามารถช่่วยเหลืือชุุมชนเหล่่านั้้�น ให้้สามารถ
ทำำ�มาหากินิ ได้้มากขึ้น�
การเรีียนรู้้�ในสตููดิิโอสื่�่อสร้้างสรรค์์และผลิิตภััณฑ์์เพื่�่อสัังคมของภาคเรีียนนี้้� เริ่�มต้้น
ด้้วยการเรีียนออนไลน์์มาจนถึึงปััจจุุบััน (เดืือนสิิงหาคม ๒๕๖๔) อัันเนื่่�องมาจาก
สถานการณ์ก์ ารระบาดของโรคโควิดิ ๑๙ ที่่ม� ีคี วามรุนุ แรงมากขึ้น� ทำำ�ให้้การจัดั การเรียี น
การสอนและการเรียี นรู้้ข� องนักั เรียี นลดประสิทิ ธิภิ าพ ไม่่เป็น็ ไปตามเป้า้ หมายที่่ไ� ด้้วางไว้้
ตั้้ง� แต่่แรก ไม่่ว่่าจะเป็น็ การเข้้าใจปัญั หาจากการลงมืือทำำ�งาน การทำำ�งานร่่วมกันั เป็็นทีีม
การทำ�ำ งานเพื่�่อพััฒนาทัักษะของนัักเรีียนแต่่ละคน แต่่ครููแบงก์์ก็็ได้้พยายามที่่�จะให้้
นัักเรีียนได้้เข้้าใจปััญหาของสถานการณ์์การระบาดของโรคโควิิด ๑๙ โดยเฉพาะ
สถานการณ์ก์ ารทำ�ำ ธุรุ กิจิ ของผู้ป�้ ระกอบการว่่าเกิดิ อะไรขึ้น� กับั พวกเขาบ้้าง ผ่่านการพููดคุยุ
ทำำ�งาน และประสานงานกับั ผู้ป�้ ระกอบการ เพื่อ่� สร้้างภาพของเรื่อ่� งราว เหตุแุ ละผลกระทบ
หรืือแม้้กระทั่่ง� แนวทางในการแก้้ปัญั หาของกลุ่่ม� คนเหล่่านั้้น� รวมทั้้ง� นักั เรียี นมีสี ่่วนในการ
ร่่วมช่่วยเหลืือหรืือบรรเทาปััญหานั้้น� ได้้อย่่างไร

• 140 •

การเรียี นการสอนที่่จ� ะยกตัวั อย่่างต่อ่ ไปนี้้� อยู่ใ�่ นช่่วงระหว่่างการทำำ�โครงงานที่่น� ักั เรียี น
แต่ล่ ะกลุ่่ม� ได้้เลืือกกลุ่่ม� ผู้ป�้ ระกอบการที่่ไ� ด้้รับั ผลกระทบจากการระบาดของโรคโควิิด ๑๙
โดยกำำ�ลังั เข้้าสู่ก�่ ระบวนการรวบรวมข้้อมููลและวิเิ คราะห์ป์ ัญั หา จนนำ�ำ ไปสู่ก่� ารหาแนวทาง
ในการร่่วมช่่วยเหลืือหรืือบรรเทาปััญหานั้้�น ซึ่่�งนัักเรีียนได้้ใช้้วิิธีีการคิิดเชิิงออกแบบ
(Design Thinking) ในการทำ�ำ งาน และกระบวนการทั้้ง� หมดอยู่ภ�่ ายใต้้แนวคิดิ การพัฒั นา
อย่่างยั่่ง� ยืืน (SDGs) ในเป้า้ หมายที่่� ๘ คืือการส่่งเสริมิ การเติบิ โตทางเศรษฐกิจิ ที่่ต� ่อ่ เนื่อ่� ง
ครอบคลุุม และยั่่ง� ยืืน การจ้้างงานเต็็มที่่� มีีผลิิตภาพ และการมีีงานที่่�เหมาะสมสำ�ำ หรัับ
ทุกุ คน และในคาบนี้้จ� ะเป็น็ การนำำ�เสนอความคืืบหน้้าของการทำ�ำ โครงงาน และตรวจสอบ
ความเข้้าใจในการทำำ�งานของกลุ่่ม� นักั เรียี น กลุ่่ม� ที่่เ� ลืือกศึกึ ษาผู้ป้� ระกอบการ “คุณุ ปรีดี า -
ร้้านวััตถุุดิิบอาหารทะเล” ที่่�กลุ่่�มนี้้�มีีสมาชิิกประกอบด้้วย อััญ เอย กุุงซุ้้�ง และอิิน
ซึ่่ง� ครููแบงก์จ์ ะใช้้การถามเพื่อ่� เริ่ม� การเสวนา เพื่อ่� ขยายความ และเพื่อ่� ตรวจสอบความคิดิ
เหตุผุ ล หรืือข้้อมููลหลัักฐาน
ครููแบงก์์ : มา... ถึงึ เวลาแล้้วครัับ เปิดิ กล้้องเลยทุุกคน ก่่อนอื่�่นอยากให้้อัปั เดตนะครับั

