AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Tütün kisəsi. Şəki, Azərbaycan. XIX əsr.
İpək. Təkəlduz. 14,5x9,5 sm.
28 dekabr 1991-ci ildə muzeyə
daxil olmuşdur. İnv. № 8269
Tobacco pouch. Sheki, Azerbaijan. 19th century.
Silk. Chain stitch embroidery. 14,5x9,5 cm.
Acquisition date: December 28, 1991. Inv. No. 8269
Табачный кисет. Шеки (Азербайджан). XIX век.
Шелк. Тамбурная вышивка. 14,5х9,5 см.
Дата поступления: 28 декабря 1991 года. Инв. № 8269
151E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Muzeyin kolleksiyasında dekoru In the museum collection there Есть в коллекции музея и такой
tamamilə qurama tikməsi ilə is a tobacco pouch (inv. No. 1121) экземпляр табачного кисета
yaradılmış tütün kisəsi (inv. № 1121) whose decoration is entirely based on (инв. № 1121), декор которого
nümunəsi də saxlanılır. Onun patchwork sewing (gurama). Among целиком построен на лоскутном
xüsusiyyətləri arasında bir çalarlı its features is a skillful selection of шитье (гурама). Среди его
parçanın rənglərinin (şəkəri, göy, shades of single-colored fabric (beige, особенностей – мастерский подбор
qırmızı, sarı) ustalıqla seçilməsi, blue, red, and yellow) and a jagged оттенков однотонной ткани
kisənin ağzındakı zəncirənin də təkrar form of patchwork sewing modules, (бежевый, синий, красный, желтый
etdiyi quramanın modullarının dilikli which are repeated by festoons цвета) и зубчатая форма модулей
forması qeyd oluna bilər. on the neck. лоскутного шитья, которую и
повторяют фестоны по горловине.
Kisələrin asma detallarla – Tobacco pouches were
qotazlar və ya müxtəlif formalı metal characterized by the ornamentation Характерной особенностью
nişanlarla bəzədilməsi xarakterik idi. of their pendants — brushes or metal кисетов было украшение их
Bu detallar çox zaman altı adətən düz plaques of different shapes — at the подвесными деталями – кистями
kisənin həm aşağı hissəsi boyunca, (usually flat) bottom of the pouch, and или металлическими бляшками
həm də iplərin uclarında olurdu. at the ends of the laces. In addition to различной формы, как по низу
İplərin uclarındakı bəzəklər dekordan their ornamental function, decorations самого кисета, обычно плоского, так
əlavə, onun əl ilə rahat tutulması üçün at the ends of laces created a more и на концах шнурков. Украшения
kömək edirdi. comfortable hand grip. на концах шнурков помимо
декоративной функции служили
для более удобного захвата рукой.
152 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Tütün kisəsi. Azərbaycan. XX əsrin əvvəli.
İpək, pambıq. Qurama. 17x13 sm.
18 fevral 1971-ci ildə muzeyə daxil
olmuşdur. İnv. № 1121
Tobacco pouch. Azerbaijan. Early 20th century.
Silk, cotton. Gurama (patchwork sewing). 17x13 cm.
Acquisition date: February 18, 1971. Inv. No. 1121
Табачный кисет. Азербайджан. Начало XX века.
Шелк, хлопок. Гурама (лоскутное шитье). 17х13 см.
Дата поступления: 18 февраля 1971 года. Инв. № 1121
153E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Son illər muzeyin əldə etdiyi ən One of the museum’s most Один из интереснейших экс-
maraqlı eksponatlardan biri toyqabağı interesting recent exhibits is paired понатов, появившихся в музее в
xınayaxdı mərasimində istifadə decorations used in the pre-wedding последние годы, – парные украше-
olunan əl üçün bir cüt bəzəkdir hnayahty ceremony (Karabakh, ния для ладоней, применявшиеся в
(Qarabağ, XIX əsr). Onlar məxmərdən 19th century) on the palms of hands. предсвадебной церемонии хнайях-
tikilmiş, güləbətin tikmə, saçaq və They are made of velvet and trimmed ты (Карабах, XIX век). Они сшиты
çaxma piləklə (zərənduz) tərtib with gold embroidery, fringe, and из бархата и отделаны золотошвей-
edilmişdir (inv. № 9457). Xınayaxdı stamped gold plaques (inv. No. 9457). ной вышивкой, бахромой и штам-
toy günü və gəlinin bəy evinə köçməsi Hnayahty (literally “coating with пованными золотыми бляшками
ərəfəsində keçirilən ayindir. henna”) is a rite that precedes the (инв. № 9457).
wedding day and the bride’s move
Qədim zamanlardan (adətin into the groom’s house. «Хнаяхты» (буквально «обм а
kökləri islamdan öncəki dövrlərə зыв ан ие хной») – обряд, предш ест
gedib çıxır) bəri xınaya magik Since ancient times (the rite is вующий дню свадьбы и пер еезду
xüsusiyyətlər aid edilərdi: o, bəd rooted in the pre-Islamic era), henna нев есты в дом жениха. С древнейших
nəzər və şər qüvvələrdən qoruyurdu. was believed to be endowed magical времен (обряд уходит корнями в
Buna görə də gəlinin əlləri, pəncəsi və powers: it protected one against the доисламскую эпоху) хну наделяли
saçlarına enerjinin əsas keçiricisi kimi evil eye and evil forces. Therefore, магическими свойствами: она
xına qoyulardı. Xınanın qırmızı rəngi the bride’s hands, feet, and hair – the оберегала от сглаза и злых сил.
müqəddəs hesab edilir, o, günəşin, main conductors of energy – were Поэтому невесте выкрашивали
paklaşdıran müqəddəs alovun rəmzi coated with henna. Henna’s red хной руки, ступни и волосы – как
sayılırdı. Gəlinin paltarı, eləcə də color was considered sacred; it was a основной проводник энергии.
bütün digər atributların özləri və symbol of the sun and of a purifying Красный цвет хны считался
ya hansısa elementi qırmızı rəngdə sacred fire. Red was the color of священным, он был символом
olmalı idi. the bride’s outfit, and all the other солнца и очищающего священного
attributes were also of this color or огня. Красным был наряд невесты, и
had some element of red. все другие атрибуты тоже должны
были быть этого цвета или иметь
какой-то элемент красного.
Əlçək. Qarabağ, Azərbaycan. XIX əsr.
İpək, məxmər. Güləbətin, doldurma,
təkəlduz, çaxma qızıl piləklər, bafta.
20x18 sm. 25 noyabr 2016-cı ildə
muzeyə daxil olmuşdur. İnv. № 9457
Decorations for hands (used in the
pre-wedding hnayahty ceremony).
Karabakh, Azerbaijan. 19th century.
Silk, velvet. Gold embroidery,
satin stitch embroidery,
chain stitch embroidery,
stamped gold plaques,
lace. 20x18 cm. Acquisition date:
November 25, 2016. Inv. No. 9457
Украшения для рук (применялись
в предсвадебном обряде «хнаяхты»).
Карабах (Азербайджан). XIX век.
Шелк, бархат. Золотое шитье,
вышивка гладью, тамбурная вышивка,
штампованные золотые бляшки,
тесьма. 20х18 см. Дата поступления:
25 ноября 2016 года. Инв. № 9457
154 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
155E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Yengə (gəlini bəyin evinə Yenga (the woman accompanying Енгя (женщина, сопровождаю-
müşayiət edən qadın) inisiasiya the bride in the groom’s house) щая невесту в дом жениха) прово-
mərhələlərindən biri olan ayini həyata conducted the ritual, which is one of дила обряд, являющийся одним из
keçirirdi – gəlinin əl və ayaqlarına the stages of initiation — coating the этапов инициации, – обмазывание
isti xına yaxırdı. Ənənəvi olaraq hands and feet of the bride with warm рук и ног невесты теплой хной.
heç bir naxış çəkilmirdi. Ən asas henna. Traditionally, no patterns Традиционно не делалось никаких
gəlinin dərisi və saçlarının xına ilə were made; the main aim was to color узоров – главным было само окра-
rənglənməsi idi. Xınanın gün işığında the skin and hair. Henna’s copper шивание кожи и волос. Медный
bərq vuran mis çaları, qızın digər tint, iridescent in the sun, signified оттенок хны, переливающийся на
subay rəfiqələrindən fərqləndirən yeni the girl’s new status — she became солнце, определял новый статус
statusunu – onun seçilmiş olduğunu the selected one, differing from her девушки – она становилась избран-
göstərirdi. Çünki ancaq ailəli xanımlar unmarried girlfriends, because only ной, отличаясь от своих незамуж-
saçlarını rəngləyə bilərdi. Paltarı married women could color their них подруг, так как окрашивать
bulaşdırmamaq üçün əllərə xüsusi hair. In order not to stain the outfit, волосы могли только замужние
“əlçəklər” taxılırdı. Bu əllərin iç beautifully embroidered “decoration женщины. Для того чтобы не запач-
tərəfini örtən dairəvi formalı tikmə for hands” (alchek) were put on the кать наряд, на руки надевали краси-
bəzək idi. Onlar istilik üçün qalın hands. Strictly speaking, these were во расшитые «рукавички». Строго
parçadan tikilirdi. Rənglənmiş saç və round shaped textile decorations that говоря, это текстильные украшения
ya dəri hissəsi örtüldükdə xına daha covered the palms. They were made круглой формы, прикрывавшие
tez “özünü tutur”. from dense fabric for warming up, as ладони. Они делались из плотной
henna’s effect is faster if the colored ткани – для утепления, так как хна
Muzeyin kolleksiyasından area of a skin or hair is wrapped up. быстрее «схватывается», если заку-
olan eksponat buna parlaq misal тать окрашенный участок
ola bilər. Tünd qırmızı məxmər An excellent example comes кожи или волос.
üzərində güləbətin texnikası ilə from the museum’s collection. A
üslublaşdırılmış həyat ağacı kimi stylized image of the tree of life, a Ярким примером может слу-
ənənəvi ornamental motivlər traditional motif for ornamentation, жить экспонат из коллекции музея.
tikilib. Güləbətin tikməni çaxma is embroidered in gold plate against На темно-бордовом бархате выши-
piləklər – zərənduz tamamlayır. dark burgundy velvet. Gulabatin ты традиционные орнаментальные
Pilək xətti boyunca üzərinə lentlərin gold embroidery is supplemented мотивы – стилизованное изобра-
bərkidildiyi qızılı bafta bənd edilib. with stamped zerenduz gold plates жение древа жизни, выполненное
Qızıl saplardan hazırlanan və günəş attached to the velvet. At the wrist line золотым шитьем вприкреп. Золо-
şüalarının rəmzi olan yumşaq is a golden galloon to which ribbons тошвейную вышивку гюлябятин до-
saçaqlar aksessuarın zəngin tərtibatını are fastened. The fluffy fringe of полняют прикрепленные к бархату
tamamlayır. golden threads symbolizing the sun’s штампованные золотые пластинки
rays completes the accessory’s rich зерендуз. По линии запястья нашит
decoration. золотой галун, к которому крепят-
ся тесемки. Пушистая бахрома из
золотых нитей, символизирующая
солнечные лучи, довершает богатое
убранство этого аксессуара.
157E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Zifaf kisəsi. Azərbaycan. XIX əsr.
Məxmər. Bafta, qaragöz. 18x15 sm.
