ວິຊາ ການຈັດແບ່ງພືດ

142 1.14.3. Family Menispermaceae (ຕະກຸນບໍລະເພັດ), ເປັນພືດທີ ່ ມີລໍາຕົນ້ ອວບນໍ ້າ, ມີໃບເປັນໃບ ດ່ ຽວທີ ່ ຕດິ ລຽງແບບສະຫ ັບ, ເສັນ້ ໃບແຕກແບບ palmate, ຂອບໃບລຽບ ຫ ືວໍ ້າເລກິ ເປັນແສກ. ດອກເປັນດອກ ດ່ ຽວສີຂຽວ ແລະ ມີເພດດຽວ, ດອກມີຂະໜາດນ້ອຍ, ກີບລວມມີຈໍານວນ 4-6 ກີບ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 6 ອນັທີ ່ຕດິ ຢູ່ ກາງກີບດອກ, ເກສອນເພດແມ່ ມີ 3-6 ອັນ ເຊິ ່ ງເປັນຮັງໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບພາຍໃນມີ 1 ຫ້ອງ ແລະ ມີໄຂ່ ສອງ ເມັດແຕ່ ສົມບູນພຽງ 1 ເມັດ, ເກີດໝາກແບບແກ່ ນດຽວແຂງ ຫ ືໝາກແຫ້ງແກ່ ນຫ ້ອນ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີແກ່ ນທີ ່ມີຮູບ ໂຄ້ງ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນພຶດສະພາເຖິງເດືອນກໍລະກົດ. ຕະກຸນບໍລະເພັດມີ ປະມານ 70 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 400 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ເຄືອທອງ (Anamirta cocculus), ຂີໝ້ ິ ້ນເຄືອ (Anamirta flava), ເຄືອໃສ້ໄກ່ (Diploclisia glaucescens ), ກໍາແພງເຈັດຊັນ້ (Fibraena tinctoria), ຜັກ ໜັງ (Fibraena sagittata), ເຄອຶກົນ້ ປິດ (Stephania hernandifolia), ເຄືອຍ່ ານາງ (Tiliacora triandra ), ຊິງຊ້າຊາລີ(Tinospora cordifolia) ແລະ ບໍລະເພັດ (Tinospora nudiflora ). 1.15. Order Papaverales ບາງເອກະສານເອີ ້ນວ່າເຜົ ່າ Rhoedales ຫ ື Rhoeadales. ພດືໃນເຜົ ່ານີ ້ສ່ວນ ໃຫຍ່ເປັນພດືລົມ້ ລຸກ, ບາງຊະນດິອາດມເີນື ້ອໄມເ້ລກັ ນອ້ ຍ, ໃບເປັນໃບດ່ ຽວແຕ່ຊອບໃບອາດຈະມຂີອບວໍ ້າເລກິ , ບໍ ່ ມີເຈ້ຍກ້ານໃບ, ໃບຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ ຫ ື ເກືອບກົງກັນຂ້າມ, ດອກເປັນແບບ hypogynous ເຊິ ່ ງມເີພດຄບົ , ຮູບ ຮ່າງຂອງດອກໄດສ້ ດັ ສ່ ວນສມົ ດຸນ, ກບີດອກຢ່ ູແຍກກນັ ແລະ ມກັ ມຊີ ັນ້ ລະ 4 ກີບ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຫ າຍຫ ືອາດ ມີພຽງເລັກນ້ອຍ ໂດຍຢູ່ ແຍກກັນ ຫ ືອາດລວມກັນເປັນ 2 ກຸ່ ມ, ຫ້ອງຮັງໄຂ່ ເຊື ່ອມຕິດກັນ ຫ ືລວມກັນ, ມີໝາກ ແບບ capsule ຫ ື silique ເຊິ ່ ງພາຍໃນມເີມດັ ຂະໜາດນອ້ ຍ, ສະສມົ ອາຫານຫ າຍ, ຕົນ້ ອ່ ອນນ້ອຍ ແລະ ໂຄ້ງງໍ. ຕາມລະບົບການຈໍາແນກຂອງຮັດຊິນສັນພືດໃນເຜົ ່ ານີ ້ປະກອບມີ2 (family) ຄື: Papaveraceae ແລະ Funmariaceae ແຕ່ ໃນນີ ້ຈະເວົ ້າເຖິງລັກສະນະທາງສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດຂອງພືດໃນ Papaveraceae ດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : Family Papaveraceae (ຕະກຸນຝິ ່ ນ), ສ່ ວນໃຫຍ່ເປັນພດືລົມ້ ລຸກທີ ່ມອີ າຍຸ 1 ປີ ຫ ືຫ າຍປີ, ແຕ່ຍັງມີບາງ ຊະນິດທີ ່ ເປັນພດຶ ພຸ່ມ ແລະ ມນີອ້ ຍທີ ່ ເປັນໄມຢ້ ືນຕົນ້ ຂະໜາດນອ້ ຍ, ໃນລໍາຕົນ້ ແລະ ໝາກຈະມີນໍ ້າຢາງສີຂາວ ຫ ືສີ ເຫ ືອງອ່ ອນ ຫ ືສີຊົມພູອ່ ອນ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ, ການຕິດລຽງຂອງໃບເປັນແບບສະຫ ັບ, ຂອບໃບອາດລຽບ ຫ ຶເປັນ ວໍ ້າເລິກ. ດອກເປັນດອກດ່ ຽວແຕ່ ບາງຊະນິດເປັນດອກຊໍ ່ ແບບ raceme ຫ ືpanicle, ດອກມີຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ , ມີຂະໜາດໃຫຍ່ ມີສີສົດໃສເຊິ ່ ງສາມາດເຫັນໄດ້ຢ່ າງຊັດເຈນ, ດອກຈະເກີດຢູ່ ປາຍຍອດ, ດອກອ່ ອນໆມັກ ໂຄ້ງລົງເນື ່ ອງຈາກແພຈຸລັງຂອງກ້ານດອກຈະເລີນບໍ ່ ເທົ ່າກັນ, ກາບດອກມີ4 ຫ ື12 ກາບໂດຍແຍກເປັນ 2 ວົງຊັນ້ ກົກກາບຊ້ອນເຫ ື ່ອມກັນ ປາຍກີບເປັນຫຍັກ ແລະ ຂະນະດອກຈູມກີບດອກມັກຈະມ້ວນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນ ຫ າຍ ແຕ່ ໃນບາງຊະນິດຈຫຸ ຸ ດລົງມາເຫ ືອພຽງ 2 ອັນ ກ້ານເກສອນຍາວ ແລະ ເປັນອິດສະຫ ະລຽງເປັນວົງຫ າຍຊັນ້ ກັບເກສອນຕັ ້ງຊູແລະ ແຕກຕາມລວງຍາວເຂົ ້າຫາກາງດອກ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັບໄຂ້ເປັນແບບເທິງວົງກີບໂດຍມີ 2 ຫາຫ າຍຫ້ອງເຊື ່ອມລວມກັນ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍເມັດ ກ້ານເກສອນເພດແມ່ສັນ້ ຫ ືບໍ ່ມີຍອກເກສອນແຍກເປັນ ແສກເທົ ່າກັບຈໍານວນຮັງໄຂ່ ແລະ ມີອາຍຸທົນທານ. ໝາກເປັນໝາກແບບແຫ້ງແຕກກາງພູ(poricidal capsule) ໂດຍມີຮູເປີດຢູ່ ລຸ່ ມ persistant stigmata, ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນຈໍານວນຫ າຍ ໂດຍແກ່ ນຈະມີຂະໜາດນ້ອຍ ແລະ ມີອາຫານສະສົມປະເພດນໍ ້າມັນຢູ່ ຫ າຍ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນທັນວາເຖິງເດືອນມີ ນາ. ຕະກຸນຝິ ່ ນມີ28 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 250 ຊະນິດ, ຕົວຢ່ າງພືດບາງຊະນິດໄດ້ແກ່ : ຝິ ່ ນໜາມ (Argemone Mexicana ) ແລະ ຝິ ່ ນ (Papaver somnoferum ) ຮູບທີ9.9.

143 ຝິ ່ ນ (Papaver somnoferum ) ກະຫ ໍ ່າດອກ (Brassica olracea var. botrytis ) ຮູບທີ 9.9 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Papaverales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Capparidales (ຮູບຂວາ) 1.16. Order Capparidales ພດື ໃນເຜົ ່ານີ ້ສ່ ວນໃຫຍ່ເປັນພດືລົມ້ ລຸກ, ແຕ່ອາດມບີ າງຊະນດິ ເປັນໄມພຸ້່ມ, ໃບອາດເປັນໃບດ່ ຽວ ຫ ື ໃບປະສົມແບບ palmate ເຊິ ່ ງຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ດອກເປັນແບບ perigynous ຫ ື hypogynous, ຮູບຮ່າງຂອງດອກບໍ ່ ສມົ ດຸນ ເຊິ ່ ງອາດຈະມກີ ບີດອກ ຫ ືບໍ ່ມ,ີເກສອນເພດຜູມ້ ຫີ າຍ ຫ ືບາງຊະນິດ ກໍ ່ມບີໍ ່ຫ າຍ, ຫອ້ງຮງັໄຂ່ມກັ ເຊື ່ອມຕດິກນັ 2 ຫອ້ງ ແລະ ເມດັ ໄຂ່ຕດິທີ ່ຜະໜງັຂອງຮງັໄຂ່ , ມເີມດັທີ ່ ສະສມົ ອາຫານຢ່ ູ ໜອ້ ຍ, ຕົນ້ ອ່ອນໃນເມດັຈະໂຄງ້ ຫ ືງພໍ ບັ . ພດືໃນເຫ ົ ່ານີ ້ແບ່ງອອກເປັນຫ າຍຕະກຸນແຕ່ຈະສະເໜຕີວົ ຢ່ າງບາງຕະກຸນ (family) ໄດ້ແກ່ : ຕະກຸນ Capparidaceae, Brassicaceae ແລະ ຕະກຸນ Moringaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີ ລັກສະນະທາງສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.16.1. Family Capparidaceae (ຕະກຸນຜັກສ້ຽນ, ບາງເອກະສານເອີ ້ນຊວື່າ Cappara -ceae), ເປັນ ພດືລົມ້ ລຸກ ຫ ືພດື ເປັນພຸ່ມ ຫ ືພດືຢືນຕົນ້ ຂະໜາດນອ້ ຍ, ບາງຊະນດິ ອາດເປັນເຄືອ ເນື ້ອໄມມ້ ນີ ໍ ້າໃສເຊິ ່ ງສາມາດ ສັງເກດເຫັນໄດ້ຢ່ າງຊັດເຈນ, ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ ຫ ື ໃບປະສົມແບບ plamate ເຊິ ່ ງຕດິລຽງແບບສະຫ ບັ . ພດືຕະກຸນນີ ້ ເກດີດອກແບບຊໍ ່ທີ ່ ເປັນແບບ cyme ຫ ື raceme ໂດຍເກດີຈາກປາຍຍອດ ຫ ືຫ ບືກິ ່ ງກາ້ນ, ດອກຍ່ອຍມເີພດດຽວ ຫ ື ເພດຄົບ, ກີບດອກມີ 4 ກບີແຍກກນັ , ເກສອນເພດຜູມ້ ຈີ ານວນຕັ ້ງແຕ່ 4 ອນັ ເຖິງຫ າຍອນັ ທີ ່ ຢ່ ູແຍກກນັ ໂດຍ ລຽງຕວົ ສະຫ ບັກບັກບີດອກ ຫ ືລຽງຕວົ ເປັນວງົຫ າຍຊັນ້, ເກສອນເພດແມ່ ມີຮັບໄຂ່ ແບບເທິງວົງກບີ ເຊິ ່ ງມີ2 ຫ້ອງ ຫ ືຫ າຍກວ່ າ ເຊິ ່ ງມກັ ເຊື ່ອມລວມກນັ ຢ່ ູ ແລະ ພາຍໃນມໄີຂ່ ຫ າຍເມດັ , ເກີດໝາກແບບ silique ຫ ື capsule ຫ ື berry ບາງຊະນິດອາດເປັນ drupe, ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນຂະໜາດນ້ອຍຈ ານວນຫ າຍ. ຕະກຸນຜັກສ້ຽນເກີດດອກ ແລະໝາກໃນເດືອນກັນຍາເຖິງເດືອນທັນວາ, ມີ 46 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 900 ຊະນິດ, ຕົວຢ່ າງພືດບາງຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ໜາມເລັບແມວ (Capparis tenera ), ແລະ ຂາງນໍ ້າເຂົ ້າ (Stixis sauveolens ). 1.16.2. Family Brassicaceae (ຕະກຸນຜັກກາດ), ພດືກ່ ຸມນີ ້ ເປັນພດືລົມ້ ລຸກຂະໜາດນອ້ ຍທີ ່ມີອາຍຸ 1 ຫ ື 2 ປີ, ບາງຊະນິດມີອາຍຸຫ າຍປີ, ສ່ ວນໃຫຍ່ ເປັນພືດຜັກທີ ່ ໃຊເ້ປັນອາຫານ, ໃນຕົນ້ ພືດມທາດ ີ ແຫ ວລັກສະນະ ຄາ້ຍຄື ້ນໍ ້າໃສໆທີ ່ມລີດົ ຊາດຂື ່ນ, ສ່ ວນທີ ່ ເປັນຜວິ ນອກຂອງຕົນ້ ມກັ ມຂີ ົນປາຍແສກປົກຄຸມຢ່ ູ, ລໍາຕົນ້ ມກັ ເປັນແກນ ສັນ້ ຫ ືພົນ້ ຈາກໜາ້ດິນຂື ້ນມາເລັກນອ້ ຍ, ບາງຊະນດິມຮີ າກເປັນແຫ່ ງສະສົມອາຫານ. ພືດຕະກຸນນີມ້ ໃີບດ່ ຽວທີ ່ ອອກເປັນກ່ ຸມຈາກໂຄນຕົນ້ ໂດຍຈດັລຽງຕວົ ສະຫ ບັ , ຂອບໃບອາດຈະລຽງ ຫ ືວໍ ້າຫຍກິ ເຂົ ້າຫາກາ້ນໃບ, ແຜ່ ນໃບ ອາດລຽບ ຫ ື ເປັນລອນ, ປາຍໃບກວ້າງແລ້ວສວບລົງຫາກົກໃບ. ຜັກກາດເປັນພືດທີ ່ ອອກດອກເປັນຊໍ ່ ແບບ

144 raceme ຫ ື ຄ້າຍຄື corymb ເຊິ ່ ງອາດມກີບີປະດບັ ຮອງຮບັ ຫ ືບໍ ່ມ,ີບາງຊະນດິອາດເປັນດອກດ່ ຽວ, ດອກຍ່ອຍມີ ເພດຄົບ, ກີບດອກມີ 4 ກີບແຍກກັນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 6 ອັນເປັນແບບ treteadynamous, ເກສອນເພດແມ່ ມີ ຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບພາຍໃນມີ2 ຫອ້ ງເຊື ່ອມກັນ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍເມັດ, ໝາກເປັນແບບໝາກແຕກ ແບບຜັກກາດ (silique) ຫ ື silicle ເຊິ ່ ງພາຍໃນມເີມດັ ຂະໜາດນອ້ ຍຈານວນຫ າຍ. ພດືຕະກຸນຜັກກາດສາມາດ ອອກດອກ ແລະ ໝາກໄດ້ຕະຫ ອດປີ, ມີປະມານ 375 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 3,200 ຊະນິດ, ຕົວຢ່ າງ: ຜັກຄະ ນ້າ (Brassica alboglaba ), ຜັກກາດຂາວກວາງຕຸ ້ງ (Brassica chinensis ), ຜັກກາດກ້ານຂາວ (Brassica napus ), ກະຫ ໍ ່ າດອກ (Brassica olracea var. botrytis ) ຮູບທີ9.9 ແລະ ຫົວຜັກກາດຂາວ (Raphanus sativus ). 1.16.3. Family Moringaceae (ຕະກຸນຜກັ ອີ ່ຮຸມ), ເປັນພດືຢືນຕົນ້ ຂະໜາດກາງ ຫ ືຂະໜາດໃຫຍ່ທີ ່ມີ ການຜັດປ່ ຽນໃບ, ເປືອກລາຕົນ້ ເປັນສເີທົາໝົ ່ນ ແລະ ມຜີ ິວລຽບ ຫ ືມສີະເກດັ ເລກັ ນອ້ ຍ, ເນື ້ອເປືອກມຢີ າງກາວ, ໃບເປັນໃບປະສົມແບບຂົນນົກສາມຊັນ້ (tripinnatery compound leaf) ໂດຍຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ໃບຍ່ ອຍ ຕດິ ລຽງແບບກງົກນັ ຂາ້ມ. ພດືຕະກຸນນີ ້ ເກດີດອກແບບແຍກຂະແໜງ (panicle) ໂດຍອອກທີ ່ຫ ືບກິ ່ ງ, ດອກມິສິ ຂາວ ຫ ື ສີມ້ວງແດງ, ດອກຍ່ ອຍມີເພດຄົບ, ຮູບຊົງດອກເປັນດອກເຄິ ່ ງຄືດ້ານຂ້າງ (zygomorphic), ກີບດອກມີ 5 ກີບແຍກກັນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 10 ອນັ ແຍກກນັ ໂດຍແບ່ງເປັນສອງຊັນ້, ເກສອນເພດແມ່ມຮີງັໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບ 1 ອນັ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ1 ຫັອ້ງ ແລະ ມີໄຂ່ ຈ ານວນຫ າຍ, ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກ (casule) ມີລັກສະນະເປັນຝັກ ຍາວເມື ່ອແກ່ ແຫງ້ແຕກຕາມຍາວອອກເປັນສາມສ່ ວນ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມເີມດັ ຈໍານວນຫ າຍ. ຕະກຸນຜັກອີ ່ ຮຸມພບົ ໃນ ເຂດຮອ້ ນຂອງອາຊີແລະ ອາຝຣິກາ ເຊິ ່ ງເກດີດອກ ແລະ ໝາກໃນລະຫວ່າງເດອືນກໍລະກດົ ເຖິງເດອືນພະຈກິ , ພຽງ ມີ 1 ສະກຸນ ແລະ ມີທັງໝົດ 12 ຊະນິດພັນ, ຕວົຢ່ າງເຊັ ່ນ: ຜກັ ອີ ່ຮຸມ (Moringa oleifera ). 1.17. Order Sarraceniales ພດືໃນເຜົ ່ານີ ້ ເປັນພດືລົມ້ ລຸກ, ມກັ ເກດີໃນບໍລເິວນຊຸ່ມ ຫ ືບໍລເິວນທີ ່ມນີໍ ້າຂັງ ເລກັ ນອ້ ຍ, ພາກສ່ວນໃບຈະມກີ ານປ່ ຽນແປງໄປໃນລກັ ສະນະຕ່າງໆ ເພື ່ອໃຊເ້ປັນເຄື ່ອງດກັ ຈບັແມງໄມເ້ພື ່ອເອາົສານ ອາຫານປະເພດໄນໂຕ ເຈນ ເນື ່ອງຈາກພດືກ່ ຸມນີມ້ ກັ ເກດີຢ່ ູບໍລເິວນທີ ່ ຂາດແຄນທາດອາຫານຈໍາພວກໄນໂຕ ເຈນ, ພືດ ກ່ ຸມນີມ້ ດີອກທີ ່ມຫີ າຍກບີ , ມເີພດຄບົ , ເກສອນເພດຜຸ ້ມີ 4-5 ອັນ ສ່ ວນເກສອນເພດແມ່ ປະກອບມີຮັງໄຂ່ ແບບເທິງ ວົງກີບ ຫ ືເຄິ ່ ງກາງວົງກີບ 1 ອັນເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ3-5 ຫ້ອງທີ ່ ເຊື ່ ອມຕິດກັນ, ມີໝາກແບບແຫ້ງແຕກກາງພູ (loculicidal capsule). ເຜົ ່ າ Sarraceniales ແບ່ ງອອກເປັນ 3 ຕະກຸນ ແຕ່ ໃນນີ ້ຈະກ່ າວພຽງ 2 ຕະກຸນ (family) ຄື: ຕະກຸນ Droseraceae ແລະ Nepenthaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກສະນະທາງສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.17.1. Family Droseraceae (ຕະກຸນຢາດນ ້າຄ້າງ), ເປັນພືດລົມ້ ລຸກທີ ່ ມອີ າຍຸປີດຽວ ຫ ືຫ າຍປີເຊິ ່ ງ ມກັ ເກດີຢ່ ູຕາມຂອນໄມຜຸ້ ຫ ືບ່ອນອບັ ຊຸ່ມ ຫ ືຊຸ່ມ, ກຸ່ ມໃບເກີດເປັນກະຈຸກແຜ່ ຕິດຜິວດິນ, ໃບຈະປ່ ຽນຮູບຮ່ າງໄປ ເປັນອະໄວຍະວະດັກຈບັ ແມງໄມ້ແລະ ມກີ ານຕອບສະໜອງຕໍ ່ ແຮງສໍາຜັດກະທົບໄດ້ຢ່ າງໄວວາ, ຜິວໃບປົກຄຸມ ດວ້ ຍຈລຸ ງັຕ່ອມນໍ ້າເມອືກ ເຊິ ່ ງມລີກັ ສະນະເປັນຈລຸ ງັກາ້ນຍາວ, ບາງຊະນດິຂອບໃບເປັນແຂວ້ ຍາວເຊິ ່ ງຂບົ ປະສານ ກນັ ໄດຢ້່ າງແໜນ້ ໜາເມື ່ອແຜ່ ນໃບມວ້ ນຕວົ ເຂົ ້າຫາກນັ , ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ. ພດືຕະກຸນນີ ້ ເກີດ ດອກເປັນດອກດ່ ຽວ ຫ ືເປັນດອກຊໍ ່ ແບບ spike ຫ ືraceme ເຊິ ່ ງມກັ ໂຄງ້ງ,ໍ ດອກມເີພດຄົບ, ກີບດອກມີ 5 ກີບ ແຍກກັນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 4-20 ອັນແຍກກັນ ຫ ື ຕິດກັນລັກນ້ອຍຢູ່ ບໍລິເວນຖານ, ເກສອນເພດແມ່ ມີຮັງໄຂ່ ເປັນ ແບບເທິງວົງກີບ ຫ ື basal placentation, ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກກາງພູເຊິ ່ ງພາຍໃນມີເມັດຂະໜາດນອ້ ຍ

145 ຈໍານວນຫ າຍ. ຕະກຸນຢາດນໍ ້າຄ້າງເກີດດອກ ແລະ ໝາກໃນລະຫວ່ າງເດືອນຕຸລາເຖິງເດືອນທັນວາ, ມີທັງໝົດ 4 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 90 ຊະນິດພັນ, ຕວົຢ່ າງເຊັ ່ນ: ຈອກບໍ ່ວາຍ (Drosera burmanii ) ຮູບທີ9.10, ຢາດນ ້າ ຄ້າງ (Drosera indica ) ແລະ ຫຍ້າໄຟຕະກາດ (Dresera peltata ). 1.17.2. Family Nepenthaceae (ຕະກຸນນໍ ້າເຕົ ້າລົມ), ເປັນພືດລົມ້ ລຸກທີ ່ ມລີ ໍາຕົນ້ ທອດເອນ ຫ ືເລືອ, ບາງຊະນິດເປັນ epiphyte, ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຍາວມີຂອບຂະໜານ ແລະ ຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ກ້ານໃບແຜ່ ຂະຫຍາຍເປັຮຄີບຕິດຕໍ ່ ກັບແຜ່ ນໃບ, ເສັນ້ ກ່ າງໃບສວ້ ນປາຍຈະຄອດມົນແລວ້ ແຜ່ ຂະຫຍາຍອອກເປັນທໍ ່ ຫ ື ກະເປາະສສີດົ ເພື ່ອລໍແ້ ມງໄມ,້ ຜວິ ດາ້ນນອກມຄີບີຕາມຄວາມຍາວ 2 ແນວ, ຜວິ ດາ້ນໃນເປັນມນັ ມື ່ນ, ສ່ ວນປາຍ ຄອດເປັນຂອບຄັນໜ້າ ແລະ ມີຜາປິດ, ຜິວດ້ານໃນສ່ ວນລຸ່ ມມີຈຸລັງຕ່ ອມຜະສິດສານພວກ proteinase ເປັນ ຈາໍນວນຫ າຍ. ພດືຕະກຸນນີ ້ ເກດີດອກເປັນຊໍ ່ ແບບ raceme ຫ ື panicle ໂດຍມກີ າ້ນຊໍ ່ ຍາວ, ດອກຍ່ ອຍມີຂະໜາດ ນອ້ຍ, ມີ ່ສຂຽວ ແລະ ມີເພດດຽວ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນ 4 ີ -24 ອນັ , ເກສອນເພດແມ່ມີ1 ອນັ ເຊິ ່ ງເປັນແບບ ເທິງວົງກີບ ພາຍໃນມີ 3-4 ຫ້ອງ ແລະ ມີໄຂ່ ຈ ານວນຫ າຍ, ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກກາງພູເຊິ ່ ງພາຍໃນມແກ່ ນ ີ ຈາໍນວນຫ າຍ. ຕະກຸນນໍ ້າເຕົ ້າລມົ ເປັນພດືທີ ່ ເກດີຢ່ ູໃນເຂດແຫ ມມາລາຢູ, ໝູ່ ເກາະທະເລໃຕ້, ອົດສະຕາຣີຕອນເໜືອ, ໝູ່ ເກາະເຊເຊນ ແລະ ມາດາກັສກາ, ເກີດດອກ ແລະ ໝາກໃນລະຫວ່ າງເດືອນກຸມພາເຖິງເດືອນພຶດສະພາ, ປະຈຸ ບັນມີພຽງ 1 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 70 ຊະນິດພັນ, ເຂົ ້າໝໍ ້ແກງລີງ (Nepenthes ampullaria ), ໝໍ ້ລືສີ (Nepenthes gracilis ), ນາ້ເຕົ ້າພະລືສີ(Nepenthes kampotiana ), ນໍ ້າເຕົ ້າລົມ (Nepenthes thorelii ), ຂະເນັງນາຍພ ານ (Nepenthes mirabilis ), ໝໍພ້ ານ (Nepenthes rafflesiana). 1.18. Order Rosales ພດືທີ ່ຈດັຢ່ ູໃນເຜົ ່ານີມ້ ທີ ງັພດືລົມ້ ລຸກ, ພດື ເປັນພຸ່ມ ແລະ ພດືຢືນຕົນ້, ມໃີບດ່ ຽວຫ ື ໃບປະສົມ, ມີເຈ້ຍກາ້ນໃບປະກດົຢ່ ູຍກົ ເວນັ ພຽງບາງຊະນດິ, ດອກມເີພດຄບົ ເຊິ ່ ງມທີ ງັດອກດ່ ຽວ ແລະ ດອກຊໍ ່ , ຮງັ ໄຂ່ ທີທັງແບບເທິງວົງກບີ ຫ ືເຄິ ່ ງກາງວົງກີບ, ອົງປະກອບຂອງດອກເປັນແບບ pentamerous ແລະ ຢູ່ ແຍກກັນ, ເກສອນເພດຜູມ້ ຫີ າຍໂດຍອາດຢ່ ູແຍກກນັ ຫ ືເຊື ່ ອມຕິດກນັ ເປັນ monadelphous ຫ ື diadelphous, ຮັງໄຂ່ ມີ ຕັ ້ງແຕ່ 1 ຫອ້ ງຂື ້ນໄປໂດນຈະຢ່ ູແຍກກັນ ຫ ືເຊື ່ ອມຕິດກັນ, ໝາກມີຫ າຍແບບ. ເຜົ ່ າ Rosales ປະກອບດ້ວຍ ຕະກຸນ (family) ທີ ່ ໜາ້ສົນໃຈໄດແ້ ກ່ ຕະກຸນ Crassulaceae ແລະ Rosaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ ລະຕະກຸນມີລັກສະນະ ທາງສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.18.1. Family Crassulaceae (ຕະກຸນຄ້ອງສາມຍ່ ານ), ເປັນພດືລົມ້ ລຸກ ຫ ືພດືເປັນພຸ່ມຂະໜາດນອ້ ຍ ທີ ່ມອີ າຍຸປີດຽວ ຫ ືຫ າຍປີ, ເປັນພດືທີ ່ມກັ ອວບນໍ ້າ ແລະ ສາມາດຂະຫຍາຍພນັ ໄດງ້່າຍໂດຍໃຊສ້່ ວນຕ່າງໆຂອງຕົນ້ ພດື . ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ, ອວບນໍ ້າ, ຕດິ ລຽງແບບສະຫ ັບ ຫ ືກງົກນັ ຂາ້ມ ຫ ືເປັນວງົຮອບຂໍ ້, ບໍ ່ມກີ າ້ນໃບ ແລະ ເຈ້ຍ ກ້ານໃບ, ຂອບໃບລຽບ ຫ ືຫຍກັ ວໍ ້າເລກັ ນອ້ນ. ອອກດອກເປັນຊໍ ່ຫ າຍແບບຄື: cyme, spike ແລະ panicle ແລະ ບາງຊະນິດເປັນດອກດ່ ຽວ, ມີເພດຄົບ, ສີຂອງກີບດອກມັກມີສີເຫ ືອງ ຫ ືສີແດງໂດຍມີສີຂຽວເຈືອປົນຢູ່ ເລັກນ້ອຍ, ກາບດອກມີ4-5 ກາບ ຫ ືຫ າຍກວ່ າໂດຍຈະຢູ່ ແຍກກັນ ຫ ືບາງຊະນິດຢູ່ ຕິດກັນ ກີບດອກມີ 4-5 ກີບແຍກກັນ, ເກສອນເພດເພດຜູ້ມີຈໍານວນ 1-2 ເທົ ່າຂອງກີບດອກ ໂດຍລຽງເປັຍ 2 ວົງຊັນ້ ແຍກກັນ ກັບເກສອນຫັນເຂົ ້າຫາກາງ ດອກໂດຍພາຍໃນມີເກສອນຕິດຢູ່ ໃນເຈ້ຍວົງນູນ, ເກສອນເພດແມ່ ມີຮັງໄຂ່ 4-5 ອັນ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍ ຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກບີ ເຊິ ່ ງຢູ່ ແຍກກັນ ຫ ືຕິດກັນເລັກໜ້ອຍຢູ່ ບໍລິເວນຖານ ມີຈຸລັງຕ່ ອມນໍ ້າຫວານຢູ່ ໃນກົກເກສອນ, ໝາກເປັນແບບແຕກແນວດຽວ (follicle) ຫ ື ໝາກແຫ້ງແຕກ (capsule) ພາຍໃນມີແກ່ ນຂະໜາດນ້ອຍຈໍານວນ ຫ າຍ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນມັງກອນເຖິງເດືອນເມສາ. ຕະກຸນຄ້າງສາມຍ່ ານມີ 33

146 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 1,300 ຊະນິດພັນ, ຕົວຢ່ າງເຊັ ່ ນ: ກຸຫ າບຫີນ (Kalanchoe integra), ຄ້ອງສາມຍ່ ານ (Kalanchoe laciniata), ຕິນກັບແກ້(Kalanchoe vericillata) ແລະ ຕົນ້ ສົມ້ ເຊົ ້າ (Kalanchoe pinnata). ໝອກບໍ ່ວາຍ (Drosera burmanii ) ກຸຫ າບມອນ (Rosa damascene) ຮູບທີ 9.10 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Sarraceniales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Rosales (ຮູບຂວາ) 1.18.2. Family Rosaceae (ຕະກຸນກຸຫ າບ), ເປັນພດືລົມ້ ລຸກ, ພດື ເປັນພຸ່ມ ຫ ືພດືຢືນຕົນ້ , ບາງຊະນິດ ເປັນເຄອື , ລໍາຕົນ້ ມກັ ມໜີ າມ ຫ ືຂນົ ແຂງປົກຄຸມ. ໃບເປັນໃບປະສມົ , ບາງຊະນດິອາດເປັນໃບດ່ ຽວ ການຕດິ ລຽງ ຂອງໃບເປັນແບບສະຫ ັບ, ມີເຈ້ຍກ້ານໃບໃຫຍ່ຕິດຢູ່ ກັບກົກກ້ານໃບ (adnate stipule) ບາງຊະນິດເຈ້ຍກ້ານໃບ ຫ ົ ່ນໄວ. ດອກເປັນດ່ ຽວ ຫ ືເປັນຊໍ ່ ແບບ cyme ແລະ ມີຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ ໃນດອກດຽວ, ການເກີດຂອງ ດອກຈະເກີດຢູ່ ປາຍຍອດ ຫ ືຫ ືບກິ ່ ງ ຖານຮອງດອກມັກຂະຫຍາຍເປັນຖ້ວຍໂຄ້ງຂື ້ນມາ, ກາບດອກມີ5 ກາບ ເຊື ່ອມຕິດກັນ ແລະ ມັກຕິດແນບກັບຖານຮອງດອກສ່ ວນບໍລິເວນປາຍແຍກເປັນແສກ, ກບີດອກມຈີ ານວນຕັ ້ງແຕ່ 5 ກບີຂື ້ນໄປໂດຍຈະຢູ່ ແຍກກັນ ສີຂອງກີບດອກທີ ່ ພົບເຫັນຫ າຍແມ່ ນສີຂາວ, ສີຊົມພູແລະ ຊົມພູເຂັມ້ ກີບດອກມີ ລັກສະນະນຸ້ມຕິດຢູ່ ເທິງຂອບຖ້ວຍໂຄງຂອງຖານດອກ ກົກກີບດອກມີຕ່ ອມສ້າງນໍ ້າຫວານ ແລະ ນໍ ້າຫອມລະເຫີຍ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນຫ າຍໂດຍຈະຢູ່ ແຍກກັນ ແລະ ລຽງເປັນຫ າຍວົງຊັນ້ ກ້ານເກສອນໂຄງເຂົ ້າຫາກາງດອກ, ເກສອນເພດແມ່ ມີຮັບໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບ ຫ ື ເຄິ ່ ງກາງວົງກີບ ພາຍໃນມີຫ້ອງຕັ ້ງແຕ່ 1 ຫ້ອງເຖິງຫ າຍຫ້ອງ ພາຍໃນ ຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ ຈໍານວນຫ າຍ. ໝາກມຫີ າຍແບບເຊັ ່ນ: drupe, berry, achene, follicle ຫ ື pome ພາຍໃນໝາກ ມີແກ່ ນຂະໜາດນ້ອຍ. ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຂອງພືດຕະກຸນນີ ້ຈະແຕກຕ່ າງກັນໄປຕາມແຕ່ ລະຊະນິດ. ຕະກຸນກຸຫ າບມີປະມານ 115 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 3,200 ຊະນິດພັນ, ຕົວຢ່ າງເຊັ ່ ນ:ສະຕໍເບີຣີປ່ າ (Duchesnea indica), ສະຕໍເບີຣີ ່ ສວນ (Fragaria chiloensis), ທໍ ້(Prunus persica), ສາລີ ່ ຈີນ (Pyrus lindleyi ), ແອບັ ເປິ ້ນ (Pyrus malus ), ພວງຮ້ອຍ (Rosa banksiae), ກຸຫ າບໜູ (Rosa chinensis), ກຸຫ າບ ມອນ (Rosa damascene) ຮູບທີ9.10, ສົມ້ ກຸງ້ (Rubus moluccanus), ໜາມໄຂ່ ປູ (Rubus rosifolius) ແລະ ກຸຫ າບຈັນ (Rubus rugosus). 1.19. Order Leguminiales ພືດໃນເຜົ ່ ານີ ້ ເອີ ້ນກນັທົ ່ວໄປວ່າ: ກ່ ຸມພດືຕະກຸນຖົ ່ ວ ເຊິ ່ ງປະກອບດວ້ ຍພືດ ຈໍານວນຫ າຍຊະນດິ ລວມກນັ ເຂົ ້າເປັນຕະກຸນ ແລະ ເຜົ ່າຂອງພດືຂະໜາດໃຫຍ່ , ຈິ ່ ງມລີ າຍລະອຽດຄວາມຜັນແປ ແຕກຕ່າງກນັ ອອກໄປຫ າຍລກັ ສະນະ, ໃນນັນ້ ມທີ ງັພືດລົມ້ ລຸກ, ເປັນເຄອື , ພດືນໍ ້າ, ພດື ເປັນພຸ່ມ ແລະ ພດືຢືນຕົນ້ ເຊິ ່ ງມລີກັ ສະນະຮ່ ວມຄາ້ຍຄກື ນັຫ າຍປະການເຊັ ່ນ: ລະບບົ ຮາກມປີ່ ຸມຂອງແບກັ ທເີຣຍທີ ່ ສາ້ງສານປະກອບປະເພດ

147 ໄນໂຕ ເຈນ ແລະ ລັກສະນະເປັນຜັກຍາວ, ກົມ ຫ ື ແບນ. ໃບເປັນແບບໃບດ່ ຽວ ຫ ື ໃບປະສົມ ແລະ ອາດມີຫ ືບໍ ່ມີ ກ້ານໃບ, ບໍລິເວນກົກກ້ານໃບ ແລະ ກ້ານໃບຍ່ ອຍມີກຸ່ ມແພຈຸລັງ pulvinus ເຮັດໃຫ້ໃບສາມາດກາງ ຫ ື ຫຸບໄດ້ ຕາມສິ ່ ງກະຕຸນ້ . ດອກມເີພດຄບົ , ຮູບຮ່າງຂອງດອກມທີ ງັແບບໄດສ້ ດັ ສ່ ວນ ຫ ືແບບເຄິ ່ ງຄືດ້ານຂ້າງ ໂດຍກີບດອກ ຈະແຍກກັນ ຫ ື ຕິດກັນເລັກນ້ອຍ, ບາງສ່ ວນເກສອນເພດຜູ້ມັກລວມກັນເປັນກຸ່ ມໆ, ມີຮັງໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບ ຫ ື ເຄິ ່ ງກາງວົງກີບ, ມໝີ າກເປັນຝັກ ຫ ືອາດແຜ່ ແບນ, ເມດັ ບໍ ່ ມເີອັນໂດສະເປີມ, ພືດກ່ ຸມນີມ້ ີການກະຈາຍພັນຢ່ າງ ກວາ້ງຂວາງທົ ່ວໂລກ. ຕາມລະບບົການຈໍາແນກຂອງຮກັ ຊນິສນັ ແມ່ນໄດແ້ຍກໝ່ ູພດືໃນເຜົ ່ານີ ້ອອກເປັນ 3 ຕະກຸນ (family) ຄື: ຕະກຸນ Mimosaceae, Caesalpiniaceae ແລະ ຕະກຸນ Papilionaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກ ສະນະທາງສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.19.1. Family Mimosaceae (ຕະກຸນສີສຽດ), ເປັນກ່ ຸມພືດທີ ່ ມີທັງພືດຢືນຕົນ້ , ພືດເປັນພຸ່ ມ ແລະ ພດືລົມ້ ລຸກທີ ່ມເີນື ້ອໄມ້ແລະ ເປັນພດືນໍ ້າຊຶ ່ ງມເີຈ້ຍນວນຫຸມ້ ລໍາຕົນ້ , ບາງຊະນິດເປັນໄມ້ເລືອ ແລະ ບາງຊະນິດກໍມີ ໜາມຕາມລໍາຕົນ້. ໃບເປັນໃບປະສົມແບບຂົນນົກສອງຊັນ້ (bipinnate) ເຊິ ່ ງຕດິລຽງແບບສະຫ ບັ , ມັກມີເຈ້ຍກ້ານ ໃບປະກົດ, ຢຸ່ ກົກກ້ານໃບ ແລະ ກ້ານໃບຍ່ອຍມັກພອງປ່ ອງເພາະມີກຸ່ ມແພຈຸລັງ pulvinus ຢູ່ , ບາງຊະນິດກ້ານໃບ ເປັນ phylode. ດອກເປັນດອກຊໍ ່ ແບບ head ໂດຍມີຮູບຊົງກົມ ຫ ືແບບ spike, ດອກຍ່ ອຍມີຂະ ໜາດນ້ອຍ ແລະ ມີເພດຄົບທັງເພດຜູ້ແລະເພດແມ່, ການດອກມີ4-5 ກາບເຊື ່ອມລວມກັນເປັນຫ ອດແຕ່ສ່ ວນປາຍຈະເປັນວັກ ຫ ືອາກແຍກກັນ, ກີບດອກມີ4-5 ກີບທີ ່ມີຂະໜາດນ້ອຍ ແລະ ຢູ່ ແຍກກັນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນຫ າຍ ແລະ ຢູ່ ແຍກກັນ, ກ້ານເກສອນຍາວ ແລະ ມີສີ, ລະອອງເກສອນອັດລວມກັນເປັນກ້ອນ, ເກສອນເພດແມ່ ມີຮັງໄຂ່ ແບບເທິງ ວົງກີບ ໂດຍມີ1 ອນັ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ1 ຫ້ອງ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍເມັດ. ໝາກເປັນແບບ pod ຫ ື legme, ພາຍໃນໝ າກມີແກ່ ນຈໍານວນຫ າຍເຊິ ່ ງມີລັກສະນະກົມ, ແບນ ແລະ ອູມ, ບາງຊະນິດມີສາຍຂົວ້ ແກ່ ນຍາວ ແລະ ມີສີ, ລະດູ ການໃນການອອກດອກ ແລະ ໜາກຂອງພືດຕະກຸນນີ ້ບໍ ່ ແນ່ ນອນໂດຍຈະຂື ້ນຢູ່ ກັບພືດແຕ່ລະຊະນິດ. ຕະກຸນສີສຽດ ມີປະມານ 56 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 2,800 ຊະນິດພັນ, ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ກະຖິນນາລົງ (Acacia auriculiformis), ສີສຽດ (Acacia catechus ), ຊະອົມ (Acacia pennatainsuavis), ສົມ້ ປ່ ອຍ (Acacia rugata), ໝ າກບ້າ (Entada pursaeta), ກະຖິນ (Leucaena leucacephala), ຫຍ້າຍຸ ບຍອບ(Mimosa pudica), ຜັກກະເສດ (Neptunia oleracea), ສະຕໍ(Parkia speciosa), ໝາກຂາມເທດ (Pithecellobium dulce), ຕົນ້ ສາມສາ (Samanea saman) ແລະໄມ້ແດງ (Xylia xylocarpa). 1.19.2. Family Caesalpiniaceae (ຕະກຸນຄູນ), ເປັນກ່ ຸມພດືຢືນຕົນ້ , ພືດເປັນພຸ່ ມ, ພດືລົມ້ ລຸກ ແລະ ເປັນເຄືອ, ຕາມລໍາຕົນ້ ມກັ ມໜີ າມ. ໃບເປັນໃບປະສົມແບບແບບຂົນນົກ (pinnate) ຫ ືໃບປະສົມແບບຂົນນົກສອງ ຊັນ້ ແຕ່ ບາງຊະນິດເປັນໃບດ່ ຽວ ການຕິດລຽງຂອງໃບເປັນແບບສະຫ ັບ, ເຈ້ຍກ້ານໃບປະກົດເຫັນໄດ້ໃນລັກສະນະ ຕ່ າງໆ, ກົກກ້ານໃບພອງປ່ ອງ, ບາງຊະນິດກ້ານໃບແບນ. ດອກເປັນດອກຊໍ ່ ແບບ raceme ຫ ືpanicle ໂດຍຈະເກີດ ຢູ່ ປາຍຍອດ ຫ ືຫ ືບກິ ່ ງ, ດອກຍ່ ອຍມີເພດຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ , ກາບດອກມີ5 ກາບເຊິ ່ ງອາດແຍກກັນ ຫ ື ຕີດກັນເປັນບາງກາບ, ກີບດອກມີ 5 ກີບໂດຍມີຂະໜາດບໍ ່ ເທົ ່າກັນ ແລະ ຢູ່ ແຍກກັນ, ກີບດອກຈະມີສີສົດໃສ ກົກ ກີບອາດຈະໂຄ້ງ, ເກສອນເພດຜູ້ປົກກະຕິມີ 10 ອັນ ແຕ່ ບາງຊະນິດອາດມີພຽງ 3 ຫ ື 5 ຫ ື 7 ເຊິ ່ ງຢູ່ ລວມກັນເປັນ ກຸ່ ມໆ ກ້ານເກສອນໂຄ້ງ ແລະ ອາດມີຄວາມຍາວບໍ ່ ເທົ ່າກັນ ກັບເກສອນແຂງ ແລະ ແຕກຕາມລວງຍາວ ຫ ືມີຮູເປີກຢູ່ ສ່ ວນປາຍ, ເກສອນເພດແມ່ ມີຮັງໄຂ່ 1 ອັນເປັນແບບເທິງວົງກບີ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ1 ຫ້ອງ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍເມັດ. ໝາກເປັນແບບ legme, pod, lomentum ໂດຍຝັກຈະກົມ ຫ ືແບນ ພາຍໃນໝາກມີແກ່ນຈໍານວນຫ າຍ ແລະ ມີ

