คู่มือปู่อาจารย์

๑๙๒

๒. อกั ษรไทนิเทศ หรือ อักษรขอมเมือง นิยมใช้บันทึกกวนี ิพนธป์ ระเภทโคลง และจารในใบลาน
๓. อกั ษรฝักขาม คืออักษรที่ปรบั ปรุงจากอักษรสุโขทยั นิยมใชใ้ นงานประเภทศลิ าจารกึ แตใ่ นทีน่ ีจ้ ะ
ขอกล่าวเพยี งอักษรธรรมลา้ นนาเท่านน้ั
อักษรธรรมลา้ นนานเี้ ปน็ ช่ือนิยมใชเ้ รียกในเชงิ วิชาการ แต่ในหมู่ประชาชนท่ัวไปอาจเรยี กวา่ ตวั เมือง
หรอื อักขระเมือง จากการศึกษาของผูร้ หู้ ลายท่านก็อาจกล่าวโดยสรปุ ไดว้ ่า อักษรชนดิ น้ีพัฒนาขนึ้ จากอักษรมอญ
โบราณแห่งอาณาจักรหรภิ ุญชัยในชว่ งประมาณ พ.ศ. ๑๖๐๐ และกอ็ าจสบื โยงตน้ เค้าไปถงึ อักษรพราหมี ของพระ
เจ้าอโศกแห่งอนิ เดียได้ด้วย
อกั ษรธรรมล้านนาน้ี นยิ มใช้ในการจารคมั ภีรใ์ บลานซึ่งเปน็ คมั ภีรท์ างพทุ ธศาสนา ซ่ึงมีคัมภรี ช์ อ่ื ตา่ ง ๆ
ประมาณ ๒,๐๐๐ ช่ือ นอกจากน้ยี งั นิยมใชบ้ นั ทึกความรู้ต่าง ๆ ในรปู ของสมุดทีท่ ำขึน้ จากเปลือกของ ไมส้ า
เรียกว่า พับหนงั สา ซึง่ เป็นเสมอื นตำราหรือคู่มือของนักวชิ าการพ้ืนบ้านล้านนาไดเ้ ป็นอย่างดี
ในการเสนอแนวการเรียนอักขระชนดิ นี้ ใครจ่ ะเสนอว่านา่ จะเรยี นการเขยี นภาษาล้านนาหรือล้านนา
ไทยเสยี ก่อนพอให้เข้าใจ จากน้นั จงึ จะเรียนการใช้อักษรนใ้ี นการบันทึกภาษาอนื่ เช่น ภาษาบาลีสนั สกฤต เปน็ ตน้

รปู แบบของอกั ษรลา้ นนา

รูปแบบของอักษรลา้ นนา รปู เขียนของอักษรล้านนา หรือ อกั ษรไทยยวน หรอื อักษรธรรม มรี ปู

เขียนตามลำดบั ดงั นี้

๑) รปู พยัญชนะ

พยญั ชนะลา้ นาแบง่ ตามอกั ษรวธิ ภี าษาบาลี มี ๓๓ ตวั แบ่งเปน็ พยญั ชนะวรรค ๒๕ ตวั เศษวรรคหรอื

อวรรคอีก ๘ ตวั คอื

วรรค ก

พยัญชนะ คำอ่าน เทยี บภาษาไทยกลาง

ก กะ๋ ก

ข ข๋ะ ข

ค คะ(กะ๊ ) ค

ฆ ฆะ ฆ

งง ง

วรรค จ

พยญั ชนะ คำอ่าน เทยี บภาษาไทยกลาง

จ จะ๋ จ

ฉ ฉะ๋ ฉ

๑๙๓

ช ชะ(จ๊ะ) ช
ฌ
ฌ ฌะ ญ

ญญ เทยี บภาษาไทยกลาง
ฎ
วรรค ฎ ฐ
ฑ
พยญั ชนะ คำอ่าน ฒ
ณ
ผ ระฎะ๋
เทยี บภาษาไทยกลาง
ฐ ระฐะ๋ ต
ถ
ด ระดะ ท
ธ
ฒ ระฒะ น

ณ ระฒะ เทยี บภาษาไทยกลาง
บ
วรรค ต ผ
พ
พยัญชนะ วรรค คำอ่าน ภ
ม
ต ตะ๋
เทียบภาษาไทยกลาง
ถ ถะ๋ ย
ร
ท ทะ(ต๊ะ)

ธ ธะ

น นะ

วรรค ป

พยัญชนะ คำอา่ น

บ ป๋ะ

ผ ผะ๋

พ พะ(ป๊ะ)

ภ ภะ

ม มะ

เศษวรรค มีอยู่ ๘ แบง่ ตามอักขระวธิ ภี าษาบาลี คอื

พยัญชนะ อวรรค คำอา่ น

ย ยะ

ร ระ

๑๙๔

ล ละ ล

ว วะ ว

ส สะ ส

ห หะ ห

ฬ ฬะ ฬ

อํ อํ อัง

พยญั ชนะเพ่มิ การปราชญ์ได้คดิ พยัญนะมาใช้ หรอื วา่ สรา้ งเพ่ิม ใหค้ รบในภาษาลา้ นนา คอื

พยญั ชนะ วรรค คำอ่าน เทยี บภาษาไทยกลาง

ฅ คะ ฅ

ซ ซะ ซ

ป ป๋ะ ป

ฝ ฝะ ฝ

ฟ ฟะ ฟ

ศ ศะ ศ

ษ ษะ ษ

ฮ ฮะ ฮ

อยฯ อยะ อย

๒) พยัญชนะที่มี ห. นำ

พยัญชนะ คำอ่าน การใช้

หฯน หนะ๋ ห้นฯา (หนา้ ) หนฯ (หนู) หนฯว่ยฯ (หนว่ ย)

หมฯ หม๋ะ หาฯม (หมา) ห่(ฯม หมู่) หฯงอม (หมอง)

หงฯ หงะ๋ หฯาง ยฯ (หงาย) หงฯานฯ (หงาน)

หยฯ หยะ๋ หยาฯ (หยา) หยาฯ่ (หย่า) ห้ยฯา (หญ้า)

หฯล, หลฯ หละ๋ หลวฯก (หลวก) หล้ ฯา (หล้า) หลาฯ ยฯ (หลาย)

หฯว หว๋ะ ห฿ฯว (หวั ) หาวฯ นฯ (หวาน)

๓) พยัญชนะท่ีมี ร. ควบกล้ำ หรอื ลา้ นนาเรยี กวา่ ระโฮง มี ๘ ตัว คอื

พยญั ชนะ คำอ่าน ออกเสียง เทยี บอักษรไทยกลาง

กรฯ กร ข ขะ กรฯกลุ ฯ (ขะกลุ ) กรฯาบฯ (กราบ)