22 noyabr 1978-ci ildə muzeyə daxil
olmuşdur. İnv. № 4303
Small wedding pouch (wedding accessory).
Azerbaijan. 19th century. Velvet. Lace, garagez. 18x15 cm.
Acquisition date: November 22, 1978. Inv. No. 4303
Мешочек для простыни с брачного ложа
(атрибут свадебного обряда). Азербайджан.
XIX век. Бархат. Тесьма, шнур «гарагёз».18х15 см.
Дата поступления: 22 ноября 1978 года. Инв. № 4303
Toy aksessuarlarının daha bir tipi Another type of wedding Еще один тип свадебного аксес-
yeni evlənənlərin yatağından olan accessory is the zifaf kisasi or “small суара – «зифаф кисяси», или «сва-
mələfənin saxlanılması üçün nəzərdə wedding pouch,” designed to store дебный мешочек», предназначен-
tutulan zifaf kisəsidir (onu toy sheets from the bridal bed (which ный для хранения простыни с ложа
gecəsinin səhəri toplaşmış yaxınlara were shown to the assembled новобрачных (ее демонстрировали
nümayiş etdirirdilər). Bu zəngin relatives in the morning after the first собравшимся близким наутро
bəzədilmiş kisəciyi bir qayda olaraq, wedding night). This richly decorated после первой брачной ночи). Этот
gərdəkbaşından asırdılar. Muzeyin pouch is usually hung to gerdekbashy богато украшенный мешочек, как
kolleksiyasında qırmızı rəngin (lambrequin for a canopy). In the правило, подвешивали на «гердек-
tündündən şərab rənginədək olan museum’s collection there are three башы» (ламбрекен для полога). В
dolğun çalarlı məxmərdən tikilmiş such items, sewn from velvet in коллекции музея имеется три таких
üç belə əşya vardır. Onlardan ikisinin saturated shades of red from wine to предмета, сшитых из бархата насы-
ancaq ağız hissələri bəzədilib. burgundy. Two of them are decorated щенных оттенков красного цвета –
only at the neck. от винного до бордового. Два из них
Onlardan birinin (inv. № 4303) украшены только по горловине.
ağzına qızılı krujevalı lent tikilmiş, In one (inv. No. 4303), a golden
özü isə çox sadə qaragöz qaytanla lace braid is sewn at the neck, and У одного (инв. № 4303) к гор-
bəzədilib. O, eyni aralıqdan keçməklə, the neck itself is covered with a cord ловине пришита золотистая кру-
enli qızıl sapların iki köndələn qara (a simple garagez drawing) with a жевная тесьма, а сама горловина
saplarla hörülməsi ilə ərsəyə gətirilib. wide gold thread interwoven with прикрыта шнуром «гарагёз» очень
Digərində (inv. № 381) ağız hissəsinə two transverse black threads at equal простого рисунка – с перевивом
incə, sıx saçaqlı, qızılı lent tikilmişdir. intervals. In another (inv. No. 381), широкой золо́тной нити двумя
Ağızın özünü isə əvvəlki eksponatdan a golden braid with a long and thin поперечными черными нитями че-
fərqli olaraq daha geniş və mürəkkəb dense fringe is sewn to the neck. The рез равные промежутки. У другого
ornamentli qaragözlə bəzədilib: neck itself is again decorated with (инв. № 381) к горловине приши-
onun rəsmi romb və kətəbələrin garagez, but a much wider and more та золотистая тесьма с длинной
növbələşməsini xatırladan həndəsi complex version on an ornament than и тонкой густой бахромой. Саму
naxışdan ibarətdir. in the previous exhibit: its drawing горловину украшает «гарагёз», но
represents a geometrical pattern, гораздо более широкий и сложный
reminiscent of the alternation of по орнаменту, чем в предыдущем
rhombuses and cartouches (ketebe). экспонате: его рисунок представля-
ет собой геометрический узор, на-
поминающий чередование ромбов
и картушей (китабе).
158 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Zifaf kisəsi. Azərbaycan. XIX əsr.
Məxmər, ipək. Bafta, qaragöz. 18x13 sm.
12 sentyabr 1968-ci ildə muzeyə
daxil olmuşdur. İnv. № 381
Small wedding pouch (wedding accessory).
Azerbaijan. 19th century.
Velvet, silk. Lace, garagez. 18x13 cm.
Acquisition date: September 12, 1968. Inv. No. 381
Мешочек для простыни с брачного ложа
(атрибут свадебного обряда).
Азербайджан. XIX век. Бархат, шелк.
Тесьма, шнур «гарагёз». 18х13 см.
Дата поступления: 12 сентября 1968 года.
Инв. № 381
159E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Muzeyin kolleksiyasından olan And finally, another zifaf kisasi in И, наконец, еще один экземпляр
digər bir zifaf kisəsi, sözün əsl the museum’s collection looks more зифаф кисяси в коллекции музея
mənasında kisədən çox, yastı futlyar like a flat case rather than a pouch выглядит, скорее, как плоский фут-
kimi görünür. O, perimetr boyu in the truest sense of the word. The ляр, нежели как мешочек в прямом
asılmaq üçün ilgək rolunu da oynayan perimeter is lined with wide gold lace смысле слова. По периметру он
qızılı bafta ilə tərtib edilir. Məmulatın from which the loop for hanging is обшит широким золотым галуном,
səthi demək olar ki, tamamilə made. The surface is almost entirely из которого сделана и петелька для
simmetrik güləbətin tikmə ilə işlənmiş covered with symmetrical embroidery подвешивания. Поверхность изде-
“həyat ağacı” motivi ilə bəzədilib. Bu and the tree of life motif. On either лия почти сплошь покрыта симме-
üç yaruslu həyat ağacının sağ və sol side sit tiered tree birds, their beaks тричной золотошвейной вышивкой
tərəflərində xalq arasında məhəbbət turned toward each other, which с мотивом «древа жизни». По обе-
rəmzi sayılan üz-üzə dayanmış iki quş in the folkloric interpretation of им сторонам этого трехъярусного
təsvir edilib. ornaments means mutual love. древа изображены птицы, обра-
щенные клювами друг к другу, что
в народном толковании орнаментов
означает взаимную любовь.
Zifaf kisəsi. Qarabağ, Azərbaycan. XIX əsr.
Məxmər, ipək. Güləbətin, bafta. 20x15 sm.
15 dekabr 1988-ci ildə muzeyə
daxil olmuşdur. İnv. № 7432
Small wedding pouch (wedding accessory).
Karabakh, Azerbaijan. 19th century.
Velvet, silk. Gold embroidery, lace. 20x15 cm.
Acquisition date: December 15, 1988. Inv. No. 7432
Мешочек для простыни с брачного ложа
(атрибут свадебного обряда).
Карабах (Азербайджан). XIX век.
Бархат, шелк. Золотое шитье, тесьма. 20х15 см.
Дата поступления: 15 декабря 1988 года. Инв. № 7432
160 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
161E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Həm kiçik, həm də böyük ölçülü Religious objects, both large and Вышивкой богато украшались и
dini kult predmetləri də zəngin small, were decorated with rich предметы религиозного культа, как
şəkildə tikmələrlə bəzədilirdi. embroidery. The composition of some крупные, так и мелкие. Композиция
Belə predmetlərin bəzi tiplərinin items was quite fixed. For example, некоторых типов таких предметов
kompozisiyaları təsbit edilmiş namazlyk – prayer mats – are close in была достаточно фиксированной.
olurdu. Məsələn, namazlıq xalçaları structure to wall panels. In both cases Например, намазлыки – молит-
öz strukturlarına görə divar mihrab arches were depicted, and венные коврики – близки по своей
pannolarına yaxın idi. Hər iki halda one can see the tree of life on many структуре к настенным панно. И
kompozisiyada mehrab və bir çox namazlyk. However, the characteristic там, и тут изображались михраб-
namazlıqlarda həyat ağacı təsviri feature of namazlyk is the inscription ные арки, на многих намазлыках
verilirdi. Ancaq namazlıqların of religious content. можно увидеть древо жизни. Одна-
xarakterik cəhəti dini məzmunlu ко характерная черта намазлыков –
yazılardır. An example is the namazlyk надписи религиозного содержания.
dated 1845 made from kanaus,
1845-ci ilə aid qanauzdan tikilmiş using multicolored silk Примером может служить
və doldurma texnikası ilə müxtəlif threads in satin stitch embroidery намазлык 1845 года из канауса,
rəngli ipək saplarla tərtib olunmuş (inv. No. 2502). A tender floral расшитого гладью разноцветными
namazlıq (inv. № 2502) buna misal ola pattern, scattered on a blue field, шелками (инв. № 2502). Нежней-
bilər. Sürməyi sahədə səpələnmiş zərif is topped by a floral ornament in шую цветочную вязь, разбросанную
güllü yazını yuxarı haşiyədə nəbati the upper edging that contains по синему полю, венчает идеально
ornamentə ideal şəkildə əlavə edilən an inscription: “Holy Prophet вписанная в растительный орна-
kəlamlar tamamlayır: “Allahın salamı Muhammad. Peace be upon him & мент надпись в верхнем бордюре:
Məhəmməd Peyğəmbər və onun ailəsi his family.” The date of the mat’s «Мир Пророку Мухаммеду и его
üzərinə olsun”. Orada da namazlığın manufacture is indicated there. семье». Там же указана дата изго-
hazırlanma tarixi göstərilmişdir. Considering the accuracy of the товления коврика. Судя по аккурат-
İcranın səliqəliliyi, çoxlu sayda presentation and the courage to ности исполнения и смелости слож-
xırda detallardan ibarət cəsarətli undertake a complicated composition нейшей композиции, состоящей из
kompozisiyanın mürəkkəbliyi göstərir consisting of many small elements, множества мелких элементов, это
ki, bu tikmə adi evdar ustanın deyil, this work was not made by a работа не рукодельницы-домохо-
peşəkar sənətkarın əl işidir. Çox craftswoman/housewife, but by a зяйки, а профессионала. Вероятнее
güman ki, əsər sifarişlə emalatxanada professional. Most likely, the article всего, вещь была сделана на заказ –
tikilmişdir. Sürməyi fonda pastel was commissioned, perhaps in the возможно, в мастерской. Сочетание
çalarların uyğunluğu baxışları workshop. The combination of pastel пастельных оттенков на глубоком
məftun edir. Səpələnmiş nəfis nəbati shades on a deep blue background синем фоне пленяет взгляд – эта
ornament həqiqətən də cənnət bağını captivates the eyes – this scattering of россыпь изящных растительных
xatırladır. graceful plant elements really looks элементов действительно выглядит
like the Garden of Eden. как райский сад.
Tikmə. Namazlıq. Cənubi Azərbaycan. 1261 hicri/1845.
İpək, qanauz. Doldurma, güləbətin. 116x80 sm.
13 iyul 1974-cü ildə muzeyə daxil olmuşdur. İnv. № 2502.
Üzərindəki yazı: “Məhəmməd Peyğəmbərə və onun
ailəsinə salam olsun. 1261 hicri”
Namazlyk (prayer mat). Southern Azerbaijan. AH 1261/1845.
Silk, kanaus. Satin stitch, gold embroidery. 116x80 cm.
Acquisition date: July 13, 1974. Inv. No. 2502.
Inscription on: “Holy Prophet Muhammad.
Peace be upon him & his family. A.H. 1261”
Вышитый намазлык (молитвенный коврик). Южный Азербайджан.