148 ເຍື ່ອຫຸ້ມແກ່ ນ. ລະດູການເກີດດອກ ແລະ ໝາກຂອງພືດຕະກຸນນີ ້ຈະຢູ່ ໃນລະຫວ່ າງເດືອນມີນາເຖິງເດືອນມີຖຸນາ ຫ ື ແລ້ວແຕ່ຊະນິດຂອງພືດ. ຕະກຸນຄູນມີປະມານ 152 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 2,800 ຊະນິດພັນ, ຕວົ ຢ່ າງເຊັ ່ນ: ໝ າກຄ່ າໂມງ (Afzelia xylocaroa), ສົມ້ ສ້ຽວ (Bauhinia acuminate), ຕົນ້ ຝາງແດງ (Caesalpinia sappan), ຕົນ້ ຄູນ (Cassia fistula) ຮູບທີ9.11, ຂີ ້ ເຫ ັກ (Cassia siamea), ຫາຍໂສກ (Sraca thaipingensis), ໝາກ ແຕ້ຄ່ າ (Sindora siamensis) ແລະ ໝາກຂາມ (Tamaridus indica). ຄູນ (Cassia fistula) ໝາກເຟືອງ (Averrhoa carambola) ຮູບທີ 9.11 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Leguminiales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Geraniales (ຮູບຂວາ) 1.19.3. Family Papilionaceae (ຕະກຸນໄມ້ດ່ ູ) ເປັນພືດລົມ້ ລຸກ, ພືດເປັນພຸ່ມ ແລະ ພືດຢືນຕົນ້ ທີ ່ ມີ ອາຍຸ 1 ປີ ຫ ື ຫ າຍປີ, ຢ່ ູບໍລເິວນຮາກຈະມປີ່ ຸມເຊິ ່ ງເປັນທີ ່ ຢ່ ູຂອງແບກັ ທເີຣຍທີ ່ ສາ້ງທາດໄນໂຕ ເຈນຈາກບນັ ຍາກາດ, ພາຍໃນຕົນ້ ພືດມສີ ານແທນນນິ ປະປົນຢ່ ູ, ລໍາຕົນ້ ແລະ ໃບມກັ ມຂີ ົນປົກຄຸມ. ໃບມີທັງໃບດ່ ຽວ ແລະ ໃບປະສົມ ແບບຂົນນົກ ແລະ ແບບນິ ້ວມື(palmate) ປະເພດຕ່ າງໆ ບາງຊະນິດປ່ ຽນເປັນມືເກາະ (tendril), ການຕິດລຽງ ຂອງໃບເປັນແບບສະຫ ັບ, ເຈ້ຍກ້ານໃບເຫັນໄດ້ຢ່ າງຊັດເຈນ ແລະ ໃນບາງຊະນິດອາດມີຢູ່ ກົກໃບຍ່ ອຍອີກດ້ວຍ, ຢູ່ ກົກກ້ານໃບພອງອອກເລັກນ້ອນ. ອອກດອກທັງດອກດ່ ຽວ ແລະ ດອກຊໍ ່ ແບບ raceme, panicle, cyme, heat ແລະ spike ໂດຍດອກຈະເກີດທີ ່ຫ ບືກິ ່ ງ, ດອກມີກີບປະດັບຮອງຮັບ ແລະ ມີເພດຄົງທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່, ກາບ ດອກມີ5 ກາບເຊື ່ອມຕິດກັນເປັນຫ ອດຮູບກະດິ ່ ງ, ກບີດອກມີ5 ກບີທີ ່ມີຂະໜາດ ແລະ ລັກສະນະບໍ ່ ຄືກັນ ໂດຍ ກີບທີ ່ ຢູ່ ນອກສຸດຈະມີຂະໜາດໃຫຍ່ສຸດເອີ ້ນວ່ າ standard ຫ ືvexillum ສ່ ວນກີບທີ ່ ປະກົບກັນຢູ່ ທາງດ້ານຂ້າງທັງ ສອງມີລັກສະນະຄ້າຍກັນຄືງອນໂຄ້ງຄ້າຍປີກນົກເອີ ້ນວ່ າ wing ຫ ືalae ແລະ ກີບທີ ່ ຢູ່ ດ້ານໃນສຸດ 2 ກີບຈະເຊື ່ອມ ລວມກັນເປັນຜົ ້ງຄ້າຍທ້ອງເຮືອເອີ ້ນວ່ າ keel ຫ ືcarina ເຊິ ່ ງເປັນກີບທີ ່ຫໍ ່ ເກສອນໄວ້, ກີບດອກ ເຫ ົ ່ານີ ້ຈະປະກອບ ຮູບຊົງຂື ້ນມາເປັນແບບສະເພາະຮູບຮ່ າງຄ້າຍຄືແມງກະເບື ້ອເອີ ້ນວ່ າ papilionaceae. ເກສອນເພດຜູ້ມີ 10 ອັນ ໂດຍຈັດຕົວອອກເປັນ 2 ກຸ່ ມເຊິ ່ ງເກສອນກຸ່ ມໜຶ ່ ງມີ9 ອັນ, ກົກເກສອນເຊື ່ອມລວມກັນເປັນຫ ອດຫຸ້ມສ່ ວນຂອງເກ ສອນເພດແມ່ ໄວ້ສ່ ວນເກສອນອີກໜຶ ່ ງອັນແຍກເປັນອິດສະຫ ະຢູ່ ທາງຫ ັງດອກ. ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ຍາວ 1 ອັນ ເປັນແບບເທິງວົງກີບ ໂດຍພາຍໃນມີ1 ຫ້ອງ ແລະບັນຈຸເມັດໄຂ່ ຕັ ້ງແຕ່ 1 ເມັດຂື ້ນໄປ. ໝາກເປັນໝາກແບບ legume ຫ ືpod ບາງຊະນິດໝາກໄປຈະເລີນຢູ່ ໃນດິນ, ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນຂະໜາດໃຫຍ່ ໃນນັນ້ ບາງຊະນິດມີນໍ ້າ ມັນສະສົມ. ລະດູການເກີດດອກ ແລະ ໝາກຂອງພືດຕະກຸນນີ ້ແມ່ ນແລ້ວແຕ່ ຊະນິດຂອງພືດ. ພືດຕະກຸນໄມ້ດູ່ ມີ 482 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 7,200 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ຖົ ່ ວຝັກຍາວ (Vigna sinensis), ຖົ ່ ວແປບຊ້າງ (Asgekia

149 sericea), ຖົ ່ ວ ດິນ (Arachis hypogea), ດ ອ ກ ຈ ານ (Butea monosperma), ຖົ ່ ວ ແ ຂ ກ (Canavalia ensiformis), ຖົ ່ ວເຫ ືອງ (Glycidia max), ຖົ ່ ວຫອມ (Lathyrus odoratus), ຖົ ່ ວແດງ (Lens esculenta), ຖົ ່ ວລັນເຕົາ (Pisum sativum), ຖົ ່ ວຂຽວ (Vigna radiate), ແຄບ້ານ (Sesbania grandiflora), ດູ່ ລາຍ (Dalbergia errans), ດູ່ ບ້ານ (Pterocarpus indicus) ແລະ ດູ່ປ່ າ (Pterocarpus macrocarpus). 1.20. Order Geraniales ພືດໃນເຜົ ່ານີ ້ສ່ ວນໃຫຍ່ເປັນພດືລົມ້ ລຸກ, ອາດມີພືດພຸ່ ມ ແລະ ຢືນຕົນ້ ຂະ ໜ າດນ້ອຍຢູ່ ບາງຊະນິດ, ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ ຫ ືໃບປະສົມຕິລຽງແບບສະຫ ັບ, ດອກມີເພດຄົບຮູບ ຊົງສັດສ່ ວນສົມດູນ, ເກສອນເພດຜູ້ມັກລຽງເປັນ 2 ວົງ, ກາ້ນເກສອນເຊື ່ອມລວມກນັ ເປັນຫ ອດ, ຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບ, ເມັດໄຂ່ ຫ້ອຍຕິດກັບຜະໜັງຮັງໄຂ່ , ກ້ານເກສອນເພດແມ່ ມີອາຍຸຍືນ. ເຜົ ່ານີ ້ແບ່ງອອກເປັນຫ າຍຕະກຸນ (family) ຄື: ຕະກຸນ Oxalidaceae, Zygophyllaceae ແລະ ຕະກຸນ Balsaminaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກສະນະທາງສັນຖານວິ ທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.20.1. Family Oxalidaceae (ຕະກຸນໝາກເຟືອງ) ເປັນພດືລົມ້ ລຸກອາຍຸປີດຽວ ຫ ືຫ າຍປີ, ບາງຊະນິດ ເປັນພດືຢືນຕົນ້, ໃບເປັນໃບປະສົມແບບຂົນນົກ ຫ ືແບບນິ ້ວມືອາດມີຊະນິດທີ ່ ເປັນໃບດ່ ຽວ, ໃນຂະນະໃບຍັງອ່ ອນ ຈະເບິດເປັນກຽວ, ໃບຂອງພືດຈະກຸນນີ ້ຈະຫຸບໃນເວລາກາງຄືນ. ດອກເປັນດອກຊໍ ່ ແບບ cyme ແຕ່ບາງຊະນິດເປັນ ດອກດ່ ຽວ ຫ ຶເປັນກຸ່ ມດອກ, ດອກຍ່ ອຍມີເພດຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່, ກີບດອກມີສີຂາວນວນ ຫ ືສີມ້ວງແດງ , ກາບດອກມີ5 ກາບຢູ່ ແຍກກັນແຕ່ຈັດລຽງແບບຊ້ອນເຫ ື ່ອມ, ກບີດອກມີ5 ກບີຢ່ ູໂດຍຢູ່ ແຍກກັນເຊິ ່ ງກົກກາບ ມັກບິດ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 10 ອັນລຽງເປັນ 2 ວົງແບບທີ ່ ເກສອນວົງນອກຕິດກົງກັນຂ້າມກັບກີບດອກ ກ້ານເກສອນ ຈະເຊື ່ອມຕິດກັນເປັນຫ ອດຢູ່ ບໍລິເວນຖານ, ເກສອນເພດແມ່ ຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບ ພາຍໃນມີ 5 ຫ້ອງຕິດກັນ ເຊິ ່ ງບັນຈຸເມັດໄຂ່ຕັ ້ງແຕ່ 1 ເມັດຂື ້ນໄປ ກ້ານເກສອນມີ5 ອັນແຍກກັນ. ໝາກເປັນແບບ berry ຫ ື capsule ເຊິ ່ ງຮູບ ຮາງຂອງໝາກຈະກົມຮີແລະ ມີມູມຫຍັກວໍ ້າເປັນຮ່ ອງເລິກຕາມລວງຍາວ 5 ຮ່ ອງ, ພາຍໃນ ໝາກມີແກ່ ນທີ ່ ມີ aril ໂດຍເນື ້ອໃນແກ່ ນມີນໍ ້າ. ລະດູການເກີດດອກ ແລະ ໝາກຂອງພືດຕະກຸນນີ ້ຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນກໍລະກົດເຖິງ ເດືອນຕະລາ. ຕະກຸນໝາກເຟືອງມີປະມານ 7 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 900 ຊະນິດຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ຕະລິງປິງ (Averrhoa bilimbi ), ໝ າກ ເຟືອງ (Averrhoa carambola) ຮູ ບທີ9.10, ກະທືບຍອບ (Biophytum sensitivum) ແລະ ສົມ້ ກບົ (Oxalis acetosella). 1.20.2. Family Zygophyllaceae (ຕະກຸນໂຄກລູກປືນ) ເປັນພດືລົມ້ ລຸກທອດເລືອ, ເນື ້ອໄມອ້່ ອນ ຫ ື ເປັນພືດພຸ່ ມ, ພດືຢືນຕົນ້ , ອາຍຸປີດຽວ ຫ ືຫ າຍປີ, ບໍລເິວນຂໍຂ້ ອງລໍາຕົນ້ ມກັ ພອງໂປ່ ງເລກັ ນອ້ ຍ. ໃບເປັນໃບປະສົມ ແບບ bifoliate ຫ ືແບບຂົນນົກ ເຊິ ່ ງມີເຈ້ຍໃບຊັດເຈນໂດຍຈະມີອາຍຸທົນທານ ແລະ ມັດເປັນ ໜາມ. ດອກ ເປັນດ່ ຽວ ຫ ື ດອກເປັນກຸ່ ມດອກ, ມີເພດຄົບ, ກາບດອກມີ5 ກາບແຍກກັນແຕ່ຕິດລຽງແບບຊ້ອນເຫ ື ່ອມ ກບີດອກ ມີ 4-5 ກີບແຍກກັນ ກີບມັກຊ້ອນເຫ ື ່ອມ ແລະ ໃນຂະນະທີ ່ ຍັງຈູມກີບມັກບິດ, ກີບດອກຈະຕິດຢູ່ ເທິງວົງຂອງນູນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນ 1-3 ເທົ ່າຂອງກບີດອກໂດຍຈະຢູ່ ແຍກກັນ ກ້ານເກສອນມັກຍາວບໍເທົ ່າກັນ, ເກສອນເພດ ແມ່ ມີຮັງໄຂ່ 1 ອັນເປັນແບບເທິງວົງກີບ ພາຍໃນມີ4-5 ຫ້ອງ ແລະ ຢູ່ ຕິດກັນ ແຕ່ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ ຕັ ້ງແຕ່ 2 ເມັດ ຂື ້ນໄປ. ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກໂດຍມີ4-5 ມູມ ເຊິ ່ ງຢູ່ ຕາມມູມຈະມີໜາມແຫ ມແຂງ 1 ຄູ່ , ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນ ຈໍານວນຫ າຍ, ພືດຕະກຸນນີ ້ສາມາດເກີດດອກ ແລະ ໝາກໄດ້ຕະຫ ອດປີ. ຕະກຸນໂຄກລູກປືນມີ25 ສະກຸນ ແລະ ມີ ປະມານ 240 ຊະນິດໄດ້ແກ່ : ແກວ້ ເຈົ ້າຈອມ (Guaiacum officinale), ໜາມລູກປືນ (Tribulus cistoides) ແລະ ໂຄກລູກປືນ (Tribulus trerrestris).

150 1.20.3. Family Balsaminaceae (ຕະກຸນທຽນ) ເປັນພືດລົມ້ ລຸກອວບນໍ ້າ, ອາຍຸປີດຽວ ແລະ ບາງ ຊະນດິ ເປັນພດືນໍ ້າ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕດິລຽງແບບສະຫ ບັ ຫ ືກງົກນັຂາ້ມ ຫ ືເປັນວງົຮອບຂໍ ້, ຂອບໃບເປັນຈກັ , ເສັນ້ ໃບແຍກແບບຂົນນົກ. ດອກເປັນດອກດ່ ຽວ ຫ ື ເປັນພວງມີເພດຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ , ດອກຈະເກີດຢູ່ ຫ ືບກິ ່ ງ ແລະ ມີສີສັນສົດໃສເຫັນໄດ້ຢ່ າງຊັດເຈນ, ກາບດອກມີ5 ກາບ ມີລັກສະນະຄ້າຍກີບດອກ ແລະ ມີຂະໜາດບໍ ່ ເທົ ່າ ກັນ ໂດຍກີບດ້ານລຸ່ ມສຸດຈະມີຂະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ມີຮູບຮ່ າງເປັນກະເປາະເດືອຍງອນໄປຫາທ້າຍດອກ, ກີບດອກມີ 5 ກີບ ແລະ ມີຂະໜາດບໍ ່ ເທົ ່າກັນ ເຊິ ່ ງກີບເທິງສຸດຈະຢູ່ ນອນແນວກີບອື ່ນ ກີບຂ້າງຈະມີຂະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ເຊື ່ອມ ຕິດກັນເປັນ 2 ຄູ່ , ເກສອນເພດຜູ້ມີ 5 ອັນໂດຍມີກ້ານເກສອນທີ ່ ສັນ້ ແລະ ແບນໂອບຫຸ້ມຫ້ອງ ຮັງໄຂ່ສ່ ວນບໍລິເວນ ປາຍເກສອນຈະຕິດກັນ, ເກສອນເພດແມ່ ມີຮັບໄຂ່ 1 ອັນຮູບຮ່ າງຍາວເປັນແບບເທິງວົງກີບ ພາຍໃນມີ5 ຫ້ອງ ແລະ ແຕ່ລະຫ້ອງມີໄຂ່ ຈໍານວນຫ າຍ ດ້ານເກສອນສັນ້. ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກ ເຊິ ່ ງເມື ່ອເວລາແກ່ຈະແຕກອອກເປັນ 5 ດິ ້ວບິດເປັນກຽວ ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນທີ ່ມີລັກສະນະກົມ ຜິວດ້ານ ແລະ ບໍ ່ມີອາຫານສະສົມ,ການເກີດດອກ ແລະ ໝາກຂອງພືດຕະກຸນນີ ້ແມ່ ນເກີດຂື ້ນຫ ັງຈາກການງອກປະມານ 2 ເດືອນ. ຕະກຸນທຽນມີ2 ສະກຸນ ແລະ ມີ ປະມານ 600 ຊະນິດໄດ້ແກ່ : ທຽນນາ (Hydrocera triflora), ທຽນດອກ (Impatiens balsamina), ທຽນປ່ າ (Impatiens calcicola), ຫຍ້າທຽນ (Impatiens chinensis), ທຽນດົງ (Impatiens craddockii ), ທຽນພູ (Impatiens psedochinensis), ທຽນຫີນ (Impatiens putii ) ແລະ ທຽນດອຍ (Impatiens violaeflora). 1.21. Order Rutales ພດືໃນເຜົ ່ານີມ້ ທີ ງັພດືຢືນຕົນ້, ພືດພຸ່ ມ ຫ ືເປັນເຄືອ, ມກັ ບໍ ່ມໄີມລ້ ົມ້ ລຸກ, ໃນເນື ້ອໃບ ມຈີດຸ ຕ່ອມນໍ ້າມນັໃສ (pellucid punctuate), ກ້ານໃບມັກແຜ່ ຂະຫຍາຍອອກເປັນປີກ. ຖານດອກຕອນເທິງມັກມີ ແພຈຸລັງເປັນຂອບວົງໜາ, ຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບ, ຫ້ອງຮັງໄຂ່ ມັກຕິດກັນມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍຕິດແບບ Axile placentation, ຕົ ້ນອ່ ອນພາຍໃນເມັດຊື ່ ຫ ືໂຄ້ງ. ເຜົານີ ້ແບ່ ງອອກເປັນຫ າຍຕະກຸນ (family) ຄື: ຕະກຸ ນ Rutaceae ແລະ Simaroubaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກສະນະ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.21.1. Family Rutaceae (ຕະກຸນໝາກກ້ຽງ) ເປັນພືດພຸ່ ມ ຫ ືພດືຢືນຕົນ້ , ທຸກສ່ ວນ ຂອງຕົນ້ ພືດມີ ກິ ່ນນໍ ້າມນັຫອມລະເຫຍີ , ຕາມກິ ່ ງກາ້ນມກັ ມໜີ າມຂະໜາດໃຫຍ່ຍາວ ແລະ ແຫ ມ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ ຫ ື ໃບປະສົມ ແບບຂົນນົກ ຫ ືໃບປະສົມທີ ່ມີໃບຍ່ ອຍສາມໃບ (trifoliate), ກ້ານໃບແຜ່ອອກເປັນຄີບ ເນື ້ອໃບມີຈຸດຕ່ ອມນໍ ້າມັນ ໂປ່ ງແສງ (pellucid dotted ຫ ືpellucid punctate), ເນື ້ອໃບໜຽວ ແລະ ມັກມີອາຍຸທົນທານ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ແບບ cyme ໂດຍເກີດຢູ່ ປາຍຊໍ ່ ຫ ືຫ ືບກິ ່ ງ, ດອກຍ່ ອຍມີເພດຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ ຖານດອກບໍລິເວນໃຕ້ຮັງ ໄຂ່ ຈະມີແພຈຸລັງຍົກເປັນວົງຂອບນູນ, ກາບດອກມີ4-5 ກາບ ໂດຍຈະແຍກ ຫ ືເຊື ່ອມຕິດກັນ, ກີບດອກມີ 4-5 ກບີແຍກກນັ , ເກສອນເພດຜູມ້ ຕີ ັ ້ງແຕ່ 4 ອນັຂື ້ນໄປ ເຊິ ່ ງອາດຈະຢ່ ູແຍກກນັ ຫ ືຕດິກນັ ຫ ືແຍກກນັ ເປັນກ່ ຸມໆຕດິຢູ່ ເທິງວົງຂອບ, ເກສອນເພດແມ່ ເປັນແບບເທິງວົງກບີຕັ ້ງຢູ່ ເທິງວົງຂອບ ພາຍໃນມີຫ າຍຫ້ອງ ແລະ ມີໄຂ່ ຫ າຍເມັດ. ໝ າກເປັນແບບໝາກກ້ຽງ (hesperidium) ຫ ື ໝາກແຫ້ງແຕກ ເຊິ ່ ງແກ່ນມຈີ ໍານວນຫ າຍ, ແກ່ ນບໍ ່ມີອາຫານສະສົມ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະແຕກຕ່ າງກັນໃນພືດແຕ່ລະຊະນິດ. ຕະກຸນໝາກກ້ຽງມີປະມານ 140 ສະກຸນ ແລະ ມີ1,600 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ໝາກຕູມ (Aegle marmelos), ໝາກນາວ (Citrus aurantifolia), ໝາກກູດ (Citrus hystrix), ສົມ້ ໂອ (Citrus maxima), ໝາກງ ົ ່ວ (Citrus medica), ສົມ້ ແກ້ວ (Citrus nobilis), ສົມ້ ຂຽວຫວານ (Citrus reticulata), ໝ າກກ້ຽງ (Citrus sinensis) ຮູ ບທີ9.12, ໝ າກໄຟຈີນ (Clausena lansium), ແກ້ວ (Murraya paniculata) ແລະ ໝາກສັງ (Feroniella lucida).

151 ໝາກກ້ຽງ (Citrus sinensis) ໝາກຕ້ອງ (Sandoricum koetjape) ຮູບທີ 9.12 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Rutales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Meliales (ຮູບຂວາ) 1.21.2. Family Simaroubaceae (ຕະກຸນໝາກບົກ) ເປັນພດືຢືນຕົນ້ ຫ ືພຶດພຸ່ ມ, ເປືອກມີລົດຂົມຈັດ, ໃບເປັນໃບປະສົມແບບແບບຂົນົກຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ກ້ານໃບມັກຈະແຜ່ເປັນປີກ. ດອກເປັນຊໍ ່ ແບບ raceme ຫ ື panicle ເຊິ ່ ງເກີດຕາມຫ ືບກິ ່ ງ, ດອກມີເພດດຽວແຕ່ອາດຈະມີດອກທີ ່ມີທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ປົນຢູ່ ໃນຕົນ້ ດຽວ ກັນ, ກາບດອກມີ3-5 ກາບຕິດກັນຢູ່ ຖານໂດຍທີ ່ ຕອນປາຍແຍກເປັນ 3-8 ແສກ, ກີບດອກມີ 3-5 ກີບແຍກກັນ, ເກສອນເພດຜູມ້ ຈີໍານວນເທົ ່າກນັ ຫ ືຫ າຍກວ່າກບີດອກຕິດຕັ ້ງຢູ່ ເຈ້ຍຂອບວົງແຫວນ ໂດຍທີ ່ຖານຂອງກ້ານເກສອນ ມັກມີເກັດຫຸ້ມຢູ່ , ເກສອນເພດແມ່ ມີຮັງໄຂ່ 1 ອັນເປັນແບບເທິງວົງກີບ ໂດຍຕິດຢູ່ ໃນຖານຂອບວົງແຫວນເຊິ ່ ງອາດ ຢືດເດ່ ເປັນ gynophore ພາຍໃນຮັງໄຂ່ ມີ4-5 ຫ້ອງເຊື ່ ອມລວມກັນ ແລະ ແຕ່ ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ 1 ເມັດ. ໝາກ ເປັນໝາກແບບແຫ້ງແຕກ ຫ ືໝາກປີກດຽວ (samara) ພາຍໃນມີແກ່ ນຂ້ອນຂ້າງແບບ ແລະ ບໍ ່ມີອາຫານສະສົມ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນກຸມພາເຖິງເດືອນພຶດສະພາ. ຕະກຸນ ໝາກບົກມີປະມານ 32 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 200 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ໝາກຍົມປ່ າ (Ailanthus triphysa), ປະທັດຈີນ (Quassia amara) ແລະ ໝາກບົກ (Irvingia malayana). 1.22. Order Meliales ພດືໃນເຜົ ່ານີມ້ ລີກັ ສະນະຄາ້ຍຄກືບັໝ່ພູ ດື ເຜົ ່າ Rutales ແຕ່ ມີຄວາມແຕກຕ່ າງກັນ ທີ ່ ເກສອນເພດຜູເ້ຊື ່ອມລວມກນັ ເປັນຫ ອດ ແລະ ໃບບໍ ່ມຕີ່ອມນໍ ້າມນັ ປະກດົ . ເຜາົນີ ້ແບ່ງເຜາົນີ ້ແບ່ງອອກເປັນຫ າຍ ຕະກຸນ (family) ຄື: ຕະກຸນ Meliaceae ແລະ Malpighiaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກສະນະ ແລະ ຕົວຢ່ າງ ຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.22.1. Family Meliaceae (ຕະກຸນໝາກຕ້ອງ) ເປັນພືດຢືນຕົນ້ ຫ ືພືດພຸ່ ມ, ຮາກ ແລະ ລໍາຕົນ້ ແຜ່ ສາຂາໄດ້ກວ້າງຂວາງ. ໃບເປັນໃບປະສົມແບບຂົນນົກຊັນ້ ດຽວທີ ່ປາຍໃບມີໃບຍ່ ອຍພຽງໃບດຽວ (imparipinnate) ຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ເນື ້ອໃບມຕີ່ອມນໍ ້າມນັປະກົດຢູ່ , ຖານໃບມັກສະຫ ຽງ, ພື ້ນທີ ່ ໃບທັງສອງຂາ້ງບໍ ່ ເທົ ່າກັນ, ຂອບ ໃບອາດເປັນຈັກຝອຍ. ດອກເປັນຊໍ ່ ແບບ panicle ໂດຍເກີດຢູ່ ຫ ືບກິ ່ ງ, ດອກຍ່ອຍມເີພດຄບົ ທງັເພດຜູ້ແລະ ເພດ ແມ່ ຫ ືເພດດຽວແຕ່ ຄົບໃນຕົນ້ ດຽວກັນ, ກາບດອກມີ4-5 ກາບແຍກ ຫ ືຕິດກັນຢູ່ ຖານ, ກີບດອກມີ 4-5 ກີບ ແຍກກັນ ກີບມັກບິດມີສີມ້ວງ ຫ ືມ້ວງອົມຂາວ ກີບດອກຈະຕິດຢູ່ ກັບຫ ອດເກສອນເພດຜູ້ໂດຍຖານກີບເຊື ່ອມຕິດ ກັນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 8-10 ອັນຕິດຢູ່ ເທິງວົງຂອບນູນໃຕ້ຮັງໄຂ່ ກ້ານເກສອນເຊື ່ອມລວມກັນເປັນຫ ອດເຊິ ່ ງມີກັບ ເກສອນຕັ ້ງຊູຢູ່ ທີ ່ ປາຍແຫ ມ, ເກສອນເພດແມ່ ມີຮັບໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກບີ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ3-5 ຫອ້ງເຊື ່ອມຕດິກນັ ,

152 ແຕ່ ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ 1-2 ເມັດ. ໝາກມິຫ າຍແບບເຊັ ່ນ: ໝາກມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ (berry) , ໝາກແຫ້ງແຕກ ແລະ ໝາກແກ່ ນດຽວແຂງ (drupe) ພາຍໃນມີແກ່ ນຂະໜາດນ້ອຍເຊິ ່ ງອາດມີຫ ືບໍ ່ ມີອາຫານສະສົມ, ລະດູການເກີດ ດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນພະຈິກເຖິງເດືອນກຸມພາ. ຕະກຸນໝາກຕ້ອງມີປະມານ 50 ສະກຸນ ແລະ ມີ ປະມານ 1,400 ຊະນິດ ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ລອງກອງ (Aglaia dookkoo), ກະເດົາ (Azadirachta indica) ແລະ ໝາກຕ້ອງ (Sandoricum koetjape) ຮູບທີ9.12. 1.22.2. Family Malpighiaceae (ຕະກຸນພວງທອງ), ຕະກຸນນີມີ ້ ທັງພືດຢືນຕົນ້, ພືດພຸ່ ມ ແລະ ພືດເປັນ ເຄືອ ເຊິ ່ ງອາດມີຂົນອ່ ອນປົກຄຸມ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບກົງກັນຂ້າມ ແລະ ມີເຈ້ຍການໃບ. ດອກມີຫ າຍແບບ ໂດຍມີກີບປະດັບຮອງຮັບຊໍ ່ ດອກ, ດອກຍ່ ອຍມີຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່, ກາບດອກມີ5 ກາບແຍກກັນ ຫ ືຕິດ ກັນເລັກນ້ອຍທີ ່ຖານ ມີອາຍຸທົນທານ ແລະ ມີຕ່ ອມສ້າງນໍ ້າຢາງໜຽວ, ກີບດອກມີ5 ກີບຂະໜາດບໍ ່ ເທົ ່າກັນ ເນື ້ອກີບ ຍານ ຂອບຈັກ ແລະ ມີກີບໂຄ້ງ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ10 ອັນຕິດກັນຢູ່ ຖານແຍກເປັນ 2 ວົງ ບາງອັນເປັນໝັນ, ເກສອນ ເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ 1 ອັນເປັນແບບເທິງວົງກີບ ພາຍໃນມີ3 ຫ້ອງແຍກກັນ ຫ ືເຊື ່ອມລວມກັນໂດຍມີເມັດໄຂ່ຫ້ອງລະ 1 ເມັດ. ໝາກມີຫ າຍແບບຄື: ໝາກປີກດຽວ, ໝາກແຫ້ງແຕກ, ໝາກມີເໜືອລາຍແກ່ ນ ແລະ ໝາກແກ່ ນດຽວແຂງ ພາຍໃນມີແກ່ ນຂະໜາດໃຫຍ່ , ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນມີຖຸນາເຖິງເດືອນກັນຍາ ຫ ື ຕະຫ ອດປີ. ຕະກຸ ນພວງທອງມີປະມານ 60 ສະກຸ ນ ແລະ ມີປະມານ 850 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ອອນຂາວ (Aspidopterys birsuta), ກ່ າຍກອມເຄືອ (Aspidopterys obcordata), ໂນຣາ (Hiptage bengalensis), ກໍາລັງຊ້າງເຜືອກ (Hiptage candicans), ໂນຣີ(Hiptage lucida), ເຊີຣີ ່ (Malpighia glabra), ພວງທອງຕົນ້ (Thryallis glauca) ແລະ ພວງທອງເຄືອ (Tristellateia australasiae). 1.23. Order Euphorbiales ພດືໃນເຜົ ່ານີມ້ ພີດັທະນາການ ແລະ ປະກົດລັກສະນະກ້າວໜ້າຫ າຍປະການ ແລະ ມີຄວາມຫ າກຫ າຍໃນໝູ່ ພືດຂ້ອນຂ້າງສູງທັງລັກສະນະຂອງຕົນ້ , ໃບ, ດອກ ແລະ ຊໍ ່ ດອກຕະຫ ອດຈນົ ເຖິງ ລັກສະນະຂອງໝາກ ແລະ ເມັດ. Euphorbiales ມີພຽງ 1 ຕະກຸນ (family) ຄື ຕະກຸນ Euphorbiaceae (ຕະກຸນຢາງພາຣາ) ມທີ ັງພືດລົມ້ ລຸກ, ພືດເລືອ, ພືດພຸ່ ມ ແລະ ພດືຢືນຕົນ້ , ທຸກສ່ ວນຂອງພືດມນີ ໍ ້າຢາງຂາວ ແລະ ບາງຊະນດິມຂີນົ ປົກຄຸມທີ ່ ຜວິລໍາຕົນ້ ແລະ ໃບ ແລະ ອາດສາ້ງນໍ ້າຢາງໜດືປົກຄຸມສ່ວນຂອງພດື , ບາງຊະນິດເປັນພືດ ທີ ່ທນົທານຕໍ ່ຄວາມແຫງ້ແລງ້ໄດດ້ , ີໃບມີທັງໃບດ່ ຽວ ແລະ ໃບປະ ສົມແບບຕ່ າງໆ ບາງຊະນິດໃບອາດປ່ ຽນເປັນໃບ ເກັດ ຫ ືເປັນໜາມ, ຊໍ ່ ດອກມຫີ າຍແບບເຊັ ່ນ: raceme, spike ຫ ືcyathium ໂດຍຊໍ ່ດອກມກີບີປະດບັ ສສີດົ ຮອງ ຮັບ, ດອກມີເພດດຽວ, ກີບດອກມີ 3-5 ກບີ , ເກສອນເພດຜູມ້ ເີກສອນຕັ ້ງແຕ່ 1 ອນັຂື ້ນໄປ, ເກສອນເພດແມ່ມຮີງັ ໄຂ່ ແບບເທງິວງົກບີ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ3 ຫອ້ງເຊື ່ອມຕດິກນັ , ແຕ່ລະຫອ້ ງມໄີຂ່ 1-2 ເມັດ, ໝາກເປັນແບບ regma ຫ ື ໝາກຄ້າຍແກ່ ນດຽວແຂງ. ຕະກຸນໝາກຕ້ອງມີປະມານ 300 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 7,300 ຊະນິດ ຕົວແທນ ໄດ້ແກ່ : ໝາກໄຟ (Baccaurea ramiflora) ຮູບທີ9.13, ຢາງພາຣາ (Hevea brasiliensis), ໝາກຂາມປ້ອມ (Phyllanthus embrica) ແລະ ມນັຕົນ້ (Manihot esculenta).

153 ໝາກໄຟ (Baccaurea ramiflora) ໝາກມ່ ວງ (Mangifera indica) ຮູບທີ 9.13 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Euphorbiales(ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Sapindales (ຮູບຂວາ) 1.24. Order Sapindales ພືດໃນເຜົ ່ ານີ ້ສ່ ວນໃຫຍ່ ເປັນພືດພຸ່ ມ ຫ ືພືດຢືນຕົນ້ , ດອກມີເພດ ຄົບ ຫ ືອາດ ຈະຫຸ ດຮູບ ຫ ືເພດດຽວ, ດອກມີຮູບຊົງໄດ້ສັດສ່ ວນ, ຮງັໄຂ່ເປັນແບບເທງິວງົກບີທີ ່ ເລີ ່ມມີແນວໂນ້ມເປັນໃຕ້ວົງກີບ ມີວົງຂອງນູນເປັນຖານຮອງຮັບຮັງໄຂ່ , ມີເມັດໜ້ອຍ. ພດືໃນເຜົ ່ານີ ້ແບ່ງ ອອກເປັນ 2 ຕະກຸນ (family) ຄື: ຕະກຸນ Anacardiacea ແລະ Sapindaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກສະນະ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.24.1. Family Anacardiacea (ຕະກຸນໝາກມ່ ວງ) ມທີ ັງພືດຢືນຕົນ້ , ພືດພຸ່ ມໃຫຍ່ ແລະ ເປັນເຄືອ, ສ່ ວນຂອງຕົນ້ ພືດຈະມນີ ໍ ້າຢາງຂຸນ້ ໂດຍນໍ ້າຢາງທີ ່ ອອກໃໝ່ ໆມສີ ີຂາວຂຸນ້ ຫ ືໃສ ເມື ່ອຖືກລົມຈະປ່ ຽນເປັນສີດໍາ, ພາກສ່ ວນເປືອກ, ໃບ ແລະ ໝາກສດົ ຈະມກີ ິ ່ນສົມ້ . ໃບມີທັງແບບໃບດ່ ຽວ ແລະ ໃບປະສົມແບບຂົນນົກ ຕິດລຽງ ແບບສະຫ ັບ ຫ ື ລຽງວຽນ, ກົກກ້ານໃບມັກຈະພອງອອກເລັກໜ້ອຍ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ແບບ cyme ຫ ືpanicle ໂດຍຈະເກີດທີ ່ ປາຍຍອດ ຫ ືຫ ືບກິ ່ ງ, ດອກຍ່ ອຍຈະມີຂະໜາດນ້ອຍ ແລະ ມີເພດຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ ຫ ື ມີ ເພດດ່ ຽວ, ກາບດອກມີ5 ກາບຕິດກັນຢູ່ ຖານ, ກີບດອກມີ 5 ກີບແຍກກັນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 10 ອັນຕິດຢູ່ ເທິງວົງ ຂອບນູນເຊິ ່ ງບາງອັນເປັນໝັນ, ເກສອນເພດແມ່ ມີຮັບໄຂ່ 1 ອັນເປັນແບບເທິງວົງກີບ ພາຍໃນມີ 1 ຫ້ອງ ແລະ ມີໄຂ່ 1 ເມັດ, ໝາກເປັນແບບແກ່ ນດຽວແຂງ ຫ ື ໝາກເປືອກແຂງແກ່ ນດຽວ (nut) ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນຂະໜາດ ໃຫຍ່ , ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຢູ່ ລະຫວ່ າງມີນາເຖິງເດືອນພຶດສະພາ. ຕະກຸນໝາກມ່ ວງມີປະມານ 75 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 600 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ໝາກໝ່ ວງຫິມະພານ (Anacardium occidentale), ໝາກມ່ ວງ (Mangifera indica) ຮູບທີ9.13, ໝາກກອກປ່ າ (Spondias bipinnata), ໝາກຝາງ(Bouea gandaria) ແລະ ໝາກກອກ(Spondias pinnata). 1.24.2. Family Sapindaceae (ຕະກຸນລໍາໃຍ) ເປັນພດືຢືນຕົນ້ ຫ ືພືດພຸ່ ມ ຫ ືເປັນເຄືອ, ບໍລິເວນຍອດ ອ່ອນມກັ ມຂີນົ ນຸມ້ ສນີໍ ້າຕານແດງປົກຄຸມໄວ, ້ໃບເປັນໃບປະສົມແບບຂົນນົກ ຫ ືແບບນິ ້ວມືລຽງສະຫ ັບ. ດອກເກີດ ເປັນຊໍ ່ ເຊິ ່ ງມີຫ າຍແບບຄື: raceme, paricle, corymb ແລະ cyme ໂດຍດອກຍ່ ອຍມີຂະ ໜາດນ້ອຍ ແລະ ມີ ຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ ຫ ືມີເພດດຽວ, ມີຂອບນູນບ້ຽວຢູ່ ລະຫວ່ າງກີບດອກກັບເກສອນເພດຜູ້, ກາບດອກມີ 5 ກາບແຍກກັນ, ກີບດອກມີ5 ກີບແຕ່ ໃນບາງຊະນິດອາດບໍ ່ມີຖານກີບດອກມັກມີຂົນອ່ ອນ ຫ ືເຈ້ຍເກັດປົກຄຸມ ໄວ້, ເກສອນເພດຜູ້ມີ8-10 ອັນແຍກເປັນ 2 ວົງຊັນ້ ໂດຍຕິດຕັ ້ງແຍກກັນຢູ່ ໃນຂອບ ຫ ືເທິງວົງຂອບນູນ, ເກສອນ ເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບ ມີ1-3 ຫ້ອງເຊື ່ອມຕິດກັນເປັນລອນ ຫ ືລຽບ ແຕ່ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ 1 ເມັດ. ໝາກມີຫ າຍແບບເຊັ ່ນ: ມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ, ໝາກແກ່ ນດຽວແຂງ, ແຫ້ງແຕກ ແລະ ເປືອກແຂງແກ່ ນດຽວ ເຊິ ່ ງພາຍ