ว่่าแผนสัปั ดาห์น์ ี้้เ� ราจะทำำ�อะไรกันั บ้้างในแต่ล่ ะกลุ่่ม� ย่่อยนะครับั เริ่ม� กลุ่่ม� ไหน
ก่่อนก็็ได้้เลย เชิิญ เอาเป็น็ กลุ่่�มอัญั (กลุ่่�มวััตถุดุ ิบิ อาหารทะเล) ขึ้้�นมาก่่อน
ก็ไ็ ด้้ครัับ... มา กลุ่่ม� อัญั ขึ้�นมาก่่อนเลย เชิิญอััปเดตก่่อน
อััญ : รู้�สึึกว่่ากลุ่่�มอััญต้้องหาข้้อมููลเพิ่่�มเติิมเยอะมาก เพราะว่่ามัันเป็็นเรื่�่องซีีพีี
(เจริิญโภคภัณั ฑ์)์ ใช่่ไหมคะ
ครููแบงก์์ : ขอย้้อนหน่่อยว่่าอาทิติ ย์ท์ ี่่แ� ล้้วเราทำ�ำ อะไรเสร็จ็ แล้้วเราต้้องทำ�ำ อะไรต่อ่ ติดิ ขัดั
อะไร

• 141 •

อัญั : ตอนแรกกลุ่่�มอััญจะทำ�ำ เรื่�่องซีีพีี เลยไปถามจากพี่่�ปรีีดา (ผู้้�ประกอบการที่่�
นัักเรีียนเลืือก) แต่่ว่ าเขาไม่่ได้้ตอบละเอีียดอะไรขนาดนั้้�น เหมืือนว่่าเขา
พบปััญหาก็็จริิง แต่่ไม่่ได้้รู้้�สึึกว่่าเป็็นปััญหาสำ�ำ หรัับเขาขนาดนั้้�น ลัักษณะ
การตอบของเขาเลยตอบแบบกว้้างๆ พวกเราเลยคิดิ ว่่าเราจะไปค้้นจากกููเกิลิ
เพื่่�อลองศึึกษาเกี่่�ยวกัับซีีพีีเองเลย พอไปเสิิร์์ชมาก็็พบว่่ามีีคนทำำ� SWOT
(หลักั การการวิเิ คราะห์ท์ างการตลาดเพื่อ�่ วางแผนการทำ�ำ ธุรุ กิจิ ประกอบด้้วย
Strengths (จุุดแข็็ง)/ Weaknesses (จุุดอ่่อน)/ Opportunities (โอกาส)/
Threats (อุุปสรรค)) อยู่�่แล้้วหลายแหล่่ง ก็็เลยคิิดว่่าสามารถเอาข้้อมููล
มาต่อ่ ยอดได้้ ตอนนี้้�ก็ก็ ำำ�ลังั ค่่อยๆ อ่่านข้้อมููลแล้้วมาเขียี นสรุปุ ให้้มันั ตรงกับั
หััวข้้อของเรา เรื่�อ่ งกระทบต่อ่ ผู้้ค� ้้ารายย่่อยอย่่างไร