1261 по хиджре/1845. Шелк, канаус. Вышивка гладью,
золотое шитье. 116х80 см. Дата поступления: 13 июля 1974 года.
Инв. № 2502. Надпись: «Мир пророку Мухаммеду и его семье.
1261 по хиджре»
162 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
163E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
164 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
165E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Digər dini kult əşyalarında yazı In other embroidered religious В других вышивках на предметах
kompozisiyada aparıcı rol oynaya objects, the inscription may even религиозного культа надпись может
bilər. XIX əsrin sonuna aid şaxsey- play a leading role in the composition. даже играть ведущую роль в компози-
vaxsey matəm mərasimləri üçün Such is the case with a late-19th-century ции. Такова, например, карабахская
bayraq kimi işlənən Qarabağ tikməsi Karabakh embroidery, a banner for the вышивка конца XIX века – знамя для
də (inv. № 1471) bu qəbildəndir. mourning procession on shahsey-vahsey, траурной процессии на шахсей-вах-
Qara məxmər üzərində üç güllü Ashura day, the mourning day of Shia сей (инв. № 1471). По черному бархату
kupon və üç ayrıca gül tikilmişdir. Muslims (inv. No. 1471). Three floral тамбуром вышиты три цветочных
Fon çox az doldurulmuş və qara rəng prints and three separate flowers are купона и три отдельных цветка. Фон
kompozisiyanın qavranılmasında chain stitch embroidered on black velvet. очень мало заполнен, и черный цвет
vacib rol oynayır. играет важную роль в восприятии
The background is slightly filled, композиции.
Mürəkkəb nəbati haşiyə yuxarı and black plays an important role in
hissədə iki düz xətdən ibarət hüzn how one perceives the composition. Замысловатая растительная кай-
ideyasını əks etdirən, türbələrin The intricate vegetative fringe at the ма вверху образует михраб из двух
gümbəzini xatırladan mehrab əmələ top forms a mihrab of two absolutely абсолютно прямых линий, напоми-
gətirir. Ərəbcə “Məhəmməd, Əli, straight lines, resembling the dome of нающий купол тюрбе (гробницы),
Fatimə, Həsən, Hüseyn” və “Rəhimli turbe (tombs), which invokes the idea что тоже отражает идею скорби.
və Mərhəmətli Allahın adı ilə” of sorrow. A significant ornamental Существенную роль в орнамен-
yazıları kompozisiyanın ornamental role is played by religious inscriptions тальном строе композиции играют
quruluşunda əhəmiyyətli rol oynayır. in Arabic: “Muhammad, Ali, Fatima, религиозные надписи на арабском,
Hassan, Hussein” and “In the name гласящие: «Мухаммед, Али, Фатима,
of Allah, the Entirely Merciful, the Гасан, Гусейн» и «Во имя Аллаха
Especially Merciful.” всемилостивого и милосердного».
166 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Tikmə. Qarabağ, Azərbaycan. XIX əsrin sonu. Məxmər, pambıq. Təkəlduz. 92x60 sm.
28 iyun 1971-ci ildə muzeyə daxil olmuşdur. İnv. № 1471.
Üzərindəki yazılar: “Allah”, “Məhəmməd, Əli, Fatimə, Həsən, Hüseyn”.
“Rəhimli və Mərhəmətli Allahın adı ilə”
Embroidery (banner for the mourning procession). Karabakh, Azerbaijan. Late 19th century.
Velvet, cotton. Chain stitch embroidery. 92x60 cm. Acquisition date: June 28, 1971. Inv. No. 1471.
Inscriptions on: “Allah”, “Muhammad, Ali, Fatima, Hassan, Hussein”.
“In the name of Allah, the Entirely Merciful, the Especially Merciful”
Вышивка (знамя для религиозных процессий). Карабах (Азербайджан). Конец XIX века.
Бархат, хлопок. Тамбурная вышивка. 92х60 см. Дата поступления: 28 июня 1971 года. Инв. № 1471.
Надписи: «Аллах», «Мухаммед, Али, Фатима, Гасан, Гусейн».
«Во имя Аллаха всемилостивого, милосердного»
167E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Tikmə. Qarabağ, Azərbaycan. 1331 hicri/1913.
Məxmər. Təkəlduz. 77x43 sm. 13 fevral 1974-cü ildə muzeyə daxil olmuşdur. İnv. № 2367
Üzərindəki yazı:
“Məhəmməd Peyğəmbərə və ailəsinə”
“Allahın salamı olsun”
“Allahdan başqa Allah yoxdur”
“Məhəmməd Allahın elçisidir”
“Peyğmbərin qızı Bətula (Fatimeyi Zəhra) və insanların yardımçısı olan Əli Əbu Talib oğluna salam olsun”
“Mömünlərin başçısı olan Əliyə və övladları Həsən və Hüseynin cəddinə salam olsun”
“Xəndək günü (Xəndək müharibəsində) İmam Əlinin vurduğu zərbə”
“Cənab İmam Əlinin bağçası”
“İbadət edənlərin ən yaxşısı”
“Allahım, hər kəs peyğəmbər xatirinə sənə əl uzadarsa sən o dərdlərə çarə qılarsan”
“Mən hər kimin mövlasıyamsa (rəhbəri), Əli, Həsən və Hüseyn də onun mövlasıdır”
“Cənnətdə süddən axar bir çay var”
“Cəmadül-əvvəl ayının 10-nu”
“Kərbəlayi Cabbar Əlizadənin işi”
“1331 hicri”
Embroidery. Karabakh, Azerbaijan. A.H. 1331/1913.
Velvet. Chain stitch embroidery. 77x43 cm. Acquisition date: February 13, 1974. Inv. No. 2367
Inscriptions on:
“Peace and blessings be upon Prophet Muhammad and his family”
“There is no God but Allah, and Muhammad is his messenger”
“Peace be upon Fatimei-Zahre al-Betul, daughter of the Prophet and Ali Abu Talib, the human defender”
“Peace be upon Ali, the Commander of the Faithful and the Parent of Hassan and Hussein”
“The blow inflicted by Imam Ali in the Battle of the ditch ̏
“The best [place] for the worshipers is the garden of [of the faithful] Imam Ali”
“If anyone stretches out his hands to you, in the name of the Prophet, help him in his troubles”
“Those who obey me, let them also obey Ali, Hassan and Hussein”
“A river of milk flows in paradise”
“The 10th day of the Jumada Al-Awwal month”
“Work of Kerbelai Jabbar Alizadeh”
“A.H. 1331”
Вышивка. Карабах (Азербайджан). 1331 по хиджре/1913.
Бархат. Тамбурная вышивка. 77х43 см. Дата поступления: 13 февраля 1974 года. Инв. № 2367.
Надписи:
«Мир и благословение пророку Мухаммеду и его семье»
«Нет Бога, кроме Аллаха, и Мухаммед – посланник его»
«Мир дочери Пророка Фатимеи-Захре аль-бетул и заступнику людскому Али Абу Талибу»
«Мир Али, повелителю правоверных и родителю Гасана и Гусейна»
«Удар, нанесенный Имамом Али в Битве у рва»
«Наилучшее [место] для молящихся – сад владыки [правоверных] Имама Али»
«Если кто протянет к тебе руки, прося о помощи именем Пророка, помоги ему в его бедах»
«Те, кто повинуются мне, да повинуются также Али, Гасана и Гусейна»
«В раю течет молочная река»
«10-е число месяца джумада аль-авваль»
«Работа кербелаи Джаббара Ализаде»
«1331 по хиджре»
168 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
169E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
170 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
171E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Möhürqabı. Azərbaycan. XIX əsr. Tirmə. Güləbətin. Dm-12 sm.
13 iyun 1973-cü ildə muzeyə daxil olmuşdur. İnv. № 2036
Case for a prayer stone (mohur). Azerbaijan. 19th century.
Termeh. Gold embroidery. D-12 cm.
Acquisition date: June 13, 1973. Inv. No. 2036
Футляр для молитвенной печати. Азербайджан. XIX век.
Тирме. Золотое шитье. Диаметр 12 см.
Дата поступления: 13 июня 1973 года. Инв. № 2036
Məkkədən gətirilmiş, xüsusi gildən Another religious accessory is a Аксессуаром, имеющим отноше-
hazırlanmış möhür üçün qablar da case for mohur — a prayer stone from ние к религиозному культу, является
dini kult aksessuarlarındandır. Möhür special clay brought from Mecca. и футляр для мохура – молитвенной
şiə müsəlmanlar tərəfindən namaz Mohur is used by Shia Muslims печати из особой глины, привезен-
vaxtı səcdədə alın qoymaq üçün during namaz: the person praying ной из Мекки. Мохур используется
istifadə edilir. Möhür əsasən yumru touches it to his forehead. Since the мусульманами-шиитами во время
olduğundan onun qabı 9–15 santimetr mohur has a circle form, its case is намаза – к нему прикладывают-
diametrə malik dairəvi formada olur. round, with a diameter of 9 to 15 cm, ся лбом. Поскольку мохур имеет
Bəzən onun asılması üçün ilgəkləri də sometimes with a hinge for hanging. форму круга, то футляр для него –
olurdu. Muzeyin kolleksiyasındakı Among the twenty four cases for круглый, диаметром 9–15 см, иногда
24 möhür qabından 5-i tirmədən, mohur in the museum’s collection, five с петелькой для подвешивания. Из
qalanları məxmərdən tikilərək qızılı are sewn from termeh, while the others двадцати четерех футляров для мо-
saplarla tərtib edilib. are made of velvet and embroidered хура в коллекции музея пять сшиты
with gold. из тирме, остальные – из бархата и
Tirmədən olan nümunələrdən biri расшиты золотом.
(inv. № 2036) mərkəzdə səkkizguşəli Among those from termeh, one
ulduz və ya səkkizləçəkli gül şəklində (inv. No. 2036) is decorated with gold Среди тех, что из тирме, один
güləbətin tikmə ilə bəzədilib. embroidery in the form of an eight- (инв. № 2036) украшен золотошвей-
pointed star or petalled flower in the ной вышивкой в виде восьмиконеч-
center. ной звезды или восьмилепесткового
цветка по центру.
172 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Möhürqabı. Azərbaycan. XIX əsr. Möhürqabı. Bakı, Azərbaycan. XX əsrin əvvəli.
Məxmər, ipək. Güləbətin, qaragöz. Dm-9,5 sm. Məxmər. Güləbətin, qaragöz. Dm-14 sm.
5 aprel 1972-ci ildə muzeyə daxil olmuşdur. İnv. № 1648 24 iyun 1984-cü ildə muzeyə daxil olmuşdur. İnv. № 6273
Case for a prayer stone (mohur). Azerbaijan. 19th century. Case for a prayer stone (mohur). Baku, Azerbaijan. Early 20th century.
Velvet, silk. Gold embroidery, garagez. D-9,5 cm. Velvet. Gold embroidery, garagez. D-14 cm.
Acquisition date: April 5, 1972. Inv. No. 1648 Acquisition date: June 24, 1984. Inv. No. 6273
Футляр для молитвенной печати. Азербайджан. XIX век. Футляр для молитвенной печати. Баку (Азербайджан). Начало XX века.
Бархат, шелк. Золотое шитье, шнур «гарагёз». Диаметр 9,5 см. Бархат. Золотое шитье, шнур «гарагёз». Диаметр 14 см.