154 ໃນມີແກ່ ນຂະໜາດໃຫຍ່ , ຜິວຫຸ້ມແກ່ ນປ່ ຽນເປັນ aril, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຢູ່ ໃນລະຫວ່ າງເດືອນມີນາ ເຖິງເດືອນສິງຫາ. ຕະກຸນລໍາໃຍມີ158 ສະກຸນ ແລະ ປະກອບມີ2,230 ຊະນິດ ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ລໍາໃຍ (Dimocarpua longan), ຕານສ້ຽນ (Fillicium decipiens), ໝາກຫວດ (Lepisanthes rubiginosa), ລີ ່ ນ ຈີ ່ (Litchi chinensis), ຄໍແລນ (Nephelium hypoleucum), ເງາະ (Nephelium lappaceum), ລໍາໃຍປ່ າ (Paranephelium longifoliolatum) ແລະ ໝາກຄໍ ້(Schleichera oleosa). 1.25. Order Ramnales ພືດໃນເຜົ ່ ານີມ້ ີທັງພືດຢືນຕົນ້ , ພືດພຸ່ ມ ແລະ ເປັນເຄືອ, ມີທັງໃບດ່ ຽວ ຫ ືໃບ ປະສົມຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ ຫ ືແບບກົງກັນຂ້າມ, ດອກມີເພດຄົບ ຫ ືມີເພດດຽວ, ມີເກສອນ ເພດຜູເ້ທົ ່າກບັ ກບັ ຈໍານວນກີບຮອງ ຫ ືກີບດອກ ໂດຍຢູ່ ສະຫ ັບກັບກີບຮອງ, ຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເຄິ ່ ງກາງວົງກີບ, ໝາກເປັນແບບແກ່ ນ ດຽວແຂງ ຫ ືມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ. Ramnales ປະກອບດ້ວຍຕະກຸນ (family) ຄື: ຕະກຸນ Rhamnaceae ແລະ Vitidaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກສະນະ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.25.1. Family Rhamnaceae (ຕະກຸນກະທັນ) ເປັນພືດພຸ່ ມ ຫ ືພດືຢືນຕົນ້ ຂະໜາດນອ້ ຍ, ບາງຊະນິດ ເປັນເຄືອ, ຕາມກິ ່ ງກາ້ນມໜີ າມງຸມ້ ແຫ ມ. ໃບເກີດເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ຂອບໃບເປັນຈັກລະອຽດ, ເສັນ້ ໃບເປັນໃບປະສົມແບບນິ ້ວມື, ມີເຈ້ຍກ້ານໃບທີ ່ຫ ົ ່ນໄວ ແລະ ມີຂະໜາດນ້ອຍ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ແບບ coryme ຫ ືcyme ໂດຍເກີດຢູ່ ຫ ືບກິ ່ ງ, ດອກຍ່ ອຍມີຂະໜາດນ້ອຍ ແລະ ມີຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ , ດອກມີສີຂຽວ ແລະ ມີກິ ່ນຂ້ອນຂ້າງເໝັນ, ດອກມີວົງຂອບນູນຮອງຮັບຮັງໄຂ່ , ກາບດອກມີ4-5 ກາບໂດຍຕິດກັນເປັນຮູບຈານ, ກີບດອກມີ4-5 ກີບແຍກກັນ ໂດຍແຕ່ລະກີບມັກໂຄ້ງ ຫ ືມີກົກກີບຄອດ ແລະ ຕິດສະຫ ັບກັບກາບດອກຢູ່ ເທິງຂອບ ນູນ, ເກສອນເພດຜຸ ້ມີຈໍານວນເທົ ່າກັບກີບດອກ ໂດຍຕິດຢູ່ ກາງສ່ ວນໂຄ້ງຂອງກີບດອກ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັບໄຂ່ 1 ອັນແບບເທິງວົງກີບ ໂດຍພາຍໃນມີ2-4 ຫ້ອງຕິດກັນ ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຫ້ອງມີໄຂ່ 1 ເມັດ. ໝາກມີຫ າຍແບບເຊັ ່ນ: ໝາກ ແກ່ ນດຽວແຂງ, ໝາກມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ແລະ ໝາກແຫ້ງແຕກ ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນທີ ່ມີລັກສະນະນູນແບບ ແລະ ມີອາຫານສະສົມ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນພຶດສະພາເຖິງເດືອນສິງຫາ. ຕະກຸນກະທັນ ມີປະມານ 50 ສະກຸນ ເຊິ ່ ງມປີະມານ 600 ຊະນິດໄດ້ແກ່ ຄັນທຸງ (Colubrina asiatica), ກະທັນປ່ າ (Gouania obtusifolia), ກຸຫ າບຫີນ (Rhamnus crenatus), ກະທັນ (Zizyphus mauritiana) ຮູບທີ9.14, ກໍາລັງເສືອ ໂຄ່ ງ (Zizypus attopoensis) ແລະ ໝາກເລັບແມວ (Zizyphus oenoplia). ກະທັນ (Zizyphus mauritiana) ຝ້າຍ (Gossypium herbaceum) ຮູບທີ 9.14 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Ramnales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Malvales (ຮູບຂວາ)

155 1.25.2. Family Vitidaceae (ຕະກຸນອະງຸ ່ນ) ເປັນພືດພຸ່ ມ ຫ ືເຖົງເລືອໂດຍໃຊ້ມືພັນ, ມີຊ່ ວງປ້ອງຍາວ, ຢ່ ູບໍລເິວນຂໍພ້ ອງໂປ່ ງເຫນັ ຊດັ ເຈນ, ອາດມຮີ າກພເິສດອອກມາເກາະຢຶດລໍາຕົນ້ , ລໍາຕົນ້ ອາດແບນ ຫ ືເປັນແທາງກົມ ຍາວ, ພາຍໃນມທີ ໍ ່ລໍາລຽງຂະໜາດໃຫຍ່ ເຊິ ່ ງສາມາດເຫັນໄດ້ຢ່ າງຊັດເຈນ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຂອບໃບວໍ ້າ ຫ ືເປັນໃບ ປະສົມແບບນິ ້ວມືຫ ືໃບປະສົມແບບຂົນນົກ, ການຕິດລຽງຂອງໃບເປັນແບບສະຫ ັບ, ເນື ້ອໃບມີຂີດໂປ່ ງແສງປະກົດ ທົ ່ວໄປ. ດອກເປັນດອກຊໍ ່ ເຊິ ່ ງມີຫ າຍແບບເຊັ ່ ນ: spike, racec, panicle ແລະ cyme ເຊິ ່ ງດອກຍ່ ອຍຈະມີຂະໜ າດນ້ອຍມີສີຂຽວອ່ ອນ, ກ້ານດອກມັກແຜ່ ແບບ, ດອກມີຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່, ກາບດອກມີ4-5 ກາບແຍກ ກັນ ຫ ືຕິດກັນຢູ່ ຖານ, ກີບດອກມີ4-5 ກບີຫ ົ ່ນໄວ ເຊິ ່ ງຢູ່ ແຍກກັນ ຢູ່ ບໍລິເວນກົກຂອງກີບດອກມີວົງແພຈຸລັງສ້າງນໍ ້າ ຫວານເກີດຢູ່ , ເກສອນເພດຜູ້ມີ4-5 ອັນແຍກກັນ ຫ ືຕິດກັນຢູ່ ຖານ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂາແບບເທິງວົງກີບພາຍ ໃນມີ2 ຫ້ອງ ຫ ືຫ າຍກວ່ າເຊື ່ອມຕິດກັນ ໂດຍແຕ່ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ 2 ເມັດ. ໝາກເປັນແບບມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ນເຊິ ່ ງ ມີນໍ ້າ ພາຍໃນໝາກມີແກ່ນທີ ່ມີອາຫານສະສົມຫ າຍ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນມີຖຸນາ ເຖິງເດືອນກັນຍາ ຫ ືຕະຫ ອດປີ. ຕະກຸນອະງຸ ່ນມີ12 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 700 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ສົມ້ ກຸງ້ (Ampelocissus martini ), ໝາກຫຸນ (Cissus carnosa), ຫຍ້າປົກຕໍ(Columella tenuifolia), ກະຕັງໃບ (Leea indica), ສົມ້ ປູນ (Tetrastingma obovatum) ແລະ ອາງຸ ່ນ (Vitis vinifera). 1.26. Order Malvales ພືດໃນເຜົ ່ ານີມ້ ຕີ ັ ້ງແຕ່ ພືດລົມ້ ລຸກຈນົ ເຖິງພືດຢືນຕົນ້ , ໄມເ້ນື ້ອອ່ ອນ, ໃບມີເຈ້ຍ ກ້ານໃບ, ມີຈຸລັງຂົນປາຍແສກປົກຄຸມໃບ ແລະ ສ່ວນອ່ ອນຂອງຕົນ້ ພດື , ມເີສັນ້ ໃບ ແລະ ທໍ ່ຢາງເມອືກຢ່ ູໃນເນື ້ອໄມ, ້ ດອກມີເພດຄົບ ໂດຍອົງປະກອບຂອງດອກເປັນ pentemerous, ກີບຮອງຫຸ້ມປິດ, ດອກຈູມ, ກີບດອກມັກປິດ ແລະ ແຍກ, ເກສອນຕົວຜູ້ມັກລວມກຸ່ ມ, ມີຮັງໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບມີຫ້ອງຮັງໄຂ່ ຫ າຍຫ້ອງ ແລະ ການຕິດຂອງໄຂ່ ເປັນແບບ axile placentation. Malvales ປະກອບດ້ວຍ (family) ຄື: ຕະກຸນ Malcaceae, Bombacaceae ແລະ ຕະກຸນ Sterculiaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກສະນະ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.26.1. Family Malcaceae (ຕະກຸນຝ້າຍ) ເປັນພືດລົມ້ ລຸກ ຫ ືພືດພຸ່ມເນື ້ອອ່ ອນ, ມີອາຍຸປີດຽວ ຫ ື ຫ າຍປີ, ບາງຊະນິດເປັນພດືຢືນຕົນ້ , ສ່ ວນອ່ ອນຂອງພືດມີຂົນອ່ ອນປາຍແຫ ມແສກ (stellate hairs) ປົກຄຸມຢູ່ , ເປືອກໃນມີໃຍໜຽວ ແລະ ມີຢາງເມືອກ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ຕົວໃບອາດຈະມີຂົນນຸ້ມປົກຄຸມ, ຂອບໃບເປັນຈັກແບບແຂ້ວເລື ່ອຍ ຫ ືຂອບລຽບ ແລະ ອາດຈະມີຂອບວໍ ້າເລິກ, ເສັນ້ ໃບມັກແຕກແບບນິ ້ວມື. ດອກ ມີທັງດອກແບບດອກດ່ ຽວ, ເປັນພວງ ຫ ືເປັນຊໍ ່ ແບບ raceme ໂດຍເກີດທີ ່ ປາຍຍອດ ຫ ືຫ ືບກິ ່ ງ ດອກມີວົງດິ ້ວປະ ດັບ (epicalyx) ຮອງຮັບດອກ, ດອກມີຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ , ກາບດອກມີ5 ກາບຕິດກັນເປັນຮູບຖ້ວຍ ມີ ປາຍແຍກເປັນ 5 ແສກ ກີບມີສີຂຽວ ແລະ ໃນຂະນະດອກຍັງຈູມຊັນ້ ກາບດອກຈະຫໍ ່ຫຸ້ມດອກໄວ້ຈົນມິດ, ກີບ ດອກມີ5 ກີບ ໂດຍກົກກີບເຊື ່ອມຕິດກັບຫ ອດກຸ່ ມເກສອນເພດຜູ້ກີບມີສີສົດມັກບິກ ປາຍກີບມັກເປັນລອນຍານ ແລະ ເປັນຈັກ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນຫ າຍ ໂດຍມີກ້ານເກສອນທີ ່ມີສີແລະ ເຊື ່ອມລວມກັນເປັນຫ ອດຫຸ້ມລ້ອມ ກ້ານເກສອນເພດແມ່ ກົກຂອງຫ ອດເຊື ່ອມຕິດກັບກົກຂອງກີບດອກ ກັບເກສອນມີສີເຫ ືອງຮູບໄຕ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີລະ ອອງເກສອນຂະໜາດໃຫຍ່ກົມ, ຮູບຮີແລະ ມີຜິວເປັນໜາມ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວງົກີບເຊິ ່ ງ ພາຍໃນມີຫ້ອງ 5 ຫ້ອງເຊື ່ ອມຕິດກັນ ກ້ານເກສອນຍາວທອດຂື ້ນໄປກາງຫ ອດເກສອນເພດຜູ້ຍອດເກສອນແຍກ ເປັນແສກເທົ ່າກັບຈໍານວນຫ້ອງຮັງໄຂ່ ພາຍໃນຫ້ອງໄຂ່ ຈະມີເມັດໄຂ່ ຈໍານວນຫ າຍ. ໝາກເປັນມີຫ າຍແບບເຊັ ່ນ: ໝ າກແຫ້ງແຕກກາງພູ, ໝາກແຍກແລ້ວແຕກ (schizicarp) ແລະ ໝາກມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນຈໍາ ນວນຫ າຍ ເຊິ ່ ງແກ່ ນຈະມີຮູບຮ່ າງກົມ ຫ ືຮູບໄຕ, ຜິວຂອງແກ່ ນອາດຈະກ້ຽງ ຫ ືມີຂົນປຸຍປົກຄຸມ, ແກ່ນບໍ ່ສະສົມອາ

156 ຫານ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນມີນາເຖິງເດືອນພຶດສະພາ ຫ ືຕະຫ ອດປີ. ຕະກຸນຝ້າຍມີ ປະມານ 85 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 1,500 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ປໍແກ້ວ(Abelmoschus esculentus), ສັດທອງ (Altheae rosea), ຝ້າຍປ່ າ (Decaschistia harmandii ), ຝ້າຍເທ ບ (Gossypium barbadense), ຝ້າຍ (Gossypium herbaceum) ຮູ ບ ທີ 9.14, ປໍ ແ ກ້ ວ (Hibiscus cannabinus), ຊ ະ ບ າ (Hibiscus rosasinensis), ພຸ ດ ຕ ານ (Hibiscus mutabilis), ກ ະ ຈ໊ ຽ ບ ແ ດ ງ (Hibiscus subdariffa), ພູ່ ລ ະ ຫົ ງ (Hibiscus schizopetalus), ຫຍ້າຂັດຫ ວງ (Sida corylifolius), ຫຍ້າຂັດ (sida rhombifolia) ແລະ ຂີ ້ຄອກ (Urena lobata). 1.26.2. Family Bombacaceae (ຕະກຸນຖົ ່ ວລຽນ) ເປັນພດືຢືນຕົນ້ ສູງໃຫຍ່ , ໂຄນຕົນ້ ກວາ້ງ, ອາດມີພູ ພອນ, ມກີ ານແຕກກິ ່ ງສາຂາກວາ້ງໃຫຍ່ , ເປືອກໄມ້ມີຢາງເມືອກ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ ຫ ືໃບປະສົມແບບນິ ້ວມືເຊິ ່ ງອາດ ຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ມີເຈ້ຍກ້ານໃບ, ໃບ ແລະ ຍອດດຂ້ອນຂ້າງຈະມີຂົນນຸ້ມຮູບດາວ ຫ ືຮູບໂລ່ ປົກຄຸມຢູ່ . ພືດຕະ ກຸນນີ ້ອອກດອກເປັນຊໍ ່ ແບບ panicle ຫ ືເປັນດອກດ່ ຽວ ຫ ືດອກເປັນພວງ, ດອກມີຂະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ມີສີສົດ ເຫັນໄດ້ຊັດເຈນ, ອາດຈະມດີ ິ ້ວປະດັບ ຫ ືກີບປະດັບຮອງຮັບໄວ້, ດອກຈະເກີດຢູ່ ຫ ືບກິ ່ ງຫ ັງຈາກປ່ ຽນໃບແລ້ວ, ດອກມີເພດຄົບມັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ , ກາບດອກມີ5 ກີບແຍກກັນ ຫ ືຕິດກັນຢູ່ ຖານ, ກີບດອກມີ5 ກີບແຍກ ກັນ ບາງຊະນິດອາດບໍ ່ມີກີບດອກ ແລະ ໃນຂະນະດອກຍັງຈູມກີບຈະມ້ວນບິດ, ເກສອນເພດແມ່ມີຈໍານວນຕັ ້ງແຕ່ 5 ອັນທີ ່ ຢູ່ ແຍກກັນ ຫ ືຢູ່ ລວມກັນເປັນແຜງຍ່ ອຍໆ ບາງອັນເປັນໝັນ ລະອອງເກສອນມີຜິວລຽບ, ເກສອນເພດແມ່ມີ ຮັງໄຂ່ 1 ອັນເປັນແບບເທິງວົງກີບ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມຮ 2-5 ຫ້ອງເຊື ່ອມຕິດກັນ ແຕ່ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ຕັ ້ງແຕ່ 2 ເມັດຂື ້ນ ໄປ ຍອດເກສອນແຍກເປັນແສກ 1-5 ແສນ. ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກກາງພູຫ ືຄ້າຍ ໝາກມີເນື ້ອຫ່ ຍແກ່ ນພາຍ ໃນມີແກ່ ນຂະໜາດໃຫຍ່ຜິວລຽບຝັງຕົວຢູ່ ໃນແພຈຸລັງຄ້າຍໃສ້, ຜິວດ້ານນອກຂອງແກ່ ນມີປຸຍເສັນ້ ໃຍ (pulp) ຫ ື ແພສະສົມອາຫານ (aril) ຫໍ ່ຫຸ່ ມແກ່ ນໄວ້ແຕ່ ໃນແກ່ ນຈະບໍ ່ມີອາຫານສະສົມ, ການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະ ຫວ່ າງເດືອນກຸມພາເຖິງເດືອນມິຖຸນາ. ຕະກຸນຖົ ່ ວລຽນມີ22 ສະກຸນ ເຊິ ່ ງປະກອບມປີະມານ 150 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ງ ີ ້ວປ່ າ (Bombax ceiba), ງ ິ ້ວ (Bombax ceiba), ນຸ່ ນ (Ceiba pentandra), ຖົ ່ ວລຽນ (Durio zibetthinus), ຖົ ່ວລຽນຜີ(Neesia altissima) ແລະ ສໍາລີ(Ochroma lagopus). 1.26.3. Family Sterculiaceae (ຕະກຸນສໍາໂຣງ) ເປັນພດືຢືນຕົນ້ , ພືດພຸ່ ມ ຫ ືເປັນເຄືອ, ມັກມີຂົນປົກ ຄຸມກິ ່ ງກາ້ນ, ໃບ ແລະ ໝາກ, ເປືອກມີຢາງເມືອກ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ ຫ ືໃບປະສົມແບບນິ ້ວມືເຊິ ່ ງຕິດລຽງແບບ ສະຫ ັບ, ມີເຈ້ຍການໃບແຕ່ຫ ົ ່ນໄວ ແລະ ເປືອກໃບມີຍາງເມືອກ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ແບບ cyme ເກີດຢູ່ ປາຍຍອດ ຫ ື ຫ ືບກິ ່ ງ, ດອກຍ່ ອຍມີຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ , ບາງຊະນິດດອກເກີດເປັນກຸ່ ມຈາກກິ ່ ງ ຫ ືລໍາຕົນ້ , ກາບດອກມີ 3-5 ຕິດກັບຖານເຊິ ່ ງໃນບາງຊະນິດກາບດອກຈະມີສີ, ກີບດອກມີ5 ກີບແຕ່ອາດຫຸ ດຮູບຈົນບໍ ່ ປະກົດເຫັນ ກົກກີບ ເຊື ່ອຕິດກັບຫ ອດກ້ານເກສອນເພດຜູ້ແລະ ໃນຂະນະດອກຈູມກີບມັກຈະປິດມ້ວນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນຫ າຍ ລຽງເປັນ 2 ວົງ ເຊິ ່ ງວງົນອກມັກເປັນໝັນ ກ້ານເກສອນເຊື ່ອມລວມກັນເປັນຫ ອດສັນ້ ໆ ກັບເກສອນມີ2 ຫ້ອງ, ເກ ສອນເພດແມ່ມີຮັບໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີເມັດໄຂ່ ຕັ ້ງແຕ່ 2 ເມັດຂື ້ນໄປ. ພືດຕະກຸນນີ ້ ເກີດໝາກເປັນ ແບບແຫ້ງແຕກ ຫ ືໝາກແຕກແນວດຽວ (follicle) ພາຍໃນມີແກ່ ນປຸຍເຈ້ຍຫຸ້ມ ຫ ືແຜ່ ເປັນປີກຄີບ, ລະດູການ ອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນທັນວາເຖິງເດືອນມີນາ. ຕະກຸນສໍາໂຣງມີປະມານ 60 ສະກຸນ ແລະ ມີ ປະມານ 750 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ທຽນດໍາ (Abroma augusta), ກໍາຍານເຄືອ (Byttneria pilosa), ປໍຝ້າຍ

157 (Firmiana colorata), ຜັກຫ ວານ (Leptonychia heteroclite), ບານທ່ ຽງ (Pentapetes phoenicea), ສໍາໂຣງ (Sterculia foetida) ແລະ ໂກໂກ້(Theobroma cacao). 1.27. Order Parietales ພດືໃນເຜົ ່ານີມ້ ກີບີຢ່ ູສອງວງົຊັນ້, ອົງປະກອບຂອງດອກເປັນ pentemerous, ຮັງ ໄຂ່ ມີ1 ຫ້ອງແຕ່ ມີ3 ພູ, ມີເມັດໄຂ່ ຈໍານວນຫ າຍ, ການຕິດຂອງເມັດໄຂ່ ເປັນແບບ parietal. ເຜົ ່ າ Parietales ປະກອບມີຫ າຍຕະກຸນ (family) ຄື: ຕະກຸນ Dilleniaceae, Flacourtiaceae, Caricaceae ແລະ ຕະກຸນ Begoniaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກສະນະ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.27.1. Family Dilleniaceae (ຕະກຸນສ້ານ) ເປັນພດືຢືອນຕົນ້ , ພືດພຸ່ ມ ຫ ືເປັນເຄືອ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ ຮູບບ່ ວງ, ການຕິດລຽງຂອງໃບເປັນແບບສະຫ ັບ, ເນື ້ອໃບແຂງກະດ້າງ, ຜິວໃບຫຍາບ, ຂອບໃບຫຍັກວໍ ້າເປັນຈັກ, ເສັນ້ ໃບນູນເດັ ່ນຊັດ ແລະ ຊື ່ຂະໜານ, ມີເຈ້ຍການໃບເຊິ ່ ງມັກຫ ົ ່ນໄວ ຫ ືອາດຕິດຢູ່ ກັບກົກກ້ານໃບກໍ ່ ໄດ້. ດອກເກີດ ເປັນຊໍແບບ cyme, ດອກຍ່ ອຍມີຂະໜາດນ້ອຍ ຫ ືປານກາງເຊິ ່ ງມີສິເຫ ືອງ ຫ ືສີຂາວເປັນສ່ ວນໃຫຍ່ , ດອກມີເພດ ຄົບ ແຕ່ຖ້າທີເພດດ່ ຽວຈະຢູ່ ແຍກຕົນ້ ກັນ, ດອກມີກິ ່ນຫອມແຮງ, ກາບດອກມີ5 ກາບແຍກກັນໂດຍຈັດລຽງແບບ ຊ້ອມເຫ ື ່ອມ ແລະ ມີສະພາບທົນທານ, ກີບດອກມີ5 ກີບແຍກກັນໂດຍຈັດລຽງຊ້ອມເລື ່ອມ ມີລັກສະນະເປັນກະ ພຸ ້ງໂຄ້ງ, ໃນຂະນະດອກຈູມກີບດອກຈະຢັບຍານ, ກີບມກັ ຫ ົ ່ນງ່າຍ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນຫ າຍກ້ານເກສອນຍາວ ເຫັນຊັດເຈນ ແລະ ຢູ່ ແຍກກັນ ຫ ືລວມກັນເປັນກຸ່ ມໆ ເຊິ ່ ງມີສະພາບທົນທານ ແລະ ມີກັບເກສອນແຕກຢູ່ ປາຍ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ຫ າຍອັນເປັນແບບເທິງວົງກີບຢູ່ ແຍກກັນ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ1 ຫ້ອງ ແລະ ມີໄຂ່ ຕັ ້ງແຕ່ 1 ເມັດ ຂື ້ນໄປ, ໄຂ່ມີຜະໜັງຫຸ້ມ, ຮັງໄຂ່ມີກ້ານເກສອນຫ າຍອັນ. ໝາກເປັນແບບໝາກແຕກແນວດຽວ ຫ ືຄ້າຍຄືໝາກແບບ ໝາກມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນແຂງ ເຊິ ່ ງທີຮູບຮ່ າງແບບຮີ, ມີອາຫານສະສົມ ແລະ ຜິວແກ່ ນມີແພຈຸລັງ ຫຸ່ ມ. ລະດູການໃນການເກີດດອກ ແລະ ໝາກຂອງພືດຕະກຸນນີ ້ຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນກຸມພາເຖິງເດືອນພຶດສະພາ. ຕະກຸນສ້ານມີ18 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 530 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ສ້ານເຕົ ່ າ (Acrotrema costatum), ສ້ານຕໍາ (Diilenia excelsa), ສ້ານດິນ (Diilenia hookeri ), ໝາກຕາດ (Diilenia indica), ສ້ານໃຫຍ່ (Dillenia obovata) ແລະ ສ້ານຊ້າງ (Diilenia pentagyan) ເປັນຕົນ້. 1.27.2. Family Flacourtiaceae (ຕະກຸນຕາກົບ), ເປັນພືດຢືນຕົນ້ ຫ ືພືດພຸ່ ມເຊິ ່ ງມີລໍາຕົນ້ ຊື ່ ແຂງແຮງ ໂຄນຕົນ້ ມັກເປັນພູພອນເລັກນ້ອຍ, ບາງຊະນິດເປັນເຄືອ ຫ ືພືດພຸ່ ມຂະໜາດນ້ອຍ ເຊິ ່ ງມັກມີໜາມຕາມກິ ່ ງ ແລະ ລໍາ ຕົນ້. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບສະຫ ັບຕິດຢູ່ ຈຸດລະ 2 ໃບ, ເນື ້ອໃບໜຽວມີອາຍຸທົນທານ, ຂອບໃບລຽບ ຫ ືເປັນ ຈັກ, ມີເຈ້ຍກ້ານໃບແຕ່ຫ ົ ່ນໄວ. ດອກມີທັງທີ ່ ເປັນດອກດ່ ຽວ, ເປັນພວງ ແລະ ເປັນຊໍແບບ cyme ເຊິ ່ ງຂື ້ນຢູ່ ກັບຊະ ນິດຂອງພືດ, ດອກເກີດຢູ່ ໃນຫ ືບກິ ່ ງ ຫ ືປາຍຍອດ, ດອກມີເພດຄົບ, ກາບດອກມີ2-15 ກາບແຍກກັນ ແລະ ອາດມີ ລັກສະນະຄ້າຍກີບດອກ, ກີບດອກມີຈໍານວນເທົ ່າກັນ ຫ ືຫ າຍກວ່ າກາບດອກ ເຊິ ່ ງຕິດຢູ່ ເທິງວົງຂອບນູນເຊິ ່ ງຮອງຮັບ ຮັງໄຂ່ , ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນຫ າຍແຍກກັນ ຫ ືອາດຢູ່ ລວມກັນເປັນກຸ່ ມໆ ຢູ່ ກາງກີບດອກ ແລະ ບາງອັນເປັນມັນ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ 1 ອັນແບບເທງິວງົກບີ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ1 ຫ້ອງ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍ, ກ້ານເກສອນມີຫ າຍ ເທົ ່າກັບຈໍານວນພູຂອງຮັງໄຂ່ . ໝາກມີຫ າຍແບບເຊັ ່ນ: ໝາກແຫ້ງແຕກກາງພູ, ໝາກແກ່ ນດຽວແຂງ ແລະ ໝາກມີ ເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ພາຍໃນມີແກ່ ນຈໍານວນຫ າຍ ເຊີ ່ ງອາດຈະເປັນປຸຍແພຈຸລັງຫຸ້ມຜິວແກ່ ນ ແລະ ມີອາຫານສະສົມ, ລະ ດູການເກີດດອກ ແລະ ໝາກຂອງພືດຕະກຸນນີ ້ຢູ່ ລະກວ່ າງເດືອນສິງຫາເຖິງເດືອນພະຈິກ. ຕະກຸນຕາກົບມີ84 ສະ ກຸນ ແລະ ມີປະມານ 850 ຊະນິດໄດ້ແກ່ : ຕາກົບປ່ າ (Flacourtia indica), ຕາກົບຄວາຍ (Flacourtia jangomas), ຕາກົບບ້ານ (Flacourtia rukam) ແລະ ພິກຸນປ່ າ (Homalium damrongianum) ເປັນຕົນ້.

158 1.27.3. Family Caricaceae (ຕະກຸນໝາກຫຸ່ ງ) ເປັນພືດພຸ່ ມ ຫ ືພືດຢືນຕົນ້ ຂະໜາດນອ້ ຍ, ເນື ້ອໄມ້ ອ່ ອນ, ລໍາຕົນ້ ມກັ ບໍ ່ມກີ ິ ່ ງສາຂາ, ກ່ ຸມໃບມກັ ຢ່ ູຕອນປາຍຂອງລໍາຕົນ້ (crown), ທຸກສ່ ວນຂອງຕົນ້ ມນີໍ ້າຢ່ າງຂາວ. ໃບ ເປັນໃບດ່ ຽວ, ກ້ານໃບຍາວ, ຂອບໃບວໍ ້າຫຍັກໃນລັກສະນະ palmately lobe ແຜ່ ນໃຍກວ້າງໃຫຍ່ , ໃບຕິດລຽງ ວຽນສະຫ ັບນອບລໍາຕົນ້, ເມື ່ອໃບຫ ົ ່ນຈະມີຮອຍແຜເປັນຕິດຕາມຮອບລໍາຕົນ້. ດອກມີລັກສະນະຕ່ າງກັນ 4 ແບບຄື: ດອກຜູ້ເປັນດອກທີ ່ມີກ້ານສັນ້ ຕິດຢູ່ ໃນຊໍ ່ ດອກແບບ raceme ເຊິ ່ ງຍາວ 1-3 ຟຸດ ດອກຍ່ ອຍມີກາບດອກ ແລະ ກີບ ດອກຢ່ າງລະ 5 ອັນຕິດກັນ ເກສອນເພດຜູ້ມີ10 ອັນເຊິ ່ ງຢູ່ ແຍກກັນເປັນ 2 ວົງຊັນ້ ກ້ານເກສອນສັນ້ ແລະ ມີເກ ສອນເພດແມ່ທີ ່ ບໍ ່ ເຮັດໜ້າທີ ່ , ດອກເພດແມ່ເປັນດອກດ່ ຽວ ຫ ືດອກຊໍ ່ ແບບ corymb ເກີດຢູ່ ຫ ືບກິ ່ ງ ມີກີບດອກ 5 ກີບແຍກກັນ ຫ ືຕິດກັນມີຮັງໄຂ່ ກົມໃຫຍ່ ຍອດເກສອນເພດແມ່ມີ5 ອັນເຊິ ່ ງແຜ່ເປັນແສກດິ ້ວ ແລະ ມີເກສອນເພດ ຜູ້5 ອັນແຕ່ເປັນໝັນ, ດອກເພດແມ່ທີ ່ ເປັນຊໍ ່ ດອກເຊິ ່ ງມີຫ າຍດອກຍ່ ອຍເປັນຊໍ ່ ແບບ cormb ຍາວປະມານ 3-5 ນີ ້ວ ກີບດອກມີ5 ກີບຕິດກັນ ມີເກສອນເພດຜູ້10 ອັນຕິດຢູ່ ທີ ່ຖານຂອງກີບດອກ ຮັງໄຂ່ ຍາວຮີເຮັດໃຫ້ໝາກມີຮູບຮ່ າງ ຍາວຮີໄປນໍາ, ດອກເພດປະສົມ (polygamous) ປະກອບດ້ວຍດອກສອງແບບ ໂດຍແບບທໍາອິດກີບດອກຕິດກັນ ເປັນຫ ອດຍາວ ມີເກສອນເພດຜູ້10 ອັນຕິດຢູ່ ດ້ານໃນຂອງຫ ອດ ສ່ ວນອີກແບບໜຶ ່ ງມີເກສອນເພດຜູ້5 ອັນ ໂດຍມີ ກ້ານເກສອນຍາວຕິດຢູ່ ໃນຖານຂອງຮັງໄຂ່ ກີບດອກເຊື ່ອມຕິດກັນເປັນຫ ອດ ກາບດອກມີຂະໜາດນ້ອຍແຕ່ເຊື ່ອມ ຕິດກັນ, ຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບ ພາຍໃນມີ5 ຫ້ອງເຊື ່ ອມລວມກັນ ຍອດເກສອນມີ5 ອັນແຜ່ ເປັນແຜ່ ນແບນ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍ. ໝາກເປັນແບບມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ຂະໜາດໃຫຍ່ ພາຍໃນມີແກ່ ນທີ ່ມີຜິວຂຸຂະເຊິ ່ ງເມື ່ອອ່ ອນມີ ສີຂາວແຕ່ເມື ່ອແກ່ມີສີດໍາ ແລະ ມີເຈ້ຍຫຸ້ມເຊິ ່ ງມີນໍ ້າສະສົມອ້ອມແກ່ ນ, ລະດູດການເກີດດອກ ແລະ ໝາກຂອງພືດ ຕະກຸນນີ ້ແມ້ນ 6-8 ເດືອນຫ ັງຈາກການງອກ. ຕະກຸນໝາກຫຸ່ ງມີ4 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 55 ຊະນິດ ຕົວແທນ ໄດ້ແກ່ ໝາກຫຸ່ ງ (Carica papaya) ຮູບທີ9.15. ໝາກຫຸ່ ງ (Carica papaya) ຕານເຫ ືອງ (Ochna integerrima) ຮູບທີ 9.15 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Parietales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Ochnales (ຮູບຂວາ) 1.27.4. Family Begoniaceae (ຕະກຸນສົມ້ ກຸ້ງ), ເປັນພືດລົມ້ ລຸກອວບນໍ ້າ, ມີອາຍຸຫ າຍປີ, ມັກເກີດບຸ່ ມ ຮົ ່ມຊຸ່ມນໍ ້າ, ຮາກມີທັງແບບ rhizome, tuber ຫ ືFibrous ລໍາຕົນ້ ຈະໂປ່ ງບໍລິເວນຂໍ ້, ບາງຊະນິດອາດຈະເປັນພືດ ເລືອ ຫ ືເປັນເຄືອ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ຂອບໃບລຽບ ຫ ືຫຍັກ, ຖານໃບບ້ຽວສະຫ ຽງ, ຜິວໃບ ອາດມີລວດລາຍ ແລະ ມີຂົນແຂງຜົກຄຸມ, ມີເຈ້ຍກ້ານໃບແຕ່ຫ ົ ່ນໄວ. ດອກເກີດເປັນພວງເຫັນຊັດເຈນເຊິ ່ ງເກີດຢູ່ ຫ ືບກິ ່ ງ ດອກມີເພດດຽວ, ກາບດອກໃນດອກເພດຜູ້ມີ2 ກາບຢູ່ ກົງກັນຂ້າມກັນແຕ່ກົກກີບຊົນກັນ ແລະ ມີສີຄ້າຍຄື

159 ກີບດອກ ສ່ ວນດອກເພດແມ່ກາບດອກມີ2 ກາບ ແລະ ມີລັກສະນະຄ້າຍຄືດອກ, ກີບດອກໃນດອກເພດຜູ້ມີ2 ກີບ ແລະ ມີຂະໜາດນ້ອຍກວ່ າກາບດອກ ສ່ ວນດອກເພດແມ່ມີ2-3 ກີບໂດຍມີລັກສະນະຄ້າຍຄືກັບກາບດອກ, ເກ ສອນເພດຜູ້ພົບສະເພາະໃນດອກເພດຜູ້ແລະ ມີຈໍານວນຫ າຍເຊິ ່ ງຢູ່ ແຍກກັນ ຫ ືຕິດກັນຢູ່ ທີ ່ຖານ, ເກສອນເພດແມ່ ມີຮັງໄຂ່ 1 ອັນເປັນແບບລຸ່ ມວົງກີບທີ ່ ມີລັກສະນະເປັນປີກ ຫ ືເປັນຫ ່ ຽມ 2-3 ຫ ່ ຽມເທົ ່າກັບຈໍານວນຫ້ອງຮັງໄຂ່ , ກ້ານເກສອນມີ3 ອັນ ແລະ ຍອດເກສອນມີລັກສະນະເປັນກ້ອນປຸ້ມນ້ອຍໆໂດຍຮອບຍອດເກສອນເຫ ົ ່າຈະບິດພັນ ກັນເປັນກຽວ ແລະ ໃນຫ້ອງຮັງໄຂ່ມີເມັດຫ າຍ. ໝາກເປັນແບບໝາກແຫ້ງແຕກກາງພູທີ ່ ແຂງ ແລະ ຮູບສາມຫ ່ ຽມມີ ຄີບ ພາຍໃນມີແກ່ ນຂະໜາດນ້ອຍຈໍານວນຫ າຍ ເຊິ ່ ງແກ່ ນຈະບໍ ່ມີອາຫານສະສົມ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກ ແມ່ ນປະມານ 3-5 ເດືອນຫ ັງການງອກ. ຕະກຸນສົມ້ ກຸ້ງມີ5 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 290 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ດາດຕະ ກົ ່ ວ (Begonia coccinea), ສົມ້ ກຸ້ງ (Begonia inflata), ກ້າມກຸ້ມ (Begonia obovoidea) ແລະ ບອນສົມ້ (Begonia prolixa). 1.28. Order Ochnales ພືດໃນເຜົ ່ ານີມ້ ັກເປັນພືດຢືນຕົນ້ ຫ ືພືດພຸ່ ມ, ໃບອາດເປັນໃບດ່ ຽວ ຫ ືໃບ ປະສົມຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ມີເຈ້ຍກ້ານໃບ ຫ ືອາດບໍ ່ປະກດົ , ກີບຮອງເປັນກະພຸ ້ງ ຫ ືເປັນປີກ, ມີອາຍຸຄົງທົນ. ເຜົ ່າ Clusiales ປ ະ ກ ອ ບ ມີ ຫ າຍ ຕ ະ ກຸ ນ (family) ຄື: ຕ ະ ກຸ ນ Ochnaceae, Theaceae ແ ລ ະ ຕ ະ ກຸ ນ Dipterocarpaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.28.1. Family Ochnaceae (ຕະກຸນຕານ) ເປັນພດືຢືນຕົນ້ ຫ ືພືດພຸ່ ມ ເຊິ ່ ງມີໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບ ສະຫ ັບ, ຜິວໃບມັນ, ຂອບໃບເປັນຈັກ ແລະ ມີຂົນໜາມຕິດທີ ່ປາຍຈັກ, ເນື ້ອໃບໜຽວ, ມີເຈ້ຍກ້ານໃບຕິດຢູ່ ດ້ານໃນ ຕອນກາງຂອງກົກກ້ານ, ໃບຮ່ ວງງ່າຍ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ຫ າຍແບບຄື: raceme, panicle ແລະ cyme ເຊິ ່ ງຈະເກີດຢູ່ ປາຍຍອດ ຫ ືຫ ືບກິ ່ ງ, ດອກຍ່ ອຍມີເພດຄົບ, ກາບດອກມີ4-5 ກາບແຍກກັນ ຫ ືຕິດກັນເລັກນ້ອຍຢູ່ ຖານ, ກາບມັກ ມີສີແລະ ສະພາບທົນທານ, ກີບດອກມ 4-5 ກີບແຍກກັນ ແລະ ມັກຮ່ ວງງ່າຍ, ໃນຂະນະດອກຈູມກີບດອກມັກບິດ , ກີບດອກມັກມີສີເຫ ືອງທອງ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນສອງເທົ ່າຂອງກີບດອກ ແລະ ຢູ່ ແຍກກັນ, ກ້ານເກສອນຍາວ ເຊິ ່ ງບາງອັນເປັນໝັນຕິດຢູ່ ເທິງ androphore ກັບເກສອນຕິດແບບ basifixed, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ແບບເທິງ ວົງກີບ ແລະ ມັກມີລັກສະນະເປັນລອນເລິກ 3-10 ລອນ, ເກສອນຕິດຢູ່ ເທິງ gynophore ພາຍໃນມີ2-5 ຫ້ອງ ແລະ ແຕ່ ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ ຕັ ້ງແຕ່ 1 ເມັດຂື ້ນໄປ. ໝາກມີຫ າຍແບບເຊັ ່ນ: ໝາກມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ, ໝາກແກ່ ນ ດຽວແຂງ ແລະ ແບບແຫ້ງແລ້ວແຕກ ເມື ່ອແກ່ຈະມີສີດໍາ, ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນຈໍານວນຫ າຍ ແລະ ມີອາຫານສະ ສົມ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນມີນາເຖິງເດືອນມີຖຸນາ. ຕະກຸນຕານມີ21 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 375 ຊະນິດ ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ນວນຍຸ ງ (Beackenridgea hookeri ), ຊ້າງນ້າວ (Gomphia serrate) ແລະ ຕານເຫ ືອງ (Ochna integerrima) ຮູບທີ9.15. 1.28.2. Family Theaceae (ຕະກຸນມ່ ຽງ, ຊາ), ເປັນພືດຢືນຕົນ້ ຫ ືພືດພຸ່ ມ ເຊິ ່ ງມີໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດ ລຽງແບບສະຫ ັບ, ເນື ້ອໃບໜຽວຫຍາບ, ຜິວໃບເປັນມັນ, ມັກມີອາຍຸທົນທານ ແລະ ຂອບໃບເປັນຈັກຖີ ່ . ດອກເກີດ ເປັນດອກດ່ ຽວ ຫ ືເປັນພວງ ເຊິ ່ ງເກີດຢູ່ ຫ ືບກິ ່ ງ ຫ ືປາຍຍອດ, ດອກຈະມີຮູບຊົງສວຍງາມໄດ້ສັດສ່ ວນ, ມີກີ ່ນຫອມ, ມີເພດຄົບ ແລະ ມີກີບປະດັບຮອງຮັບຢູ່ 2 ກີບ, ກາບດອກມີ5 ກາບແຍກກັນ ແລະ ມີສະພາບທົນທານ, ກີບດອກມີ 5 ກີບແຍກກັນ ຫ ືຕິດກັນເລັກນ້ອຍຢູ່ ບໍລິເວນຖານ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນຫ າຍ ເຊິ ່ ງຕິດຢູ່ ຖານ ຫ ືກົກກີບ, ເກ ສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ 1 ອັນແບບເທິງວົງກີບ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ2-10 ຫ້ອງເຊື ່ອມຕິດກັນ ແລະ ແຕ່ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ ຈໍານວນຫ າຍ. ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແລ້ວແຕກກາງພູຫ ືໝາກແກ່ ນດຽວແຂງ ພາຍໃນມີແກ່ ນທີ ່ບໍ ່ມີອາຫານສະສົມ,

160 ລະດູການເກີດດອກ ແລະ ໝາກຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນຕຸລາເຖິງເດືອນເມສາ. ຕະກຸນມ່ ຽງ, ຊາມີປະມານ 30 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມ ານ 500 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ມ່ ຽ ງມັນ (Adinandra integerrima), ສາລະພີປ່ າ (Anneslea fragrans), ມ່ ຽງ (Camellia chinensis), ແຕ້ຮວຍ (Camellia japonica), ມັງຕານ (Schima wallichii ) ແລະ ຊາ (Thea sinensis). 1.28.3. Family Dipterocarpaceae (ຕະກຸນແຄນ) ເປັນພືດຢືນຕົນ້ ສູງໃຫຍ່ , ເນື ້ອໄມມ້ ນີ ໍ ້າຢາງເປັນ ຈໍານວນຫ າຍ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ, ແຜ່ ນໃບຂ້ອນຂ້າງໃຫຍ່ , ເສັນ້ ໃບເດັ ່ນຊັດ, ໃບຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ຂອບໃບລຽບ, ຜິວໃບ ແລະ ໃບອາດມີຂົນນຸ່ ມຮູບໂລ່ ຫ ືຮູບດາວປົກຄົມໜາແໜ້ນ, ມີເຈ້ຍກ້ານໃບໃຫຍ່ເຫັນໄດ້ຢ່ າງຊັດເຈນ, ໃບ ມັກບິດ ແລະ ຮ່ ວງງ່າຍ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ແບບ raceme ຫ ືpanicle ຂະໜາດໃຫຍ່ ໂດຍເກີດຢູ່ ຫ ຶບກິ ່ ງ, ດອກຍ່ ອຍ ມີເພດຄົບ, ກາບດອກມີ5 ກາບຕິດກັນຢູ່ ຖານເຮັດໃຫ້ມີລັກສະນະເປັນລອນ ໂດຍກາບຈະມີອາຍຸທົນທານຫ າຍ ແລະ ຈະເລີນເປັນປີກ 2-5 ປີກຕິດຫຸ້ມໝາກ, ກີບດອກມີ5 ກີບແຍກກັນ, ບິດ ແລະ ຜິວກີບມີຂົນນຸ້ມປົກຄຸມ, ເກ ສອນເພດຜູ້ມັກມີຈໍານວນຫ າຍ ແລະ ຢູ່ ແຍກກັນ ຫ ືລວມກັນເປັນກຸ່ ມໆ ແລະ ມັກຕິດຢູ່ ດົນນານ, ມີກິ ່ນຫອມແຮງ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ 1 ອັນເປັນແບບເທິງວົງກີບພາຍໃນມີ3 ຫ້ອງຕິດກັນ ແລະ ແຕ່ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ 2 ເມັດ. ໝາກເປັນແບບເປືອກແຂງແກ່ ນດຽວ ຫ ືໝາກປີກດຽວ ເຊິ ່ ງມີກາບດອກຈະເລີນເປັນປີກຫຸ້ມໄວ້ພາຍໃນໝາກມີ ແກ່ ນທີ ່ ບໍ ່ ສະສົມອາຫານ, ລະດູການເກີດດອກ ແລະ ໝາກຂອງພືດຕະກຸນແຄນຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນທັນວາເຖິງເດືອນ ກຸມພາ. ຕະກຸນແຄນມີປະມານ 25 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 375 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ໄມ້ບາກ (Anisoptera costata), ຍ າງນ າ (Dipterocarpus alatus), ຍ າງຍູ ງ (Dipterocarpus grandiflorus), ຕ ະ ຄ ຽ ນ ຫີ ນ (Hopea ferrea), ຕະຄຽນທອງ (Hopea odorata), ແຄນຫີນ (Parashorea buchananii ), ໄມ້ຂະຍອມ (Shorea roxburghii ), ໄມ້ຮັງ (Shorea siamensis) ແລະ ເຕັງ (Shorea obtusa). 1.29. Order Clusiales, ມີພຽງ 1 ຕະກຸນຄືFamily Clusiaceae (ຕະກຸນສາລະພີ) ເປັນພືດຢືນຕົນ້ ຫ ືພືດພຸ່ ມ, ທຸກສ່ ວນຂອງລໍາຕົນ້ ມນີໍ ້າຢາງສເີຫ ອື ງ ຫ ືເຫ ືອງປົກຂຽວເມື ່ອຖືກລມົ , ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງສະຫ ັບ ກົງກັນຂ້າມ ຫ ືເປັນວົງ ຫ ືເປັນກຸ່ ມ, ໃບໜາໜຽວ, ຂອບໃບລຽບ, ຜົວໃບເປັນມັນວາວ, ເສັນ້ ໃບລຽງຕົວຂະໜານ ກັນ, ເນື ້ອໃບມີຕ່ ອມນໍ ້າມັນ. ດອກເປັນດອກດ່ ຽວ ຫ ືດອກຊໍ ່ ແບບ cyme, ດອກມີກິ ່ນກອມແຮງ ແລະ ມີເພດຄົບ, ກາບດອກມີ 2-6 ກາບມີລັກສະນະໂຄ້ງເປັນກະພຸ ້ງ ແລະ ມີສະພາບຄົງທົນ, ກີບດອກມີ 2-6 ກີບມີສີຂາວອ່ ອນ ຫ ື ເຫ ືອງ ກີບອ່ ອນບາງເປັນມນັ ແລະ ຫ ົ ່ ນງ່າຍ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນຫ າຍແຍກກັນ ຫ ືຢູ່ ລວມກັນເປັນກຸ່ ມ, ເກ ສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ຕິດແບບເທິງວົງກີບພາຍໃນມີ3-5 ຫ້ອງເຊື ່ອມລວມກັນ ແຕ່ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ ຕັ ້ງແຕ່ 1 ເມັດ ຂື ້ນໄປ ຍອດເກສອນແຍກເປັນແສກເທົ ່າກັບຈໍານວນຫ້ອງຮັງໄຂ່ , ໝາກເປັນແບບມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ຫ ືໝາກແກ່ ນ ດຽວແຂງ ຫ ືໝາກແຫ້ງແຕກ ຜິວຂອງໝາກໜຽວໜາ ເນື ້ອໝາກມັກເປັນສີມ້ວງເຂັມ້ ເຊິ ່ ງພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນຂະ ໜາດໃຫຍ່ ແກ່ ນເປັນປຸຍສະສົມນໍ ້າ ແລະ ບໍ ່ມີອາຫານສະສົມ, ລະດູການເກີດດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ໃນລະຫວ່ າງ ເດືອນພຶດສະພາເຖິງເດືອນສິງຫາ. ຕະກຸນສາລະພີມີປະມານ 35 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 800 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່: ກະ ທິ ງ (Calophyllum inophyllum), ຕິ ້ວ (Cratoxylum formosum) ຮູ ບ ທີ 9.16, ມັ ງຄຸ ດ (Garcinia mangostana), ມະດັນ (Garcinia schomburgkiana) ແລະ ສາຣະພີ(Mammea siamensis).