ครููแบงก์์ : จริิงๆ ในกลุ่่�มใหญ่่กลุ่่�มนี้้� มีี ๓ กลุ่่�มย่่อย ซึ่่�งมีีกลุ่่�มที่่�ได้้เครื่่�องมืือ SWOT
ไปแล้้ว ๒ กลุ่่�มย่่อย ยัังเหลืืออีีก ๑ กลุ่่�มย่่อย ที่่�ยัังไม่่ได้้เครื่่�องมืือนี้้�ไปใช้้
ทีีนี้้�ขอย้้อนกลัับมาถามที่่�กลุ่่�มอััญอีีกทีีว่่า ใครก็็ได้้ในกลุ่่�มนี้้� ทั้้�งเอย อััญ
กุงุ ซุ้้ง� เห็น็ ว่่าเครื่อ่� งมืือที่่ค� รููได้้ให้้ไป ช่่วยทำำ�ให้้เห็น็ ภาพการทำำ�โครงงาน หรืือ
มีคี วามชัดั เจนขึ้้น� มากน้้อยเพีียงใด
• 142 •

อััญ : มันั ก็เ็ ห็น็ ภาพชัดั ขึ้้น� นะคะ พอเรารู้ว� ่่าเราจะเขียี นอะไรบ้้าง เพราะว่่า SWOT
มัันมีี ๔ หััวข้้อที่่�เราจะต้้องหาข้้อมููลมาใส่่ มัันก็็จะเห็็นว่่าในซีีพีีมีีจุุดอ่่อน
จุุดแข็็งอย่่างไรบ้้าง เขามีีโอกาสอะไรมากกว่่าคนอื่�่น หรืือว่่าเขาต้้องประสบ
อะไร เราก็จ็ ะรู้�ว่่าเราจะต้้องแก้้ปัญั หาของผู้้ค� ้้ารายย่่อยอย่่างไร

ครููแบงก์์ : มีีคนอื่�น่ ช่่วยเสริิมไหม
กุงุ ซุ้้ง� : ค่่ะ ก็็เหมืือนกัับที่่�อัญั พููดไป มัันทำำ�ให้้เห็็นชัดั ขึ้้น� เราลองไปทำำ� SWOT ของ

ทั้้ง� มุมุ ผู้ป�้ ระกอบการ และมุมุ ของธุรุ กิจิ ซีพี ีมี าแล้้ว แต่่ว่ามันั ยังั มีตี รงที่่ไ� ม่่เข้้าใจ
คืือ Opportunities กับั Threats
ครููแบงก์์ : ครููนุกุ จะช่่วยเติิมไหมว่่าสองตััวนี้้�คืืออะไร
ครููนุุก : ค่่ะ ได้้ค่่ะ... โอกาส หรืือ Opportunities ในแง่่ของซีีพีี ก็็อาจจะเป็็น
ระบบทุนุ นิยิ มที่่ค� นรักั ความสะดวกสบาย เขาจึงึ มีโี อกาสตรงนี้้ � มันั เลยทำำ�ให้้
เอื้อ� จนกลัับมาเป็น็ จุดุ แข็ง็ ของเขา Opportunities กัับ Strengths มัันจึึงเอื้อ�
ต่อ่ กััน แต่่ไม่่ใช่่การเอื้�อกัันโดยตรง เพียี งแต่่ว่าจุดุ แข็็งบริิษััทเป็น็ คนกำ�ำ หนด
หรืือควบคุุมมัันเองได้้ แต่่ Opportunities มัันหมุุนอยู่�่รอบโลก เกิิดขึ้้น� เป็็น
Trend หรืือพฤติกิ รรมของผู้บ้� ริโิ ภคก็ไ็ ด้้ หรืือจะเป็น็ เทคโนโลยีหี ลายๆ อย่่างที่่�
เปลี่่ย� นไป ตรงนี้้เ� ลยทำำ�ให้้เป็น็ โอกาสได้้ หรืือแม้้กระทั่่ง� อาจจะไม่่แค่่ตัวั บุคุ คล
อาจจะเป็น็ รัฐั บาลก็ไ็ ด้้ ของโลก ของประเทศ ก็จ็ ะเป็น็ โอกาสได้้เช่่นเดียี วกันั
ส่่วนอุุปสรรคเช่่นเดียี วกันั เลย สโคปเดียี วกััน แต่่เป็็นแง่่ลบ
หลัังจากนั้้�นครููแบงก์์ก็็ได้้พููดคุุย ซัักถาม และเติิมประเด็น็ การทำ�ำ งานให้้กัับนัักเรีียน
กลุ่่�มที่่เ� หลืือ และครููนุุกที่่�เป็็นครููช่่วยสอน ได้้ช่่วยให้้ความรู้�ในเรื่อ�่ ง SDGs (Sustainable
Development Goals) แก่่นักั เรียี น แล้้วจึงึ เข้้าสู่ป�่ ระเด็็นซักั ถามความเข้้าใจกัับนักั เรียี น