Дата поступления: 5 апреля 1972 года. Инв. № 1648 Дата поступления: 24 июня 1984 года. Инв. № 6273
Bəzi qablar kənardan qaragözlə, The edges of some cases are По краю некоторые футляры
digərləri isə başqa tip qaytanla trimmed with garagez; the others отделаны шнуром «гарагез»,
bəzədilmişdir. Bu möhürqablarının with another type of cord. The motifs другие – иным типом шнура. Мо-
üzərindəki güləbətin ornament of embroidery ornaments on such тивы золотошвейных орнаментов
motivlərindəki səkkizguşəli ulduz stamps are usually eight-pointed stars на таких печатях обычно представ-
və ya səkkizləçəkli gül təsvirlərini bu or eight-petalled flowers, referring ляют собой восьмиконечные звезды
ulduzların (rub əl hizb) Azərbaycan to the role of the eight-pointed star или восьмилепестковые цветки, что
bəzək sənətində müsəlman rəmzi (rub-al-hizb) as a Muslim symbol in можно связать с ролью восьмико-
kimi oynadıqları rolla izah etmək Azerbaijani ornamentation. Other нечной звезды (руб-аль-хизб) как
olar. Nadir hallarda digər rəmzlərə, symbols are less common, such мусульманского символа в азер-
məsələn, həyat ağacına rast gəlinir as the stylized tree of life байджанской орнаментике. Реже
(inv. №№ 1648, 6273). (inv. No.No. 1648 and 6273). встречаются иные символы: напри-
мер, стилизованное древо жизни
(инв. №№ 1648 и 6273).
173E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Möhürqabı. Azərbaycan. XIX əsr.
Məxmər, ipək. Güləbətin. Dm-15 sm.
9 avqust 1988-ci ildə muzeyə daxil olmuşdur. İnv. № 7321
Case for a prayer stone (mohur). Azerbaijan. 19th century.
Velvet, silk. Gold embroidery. D-15 cm.
Acquisition date: August 9, 1988. Inv. No. 7321
Футляр для молитвенной печати. Азербайджан. XIX век.
Бархат, шелк. Золотое шитье. Диаметр 15 см.
Дата поступления: 9 августа 1988 года. Инв. № 7321
174 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
Möhürqabı. Azərbaycan. XIX əsr.
Məxmər. Güləbətin, qaragöz. Dm-15 sm.
7 yanvar 1971-ci ildə muzeyə daxil olmuşdur. İnv. № 963
Case for a prayer stone (mohur). Azerbaijan. 19th century.
Velvet. Gold embroidery, garagez. D-15 cm.
Acquisition date: January 7, 1971. Inv. No. 963
Футляр для молитвенной печати. Азербайджан. XIX век.
Бархат. Золотое шитье, шнур «гарагёз». Диаметр 15 см.
Дата поступления: 7 января 1971 года. Инв. № 963
175E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
176 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Möhürqabı. Bakı, Azərbaycan. XX əsrin əvvəli.
İpək, məxmər. Güləbətin. Dm-14 sm.
8 aprel 1977-ci ildə muzeyə daxil
olmuşdur. İnv. № 3473
Case for a prayer stone (mohur).
Baku, Azerbaijan. Early 20th century.
Silk, velvet. Gold embroidery. D-14 cm.
Acquisition date: April 8, 1977. Inv. No. 3473
Футляр для молитвенной печати.
Баку (Азербайджан). Начало XX века.
Шелк, бархат. Золотое шитье. Диаметр 14 см.
Дата поступления: 8 апреля 1977 года. Инв. № 3473
177E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Azərbaycanlıların məişətinin A notable handicraft in the Примечательной рукодель-
nəzərə çarpan digər əllə tikilmiş traditional lives of Azerbaijanis was a ной деталью традиционного быта
bir detalı müqəddəs Quran kitabını case in which to keep the Holy Book, азербайджанцев был футляр для
saxlamaq üçün olan qablar idi. Hər the Koran. A copy of the Koran was in хранения священной книги – Ко-
bir evdə Quranın nüsxəsi var idi. every house. Everyone tried to keep рана. Экземпляр Корана имелся в
Onu evdə “dünyəvi olan hər şeydən” it as far away from the ground as каждом доме. Его старались хра-
üstün yerləşdirmək üçün yerdən possible, higher than any other objects нить как можно более далеко от
mümkün qədər hündürdə, hər şeydən in the house, so that the Holy Book земли – выше, чем любую другую
yuxarıda saxlamağa çalışırdılar. Bu would be “above all that is earthly.” вещь в доме, чтобы священная
məqsədlə bəzən evlərdə məxsusi For this purpose, some houses had книга находилась как бы «превы-
olaraq Quran saxlamaq üçün çox special small niches placed at a high ше всего земного». С этой целью
hündür bir yerdə xüsusi oyuqlar altitude from the floor specifically for в домах некоторых типов даже
düzəldirdilər. Belə oyuqlara Qala the storage of the Koran. Such niches делались особые маленькие ниши
Dövlət Tarix-Etnoqrafik Qoruğundakı can be seen, for example, in ancient на большой высоте от пола – специ-
kimi qədimi evlərdə rast gəlmək olar. houses in the Gala State Historical ально для хранения Корана. Такие
and Ethnographic Reserve. ниши можно увидеть, к примеру,
Çox zaman nəsildən-nəslə в старинных домах в Государствен-
ötürülən Quran kitablarına hörmət As a sign of reverence for the Holy ном историко-этнографическом
əlaməti olaraq, eləcə də onların Book, as well as to better preserve заповеднике «Гала».
qorunub saxlanması məqsədilə home-made copies of the Koran,
onları xüsusi qablarda saxlayırdılar. many of which were passed from В знак почтения к священной
Həmin qablarda Quranı yola çıxarkən generation to generation, they were книге, а также для лучшей сохранно-
də aparmaq olardı. Kitabları çox stored in cases. A Koran in a case сти домашних экземпляров Корана,
zaman taxta mücrülər, ya parçadan was convenient to take on a trip. многие из которых передавались
zərfə qoyar, bəzən isə bahalı This case was either a casket, usually из поколения в поколение, их было
parçaya bükürdülər. Quran üçün wooden, or an envelope of fabric, and принято хранить в футлярах. Коран в
zərf formalı qablar xalq ustaları sometimes just a piece of expensive них было удобно также брать с собой
tərəfindən məharətlə bəzədilirdi. fabric, within which the book was в дорогу. Такой футляр представлял
Onlar məxmər, tirmə, qalın ipək wrapped. Envelope-like cases for the собой либо шкатулку, обычно де-
(xara, qanauz) və digər bu kimi bahalı Koran were skillfully decorated by ревянную, либо конверт из ткани, а
parçalardan tikilirdi. Astar olaraq folk craftswomen. They were made иногда – просто кусок дорогой ткани,
çitə bənzər daha sadə parçalardan of expensive fabrics such as velvet, в который оборачивали книгу. Футля-
istifadə olunsa da, bəzən atlas kimi termeh, and dense silk (moiré, kanaus). ры-конверты для Корана искусно изу-
bahalı materiala da rast gəlinirdi. The linings were simpler, like chintz, крашивались народными мастерица-
Bu əşyalar kvadrat formalı idi. but sometimes expensive fabrics like ми. Они изготавливались из дорогих
Bahalı parçanın dörd küncünü içəri satin were used. These articles were тканей – бархата, тирме, плотного
doğru qatlayardılar. Onun üç aşağı square. Four corners of a square piece шелка (муара, канауса) и т.д. На под-
küncünü iki perpendikulyar tikişlə of expensive fabric were wrapped кладку шли ткани попроще, вроде
birləşdirir, dördüncü küncü isə inside. The three lower corners were ситца, но иногда использовались и
sərbəst saxlayaraq özünəməxsus ağzı joined by two perpendicular seams дорогие, типа атласа. По форме эти
bağlanan zərf qapağı yaradırdılar. between them, forming an envelope, предметы были квадратными. Четыре
Məhz qapaq yerləşən tərəf zərfin üz while the edge of the fourth top угла квадратного куска дорогой ткани
tərəfi hesab olunduğundan onun corner was left free in order to be the заворачивали внутрь. Три нижних
kənarları, bəzən isə bütün səthi closing flap of the envelope. Since the угла двумя перпендикулярными друг
ornamentə üstünlük verilməklə flap and the valve were located on the другу швами соединяли между собой,
zəngin şəkildə bəzədilirdi. front of the case, the edge of the valve, образуя конверт, а край четвертого,
and sometimes all of its surface, was верхнего угла оставляли свободным –
often richly decorated, accentuating получался своего рода закрывающий
the ornament. клапан конверта. Так как лицевой сто-
роной футляра считалась именно та,
с которой находился клапан, то край
клапана, а иногда и всю его поверх-
ность зачастую украшали особенно
богато, делая на этом месте акцент в
орнаменте.
178 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Quranqabı. Azərbaycan. XX əsrin əvvəli.
Məxmər. Güləbətin. 13x9 sm.
7 yanvar 1971-ci ildə muzeyə
daxil olmuşdur. İnv. № 980
Koran case. Azerbaijan. Early 20th century.
Velvet. Gold embroidery. 13x9 cm.
Acquisition date: January 7, 1971. Inv. No. 980
Футляр для Корана. Азербайджан. Начало XX века.
Бархат. Золотое шитье. 13х9 см.
Дата поступления: 7 января 1971 года. Инв. № 980
Azərbaycan Xalça Muzeyinin The collection of the Azerbaijan В коллекции Азербайджанского
kolleksiyasında on bir ədəd Carpet Museum has eleven examples музея ковра имеется одинадцать
Quranqabı saxlanılır. Əlbəttə, of Koran cases. Of course, among экземпляров футляра для Корана.
onların içərisində güləbətin kimi them are those decorated with Конечно, среди них есть и украшен-
zəngin və mürəkkəb texnikada a rich and complex kind of ные таким богатым и сложным ви-
bəzədilmiş nümunələr də var. embroidery, such as gold. One дом вышивки, как золотошвейная.
Məxmərdən olan bu qablardan biri such case (inv. No. 980), velvet and Один из таких футляров
(inv. № 980) güləbətin tikməli, dörd embroidered with gold, is adorned (инв. № 980), бархатный и расши-
ədəd romb əmələ gətirən kvadratlarda with four octagonal elements тый золотом, украшен четырьмя
səkkizguşəli elementlə bəzədilmiş inscribed in squares, and those, in восьмиугольными элементами,
nümunədir. Künclərdə üçbucaqlı turn, also make a square – or, more вписанными в квадраты, а те, в
nəbati elementlər təsvir edilib. precisely, a rhombus. Triangular plant свою очередь, тоже составляют
elements are located at the corners. квадрат – точнее, ромб. По углам
расположены треугольные расти-
тельные элементы.
179E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Quranqabı. Azərbaycan. XX əsrin əvvəli.
Məxmər, pambıq. Güləbətin. 23x23 sm.
13 iyul 1974-cü ildə muzeyə daxil olmuşdur. İnv. № 2503
Koran case. Azerbaijan. Early 20th century.
Velvet, cotton. Gold embroidery. 23x23 cm.
Acquisition date: July 13, 1974. Inv. No. 2503
Футляр для Корана. Азербайджан. Начало XX века.
Бархат, хлопок. Золотое шитье. 23х23 см.