161 ຕິ ້ວ (Cratoxylum formosum) ກະບອງເພັດ (Cereus hexagonus) ຮູບທີ 9.16 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Clusiales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Cactales (ຮູບຂວາ) 1.30. Order Cactales ພດື ໃນເຜົ ່ານີ ້ ເປັນພດືອວບນໍ ້າ, ໃບມກັ ຈະຫຸ ດຮູບເປັນໜາມ, ດອກມີເພດຄົບ ຫ ື ເພດດຽວ, ຮູບຊົງດອກມີທັງໄດ້ສັດສ່ ວນ ແລະ ບໍ ່ມສີດັ ສ່ ວນສມົ ດຸນ, ຮັງໄຂ່ ແບບລຸ່ ມວົງກີບ, ເກສອນເພດຜູ້ມັກມີ ຈໍານວນຫ າຍ ແລະ ມີໝາກເປັນແບບມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ. ເຜົ ່ າ Cactales ມີພຽງ 1 ຕະກຸນ (family) ຄື: Family Cactaceae (ຕະກຸນເສມາ-ກະບອງເພັດ) ເປັນພືດລົມ້ ລຸກ ຫ ືພືດພຸ່ ມ, ອວບນໍ ້າ, ມີອາຍຸຫ າຍປີ, ທົນຕໍ ່ ສະພາບ ແຫ້ງແລ້ງໄດ້ດີ, ລໍາຕົນ້ ເປັນທ່ ອນກມົ , ຫ ່ ຽມ, ພູແລະ ມີເນື ້ອຫ າຍ, ຜວິ ລໍາຕົນ້ ເປັນສຂີ ຽວ ແລະ ມກັ ຄອດກິ ່ວເປັນ ໄລຍະໆ. ໃບຫຸ ດຮູບຮ່ າງລົງໄປເປັນໜາມລັກສະນະຕ່ າງໆ ຫ ືເປັນຂົນ ມີປຸ່ ມແທ່ ນຮອງຮັບໜາມ ຫ ືຂົນນັນ້. ດອກ ເປັນດອກດ່ ຽວເຫັນໄດ້ຊັດເຈນເພາະມີສີສົດ, ບາງຊະນິດອາດເປັນພວງເກີດຢູ່ ຂ້າງລໍາຕົນ້, ດອກມີຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ , ກີບລວມມີຈໍານວນຫ າຍລຽງວຽນກັນເປັນວົງແບບກົນ້ຫອຍຫ າຍຊັນ້ ເຊິ ່ ງກາບຈະແຍກກັນ ແລະ ມີກິ ່ນ ຫອມອ່ ອນໆ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນຫ າຍຢູ່ ແຍກກັນ ແລະ ຕິດລຽງວຽນ ຫ ືແຍກເປັນກຸ່ ມໆ ແລະ ຕິດຢູ່ ໂຄນກີບ , ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂເປັນແບບລູ່ ມວົງກີບ ພາຍໃນມີ1 ຫ້ອງ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ຕັ ້ງແຕ່ 3 ເມັດຂື ້ນໄປ. ໝາກເປັນ ແບບມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ໂດຍຜິວມັກເປັນໜາມ ຫ ືຂົນແຂງ, ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນຈໍານວນຫ າຍ ແລະ ບໍ ່ມີອາຫານສະ ສົມ, ລະດູການເກີດດອກ ແລະ ໝາກຈະບໍ ່ ແນ່ ນອນ. ຕະກຸນເສມາ-ກະບອງເພັດມີປະມານ 140 ສະກຸນ ແລະ ມີ ປະມານ 1,700 ຊະນິດ ຕົວຢ່ າງພືດໃນຕະກຸນນີ ້ໄດແ້ ກ່ : ຫາງໜູ(Aporocactus flagellariformis), ກະບອງ ເພັ ດ (Cereus hexagonus) ຮູ ບ ທີ9.16, ຫ ວ້ານ ເສ ດ ຖີ (Echinocactus ottonis), ໂ ບ ຕັ ຸ໋ນ (Epiph oxypetalum), ຫວ້ານປະສານທອງ (Hylocereus tricostatus), ເສມາເງິນ (Opuntia albispina), ເສມາຄໍາ (Opuntia rufida), ເສມາບ້ານ (Opuntia vulgalis) ແລະ ກຸຫ າບທຽມ (Pereskia grandiflora). 1.31. Order Myrtales ໝ່ ູພດືໃນເຜົ ່ານີມ້ ທີ ງັພດືຢືນຕົນ້ ແລະ ພືດພຸ່ ມ, ມີພດືລົມ້ ລຸກຢ່ ູເລກັ ນອ້ ຍ, ດອກ ມີຮູບຊົງໄດ້ສັດສ່ ວນສົມດຸນ ແລະ ມີເພດຄົບ, ຮັງໄຂ່ ເປັນແບບລຸ່ ມວົງກີບ, ມີຫ້ອງຮັງໄຂ່ ລວມກັນ, ການຕິດຂອງຮັງ ໄຂ່ ເປັນແບບ Axile ມີພຽງບາງຊະນິດເປັນ apical placentation, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນຫ າຍ, ໃບມັກເປັນໃບ ດ່ ຽວ ແລະ ຕິດລຽງກົງກັນຂ້າມ. Myrtales ປະກອບດ້ວຍຕະກຸນ (family) ຄື: ຕະກຸນ Combretaceae, Melastomaceae, Punicaceae ແລະ ຕະກຸນ Myrtaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ ລະຕະກຸນມີລັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.31.1. Family Combretaceae (ຕະກຸນສົມ້ ມໍ) ເປັນພືດຢືນຕົນ້ ເຊິ ່ ງມີຂະໜາດສູງໃຫຍ່ , ພືດພຸ່ ມ, ບາງຊະນິດເປັນເຄືອ, ເປືອກ ແລະ ໝາກມີລົດຂົມ ຫ ືຝາດ ເພາະມີສານແທນນິນ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບ

162 ສະຫ ັບ ຫ ຶເກືອບກົງກັນຂ້າມ, ໃນນັນ້ ທີ ່ ເປັນເຄືອເກີດແບບເລືອ, ກ້ານໃບຈະມີສະພາບທີ ່ ທົນທານ ແລະ ປ່ ຽນໄປ ເປັນຂໍກ່ ຽວພະຍຸງງ່າ. ດອກເປັນດອກຊໍ ່ ເຊິ ່ ງມີຫ າຍແບບຄື: spike, raceme ແລະ panicle ເຊິ ່ ງເກີດຢູ່ ປາຍຍອດ ຫ ື ຫ ືບກິ ່ ງ, ມີກີບປະດັບຮອງຮັບຊໍ ່ດອກ, ດອກຍ່ ອຍມີຂະໜາດນ້ອຍ ແລະ ມີຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່, ກາບດອກ ມີ4-5 ກາບເຊື ່ ອມຕິດກັນຢູ່ ບໍລິເວນຖານລວມເປັນ hypanthium ຕິດກັບຮັງໄຂ່ ແລະ ມີສະພາບທົນທານ, ກີບ ດອກມີຈໍານວນເທົ ່າກັບກາບດອກ ມີຂະໜາດນ້ອຍ ແລະ ຢູ່ ແຍກກັນ ຫ ືອາດບໍປະກົດມີ, ບາງຊະນິດກີບດອກຈະ ເຊື ່ອມຕິດກັນເປັນຫ ອດຍາວເຊິ ່ ງຕອນປາຍກີບຈະແນກກັນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນເປັນສອງເທົ ່າຂອງກາບດອກ ແລະ ຢູ່ ແຍກກັນ ໂດຍລຽງຕົວເປັນ 2 ວົງຊັນ້ ແລະ ຕິດຢູ່ ເທິງຂອບຂອງ hypanthium, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັບໄຂ ແບບລຸ່ ມວົງກີບ ແລະ ມີ1 ອັນ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ4-5 ຫ້ອງເຊື ່ອມລວມກັນ, ຜິວຂອງຮັງໄຂ່ມັກເປັນສັນອອກມາເທົ ່າ ຈໍານວນກາບດອກ ແລະ ລຽງຕົວສະຫ ັບກັບຕໍາແໜງຂອງກາບດອກ, ກ້ານເກສອນຍາວ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ 2-5 ເມັດ. ໝາກຄ້າຍໝາກແບບແກ່ ນດຽວແຂງ ຫ ືເມື ່ອແກ່ ແລ້ວແຫ້ງ ແລະ ບໍ ່ ແຕກ, ໝາກມັກເປັນຫ ່ ຽມ ຫ ືມີປີກ ແລະ ຄີບ ເຫັນໄດ້ຢ່ າງຊັດເຈນເຊິ ່ ງອາດຈະມີກຸ່ ມຂອງກາບດອກທີ ່ ຄົງສະພາບມາຮອງຮັບໝາກ, ພາຍໃນໝາກມີ1 ແກ່ ນທີ ່ ມີ ຮູບຮ່ າງຄ້າຍຄືກະສວຍ ແລະ ບໍ ່ມີອາຫານສະສົມ. ຕະກຸນສົມ້ ມໍມປີະມານ 20 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 600 ຊະນິດ ໄດ້ແ ກ່ : ຕິ ່ ງຕັ ່ ງ (Calycopteris floribunda), ແ ກ ນ າ (Combretum quadrangulare), ເລັ ບ ມື ນ າງ (Quisqualis indica), ຫູກວາງ (Terminalia catappa) ແລະ ສົມ້ ມໍ(Terminalia citrine). 1.31.2. Family Melastomaceae (ຕະກຸນພອງອິນ) ມີທັງພືດຢືນຕົນ້ , ພືດພຸ່ ມ, ພືດລົມ້ ລຸກ ແລະ ເປັນເຄືອ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບ decussate, ຂອບໃບລຽບ, ມີຂົນຂ້ອນຂ້າງຫຍາບປັກຄຸມໃບ ແລະ ກິ ່ ງ ອ່ ອນ, ເສັນ້ ໃບແຍກອອກມາຈາກຖານໃບຈໍານວຍ 3-9 ເສັນ້ ໃນລັກສະນະ palmate ຫ ືອາດຈະມີເສັນ້ກາງໃບເດັ ່ນ ຊັດພຽງເສັນ້ ດຽວ. ດອກເກີດແປັນຊໍ ່ ເຊິ ່ ງມີຫ າຍແບບເຊັ ່ນ: cyme, umbelliform cyme ແລະ panicle ຫ ືເກີດ ລວມກັນເປັນພວງໃນກິ ່ ງ ຫ ືຫ ືບໃບ, ດອກມີຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່, ກາບດອກມີ4-5 ກາບກົນກາບເຊື ່ອມ ຕິດກັນຫ ອດກີບລ້ຽງ (calyx tube) ຫ ືhypanthium ເຊິ ່ ງສ່ ວນເທິງແຍກເປັນແສກ 4-5 ແສກຊ້ອນທັບກັນ ແລະ ມີສະພາບທົນທານ, ກີບດອກມີ4-5 ກີບແຍກກັນ ແລະ ຕິດຢູ່ ໃນຂອບຂອງຫ ອດກີບລ້ຽງ ແຕ່ຫຸ ດຫ ົ ່ ນງ່າຍ, ກີບ ດອກມັດມີສີສົດໃສເຊັ ່ນ: ສີຊົມພູ, ສີມ້ວງ ແລະ ສີຟ້າ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນສອງເທົ ່າຂອງກີບດອກ ໂດຍລຽງ ເປັນ 2 ວົງຊັນ້, ກ້ານເກສອນແຍກກັນ, ມີສີຊົມພູຫ ືສີມ້ວງອ່ ອນ, ເກສອນມີລັກສະນະເປັນ disdelphous, ກັບເກ ສອນຍື ່ນເປັນງວງສີເຫ ືອງສົດ ແລະ ແຕກເປັນຊໍ ່ ຕອນປາຍ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ແບບລຸ່ ມວົງກບີ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ 4-5 ຫ້ອງຕິດກັນ ແລະ ມີໄຂ່ ຈໍານວນຫ າຍ. ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກ ຫ ືມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ນ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີແກ່ ນຂະ ໜາດນ້ອຍ ແລະ ບໍ ່ມີອາຫານສະສົມ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດຶອນເມສາເຖິງເດືອນກໍລະ ກົດ. ຕະກຸນພອງອິນມີປະມານ 175 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 4,000 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ພອງອິນ (Dissochaeta divaricata (Willd.) G. Don), ເອັ ນ ອ້ າ ເຄື ອ (Dissochaeta celebica), ເລັ ບ ຫ ຍ່ ຽ ວ (Marumia dimorpha), ໂຄງເຄງຂີ ້ນກົ (Melastoma malabathricum) ແລະ ເອັນອ້າ (Melastoma villosum). 1.31.3. Family Punicaceae (ຕະກຸນພິລາ) ເປັນພືດພຸ່ ມຂະໜາດກາງ ຫ ືຢືນຕົນ້ ຂະໜາດນອ້ຍ, ຕາມ ກິ ່ ງ ແລະ ປາຍຍອດມັກມີໜາມແຫ ມຍາວຕິດຢູ່ . ໃບເປັນໃບດ່ ຽວເກີດປັນກະຈຸຫ ືຕິດລຽງແບບກົງກັນຂ້າມ, ຮູບ ຮ່ າງໃບເປັນຮູບຮີຂອງຂະໜານ. ດອກເປັນດອກຊໍ ່ ແບບ cyme ເຊິ ່ ງມີຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ ແລະ ດອກເກີດ ຢູ່ ປາຍ ຫ ືຫ ືບກິ ່ ງ, ກາບດອກມີ5-6 ກາບຕິດຫັນເປັນຫ ອດແຕ່ສ່ ວນປາຍຜາຍແຍກເປັນແສກ ເນື ້ອກີບໜຽວຄ້າຍຄື ໜັງ ແລະ ມີສະພາບທົນທານ, ກີບດອກມີ5-7 ກີບ ເນື ້ອກີບນິມ້ , ບາງ ແລະ ຢັບຍານ ເຊິ ່ ງຕິດຢູ່ ຄໍຫ ອດຂອງກາບ

163 ດອກ ກີບດອກຈະມີສີສົມ້ ແດງ ຫ ືສີແສດ ແລະ ຮ່ ວງໄວ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນຫ າຍ ແລະ ຢູ່ ແຍກກັນ ເຊິ ່ ງຈັດ ເປັນຫ າຍຊັນ້ ແລະ ມີກ້ານເກສອນທີ ່ ຍາວ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບຮູບຮ່ າງລັກສະນະເປັນ utricle ຫ ືcampanulate ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ3-7 ຫ້ອງ ແຕ່ມີເມັດໄຂ່ ບໍ ່ຫ າຍ. ໝາກເປັນແບບມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ທີ ່ມີຜະໜັງໜ ຽວແລະໜາ ເຊິ ່ ງມີລັກສະນະເປັນ utricle ຕອນປາຍມີກຸ່ ມຂອງ persistant calyx ຕິດ, ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນຈໍາ ນວນຫ າຍ ເຊິ ່ ງແກ່ ນຈະມີຜິວຫຸ້ມເປັນປຸຍເຍື ່ອສະສົມນໍ ້າຫວານ ແລະ ບໍລິເວນໃກ້ຜິວເມັດຈະມີສີແດງ ຫ ືຊົມພູ ເຂັມ້ . ຕະກຸນພິລາມີພຽງ 1 ສະກຸນ ແລະ ມີ2 ຊະນິດໄດ້ແກ່: ພິລາ (Punica granatum). 1.31.4. Family Myrtaceae (ຕະກຸນຊົມພູ່) ເປັນພດືພຸ່ມ ຫ ືພດືຢືນຕົນ້ , ເປືອກລຽບ, ສ່ ວນຕ່ າງຂອງ ຕົນ້ ພດືມກັ ມນີໍ ້າມນັຫອມລະເຫຍີ . ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບກົງກັນຂ້າມ, ຂອບໃບລຽບ, ເນື ້ອໃບໜຽວ ແລະ ໜາ, ຜິວໃບເປັນມັນ ຫ ືມີຂົນນຸ້ມປົກຄຸມ, ໃນເນື ້ອໃບມີຕ່ ອມນໍ ້າມັນເປັນຈຸດໃສແຜງຢູ່ , ໃບອ່ ອນມັກມິສິຄ້າຍທອງ, ໃບມັກມີອາຍຸຍືນເຊິ ່ ງບໍ ່ມີປານປ່ ຽນໃບທີ ່ ເດັ ່ນຊັດ, ເສັນ້ ໃບບໍລິເວນໃກ້ຂອບເປັນເສັນ້ ບັນຈົບ. ດອກມີທັງດອກດ່ ຽວ ແລະ ເປັນຊໍ ່ ແບບ cyme ຫ ືraceme ມີເພດຄົບມັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ , ກາບດອກມີ4-5 ກາບ ຫ ືບໍ ່ ປະກົດມີຢູ່ ແຍກກັນ ແລະ ມີສະພາບທົນທານ, ກີບດອກມີ4-5 ກີບແຍກກັນ ແລະ ຕິດຢູ່ ເທີງວົງຂອງຮອງຮັບຂອງກາບດອກ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນຫ າຍ ໂດຍຈະຢູ່ ແຍກກັນ ຫ ືຢູ່ ເປັນກຸ່ ມໆ ແລະ ຕິດເທິງຂອບຮອງຂອງກາບດອກ, ເສັນ້ເກ ສອນມີສີ, ກັບເກສອນເປັນຕຸ່ ມກະເປາະເຫັນໄດ້ຊັດເຈນ, ໃນຂະນະດອກທີ ່ ຍັງຈູມກ້ານເກສອນຈະໂຄ້ງອັດເຂົ ້າຫາ ກາງດອກ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ແບບລຸ່ ມວົງກບີ ເຊິ ່ ງມີຫ້ອງໄຂ່ຕັ ້ງແຕ່ 1 ຫ້ອງຂື ້ນໄປ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ຫ າຍ. ໝາກ ເປັນແບບມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ຫ ືແຫ້ງແຕກ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີແກ່ ນຂະໜາດໃຫຍ່ ແຂງ ແລະ ບໍ ່ມີອາການສະສົມ, ລະດູດ ການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນກໍລະກົດເຖິງເດືອນກັນຍາ. ຕະກຸນຊົມພູ່ ມີປະມານ 120 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 3,400 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ຫວາ້ຂີມ້ ົດ (Acmena polyantha), ຈິກ(Baringtonia coccinea), ຫ ີ ວ ດ ອ ກ (Callistemon citrinus),ກ ະ ໂດ ນ ນໍ ້າ (Barringtonia coccinea), ກ ະໂດ ນ ໂຄ ກ (Careya shaerica), ຕົນ້ ບິກ (Eucaluptus citriodora), ສະເມັກ (Eugania grata), ຊົມພ່ ູນໍ ້າດອກໄມ້(Eugania jambos) ແລະ ສີດາ (Psidium guajava) ຮູບທີ9.17. ສີດາ (Psidium guajava) ຜັກຫອມປ້ອມ (Coriandrum sativum) ຮູບທີ 9.17 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Myrtales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Apiales (ຮູບຂວາ) 1.32. Order Apiales ໝ່ ູພດືໃນເຜົ ່ານີ ້ສ່ ວນໃຫຍເປັນພດືລົມ້ ລຸກ, ມເີນື ້ອໄມພ້ ຽງເລກັ ນອ້ ຍ, ໃບເປັນໃບ ດ່ ຽວ ຫ ືໃບປະສົມ ຫ ືຂອບໃບແຕກເປັນຝອຍ, ອາດມີຫ ືບໍ ່ມເີຈ້ຍກ້ານໃບ, ຊໍ ່ ດອກເປັນແບບ umbel ດອກຍ່ ອຍ

164 ມີຂະໜາດນ້ອຍມີເພດຄົບ ແລະ ສັກສ່ ວນສົມດຸນ, ມີຮັງໄຂ່ ແບບລຸ່ ມວົງກີບ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ເມັດດຽວ ເຊິ ່ ງມີ ອາຫານສະສົມ, ຕົນ້ ພດືທຸກສ່ ວນມນີໍ ້າຢາງ ຫ ືນໍ ້າມນັ . Apiales ເປັນໝູ່ ພືດ ທີ ່ ຈດັວ່າກາ້ວໜາ້ຫ າຍທີ ່ ສຸດໃນກ່ ຸມພດື ທີ ່ມກີບີດອກແຍກກນັ ເຊິ ່ ງປະກອບມຫີ າຍຕະກຸນ (family) ຄື: Araliaceae ແລະ Apiaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນ ມີລັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.32.1. Family Araliaceae (ຕະກຸນເລັບຄຸດ) ມທີ ງັພດືຢືນຕົນ້, ພືດພຸ່ ມ, ພດືລົມ້ ລຸກ ແລະ ເປັນເຄືອ, ກິ ່ ງແຂງແຕ່ຕອນກາງມໃີສແ້ກນ. ໃບມີທັງໃບດ່ ຽວ ແລະ ໃບປະສົມແບບຕ່ າງໆ, ຂອບໃບອາດຈະລຽບ, ຫຍັກວໍ ້າມ ເປັນຈັກ ຫ ືເປັນຝອຍ, ມີຈຸລັງຂົນເກີດຂື ້ນໃນໃບ, ເຈ້ຍກ້ານໃບຕິດເປັນແຜ່ ນບາງຢູ່ ກົກໃບ ຫ ືຕິດຢູ່ ລະຫວ່ າງກ້ານ ໃບ ຫ ືເປັນແຜ່ ນລີ ້ນໃບ (ligule) ຢູ່ ເທິງກົກໃບ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ຫ າຍແບບເຊັ ່ ນ: umbel, compound umbel head, receme, panicle ແລະ corymb, ດອກຍ່ ອຍມີຂະໜາດນ້ອຍສີຂຽວ ແລະ ມີທັງເພດດຽວ ແລະ ຄົບທັງ ສອງເພດ, ດອກມີກີບປະດັບຍ່ ອຍຮອງຮັບ, ກາບດອກມີ5 ກາບຕິດກັນເປັນຮູບຖ້ວຍສ່ ວນປາຍແຍກ ແລະ ກາບມີ ຂະໜາດນ້ອຍ, ກີບດອກມີ5 ກີບແຍກກັນ ຫ ືອາດຈະຕິດກັນ ໂດຍຈະມີສີຂາວປົນສີຂຽວ ແລະ ຮ່ ວງໄວ, ເກສອນ ເພດຜູ້ມີ5 ອັນຢູ່ ແຍກກັນ ແລະ ຕິດສະຫ ັບກັບກີບດອກ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັບໄຂ່ ເປັນແບບລຸ່ ມວົງກີບ ເຊິ ່ ງພາຍ ໃນມີຫ້ອງໄຂ່ ຕັ ້ງແຕ່ 1 ຫ້ອງ ແລະ ແຕ່ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ 1 ເມັດ. ໝາກເປັນແບບມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ຫ ືໝາກແບບ ຜັກຊີ(cremocarp) ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີເມັດທີ ່ມີອາຫານສະສົມ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນ ພຶດສະພາເຖິງເດືອນກັນຍາ. ຕະກຸນເລັບຄຸດມີ65 ສະກຸນ ເຊິ ່ ງມີປະມານ 900 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ຜັກແປມ (Acanthopanax aculeatum), ໜວດປາໝຶກ (Brassaia actinophylla), ດ້າງບົກ (Brassaiopsis hookeri ), ເລັ ບ ຄຸ ດ ແ ດ ງ (Dizyotheca elegantissima), ກ ະ ຈັ ບ ພູເຂົ າ (Hedera himalaica), ອ້ ອ ຍ ຊ້ າ ງ (Heteropanax fragrans), ເພ້ຍຟານ (Macropanax dispermum), ຄຸດໄຊງ່ອນ (Panax lepidum), ຜັກ ໜາມຊ້າງ (Pseudobrassaiosis polyacactha) ແລະ ຕ້າງຫ ວງ (Trevesia valida). 1.32.2. Family Apiaceae (ຕະກຸນຜັກຊີ) ເປັນພືດລົມ້ ລຸກອາຍຸຂາ້ມປີ, ທຸກສ່ ວນ ຂອງພືດມີກິ ່ ນ ນໍ ້າມນັຫອມລະເຫຍີ , ລໍາຕົນ້ ມຮີ່ ອງຕາມຄວາມຍາວຫ າຍແນວ, ມຂີໍ ້ແລະ ປ້ອງປະກດົຊດັ ເຈນມທີ ໍ ່ນໍ ້າມນັຫອມລະ ເຫີຍແຊກຕາມຍາວຕະຫ ອດຕັ ້ງແຕ່ຮາກຂື ້ນມາ ແລະ ເປັນພືດຜັກອາຫານ. ໃບມີທັງໃບດ່ ຽວ ແລະ ໃບປະສົມ, ຂອບ ໃບຫຍັກວໍ ້າເປັນແສກ ຫ ືເປັນຈັກ, ກ້ານໃບຍາວມີຫ ່ ຽມຮ່ ອງ, ກົກກ້ານໃບແຜ່ ອ້າປະກົບກ້ານ, ມີເຈ້ຍກ້ານໃບເປັນ ປອກ ochrea ເທິງຂໍ ້. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ແບບ umbel ຫ ືcompound umbel ເຊິ ່ ງມີກີບປະດັບຍ່ ອຍ ຫ ືinvolucel ຮອງຮັງຊໍ ່ ດອກຍ່ ອຍ, ດອກຍ່ ອຍມີຂະໜາດນ້ອຍເຊິ ່ ງມີສີຂາວ ຫ ືສີຂາວອົມສີມ້ວງ, ມີເພດດຽວ ຫ ືມີຄົບທັງເພດຜູ້ ແລະ ເພດແມ່, ກາບດອກມີ5 ກາບ ແລະ ມີຂະໜາດນ້ອຍຕິດກັນເປັນຖ້ວຍນ້ອຍໆ ຫ ືເປັນແນວວົງຂອບແຄບໆ ລ້ອມຮອງຮັບໄຂ່ ໄວ້, ກີບດອກມີ5 ກີບແຍກ ແລະ ຕິດເຍື ່ ອງສະຫ ັບກັບກາບດອກ ແລະ ຮ່ ວງໄວ, ໃນຂະນະທີ ່ ດອກຈູມຈະມ້ວນງໍອັດກັນ, ກີບຫຍັກວໍ ້າເປັນ 2 ລອນ ແລະ ກີບຂອງດອກຍ່ ອຍດ້ານນອກຊໍ ່ມັກບໍ ່ ເທົ ່າກັນ, ເກສອນ ເພດຜູ້ມີ5 ອັນແຍກກັນ ໂດຍຕິດເຍື ່ອງສະຫ ັບກັບກີບດອກ ແລະ ຕິດຢູ່ ເທິງແນວວົງຂອບ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ 2 ອັນຕິດກັນ ແລະ ເປັນແບບລຸ່ ມວົງກບີ ເຊິ ່ ງມີຄີບສັນ້ ຂອງທໍ ່ນໍ ້າມັນທອດຕາມແນວຍາວຂອງຮັງໄຂ່ , ກ້ານເກສອນມີ 2 ອັນແຍກກັນ ໂດຍທີ ່ ກົກກ້ານໂພງອອກເປັນກະເປາະຢູ່ ໃກ້ກັນເອີ ້ນວ່ າ stylopodium, ພາຍໃນຮັງໄຂ່ ແຕ່ລະອັນມີ ເມັດໄຂ່ 1 ເມັດ. ໝາກເປັນແບບຜັກຊີຫ ືຄ້າຍໝາກແບບເປືອກແຂງແກ່ ນດຽວ ຫ ືໝາກແຍກແລ້ວແຕກ ເມື ່ອແຕກ ແຕ່ລະຊີກເອີ ້ນວ່ າ mericarp, ໝາກຈະເກີດຕິດຢູ່ ເທິງຖານແກນໝາກ (carpophore) ເຊິ ່ ງຈະແຕກອອກເປັນ 2 ແສກຍາວ, ໃນຜິວຂອງໝາກຈະມີແນວທໍ ່ vittae ປະກົດຊັດເຈນ, ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນທີ ່ມີລັກສະນະເປັນເຄິ ່ ງວງົ

165 ມົນ ແລະ ມີອາຫານສະສົມປະເພດນໍ ້າມັນ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ປະມານ 2-3 ເດືອນຫ ັງຈາກການ ງອກ. ຕະກຸນຜັກຊີມີປະມານ 270 ສະກຸນ ເຊິ ່ ງມປີ ະມານ 2,900 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ຜັກຊີດອກເຫ ຶອງ (Anethum graveolens), ຕັ ງກຸ ຍ (Anegelica acutiloba), ຄື ່ ນ ສ່ າຍ (Apium graveolens), ບົ ວ ບົ ກ (Centella asiatica), ຜັກຫອມປ້ອມ (Coriandrum sativum) ຮູບທີ9.17, ທຽນຂາວ ຫ ືຜັກຊີດອກຂາວ (Cuminum cyminum) ແລະ ຜັກໜອກ (Hydrocotyle javanica). 1.33. Order Ericales, ພືດໃນເຜົ ່ານີມີ ້ ທັງໄມ້ເນື ້ອອ່ ອນ ແລະ ບໍ ່ມີເນື ້ອ, ບາງຊະນິດເປັນພືດບຽດບຽນ ຫ ື saprophyte, ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ, ແຜ່ ນໃບໜຽວ, ໃບຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ບໍ ່ມີເຈ້ຍກ້ານໃບ, ດອກມີພດ້ ຄົບ, ກີບ ດອກເຊື ່ອມລວມກັນ, ເກສອນເພດຜູ້ຢູ່ ແຍກກັບກີບດອກ ແລະ ມີຈໍານວນສອງເທົ ່າຂອງກີບ, ກັບເກສອນມີຮູເປີດຢູ່ ຕອນປາຍ ແຕ່ມັກມີກ້ານຕິ ່ ງ (awn-like) ຕິດກັບເກສອນ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ້ແບບເທິງວົງກີບ ພາຍໃນມີ ຫ າຍຫ້ອງຕິດກັນ. ເຜົ ່າ Ericales ທີ ່ ຮູ້ຈັກກັນດີໄດ້ແກ່ ຕະກຸນ (family) Ericaceae (ຕະກຸນກຸຫ າບດອຍ), ເປັນ ພືດລົມ້ ລຸກ, ພືດພຸ່ ມ ຫ ືພືດຢືນຕົນ້ , ບາງຊະນິດເປັນ saprophyte. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ ຫ ືແບບ ກົງກັນຂ້າມ ຫ ືເປັນກະຈຸກ, ເນື ້ອໃບໜຽວ, ຫ ົ ່ນງ່າຍ ຫ ືອາດຕິດດົນ ແລະ ບໍ ່ ປ່ ຽນໃບ. ດອກມີທັງດອກດ່ ຽວ ຫແລະ ດອກຊໍ ່ ແບບ raceme ຫ ືpanicle, ການເກີດຂອງດອກແມ່ ນຢູ່ ບໍລິເວນຫ ືບກິ ່ ງ ຫ ືປາຍຍອດ, ດອກມີຄົບທັງເພດຜູ້ ແລະ ເພດແມ່, ກາບດອກມີ4-5 ກາບຕິດກັນຢູ່ ຖານ ແຕ່ປາຍແຍກເປັນແສກ, ກີບດອກມີ4-5 ກີບຕິດກັນແຕ່ປາຍ ແຍກເປັນ 4-5 ລອນ ແລະ ມີສີສັນສະດຸດຕາ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນສອງເທົ ່າຂອງກີບດອກ ແລະ ຕິດຢູ່ ຂອບ ນອກຂອງວົງຮັງໄຂ່ , ກັບເກສອນແຕກເປັນຊ່ ອງຮູຕອນປາຍຊ່ ອງ, ດ້ານຂ້າງຂອງກັບເກສອນອາດມີເສັນ້ ຕິ ່ ງຕິດຢູ່ , ລະ ອອງເກສອນມັກຕິດເປັນກຸ່ ມໆລະ 4 ເມັດ, ເກສອນແມ່ມີຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບ, ອາດມີພຽງຊະນິດດຽວເປັນ ລຸ່ ມວົງກີບ, ພາຍໃນຮັງໄຂ່ມີ2-10 ຫ້ອງຕິດກັນ ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ 1 ເມັດ ຫ ືຫ າຍກວ່ າ, ໝາກມີຫ າຍແບບ ຄື: ໝາກແຫ້ງແຕກ, ໝາກມືເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ແລະ ໝາກແກ່ ນດຽວແຂງ ເຊິ ່ ງຂື ້ນຢູ່ ກັບຊະນິດຂອງພືດ, ລະດູການ ອອກດອກ ແລະ ໝາກຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນກຸມພາເຖິງເດືອນພືດສະພາ. ຕະກຸນກຸຫ າບຫີນມີປະມານ 90 ສະກຸນ ແລະ ປະກ ອບມີ1,700 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ປະທັດດອຍ (Agapates parishii ) ຮູ ບ 9.18, ເມົ ້າແດງ(Lyonia ovalifolia), ກຸ ຫ າບຂາວ(Rhododendron delavayi), ດອກສາມສີ(Rhododendron lyi), ກຸຫ າບແດງ (Rhododendron simsii ), ກຸຫ າ ບ ປ່ າ (Rhododendron taiensis) ແ ລ ະ ຊໍ ່ ໄ ຂ່ ມຸ ກ (Vaccinium bracteatum). 1.34. Order Plumbaginales ມີ1 ຕະກຸນ (family) ຄື: ຕະກຸນ Plumbaginaceae (ຕະກຸນພະຍັບ ໝອກ), ເປັນພືດພຸ່ ມ, ເປັນເຄືອ ຫ ືພືດລົມ້ ລຸກອາຍຸຫ າຍປີ, ກິ ່ ງກ້ານຍາວ, ມີໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ ຫ ື ເປັນກະຈຸກ. ອອກເກີດເປັນຊໍ ່ ແບບ raceme ຫ ືpanicle ດອກຍ່ ອຍມີຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ , ມີກີບປະດັບ ຮອງຮັບເຊິ ່ ງບາງຄັ ້ງກີບປະດັບຈະລວມຊ້ອນກັນເປັນ involucre, ກາບດອກມີ5 ກາບເຊື ່ອມຕິດກັນເປັນຮູບກະດິ ່ ງ ເຊິ ່ ງສ່ ວນປາຍແຕກແຍກອອກເປັນ 5 ແສກ ແລະ ມີສັນຕາມລວງຍາວ 5-15 ເສັນ້ , ມີຕ່ ອມນໍ ້າຍາງໜຽວຢູ່ ທີ ່ ຜິວ, ກີບດອກມີ5 ກີບຕິດກັນເປັນຮູບແຈກັນ ເຊິ ່ ງເປັນກີບແຫ້ງ ແລະ ມີສະພາບທົນທານ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ5 ອນັ ເຊິ ່ ງ ເກີດຢູ່ ກາງຕາມແນວກີບດອກ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບ ພາຍໃນມີ1 ຫ້ອງ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ 1 ເມັດ , ໝາກມີຫ າຍແບບແລ້ວແຕ່ຊະນິດຂອງພືດເຊັ ່ນ: ໝາກແຫ້ງແຕກ ແລະ ໝາກແຫ້ງເມັດຫ ້ອນ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີແກ່ ນທີ ່ ມີອາຫານສະສົມ. ການເກີດດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນກຸມພາເຖິງເດືອນພຶດສະພາ ຫ ືຕະຫ ອດປີ. ຕະ

166 ກຸນພະຍັໝອກມີ10 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 500 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່: ສະແຕຕີຊ (Limoniun sinautum) ແລະ ພະ ຍັບໝອກ (Plumbago auriculata) ຮູບທີ9.18. ປະທັດດອຍ (Agapates parishii ) ພະຍັບໝອກ (Plumbago auriculata) ຮູບທີ 9.18 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Ericales(ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Plumbaginales (ຮູບຂວາ) 1.35. Order Ebenales ເພດືໃນເຜົ ່ານີ ້ ເປັນພດືພຸ່ມຂະໜາດໃຫຍ່ ຫ ືພດືຢືນຕົນ້ , ມເີນື ້ອໄມໜ້ ຽວ ຫ ື ແ ຂງ, ດອກມີສັດສ່ ວນສົມດຸນ ມກີບີຮອງເຊິ ່ ງມສີະພາບທນົທານ, ເກສອນເພດຜູ້ຢູ່ ເທິງສ່ ວນຂອງກີບດອກ ໂດຍລຽງ ກັນເປັນ 2-3 ວງົຊັນ້, ຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບ ເຊິ ່ ງມຫີ ອ້ ງຮງັໄຂ່ຫ າຍຫອ້ ງ. Ebenales ປະກອບມີຫ າຍຕະກຸນ (family) ຄື: family Sapotaceae ແລະ family Ebanaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.35.1. Family Sapotaceae (ຕະກຸນພິກຸນ) ມີທັງພືດພຸ່ ມ ແລະ ພດືຢືນຕົນ້ , ທຸກພາກສ່ ວນຂອງພືດ ມນີ ໍ ້າຢາງໜຽວສີຂາວເຂັມ້ (latex), ຕາມກິ ່ ງອ່ ອນ ຫ ືຍອດອ່ ອນມີຂົນນຸ່ ມ ຫ ືເກັດສີນໍ ້າຕານແດງປົກຄຸມ, ບາງ ຊະນິດເປືອກມີທາດຝາດທີ ່ ສາມາດນໍາໄປເປັນປະໂຫຍດໄດ້. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບວຽນສະຫ ັບ ແລະ ມັກ ເປັນກຸ່ ມຢູ່ ຕອນປາຍກິ ່ ງ, ຮູບຮ່ າງຂອງແຜ່ ນໃບມົນ ຫ ືຮູບໄຂ່ , ຂອບໃບລຽບ, ເນື ້ອໃບໜຽວໜາ ແລະ ນຽນເປັນມັນ, ປາຍໃບມັກຊີ ້ຂື ້ນ, ອາດມີເຈ້ຍກ້ານໃບແຕ່ຫ ົ ່ນງ່າຍ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ແບບ cyme ເຊິ ່ ງເກີດຢູ່ ຫ ືບກິ ່ ງ ຫ ືຕາມຮອຍ ແຜເປັນໃນລໍາຕົນ້, ດອກມີຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່, ກາບດອກມີ4-8 ກາບໂດຍກົກກີບຕິດກັນສ່ ວນປາຍແຍກ ເປັນແສກລັດສະໝີແລະ ມັກລຽງເປັນ 2 ຊັນ້ , ໃນຂະນະດອກຈູມກາບເຫ ົ ່ານີ ້ຈະຫຸ່ ມກີບດອກຢ່ າງມິດຊິດ, ກີບ ດອກມີຈໍານວຕັ ້ງແຕ 4 ກີບຂື ້ນໄປເຊິ ່ ງຕິດກັນຕັ ້ງແຕ່ກີບລົງມາ, ກີບມັກມີສີຂາວ ສີເຫ ືອງອ່ ອນ ຫ ືສີຂຽວອ່ ອນ, ຢູ່ ກົກຂອງກີບມີຕ່ ອມສ້າງນໍ ້າຫວານ ແລະ ມີນໍ ້າມັນຫອມລະເຫີຍ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນລອມເທົ ່າຂອງກີບດອກ ເຊິ ່ ງລຽງຕິດຢູ່ ໃນກີບດອກແຍກເປັນ 2 ວົງຊັນ້ ເຊິ ່ ງວົງໃນມັກເປັນໝັນ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບ ພາຍໃນມີຈໍານວນຫ້ອງເທົ ່າກັນ ຫ ືສອງເທົ ່າຂອງກີບດອກ, ກ້ານເກສອນມີ1 ອັນຍາວຮຽວແຫ ມ ແລະ ມີສະພາບ ທົນທານ, ມິເມັດໄຂ່ 1 ເມັດ, ໝາກເປັນແບບມີເນື ້ອຫລາຍແກ່ ນ, ແກ່ ນແຂງ, ຜິວເປັນມັນ ແລະ ມີອາຫານສະສົມ ປະເພດນໍ ້າມັນ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກແມ່ ນຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນກຸມພາເຖິງເດືອນມິຖຸນາ. ຕະກຸນພິກຸນມີ ປະມານ 40 ສະກຸນ ແລະ ມີປະທານ 800 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ສະຕາແອັບເປິນ (Chrysophyllum cainito), ຂີ ້ ເຜິງ (Donella lanceolata), ລະມຸດ (Manikara kauki ) ແລະ ພິກຸນ (Palaquium elengi).