• 143 •

• 144 •

ครููแบงก์์ : ทีนี ี้้� ครููจะถามย้้อนจากสิ่่ง� ที่่ไ� ด้้ฟังั จากครููนุกุ ไปเมื่อ่� สักั ครู่ �่ คิดิ ว่่าสิ่่ง� ที่่ค� รููเอามา
พููดวัันนี้้� เรื่อ่� ง SDGs มันั จะไปช่่วยอะไรเรื่่อ� งของโปรเจกต์ข์ องเราบ้้าง

เอย : คิดิ ว่่าน่่าจะได้้นะ น่่าจะทำ�ำ ให้้เราคิดิ ได้้หลากหลายมุมุ มากขึ้น� อย่่างที่่ค� รููบอกว่่า
เลืือกเรื่่�องหนึ่่�ง มัันก็็โยงไปได้้อีีกหลายเรื่�่อง ก็็จะทำำ�ให้้เราเห็็นมุุมที่่�กว้้างขึ้ �น

ครููแบงก์์ : คำ�ำ ถามสุดุ ท้้ายก่่อนไป วันั นี้้เ� ราได้้ประเด็็นอะไรไปในการทำำ�โปรเจกต์์ต่่อ
กุงุ ซุ้้�ง : การทำำ� SWOT ค่่ะ
ครููแบงก์์ : มีเี รื่�่อง SWOT ที่่จ� ะต้้องเอาไปทบทวนอีกี ทีหี นึ่่ง� นะในบางกลุ่่ม� แล้้วประเด็็น

อื่น�่ ล่่ะ
เอย : จะได้้รู้้ว� ่่าเราแก้้ปัญั หาอะไรกันั แน่่ คืือตอนนี้้เ� รายังั ไม่่ได้้เลืือกใช่่ไหมว่่าเราจะ

แก้้ปัญั หาตรงจุดุ ไหน พอฟังั อันั นี้้�น่่าจะทำำ�ให้้เลืือกได้้ชัดั เจนมากขึ้�นค่่ะ
ครููแบงก์์ : สำำ�หรับั วันั นี้้� หวัังว่่าทุุกคนจะได้้หมุุดหมายในการไปทำำ�งานต่่อนะครัับ
การได้้เสวนาพููดคุยุ ทำ�ำ ความเข้้าใจในประเด็น็ การทำำ�โครงงานร่่วมกับั นักั เรียี นในครั้ง� นี้้�
ทำ�ำ ให้้ครููสามารถประเมินิ ได้้ว่่านักั เรียี นยังั มีขี ้้อติดิ ขัดั ในการทำ�ำ งานในเรื่อ่� งใด ด้้วยการใช้้
บัันไดของคำำ�ถามอย่่างเป็็นลำ�ำ ดัับขั้�น เพื่�่อเชื่่�อมโยงความรู้�ความเข้้าใจเดิิมเข้้ากัับความรู้�
เพิ่่�มเติิมที่่�เพิ่่�งได้้รัับไป ซึ่่�งจะช่่วยให้้การทำำ�โครงงานในขั้้�นถััดไปสามารถขัับเคลื่่�อนไปได้้
ด้้วยความรู้�และความเข้้าใจที่่เ� กิดิ ขึ้้น� จากตััวนัักเรีียนเอง