Дата поступления: 13 июля 1974 года. Инв. № 2503
İki rəngli – qırmızı və yaşıl An even more skillfully Еще более искусной вышивкой
məxmərdən hazırlanmış eksponat embroidered gold decorated object золотом украшен экспонат
(inv. № 2503) qızılı saplarla daha (inv. No. 2503) is sewn from red and (инв. № 2503), сшитый из бархата
böyük məharətlə tərtib edilib. green velvet of two colors. The valve двух цветов – красного и зеленого.
Bu nümunənin qapağında iri is embroidered with a large eight- На клапане у него вышит крупный
səkkizguşəli zanbağa bənzər gül pointed flower; its edges and lower восьмиконечный цветок, края
tikilmişdir. Qapağın kənarları və part are decorated with a complex клапана и нижней части отделаны
aşağı hissəsi zanbağa bənzər güllər, symmetrical ornament depicting сложным симметричным
onun saplağı, yarpaqları və bu naxışa flowers similar to lilies, their stalks, орнаментом, изображающим
yerləşdirilmiş quşları təsvir edən leaves, and birds. The rest of the цветы, похожие на лилии, их
mürəkkəb simmetrik ornamentlə surface, on a red background, is стебли, листья и вписанных в этот
işlənilib. Qırmızı fonun qalan covered with an ornament узор птиц. Остальная поверхность,
səthi butanı xatırladan ornamentlə recalling buta. на красном фоне, покрыта
bəzədilib. орнаментом, напоминающим бута.
180 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
181E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Quranqabı. Bakı, Azərbaycan. XIX əsrin sonu.
Atlas, qanauz. Güləbətin. 23x15 sm.
15 dekabr 1978-ci ildə muzeyə
daxil olmuşdur. İnv. № 4013
Koran case. Baku, Azerbaijan. Late 19th century.
Satin, kanaus. Gold embroidery. 23x15 cm.
Acquisition date: December 15, 1978. Inv. No. 4013
Футляр для Корана. Баку (Азербайджан).
Конец XIX века. Атлас, канаус. Золотое шитье. 23х15 см.
Дата поступления: 15 декабря 1978 года. Инв. № 4013
Al atlas astarlı, yaşıl qanauzdan One Koran case of green Сдержанным, но оттого не менее
olan nümunə (inv. № 4013) kanaus with a scarlet satin lining элегантным орнаментом отличается
rənglərinin neytral olmasına (inv. No. 4013) is characterized экземпляр футляра для Корана из
baxmayaraq, olduqca zərif bəzəyi ilə by a discreet, but no less elegant зеленого канауса на алой атласной
seçilir. Tünd yaşıl parçanın səthi hər ornament. The surface of the dark подкладке (инв. № 4013). Поверх-
birinin içərisinə qızılı saplarla dairə green fabric is divided by a gold ность темно-зеленой ткани поделена
tikilmiş romblara bölünüb. Qapağın seam on the rhombi, each of which золотошвейным швом на ромбы,
və aşağı tərəfinin kənar xətti boyunca has a gold embroidered circle inside. и в каждый вписан вышитый золо-
bu dairələr öz aralarında ornamentin These circles are connected by the том круг. По линии края клапана и
kiçik əyri elementləri ilə birləşdirilib. ornament’s small curved elements нижней части эти круги соединены
Özü də bu fraqmentlərdə metal along the valve’s edge and lower part, между собой небольшими изогнуты-
sapların fərqli çalarları məmulatın and the metallic thread’s tint in these ми элементами орнамента, причем
koloritinə rəngarənglik bəxş edir. fragments is slightly different, giving оттенок металлической нити в этих
the color some variety. фрагментах несколько иной, что
придает некоторое разнообразие
колориту изделия.
182 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
183E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
184 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Geyim əşyaları
XVIII əsr Azərbaycan kostyumunun, xüsusilə də qadın geyiminin
mühüm tarixi inkişaf mərhələsi olmuşdur. Bu Bakı, Quba, Şamaxı,
Qarabağ, Naxçıvan, Gəncə, Lənkəran və digər müstəqil xanlıqların
yaranmasından irəli gəlirdi. Xanlıqlar arasında iqtisadi şəraitin
müxtəlifliyi onların əhalisinin geyimindəki material və bəzəklər
arasında fərqliliyi də şərtləndirirdi. Bu müxtəliflik Azərbaycanda milli
geyimlərin əksər hissəsinin gündəlik istifadədən çıxmasına qədər, yəni
təxminən keçən əsrin ortalarına qədər davam etdi.
Articles of clothing
The 18th century was an important historical stage in the development
of Azerbaijani costumes, especially women’s costumes. This was due
to the emergence of independent khanates in Baku, Guba, Shamakha,
Karabakh, Nakhchivan, Ganja, Lankaran, and others. Differences
in economic conditions between the khanates dictated differences in
the population’s clothing material and decoration. These differences
remained unchanged until the everyday use of national clothing in
Azerbaijan declined – that is, until the middle of the last century.
Предметы одежды
Важным историческим этапом развития азербайджанского
костюма, особенно женского, стал XVIII век. Это было обусловлено
возникновением независимых ханств в Баку, Губе, Шамахе,
Карабахе, Нахчыване, Гяндже, Лянкаране и в других регионах.
Различия в экономических условиях между ханствами диктовали
различия в материалах и отделке одежды их населения. Они
сохранялись вплоть до того времени, когда национальная одежда
в Азербайджане в качестве повседневной по большей части вышла
из употребления – то есть примерно до середины прошлого
столетия.
185E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Milli geyim nümunəsinin Often, the national garment’s По отделке и материалу
Azərbaycanın hansı bölgəsində decoration and material made it предмета национальной одежды
hazırlandığını çox vaxt onun material possible to determine accurately in зачастую можно безошибочно
və bəzəkləri əsasında səhvsiz which region of Azerbaijan it was определить, в каком регионе
müəyyən etmək olur. Geyimin made. Embroidery of one kind or Азербайджана она была
bəzədilməsində bu və ya digər növ another played an important role изготовлена. Важную роль в
tikmələr mühüm rol oynayırdı. in decoration. Sometimes it acted отделке играла вышивка того или
Bəzən tikmə geyimdə müstəqil as an independent decoration, but иного вида. Иногда она выступала
tərtibat elementi kimi çıxış edir, lakin much more often it was combined в качестве самостоятельного
çox vaxt o, müxtəlif növ lentlərdən with other types of decoration, from декора, но гораздо чаще сочеталась
tutmuş metal lövhəciklərə qədər digər various kinds of ribbons to metal с иными видами отделки,
bəzəkləri tamamlayırdı. İstənilən plates. In any case, many objects от разного рода тесьмы до
halda bədii tikmə Azərbaycan Xalça within the textiles collection of the металлических бляшек. В любом
Muzeyinin tekstil kolleksiyasının Azerbaijan Carpet Museum feature случае, вышивка – основное и
bir çox eksponatlarının əsas və embroidery as their chief and неповторимое украшение многих
təkrarolunmaz bəzəyidir. distinctive mode of decoration. экспонатов текстильной коллекции
Азербайджанского музея ковра.
186 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Azərbaycanda bir sıra əsrlər For a number of centuries, the Наиболее распространенным
boyu o cümlədən, qadınların da most common type of outerwear in видом верхней одежды, причем не
geyindiyi ən geniş yayılmış üst geyim Azerbaijan, not only for women, was только женской, в Азербайджане на
növü dar, belə kip oturan, astarlı an arkhalyg: tight, slim waisted, and протяжении ряда веков был арха-
arxalıq olmuşdur. Qadın arxalığının lined. Women’s arkhalyg had a low лыг – узкий, в талию, на подкладке.
düzbucaqlı formada, dəyirmi künclü, neckline on the breast in the form of Женский архалыг имел глубокий
dərin yaxa kəsiyi olurdu. Arxalıq a square with rounded corners and вырез на груди в форме каре со
sinə altında qarmaqlı ilgək və ya was fastened under the breast with скругленными углами и застежку
düymələrlə bağlanırdı. Arxalığa hooks or buttons. Below the waist, под грудью – на крючках или пуго-
beldən aşağı qırçınlı və ya qatlama the basque was made with folds вицах. Ниже талии делалась баска
büzmə qoyulurdu. Bəzən qısa, bəzən or gathers, sometimes short, and в складку или в сборку – иногда ко-
isə kifayət qədər uzun olurdu. Qadın sometimes quite long, reaching the роткая, а иногда достаточно длин-
arxalığının qolları çiyindən dirsəyə middle of the thighs. The sleeves of ная, доходящая до середины бедер.
qədər mütləq ensiz olub, dirsəkdən the women’s arkhalyg from shoulder Рукава женского архалыга от плеча
aşağı isə müxtəlif cür: uzun və dar to elbow were necessarily tight, and до локтя обязательно были узки-
yalançı qolları, bəzən də enli, biləyə from below the elbow there could be ми, а от локтя и ниже могли быть
doğru genişlənən ola bilərdi. variations: there were long and tight вариации: бывали длинные и узкие
false sleeves, and there were also wide ложные рукава, а бывали и широ-
Arxalığı mübaliğəsiz olaraq bütün sleeves, bell-bottomed to the wrist. кие, расклешенные к запястью.
əhali – qadın və kişilər, uşaq və
böyüklər, kasıb və varlılar geysə də, Since, without exaggeration, the Поскольку архалыг носило, без
ona işlədilən materiallar satin kimi ən entire population used to wear the преувеличения, все население – и
ucuz parçadan ən bahalı atlasa qədər arkhalyg – women and men, adults женщины, и мужчины, и взрослые,
dəyişirdi. and children, the rich and the poor – и дети, и богатые, и бедные, то вари-
variations of materials for arkhalyg анты материалов для него колеба-
Kişi arxalığı, ümumilikdə bütün ranged from the cheapest, like glazed лись от самых дешевых вроде сатина
kişi geyimləri kimi nadir hallarda cotton, to the most expensive, like до самых дорогих типа атласа.
təmtəraqlı işləmələrlə fərqlənirdi satin.
(kişilərdə müxtəlif təbəqələr arasında Мужской архалыг, как и вся
geyim fərqi materiallara əsasən idi). Men’s arkhalyg, like all menswear мужская одежда в целом, редко
Əvəzində qadın geyimində arxalıq in general, rarely differed in their отличался роскошной отделкой
bəzəkləri böyük müxtəlifliyi ilə luxurious decoration (for men, the (у мужчин градация одежды между
səciyyələnirdi. Arxalığın həm ətəyi, gradation of clothing from social сословиями шла в основном по
həm də qolları bəzədilir, lakin ən class to social class was mainly based материалу). Зато в женской одежде
çox onun yaxası boyu xəz haşiyə, on fabric). But in women’s clothing, наблюдалось огромное разнообра-
güləbətin, qaragöz, içi boş qızıl arkhalyg decorations varied greatly. зие отделок архалыга. Украшали
asmalarla zəngin dekoruna üstünlük его и по подолу, и по краю рукавов,
verilirdi. Tikmələrlə bəzədildikdə isə Women adorned it both along the но богаче всего по вырезу воро-
dekor yaxanın kənarları ilə yanaşı, hem and on the edge of the sleeves, та – меховой оторочкой, галуном,
geyimin bütün səthini, qolların və but the neckline of the collar was «гарагёзом», дутыми золотыми
ətəyin aşağısını həm arxadan, həm də highly ornate, with fur trim, a band, подвесками и т.д. Если же в ход
qabaqdan əhatə edirdi. garagez, filled gold pendants, and шла вышивка, то тут уже деко-
other items. If embroidery was used, ром охватывались не только края
Bəzən təmtəraqlı, zəngin then the decoration covered not only ворота, низ рукавов и подол, но и
bəzədilmiş qadın arxalığı həmin the collar’s edges, the bottom of the вся поверхность изделия, причем не
üslubda olan üst tuman-yubka ilə dəst sleeves, and the hem, but also the entire только спереди, но и сзади.
təşkil edirdi. Bu, üst tuman adlanan surface of the garment, both front and
yubka idi: alt paltarı ilə onun arasında rear. Sometimes the ornate ceremonial Иногда парадный, богато
dolğunluq təsəvvürü yaratmaq women’s arkhalyg formed part of a set, украшенный женский архалыг
məqsədi ilə bir neçə ara tuman along with an elegant skirt – tuman – in составлял комплект с нарядной
geyilirdi. the same style. This was the so-called юбкой-туманом в том же стиле.
upper skirt: beneath it, in addition to a Это была так называемая верхняя
lower skirt, were intermediate skirts to юбка: под ней, помимо нательной
make it puffy. нижней, носили еще несколько
промежуточных – для пышности.