167 1.35.2. Family Ebanaceae (ຕະກຸນຕະໂກ) ເປັນພດືຢືນຕົນ້ ຫ ືພືດພຸ່ ມ, ເນື ້ອພດືແຂງ ແລະ ມສີດີໍາ, ມີໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ຂອບໃບລຽບ, ເນື ້ອໃບໜຽວກະດ້າງ. ດອກມີທັງດອກດ່ ຽວ ແລະ ດອກຊໍ ່ ແບບ cyme ເຊິ ່ ງເກີດຕາມຫ ືບກິ ່ ງ ແລະ ໃບ, ດອກມີເພດດຽວແຕ່ມັກລວມເພດກັນໃນຕົນ້ ດຽວ ແຕ່ອາດມີບາງຊະນິດມີ ຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ , ກາບດອກມີ3-7 ກາບເຊິ ່ ງກົກກາບເຊື ່ອມຕິດກັນແຕ່ສ່ ວນປາຍແຍກເປັນແສກ, ກາບ ດອກມີສະພາບທົນທານ ແລະ ມີສີຂຽວ, ກີບດອກມີ3-7 ກີບຕິດກັນ ແຕ່ປາຍກີບແຍກເປັນລອນເທົ ່າຈໍານວນກີບ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ2-4 ເທົ ່າຂອງກີບດອກ, ກ້ານເກສອນແຍກກັນ ຫ ືຕິດກັນເປັນຄູ່ ໆຕິດລຸ່ ມ ຮັງໄຂ່ ຫ ືຕິດເທິງກົກ ກີບ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ເທິງວົງກີບພາຍໃນມີຫ າຍຫ້ອງ ແລະແຕ່ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ 1-2 ເມັດ, ໝາກເປັນແບບ ມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນມີຜິວໜຽວ, ແກ່ ນມີຜິວບາງ ເຊິ ່ ງມັກເປັນປຸຍເຍື ່ອເລະໆມີອາຫານສະສົມເປັນປະເພດມາດອັນຄາ ລອຍ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນມັນວ່ າເຖິງເດືອນພຶດສະພາ. ຕະກຸນຕະໂກມີ6 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 500 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ຈັນ (Diospyros decandra), ຕະໂກນາ (Diospyros rhodocalyx) ແລະ ໝາກເກືອ (Diospyros mollis) ຮູບທີ9.19. ໝາກເກືອ (Diospyros mollis) ພຸດທະຊາດ (Jasminum auriculatum) ຮູບທີ 9.19 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Ebenales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Lognaniales (ຮູບຂວາ) 1.36. Order Lognaniales ໝ່ ູພືດໃນເຜົ ່ ານີມ້ ທີ ັງພືດຢືນຕົນ້ ແລະ ພືດພຸ່ ມ, ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ ຕິດລຽງ ແບບກົງກັນຂ້າມ, ບາງຊະນິດອາດເປັນໃບປະສົມ, ດອກມີເພດຄົບຮູບຊົງໄດ້ສັດສ່ ວນສົມດຸນ, ກີບດອກຕິດກັນ ແລະ ປາຍກີບມັກບິດວຽນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີຈໍານວນ 2-5 ອັນ ຕິດຢູ່ ເທິງກີບດອກ, ມີວົງຂອບຂອງແພຈຸລັງສ້າງ ນໍ ້າຫວານ, ຮັງໄຂ່ ມີ2 ຫ້ອງຕິດກັນ ຫ ືແຍກກນັທີ ່ຖານແຕ່ກາ້ນເກສອນຕດິ ກັນ, ການຕິດຂອງໄຂ່ ເປັນແບບ axile ຫ ືparietal placentation. Lognaniales ມີພຽງ 1 ຕະກຸນ (family)ຄື: ຕະກຸນ Oleaceae (ຕະກຸນມະລິ) ມີ ທງັພດືຢືນຕົນ້ , ພືດພຸ່ ມ ແລະ ເຄືອ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວເກີດເປັນຄູລຽງສະຫ ັບທິດທາງກັນ, ຂອບໃບລຽບ ແລະ ເນື ້ອ ໃບຂ້ອງຂ້າງຍໍ ່ . ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ແບບ cyme ເຊິ ່ ງເກີດຕາມຫ ືບກ້ານໃບ ຫ ືປາຍກິ ່ນ, ດອກມກີ ິ ່ນຫອມ ແລະ ມເີພດ ຄົບ, ກາບດອກມີ 4 ກາບໂດຍກົກກາຍຈະເຊື ່ອມຕິດກັນເປັນຮູບກະດິ ່ ງແຕ່ສ່ ວນປາຍແຍກເປັນເສັນ້ ແສກສີຂຽວເຊິ ່ ງ ອາດມີຈໍານວນຫ າຍ ແລະ ມີສະພາບທົນທານ, ກີບດອກມີ 4-12 ກີບລຽງຊ້ອນກັນເປັນຊັນ້ ໆລະ 4 ກີບ ໂດຍກີບ ສ່ ວນລຸ່ ມເຊື ່ອມລວມກັນເປັນຫ ອດສວມກັນໄວ້ ສ່ ວນກີບຕອນເທິງແຜ່ ແຍກຈາກກັນໂດຍລຽງຕົວແບບຊ້ອນເກີຍ ຂອບ ກີບດອກຈະມີສີຂາວ ຫ ື ສີເຫ ືອງອ່ ອນ ໃນຂະນະດອກຈູມກີບດອກຈະບິດວຽນເລັກນ້ອຍ, ເກສອນເພດຜູ້ ປົກກະຕິມີ2 ອັນ ຢູ່ ແຍກກັນ ກ້ານເກສອນມີສີຂຽວສົດຕິດຢູ່ ໃກ້ປາກຫ ອດກີບດ້ານໃນ, ເກສອນເພດແມ່ມີນັງໄຂ່

168 ເປັນແບບເທິງວົງກີບ ມີ2 ຫ້ອງຕິດກັນ, ເຊິ ່ ງແຕ່ ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ 1-2 ເມັດ ຍອກເກສອນແຍກເປັນ 2 ແສກ. ໝາກມິຫ າຍແບບທັງມິເນື ້ອນິມ້ ແລະ ເນື ້ອແຫ້ງ ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນແຂງ ແລະ ມີອາຫານສະສົມ, ລະດູການເກີດ ດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນມີຖຸນາເຖິງເດືອນຕຸລາ. ຕະກຸນມະລິມີ29 ສະກຸນ ເຊິ ່ ງມີປະມານ 600 ຊະນິດ ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ຈັນທອງ (Fraxinus floribunda), ມະລິໃສ້ໄກ່ (Jasminum amplexicaule), ພຸດທະຊາດ (Jasminum auriculatum) ຮູບທີ9.19. 1.37. Order Apocyales ພືດໃນເຜົ ່ ານີມ້ ີທັງພືດຢືນຕົນ້ , ພືດພຸ່ ມ, ພືດລົມ້ ລຸກ ແລະ ເປັນເຄືອ, ທຸກ ພາກສ່ ວນຂອງຕົນ້ ພດືມນີໍ ້າຢາງຂາວ, ມີໃບດ່ ຽວ ຫ ືໃບປະສົມ, ຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບຕິດກັນ ຫ ືແຍກກັນ, ໝ ານເປັນແບບແຕກແນວດຽວ ຫ ືໝາກແຫ້ງແຕກ. Apocyales ແບ່ ງອອກເປັນ 2 ຕະກຸນ(family) ຄື: ຕະກຸນ Apocynaceae ແລະ Asclepiadaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດ ດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.37.1. Family Apocynaceae (ຕະກຸນດອກຈໍາປາ) ເປັນພືດພຸ່ ມ ຫ ື ພດືຢືນຕົນ້ , ອາດມີບາງຊະນິດ ເປັນພດືລົມ້ ລຸກ ຫ ືເປັນເຄືອ, ທຸກສ່ ວນມນີໍ ້າຢາງຂາວ, ມໃີບດ່ ຽວຂອບລຽບ ແລະ ຕິດລຽງແບບສະຫ ັບກົງກັນຂ້າມ ຫ ືເປັນວົງຮອບຂໍ ່ ຫ ືແບບສະຫ ັບ. ດອກເກີດເປັນຊໍແບບ corymb ເຊິ ່ ງເກີດຢູ່ ປາຍຍອດ ຫ ືຫ ືບກິ ່ ງ, ດອກມີຄົບທັງ ເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່, ກາບດອກມີ4-5 ກາບຕິດກັນແຕ່ສ່ ວນປາຍແຍກເປັນແສກ ແລະ ມີຕ່ ອມຢູ່ ທາງດ້ານໃນກາບ, ກີບດອກມີ4-5 ກີບຕິດກັນເປັນຫ ອດ ແຕ່ສ່ ວນປາຍແຜ່ ແຍກເປັນລອນ, ພາຍໃນຄໍຫ ອດອາດຈະປະກົດມີຈຸລັງຂົນ ອ່ ອນປົກຄົມ, ໃນຂະນະດອກຈູມກີບດອກຈະບິດວຽນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ4-5 ອັນຢູ່ ແຍກກັນໂດຍມີກ້ານເກສອນ ຕິດຢູ່ ບໍລິເວນຄໍຫ ອດກີບດອກ, ເກສອນເພດແມ່ມີນັງໄຂ່ 2 ອັນເປັນແບບເທິງວົງກບີເຊິ ່ ງອາດຢູ່ ແຍກກັນ ຫ ືອາດຕິດ ກັນເລັກນ້ອຍສະເພາະສ່ ວນຖານ ແຕ່ກ້ານເກສອນ ແລະ ຍອດເກສອນຈະຕິດກັນ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ຈໍານວນຫ າຍ, ໝ າກເປັນແບບແຫ້ງແຕກ ຫ ືແຕກແນວດຽວຕິດເປັນຄູ່ , ແກ່ ນມີຈໍານວນຫ າຍ ມີລັກສະນະແບນ, ຖານແກ່ ນມົນແຕ່ ປາຍແຫ ມ ແລະ ອາດມີຂົນປຸຍຕິດຢູ່ ຜິວແກ່ ນ, ແກ່ ນແຂງ ແລະ ມີອາຫານສະສົມ, ລະດູການດອກດອກ ແລະ ໝາກ ຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນມີນາເຖິງເດືອນມີຖຸນາ ຫ ືຕະຫ ອດປີ. ຕະກຸນຈໍາປາມີປະມານ 180 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 1,500 ຊະນິດ ຕົວແທນຂອງພືດຕະກຸນນີ ້ໄດແ້ ກ່ ຊວນຊົມ (Adenium obesum), ໂມກເຄືອ (Aganosma marginata), ບານບຸຣີເຫ ືອງ (Allemanda cathartica), ບາກບຸຣີມ້ວງ (Allemanda violacea), ຕິນເປັດ ນ້ອຍ (Alstonia angustiloba), ພຸດຈີບ (Ervatamia coronaria), ພຸດສວນ (Ervatamia rostrata), ໂມກ ໃຫຍ່ (Holarrhena entidysenterica), ຢີ ່ ໂຖ (Nerium indicum), ຈໍາປາ (Plumeria acutifolia) ຮູບທີ 9.20, ຈໍາປາຂາວ (Plumeria alba), ຈໍາປາແດງ (Plumeria rubra) ແລະ ລໍາເພີຍ (Thevetia peruviana).

169 ຈໍາປາ (Plumeria acutifolia) ໝາກເຂືອ (Solanum incanum) ຮູບທີ 9.20 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Apocyales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Solanales (ຮູບ ຂວາ) 1.37.2. Family Asclepiadaceae (ຕະກຸນດອກຮັກ) ເປັນພືດພຸ່ ມ ຫ ືເປັນເຄືອ, ອາດມີພດືຢືນຕົນ້ ບາງ ຊະນິດ, ທຸກສ່ ວນຂອງພດືມນີໍ ້າຢາງຂາວ, ຢູ່ ຜິວກ້ານໃບ ແລະ ໝາກຈະມີຈຸລັງຂົນ ຫ ືຄາບຂາວປົກຄຸມ. ດອກເກີດ ເປັນຊໍ ່ ເຊິ ່ ງມີຫ າຍແບບເຊັ ່ນ: cyme, panicle ແລະ umbel ເຊິ ່ ງຂື ້ນຢູ່ ກັບພືດແຕ່ລະຊະນິດ, ດອກຍ່ ອຍມີຂະໜາດ ນ້ອຍເຖິງປານກາງ, ມີຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່, ກາບດອກມີ5 ກາບຕິດກັນ ເຊິ ່ ງດ້ານໃນມີຈຸລັງຕ່ ອມປະກົດໃຫ້ ເຫັນ, ກີບດອກມີ5 ກີບຕິດກັນເປັນຫ ອດສັນ້ ແລະ ມີສ່ ວນເດ່ ຂື ້ນໄປເປັນຮູບຄ້າຍມຸງກຸດ (corona) ໃນຂະນະ ດອກຈູມກີບດອກຈະເຊື ່ ອມຫຸ້ມ corona ໄວ້ຢ່ າງມິດຊິດ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ5 ອັນຕິດລວມກັບກ້ານເກສອນເພດ ແມ່ທີ ່ມີມູມຂອງ corona ໃນລັກສະນະເປັນລໍາ (gynostegium), ກັບເກສອນມີລັກສະນະເປັນຖົງ 2 ຖົງຕິດມູມ ຂອງ corona ດ້ານລະຖົງ, ລະອອງເກສອນເປັນຂີ ້ ເຜິ ້ ງ (pollinia), ກ້ານເກສອນລວມກັນເປັນຫ ອດຢູ່ ພາຍໃນ corona, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບມີ2 ອັນແຕ່ເຊື ່ ອມລວມກັນໂດຍທີ ່ ກາ້ນເກສອນແຍກກັນແຕ່ ຍອດລວມກັນແລ້ວແຜ່ ອອກເປັນຈາກ 5 ຫ ່ ຽມ ແລະ ປິດສ່ ວນເທິງຂອງ corona, ໃນຮັບໄຂ່ມີເມັດຈໍານວນຫ າຍ, ໝາກເປັນໝາກຄູ່ ແບບແຕກແນວດຽວ ບາງຄັ ້ງເຫ ືອພຽງໝາກດຽວ ແລະ ໝາກມັກໂຄ້ງປ່ ອງ, ແກ່ ນມີຈໍານວນຫ າຍ, ມີຮູບຮ່ າງແບບ, ຮີແລະ ມີປຸຍຂົນຕິດຢູ່ ທີ ່ ປານໜຶ ່ ງຂອງແກ່ ນ, ແກ່ ນມີອາຫານສະສົມ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນມີຖຸນາເຖິງເດືອນກັນຍາ. ຕະກຸນດອກຮັກມີປະມານ 170 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 2,000 ຊະນິດ ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ທຽນແດງ (Asclepias curassavica), ອົບເຊີຍເຄືອ (Atherolepis pierrei ) ດອກ ຮັກ (Colotropis gigantean), ເທ ບເທໂຣ (Ceropegia arnottiana) ແລະ ນົມ ຕໍາເຣີຍ (Hoya ovalifolia). 1.38. Order Solanales ພດືໃນເຜົ ່ານີ ້ ເປັນພືດພຸ່ ມ, ພດືລົມ້ ລຸກ ຫ ືເປັນເຄືອ, ກີບດອກເປັນແຜ່ ນບອບບາງ ນີມ້ , ມີຮູບຊົງໄດ້ສັດສ່ ວນສົມດຸນ, ເກສອນເພດຜູ້ຕິດຢູ່ ເທິງກີບດອກ ແລະ ມຈີາໍນວນເທົ ່າກບັຈາໍນວນຂອງກບີດອກ , ຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບເຊິ ່ ງປົກກະຕຈິ ະມຢີ່ ູ2 ຫ້ອງ ໂດຍຕິດກັນ ຫ ືເຊື ່ອມລວມກນັ . Solanales 2 ຕະກຸນ (Family)ຄື: ຕະກຸນ Convolvulaceae ແລະ Solanaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ ລະຕະກຸນມີລັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນດິພດືດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ :

170 1.38.1. Family Convolvulaceae (ຕະກຸນຜັກບົ ້ງ) ເປັນເຄືອລົມ້ ລຸກ, ໂດຍມັກພັນເລືອ ແບບວຽນ ຊ້າຍ, ມກັ ມນີໍ ້າຢາງຂາວໃສໃນສ່ ວນຂອງພດື , ບາງຊະນດິ ເປັນພດືນໍ ້າ, ບາງຊະນິດເປັນພືດບຽນ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຮູບ ຮ່ າງໃບເປັນແບບ cordate ຫ ື hastate ບາງຊະນດິຫຸ ດໃບລງົເປັນເສັນ້ ຫ ືເປັນໃບປະສົມແບບນິ ້ວມື, ໃບຕິດລຽງ ແບບສະຫ ັບ. ດອກມີທັງດອກດ່ ຽວ ຫ ືເປັນຊໍ ່ ແບບ dichasium cyme ມີເພດຄົບ ແລະ ຮູບຊົງໄດ້ສັດສ່ ວນສົມດຸນ , ກາບດອກມີ5 ກາບມັກແຍກກັນ ຫ ືມັກຕິດກັນບາງສ່ ວນຢູ່ ບໍລິເວນກົກກິບ ແລະ ລຽງຕົວແບບ quincuncial ຄື ກາບຊັນ້ ໃນສອງກາບຈະຖືກກາບຊັນ້ ນອກສອງກາບປົກຄຸມໄວຢ່ າງມິດຊິດ ສ່ ວນທີ ່ ເຫ ືອອີກກາບໜຶ ່ ງຈະວາງຕົວ ເຫ ື ່ ອມສະຫ ັບລະຫວ່ າງກາບຊັນ້ ນອກ ແລະ ຊັນ້ ໃນ ໂດຍກາບເຫ ົ ່ານີມີ ້ ສະພາບທີ ່ ຄົງທົນ, ກີບດອກມີ5 ກບີ ເຊື ່ອມ ຕິດກັນຕະຫ ອດເປັນຮູບປາກແກ ຫ ືລໍາໂພງ ປາຍກີບບ່ ອມມູມທີ ່ກີບຕິດກັນມັກວໍ ້າຫຍັກ ຫ ືເປັນມູມ ໂດຍມີຮອຍຕໍ ່ ຂອງກີບທີ ່ ຊັດເຈນ, ກີບດອກບາງ ແລະ ຊໍ ້າງ່າຍ, ໃນໄລຍະທີ ່ ດອກຍັງຈູມຢູ່ ກີບດອກຈະພັບຊ້ອນ ແລະ ບິດເປັນ ກຽວ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 5 ອັນເຊິ ່ ງມີຂະໜາດບໍ ່ ເທົ ່າກັນໂດຍຈະຕິດຢູ່ ຄໍຂອງກີບດອກບໍລິເວນຮອຍເຊື ່ອມ, ເມດັລະ ອອງເກສອນເປັນຮູບມົນ ຫ ື ຮູບຮີ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັບໄຂ່ ແບບເທິ ່ ງວົງກີບ 1 ອັນພາຍໃນມີ1 ຫ້ອງ ເຊິ ່ ງແຕ່ລະ ຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ 2 ເມັດ, ຖານຮັງໄຂ່ມີເຈ້ຍວົງແຫວນຮອງຮັບ, ຍອດເກສອນມັກມິ2 ລອນ, ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕ ກ ແລະ ມີຮູບຮ່ າງມົນ ເຊິ ່ ງອາດມີຮ່ ອງຮອຍຂອງກ້ານເກສອນເພດແມ່ ເຫ ືອປະກົດຢູ່ ພາຍໃນມີແກ່ ນເປັນຮູບ ສາມຫ ່ ຽມຖານໂຄ້ງ, ແກ່ ນແຂງຜິວລຽບ ຫ ືມີຂົນປົກຄຸມ, ແກ່ ນບໍ ່ ມີອາຫານສະສົມ, ລະດູການເກີດດອກ ແລະ ມາກສາມາດເກີດໄດ້ຕະຫ ອດປີ. ຕະກຸນຜກັ ບົ ້ງມີ57 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 1,700 ຊະນິດ ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ຝອຍທອງ (Cuscuta chinensis), ເຄືອເຂົາຄໍາ (Cuscuta reflexa), ໃບຕໍ ່ ກ້ານ (Evolvulus alsinoides), ບານເດິກ (Ipomoea alba), ມັນເທ ດ (Ipomoea batatas), ຜັກ ບົ ້ງ (Ipomoea aquatic), ຜັກ ບົ ້ງຂັນ (Ipomoea asarifolia), ຜັກບົ ້ງທະເລ (Ipomoea stolonifera), ຜັກບົ ້ງຮົວ້ (Ipomoea digitata) ແລະ ເຄືອ ແສ (Jacquemontia pentantha). 1.38.2. Family Solanaceae (ຕະກຸນໝາກເຂືອ) ເປັນພືດພຸ່ ມຂະໜາດໃຫຍ່ , ພືດລົມ້ ລຸກ ຫ ືເປັນເຄືອ, ທໍ ່ລໍາລຽງໃນລໍາຕົນ້ເປັນແບບ biollateral vascular bundle. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ຂອບໃບເປັນ ມູນຫຍັກວໍ ້າ, ບາງຊະນິດມີຂົນ ຫ ືໝາມປົກຄຸມຢູ່ ທີ ່ ຜິວໃບ ແລະ ກິ ່ ງກ້ານ, ຖານໃບມັກບໍ ່ ເທົ ່າກັນ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ແບບ cume ດອກຍ່ ອຍມີເພດຄົບ, ມັດມິສິຂາວ ແລະ ເຫ ືອງ ຫ ືສີມ່ ວງ, ກາບດອກມີ5 ກາບຕິດກັນຢູ່ ກົກກາບ ແຕ່ ບໍລິເວນປາຍຈະແຍກ ແລະ ມີສະພາບທົນທານ, ກີບດອກມີ5 ກີບເຊື ່ ອມຕິດກັນເປັນຮູບຈວຍ (funnel) ຫ ືຮູບ ພານ (rotate), ເນື ້ອກີບຍໍ ່ ເລັກນ້ອຍ ແລະ ໃນຂະນະທີ ່ດອກຈູມກີບດອກຈະພັບຊ້ອນໄປມາ (plicatrd), ເກສອນ ເພດຜູ້ມີ5 ອັນຕິດຢູ່ ເທິງກີບດອກ ແລະ ມັກມີຂະໜາດບໍ ່ ເທົ ່າກັນ, ກັບເກສອນຍາວ, ແຂງ ແລະ ມີຮູເປີດ, ເກສອນ ເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ຖານອຽງ 1 ອັນເຊິ ່ ງເປັນແບບເທິງວົງກີບໂດຍພາຍໃນມີ2 ຫ້ອງຕິດກັນ ແຕ່ ອາດເຫັນຄ້າຍມີ4 ຫ້ອງ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍ, ໝາກເປັນແບບມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ຫ ືໝາກແຫ້ງແຕກ ເຊິ ່ ງມີແກ່ ນຈໍານວນຫ າຍ, ແກ່ ນ ມົນແບນ ແລະ ມີອາຫານສະສົມ, ລະດູການເກີດດອກ ແລະ ໝາກແມ່ ນແລ້ວແຕ່ຊະນິດຂອງພືດ. ຕະກຸນໝາກເຂືອ ມີປະມານ 90 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 2,300 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ພຸ ດສາມສີ(Brunfelsia hopeana), ພິກ (Capsicum annuum), ພິກຂີ ້ໜູ (Capsicum frutescens), ລາຕີສີທອງ (Cestrim aurantiacum), ໝາກ ເດັ ່ ນຕົນ້ (Cyphomandra betacea), ໝາກແຄ້ງເຄືອ (Lycinanthes biflora), ໝາກເດັ ່ ນ (Lycopersicon esculentum), ຢາສູ ບ (Nicotiana tabacum), ພິທູເນຍ (Petunai hybrid), ໝ າກເຂືອຂື ່ ນ (Solanum

171 aculeatissiumum), ໝາກເຂືອຍາວ (Solanum melongena), ໝາກເຂືອ (Solanum incanum) ຮູບທີ 9.20, ແລະ ມນັຝຣັ ່ງ (Solanum tuberosum). 1.39. Order Boraginales ມີພຽງ 1 ຕະກຸນຄື: Family Boraginaceae (ຕະກຸນຫຍ້າງວງຊ້າງ) ເປັນ ພດືລົມ້ ລຸກ, ມີຂົນປົກຄຸມ, ອາຍຸປິດຽວ ຫ ືຂ້າມປີ, ມພີຽງບາງຊະນດິທີ ່ ເປັນພືດພຸ່ ມ ຫ ືພດືຢືນຕົນ້, ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ ຂອບລຽບ ແລະ ເນື ້ອໃບຫຍາບ, ມີຂົນແຂງປົກຄຸມ ແລະ ຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ຊໍ ່ ດອກເປັນແບບ scorpioid cyme ເຊິ ່ ງມີລັກສະນະໂຄງ້, ກີບດອກແຜ່ ຮາບ ປາກຫ ອດກີບດອກມັກມີຂົນ ຄຸມພາຍໃນ, ມີສີເທົາອົມຟ້າ ຫ ື ສີຂາວ, ເກສອນເພດຜູຕ້ ດິຢ່ ູເທງິກບີດອກຂະໜາດອາດເທົ ່າກນັ ຫ ືບໍ ່ ເທົ ່າກນັ , ມີຮັງໄຂ່ 1 ອັນ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ2 ຫ້ອງ , ມີປະມານ 100 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 2,000 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ຫຍ້າຕີນກັບແກ້(Coldenia procunbens), ຫຍ້າງວງຊ້າງ (Heliotropium indicum) ຮູບທີ9.21 ແລະ ຜັກແຜ່ ວ (Trichodesma indicum). 1.40. Order Bignoniales ໝ່ ູພດື ໃນເຜົ ່ານີມ້ ທີ ັງພດືຢືນຕົນ້ , ພືດພຸ່ ມ, ໄມລ້ ົມລຸກ ້ ແລະ ເປັນເຄືອ, ໃບມີ ທັງໃບດ່ ຽວ ແລະ ໃບປະສົມຕິດລຽງແບບກົງກັນຂ້າມ, ດອກມີກາບດອກ ແລະ ກີບດອກ ຢ່ າງລະ 5 ກີບຕິດກັນໃນ ວງົຊັນ້, ມີເພດຄົບຮູບຊົງໄດ້ສັດສ່ ວນສົມດຸນ ຫ ືເປັນ zygomorphic, ດອກທີ ່ມອີ າຍຸຍງັອ່ ອນຈະມປີາຍກບີ ເຊື ່ອມ ຕິດກັນຂັງລົມໄວ້ພາຍໃນ. Bignoniales ປະກອບດ້ວຍຫ າຍຕະກຸນ (Family) ຄື: ຕະກຸນ Bignoniaceae ແລະ Acanthaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : ຫຍ້າງວງຊ້າງ (Heliotropium indicum) ແຄຫົວໝູ (Markhamia stipulata) ຮູບທີ 9.21 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Boraginales(ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Bignoniales (ຮູບຂວາ) 1.40.1. Family Bignoniaceae (ຕະກຸນໄມ້ປີບ) ມີທັງພືດຢືນຕົນ້ , ພືດພຸ່ ມ, ເປັນເຄືອ ແລະ ພືດລົມ້ ລຸກ. ໃບເປັນໃບປະສົມແບບຂົນນົກ ການຕິດລຽງຂອງໃບເປັນແບບກົງກັນຂ້າມ, ກົກກ້ານໃບອາດຈະມີໃບຍ່ ອຍຂະ ໜາດນ້ອຍໜຶ ່ ງຄູ່ ຕິດຢູ່ ຄ້າຍຈະເປັນເຈ້ຍກ້ານໃບແຕ່ບໍ ່ ມີເຈ້ຍກ້ານໃບທີ ່ ແທ້ຈິງ, ບໍລິເວນປາຍໃບ ເສັນ້ ກາງໃບ ແລະ ຖານໃບດ້ານລຸ່ ມມັກປະກົດມີຕ່ ອມນໍ ້າມັນ, ຜິວໃບອາດມີຂົນປົກຄຸມ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ແບບ raceme ຫ ືpanicle ເຊິ ່ ງເກີດຢູ່ ປາຍກິ ່ ງ, ດອກຍ່ ອຍມີຂະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ມີເພດຄົບທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່, ກາບດອກມີ5 ກາບຖານ ເຊື ່ອມລວມກັນເປັນຮູບຖ້ວຍ ຫ ືຮູບລະຄັງ ເຊິ ່ ງມີປາຍກາບແຍກເປັນແສກບິດສະຫ ຽງບໍ ່ ເທົ ່າກັນ ແລະ ອາດມີຂົນ ປົກຄຸມ, ກີບດອກມີ5 ກີບເຊື ່ອມຕິດກັນເປັນຮູບລະຄັງ ແລະ ໂປ່ ງເປັນຜົ ້ງອອກໄປທາງດ້ານໜ້າຂອງດອກ, ປາຍສຸດ ຂອງກີບແຍກເປັນ 5 ແສກ, ປາຍກີບມີເນື ້ອກີບເປັນຮ່ ອງ, ກີບມັກມີສີສະດຸດຕາ, ຖານກີບມີຕ່ ອມສ້າງທາດແຫ ວໜ ຽວ, ໃນຂະນະທີ ່ ດອກຈູມປາຍກີບເຊື ່ອມຕິດກັນແໜ້ນຂັງລົມ ແລະ ນໍ ້າໜຽວໝື ່ນໄວ້ພາຍໃນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ4

172 ອັນເປັນ didynamous ຫ ືເປັນໝັນສອງອັນ, ບາງຊະນິດມີເກສອນ 5 ອັນ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງ ວົງກີບພາຍໃນມີ1-2 ຫ້ອງ ໂດຍແຕ່ ລະຫ້ອງມີແນວ placenta 2 ແນວ, ກ້ານເກສອນພົນ້ ມາລະດັບດຽວກັບກີ ບດອກ, ຍອດເກສອນແຍກເປັນສອງແສກ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ຈໍານວນຫ າຍ. ເກີດໝາກແບບແຫ້ງແຕກຝັກຍາວແບນ ຫ ືກົມ, ເມື ່ອຝັກແກ່ຈະແຕກເປັນສອງສ່ ຽງ, ແກ່ ນມີຈໍານວນຫ າຍເຊິ ່ ງມີລັກສະນະແບນ, ບາງ ແລະ ມັກມີປີກ ຫ ື ເຈ້ຍບາງຮອບແກ່ ນ, ລະດູການເກີດດອກ ແລະ ໝາກໃນລະຫວ່ າງເດືອນກັນຍາເຖິງເດືອນກຸມພາ. ພືດໃນຕະກຸນປິບ ມີ120 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 750 ຊະນິດ ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ແຄຂາວ (Barnettia pagetii ), ຕີນເປັດຝຣັ ່ ງ (Crescentia alata), ນໍ ້າເຕົ ້າຕົນ້ (Crescentia cujete), ແຄຫາງຄ່ າງ (Fernandoa adenophylla), ແຄປ່ າ (Markhamia pierrei ), ແ ຄ ຫົ ວ ໝູ (Markhamia stipulata) ຮູ ບ ທີ 9.21, ປີ ບ (Millingtonia hortensis), ແຄແສດ (Spathodea campanilata), ແຄຝອຍ (Stereopermum cylindricum) ແລະ ຫງອນ ນົກຍູງ (Tecomaria capensis). 1.40.2. Family Acanthaceae (ຕະກຸນຕອ້ ຍຕິ ່ ງ) ເປັນພືດພຸ່ ມຂະໜາດນ້ອຍ, ສ່ ວນໃຫຍ່ ເປັນພືດລົມ້ ລຸກ ຫ ືເຄືອ, ບໍລເິວນຂໍມ້ ກັ ພອງໂປ່ ງ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຂອບໃບລຽບ, ການຕິດລຽງຂອງໃບ decussate, ເນື ້ອໃບ ອາດມີຈຸລັງທີ ່ມີທາດຫີນປູນປົນຢູ່ ເຮັດໃຫ້ເນື ້ອໃບມີລັກສະນະຫຍາບກະດ້າງ, ອາດມີຂົນປົກຄຸມໃບ ແລະ ກ້ານກິ ່ ງ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ເຊິ ່ ງມີຫ າຍແບບເຊັ ່ນ: raceme, cyme ແລະ spike ເຊິ ່ ງມີກີບປະດັບຈໍານວນຫ າຍຮອງຮັບຊໍ ່ ດອກ ຫ ືດອກຍ່ ອຍ, ກາບດອກມີ5 ກາບຂະໜາດບໍ ່ ເທົ ່າກັນ ເຊິ ່ ງບາງຄັ ້ງອາດຈະຫຸ ດຮູບຮ່ າງເປັນເສັນ້ ຕິດກັບຕອນກົກ ແລະ ມີປາຍແຍກເປັນແສກ, ກີບດອກມີ5 ກີບຕິດກັນເປັນຮູບກະດິ ່ ງ ເຊິ ່ ງປາຍກີບແຍກເປັນສອງປີກບໍ ່ ເທົ ່າກັນ ແລະ ມັກບິດ, ດອກໃນຂະນະທີ ່ ຍັງຈູມປາຍກີບເຊື ່ອມຕິດກັນ. ເກສອນເພດຜູ້ມີ4 ອັນເປັນແບບ didynamous ເຊິ ່ ງຕິດຢູ່ ເທິງຄໍຫ ອດກີບດອກ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບພາຍໃນມີ2 ຫ້ອງ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ຫ າຍ ເມັດ, ກ້ານເກສອນຍາວພົນ້ ລະດັບກີບດອກ, ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກກາງພູພາຍໃນມີແກ່ ນຂ້ອນຂ້າງແບນ, ແກ່ ນ ຈະມີຂົນປຸຍສັນ້ ໆອົມນໍ ້າໄດ້ປົກຄຸມຢູ່ , ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກສາມາດອອກໄດ້ຕະຫ ອດປີຫ ືລະຫວ່ າງ ເດືອນພະຈິກເຖິງເດືອນກຸມພາ. ຕະກຸນຕ້ອຍຕິ ່ ງມປີ ະມານ 250 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 2,500 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ ຜັກກູດ (Asystasiella neesiana), ຫຍ້າປ້ອງທອງ (Climacanthus nutans), ຫຍາ້ສາມຊັນ້ (Dyschoriste depressa), ໃບເງິນ (Graptophyllum pictum), ຕອ້ ຍຕິ ່ ງ (Hygrophila erecta), ນຽມສວນ (Sympagis nivea), ຂ າ ໄ ກ່ (Sericocalyx schomburgkii ), ຫ າ ງ ນ າ ກ (Justicia betonica) ແ ລ ະ ຊ້ ອ ງ ນ າ ງ (Thunbergia affinis). 1.41. Order Personales ໃນເຜົ ່ານີມ້ ທີ ັງພດືລົມ້ ລຸກ, ໃບຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ດອກມີ5 ກີບຕິດກັນແຕ່ ມັກແບ່ ງເປັນ 2 ຊີກບໍ ່ ເທົ ່ າກັນ, ເກສອນເພດຜູ້ມັກເປັນ didynamous, ບາງຊະນິດອາດມີ5 ຫ ື2 ອັນ, ມີຮັງໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບພາຍໃນມີ1-2 ຫ້ອງຕິດກັນ, ມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍ ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກ ຫ ືມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ. ເຜົ ່ າ Personales ແບ່ ງອອກເປັນຫ າຍຕະກຸນ (family) ຄຶ: ຕະກຸນ Scrophulariaceae, Gesneriaceae ແລະ ຕະ ກຸນ Pedaliaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.41.1. Family Scrophulariaceae (ຕະກຸນໄມກ້ ດົ ນໍ ້າ) ເປັນພືດລົມ້ ລຸກ ຫ ືພືດພຸ່ ມຂະ ໜາດນ້ອຍ, ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຂອບລຽງແບບສະຫ ັບ ຫ ຶຫຍັກວໍ ້າແບບຂົນນົກໂດຍຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ ຫ ືແບບກົງກັນຂ້າມ ຫ ື ສ່ ວນເທິງເປັນແບບສະຫ ັບແຕ່ ສ່ ວນລຸ່ ມເປັນແບບກົງກັນຂ້າມ ຫ ືຕິດແບບວົງເປັນຮອບຂໍທັງໝົດ. ການເກີດຂອງ ດອກແມ່ ນເປັນຊໍທີ ່ມີຫ າຍແບບເຊັ ່ນ: raceme, spike ແລະ dichasial cyme ເຊິ ່ ງດອກຍ່ ອຍມີເພດຄົບ ແລະ ມີ