• 145 •

โครงงานเพื่�อ่ สร้้างงานให้้ยั่่ง� ยืืน คุณุ ครููแบงก์์ – ภิญิ โญ เสาร์ว์ ันั ดีี



๑๐

กรอบปฏิิบ(ัEัติxกิ tาeรnทdี่�่i๖ngข)ยายความ

บัันทึึกนี้้�ตีีความจาก บทที่่� ๗ Repertoire 6: Extending และส่่วนหนึ่่�งของ
Appendix I

กรอบที่่� ๖ “การพููดขยายความ” นี้้� ต่่อเนื่�่องมาจากกรอบที่่� ๕ “ตั้้�งคำำ�ถาม”
คืือเมื่�่อมีีการถามก็็มีีการตอบ ตามด้้วยการประเมิินหรืือให้้คำำ�แนะนำ�ำ ป้้อนกลัับ
ตามโมเดล IRE/ IRF ที่่เ� ราคุ้้น� เคยกันั ดีแี ล้้ว การพููดขยายความช่่วยให้้ “จังั หวะที่่ส� าม”
(the third turn) ของ IRE/ IRF ขยายยาวออกไป สร้้างคุณุ ค่่าต่อ่ การเรียี นรู้้เ� พิ่่ม� ขึ้น�
มากมาย ตรงตามเป้้าหมายของการสอนแนวสานเสวนาในบันั ทึึกชุุดนี้้�
การพููดขยายความ ทำำ�ให้้ “จังั หวะที่่ส� าม” เปลี่่ย� นจาก “ป้อ้ นกลับั ” (feedback)
ไปเป็็น “ป้้อนไปข้้างหน้้า” (feed forward) สร้้างการคิิดและการเสวนาต่่อเนื่่�อง
โดยสำำ�นัักวิิจััยต่่างๆ ให้้ชื่�่อกระบวนการพููดขยายความนี้้�มากมายหลากหลายชื่�่อ
หลากหลายความหมาย ได้้แก่่ ขยายความ (elaboration) ถกเถีียง (querying)
พููดใหม่่ (revoice) ใช้้ถ้้อยคำำ�ใหม่่ (rephrase) ท้้าทาย (challenge) สังั เคราะห์ใ์ หม่่
(recapitulation) ทำ�ำ ความชัดั เจน (clarify) สรุุป (summarise) ทำ�ำ นาย (predict)
การพููดป้อ้ นไปข้้างหน้้านี้้� ควรมาจากทั้้ง� ครููและนักั เรียี น โดยนักั เรียี นพููดมากกว่่า
เมื่�่อนัักเรีียนพููดครููฟัังเพื่่�อทำำ�ความเข้้าใจการคิิดหรืือวิิธีีคิิดของนัักเรีียน และเพื่่�อใช้้
เป็็นข้้อมููลป้้อนกลัับแก่่ครูู สำ�ำ หรัับครููนำำ�มาใช้้ปรัับปรุุงการสอนของตน รวมทั้้�ง
เป็น็ ข้้อมููลเพื่�อ่ นำำ�ไปแลกเปลี่่ย� นเรีียนรู้้ก� ัับเพื่่�อนครููในกิจิ กรรม PLC