187E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
188 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
189E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Arxalıq. Qarabağ, Azərbaycan. XIX əsrin sonu.
Məxmər, pambıq. Təkəlduz. Uz-45 sm.
31 iyul 2000-ci ildə muzeyə daxil olmuşdur.
İnv. № 8610
Arkhalyg (women’s outwear). Karabakh, Azerbaijan.
Late 19th century. Velvet, cotton.
Chain stitch embroidery. L-45 cm.
Acquisition date: July 31, 2000. Inv. No. 8610
Архалыг (верхняя женская одежда).
Карабах (Азербайджан). Конец XIX века.
Бархат, хлопок. Тамбурная вышивка.
Длина 45 см. Дата поступления: 31 июля.
2000 года. Инв. № 8610
Tuman. Qarabağ, Azərbaycan. XIX əsrin sonu.
Məxmər, pambıq. Təkəlduz. Uz-84 sm.
31 iyul 2000-ci ildə muzeyə daxil olmuşdur.
İnv. № 8609
Tuman (skirt). Karabakh, Azerbaijan. Late 19th century.
Velvet, cotton. Chain stitch embroidery. L-84 cm.
Acquisition date: July 31, 2000. Inv. No. 8609
Туман (юбка). Карабах (Азербайджан). Конец XIX века.
Бархат, хлопок. Тамбурная вышивка.
Длина 84 см. Дата поступления: 31 июля.
2000 года. Инв. № 8609
190 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Azərbaycan Xalça Muzeyinin The collection of the Azerbaijan В коллекции Азербайджанского
kolleksiyasında Qarabağda XIX Carpet Museum houses arkhalyg and музея ковра хранится комплект
əsrin sonlarında yaradılmış arxalıq skirt set, created at the end of архалыга и юбки, созданный в конце
və tuman dəsti (inv. №№ 8610, the 19th century in Karabakh XIX века в Карабахе (инв. №№ 8610,
8609) qorunub saxlanılır. Al- (inv. No.No. 8610, 8609). On purple 8609). На пурпурном бархате цветут
qırmızı məxmər üzərində sarı və velour, huge pink roses bloom, огромные розовые розы, окруженные
yaşıl yarpaqların, xırda qönçələrin surrounded by yellow and green желтыми и зелеными листьями
əhatəsində iri çəhrayı qızılgüllər çiçək leaves and unopened small buds. и нераспустившимися мелкими
açır. Təkəlduz üsulunda nəfis tikmə The fine tambour-stitched embroidery бутонами. Тонкая вышивка тамбуром
bitki ornamentinin əyrilərini olduqca perfectly conveys all the curves of the отлично передает все изгибы
məharətlə əks etdirir. Bu gül dəstələri plant pattern. These bouquets on the растительного узора. Эти букеты
tuman üzərində bir-birindən xeyli skirt go in even rows at a considerable на юбке идут ровными рядами, на
aralı düz cərgələrlə uzanır, arxalığın distance from each other, and on the значительном расстоянии друг от
isə sinəsini və qollarının aşağı arkhalyg they decorate the breast друга, а на архалыге украшают грудь
genişlənən hissəsini bəzəyir. and the lower bell-bottomed part of и нижнюю расклешенную часть
the sleeves. рукавов.
Arxalıq və tumanın ətəyini
mürəkkəb buta ornamentli enli haşiyə The lower edge of the arkhalyg, Подол архалыга, как и подол
bəzəyir. Həm də arxalığın haşiyəsi like the lower edge of the skirt, is юбки, украшает широкая кайма со
tuman haşiyəsinin kiçildilmiş təkrarı decorated with a wide band with a сложным орнаментом из буты, при-
kimi çıxış edir. Haşiyənin rapportu composite ornament of buta (paisley), чем кайма на архалыге – уменьшен-
kimi aşağıda birləşən, arasında çiçək while the band on the arkhalyg is a ная копия каймы на юбке. Раппортом
bitən, bir-birinə baxan cüt butadan reduced copy of the band of the skirt. каймы служат два одинаковых фраг-
ibarət iki eyni fraqment çıxış edir. Two identical fragments repeat on мента: две обращенные друг к другу
Fraqmentlərin birində hər iki buta the band: two butas facing each other, буты, соединенные внизу, между
çəhrayı, daxilindəki naxışı mavi, connected at the bottom, between которыми вырастает цветок. В одном
digərində isə əksinə, hər iki buta which a flower grows. In one of the из фрагментов обе буты – розовые, с
mavi, daxili ornamenti isə çəhrayıdır. fragments both butas are pink, with a голубым орнаментом внутри, в дру-
Bütün hallarda onların arasındakı sarı blue ornament inside; in the other one гом они, наоборот, голубые с розовым
özəkli çiçək isə çəhrayıdır. Haşiyənin they are, on the contrary, blue with орнаментом внутри. Цветок меж-
koloriti al-qırmızı fonda tikilmiş gül a pink ornament inside. The flower ду ними во всех случаях розовый с
dəstələrini və fonun özünü ahəngdar between them in all cases is pink with желтой сердцевиной. Колорит каймы
şəkildə birləşdirir. a yellow core. The color of the band гармонично объединяет вышитые по
harmoniously combines with the пурпурному фону букеты
bouquets embroidered on a purple и сам фон.
background and with the
background itself.
191E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Azərbaycan milli geyimində In the Azerbaijani national Помимо архалыга в
arxalıqla yanaşı, qadın üst geyimlərinin costume, there was a large variety азербайджанском национальном
müxtəlif uzunluq və fasonlarda bir sıra of women’s outerwear in different костюме существовал целый ряд
növləri də mövcud idi. lengths and styles in addition to the разновидностей женской верхней
arkhalyg. одежды – разной длины и разных
Qadın kostyumunun ənənəvi фасонов.
əsasını təşkil edən köynəyin üstündən Over the shirt, which traditionally
bədənə kip oturan çəpkən də formed the basis of women’s costumes, Поверх рубахи, традиционной
geyirdilər. İmkanlı ailədən olan qız women wore a tight-fitting chepken, основы женского костюма, носили
və gəlinlərin çəpkəni adətən məxmər which for wealthy women and girls плотно прилегающий чепкен,
və ya tirmə kimi yaraşıqlı, bahalı was made of elegant expensive fabric, который у обеспеченных женщин и
parçadan tikilirdi. usually of velour or termeh. девушек был из нарядной дорогой
ткани – обычно из бархата или тирме.
Muzeyin kolleksiyasında A late 19th-century example of the
saxlanılan açıq rəngli pambıq astarlı, chepken from the museum’s collection Образец чепкена из коллекции
tünd qırmızı məxmərdən tikilmiş (inv. No. 8480) was sewn from музея (инв. № 8480), датируемый
çəpkən nümunəsi (inv. № 8480) burgundy velour with a light cotton концом XIX века, сшит из
XIX əsrin sonuna aiddir. Onun lining. It was adorned with a golden бордового бархата на светлой
bortları üzrə və qollarının qırağı, braid along the breast and the lower хлопчатобумажной подкладке.
həmçinin aşağısında çapıq adlanan edge of the sleeves, and also along Он украшен золотистой тесьмой
yan çıxıntı (çıxıntı vizual şəkildə beli the hem, including a complex cut по бортам и низу рукавов, а также
incə göstərirdi) da daxil olmaqla below that created a slight projection, по подолу, включая сложный
ətəyi qızılı lentlə bəzədilmişdir. which was called chapyg (this feature разрез внизу с боковым выступом,
Lakin çəpkənin əsas bəzəyini onun visually made the waist slimmer). But который назывался чапыг (выступ
qollarının aşağısındakı enli güləbətin the main decoration of this chepken is этот визуально делал талию
tikmə zolağı təşkil edir. Bu saplaq a wide gold-embroidered strip that тоньше). Но главным украшением
üstündə hər iki yandan buruqları olan pipes the lower edge of the sleeves. этого чепкена является широкая
palmet cərgəsidir. Belə irihəcmli və This is a series of palmettes, each on золотошвейная полоса вышивки,
zəngin ornament çəpkəndə məhdud a stem with two tendrils on the sides. охватывающая каймой низ рукавов.
səthi əhatə etsə də, ona yaraşıqlı Such large and rich ornamentation, Это ряд пальметт, каждая на стебле
əzəmət gətirir. despite the locality of its placement, с двумя завитками по бокам. Такой
gives splendor to the whole dress. крупный и богатый орнамент,
несмотря на локальность своего
размещения, придает великолепие
всему наряду.
192 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Çəpkən. Azərbaycan. XIX əsrin sonu.
Məxmər, pambıq. Güləbətin. Uz-54 sm.
11 avqust 1995-ci ildə muzeyə
daxil olmuşdur. İnv. № 8480
Chepken (women’s outerwear).
Azerbaijan. Late 19th century.
Velvet, cotton. Gold embroidery. L-54 cm.
Acquisition date: August 11, 1995. Inv. No. 8480
Чепкен (верхняя женская одежда).
Азербайджан. Конец XIX века.
Бархат, хлопок. Золотое шитье. Длина 54 см.
Дата поступления: 11 августа 1995 года. Инв. № 8480
193E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Küləcə. Küləcə çox halda Naxçıvan Kulaja is a type of women’s Кюляджа – один из видов верх-
və Gəncənin varlı ailələrindən olan outwear, characteristically worn, for ней женской одежды, характерный
qadınlar üçün səciyyəvi üst geyim the most part, by wealthy Nakhchivan для нахчыванских и гянджинских
növü idi. Beldən kəsik, uzunu dizə and Ganja women. Cut off at the женщин из зажиточных семей.