173 ກີບປະດັບຮອງຮັບ, ກາບດອກມີ5 ກາບຕິດກັນຢູ່ ຖານ ແລະ ປາຍແຍກເປັນແສກເລິກ, ກີບດອກມີ5 ກີບຕິດກັນ ແບບ personate ຄືກີບທີ ່ ຕິດກັນແບ່ ງເປັນ 2 ຊກີ ບໍ ່ ເທົ ່າກັນ ແລະ ມີບາງສ່ ວນຈະເລີນອອກມາເປັນແຜ່ ນປິດຫ ອດ ກີບດອກ (corolla tube) ໄວ້ເກືອບໝົດ, ບາງຊະນິດຫ ອດກີບດອກຈະພອງອອກເປັນຖົງ ຫ ືເດືອຍງອນໂຄ້ງ, ເກ ສອນເພດຜູ້ປັກກະຕິມີ4 ອັນແບບ didynamous ບາງຊະນິດນິດທີ5 ຫ ື2 ອັນ ໂດຍກ້ານເກສອນຕິດຢູ່ ເທິງຄໍກີບ ດອກ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂແບບເທິງວົງກີບຕິດຢູ່ ໃນກາງດອກເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ2 ຫ້ອງ ແລະ ມີເມັດຈໍານວນຫ າຍ, ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກເຊິ ່ ງພາຍໃນມີແກ່ ນທີ ່ມີອາຫານສະສົມ, ລະດູດການເກີດດອກ ແລະ ໝາກໃນລະຫວ່ າງ ເດືອນພຶດສະພາເຖິງເດືອນຕຸລາ. ພືດໃນຕະກຸນກົດນໍ ້າມີປະມານ 210 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 3,000 ຊະນິດ ໄດ້ແ ກ່ : ແ ວວວິເຊຍ (Anglonia salicariifolia), ລິ ້ນມັງກ ອນ (Antirrhinum majus), ຫຍ້າເຂົ ້າກໍ ່ າ (Buchnera cruciata), ຜັກຫາງໜູ(Dopatrium junceum), ຜັກຕບັ ເຕົ ່າ (Mimulus orbicularis), ກດົ ນໍ ້າ (Scoparia dulcis), ຫຍ້າແມ່ມົດ (Striga fournieri) ແລະ ແວວມະຍຸຣາ (Torenia fournieri ). 1.41.2. Family Gesneriaceae (ຕະກຸນໃບກໍາມະຫຍີ ່ ) ເປັນພດືລົມ້ ລຸກ ຫ ືພືດພຸ່ ມຂະ ໜາດນ້ອຍ, ບາງຊະນິດເປັນເຄືອ ຫ ືຂື ້ນຢ່ ູໃນພືດຊະນດິອື ່ນ, ອາດມລີໍາຕົນ້ ໃຕດ້ ນິ . ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິລຽງແບບ decussate ຫ ື ເກີດເປັນກຸ່ ມກະຈຸກຈາກລະດັບດິນ, ໃບມີຂົນປົກຄຸມ, ຖານໃບມັກສະຫ ຽງ, ເນື ້ອມີໃບທັງສອງຂາ້ງບໍ ່ ເທົ ່າກັນ. ດອກ ເປັນດອກດ່ ຽວ ຫ ືດອກຊໍ ່ ແບບ cyme ເຊິ ່ ງເກີດຈາກບໍລິເວນຫ ືບຂອງກິ ່ ງ, ດອກມີຂະໜາດນ້ອຍ ແລະ ສີເຫັນໄດ້ບໍ ່ ຊັດເຈນ, ດອກມີເພດຄົບ, ກາບດອກມີ5 ກີບຕິດກັນຢູ່ ຖານໂດຍສ່ ວນປາຍຈະແຍກເປັນແສກ, ກີບດອກມີ5 ກີບ ເຊື ່ອມລວມກັນເປັນຮູບກະດິ ່ ງ ລະຄັງ ຫ ືຂອບພານ ໂດຍກີບຈະມີລັກສະນະເປັນ personate, ເກສອນເພດຜູ້ມີ4 ອັນເປັນແບບ didynamous ຕິດຢູ່ ເທິງຄໍຫ ອດ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບພາຍໃນມີ2 ຫ້ອງ ເຊື ່ ອມລວມກັນ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຈໍານວນຫ າຍ, ໝາກເປັນແບບ parietal placentation ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີເມັດຈໍາ ນວນຫ າຍ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຂອງພທດຕະກຸນນີ ້ຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນກັນຍາເຖິງເດືອນທັນວາ. ພືດ ຕະກຸນໃບກໍາມະຫຍີ ່ ມີປະມານ 120 ສະກຸ ນ ແລະ ມີປະມານ 2,000 ຊະນິດໄດ້ແກ່ ຫວ້ານໄກ່ ແດງ (Aeschynanthus hildebrandii), ເອື ້ອ ງຫ ງອ ນ ໄກ່ (Aeschynanthus macranthus), ໃ ບ ກໍາມ ະຫ ຍີ ່ (Alloplectus schlimii), ຜັກກາດຫີນ (Boca glabriflora), ຄໍາຢາດ (Chirita micromusa), ຜັກນົມຫີນ (Cytandra rotundifolia), ທຽນຫີນ (Didymocarpus ovatus), ຫູໝີ(Epithema carnosa), ຫຍ້າຂົນເສືອ (Otnithoboea aracchnoidea) ແລະ ໜາດດົງ (Rhynchotechum obovatum). 1.41.3. Family Pedaliaceae (ຕະກຸນງາ) ເປັນພດືລົມ້ ລຸກ, ມີອາຍຸປີດຽວ ຫ ືຂ້າມປີ, ລໍາຕົນ້ ແລະ ໃບ ມຂີນົ ຕ່ອມເຊິ ່ ງສາ້ງນໍ ້າເມອືກລະເຫີຍສະສມົ ໄວປ້ ົກຄຸມຢ່ ູ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບສະຫ ັບກົງກັນຂ້າມ ຫ ືຢູ່ ຕອນປາຍຂອງກິ ່ ງຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ, ຂອບໃບລຽບ ຫ ືເປັນລອນເລັກນ້ອຍ. ດອກຂອງພືດຕະກຸນນີມີ ້ ທັງດອກ ດ່ ຽວ ແລະ ດອກເປັນຊໍ ່ ແບບ dichasium ເຊິ ່ ງເກີດຢູ່ ຫ ືບກິ ່ ງ, ດອກມີເພດຄົບ ໂດຍເກສອນເພດຜູ້ຈະມີ5 ກີບຕິດ ກັນເປັນຫ ອດແລ້ວແຍກອອກເປັນສອງແສກຢູ່ ບໍລິເວນປາຍ ສ່ ວນເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ເປັນແບບເທິງວົງກີບ ເຊິ ່ ງ ພາຍໃນມີ2 ຫ້ອງແຕ່ມີເຈ້ຍຂະຫຍາຍອອກຄ້າຍຄືແບ່ ງອອກເປັນ 4 ຫ້ອງ ແລະ ແຕ່ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ຈໍານວນຫ າຍ. ໝາກມິທັງແບບແຫ້ງແຕກກາງພູຫ ືໝາກເປືອກແຂງແກ່ ນດຽວ ເຊິ ່ ງມີໜາມ ແລະ ປາຍຂົນເປັນຂໍເກາະແຂງ ຫ ືຄີບ ປີກຄຸມຜິວຂອງໝາກ, ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນຈໍານວນຫ າຍ ເຊິ ່ ງມີຮູບຮ່ າງຄ່ າຍຢອດນໍ ້າ ແລະ ມີອາຫານສະສົມປະ ເພດນໍ ້າມັນຫ າຍ, ຜິວແກ່ ນມັນກ້ຽງ, ບາງ ແລະ ມີສີຂາວ ຫ ືສີດໍາ, ລະດູການອອກດອກຈະຢູ່ ໃນລະຫວ່ າງເດືອນກັນ

174 ຍາເຖິງເດືອນມັງກອນ. ພືດໃນຕະກຸນງາມີ16 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 50 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ງາ (Sesamum indicum) ຮູບທີ9.22. ງາ (Sesamum indicum) ຜກັ ຫອມຫໍ ້(Mentha cordifolia) ຮູບທີ 9.22 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Personales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Lamiales (ຮູບຂວາ) 1.42. Order Lamiales ໃນເຜົ ່ ານີ ້ສ່ ວນໃຫຍ່ເປັນພືດລົມ້ ລຸກ, ເປັນເຄືອ, ອາດມີພືດພຸ່ ມໃຫຍ່ ຫ ືພືດຢືນ ຕົນ້ ອກີ ດວ້ ຍ, ສໍາຕົນ້ ສ່ ວນທີ ່ຍງັມອີາຍຸບໍ ່ຫ າຍມກັ ມໜີ າ້ຕດັ ເປັນສີ ່ຫ່ ຽມຈະຕຸລດັ ແລະ ມີຂົນ ຫ ືໜາມປົກຄຸມ, ສ່ ວນ ຂອງພືດມັກມີກິ ່ ນຫອມ, ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບກົງກັນຂ້າມ ຫ ືອອກປັນວົງຮອບຂໍ ້, ເກສອນເພດຜູ້ມີ ຈໍານວນ 4 ຫ ື2 ອັນ ເຊິ ່ ງອາດມີເກສອນເປັນໝັນ, ຮັງໄຂ່ ມັກມີ2 ຫ້ອງ ໂດຍມີເມັດ 4 ເມັດເຊິ ່ ງຂ້ອນຂ້າງແຂງ. Lamiales ແບ່ ງອອກເປັນຫ າຍຕະກຸນ (family) ຄຶ: ຕະກຸນ Verbanaceae ແລະ ຕະກຸນ Lamiaceae ເຊິ ່ ງມີແຕ່ ລະຕະກຸນມີລັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 1.42.1. Family Verbanaceae (ຕະກຸນສັກ) ມີທັງພືດລົມ້ ລຸກ, ເປັນເຄືອ, ພືດພຸ່ ມ ແລະ ພືດຢືນຕົນ້ , ລໍາຕົນ້ ແລະ ກິ ່ ງກາ້ນເມື ່ອຍງັອ່ອນມກັ ເປັນສີ ່ຫ່ ຽມຈະຕຸລດັ ແລະ ມີຂົນອ່ ອນປົກຄຸມ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຫ ື ໃບປະສົມ ຕິດລຽງແບບ decussate ບາງຊະນດິຜັດໃບກ່ ອນອອກດອກ. ຊໍ ່ ດອກມຫີ າຍແບບເຊິ ່ ງມກັ ມກີ ບີປະດບັ ຮອງຮບັ , ດອກມີເພກຄົບທັງເກສອນເພດຜູ້ ແລະ ເກສອນເພດແມ່ ແຕ່ອາດມເີພດດຽວເພາະຄວາມບໍ ່ ສມົ ບູນ, ກາບດອກມີ 4-6 ກີບປົກກະຕມິ ີ5 ກບີຕດິກນັ ເປັນຫ ອດຮູບກະດິ ່ ງທີ ່ມສີະພາບຄງົທນົ , ກບີດອກມີ5 ກບີທີ ່ ຕດິກນັ ເປັນຫ ອດ ປາກເຜີຍແຜ່ ເປັນສອງຊກີ ບໍ ່ ເທົ ່າກນັ , ເກສອນເພດຜູມ້ ີ4 ອນັ ເປັນແບບ didynamous ຕິດຢູ່ ເທິງຫ ອດກີບດອກ ແຕ່ ໃນບາງຊະນິດມີ 5 ອັນ, ເກສອນມີຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບພາຍໃນມີ 2 ຫ້ອງ ຜິວນອກເປັນລອນຫ ່ ຽມ ແລະ ໃນແຕ່ ລະຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ 1-2 ເມັດ, ໝາກມີຫ າຍແບບໄດ້ແກ່ ໝາກມີແກ່ ນດຽວແຂງ, ໝາກເປຶອກແຂງແກ່ ນ ດຽວ ແລະ ໝາກແຫ້ງແຕກທີ ່ມກີບີຮອງ ຫ ືກິບປະດັບຕິດຢູ່ , ແກ່ ນຂ້ອງຂ້າງແຂງ ໂດຍມີ 2-4 ແກ່ ນໃນໜຶ ່ ງໝາກ, ລະດູການການເກີດດອກ ແລະ ໝາກສາມາດເກີດໄດ້ຕະຫ ອດປີ ຫ ື ແຕກຕ່ າງຕາມແຕ່ ລະຊະນິດ. ພືດຕະກຸນສັກມີ ປະມານ 90 ສະກຸນ ເຊິ ່ ງປະກອບມີປະມານ 3,000 ຊະນິດ ຕົວຢ່ າງພືດຕະກຸນນີ ້ໄດແ້ ກ່ : ແສມດໍາ(Avicennia officinalis), ຄາມປ່ າ(Caryopteris paniculata), ມັງກອນຄາບແກ້ວ(Clerosendrum thomsonas), ກັນນິ ກາ (Nyctanthes arbortritis), ສັງແກ (Paronema canescens), ພວງຄາມ (Petrea volubilis), ຊໍ ່ ແມວ ຫ ື ໝີເໝັນ (Premna villosa), ສົມ້ ກັ ້ງ (Pygmaeopremna herbacea), ສັກ (Textona grandis), ຫຍ້າເກັດປາ

175 (Phyla nodiflora), ຫາດເຄືອ (Sphenodesme mekongensis), ພັນງູ (Stachytarpheta indica), ຕີນົກ (Vitex negundo) ແລະ ນາງແຍ້ມ (Volkameria fragrans). 1.42.2. Family Lamiaceae (ຕະກຸນຜກັ ຫອມຫໍ ້) ເປັນພດືລົມ້ ລຸກ ຫ ືພືດພຸ່ ມມີອາຍຸປີດຽວ ຫ ື ຂ້າມປີ, ກິ ່ ງທີ ່ມອີ າຍຸນອ້ ຍເປັນສີ ່ຫ່ ຽມຈະຕຸລດັ , ມີຂົນປົກຄຸມ ແລະ ທຸກພາກສ່ ວນຂອງພດືມນີໍ ້າມນັຫອມລະເຫຍີ . ໃບເປັນ ໃບດ່ ຽວຕິດລຽງແບບ decussate ຫ ືເກີດເປັນກະຈຸກ ຫ ືເປັນວົງຮອບຂໍ ່ , ຂອບໃບລຽບ ຫ ືເປັນຈັກ, ຜິວໃບມີຂົນ ປົກຄຸມ ແລະ ມີຮອຍຈຸມຈິ ່ມຂອງຕ່ ອມນໍ ້າມັນຫອງລະເຫີຍ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ຫ າຍແບບເຊັ ່ ນ verticillaster, fascicular cyme ແລະ spike ທີ ່ ລວມກັນແໜ້ນ, ດອກຍ່ ອຍມີທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ , ກາບດອກມີ5 ກາບທີ ່ ຕິດເປັນຫ ອດຮູບກະດິ ່ ງ ຫ ືປາຍແຍກເປັນ 2 ຊີກ ແລະ ມີສະພາບທົນທານ, ກີບດອກມີ5 ກີບຕິດກັນເປັນຫ ອດຍ າວໂດຍທີ ່ບໍລິເວນປາກແຜ່ ເປັນ 2 ຊກີ ບໍ ່ ເທົ ່າກັນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ4 ອັນເຊິ ່ ງເປັນແບບ didynamous ຫ ືອາດມີ2 ອັນຕິດຢູ້ຄໍຫ ອດຂອງກີບດອກ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກບີ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ2 ຫ້ອງຕິດກັນແຕ່ປະ ກົບເປັນສີ ່ຫ ່ ຽມ, ແຕ່ລະຫ້ອງມີໄຂ່ 2 ເມັດ, ກ້ານເກສອນເປັນ gynobasic style ເຊິ ່ ງເປັນກ້ານເກສອນຮ່ ວມຂອງ ຫ້ອງຮັງໄຂ່ທຸກຫ້ອງ, ໝາກເກີດແບບແຫ້ງແຕກ ເຊິ ່ ງປະກອບດ້ວຍແກ່ ນແຂງຂະໜາດນ້ອຍ 4 ແກ່ ນລຽງຕິດກັນເປັນ ຄູ່ 2 ຄູ່ , ໝາກມີກີບຮອງຮັບ ຫ ືຫຸ້ມອ້ອມໄວ້, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໜາກແມ່ ນປະມານ 3 ເດືອນຫ ັງຈາກການ ງອກ. ພືດຕະກຸນຫອມຫໍມ້ ີປະມານ 200 ສະກຸນ ເຊິ ່ ງປະກອບມີປະມານ 3,500 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ຜັກຫູເສືອ (Anisochilus carnosus), ເຂົ ້າກໍ ່າ (Caratanthus annamensis), ລືສີປະສົມ (Coleus atraopurpureus), ໜວດແມວ (Euyrsolen gracilis), ກັ ່ນຊາເທດ (Leonotis nepetifolia), ຜກັ ຫອມຫໍ ້(Mentha cordifolia) ຮູບທີ9.22, ເສົາກ້ວຍ (Mesona chinensis), ຫາງເສືອ (Nosema chochichinensis), ບົວລະພາ (Ocimum basilicum) ແລະ ກະເພົາ (Ocimum sanctum). 1.43. Order Rubiales ມີພຽງ 1 ຕະກຸນ (family)ຄື: ຕະກະນ Rubiaceae (ຕະກຸນຍໍ) ເຊິ ່ ງມຕີ ັ ້ງແຕ່ພດື ລົມ້ ລຸກຂະໜາດນອ້ ຍຈນົ ເຖິງພດືຢືນຕົນ້ ຂະໜາດໃຫຍ່ , ບາງຊະນິດເປັນເຄືອ, ບາງຊະນດິມໜີ າມຕາມລໍາຕົນ້ ແລະ ກິ ່ ງ. ໃບມີການຕິດລຽງແບບ decussate ຫ ືເກີດເປັນກຸ່ ມລຽງສະຫ ັບກັນຢູ່ ຕອນປາຍກິ ່ ງ, ຂອບໃບລຽບ, ເນື ້ອໃບ ກອບແຂງ ຫ ືໜຽວ, ຜິວໃບດ້ານເທິງມັກເປັນມັນ, ມີເຈ້ຍກ້ານໃບເຊິ ່ ງຈະເລີນເຕີບໂຕໄດ້ດີເຊິ ່ ງສາມາດເຫັນໄດ້ຢ່ າງ ຊັດເຈນ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ຫ າຍແບບເຊັ ່ ນ: head, umbel, thyrse ຫ ືແບບປະສົມ, ບາງຊະນິດເປັນດອກດ່ ຽວ, ດອກມີເພດຄົບ, ກາບດອກມີ4-5 ກາບຕິດກັນເປັນຫ ອດ ດ້ານໃນຕິດກັບຮັງໄຂ່ ບາງຊະນິດກາບດອກປ່ ຽນລັກສະ ນະເປັນແຜ່ ນກີບທີ ່ ມີສີສັນສົດໃສ, ກີບດອກມີ4-5 ກີບເຊື ່ອມລວມກັນເປັນຫ ອດຍາວ ປາຍຫ ອດຜາຍອອກເປັນ ກີບແຍກຕັ ້ງສາກກັບກ້ານຫ ອດ ແລະ ໃນຂະນະດອກຍັງຈູກີບຈະບິດວຽນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ4-5 ອັນຕິດກັບຜະໜັ ງຫ ອດກີບດອກ ກ້ານເກສອນມັກສັນ້ ແລະ ຕິດສະຫ ັບກັບແສກກີບດອກ, ເກສອນເພດແມ່ມິຮັງໄຂ່ 1 ອັນເປັນ ແບບລຸ່ ມວົງກີບ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ2 ຫ້ອງຕິດກັນ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍເມັດ ກ້ານເກສອນຍາວ ແລະ ຍອກເກສອນ ແຍກເປັນແສກເຫັນໄດ້ຢ່ າງຊັດເຈນ. ໝາກເປັນມີຫ າຍແບບຄື: ໝາກແຫ້ງແຕກຕາມຮອຍປະສານ (septicidal), ແຫ້ງແຕກກາງພູ, ແກ່ ນດຽວແຂງ ໝາກມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ແລະ ໝາກແບກແລ້ວແຕກ, ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນຂະໜ າດໃຫຍ່ ແລະ ມີອາຫານສະສົມ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະແຕກຕ່ າງກັນຕາມແຕ່ລະຊະນິດພືດ. ຕະກຸນ ຍໍມີປະມານ 500 ສະກຸນ ເຊິ ່ ງປະກອບມປີ ະມານ 7,000 ຊະນິດ ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ກະທຸ່ ມ (Anthocephalus chinensis), ມະລິເຄືອ (Aphaenandra uniflora), ເຂັມແດງ (Chassalia optioxyloides), ກາເຟອາຣາບີກ້າ (Coffea arabica), ກ າເຟ ໃ ບ ໃ ຫ ຍ່ (Coffea liberica), ກ າເຟ ປ່ າ (Diplospora schmidtii ), ພຸ ດ

176 (Gardania collinsae), ພຸ ດຊ້ອນ (Gardania jasminoidea), ເຂັມໜູ (Ixora coccinea), ເຂັມເສດຖີ (Ixora congesta) ເຂັມໃຫຍ່ (Ixora grandiflora), ທົ ່ ມນາ (Mitragyna javanica), ຍໍບ້ານ (Morinda citrifolia), ຍໍປ່ າ (Morinda coreia) ຮູບທີ9.23 ແລະ ກ້ານເຫ ືອງ (Nauclea orientalis). ຍໍປ່ າ (Morinda coreia) ແຕງກວາ (Cucumis sativa) ຮູບທີ 9.23 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Rubiales(ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Cucurbitales (ຮູບຂວາ) 1.44. Order Cucurbitales, ພດືທີ ່ ຈດັໃນເຜົ ່ານີ ້ແທບທງັໝົດເປັນໄມເ້ລອືລົມ້ ລຸກ, ມີອາຍຸປີດຽວ ຫ ືຂ້າມ ປີ, ບໍ ່ ມີເນື ້ອໄມ, ້ ດອກມີອົງປະກອບຄົບທຸກວົງຊັນ້ ເຊິ ່ ງການຈັດລຽງອົງປະກອບແຕ່ ລະວົງຊັນ້ ເປັນແບບ pentamerous ກີບດອກເຊື ່ ອມລວມກນັ , ເກສອນເພດຜູ້ຕິດກັນເປັນ synandrium, ຮັງໄຂ່ ເປັນແບບລຸ່ ມວົງກີບ ໂດຍພາຍໃນມັກມີ3 ຫ້ອງ ເມັດໄຂ່ ຕິດແບບ parietal, ເມັດມີອາຫານສະສົມ. ຕົວຢ່ າງຂອງພືດຕະກຸນ (family) Cucurbitaceae (ຕະກຸນແຕງ), ເປັນພຶດຈໍາພວກເຄືອລົມ້ ລຸກທັງໝົດ, ບໍ ່ມີເນືອໄມ້, ມີອາຍຸປີດຽວ ຫ ືຂ້າມປີ, ບໍ ່ມີ ພືດພຸ່ ມ ຫ ືພືດຢືນຕົນ້, ຕົນ້ ພດືມມີ ພືນັ ຊະນດິ stem tendril ຫ ືleaf tendril ຫ ືອາດເກດີທີ ່ຊອກກິ ່ ງກໍ ່ ໄດ, ້ມືເກາະ ອາດຈະແຕກຂະແໜງອອກໄປໄດ້ອີກ, ຕົນ້ ສ່ ວນທີ ່ຍງັອ່ ອນຈະເປັນຫາ້ຫ່ ຽມ ແລະ ມີຂົນນຸ້ມ ຫ ືຂົນຫຍາບປົກຄຸມຢູ່ . ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຮູບຫ້າຫ ່ ຽມ ຫ ືມີຫຍັກວໍ ້າແບບຂົນນົກ, ເສັນ້ ໃບເປັນແບບດາງແຫຮູບຝາມື(palmately vien), ຜິວໃບທັງສອງດ້ານມັກມີຂົນນຸ້ມ ຫ ືແຂງປົກຄຸມ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ແບບ cyme ເຊິ ່ ງດອກຈະມີຂະໜາດໃຫຍ່ເຫັກ ໄດ້ຊັດເຈນ, ດອກມັກມີສີຂາວ ຫ ືສີເຫ ືອງສົດ ມີເພດດຽວ ຫ ືອາດມີເພດຄົບ, ກາບດອກມີ5 ກາບຕິດກັນຢູ່ ສ່ ວນ ກົກແຕ່ສ່ ວນປາຍແຍກເປັນແສກດິ ້ວ, ກີບດອກມີ5 ກີບຕິດກັນເປັນຫ ອດປາກຜາຍຄ້າຍຮູບລະຄັງ ກີບດອກຈະຕິດ ຢູ່ ເທິງຫ ອດກາບດອກ ເນື ້ອກີບຈະບໍ ່ ລຽບ, ເກສອນເພດຜູ້ໃນດອກເພດຜູ້ແລະ ດອກເພດຄົບມີ5 ອັນ ກ້ານເກສອນ ອາດຈະລວມກັນເປັນຫ ອດດຽວ ຫ ືແຍກເປັນ 2+2+1 ແຕ່ກັບເກສອນມັກຈະເຊື ່ອມລວມກັນ, ເກສອນເພດແມ່ ໃນດອກເພດແມ່ ນ ແລະ ດອກເພດຄົບມີຮັງໄຂ່ ແບບລຸ່ ມວົງກີບເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ3 ຫ້ອງໂດຍການຈະເລີນແຜ່ຂອງແພ placevta ເຂົ ້າມາພົບກັນຢູ່ ແນວແກນຂອງຮັງໄຂ່ ແລະ ພາຍໃນຫ້ອງຮັງໄຂ້ມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍ. ໝາກເປັນແບບໝາກ ແຕງ (pepo) ຫ ືໝາກມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ເຊິ ່ ງຜິວໝາກອາດຈະລຽບມີລວດລາຍໃນຜິວ ຫ ືເປັນຮ່ ອງແນວສັນ ຫ ືເປັນ ກະວັກກະວໍ ່າ, ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນທີ ່ມີຮູບຮ່ າງແບນນູນຮູບຢອດນໍ ້າ ເປືອກຫຸມແກ່ ນແຂງ ເມື ່ອໝາກແກ່ເນື ້ອພາຍ ໃນຈະແຫ້ງ ແລະ ເປັນໃຍເຍື ່ອຮອງຮັບແກ່ ນໄວ້, ແກ່ ນພືດຕະກຸນນີມີ ້ ອາຫານສະສົມ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກແມ່ ນສາມາດອອກໄດ້ຕະຫ ອດປີ. ຕະກຸນແຕງມີປະມານ 110 ສະກຸນ ເຊິ ່ ງປະກອບມປີ ະມານ 850 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ໝາກຟັກ (Benincasa hispida), ໝາກໂມ (Citrullus lanatus), ຜັກຕໍານິນ (Coccinia grandis),

177 ແ ຕ ງກ ວ າ (Cucumis sativa) ຮູ ບ ທີ 9.23, ນໍ ້າເຕົ ້າ (Lagenaria siceraria), ບ ອ ບ ຫ ່ ຽ ມ (Luffa acutangula), ໝາກອຶ(Cucurbita moschata) ແລະ ໝາກຮະ (Momordica charantia). 1.45. Order Asterales ໝ່ ູພດືໃນເຜົ ່ານີ ້ຈດັວ່າເປັນພດືທີ ່ມວີວິດັທະນາການກາ້ວໜາ້ທີ ່ ສຸດ ໃນກຸ່ ມພືດໃບ ລ້ຽງຄູ່ , ສ່ວນໃຫຍ່ເປັນພດືລົມ້ ລຸກ ຫ ືເປັນເຄືອ, ມີພືດພຸ່ ມ ຫ ືພດືຢືນຕົນ້ ຢ່ ູຈໍານວນໜ້ອຍ, ຮັງໄຂ່ ເປັນແບບ ລຸ່ ມວົງ ກີບ, ກີບຮອງ ແລະ ກີບດອກມີການປ່ ຽນແປງລັກສະນະຢ່ າງກວ້າງຂວາງ. ໝາກມັກເປັນແບບແຫ້ງແກ່ ນ ຫ ້ອນ ສາມາດແພ່ ກະຈາຍພັນ ແລະ ຈະເລນີເຕບີໂຕໄດດ້ ໃີນພື ້ນພູມມປີະເທດຕ່າງໆທົ ່ວໂລກ. ຕວົຢ່ າງຂອງພດືຕະກຸນນີ ້ຄ:ື Family Asteraceae (ຕະກຸນດາວເຮືອງ), ເປັນພືດລົມ້ ລຸກເກືອບທັງໝົດ, ມີພືດພຸ່ ມ ແລະ ພດືຢືນຕົນ້ ພຽງ ເລັກນ້ອຍບາງຊະນິດ, ບາງຊະນດິມນີໍ ້າຢາງຂາວແຕ່ບໍ ່ຂຸນ້ , ສ່ ວນຂອງພືດເໜືອລະດັບດິນ ມັກມີຂົນອ່ ອນນຸ້ມປົກຄຸມ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ ຫ ືໃບປະສົມ ການຕິດລຽງຂອງໃບເປັນແບບສະຫ ັບ ຫ ືກົງກັນຂ້າມ ຫ ືເປັນວົງອ້ອມຂໍ ້ຫ ືແບບ rosette, ຂອບໃບເປັນຈັກ ຫ ືເປັນຫຍັກວໍ ້າ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ເຊິ ່ ງມີຫ າຍແບບຄື: capitulun, head ແລະ composite ເຊິ ່ ງມັກມີກີບປະດັບຈໍານວນຫ າຍຊ້ອນຮອງຮັບຢູ່ ລຸ່ ມຖານດອກເປັນ involucral bract ຫ ື receptacular bract ເຊິ ່ ງອາດມີສະພາບທົນທານ, ຖານຮອງດອກມັກຂະຫຍາຍ ແລະ ແບນນູນ ຫ ືສວດ, ບາງຊະ ນິດເປັນຮູບຈວຍ ຫ ືເປັນແທ່ ງ, ກີບປະດັບອາດແຍກກັນ ຫ ືເຊື ່ອມຕິດກັນເປັນ phyllaries, ດອກຍ່ອຍມີເພດຄົບ ຫ ືມີເພດດຽວເຊິ ່ ງອາດຈະເກີດຢູ່ ໃນຊໍ ່ ດອກດຽວກັນ, ກາບດອກມັກປ່ ຽນສະພາບໄປເປັນເສັນ້ ຂົນນຸ້ມລະອຽດເອີ ້ນ ວ່ າ pappus ເຊິ ່ ງປົກກະຕິມີ5 ອັນ ໂດຍພາກສ່ ວນກົກຕິດກັນ ຫ ືແຍກກັນ, ກີບດອກມີ5 ກີບເຊື ່ອມຕິດກັນເປັນ ຫ ອດຢູ່ ສ່ ວນກົກແຕ່ສ່ ວນປາຍແຜ່ ອອກເປັນແຜ່ ນ ລັກສະນະຮູບຊົງຂອງກີບດອກແຍກອອກເປັນ 3 ແບບຄື: disc floret ມີກີບດອກທັງ 5 ກີບເຊື ່ອມລວມກັນເປັນຫ ອດເຫັນໄດ້ຊັດເຈນ ແຜ່ ນກີບຕອນປາຍມັກສັນ້ ເກີດຢູ່ ບໍລິເວນ ຮອບສູນກາງຂອງຊໍ ່ດອກ ແລະ ມັກເປັນດອກເພດຜູ້, ligulate floret ຫ ືray floret ມີກີບດອກທັງ 5 ກີບເຊື ່ອມ ລວມກັນເປັນຫ ອດສັນ້ ຢູ່ ສ່ ວນກົກ ເນື ້ອກີບສ່ ວນປາຍຫ ອດຈະເຊື ່ອມຕິດກັນເປັນແຜ່ ນແບນໂຄ້ງ ປາຍກີບເປັນຫຍັກ ໂຄ້ງ 3-5 ລອນ ເປັນກີບທີ ່ມັກເກີດຢູ່ ບໍລິເວນຮອບນອກຂອງຊໍ ່ ດອກ ຫ ືທັງຊໍ ່ ແລະ ເປັນດອກເພດແມ່, bilabiate floret ມີກີບດອກທັງ 5 ກີບເຊື ່ອມກັນເປັນຫ ອດຍາວພໍສັງເກດໄດ້ແຜ່ ນກີບສ່ ວນປາຍຫ ອດເຊື ່ອມລວມກັນເປັນ 2 ຊີກໆໜຶ ່ ງມີ3 ລອນຢູ່ ສ່ ວນເທິງ ແລະ ອີກຊີກໜຶ ່ ງມີ2 ລອນຫ້ອຍໂຄ້ງລົງມາລຸ່ ມ ກີບແບບນີມັກ້ ເກີດໃນໃຈກາງຊໍ ດອກ ແລະ ເປັນດອກເພດຄົບ. ເກສອນເພດຜູ້ມີ5 ອັນ, ກ້ານເກສອນຕິດຢູ່ ໃນຄໍຫ ອດກີບດອກ, ກັບເກສອນເຊື ່ອມ ລວມກັນເປັນ symgenesious ອ້ອມຮອບກ້ານເກສອນເພດແມ່ , ກ້ານເກສອນມັກໂຄ້ງກ່ ອນທີ ່ ກັບເກສອນຈະ ແຕກ. ເກສອນເພດແມ່ມີນັງໄຂາອບບໃຕ້ວົງກີບ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ1 ຫ້ອງ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ 1 ເມັດ, ກ້ານເກສອນແຍກ ເປັນແສດໂຄ້ງ 2 ແສກ. ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແກ່ ນຫ ້ອນ ໂດຍມີລັກສະນະແບນນູນຮູບຢອດນໍ ້າ ສ່ ວນກົກອາດຈະມີ ປຸຍຂົນ puppus ຕິດຢູ່ , ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນຈະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ບໍ ່ມີອາຫານສະສົມ, ການເກີດດອກ ແລະ ໝາກ ແມ່ ນແຕກຕ່ າງກັນແລ້ວແຕ່ຊະນິດຂອງພືດ. ຕະກຸນດາວເຮືອງແບ່ ງອອກໄດ້ປະມານ 1,000 ສະກຸນ ເຊິ ່ ງມປີະມານ 20,000 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ : ດາວເຮືອງປ່ າ (Anisopappus chinensis), ແກ້ວເມືອງຈີນ (Artemisia lactiflora), ໜາດ (Blumea balsamifera), ຜັກກາດໂຄກ (Blumeopsis falcata), ດາວດະຈາຍ (Cosmos caudatus), ເບັ ນ ຈ າມ າດ (Chrysanthemum morifolium), ຫ ຍ້າເພີ ນ (Eupatorium odoratum), ຜ່ ານ ຕ າເວັ ນ (Helianthus annuus), ຜັກກາດຫອມ (Laclura sativa), ກະດຸມທອງ (Melampodium paludosum), ຜັກ ຄາດ (Spilanthes acmella), ດາວເຮືອງໃຫ ຍ່ (Tagetes erecta) ຮູ ບທີ9.24 ແລະ ບານຊື ່ ນ (Zinnia elegans).

178 ດາວເຮືອງໃຫຍ່ (Tagetes erecta) ຜກັ ອີ ່ຮີນ (Sagittaria sagittifolia L.) ຮູບທີ 9.24 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Asterales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Alismatales (ຮູບຂວາ) 2. Class Monocotyledonae (ພດືໃບລຽ້ງດ່ ຽວ) ໃນທົ ່ ວໂລກພບົ ຫ າຍກວ່າ 65,000 ຊະນດິ , ເຊິ ່ ງເປັນພືດທີ ່ ມໂີຄງສາ້ງບໍ ່ ຄ່ ອຍສະຫ ັບສັບຊອ້ ນຄືກບັ ພດື ໃບ ລຽ້ງຄ່ ູ, ສ່ ວນຫ າຍເປັນໄມເ້ນື ້ອອ່ ອນ, ທໍ ່ລໍາລຽງນໍ ້າ ແລະ ອາຫານລຽງຕວົ ກນັກະແຈກກະຈາຍ, ການລຽງຕວົ ຂອງ ເສັນ້ກ່າງໃບເປັນແບບຂະໜານ, ຂອບໃບມກັ ຈະລຽບບໍ ່ ເປັນຫຍກັ , ສ່ ວນປະກອບຂອງດອກຈະເປັນ 3 ຫ ື ທະວີຄູນ ຂອງ 3. Engler and Pranti ໄດຈ້າໍ ແນກພດືໃບລຽ້ງດ່ ຽວເປັນພດືທີ ່ມວີວິດັທະນາການຕໍ ່າກວ່າພດືໃບລຽ້ງຄ່ ູ, ແຕ່ ໃນ ທາງກົງກັນຂ້າມ Hutchison ກັບຈ າແນກພືດໃບລ້ຽງດ່ ຽວມີວິວັດທະນາການສູງກວ່ າພືດໃບລ້ຽງຄູ່ , ໃນແຕ່ ລະໆ ບບົທີ ່ມກີ ານຈໍາແນກທີ ່ ແຕກຕ່າງກນັກໍ ່ ອາດມຄີວາມຄິດເຫັນທີ ່ ແຕກຕ່າງກນັ ໃນການຈດັ ຈໍາແນກພດື . ແຕ່ ໃນນີ ້ຈະ ຈັດຕາມ Hrywood et al, 1985. ໂດຍຈດັຕາມພດືທີ ່ມວີວິ ັດທະນາການນອ້ ຍໄປຫາພດືທີ ່ມວີວິ ດັທະນາການສູງ ເຊິ ່ ງລວມມີ4 ເຫ ົ ່ າສໍາຮອງ, 25 ເຜົ ່ າ (order) ແລະ ຫ າຍຕະກູນ (family) ແຕ່ ຈະກ່າວພຽງບາງເຜົ ່ າ ແລະ ບາງ ຕະກຸນດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 2.1. Order Alismatales ແບ່ ງອອກເປັນຫ າຍຕະກຸນ (family) ຄື: ຕະກຸ ນ Alismataceae ແລະ Hydrocharitaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີລັກສະນະທາງສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພດືດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 2.1.1. Family Alismataceae (ຕະກຸນຜັກນາງກວັກ ຫ ືWater-plantain) ເປັນວດັຊະພດືນໍ ້າທີ ່ມຮີາກ ຢັ ່ ງດນິ , ມລີໍາຕົນ້ທີ ່ ເປັນແບບ scapose ແລະ ມເີຫງ ົ ້າໃຫຍ່ . ມໃີບແຕກອອກມາຈາກເຫງ ົ ້າເປັນກະຈກຸ ຢ່ ູບໍລເິວນກກົ ຕົນ້, ກາ້ນໃບຍາວຕາມລະດັບນໍ ້າເຊິ ່ ງມີສັນນູນຂື ້ນມາເປັນເສັນ້ ໆຖານຂອງກ້ານໃບເປັນກາບໂອບອັດກັນ, ແຜ່ ນໃບມີ ຮູບໄຂ່ ປາຍສວບ. ພືດຕະກຸນນີ ້ອອກດອກເປັນຊໍ ່ຂະໜາດໃຫຍ່ , ກ້ານຊໍ ່ຍາວ ແລະ ເປັນຫ ່ ຽມ, ຊໍ ່ ດອກມີຫ າຍແບບ ຄື: raceme, panicle ແລະ umbellate scapose, ດອກຍ່ ອຍມີທັງເພດດຽວ ແລະ ມີສອງເພດຢ່ ູໃນຕົນ້ ດຽວກນັ ຮູງຊົງຂອງດອກເປັນແບບ actinomorphic hypogyny, ກາບດອກມີ3 ກາບແຍກກັນ ແລະ ມີສີຂຽວ ຫ ືສີມ້ວງ ອ່ ອນ, ກີບດອກມີ3 ກີບແຍກຈາກກັນ ແລະ ມີສີຂາວ ຫ ືມ້ວງປົນຂາວ ແລະ ຫ ົ ່ ນໄວ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 6-9 ຫ ື ຫ າຍກວ່ າໂດຍແຍກກັນຢູ່ , ເກສອນເພດແມ່ ມີ 3-6 ຫ ື ຫ າຍກວ່ າໂດຍແຍກກັນຢູ່ ແລະ ເປັນຮັງໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບ ເຊິ ່ ງຮງັໄຂ່ ແຕ່ລະອນັ ມີ1 ຫ້ອງ, ໝາກເປັນແບບແກ່ ນດຽວແຂງ (achene) ແລະ ມໜີ ອ້ ຍຊະນດິທີ ່ ເປັນໝາກແຕກ ຕາມແນວດຽວ (follicle). ຕະກຸນຜັກນາງກວັກມີ 17 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 82 ຊະນດິ ເຊິ ່ ງສາມາດພບົ ໄດໃ້ນ

179 ເຂດຮ້ອນ ແລະ ເຂດອົບອຸ່ ນ, ຕົວຢ່ າງ: ຜັກອີ ່ ຮີນ (Sagittaria sagittifolia L.) ຮູ ບທີ 9.24, ຜັກແຈ່ ວ (Limnophyton otusifolium L.) ແລະ ຫຍ້າກ່ ອງກ່ ອຍ (Alisma plantago-aquatica L.). ຜັກກ້ານຈອງ (Limnocharis flava) ຜັກປາບນາ (Cyanotis axillaris ) ຮູບທີ 9.25 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Butomales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Commelinalea (ຮູບຂວາ) 2.1.2. Family Hydrocharitaceae (ຕະກຸນຜັກໂຫບເຫບ ຫ ືTape-grass), ເປັນພືດລົມ້ ລຸກທີເປັນ ວດັ ຊະພດືນໍ ້າໂດຍມຮີ າກຢັ ່ ງດິນ, ມໃີບຢ່ ູໃຕນ້ໍ ້າ ຫ ືເທົ ່າກບັ ຜິວນໍ ້າ, ລໍາຕົນ້ ຜ່ ອຍ ແລະ ອວບນໍ ້າ, ບາງຊະນດິ ແຕກ ສາຂາ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວເຊິ ່ ງການຕດິ ລຽງມຫີ າຍລກັ ສະນະ, ບາງຊະນດິບໍ ່ມກີ າ້ນໃບ, ໃບເປັນຮູບແຖບຍາວ ຫ ື ຮູບ ຫອກ. ພືດຕະກຸນນີ ້ອອກດອກເປັນມຊີໍ ່ ແບບ umbel ຫ ື ດອກດ່ ຽວໂດຍມີ spathe ຮອງຮບັ , ເຊິ ່ ງມທີ ງັດອກທີ ່ ມີ ເພດດຽວ ແລະ ສອງເພດ, ຖາ້ເປັນດອກເພດດຽວຈະຢ່ ູແຍກຕົນ້ ກນັ , ກາບດອກມີ3 ກາບເຊິ ່ ງແຍກກັນ ແລະ ມີສີ ຂຽວ, ກີບດອກມີ3 ກີບເຊິ ່ ງແຍກກັນ ແລະ ມີສີຂາວ, ສິມ້ວງ ແລະ ສີເຫ ືອງແຕ່ຫ ົ ່ນໄວ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 3-12 ອັນ ເຊິ ່ ງບາງອັນເປັນໝັນ, ເກສອນເພດແມ່ ປົກກະຕິຈະມີ 1 ແຕ່ ອາດຈະພົບ 2-15 ເຊິ ່ ງຢ່ ູແຍກກນັ ແລະ ມຮີ ງັໄຂ່ ແບບ ລຸ່ ມວົງກບີທີ ່ມີ1 ຫ້ອງ, ໝາກມີລັກສະນະຄ້າຍໝາກມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ (berry) ແລະ ມີແກ່ ນຂະໜາດນ້ອຍ, ລະດູ ການອອກດອກ ແລະ ໝາກໃນລະຫວ່ າງເດືອນພະຈິກເຖິງເດືອນມັງກອນ. ພືດໃນຕະກຸນຜັກໂຫເຫບມັກເກີດໃນ ແຫ່ ງນໍ ້າທົ ່ວໄປ ແລະ ແບ່ງອອກເປັນ 16 ສະກຸນ ເຊິ ່ ງມປີະມານ 100 ຊະນິດ ເກີດໃນແຫ ່ ງນໍ ້າທົ ່ວໄປ, ໃນນັນ້ ມີ3 ຊະນດິທີ ່ ອາໃສຢ່ ູໃນນໍ ້າເຄັມ, ໄດແ້ ກ່ : ສັນຕະວາໃບເຂົ ້າ (Blyxa echinosperma Hook.f.), ສັນຕະວາຫາງໄກ່ (Blyxa japonica), ແໜຫາງກະຮອກ (Hydrilla verticillata L.), ຕບັ ເຕົ ່ານາ (Hydrocharis dubia) ແລະ ຜັກໂຫບເຫບ (Ottelia alismoides). 2.2. Order Butomales ມີພຽງ 1 ຕະກຸນ (Family) ທີ ່ມີລັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງ ພືດ ດັ ່ງນີ ້ : ຕະກຸນ Butomaceae (ຕະກຸນຜັກກ້ານຈອງ) ເປັນພດືລົມ້ ລຸກມີstolon ແລະ ເປັນວດັ ຊະພດືນໍ ້າ, ຮາກຢັ ່ ງ ດິນ, ມີອາຍຸຫ າຍປີ. ໃບດ່ ຽວມີກ້ານກ້ານໃບຍາວ ແລະ ເກີດເປັນກະຈຸກຈາກຖານ, ກ້ານໃບມີລັກສະນະນິມ້ , ແຜ່ ນ ໃບເປັນແບບຮູບໃບຫອກແກມຮູບໄຂ່ (ovate-lanceolate). ເປັນກຸ່ ມພືດທີ ່ ອອກດອກດ່ ຽວ ຫ ືດອກຊໍ ່ ແບບ umbel ເຊິ ່ ງເດັ ່ ນສະດຸດຕາ, ກ້ານຊໍ ່ ເປັນສາມຫ ່ ຽມຕັ ້ງຂື ້ນສະເໝີກັບກ້ານໃບ, ກາບດອກມີ 3 ກາບແຍກຈາກກັນ ແລະ ມີສີຂຽວ, ກີບດອກມີ 3 ກີບແຍກຈາກກັນ, ມີສີເຫ ືອງ ກີບບາງ ແລະ ຍ່ ອງຈະເປັນເມືອກ ແລະ ຫ່ ຽວງ່າຍ, ເກ ສອນເພດຜູ້ມີ9 ອນັ ເຊິ ່ ງແຍກຈາກກັນ ແລະ ພວກທີ ່ຢູ່ ຊັນ້ນອກມັກເປັນໝັນ, ເກສອນເພດແມ່ມີ3-20 ເຊິ ່ ງຢູ່ ແຍກ ກັນ ໂດຍຮັງໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບ ມີ 1 ຫອ້ງ ເຊິ ່ ງໄຂ່ຈະຕດິແບບ parietal placentation ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍເມັດ, ໝາກເປັນແບບແຕກຕາມແນວດຽວ ແລະ ມີແກ່ ນຫ າຍ. ຕະກຸນຜັກກ້ານຈອງປະກອບມີ 4 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 10 ຊະນິດເຊິ ່ ງເກີດຢູ່ ໃນທີ ່ ທີ ່ ນໍ ້າຂັງ ຫ ືຊຸ່ມຂອງເຂດຮ້ອນ ແລະ ເຂດອົບອຸ່ ນ ໄດ້ແກ່ : ຝິ ່ ນນໍ ້າ (Hydrocleys nymphoides Buch.) ແລະ ຜັກກ້ານຈອງ (Limnocharis flava (L) Buch) ຮູບທີ 9.25.