• 148 •

คำ�ำ พููดใน “จังั หวะที่่ส� าม” นี้้� อาจมีลี ักั ษณะต่า่ งกันั ได้้ ๒ แบบ คืือ (๑) เป็น็ ถ้้อยคำำ�
เชิิงเอื้�อให้้เกิิดการคิิดต่่อเนื่่�อง สู่่�การทำ�ำ ความเข้้าใจวิิธีีคิิดและวิิธีีเรีียนของตนเอง
หนังั สืือใช้้คำำ�ว่่า facilitative feedback (๒) เป็น็ ถ้้อยคำำ�ที่่�บอกว่่าคำ�ำ ตอบถููกหรืือไม่่
และควรทำ�ำ อะไรต่อ่ ไปที่่ห� นังั สืือใช้้คำำ�ว่่า directive feedback
การพููดเพื่่�อนำำ�ไปสู่่�การเสวนาแบบขยายความนี้้� มีีความเสี่่�ยงที่่�จะก่่อความ
ไม่่เสมอภาคทางการเรีียนรู้้�ในชั้้�นเรีียนมากยิ่่�งกว่่าการตั้้�งคำ�ำ ถามในบัันทึึกที่่�แล้้ว
มีีผลการวิิจััยที่่�ทำ�ำ ใน ๕ ประเทศที่่�เป็็นสัังคมที่่�ความเหลื่�่อมล้ำ��ำ ทางสัังคมน้้อย
ได้้แก่่ เดนมาร์ก์ ฟิินแลนด์์ ไอซ์แ์ ลนด์ ์ นอร์เ์ วย์์ และสวีเี ดน ได้้ผลว่่าการให้้คำำ�พููด
ป้้อนกลัับ (feedback) ของครููแก่่นัักเรีียนจากต่่างสถานะทางเศรษฐกิิจและสัังคม
มีีความแตกต่่างกััน รวมทั้้�งนักั เรีียนจากต่า่ งสถานะดังั กล่่าวตีีความคำ�ำ พููดป้้อนกลัับ
เดีียวกััน ต่่างกััน นี่่�คืือประเด็็นอ่่อนไหวที่่�สามารถนำ�ำ มาเป็็นโจทย์์วิิจััยชั้้�นเรีียน
ในบริบิ ทไทยได้้
คำ�ำ พููดในจังั หวะที่่ส� าม อาจเรียี กว่่าเป็น็ การพููดเพื่อ�่ เคลื่อ�่ นการเสวนาต่อ่ (talk move)
โดยอาจทำำ�ได้้ใน ๓ รููปแบบ (talk format) คืือ ทำำ�ทั้้ง� ชั้้น� แบ่่งกลุ่่�มย่่อย หรืือจับั คู่�่
นัักเรีียน การเคลื่�่อนการเสวนาต่่อในจัังหวะที่่�สาม เป็็นกิิจกรรมที่่�ขาดไม่่ได้้ในการ
สอนแนวสานเสวนา
หนัังสืือให้้คำำ�แนะนำ�ำ ๔ ประการสำำ�หรัับการพููดเพื่่�อนำำ�สู่่�การขยายความ ดัังนี้้�
(๑) เพื่อ�่ ให้้นักั เรีียนเกิดิ การเรีียนรู้้�อย่่างได้้ผลดีีผ่่านการอภิิปราย ประการแรกต้้อง
ให้้นัักเรีียนพููด เพื่�่อได้้แสดงออกอย่่างมีีความหมาย และได้้รัับการรัับฟัังและเข้้าใจ
(๒) ต้้องทำ�ำ ให้้นักั เรียี นฟังั ซึ่่ง� กันั และกันั อย่่างตั้้ง� ใจ (๓) การอภิปิ รายต้้องไม่่ทำ�ำ อย่่าง
ผิิวเผินิ นักั เรีียนต้้องมีีการเจาะลึึกทำ�ำ ความเข้้าใจเหตุุผลของตนเอง (๔) เป้้าหมาย
สำ�ำ คััญที่่�สุดุ คืือ เพื่�่อให้้นัักเรียี นทำ�ำ ความเข้้าใจเหตุุผลของคนอื่่น�
การพููดเพื่่�อส่่งเสริิมการขยายความมีี ๔ เป้้าหมาย ๙ การขัับเคลื่�่อน (move)
ดัังต่่อไปนี้้�

• 149 •