çatan küləcənin ətəyi xırda büzmə waist, with a pleated skirt, the kulaja Отрезная в талии, с подолом, зало-
şəklində işlənmişdi. İlgəyi yox idi – was knee length. There was no женным в мелкую складку, кюляджа
küləcə ümumiyyətlə açıq, düyməsiz buckle: the kulaja was a garment that была длиной до колен. Застежки не
geyim olub, yəni əslində sinədə swung open; that is, its panels did not имелось – более того, кюляджа была
bağlanmır, diqqəti geyimin zəngin join together at the breast, thereby распашной одеждой, то есть вообще
bəzədilmiş alt qatına yönəldirdi. revealing a richly decorated lower не должна была сходиться на груди,
Digər milli qadın üst geyim növlərinin layer of clothing. Unlike many other открывая взгляду богато украшен-
əksəriyyətindən fərqli olaraq types of national women’s outerwear, ный нижний слой одежды. В отли-
küləcənin düz, kifayət qədər uzun the kulaja had rather long straight чие от многих других видов женской
qolları – dörddə üç uzununda, yəni three-quarter sleeves. They were sewn верхней одежды, кюляджа имела
dirsəkdən aşağı idi. Küləcəni tirmə və from expensive fabrics like termeh and довольно длинные прямые рукава –
məxmər kimi bahalı parçalardan tikir velour and, as a rule, richly decorated три четверти, то есть ниже локтей.
və onu bir qayda olaraq, ən müxtəlif by various methods, primarily with Шили ее из дорогих тканей – тирме
üsullarla – ilk növbədə, müxtəlif növ different kinds of embroidery (gold и бархата и, как правило, богато
tikmələrlə (güləbətin, muncuq, məlilə embroidery, beads, flat wire braid, украшали различными видами
və s.) zəngin bəzəyirdilər. and others). вышивки (золотошвейной, бисером,
канителью и пр.).
Muzeyin kolleksiyasında olan The decoration of a kulaja in the
XIX əsrdə Naxçıvanda hazırlanmış museum’s collection (inv. No. 2325), Красотой и изяществом отлича-
küləcənin bəzəyi (inv. № 2325) made in Nakhchivan in the ется отделка кюляджи из коллекции
gözəlliyi və zərifliyi ilə fərqlənir. 19th century, is distinctive for its музея (инв. № 2325), изготовленная
Bənövşəyi məxmər səth üzərində ağ beauty and elegance. A geometric в Нахчыване в XIX веке. По лилово-
muncuqla hər iki tərəfdən simmetrik floral ornament is embroidered in му бархату белым бисером вышит
yerləşən yarpaqların əhatəsində white beads depicting a blossoming геометризованный растительный ор-
açılmış çiçək təsvirli həndəsiləşmiş flower surrounded by leaves, намент, изображающий распускаю-
bitki ornamenti işlənmişdir. Bu motiv symmetrically located on both sides, щийся цветок в окружении листьев,
əsasən, enli, zərif haşiyə təşkil edir. on lilac velour. This motif basically симметрично расположенных с
Məmulatın kənarlarına yaxın həmin constitutes a wide "open-work" обеих сторон. Этот мотив в основном
muncuqdan olan dar və qalın digər border that joins another narrow and и составляет широкую «ажурную»
haşiyə gəlir. Enli haşiyə küləcənin dense row of the same beads closer кайму, к которой ближе к краям
ətəyi, qolların aşağısı, bortları boyu to the edges of the garment. A wide изделия прилегает другая кайма из
uzanır, ensiz haşiyə isə həm də band goes along the hem, the lower того же бисера – узкая и плотная.
küləcənin yaxasını əhatə edir. edge of the sleeves, and the breast, Широкая кайма идет по подолу,
while a narrow band covers the neck. низу рукавов, бортам, а узкая еще и
Küləcə, baharı və bəzi digər yaxası охватывает горловину.
açıq, düyməsiz üst geyim əşyalarının Outer garments without
ətəyi ənənəvi tikmə sxemi əsasında fastenings, such as kulaja, bahari, and Согласно традиционной схеме
qabaqdan haşiyə ilə yanaşı, həm a few others, sported traditional вышивки на таких распашных пред-
də iki iri fraqmentlə bəzədilirdi. embroidery that decorated the front метах верхней одежды, как кюляд-
Bu fraqmentlər kompozisiyanı panels with two large fragments in жа, бахари и некоторые другие, их
tarazlaşdırır və aşağıda yerləşməsi addition to the band. These fragments полы спереди украшались, помимо
ilə ağır, zəngin naxışlı parad libası balanced the composition, and their каймы, еще и двумя крупными
effektini vizual olaraq vurğulayır. arrangement at the bottom visually фрагментами. Эти фрагменты урав-
emphasized the effect of a heavy, новешивали композицию и своим
Bu fraqmentlərdən hər birini richly embroidered ceremonial dress. расположением внизу визуально
geyimin bortlarını bəzəyən şaquli Each fragment was inserted into a подчеркивали эффект тяжелого,
haşiyə ilə ətəyini bəzəyən üfüqi corner formed by a vertical band on богато расшитого парадного оде-
haşiyənin yaratdığı künclərdə the breast and by a horizontal one яния. Каждый такой фрагмент
yerləşdirirdilər. Çox vaxt həmin along the hem. Usually, the motif вписывали в угол, образуемый
sahəni buta ilə bəzəyir, lakin nəzərdən used was a buta, but in this case the вертикальной каймой на бортах и
keçirdiyimiz nümunədə bu, haşiyəni dress pattern is based on the same г оризонтальной – по подолу. Чаще
təşkil edən motivi daha iri miqyasda motif that makes up the band, only он представлял собой буту, но в
təkrarı kimi təzahür edir. enlarged. д анном случае это купон на основе
того же мотива, что составляет кай-
му, только увеличенного в размерах.
194 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Küləcə. Naxçıvan, Azərbaycan. XIX əsr.
Məxmər, pambıq. Muncuq, pilək. Uz-87 sm, eni-100 sm.
21 dekabr 1973-cü ildə muzeyə daxil olmuşdur. İnv. № 2325
Kulaja (women’s outerwear).
Nakhchivan, Azerbaijan. 19th century.
Velvet, cotton. Embroidery with beads,
embroidery with sequins. L-87 cm, w-100 cm.
Acquisition date: December 21, 1973. Inv. No. 2325
Кюляджа (верхняя женская одежда).
Нахчыван (Азербайджан). XIX век.
Бархат, хлопок. Вышивка бисером,
вышивка блестками. Длина 87 см, ширина 100 см.
Дата поступления: 21 декабря 1973 года. Инв. № 2325
195E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Baharı. Qadın çiyinüstü üst geyim Bahari is a kind of women’s off- Бахари – разновидность женской
növlərindən biri də sırıqlı astarlı, season and cold-season outerwear верхней одежды для межсезонья и
qolları dirsəyə çatan baharıdır. on a quilted lining and with elbow- холодного времени года, на стеганой
Mövsümlərarası dövr və ilin soyuq length sleeves. It was tight fitting at подкладке и с рукавами до локтей.
vaxtı üçün nəzərdə tutulmuşdur. the waist, hemmed above the knee, Его шили в талию, с отрезным по-
Onu belə qədər bədənə kip, beldən and finely pleated at the waist. Bahari долом-баской длиной выше колен,
aşağı xırda qırçınlı, uzunluğu dizdən did not have buckles and was an заложенным на талии в мелкую
yuxarı büzmə ətəkli tikirdilər. Baharı “open garment.” It was usually made складку. Бахари не имел застежек и
ilgəyi olmayan, düyməsiz üst geyim from dense fabrics such as velour, был распашным. Материалом для
növü idi. Onu adətən məxmər, tirmə, termeh, and brocades. Naturally, with него обычно служили плотные ткани
zərxara kimi qalın parçadan tikirdilər. this style of garment the decoration типа бархата, тирме, парчи и т.д.
Təbiidir ki, belə fasonda məmulatın appeared not only at the lower edge Естественно, что при таком фасоне
təkcə qolları və ətəyinin aşağısı deyil, of the sleeves and the hem, but also on изделия декор располагался не толь-
yaxası və bortları boyunca da, yəni the neck and breast; that is, where it ко по низу рукавов и подолу, но и по
daha əlverişli göründüyü səthlər could be seen to its best advantage. горловине и бортам, то есть там, где
bəzədilirdi. он смотрелся наиболее выигрышно.
The museum recently acquired
Muzeyin son dövrdə əldə etdiyi a Karabakh bahari of unique beauty Одно из недавних приобретений
geyim nümunələrindən biri də (inv. No. 9445) from 1283 A.H. (1866). музея – редкой красоты карабахский
hicri tarixi ilə 1283-cü (1866) ilə aid The date of manufacture, as well as бахари (инв. № 9445), датируемый
olan nadir gözəlliyə malik Qarabağ the name of the owner (Naryngul, the 1283 годом по хиджре, то есть 1866
baharısıdır (inv. № 9445). Geyimin daughter of Nazkhanum) is indicated годом. Дата изготовления, а так-
hazırlama tarixi, eləcə də sahibinin on the garment itself, which is very же имя владелицы (Нарынгюль,
(Nazxanımın qızı Narıngül) adı unusual for Azerbaijani national дочь Назханум) указаны на самом
məmulatın üstündə göstərilir ki, clothes. In addition to the fact that изделии, и это само по себе очень
bu da özlüyündə Azərbaycan milli this bahari is inscribed in this way, its н еобычно для азербайджанской
geyimləri üçün olduqca qeyri-adi adornment is quite rare: chain stitch н ациональной одежды. Помимо
haldır. Baharının “adlı” olması bir embroidery with a woolen thread того, что бахари этот – «именной»,
yana, üstəlik, o, olduqca nadir tərzdə over the patterns of Kashmirian он еще и украшен в довольно р едкой
bəzədilmişdir. Belə ki, kəşmiri şal shawl material. This embroidery in манере – вышивкой тамбуром
materialının naxışları üstünə yun colored wool not only repeats and шерстяной нитью поверх узоров
sapla təkəlduz tikməsi vurulmuşdur. adds colors to the shawl patterns, it к ашмирского шалевого материа-
Rəngli yun tikmələr şalın naxışlarını also creates an interplay of texture ла. Вышивка цветной шерстью не
təkrarlamaq və yenidən bəzəməklə in the ornamentation of the front of просто повторяет и дополнительно
yanaşı, baharının ön hissəsini, habelə the bahari, as well as along the breasts р асцвечивает узоры шали – она
bort və ətəyini bəzəyən ornamentdə and hem. On the seam that connects создает еще и игру фактуры в орна
faktura oyunu əmələ gətirir. Geyimin the front and the lining, there is a менте передней части бахари, а
üzü ilə astarını birləşdirən tikiş thin garagez of a simple pattern. In также по бортам и подолу. По шву,
boyu sadə rəsmli nəfis qaragöz bağı such a large garment, this braid соединяющему лицевую часть и
buraxılmışdır. Belə iri məmulatda is not immediately striking, but it подкладку, пущен тонкий «гарагёз»
bu cür bəzəkli qaytan ilk baxışda nevertheless gives a final touch to the простого рисунка. В таком крупном
nəzərə çarpmasa da, hər halda bu appearance of this beautiful piece of изделии этот отделочный шнур не
gözəl geyim əşyasının görünüşünə clothing. бросается в глаза в первую очередь,
tamamlayıcı təfərrüat gətirir. но тем не менее вносит финальный
штрих в облик этого красивого
предмета одежды.
196 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Baharı. Qarabağ, Azərbaycan. 1283 hicri /1866.
Tirmə, yun. Təkəlduz, qaragöz. Uz-88 sm.
30 sentyabr 2016-cı ildə muzeyə daxil olmuşdur. İnv. № 9445.