180 2.3. Order Commelinalea ມີພຽງ 1 ຕະກຸນ (Family) ທີ ່ມີລັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງ ພືດດັ ່ງນີ ້ : ຕະກຸນ Commelinaceae (ຕະກຸນຜັກປາບ) ເປັນພືດລົມ້ ລຸກທີ ່ ມອີ າຍຸຫ າຍປີ, ເປັນພດືອວບນໍ ້າ ແລະ ເປັນວດັ ຊະພດືທີ ່ຢ່ ູເທງິບກົ ເຊິ ່ ງລກັ ສະນະທົ ່ວໄປແມ່ນຄາ້ຍຄຫື ຍາ້, ມລີໍາຕົນ້ທີ ່ມຂີໍ ້ໂພງອອກ ແລະ ທອດຕວົ ໄປຕາມ ພື ້ນດິນ, ຜິວຂອງລໍາຕົນ້ ມີຂົນປົກຄຸມ. ໃບເປັນດ່ ຽວຕິດລຽງກັນແບບສະຫ ັບ, ກາ້ນໃບແຜ່ ອອກເປັນກາບໂອບ ລໍາຕົນ້ ອອ້ ບຮອບບໍລິເວນຂໍ ້, ຮູບໃບເປັນແບບໃບຫອກ. ພືດຕະກຸນນີ ້ອອກດອກເປັນຊໍ ່ ແບບ monochasial (helicoid) cyme ເຊິ ່ ງອອກຢູ່ ຫ ືບໃບ, ບາງຊະນິດອາດມີກາບໃບຮອງຮັບຊໍ ່ ດອກ, ດອກຍ່ ອຍມີທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່ , ກາບດອກມີ 3 ກາບແຍກກນັ ເຊິ ່ ງມສີ ີຂຽວ ຫ ືສີອື ່ນໆ, ສ່ ວນກີບດອກມສີຊີ ົມພູ, ມ່ວງ ແລະ ສຟີ ້າເຊິ ່ ງ ປະກອບມີ 3 ກບີທີ ່ ອ່ອນບາງໂດຍຈະບານໃນຕອນເຊົ ້ ່ າແຕ່ເມື ່ອແດດຈດັມນັຈະຫຸບເຂົ ້າ. ເກສອນເພດຜູປ້ ະກອບມີ 6 ອນັ ເຊິ ່ ງອາດຈະແບ່ງເປັນ 2 ວົງ ແລະ ໃນບາງຊະນິດມີເກສອນເພດຜູ້ສົມບູນພຽງ 2-3 ອັນ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັງ ໄຂ່ ເປັນເທິງວົງກີບ ມີເມັດໄຂ່ ຢູ່ 1-3 ເມັດ. ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກການພູ (loculicidal capsule) ຫ ື ໝາກເປື ອກແຂງແກ່ ນດຽວ (nut). ພືດໃນຕະກຸນຜັກປາບມີ 37 ສະກຸນ ແລະ ມປີະມານ 600 ຊະນດິທີ ່ສາມາດພບົ ໄດທ້ ົ ່ວ ໄປໃນເຂດຮ້ອນ ແລະ ເຂດອົບອຸ່ ນ, ໄດ້ແກ່ : ຜັກປາບ (Commelina benghalensis ), ຜັກປາບນາ (Cyanotis axillaris ) ຮູບທີ 9.25, ຜັກປາບຊ້າງ (Floscopa scandens ), ຂິງມ້ວງ (Dichorisandra thyrsiflora ), ຫວ້ານກາບຫອຍ (Rhoeo discolor ), ຫົວໃຈມ້ວງ ຫ ື ຜັກທາບມ້ວງ (Setcreasea purpurea), ກາບຫອບ ແຄງ (Tradescantia verginiana ) ແລະ ປາ້ມປູຫຸ ດ (Zabrina pendula ) . 2.4. Order Xyridales ແ ບ່ ງອອກ ເປັ ນ ຫ າຍ ຕ ະກຸ ນ (family) ຄື: ຕ ະກຸ ນ Xyridaceae ແ ລ ະ Eriocaulaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີສັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 2.4.1. Family Xyridaceae (ຕະກຸນຫຍາ້ບົ ່ວ) ເປັນວັດຊະພດືທີ ່ ແພ່ ຂະຫຍາຍພນັ ໄດໄ້ວວາ ແລະ ອາຍຸ ຍືນ, ລໍາຕົນ້ ມລີກັ ສະນະເປັນ scapose ມເີຫງ ົ ້າຢ່ ູໃຕດ້ ນິ . ໃບແຕກອອກຈາກເຫງ ົ ້າເປັນກະຈກຸ ພົນ້ ດນິຂື ້ນມາ, ໃບມີ ຮູບນຍ່ າງແປຍາວເຊິ ່ ງມີລັກສະນະຄ້າຍຮາງນໍ ້າ, ຖານກ້ານໃບເປັນກາບເຮັດໃຫ້ກຸ່ ມໃບອັດແໜ້ນເປັນຮູບໃບວ,ີ ເນື ້ອ ໃບພາຍໃນມີຮູຄ້າຍຟອງນໍ ້າສະນັນ້ ຈິ ່ ງຫັກໄດ້ງ່າຍ, ບາງຊະນິດໃບກົມ. ພືດຕະກຸນນີ ້ອອກດອກເປັນຊໍ ່ ແບບ head ແຕ່ ຊົງສູງເປັນແທ່ ງ, ກ້ານຊໍ ່ດອກຍາວງອກຈາກເຫົ ້ງາກາງກຸ່ ມໃບ. ມິີກາບແຂງປ້ອມໂຄ້ງເປັນກະພຸ ້ງສີແດງຊໍ ້າລຽງສະ ຫ ັບສັບຊ້ອນກັນແໜ້ນເປັນຊໍ, ດອກຍ່ ອຍມີທັງເພດຜູ້ ແລະ ເພດແມ່ ແລະ ເກີດຕິດແຊກຢູ່ ລະຫວ່ າງກາບ, ກາບ ດອກມີ 3 ກາບເຊິ ່ ງມບາງໃສ ແລະ ແຂງ, ກິບດອກມີ3 ກີບເຊິ ່ ງມີສີເຫ ືອງສົດ ຖານກີບມັກເຊື ່ອຕິດກັບຖານສ່ ວນ ປາຍຜາຍຂອບເປັນຫຍັກ, ກີບມີອາຍຸພຽງ 1 ວັນແລວ້ ກໍ ່ຈະຫ່ ຽວຫ ົ ່ ນອອກໄປ ແລະ ບານສະເພາະເວລາທີ ່ ມີແດດ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ6 ອັນ ເປັນໝັນ 3 ອັນ, ເກສອນເພດແມ່ ນມີ3 ອັນແຕ່ລວມເປັນຮັງໄຂ່ 1 ຫ້ອງ ຮັງໄຂ່ ເປັນແບບ ເທິງວົງກີບ, ຍອດເກສອນມີ3 ແສກ, ເປັນໝາກແບບແຫ້ງແຕກກາງພູແລະ ມີpersistant corolla tube ຫຸ້ມໄວ້, ແກ່ ນມີຂະໜາດນ້ອຍ, ອອກດອກລະຫວ່ າງເດືອນພະຈິກເຖິງເດືອນມັງກອນ. ພືດໃນຕະ ກຸນຫຍາ້ບົ ່ວປະກອບມີ2 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 200 ຊະນິດ ເຊິ ່ ງສາມາດພົບໄດ້ໃນເຂດຮ້ອນ, ເຊິ ່ ງປົກກະຕິມັກເກີດຕາມທົ ່ງທີ ່ມີນໍ ້າຂັງໄວ້ທີ ່ ເປັນດິນໜຽວປົນຊາຍ, ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ຫຍາ້ບົ ່ວ, ຫຍາ້ຂີກ້ າກ (Xyris indica)ຮູບທີ 9.26 ແລະ ຫຍ້າກະທຽມ, ກະຖິນນາ (Xyris pauciflora).

181 ຫຍາ້ຂີກ້ າກ (Xyris indica) ໝາກນັດ(Ananas sativus) ຮູບທີ 9.26 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Xyridales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Bromeliales (ຮູບຂວາ) 2.4.2. Family Eriocaulaceae (ຕະກຸນຫຍ້າກະດຸມ), ເປັນວັດຊະພືດຂະໜາດນ້ອຍມີລັກສະນະຄ້າຍ ຫຍ້າ, ມກັ ເກດີ ໃນບ່ ອນຊຸ່ມແສະ ຫ ືມນີໍ ້າຂງັ ເຊິ ່ ງດນິ ຂອ້ ນຂາ້ງເປັນຊາຍ, ມີອາຍຸຫ າຍປີ, ມກັ ເກີດປົນກບັຫຍາ້ບົ ່ ວ ແລະ ຫຍາ້ອື ່ນໆ, ມລີໍາຕົນ້ເປັນເຫງ ົ ້າຢ່ ູໃຕດ້ ນິ . ໃບເກີດເປັນກະຈກຸ ຈາກເຫງ ົ ້າ, ໃບຍາວຮຽວ, ແຄບ ແລະ ໂຄ້ງ, ຖານ ໃບແພ່ ກວ້າງຊ້ອນກັນເປັນກະທົງທະຍອຍຂື ້ນມາຢູ່ ຕິດຜິວດິນ. ພືດຕະກຸນນີອອກດອກຊໍ ່ ເປັນແບບ head ຂະໜາດ ນ້ອຍມີ involucre bract ຮອງຮັບຈໍານວນຫ າຍ, ກ້ານຊໍ ່ ດອກຍາວເລີຍປາຍໃບ ແລະ ມີຮ່ ອງເລິກຕະຫ ອດຕາມ ລວງຍາວຂອງກ້ານຊໍ ່ , ດອກຍ່ ອຍມີຄົບທັງເພດຜູ້ ແລະ ເພດແມ່, ກາບດອກມີ 2-3 ກາບເຊິ ່ ງຢູ່ ແຍກກັນ ແລະ ມີສີ ຂາວ, ກີບດອກມີ 2-3 ກີບເຊິ ່ ງອາດແຍກ ຫ ື ຕິດກັນເປັນຫ ອດ ແລະ ມີສີຂາວ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 4 ອັນ ແລະ ມີ ກ້ານເກສອນຍາວ, ເກສອນເພດແມ່ ມີ 1 ໂດຍມີຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບ ພາຍໃນມີ 2-3 ຫ້ອງ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຫ້ອງລະ 1-2 ເມັດ, ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກກາງພູ ແລະ ມີແກ່ ນຂະໜາດນ້ອຍ, ອອກດອກ ແລະໝາກໃນລະ ຫວ່ າງເດືອນພະຈິກເຖິງເດືອນກຸມພາ. ພືດໃນຕະກຸນຫຍ້າກະດຸມປະກອບມີ 12 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 1,110 ຊະນິດພົບໄດ້ທົ ່ ວໄປໃນເຂດຮ້ອນ, ໄດ້ແກ່ ຫຍ້າຫົວຫງອກ (Eriocaulon cinereum), ຫຍ້າກະດຸມເງິນ (Eriocaulon henryanum) ແລະ ຫຍ້າຕາປູ (Eriocaulon odoratum). 2.5. Order Bromeliales ມີ 1 ຕະກຸນ (Family) ທີ ່ ມີລັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງພືດດັ ່ງ ນີ ້ : ຕະກຸນ Bromeliaceae (ຕະກຸນໝາກນັດ) ເປັນພດືລົມ້ ລຸກ, ອວບນໍ ້າ, ທົນສະພາບແຫ້ງແລ້ງ, ບາງຊະນິດເປັນ epiphyte, ອາຍຸປີດຽວ ຫ ື ອາດຫ າຍປີ, ມລີໍາຕົນ້ເປັນແກນສັນ້, ອອກໃບຊອ້ ນກນັຈນົເບິ ່ ງບໍ ່ ເຫນັລໍາຕົນ້. ໃບເປັນໃບ ດ່ ຽວທີ ່ມຂີະໜາດໃຫຍ່ , ອວບນໍ ້າ ແລະ ຍາວ, ຂອບໃບມີໜາມແຂງຕິດຕະຫ ອດໃບ, ເນື ້ອໃບມີເສັນ້ ໃຍໜຽວ, ຕົວ ໃບລຽງຕິດແກນລໍາຕົນ້ ເປັນພຸ່ມກະຈຸກ ແຕ່ ໃບຂອງຈະພວກທີ ່ ເປັນ epiphyte ແມ່ ນຈະມີຂະ ໜາດນ້ອຍ, ນຸ້ມ ແລະ ບໍ ່ມີໜາມ. ພືດຕະກຸນໝາດນັດອອກດອກເປັນຊໍ ່ດອກເປັນແບບ raceme, panicle, spike ຫ ືhead, ມີກີບ ປະດັບຮອງຮັບດອກຍ່ ອຍ, ກ້ານດອກມີຂະໜາດໃຫຍ່ , ດອກຍ່ ອຍມີເພດຄົບ, ກາບດອກມີ 3 ກາບ ແລະ ມີສິສົດ ເຫັນໄດ້ຊັນເຈນ, ກີບດອກມີ 3 ກີບເຊິ ່ ງອາດແຍກຈາກກນັ ຫ ືເຊື ່ອມລວມກັນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 6 ອັນຕິດລວມ ກັບກີບດອກ, ເກສອນເພດແມ່ມີ 1 ອັນໂດຍຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບ ຫ ື ເຄິ ່ ງກາງວົງກີບ (half-superior) ພາຍ ໃນມີ 3 ຫ້ອງ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຢ່ າງຫ ວງຫ າຍ. ໝາກເປັນແບບມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ຫ ື capsule ຫ ືpersistant calx ເຊິ ່ ງໝາກມັກເຕີບໂຕໄວຈົນອັດຕິດກັນກັບໝາກອື ່ນໃກ້ຄຽງກັນແລ້ວລວມກັນເປັນໝາກກຸ່ ມແບບ sorosis, ພາຍ

182 ໃນໝາກມີແກ່ ນຂະໜາດນ້ອຍ, ພືດຕະກຸນນີ ້ສາມາດອອກດອກ ແລະ ໝາກໄດ້ຕະຫ ອດປີ. ພືດຕະກຸນ Bromeliaceae ມີປະມານ 60 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 2,000 ຊະນດິ ເກີດທົ ່ວໄປໃນເຂດຮອ້ ນ ແລະ ເຂດອົບ ອຸ່ ນ, ເປັນພືດເສດຖະກິດ ແລະ ໃຊ້ເປັນໄມ້ປະດັບ, ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ໝາກນັດ(Ananas sativus) ຮູບທີ 9.26, ໝາຫນັດສີ(Ananas comosus), ໝາກນັດດອກ (Billbergia x windii ) ແລະ ມອສສະເປນ (Tillandsia usneoides). 2.6. Order Zingiberales ພືດໃນເຜົ ່ ານີ ້ ເປັນພືດລົມ້ ລຸກ, ຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕໄດດ້ ີໃນພື ້ນທີ ່ ເຂດຮ້ອນ ແລະ ເຂດອບົ ອຸ່ນທີ ່ມຄີວາມຊຸ່ມສູ ູງ, ມລີໍາຕົນ້ ໃຕດ້ ນິ , ບາງຊະນິດມີຮາກສະສົມອາຫານ, ກາບຂອງກ້ານໃບຈະແຜ່ ປະກົບ ກນັຂື ້ນເປັນລໍາຄາ້ຍລໍາຕົນ້ ເໜອືລະດບັ ດນິ (pseudostem), ດອກເປັນແບບ epigynous flower ມີກີບລວມຢູ່ 2 ຊັນ້, ຮູບຊົງດອກອາດເປັນ regular ຫ ືirregular ກໍ ່ ໄດ, ້ກີບດອກອາດສັງເກດໄດ້ຍາກ, ມີເກສອນເພດຜູ້5-6 ອັດ ແຕ່ອາດຈະຫຸ ດຮູບຈນົ ເຫ ອື 1 ອັນ ຫ ືບາງອັນ ອາດເປັນໝັນ (staminode) ເຊິ ່ ງອາດປ່ ຽນແປງຮູບໄປຢ່ າງເດັ ່ນຊັດ ຄ້າຍກີບດອກ, ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກ ຫ ືເປັນໝາກເນື ້ອນຸມ້ . ພືດໃນກ່ ຸມນີຖ້ ືວ່າມອີ ັດຕາການປ່ ຽນແປງກາ້ວ ຫ າຍທີ ່ ສຸດໃນບັນດາພືດພວກ Calycifera, ຕາມລະບົບການຈ າແນກຂອງ Engler ແບ່ ງອອກເປັນ 4 ຕະກຸນ (family) ຄື ຕະກຸນ Musaceae, Zingiberraceae, Cannaceae ແລະ Marantaceae, ແຕ່ ລະບົບຈ າແນກ ຂອງ Hutchinson ແບ່ ງອອກເປັນ 6 ຕະກຸນ (family) ໂດຍມີ Strelitziaceae ແລະ Loeiaceae ເພີ ່ ມຂື ້ນ. ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີສັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 2.6.1. Family Musaceae (ຕະກຸນກ້ວຍ), ເປັນພດືລົມ້ ລຸກຂະໜາດໃຫຍ່ , ກາບກ້ານໃບແຜ່ປະກົບກັນ ຂື ້ນເປັນລໍາຄ້າຍລໍາຕົນ້ ທີ ່ ສູງ ແລະ ແຂງແຮງ ເຊິ ່ ງເກີດໄດ້ໃນດິນຫ າຍປະເພດທີ ່ມີປະລິມານນໍ ້າປານກາງ ລໍາຕົນ້ ເປັນ ລໍາໃຕ້ດີນຊະນິດເຫງ ົ ້າ stout ຫ ື roorstock ຂະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ແຕກໜໍ ່ ໄດ້ງ່າຍ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວມີຂະໜາດ ໃຫຍ່ , ທ້ອງໃບມີຄາບນວນຂາວຄຸມຢູ່ , ເສັນ້ ກາງໃບເປັນເສັນ້ ໃຫຍ່ເຊິ ່ ງດ້ານເທິງຈະເປັນຮ່ ອງສ່ ວນດ້ານລຸ່ ມໂຄງນູນ ເປັນສັນ, ແພຈຸລັງກ້ານໃບເປັນຮູ ແລະ ມີອາຫານແຫ ວສະສົມເຊິ ່ ງມີລັກສະນະຄ້າຍນໍ ້ານົມໃສໆ ເມື ່ອຖືກລົມຈະ ປ່ ຽນເປັນສີມ້ວງອ່ ອນແລ້ວປ່ ຽນເປັນສີນໍ ້າຕານ, ກ້ານໃບສ່ ວນລຸ່ ມແພ່ ອອກເປັນກາບປະກົບກັນເປັນລໍາ ແໜ້ນຄ້າຍ ຄືລໍາຕົນ້ (pseudostem). ພືດຕະກຸນກ້ວຍຈະອອກດອກເປັນຊໍ ່ ແບບ spadix ບາງຊະນິດເປັນ raceme ເຊິ ່ ງຊໍ ່ ຈະ ມີກາບຮອງດອກຂະໜາດໃຫຍ່ສີສັນສົດໃສຮອງຮັບດອກຍ່ ອຍແຕ່ລະກຸ່ ມ, ກ້ານຊໍ ່ ແທງອອກຈາກກາງກຸ່ ມໃບ, ດອກ ຍ່ ອຍມີຄົບທັງເພດຜູ້ ແລະ ເພດແມ່, ກາບດອກມີ 3 ກີບບາງ ແລະ ຂ້ອນຂ້າງໃສເຊິ ່ ງອາດຈະແຍກ ຫ ື ຕິດກັນ, ກີບ ດອກມີ 3 ກີບບາງໃສ ໂດຍອາດແຍກກັນ ຫ ື ຕິດກັນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 6 ອັນ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັບໄຂ່ ແບບເທິງ ວົງກບີ ເຊິ ່ ງມີ 3 ຫ້ອງເຊື ່ອມຕິດກັນ, ດອກທີ ່ ຢູ່ ປາຍຊໍ ່ ເກສອນເພດແມ່ຈະເປັນໝັນ, ພາຍໃນຮັງໄຂ່ມີໄຂ່ຈໍານວນຫ າຍ ແຕ່ສ່ ວນໃຫຍ່ ລີບ, ໝາກເປັນແບບ bacca ພາຍໃນມີເມັດຂະໜາດໃຫຍ່ ປານກາງແຕ່ ເປັນ monocarpic plant, ອອກດອກ ແລະ ໝາກໄດ້ຕະຫ ອດປີ. ຕະກຸນກ້ວຍແບ່ ງອອກເປັນ 3 ສະກຸນເຊິ ່ ງມປີະມານ 50 ຊະນດິເຊິ ່ ງມກັ ເກດີ ໃນດນິຫ າຍປະເພດທີ ່ມປີະສມິ ານນໍ ້າເປັນກາງ, ຕວົ ຢ່ າງໄດແ້ກ່ : ທໍາມະຮັກສາ (Heliconia psittacorum), ກ້ວຍ ກ້າມກຸ້ມ (Heliconia bihai ), ກ້ວຍ (Musa sapientum) ແລະ ປ່ ານມະນີລາ (Musa textilis). 2.6.2. Family Strelitziaceae (ຕະກຸນກ້ວຍພັດ), ເປັນພດືລົມ້ ລຸກຂະໜາດກາງ ຫ ືຢືນຕົນ້ ທີ ່ມເີນື ້ອມີ ລກັ ສະນະຄາ້ຍຄຕື ົນ້ ປາມ, ອາດຈະມີລໍາຕົນ້ ໃຕ້ດິນເປັນເຫງ ົ ້າທີ ່ມີອາຍຸຫ າຍປີ. ໃບຄ້າຍໃບກ້ວຍ, ມີກ້ານຍາວ, ຖານ ໃບແພ່ອອກເປັນກາບລຽງຊ້ອນກັນເປັນຂັນ້ຄ້າຍໃບວີ. ພືດຕະກຸນນີ ້ອອກດອກເປັນຊໍ ່ຄ້າຍ spike ເຊິ ່ ງມີກ້ານຊໍ ່ຍາວ, ມີກາບແຂງຂະໜາດໃຫຍ່ ໂຄ້ງເປັນຜົ ້ງຮອງຮັບຊໍ ່ດອກໄວ້, ດອກຍ່ ອຍມີຄົບທັງເພດຜູ້ ແລະ ເພດແມ່, ກາບດອກມີ 3

183 ກາບເຊິ ່ ງຕິດກັນຢູ່ ຖານຂອງກາບ ມີສີຂາວ ຫ ື ເຫ ືອງ, ສົມ້ , ແດງ, ມ້ວງ, ຂະໜາດຂອງກາບເທົ ່າໆກັນ, ປາຍກີບເຊີດ ແຫ ມ, ກີບດອກມີ 3 ກີບ ເຊິ ່ ງດາ້ນຂ້າງມີລັກສະນະຄ້າຍຄືກາບດອກແຕ່ມີສີຂາວ ຫ ື ຟ້າແກ່ , ເກສອນເພດຜູ້ມີ 5 ອັນແຕ່ອາດຈະພົບ 4 ຫ ື 6 ອັນ ເຊິ ່ ງທຸກອັນສົມບູນ, ແກສອນເພດແມ່ມີຮັບໄຂ່ 1 ອັນເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ 3 ຫ້ອງເຊື ່ອມ ຕິດກັນ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຈໍານວນຫ າຍ, ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກກາງພູ ແລະ ເປັນຮູບສາມແຈ, ລະດູການ ອອກດອກ ແລະ ໝາກຂອງພືດຕະກຸນນີ ້ບໍ ່ຈໍາກັດເວລາ. ຕະກຸນກ້ວຍພັດມີ 4 ສະກຸນທີ ່ປະກອບມີ38 ຊະນດິ ເຊິ ່ ງ ມັກ ເກີດ ໄດ້ໃນດິນເກືອບທຸກ ປະເທ ດໃນເຂດຮ້ອນຊຸ່ມ , ຕົວຢ່ າງໄດ້ແກ່ : ກ້ວຍພັດ (Ravenala madagascariensis) ແລະ ປັກສາສະຫວັນ (Strelitzia reginae). 2.6.3. Family Zingiberraceae (ຕະກຸນຂີງ ແລະ ຂ່ າ) ເປັນພືດລົມ້ ລຸກທີ ່ ມອີ າຍຸຫ າຍປີ, ມລີ າຕົນ້ ໃຕ້ ດນິທີ ່ ເປັນແບບເຫງ ົ ້າ (rhizome) ຫ ື tuber ຂະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ແຕກໜໍ ່ ໄດ້ງ່າຍ, ພາຍໃນລໍາຕົນ້ມກີ ິ ່ນນໍ ້າມນັຫອມ ລະເຫຍີຕະຫ ອດຕົນ້ເຊິ ່ ງມກີ ິ ່ນຫອມແຮງ ເຊິ ່ ງມກັ ໃຊເ້ປັນຍາ ແລະ ເຄື ່ອງປຸງແຕ່ງອາຫານ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຂະໜາດ ປານກາງ, ກ້ານໃບຍາວ, ຖານໃບແຜ່ອອກເປັນກາບຫຸ້ມລໍາເປັນຕົນ້, ຊວ້ງຕໍ ່ລະຫວ່ າງກ້ານໃບກັບແຜ່ ນໃບຈະມີເຈ້ຍ ບາງໆເອີ ້ນວ່ າລິ ້ນໃບ (ligule) ເຊິ ່ ງເປັນຮູບສາມແຈຕິດເປັນຕິ ່ ງຢູ່ ຂ້າງກ້ານໃບ ຫ ື ຂວາງກ້ານໃບ. ພືດຕະກຸນນີ ້ ອອກດອກເປັນຊໍ ່ ແບບ spike ຫ ື raceme ໂດຍມີກີບປະດັບເປັນຜົ ້ງໂຄ້ງຮອງຮັບດອກຍ່ ອຍແຕ່ລະດອກໄວ້, ບາງ ຊະນິດເປັນດອກດ່ ຽວ, ດອກຍ່ ອຍມີເພດຄົບທັງເພດຜູ້ ແລະ ເພດແມ່ , ກາບດອກມີ 3 ກາບເຊື ່ ອມ ໃກັກີບດອກ ແລະ ມີສີຂຽວ, ກີບດອກມີ 3 ກີບມີສີຂາວ ຫ ື ສີອື ່ນໆ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 5 ອັນແຕ່ສົມບູນພຽງ 1 ອັນທີ ່ ເຫ ືອນັນ້ ປ່ ຽນຮູບໄປເປັນ petaloid steminod ເຊິ ່ ງມັກມີຢູ່ 2 ອັນທີ ່ ປ່ ຽນຮູບໄປເປັນແຜ່ ນແບນກວ້າງຫ້ອຍລົງມາເອີ ້ນວ່ າ ກີບປາກ (labellum), ເກສອນເພດແມ່ມີຮັບໄຂ່ ເປັນແບບລຸ່ ມວົງກີບ ໂດຍພາຍໃນມີ 3 ຫ້ອງໄຂ່ ເຊື ່ອມຕິດກັນແຕ່ ລະຫ້ອງມີມັດໄຂ່ຈໍານວນຫ າຍ, ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກ ຫ ື ມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ເຊິ ່ ງພາຍໃນບັນຈຸແກ່ ນທີ ່ມີຂະໜາດ ປານກາງ ແລະ ມັກມີເຈ້ຍຫຸ້ມ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກລະຫວ່ າງເດືອນມິຖຸນາເຖິງເດືອນກັນຍາ. ພືດ ຕະກຸນຂິງ ແລະ ຂ່ າແບ່ ງອອກເປັນ 47 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 1,400 ຊະນດິເຊິ ່ ງຈະເລນີ ງອກງາມດໃີນເຂດຮອ້ ນ ຊຸ່ມ ແລະ ເຂດເຄິ ່ ງຮອ້ ນ, ຕວົ ຢ່ າງຂອງພດືໃນຕະກຸນນີ ້ໄດແ້ກ່ : ກະວານ (Amomum krervahn ), ເອື ້ອງໝາຍນາ (Costus speciosus), ຂີ ້ໝິ ້ນຫອມ (Curcuma aromatic ), ກະຈຽວ (Curcuma sessilis ), ຂ່ າລິງ (Globba schomburgkii ), ພະຍາຍູງທອງ (Globba winitii), ມະຫາຫົງ (Hedychium coronarium ), ແຜ່ ນດິນເຢັນ (Kaempferia galangal ), ກະຊາຍ (Kaempferia pandurata ), ຂ່ າ (Languas galangal ), ດາຫ າ (Phaeomeria magnifica ), ຫ ວ້ານໄພ (Zinggiber cassumunar) ແ ລ ະ ຂີງ (Zingiber officinale ) ຮູບທີ 9.27.

184 ຂີງ (Zingiber officinale ) ຜັກຕົບຊະວາ (Eichhornia crassipes) ຮູບທີ 9.27 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Zingiberales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Liliales (ຮູບຂວາ) 2.6.4. Family Cannaceae (ຕະກຸນພຸດທະຮັກສາ), ເປັນພດືລົມ້ ລຸກອາຍຸຫ າຍປີ, ມລີ າຕົນ້ ໃຕດ້ ນິ ແບບ tuberous rhizome ຂະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ມີລະບົບຮາກຝອຍເກາະຕິດກັບດິນໄດ້ດີ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຂະໜາດ ໃຫຍ່ , ຮູບຮ່ າງໃບເປັນແບບຮູບໃບຫອກ (lanceolate), ກ້ານໃບຍາວ, ຖານຂອງກ້ານໃບແຜ່ ເປັນກາບຫຸ້ມປະກົບ ກັນໄວ້ ແລະ ແຕກອອກມາຈາກເຫງ ົ ້າໃຕ້ດິນ. ພືດຕະກຸນນີ ້ອອກດອກເປັນຊໍ ່ ແບບ raceme ຫ ື panicle ຫ ື spike ເຊິ ່ ງເກີດຢູ່ ປາຍຍອດ ແລະ ເປັນຊໍ ່ດອກຂະໜາດໃຫຍ່ , ມີສີສັນສວຍງາມເຫັນໄດ້ຢ່ າງຊັດເຈນ, ດອກຍ່ ອຍມີຂະໜາດ ໃຫຍ່ ແລະ ມີຄົບທັງເພດຜູ້ ແລະ ເພດແມ່, ກາບດອກມີ 3 ກາບແຍກກັນເປັນກາບໂຄ້ງເປາະບາງ ມີສີຂຽວ ຫ ື ແດງ ຊໍ ້າ ແລະ ມຄາບນວນ ີ ສີຂາວປົກຄຸມ, ກີບດອກມີ 3 ກີບຂະໜາດໃຫຍ່ ແຕ່ບໍ ່ ເທົ ່າກນັ ເຊິ ່ ງຕິດກັນຢູ່ ຖານ ໂດຍກີບຈະ ມີສີສົດໃສ ແລະ ເນື ້ອກີບນິມ້ ບາງ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 5 ອັນໂດຍມີກ້ານເກສອນທີ ່ສັນ້ ແລະ ມັກລວມກັນເປັນຫ ອດ ບໍລິເວນຖານແຕ່ສົມບູນພຽງ 1 ອັນໂດຍທີ ່ ເຫ ືອ 4 ອັນແພ່ ແບນອອກມາຈົນມີລັກສະນະ ແລະ ສີສັນຄ້າຍກີບດອກ, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັບໄຂ່ ເປັນແບບລຸ່ ມວົງກີບ ໂດຍພາຍໃນມີ3 ຫ້ອງຕິດກັນ ແລະ ໄຂ່ ຈໍານວນຫ າຍ, ໝາກເປັນ ແບບແຫ້ງແຕກເຊິ ່ ງມີແກ່ ນຂະໜາດໃຫຍ່ , ກົມ ແລະ ແຂງ, ການອອກດອກ ແລະ ໝາກບໍຈໍາກັດເວລາ. ຕະກຸນພຸດ ທະຮັກສາມີພຽງ 1 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 60 ຊະນດິເຊິ ່ ງມກັ ເກດີໃກນ້າ້ ແລະ ເປັນພດືທີ ່ຈະເລນີ ເຕບີໂຕໄດດ້ ໃີນ ເຂດຮອ້ ນ, ຕວົຢ່ າງພດືໃນຕະກຸນນີ ້ໄດແ້ກ່: ພຸດທະຮກັ ສາ (Canna coccinea). 2.6.5. Family Marantaceae (ຕະກຸນຄ້າ), ເປັນພືດລົມ້ ລຸກຂະໜາດນອ້ ຍເຖິງຂະໜາດກາງທີ ່ ມອີ າຍຸ ຫ າຍປີ, ມລີໍາຕົນ້ ໃຕດ້ ນິ ແບບ rhizomatous tuber ຝັງຫົວລົງດິນ, ມີໃບເກັດຄຸມໄວ້ໃນຊ່ ວງຊ້ອນເຫ ື ່ອມກັນພາຍ ໃນສະສົມທາດແປ້ງໄວ້ຫ າຍ. ໃບງອກຈາກລໍາຕົນ້ ໃຕ້ດິນຂື ້ນມາ, ແຜ່ ນໃບກວ້າງ, ຖານກ້ານໃບແພ່ ເປັນກາບປະກົບ ກັນເປັນແນວຊ້ອນຄ້າຍໃບວີ, ຊ້ວງຕໍ ່ລະຫວ່ າງກ້ານໃບກັບແຜ່ ນໃບມີແນວເພຈຸລັງນູນຂວາງຂັນ້ກັນ້ ຢ່ ູ, ເນື ້ອໃບອາດ ມີລວດລາຍສີສັນປະກົດຢູ່ . ພືດຕະກຸນຄ້າຈະອອກດອກເປັນຊໍ ່ ແບບ raceme ຫ ື panicle ມີກີບປະດັບຫຸ້ມຊໍ ່ດອກ ໄວ້, ດອກຍ້ອຍມີເພດຄົບ, ກາບດອກມີ3 ກາບແຍກກັນ, ກີບດອກມີ 3 ກີບເຊື ່ອມຕິດກັນເປັນຫ ອດຢູ່ ຖານ, ກີບມີ ສີຂາວ ແລະ ມີຂະໜາດບໍ ່ ເທົ ່າກັນ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 4-6 ອັນແຕ່ສົມບູນພຽງ 1 ອັນສ່ ວນທີ ່ ເຫ ືອເປັນ petaloid steminod, ເກສອນເພດແມ່ມີຮັບໄຂ່ ເປັນແບບໃຕ້ວົງກີບ ໂດຍພາຍໃນມີ3 ຫ້ອງແຕ່ມັກລີບເສຍສອງຫ້ອງ ແຕ່ລະ ຫ້ອງມີເມັດໄຂ່ 1 ເມັດ, ມີໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກ ຫ ື ຄ້າຍຄືໝາກມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ໃນລະຫວາງເດືອນມີຖຸນາເຖິງເດືອນກັນຍາ. ພືດຕະກຸນຄ້າແບ່ ງອອກເປັນ 30 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 400 ຊະນດິ, ຕວົ ຢ່ າງພດືໃນຕະກຸນນີ ້ໄດແ້ກ່ : ຄາ້ເສອື ໂຄ່ງ (Calathea zebrina), ຄ້າລາຍ (Calathea ornata),

185 ລາຄູວີລາສ (Maranta arundinacea), ຄ້າດ່ າງ (Maranta bicolor ), ຄ້າ (Maranta dichotoma) ແລະ ຄ້າ ນໍ ້າ (Thalia dealbata). 2.7. Order Liliales, ມີ 3 ຕ ະ ກຸ ນ (family) ໄດ້ແ ກ່ ຕ ະ ກຸ ນ Liliaceae, Agavaceae ແ ລ ະ Pontederiaceae ເຊິ ່ ງແຕ່ລະຕະກຸນມີສັກສະນະສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 2.7.1. Family Liliaceae (ຕະກຸນປິກ), ເປັນພດືລົມ້ ລຸກທີ ່ ມອີ າຍຸຫ າຍປີ, ມລີໍາຕົນ້ ໃຕດ້ ນິ ຫ ືເທິງໜາ້ ດນິ , ຖາ້ເປັນລໍາຕົນ້ ເທງິໜາ້ດນິຈະມເີນື ້ອໄມ້ແຕ່ ຖ້າເປັນລໍາໃຕ້ດິນຈະມີລັກສະນະເປັນ rhizome, ມີໃບເປັນແບບ ໃບດ່ ຽວຮູບໃບຫອກ ເຊິ ່ ງປາຍໃບອາດເປັນມພື ັນ, ບາງຊະນດິ ເປັນ cladode, ໃບຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ ຫ ື ອອກ ຮອບຂໍແ້ ຕ່ມບີ າງຊະນດິ ອອກແບບກງົກນັ ຂາ້ມ, ກກົ ກາ້ນໃບແຜ່ ກາງອອກເລັກນອ້ ຍ, ຊໍ ່ ດອກເປັນແບບ raceme ແຕ່ ບາງຄັ ້ງກໍເປັນແບບ cyme ດອກຍ່ ອຍມີເພດຄົບ, ບາງຊະນິດເປັນດອກດ່ ຽວແບບ actinomorphic hypogyny, ກາບດອກມີ 3 ກີບແຍກກັນ ຫ ື ຕິດກັນຢູ່ ຖານ, ກີບດອກມີ 3 ກີບແຍກກັນ ຫ ື ຕິດກັນຢູ່ ຖານ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 6 ອນັ ເຊິ ່ ງມກັ ລຽງເປັນວງົດຽວ ຫ ື2 ວົງ, ມີຮັງໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບ ມີ 3 ຫອ້ ງເຊື ່ອມຕດິກນັ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍເມັດ. ໝາກມີຫ າຍແບບເຊັ ່ ນ: ໝາກແບບແຕກກາງພູ, ແຫ້ງແຕກຕາມຮອຍປະສານ ແລະ ໝາກມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ, ພາຍໃນໝາກມີແກ່ ນຈໍານວນຫ າຍ ແລະ ມີຂະໜາດນ້ອຍ, ການເກີດດອກ ແລະ ໝາກຈະ ບໍ ່ ຈໍາກັດເວລາ. ຕະກຸນປິກແບ່ ງອອກເປັນ 250 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 4,000 ຊະນິດ, ຕົວຢ່ າງໄດ້ແກ່ : ຫວ້ານ ຫາງແຂ້ (Alpe barbadensis), ປິກ (Asparragus sprengeli ), ໜໍ ່ ໄມຝ້ ຣັ ່ ງ (Asparragus officinalis), ຫວ້ານເສດຖີ (Chlorophytum elatum), ດາວດຶງ (Gloriosa superba) ແລະ ດອກໄມ້ຈີນ (Hemerocallis flava). 2.7.2. Family Agavaceae (ຕະກຸນຈັນຜາ), ເປັນພດືລົມ້ ລຸກຂະໜາດໃຫຍ່ເຖງິຂະໜາດກາງທີ ່ອວບນາ້ ຫ ືບາງຊະນດິຢືນຕົນ້, ມເີນື ້ອໄມ້ແລະ ເປັນພດືທນົແລງ້ (xerophyte), ມສີ່ວນທີ ່ ເປັນລາຕົນ້ ໃຕດ້ ນິ ແລະ ເທງິໜາ້ ດິນ, ມີໃບແບບໃບດ່ ຽວ, ຍາວ, ຂະໜາດໃຫຍ່ , ໜາ, ປາຍໃບແຂງ ແລະ ມັກເປັນໝາມແຫ ມຄົມ, ຂອບໃບມັກ ເປັນໜາມແຂງແບບແຂ້ວເລື ່ອຍ, ໃບອວບນໍ ້າ, ເກດີ ເປັນພຸ່ມກະຈກຸ ແລະໃນເນື ້ອໃບມເີສັນ້ ຍາວໜຽວ, ມຊີໍ ່ ດອກ ເປັນແບບ spike ຫ ື raceme ຫ ື panicle ຫ ື thyrs ເຊິ ່ ງເປັນຊໍ ່ ຂະໜາດໃຫຍ່ , ດອກຍ່ ອຍມສີອງເພດ ຫ ືມເີພດ ດຽວ, ມີກີບປະດັບຮອງຮັບ, ດອກມີຮູງຮ່ າງແບບ regular ຫ ື irregular, ດອກມີກີບລວມ 6 ກບີທີ ່ມລີກັ ສະນະ ຄ້າຍຄືກັນ ແລະ ມັກລວມກັນບໍລິເວນກົກກາຍເປັນ perianth tube, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 6 ອັນຈະແຍກກັນ, ມີຮັງ ໄຂ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບ ຫ ື ລຸ່ ມວົງກບີກໍ ່ ໄດ,້ ແຕ່ລະຫອ້ ງມເີມດັ ໄຂ່ຫອ້ ງລະ 1 ຫາຫ າຍເມັດ. ໝາກເປັນແບບແຫ້ງ ແຕກກາງພູ ຫ ື ໝາກມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ, ພາຍໃນມີແກ່ ນຂະໜາດນ້ອຍມີສີດໍາ ແລະ ຂ້ອນຂ້າງແບນ, ລະດູການ ອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນມີຖຸນາເຖິງເດືອນພະຈິກ. ຕະກຸນຈັນຜາມີປະມານ 20 ສະກຸນ ແລະ ມີ ປະມານ 760 ຊະນິດ, ຕົວຢ່ າງໄດ້ແກ່ : ເກດ (Agave americana), ຈັນຜາ (Dracaena loureiri ), ລີ ້ນ ມັງກອນ (Sansevieria irifasciata) ແລະ ເຂມັ ກຸດັ ່ນ (Yucca gloriosa). 2.7.3. Family Pontederiaceae (ຕະກຸນຜັກຕົບ), ເປັນວດັ ຊະພດືນາ້ທີ ່ ມອີ າຍຸຫ າຍປີແລະ ເປັນພືດ ລົມ້ ລຸກ, ມຮີ າກຢັ ່ ງດນິ ຫ ືລອຍນໍ ້າ, ມລີ ໍາຕົ ້າສັນ້ , ຕນັ ແລະ ມີstolon ເຊິ ່ ງມຮີ າກຝອກປົກຄຸມຢ່ ູຢ່ າງໜາແໜນ້ , ໃບເປັນໃບດ່ ຽວທີ ່ ມແີຜ່ ນໃບກວາ້ງ, ກາ້ນໃບຍາວເຊິ ່ ງບໍລເິວນກກົ ແຜ່ ອອກເປັນກາບຫຸມ້ ລໍາແຕ່ ບໍລເິວນກາງຂອງ ກ້ານໃບມັກພອງອອກ ແລະ ມີປ່ ອງອາກາດຢ່ ູພາຍໃນເຊິ ່ ງຊ່ ວຍຊູໃຫຕ້ ົນ້ ພດືລອຍນໍ ້າໄດ,້ ໃນໃບ ແລະ ສ່ ວນອື ່ນໆ ຂອງຕົນ້ ມທາດ ີ anthocyanin ເຊິ ່ ງເມື ່ອຖກື ລມົ ຈະມສີມີ ວ້ງຊໍ ້າ, ມຊີໍ ່ ດອກແບບ raceme ຫ ື spike, ດອກຍ່ ອຍມີ