Üzərindəki yazı: “Sahibi Narıngül”; “Naz xanımın qızı”; “1283 hicri”
Bahari (women’s outerwear). Karabakh, Azerbaijan. A.H. 1283 /1866.
Termeh, wool. Chain stitch embroidery, garagez. L-88 cm.
Acquisition date: September 30, 2016. Inv. No. 9445.
Inscription on: “Belongs to Naryngul…”;
“…the daughter of Nazkhanum”; “A.H. 1283”
Бахари (верхняя женская одежда).
Карабах (Азербайджан). 1283 по хиджре /1866.
Тирме, шерсть. Тамбурная вышивка. Длина 88 см.
Дата поступления: 30 сентября 2016 года. Инв. № 9445.
Надпись: «Принадлежит Нарынгюль…»;
«…дочери Назханым»; «1283 по хиджре»
197E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Qadın üst geyimləri arasında There was also a sleeveless version Среди верхней женской одежды
qolsuz geyimlərə də təsadüf edilir. of women’s outwear. A striking встречалась и безрукавная. Яркий
Parlaq nümunə kimi Azərbaycan example is an early–20th-century пример – гёдекче из коллекции
Xalça Muzeyinin kolleksiyasında godekche from the collection of the Азербайд жанского музея ковра
saxlanan XX əsrin əvvəlinə aid Azerbaijan Carpet Museum (инв. № 786), датируемая началом
gödəkcəni (inv. № 786) misal (inv. No. 786). The godekche is a very XX века. Словом гёдекче называют
göstərmək olar. İstənilən qısa üst short outer garment that hangs любую очень короткую верхнюю
geyimini gödəkcə adlandırırlar to about the waist. The museum’s одежду (в случае плечевой
(çiyinüstü geyimə gəldikdə, uzunluğu example is a sleeveless garment of red одежды – длиной примерно до
belə çatan geyim nəzərdə tutulur). velour with a dark pink silk lining; талии). В данном случае это безру-
Adı çəkilən geyim tünd-çəhrayı ipək in modern terms, we would call it a кавка из красного бархата на тем-
astarlı, qırmızı məxmərdən tikilmiş vest. But unlike a vest, which always но-розовой шелковой подкладке,
qolsuz gödəkcədir. Müasir terminlə has a buckle, a godekche is a garment которую, если использовать совре-
ifadə etsək, onu jilet adlandırmaq without fasteners. менные термины, можно назвать
olar. Lakin düymələnən və ya hər жилетом. Но в отличие от жилета,
hansı formada qabağı bağlanan The panels of this particular который всегда имеет застежку,
jiletdən fərqli olaraq, gödəkcə – açıq, garment are patterned along the гёдекче – вещь распашная.
düyməsiz geyimdir. hem, which is v-shaped. A complex
neckline harmonizes with them as Полы у этого экземпляра фи-
Məmulatın ətəyi fiqurludur, well. A finely worked embroidered гурные по подолу – спереди каждая
qabaqda hər iki küncü aşağı band embellishes the front along выступает углом вниз. С ними гар-
yönəlmişdir. Gödəkcənin mürəkkəb the entire edge of the neck, breasts, монирует и сложный вырез горло-
yaxa kəsiyi ətəyinin küncləri ilə and hem, and the ornamentation вины. Переднюю сторону изделия
harmoniya təşkil edir. Məmulatın ön especially repeats beautifully the по всему краю горловины, бортам
tərəfini yaxası, bortları və ətəyi boyu complex contour of the neck and the и подолу украшает тонкой работы
uzanan nəfis tikmə haşiyə bəzəyir. Bu hem. In the gold-embroidery band вышитая кайма, орнамент которой
ornament yaxa və ətəyin mürəkkəb ornamentation, teardrop-shaped особенно красиво повторяет слож-
konturlarını xüsusilə gözəl təkrarlayır. elements with a gold outline and a ный контур горловины и подола. В
Haşiyənin güləbətin ornamentində black background (possibly depicting золотошвейном орнаменте каймы
qara fonda qızılı konturlu damcıvarı cypresses) alternate with a buynuz каплевидные элементы с золотым
(ola bilsin ki, sərv ağaclarını təsvir carpet pattern resembling scissors or контуром и черным фоном (воз-
edən) elementlər qayçı və ya horns. The lower edge of the band, можно, изображающие кипарисы)
buynuzları xatırladan buynuz xalça adjacent to the garment’s edge, is of чередуются с элементом коврового
ornamenti ilə əvəzlənir. Məmulatın solid gold-embroidery, adding extra орнамента «буйнуз», напомина-
kənarını bəzəyən haşiyənin alt qırağı magnificence to this garment. ющим ножницы или рога. Ниж-
bütöv güləbətin zolağı təşkil edir ki, ний край каймы, прилегающий к
bu da həmin geyim əşyasına əlavə краю изделия, представляет собой
ziyafət təmtərağı verir. сплошной золотошвейный кант,
что придает дополнительную па-
радность этому предмету одежды.
198 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Gödəkcə. Azərbaycan. XX əsrin əvvəli.
Məxmər, ipək. Güləbətin. Uz-50 sm.
20 mart 1970-ci ildə muzeyə daxil olmuşdur. İnv. № 786
Godekche (women’s outerwear). Azerbaijan. Early 20th century.
Velvet, silk. Gold embroidery. L-50 cm.
Acquisition date: March 20, 1970. Inv. No. 786
Годекче (жилет). Азербайджан. Начало XX века.
Бархат, шелк. Золотое шитье. Длина 50 см.
Дата поступления: 20 марта 1970 года. Инв. № 786
199E M B R O I D E R Y F R O M T H E A Z E R B A I J A N C A R P E T M U S E U M C O L L E C T I O N / Х У Д О Ж Е С Т В Е Н Н А Я В Ы Ш И В К А И З К О Л Л Е К Ц И И А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Г О М У З Е Я К О В Р А
AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ KOLLEKSİYASINDAN BƏDİİ TİKMƏLƏR
Kürdü ilin soyuq vaxtı üçün One of the most common types Одним из наиболее распростра-
nəzərdə tutulmuş üst qadın geyiminin of women’s outerwear for the ненных видов верхней женской
ən yayılmış növlərindən biri idi. Ara cold season was a kurdu, a warm одежды для холодного времени
qatı yundan olan, bəzən sırıqlı, dəri sleeveless jacket with a wool lining, года была кюрду – теплая безрукав-
və ya qalın parçadan (tirmə, məxmər sometimes quilted, which was sewn ка с прокладкой из шерсти, иногда
və s.) tikilən kürdü qolsuz isti from leather or thick fabric (termeh, стеганая, которую шили из кожи
gödəkcədir. Kürdü yaxası açıq geyim velvet). A kurdu, was a garment или плотной ткани (тирме, бархат
növü olub, yəni qabaqdan heç nə ilə without a buckle and without и пр.). Кюрду была распашной,
bağlanmır, ətəkləri uc-uca gəlmirdi. fasteners at the front. In the lateral то есть не имела застежки, и полы
Yan tikişlərində beldən aşağıya seams there were slits from the waist ее не сходились. В боковых швах
kəsimlər var idi. Bu kəsimlər, eləcə də to the bottom. These slits, as well as были разрезы от талии до низа. Эти
geyimin yaxası, bortları, ətəyi və qol the neck, breasts, hem, and armholes разрезы, а также горловина, бор-
yerləri qunduz, dələ və ya safsar xəzi were trimmed with beaver fur, marten та, подол и проймы отделывались
ilə işlənirdi. Parça və xəz arasındakı fur, or ferret fur. The seams between мехом бобра, куницы или хорька.
tikişlər güləbətin və ya qaragöz tipli the cloth and fur were covered with Швы между тканью и мехом при-
dekorativ qaytanla örtülürdü. a band or a decorative braid of the крывались галуном или декоратив-
garagez type. ным шнуром типа гарагёза.
Muzeyin kolleksiyasında XIX əsrin
sonuna aid şaftalı rəngli pambıq iplik In the collection of the museum В коллекции музея имеется
astarlı, qırmızı məxmərdən tikilmiş, there is a late 19th-century Karabakh карабахская кюрду (инв. № 1637)
dələ xəzi ilə işlənmiş Qarabağ kurdu (inv. No. 1637) made of red конца XIX века из красного бархата
kürdüsü (inv. № 1637) saxlanır. Tikiş velour with a cotton lining in peach на хлопчатобумажной подкладке
yerləri enli qaragözlə örtülmüşdür. and trimmed with marten fur. At персикового цвета с отделкой из
Kürdünün ön tərəfdə hər iki the seams it is trimmed with a wide меха куницы. По швам она отдела-
hissəsində təkəlduz tikişlə altı kupon garagez. In front of each forepart на широким «гарагёзом». Спереди
(gül buketləri) naxışı vurulmuşdur: there are six dress patterns (flower на каждой полочке тамбурным
bir cütü döş səviyyəsində, ikinci bouquets) embroidered with a швом вышито по шесть купонов
cütü bel səviyyəsində, üçüncü tambour stitch: one pair at the breast (цветочных букетов): одна пара – на
cütü – yan kəsiklərin yanında omba level, another pair at waist level, and уровне груди, другая – на уровне та-
səviyyəsində. Bu bəzəklərin çəhrayı, a third pair at hip level, near the side лии, третья – на уровне бедер, возле
yaşıl və göy boyaların üstünlük təşkil cuts. The variegated coloring of these боковых разрезов. Пестрый коло-
etdiyi əlvan koloriti qırmızı fonda ornaments, in which pink, green, рит этих украшений, в котором
vurulmuş tikməyə diqqəti çəkir, and blue predominate, highlights the преобладают розовый, зеленый и
xəz və qaragözlə yanaşı, belə kiçik embroidery by contrasting it against a синий, выделяет вышивку контрас-
ölçülü kuponlara bu nəfis xalq sənəti red background, and allows the small том на красном фоне и позволяет
nümunəsində əsas dekorativ yükü pockets to fulfill, along with the fur столь небольшим купонам нести
daşımağa imkan verir. and garagez, the main decorative task на себе, наряду с мехом и шнуром
in this elegant piece of folk art. «гарагез», основную декоративную
Parçanın rəng və keyfiyyəti, нагрузку в этом изящном изделии
eləcə də bədii həlli, sapların kolorit Color and quality of fabric and народного искусства.
seçimi, çiçək buketlərinin texniki also the artistic implementation, the
icrası daraqqabının (inv.№ 1647) choice of colors of threads, technical Цвет и качество ткани, а также
tərəflərindən birinin tərtibatı ilə accomplishment of flower bouquets художественное решение, выбор
oxşardır. Bu da həmin predmetlərin are similar to decor of one of the sides цветов нитей, техническое испол-
bir insana məxsus olduğunu və nə of a hairbrush case (inv. No. 1647) нение цветочных букетов схоже
vaxtsa ansambl təşkil etdiyini güman that can testify the accessory of these с оформлением одной из сторон
etməyə imkan verir. objects to one person and gives the футляра для расчески (инв.№1647),
chance to assume that once they made что может свидетельствовать о
ensemble. принадлежности этих предметов
одному человеку и дает возмож-
ность предположить, что когда-то
они составляли ансамбль.
200 EMBROIDERY FROM THE AZERBAIJAN CARPET MUSEUM COLLECTION / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ВЫШИВКА ИЗ КОЛЛЕКЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУЗЕЯ КОВРА
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
TIKME END_new-5
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search