186 ກີບປະດັບຮອງຮັບ, ມີເພດຄົບ ແລະ ມີຮູບຮ່ າງເປັນແບບ slightly zygomorphic hypogyny, ດອກມີ ກີບລວມ 6 ກີບເຊິ ່ ງແບ່ງອອກເປັນ 2 ວົງໆລະ 3 ກີບໂດຍຈະຕິດກັນເປັນຫ ອດຢູ່ ກົກກີບ, ກີບດອກຈະມີສີມ້ວງອົມ ຊມົ ພູຈນົ ເຖິງສີນໍ ້າເງນິ ແລະ ອາດມສີ ີເຫ ອື ງເຈອືປົນຢ່ ູບໍລິເວນກາງຂອງດອກ, ເກສອນເພດຜູມ້ ມີ6 ອນັ ເຊິ ່ ງແບ່ງ ອອກເປັນ 3 ຊັນ້ ໆລະ 3 ອັນ, ມີຮັງໄຂ່ 1 ອນັທີ ່ ເປັນແບບເທງິວງົກບີ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ3 ຫອ້ ງທີ ່ ເຊື ່ອມຕດິກນັ ໂດຍ ໃນແຕ່ ລະຫ້ອງຈະມີເມັດໄຂ່ ຫ າຍເມັດ. ໝາກເປັນແບບແຫງ້ແຕກກາງພູ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມແີກ່ນຂະໜາດນອ້ ຍ ແລະ ມີ ສນັ ຈໍານວນຫ າຍ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢ່ ູລະຫວ່າງເດອືນມຖີ ຸນາເຖິງເດືອນກນັ ຍາ ຫ ືຕະຫ ອດປີ. ຕະກຸນຜັກຕົບແບ່ ງອອກເປັນ 7 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 30 ຊະນດິທີ ່ ເກດີ ໄດດ້ ີແລະ ຂະຫຍາຍພນັ ໄດໄ້ວໃນເຂດ ຮ້ອນ, ຕົວຢ່ າງໄດ້ແກ່ : ຜັກຕົບຊະວາ (Eichhornia crassipes) ຮູບທີ 9.27 ແລະ ຂາຂຽດ (Monochoria vaginalis). 2.8. Order Amaryllidales, ມີ1 ຕະກຸນຄື: Family Amaryllidaceae (ຕະກຸນພັບພຶງ) ເປັນພືດລົມ້ ລຸກອາຍຸຫ າຍປີ, ມີລໍາຕົນ້ ໃຕດ້ ິນແບບ bulb ມີບາງຊະນິດເປັນ rhizome, ເປັນພືດອວບນໍ ້າ, ມີເຍື ່ ອກາບບາງ (tunicate) ຫຸ້ມຫົວໃຕ້ດິນໄວ້, ມີລໍາຕົນ້ ແບບ scapos. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຂື ້ນເປັນກະຈກຸ ຈາກຕົນ້ ໃຕດ້ ນິ ເຊິ ່ ງຍາວ ແບນ ຫ ື ກົມ, ຖານໃບແພ່ ເປັນກາບບາງໜຽວສີຂາວຫຸ້ມຫົວໃຕ້ດິນໄວ້. ພືດຕະກຸນນີ ້ອອກດອກເປັນຊໍ ່ ໂດຍປົກກະ ຕິຈະເປັນແບບ umbel ທີ ່ມີກີບປະດັບເປັນເຈ້ຍບາງ 2 ຫາຫ າຍກີບຫຸ້ມຊໍ ່ ດອກໄວ້ໃນຂະນະທີ ່ດອກຍັງຈູມຢູ່ , ອາດ ຈະມີຊໍດອກແບບ raceme ຫ ືບາງຊະນິດເປັນດອກດ່ ຽວ, ດອກຍ່ ອຍມີທັງເພດຜູ້ ແລະ ເພດແມ່ , ຮູບຮ່ າງຂອງ ດອກເປັນແບບ regular ຫ ືirregular epipyny, ກີບລວມມີ6 ກີບແຍກເປັຍ 2 ວງົຊັນ້ ໆລະ 3 ກີບ, ເກສອນເພດ ຜູ້ມີ6 ອັນ, ມີຮັງໄຂ່ ແບບລຸ່ ມວົງກີບ ບາງຊະນິດເປັນເທິງວົງກີບ ພາຍໃນມີ3 ຫອ້ ງເຊື ່ອມຕດິກນັ ແລະ ມີໄຂ່ ຫ າຍ, ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກກາງພູຫ ືໝາກມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີເມັດຢ່ າງຫ ວງຫ າຍ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ລະຫວ່ າງເດືອນມີນາເຖິງເດືອນມີຖຸນາ. ຕະກຸນພັບພຶງມີປະມານ 65 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 900 ຊະນິດ ໄດ້ແກ່ ຫອມບົ ່ ວ (Allium ascalonicum) ຮູ ບທີ 9.28, ຫອມໃຫຍ່ (Allium cepa), ຜັກທຽມ (Allium sativum), ພັບພຶງ (Crinum asiatica), ຫວ້ານນົກຄຸ່ ມ (Eucharis grandiflora), ຫວ້ານມະຫາລາບ (Eucharis grandiflora), ຫ ວ້ານ ກ ະ ຕໍ ້(Haemanthus multiflorus), ຫ ວ້ານ ສີ ່ ທິ ດ (Hippeastrum johnsonii ), ພັບພຶງຕີນເປັດ (Hymenacallis littoralis), ຊອ້ ນກິ ່ ນ (Polianthes tuberose) ແລະ ບົວດິນ (Zephyranthes spp.). ຫອມບົ ່ວ (Allium ascalonicum) ກອຍ (Dioscorea hispida) ຮູບທີ 9.28 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Amaryllidales(ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Dioscorales (ຮູບຂວາ)

187 2.9. Order Dioscorales, ມີ1 ຕະກຸນຄື: Family Dioscoreaceae (ຕະກຸນກອຍ), ເປັນວດັ ຊະພດືລົມ້ ລຸກ ຫ ືໄມເ້ນື ້ອອ່ ອນ, ມລີໍາຕົນ້ ໃຕດ້ ນິ ເປັນແບບ rhizome ຫ ືcaudex, ມີຮາກເປັນແບບ tuber. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ ແບບ sagittate ຫ ືcordate ຫ ືdigitate ທີ ່ ມີໃບຍ່ ອຍ 3-7 ໃບ, ແຜ່ ນໃບກວ້າງ, ເສັນ້ ໃບແຕກແບບນິ ້ວມື ແລະ ເສັນ້ ໃບຍ່ ອຍແຕກປະສານກັບແບບດາງແຫ, ກ້ານໃບຍາວ ແລະ ມັກບິດ, ຕິດລຽງແບບສະຫ ັບ ຫ ືແບບກົງກັນຂ້າມ. ດອກເກີດເປັນຊໍ ່ ດອກແບບ spike ຫ ືracem ຂະໜາດໃຫຍ່ , ດອກຍ່ ອຍຂະໜາດນ້ອຍມີຮູບຊົງແບບ regular ແລະ ມເີພດດຽວເຊິ ່ ງອາດຢ່ ູໃນຕົນ້ ດຽວ ຫ ືແຍກຕົນ້ ແຕ່ບາງຊະນິດມີທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່, ມີກີບລວມ 6 ກີບ ແຍກເປັນ 2 ວງົຊັນ້ ໆລະ 3 ກີບເຊິ ່ ງມີລັກສະນະຄ້າຍຄືກັນ ແລະ ມັກຕິດກັບຮັງໄຂ່ , ເກສອນເພດຜູ້ມີ6 ອັນ ບາງຊະ ນິດພົບວ່ າເປັນໝັນ 3 ອັນ, ມີຮັງໄຂ່ 1 ອັນແຕ່ມີ 3 ຫ້ອງຕິດກັນແບບລຸ່ ມວົງກີບ ເຊິ ່ ງອາດມີ1-2 ຫ້ອງ, ກ້ານເກ ສອນມີ3 ອັນ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ ຫ້ອງລະ 2 ເມັດ ຫ ືຫ າຍກວ່ າ, ການຕິດຂອງໄຂ່ ເປັນແບບ axile placentation, ໝ າກເປັນແບບແຫ້ງແຕກ, ອອກດອກ ແລະ ໝາກໃນລະຫວ່ າງເດືອນທັນວາເຖິງເດືອນມີນາ. ຕະກຸນກອຍແບ່ ງອອກ ເປັນ 10 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 650 ຊະນິດ ເຊິ ່ ງຈະເລີນເຕີບໂຕໄດ້ດີໃນເຂດຮ້ອນ ແລະ ເຂດອົບອຸ່ ນ ຕົວແທນ ໄດ່ ແກ່: ມັນມືເສືອ (Dioscorea esculemta) ແລະ ກອຍ (Dioscorea hispida) ຮູບທີ 9.28. 2.10. Order Iridales, ມີ1 ຕະກຸນຄື: Family Iridaceae (ຕະກຸນຊອ້ ນກິ ່ ນຝຣັ ່ ງ), ເປັຍພືດ ລົມ້ ລຸກ ອາຍຸລາຍປີ, ມລີໍາຕົນ້ ໃຕດ້ ນິ ເປັນຫວົ ແບບ corn ຫ ືbulb, ບາງຊະນິດເປັນແບບ rhizome ມີຂະໜາດໃຫຍ່ພໍສົມ ຄວນ ແລະ ມີກຸ່ ມຂອງໃບງອກຂື ້ນມາຈະເລີນເຕີບໂຕເທິງໜ້າດິນ. ໃບອອກເປັນໃບດ່ ຽວເກີດກະຈຸກຕິດດິນ, ໃບມີ ຮູບຮ່ າງຮຽວແຄບ, ໂຄ້ງຍາວ, ເສັນ້ ໃບຂະໜານຕາມລວງຍາວຂອງໃບ, ກົກກ້ານໃບຫໍ ່ປະກົບຊ້ອງນກັນ. ດອກເປັນ ດອກຊໍ ່ ແບບ cyme ຂະໜາດໃຫຍ ແລະ ມີສີສັນສວຍງາມ, ກ້ານດອກຍາວ, ດອກຍ່ ອຍມີເພດຄົບ, ກີບລວມມີ6 ກີບແບ່ ງ ເປັນ 2 ວງົຊັນ້ເທົ ່າກນັ , ເກສອນເພດຜູ້ມີ3 ອັນແຍກກັນ, ມີຮັງໄຂ່ ແບບລຸ່ ມວົງກີບພາຍໃນມີ3 ຫອ້ງເຊື ່ອມ ຕິດກັນ, ມີໄຂ່ ຫ າຍເມັດ ແລະ ຕິດແບບ axile placentation, ມີໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກກາງພູ, ອອກດອກ ແລະ ໝາກໃນລະຫວ່ າງເດືອນກຸມພາເຖິງເດືອນພຶດສະພາ. ຕະກຸນຊອ້ ນກິ ່ນຝຣັ ່ງມປີະມານ 90 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 800 ຊະນິດ ເປັນໄມ້ປະດັບ ຈະເລີນເຕີບໂຕໄດ້ດີໃນເຂດຮ້ອນ ແລະ ອົບອຸ່ ນ, ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ຕະກຸນຊ້ອນ ກິ ່ ນຝຣັ ່ ງສີຊົມພູອົມເຫ ືອງ (Gladiolus tristis), ແກລດີໂອລັສສີມ່ ວງແດງ (Gladiolus byzantinus) ຮູບທີ 9.29 ແລະ ແກລດີໂອລັສສີມ່ ວງແກ່ (Gladiolus segetum). ແກນດີໂອລັສສີມ່ ວງແດງ (Gladiolus byzantinus) ຫວ້ານນາງກວັກ (Alocasia cucullata) ຮູບທີ 9.29 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Iridales (ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Arales (ຮູບຂວາ)

188 2.11. Order Arales, ພືດໃນເຜົ ່ ານີມ້ ທີ ັງພວກທີ ່ ເປັນພືດບົກ ແລະ ພືດນໍ ້າ, ສ່ ວນໃຫຍ່ ເປັນພືດລົມ້ ລຸກ ອວບນໍ ້າ, ມຊີໍ ່ ດອກແບບ spadix, ມີໝາກແບບມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ. ແບ່ ງອອກເປັນ 2 ຕະກຸນ (family) ຄື: ຕະກຸນ Araceae ແລະ ຕະກຸນ Lemnaceae ເຊິ ່ ງທັງສອງຕະກຸນມີລັກສະນະທາງສັນຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດ ພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ : 2.11.1. Family Araceae (ຕະກຸນບອນ ແລະ ເຜືອກ), ເປັນພດືອວບນໍ ້າ, ລົມ້ ລຸກ, ມີຂະໜາດກາງ ຫ ືຂະ ໜາດໃຫຍ່ , ມີຫົວໃຕ້ດິນແບບ corn, tuber ຫ ືrhizome, ທຸກສ່ ວນຂອງລໍາຕົນ້ ມກັ ມນີໍ ້າຢາງຄນັ ມສີໃີສ ເຊິ ່ ງເມື ່ອ ຖກື ລມົ ຈະປ່ ຽນເປັນສນີໍ ້າຕານແດງ, ມກັ ເກດີຢ່ ູໃນບ່ ອນຮົ ່ມຊຸ່ມນໍ ້າ ແລະ ບາງຊະນດິ ເປັນພດືນໍ ້າ. ລໍາຕົນ້ ມີລັກສະນະ ເປັນຫົວຢູ່ ໃຕ້ດິນ, ມັກສະສົມທາດຈໍາພວກແປ້ງໄວ້ຫ າຍ ແລະ ມີນໍ ້າຢາງຄັນເປັນເມືອກປົນຢູ່ . ໃບເປັນໃບດ່ ຽວ ຫ ື ໃບປະສົມ, ຮູບຮ່ າງໃບເປັນແບບ hastate, sagittate ຫ ືcordate ເຊິ ່ ງເກີດຂື ້ນມາຈາກຫົວໃຕ້ດິນ ຫ ື ລໍາຕົນ້ ຕອນ ເທິງໜ້າດິນ ແລະ ມັກເກີດເປັນກຸ່ ມ, ໃບຈະມີຂະໜາດໃຫຍ່ , ກ້ານໃບຍາວ ແລະ ມີແພຈຸລັງກ້ານໃບທີ ່ມີຮູ, ກ້ານໃບ ດ້ານເທິງເປັນຮ່ ອງຮາງ ສ່ ວນດ້ານທ້ອງເປັນສັນນູນໃຫຍ່ , ກົກກ້ານໃບເປັນຄີບ, ເສັນ້ ໃບເປັນແບບດາງແຫ, ບາງຊະ ນິດທີ ່ມີໃບແຄບຍາວເສັນ້ ໃບຈະຂະໜານກັນ. ຕະກຸນບອນຈະອອກດອກເປັນຊໍ ່ ແບບ spadix, ມີໃບປະດັບຂະໜ າດໃຫຍ່ ແລະ ມັກມິສີສົດໃສຮອງຮັບຊໍດອກໄວ້, ດອກຍ່ ອຍມີຂະໜາດນ້ອຍ ເຊິ ່ ງອາດມີເພດດຽວ ຫ ືສອງເພດຄົບ ທັງເພດຜູ້ແລະ ເພດແມ່, ມັກມີກິ ່ນລໍແມງ ້ ໄມ້, ເກສອນເພດຜູ້ມີ2 ຫ ື4 ອັນ ຫ ື8 ອັນ, ກ້ານເກສອນເຊື ່ອມຕິດກັນ, ກັບເກສອນມີຮູເປີດຢູ່ ບໍລິເວນປາຍ, ເກສອນເພດແມ່ຈະມີຮັງໄຂ່ 1 ອັນເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ1-3 ຫ້ອງເຊື ່ອມຕິດກັນ. ໝ າກຂອງພືດຕະກຸນນີ ້ຈະເປັນແບບມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີແກ່ ນຂະໜາດນ້ອຍຝັງຕົວຢູ່ ໃນເມືອກ, ອອກດອກແບບບໍ ່ ຈໍາກັດເວລາ. ຕະກຸນບອນ ແລະ ເຜືອກມີປະມານ 105 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 1,500 ຊະນິດ ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ຂຽວໝື ່ ນປີ (Aglaeonema modestum), ຫວ້ານນໍ ້າ (Acorus calamus), ຫວ້ານນາງກວັກ (Alocasia cucullata) ຮູບທີ 9.29, ບອນສີ(Caladium bicolor), ບອນຂຽວ (Colocasia antiquorum), ເຜືອກ (Colocasia indica) ແລະ ສາວນ້ອຍປະແປ້ງ (Dieffenbachia seguine). 2.11.2. Family Lemnaceae (ຕະກຸນແໜ), ເປັນວດັ ຊະພດືນໍ ້າຈດືຂະໜາດນອ້ ຍລອຍຢ່ ູຕາມໜາ້ນໍ ້າ, ມີ ລັກສະນະເປັນແຜ່ ນແບນ ຫ ືເປັນກ້ອນກົມ, ບໍ ່ມຮີ າກທີ ່ ແທຈ້ ງິມພີ ຽງສາຍຈລຸ ັງຍາວຄາ້ຍເສັນ້ ດາ້ຍ, ບໍ ່ ປະກດົ ມໃີບ ແລະ ລໍາຕົນ້ ທີ ່ ເດັ ່ນຊດັ ເຊິ ່ ງພຽງແຕ່ມີແຜ່ ນເຈ້ຍແບນສີຂຽວ ຫ ື ກ້ອມກົມສີຂຽວເທົ ່ານັນ້. ດອກມເີພດດຽວ, ມຂະີ ໜາດນອ້ ຍ, ບໍ ່ມກີບີ ແລະ ກາບດອກ ເຊິ ່ ງມພີຽງກາບເຍື ່ອບາງໆໃສປົກຄຸມຕວົ ດອກໄວ, ້ເກສອນຜູ້ມີ1 ອັນ ໂດຍມີ ກ້ານເກສອນເປັນເສັນ້ ສັນ້ ຫ ືບໍ ່ມີ, ຮັງໄຂ່ ມີ1 ອັນເປັນແບບເທິງວົງກີບ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ1 ຫ້ອງ ເຊິ ່ ງມເີມດັ ໄຂ່ 1-7 ເມັດໂດຍຕິດແບບ basal, ມີໝາກແບບ utricle, ອອກດອກ ແລະ ໝາກໃນລະຫວ່ າງເດືອນທັນວາເຖິງເດືອນກຸມ ພາ, ແຕ່ ສ່ ວນໃຫຍ່ມັກບໍ ່ ມີດອກ. ຕະກຸນແໜຈະ ມີ4 ສະກຸນ ແລະ ມີ25 ຊະນິດ ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ແໜເປັດ (Lemna minor), ແໜນ້ອຍ (Lemna paucicostata), ແໜໃຫຍ່ (Lemna polyrrhiza) ແລະ ໄຂ່ ນໍາ ຫ ືຜໍາ (Wolffia arrhiza). 2.12. Order Typhales, ມີ 1 ຕະກຸນຄື: Family Typhaceae (ຕະກຸນທູບລືສີ), ເປັນພືດລົມ້ ລຸກອາຍຸ ຫ າຍປີ, ເກີດບ່ ອນທີ ່ ມີນໍ ້າຂັງ ຫ ືຊຸ່ມ, ເປັນວັດຊະພືດມັກບ່ ອນໂລ່ ງແຈ້ງ ແລະ ແດດຈັດ, ມລີ ໍາຕົນ້ ໃຕດ້ ິນ ແບບ creeping rhizome, ໃບແຕກອອກຈາກລໍາຕົນ້ ໃນລະດັບຜວິ ດນິ ແລະ ຍາວເປັນເສັນ້ ແຄບຊື ່ສູງແຕ່ ບໍ ່ມີກ້ານໃບ, ຖານໃບແຜ່ ອອກເປັນກາບປະກົບຊ້ອນກັນເປັນ 2 ແນວຄ້າຍໃບວີ. ພືດຕະກຸນອອກດອກເປັນຊໍ ່ດອກແບບ spike ທີ ່ ອັດແໜນ້ ຢ່ ູປາຍກາ້ນຊໍ ່ , ລກັ ສະນະຊໍ ່ ດອກຄາ້ຍທູບຈນີຂະໜາດໃຫຍ່ ເຊິ ່ ງເມື ່ອຊໍດອກແກ່ຈະມີສີນໍ ້າຕານ ແລະ

189 ຖ້າແກ່ຈັດຈະແຕກເປັນປຸຍສີຂາວນວນ, ດອກຍ່ອຍມຂີະໜາດນອ້ ຍມເີພດດຽວບໍ ່ມກີ ບີຮອງ ແລະ ກບີດອກແຕ່ມີ ກີບປະດັບຂະໜາດນ້ອຍແຕ່ຮ່ ວງໄວ, ດອກເພດຜູ້ຈະຢູ່ ສ່ ວນເທິງຂອງຊໍ ່ ດອກ, ເກສອນເພດຜູ້ມີ 3 ອັນ, ມີຮັງໄຂ່ 1 ອັນແບບເທິງວົງກີບ ເຊິ ່ ງມີ1 ຫ້ອງ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ 1 ເມັດ, ການຕິດຂອງໄຂ່ ເປັນແບບ basal, ໝາກເປັນແບບເປື ອກແຂງແກ່ ນດຽວຂະໜາດນ້ອຍ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກໃນລະຫວ່ າງເດືອນກັນຍາເຖິງເດືອນທັນວາ. ຕະກຸນທູບລືສີມີ 1 ສະກຸນ ແລະ ມີ 15 ຊະນິດ ເຊິ ່ ງຈະເລີນເຕບີ ໂຕໄດດ້ ໃີນເຂດຮອ້ ນ ແລະ ເຂດໜາວຕວົ ແທນ ໄດ້ແກ່: ທູບລືສີ (Typha angustata) ຮູບທີ 9.30. ທູບລືສີ (Typha angustata) ເຕີຍຫອມ (Pandanus amaryllifolius) ຮູບທີ 9.30 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Typhales(ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Pandanales (ຮູບຂວາ) 2.13. Order Pandanales ມີພຽງ 1 ຕະກຸນຄື: Family Pandanaceae (ຕະກຸນເຕີຍ), ເປັນພືດຢືນຕົນ້ ຫ ື ພືດພຸ່ມທີ ່ມອີາຍຸຫ າຍປີແລະ ມລີກັ ສະນະຄາ້ຍຄປື າມໂດຍແຕກກິ ່ ງສາຂາໄດ,້ມຮີາກຄໍ ້າຈນຸ ລໍາຕົນ້ ແລະ ເປັນຕົນ້ ແຍກເພດກນັ , ລໍາຕົນ້ ເປັນແກນແຂງ ແລະ ມເີນື ້ອໄມ,້ ໃບເປັນໃບດ່ ຽວຂະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ຕດິ ລຽງວຽນຮອບ ແກນລໍາຕົນ້, ມຊີໍ ່ດອກເປັນແບບ spadix ໂດຍມໃີບປະດບັທີ ່ມລີກັ ສະນະຄາ້ຍຄໃືບຂະໜາດນອ້ ຍຮອງຮບັ ຊໍ ່ດອກ, ດອກຍ່ອຍມຂີະໜາດນອ້ ຍ, ມເີພດດຽວ, ບໍ ່ ກາບດອກ ແລະ ກບີດອກ, ເກສອນເພດຜູມ້ ຈີາໍ ນວນຫ າຍໂດຍມກີ າ້ນ ເກສອນແຍກກັນ ຫ ື ຕິດກັນ, ມີຮັງໄຂ່ ຈໍານວນຫ າຍ ແລະ ເປັນຮັງໄຂ່ ແບບເທິງວົງກີບ ເຊິ ່ ງຮັງໄຂ່ ແຕ່ ລະອັນມີ1 ຫອ້ງ ແລະ ມຈີາໍນວນເມດັ ໄຂ່ທີ ່ບໍ ່ ແນ່ນອນ, ໝາກເປັນແບບແກ່ ນດຽວແຂງ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກຈະຢູ່ ໃນລະຫວ່ າງເດືອນມີຖຸນາເຖິງເດືອນກັນຍາ. ຕະກຸນເຕີຍ ແບ່ ງອອກເປັນ 3 ສະກຸນ ແລະມີປະມານ 400, ຕົວຢ່ າງ ໄດ້ແກ່ : ເຕີຍຫອມ (Pandanus amaryllifolius) ຮູບທີ 9.30, ເຕີຍດ່ າງ (Pandanus baptistii ), ເຕີຍແກ້ວ (Pandanus dubius), ກາລະເກດດ່ າງ (Pandanus variegates), ລ າຈຽກ(Pandanus tectorius) ແລະ ເຕີຍຫອມໃຫຍ່ (Pandanus odorus). 2.14. Order Arecales, ມີພຽງ 1 ຕະກຸນຄື: Family Arecaceae (ຕະກຸນໝາກ-ໝາກພ້າວ), ເປັນພືດ ຢືນຕົນ້ ຫ ືພດື ເປັນພຸ່ມແຕ່ມບີ າງຊະນດິ ເປັນເຄອື ແລະ ມອີ າຍຸຫ າຍປີ, ມກັ ເກດີ ແບບຕົນ້ ດຽວ ຫ ືລວມກນັ ເປັນ ກ່ ຸມ ແລະ ເປັນພດືທີ ່ມເີນື ້ອໄມ,້ ມລີໍາຕົນ້ເທງິໜາ້ດນິທີ ່ມລີກັ ສະນະກມົ , ສູງ ແລະ ໃຫຍ່ ແຕ່ບໍ ່ມກີ ານແຕກກິ ່ ງກາ້ນ ສາຂາ (ຍກົ ເວັນ້ ບາງສະກຸນ), ໃນລໍາປະກດົ ເຫັນຂໍປ້ ້ອງຢ່ າງຊດັ ເຈນໂດຍບໍລເິວນກກົ ຕົນ້ ຈະໃຫຍ່ ແລະ ຕາມລໍາມີ ຮອຍກາບໃບເກົ ່າປະກດົ ຢ່ ູ. ໃບມຂີະໜາດໃຫຍ່ , ອາຍຸຍືນ, ມີທັງໃບດ່ ຽວ ແລະ ໃບປະສົມ, ກຸ່ ມໃບມັກຕິດວຽນຢູ່ ຕອນປາຍຂອງລໍາຕົນ້ ເປັນແບບ crown (ບາງຊະນດິ ທີ ່ ເປັນເຄືອຈະມີໃບທີ ່ ຕິດຕາມລາຕົນ້ ). ຊໍ ່ ດອກເປັນແບບ simple ຫ ື compound spadix ຫ ື panicle, ມກີ າບປະດບັທີ ່ ແຂງໜຽວຂະໜາດໃຫຍ່ (ເອີ ້ນວ່ າກາບຂຽງ) ຫຸມ້ ຮອງຮບັ ຊໍ ່ ດອກໄວ,້ ດອກຍ່ ອຍມເີພດດຽວໂດຍດອກເພດຜູມ້ ກັ ຢ່ ູຕອນປາຍຂອງກາ້ນຊໍ ່ , ອອກດອກຕາມຂາ້ງຕົນ້

190 ໃນບໍລິເວນຫ ືບຂອງກ້ານໃບ, ກາບດອກມີ 3 ກບີທີ ່ ເປັນແບບ persistant ແລະ ມີສີຂຽວ, ກີບດອກມີ 3 ກບີ ເຊິ ່ ງ ມສີເີຫ ອືງ ຫ ືຂາວນວນ ແລະ ຫ ົ ່ນໄວ, ເກສອນເພດຜູມ້ ີ6 ອນັ ເຊິ ່ ງແບ່ງອອກເປັນ 2 ວງົເຊິ ່ ງແຕ່ລະວງົປະກອບມີ3 ອັນ, ຮັງໄຂ່ 1 ອນັທີ ່ ເປັນແບບເທິງວົງກີບ ເຊິ ່ ງພາຍໃນມີ3 carpel ລວມກັນເປັນ 1 ຫ້ອງ ແລະ ມີເມັດໄຂ່ 1 ເມັດ, ໝາກເປັນແບບແກ່ ນດຽວແຂງແຕ່ ບາງຊະນິດເປັນມີເນື ້ອຫ າຍແກ່ ນ, ໝາກມີຂະໜາດໃຫຍ່ ແຕ່ ພາຍໃນມີແກ່ ນຂະ ໜາດນ້ອຍ, ມີ endosperm ທີ ່ ສົມບູນ, ມີນໍ ້າມນັ , ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກບໍ ່ ຈໍາກັດເວລາ. ພືດຕະກຸນ ໝາກ-ໝາກພ້າວ ແບ່ ງອອກເປັນ 210 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 4,000 ຊະນດິ ເຊິ ່ ງຈະເລີນເຕບີ ໂຕໄດດ້ ີໃນເຂດ ຮ້ອນ ແລະ ເຂດລົມມໍລະສຸມ, ຕົວແທນໄດ້ແກ່ : ໝາກ (Areca catechu ) ຮູບທີ 9.31, ຕານ (Borassus flabellifer ), ຫວາຍຊະນິດຕ່ າງໆ (Calamus spp), ໝາກພ້າວ(Cocos nucifera ), ຕາວ (Corypha elata), ປາມນໍ ້າມນັ (Elaeis guneensis ), ຈາກ (Nipa fruticans) ແລະ ເປ້ງ (Phoenix humilis). ໝາກ (Areca catechu ) ຣອງເທົ ້ານາຣີຫ ືເບຍ້ ລາຍ (Paphiopedilum spp.) ຮູບທີ 9.31 ຕົວຢ່ າງລກັ ສະນະຂອງພດືໃນເຜົ ່າ Arecales(ຮູບຊ້າຍ) ແລະ Orchidales (ຮູບຂວາ) 2.15. Order Orchidales, ມີ 1 ຕະກຸນຄື: Family Orchidaceae (ຕະກຸນດອກເຜິ ້ ງ) ເປັນພດືລົມ້ ລຸກ ອາຍຸຫ າຍປີ, ເປັນພືດບົກ ຫ ື epiphyte ມີບາງຊະນິດເປັນ saprophyte, ລະບົບຮາກພິເສດຈະເລີນດີຫ າຍເປັນ aerial root ຫ ື tuber, ລໍາຕົນ້ rhizome ເຊິ ່ ງເປັນແກນແຂງມີເນື ້ອໄມ, ້ອາດຕັ ້ງຕົນ້ ຊື ່ ຫ ືເລືອ ຫ ືເກາະຕິດເທິງ ຕົນ້ ໄມອ້ ື ່ນ. ໃບເປັນໃບດ່ ຽວອວບໜາ ແລະ ອຸມ້ ນໍ ້າ ແລະ ລຽງຕົວສະຫ ັບກົງກັນຂ້າມກັນ ໂດຍມີຖານໃບໂອບລໍາ ຕົນ້ , ກາ້ນໃບບາງຊະນິດຈະປ່ ຽນຮູບພອງໂປ່ ງເປັນລໍາລູກກ້ວຍ (pseudo bulb). ພືດຕະກຸນນີ ້ ເກີດດອກເປັນຊໍ ່ ດອກແບບ spike ຫ ື raceme ບາງຊະນິດເປັນດອກດ່ ຽວ, ດອກມຂີະໜາດໃຫຍ່ສສີດົ ໃສ ແລະ ມກີ ິ ່ນຫອມ, ດອກ ຍ່ ອຍມີຄົບທັງເພດຜູ້ ແລະ ເພດແມ່ , ຮູບຮ່ າງຂອງດອກເປັນແບບ zygomorphic spigyny, ກ້ານດອກມັກບິດ, ກາບດອກມີ 3 ກາບແຍກກນັ ເຊິ ່ ງມີລັກສະນະ ແລະ ສີສັນຄ້າຍຄືກີບດອກ, ກີບດອກ 3 ກບີແຍກ ຫ ືເຊື ່ອມລວມ ກັນ, ກີບທີ ່ ຢູ່ ດ້ານຂ້າງມັກມີລັກສະນະຄ້າຍຄືກາບດອກ ແຕ່ ກີບກາງມັກມີຂະໜາດໃຫຍ່ ໂດຍປາຍກີບແຜ່ ກວ້າງ ແລະ ຫ້ອມຍ້ອຍເອີ ້ນວ່ າ ກີບປາກ (labellum) ເຊິ ່ ງຢູ່ ຖານຂອງກີບນີມັກ້ ໂພງປ່ ອງເປັນຖົງງອກອອກມາຫາໜ້າ ດອກເອີ ້ນວ່ າ spur, ເກສອນເພດຜູ້ມິ 1-2 ອັນເປັນ gynandrous ຖ້າເປັນດອກທີ ່ ມີເກສອນອັນດຽວແກນລໍານໍາ ເອົາກັບເກສອນໄປຕິດກັບຍອດເກສອນເພດແມ່, ຖ້າເປັນດອກທີ ່ມີເກສອນ 2 ອັນກັບເກສອນຈະຕິດຢຸ່ ກັບລໍາຂອງ ຍອດເກສອນເພດແມ່ ເຊິ ່ ງລໍາແທ່ ງຂອງກ້ານເກສອນທີ ່ ເຊື ່ ອມລວມກັນນີເອີ ້ວ່ າ column ຫ ື synostegium ລະ ອອງເກສອນເພດຜູ້ລວມຕົວກັນເປັນກ້ອນຂີເຜິ ້ ງນິມ້ ໆເອີ ້ນວ່ າ pollinia ຈໍານວນ 2-8 ກ້ອນ ໂດຍແຕ່ລະກ້ອມຈະມີ

191 ສາຍໃຍບາງໆເອີ ້ນວ່ າ caudicle ເຊິ ່ ງເປັນສາຍນໍາໄປຕິດກັບປຸ່ ມຈານໜຽວຢູ່ ຖານເອີ ້ນປຸ່ ມຈານນີ ້ວ່ າ retinacula dise, ເກສອນເພດແມ່ ຮັງໄຂ່ 1 ອນັທີ ່ ເປັນແບບລູ່ ມວົງກີບ ພາຍໃນມີຫ້ອງດຽວແຕມີເມັດໄຂ່ ຈໍານວນຫ າຍ, ຍອດ ເກສອນເພດແມ່ມີ3 ອັນ ເຊິ ່ ງເປັນປຸ້ມໜຽວ ແລະ ເຮັດໜາ້ທີ ່ ສົມບູນພຽງ 2 ອັນ ສ່ ວນອີກ 1 ອັນທີ ່ ເຫ ືອປ່ ຽນສະ ພາບໄປເປັນລໍາຈະງອຍເທິງກີບປາກເຊິ ່ ງເອີນວ່ າ rostellum ເຊິ ່ ງເຮັດໜາ້ທີ ່ ກັນບໍ ່ ໃຫ້pollinia ຂອງດອກດຽວກັນ ໂນ້ມມາແຕະກັບຍອດເກສອນເພດແມ່, ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແຕກພາຍໃນບັນຈຸແກ່ ນຂະໜາດນ້ອຍຢ່ າງຫ ວງຫ າຍ, ອອກດອກ ແລະ ໝາກໃນລະຫວ່ າງເດືອນກຸມພາເຖິງເດືອນພຶດສະພາ ຫ ືຕະຫ ອດປີ. ຕະກຸນດອກເຜິ ້ ງເປັນພດືທີ ່ ຈະເລນີ ງອກງາມໄດດ້ ໃີນເຂດອບົ ອຸ່ນ ຫ ືເຂດຮອ້ ນຊຸ່ມ. ຕະກຸນດອກເຜິ ້ ງມີປະມານ 740 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 18,000 ຊະນິດ ເຊິ ່ ງຈະເລີນເຕີບໂຕໄດ້ດີໃນເຂດອົບອຸ ້ນ ຫ ື ເຂດຮ້ອນຊຸ່ມ ຕົວແທນໄດແ້ ກ່ : ເອື ້ອງແມງປໍ (Acampe longifolia), ເອື ້ອງກຸຫ າບ (Aerides spp.), ເອື ້ອງເຂັມ (Ascocentrum spp.), ແຄັດທະລີຍາ (Cattleya spp.), ກາເລກະລ້ອນ (Cymbidium aloifolium), ຣອງເທົ ້ານາຣີຫ ືເບຍ້ ລາຍ (Paphiopedilum spp.) ຮູບທີ 9.31, ເອື ້ອງພ້າວ (Phaius ssp) ແລະ ເອືອງສາຍ (Dendrobium spp.). 2.16. Order Poales ພດືໃນເຜົ ່ານີ ້ ເປັນພດືລົມ້ ລຸກ, ບໍ ່ມເີນື ້ອໄມ,້ມພີຽງບາງຊະນດິທີ ່ ເປັນພດືພຸ່ມ ຫ ືພດື ຢືນຕົນ້ ແລະ ມີເນື ້ອໄມ,້ ແຜ່ ນໃບຍາວ, ມີກາບໃບ, ໃບຈດັ ລຽງແບບສະຫ ັບ, ດອກມີຂະໜາດນອ້ ຍເຊິ ່ ງບໍ ່ ມີ ກີບລວມ ຫ ື ອາດປ່ ຽນສະພາບເປັນຂົນອ່ ອນ ຫ ື ເຈ້ຍເກດັ ບາງໆທີ ່ ເກດີລະຫວ່າງກບີປະດບັທີ ່ ນອ້ ຍ ແລະ ແຂງ, ມີ ເກສອນເພດຜູ້ຢູ່ 6 ຫ ື 3 ອັນ ຫ ື ໜ້ອຍກວ່ າ, ເກສອນເພດແມ່ ເປັບແບບເທິງວົງກບີທີ ່ມີ1 ອັນ 1 ຫ້ອງ, ມີເມັດໄຂ່ 1 ອັນ ແລະ ເປັນໝາກແບບ Caryopsis ຫ ື Achene. ກ່ ຸມພດືທີ ່ ສາຄນັ ໃນເຜົ ່ານີມ້ ີ2 ຕະກຸນ (family) ໄດ້ແກ່ : ກຸ່ ມພືດຕະກຸນຫຍ້າ (Cyperaceae) ແລະ ກຸ່ ມພືດຕະກຸນກົກ (Poaceae) ເຊິ ່ ງທັງສອງຕະກຸນມີລັກສະນະທາງສັນ ຖານວິທະຍາ ແລະ ຕົວຢ່ າງຊະນິດພືດດັ ່ງລ່ ຸມນີ ້ . 2.16.1. Family Cyperaceae (ຕະກຸນກົກ) ເປັນພດືລົມ້ ລຸກທີ ່ ບໍ ່ມເີນື ້ອໄມ,້ ມລີກັ ສະນະຄາ້ຍຄຫື ຍາ້, ມີ ອາຍຸ 1 ຫ ືຫ າຍປີ, ມລີ ໍາຕົນ້ ໃຕດ້ ນິ ແລະ ມກັ ເກີດໃນບ່ ອນທີ ່ ມນີ ໍ ້າຂງັ ຫ ືຊຸ່ມ. ພືດຕະກຸນນີ ້ຈດັ ເປັນວດັ ຊະພດືທີ ່ ເປັນເຫງ ້າ (rhizome) ເຊິ ່ ງສາມາດແຕກສາຂາໄດຢ້່ າງໄວວາ ສ່ ວນລໍາທີ ່ ພົນ້ ຂຶ ້ນເທິງໜ້າດິນມີລັກສະນະເປັນລໍາ ສາມຫ່ ຽມເນື ້ອຕນັ . ໃບເປັນແບບໃບດ່ ຽວເຊິ ່ ງມຮີູບຮ່າງຍາວ ແລະ ແຄບ, ບໍ ່ ມີລິ ້ນໃບ, ສ່ ວນກົກໃບແຜ່ເປັນກາບໃບ ຫຸ້ມປະກົບກັນໂດຍກຸ່ ມໃບລຽງຕົວເປັນແນວສາມເສົ ້າ (3-rank). ດອກເປັນດອກຊໍ ່ ແບບ Spike, Spikelets, recame, panicle ຫ ື hwad, ມີກີບປະດບັທີ ່ ມລີ ັກສະນະຄາ້ຍຄືໃບ ແລະ ມຈີ ໍານວນ 2-3 ຫ ື ຫ າຍໃບຮອງຮັບຊໍ ດອກ, ດອກຍ່ ອຍມີຂະໜາດນ້ອຍ, ມີຄົບທັງເກສອນເພດຜູ້ ແລະ ເພດແມ່ , ແຕ່ ລະດອກມີກາບແຂງຂະໜາດນ້ອຍ (chaffy) ມາຮອງຮັບ. ມີເກສອນເພດຜູ້ 3 ອັນ ແລະ ເກສອນຕິດແບບ basifixed, ສ່ ວນເກສອນເພດແມ່ ມີ 3-2 carpel ລວມກັນເປັນ 1 ຫອ້ ງຮງັໄຂ່ ເຊິ ່ ງເປັນແບບເທິງວົງກີບ, ມີກ້ານເກສອນ 1 ກາ້ນທີ ່ ແຍກປາຍອອກເປັນ 3 ແສກ, ເມັດໄຂ່ ມີ 1 ເມັດ. ໝາກເປັນແບບແຫ້ງແກ່ ນຫ ້ອນ (achene), utricle ຫ ື ໝາກແບບເປືອກແຂງແກ່ ນດຽວ , ແກ່ ນມີຂະໜາດນ້ອຍ, ລະດູການອອກດອກ ແລະ ໝາກແມ່ ນຕະຫ ອດປີ. ພດືຕະກຸນກກົ ມກັ ເກດິໃນບ່ ອນຊຸ່ມນໍ ້າ ແລະ ເປັນວັດຊະພືດ, ມີປະມານ 75 ສະກຸນ ແລະ ມີປະມານ 3,500 ຊະນິດ, ຕົວຢ່ າງໄດ້ແກ່ : ຫຍ້າໜວດແມວ (Bulbostylis barbata ), ກົກ (Cyperus articulates) ຮູບທີ 9.32, ຫຍ້າແຫ້ວໝູ (Cyperus rotundus ), ຜື (Scleria poaeformis ), ໝວດປາດຸກ (Fimbristylis miliacea ) ຮູບທີ 9.32 ແລະ ກ້າມກຸ້ງ (Fuitena ciliaris ).