เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ

ชือ่ หนังสอื : เร่อื งเล่าเยาวชนนอกระบบ

ทุนสรา้ งโอกาส สนั ตภิ าพหวั ใจ ปลุกไฟฝันใหช้ ีวติ

เลขมาตรฐานสากลหนังสอื : 978-616-93824-0-9

พมิ พค์ รัง้ แรก : กรกฎาคม 2564

จำ� นวนพิมพ์ : 600 เล่ม

คณะทป่ี รึกษา : รศ.ดร.โคทม อารยี า ทป่ี รกึ ษาสถาบนั สทิ ธมิ นษุ ยชน

และสนั ตศิ กึ ษา มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล / ประธานมลู นธิ ิ

สนั ตภิ าพและวฒั นธรรม

บรรณาธิการ : พทั ธธ์ ีรา นาคอไุ รรตั น์ ชุมศกั ดิ์ นรารัตนว์ งศ์

ผู้ประสานงาน : รูฮานา ลีมงิ กญั ญณชั

ภาพประกอบ : ไซนะ เจะ๊ ปอ

ออกแบบปก-รูปเลม่ : อลิษา ดาโอ๊ะ

พสิ จู นอ์ กั ษร : พัชรินทร์ เวชสิทธ์ิ

พมิ พท์ ี่ : บรษิ ัท เอส.เค.เอส.อินเตอร์พริ้น จ�ำกดั

16 ซอยมาเจริญ 1 แยก 3 แขวงหนองคา้ งพลู

เขตหนองแขม กรุงเทพฯ 10160

โทร. 02-8120597 / 098-2577-319

จดั ท�ำโดย : มลู นิธิสันตภิ าพและวฒั นธรรม

สนบั สนนุ โดย : กองทนุ เพอื่ ความเสมอภาคทางการศกึ ษา (กสศ.)



คาํ นิยม

รศ.ดร.โคทม อารยี า

ประธานมลู นิธิสันติภาพและวฒั นธรรม
เราเคยมีหน่วยงานของรัฐหน่วยหน่ึง ชื่อว่า สสค. ซึ่งค�ำเต็มคือ
“สำ� นกั งานสง่ เสรมิ สงั คมแหง่ การเรยี นรแู้ ละคณุ ภาพเยาวชน” สสค. ไดใ้ ห้
ขอ้ มลู ไวเ้ มอ่ื ปี พ.ศ. 2553 วา่ มเี ดก็ นอกระบบการศกึ ษา 1.7 ลา้ นคน ตวั เลข
นนี้ า่ ตกใจ หมายถงึ เยาวชนจำ� นวนมากทค่ี วรไดศ้ กึ ษา แตต่ อ้ งตกออกไปอยู่
นอกระบบ รฐั จงึ ควรจดั ใหม้ โี ครงการสำ� หรบั เยาวชนกลมุ่ น้ี รวมถงึ เยาวชนผู้
ดอ้ ยโอกาสกลมุ่ อน่ื ๆ ดว้ ย ซง่ึ เปน็ เรอ่ื งทร่ี ฐั ธรรมนญู บญั ญตั ไิ วใ้ นมาตรา 57
วรรคสอง ความวา่
“ใหจ้ ดั ตงั้ กองทนุ เพอื่ ใชใ้ นการชว่ ยเหลอื ผขู้ าดแคลนทนุ ทรพั ย์ เพอื่
ลดความเหลอื่ มลำ้� ในการศกึ ษา และเพอื่ เสรมิ สรา้ งและพฒั นาคณุ ภาพและ
ประสทิ ธภิ าพครู ...”
บทบญั ญตั นิ คี้ งเปน็ ทม่ี าของ กสศ. หรอื “กองทนุ เพอ่ื ความเสมอ
ภาคทางการศกึ ษา” กสศ. ไดจ้ ดั ใหม้ ที นุ การศกึ ษา นวตั กรรม และโครงการ
ตา่ ง ๆ มากมาย (ด ู https://www.eef.or.th) อาทิ ทนุ สรา้ งโอกาส ไดแ้ ก่
ทนุ เสมอภาค ทนุ นวตั กรรมสายอาชพี ชน้ั สงู สำ� หรบั นกั เรยี น ม. 3, ม. 6, ปวช.
หรอื เทยี บเทา่ ทนุ ครรู กั (ษ)์ ถนิ่ ทนุ พฒั นาอาชพี ทนุ พระกนษิ ฐาสมั มาชพี
ฯลฯ มโี ครงการสวู้ กิ ฤตใหน้ อ้ งอม่ิ มนี วตั กรรม iSEE หรอื ฐานขอ้ มลู เพอ่ื ความ
เสมอภาคทางการศกึ ษา มโี ครงการหอ้ งเรยี นความคดิ สรา้ งสรรค์ เปน็ ตน้

4 โอกาส สันติภาพ ความรัก

จากการส�ำรวจจ�ำนวนเด็กนอกระบบการศึกษาในปี 2562 ใน
จงั หวดั ยะลา พบวา่ มเี ดก็ และเยาวชนนอกระบบจำ� นวน 34,991 คน จงึ พอ
สนั นษิ ฐานไดว้ า่ ในจงั หวดั ใกลเ้ คยี ง จำ� นวนเดก็ ทหี่ ลดุ จากระบบการศกึ ษามี
จงั หวดั ละหลายหมน่ื คน สาเหตกุ ารหลดุ ออกจากระบบมหี ลากหลาย จาก
การบอกเลา่ ของครใู นพนื้ ท่ี สาเหตแุ รก ๆ คอื ความยากจน (จงั หวดั ชายแดน
ภาคใตม้ คี วามยากจนสงู เมอื่ เทยี บกบั จงั หวดั อน่ื ๆ ของประเทศ) ตอ้ งชว่ ย
ครอบครัว ไม่สะดวกในการเดินทางเพราะบ้านอยู่ไกลโรงเรียน ต้องย้าย
บา้ นบอ่ ย ตดิ เพอ่ื นหรอื ยาเสพตดิ ตงั้ ครรภแ์ ละตงั้ ครอบครวั เรยี นไมร่ เู้ รอื่ ง
หลายคนออกจากโรงเรยี นแลว้ การอา่ นเขยี นยงั ใชไ้ มไ่ ด้ โดยสาเหตสุ ว่ นหนงึ่
คือไม่คุ้นกับภาษาไทยที่เป็นสื่อการเรียนการสอน หากถนัดภาษาแม่คือ
ภาษามลายถู นิ่ มากกวา่ ฯลฯ สรปุ ไดว้ า่ แมร้ ฐั จะ “บงั คบั ” ใหเ้ รยี นในการ
ศกึ ษาภาคบงั คบั และมแี รงจงู ใจ เชน่ อาหารกลางวนั ฟรี กต็ ามที แตค่ วาม
ไมส่ ะดวก ความเบอื่ หนา่ ย และสภาพเศรษฐกจิ ของครอบครวั เปน็ สาเหตุ
สำ� คญั ทท่ี ำ� ใหเ้ ดก็ และเยาวชนถอนตวั ออกจากระบบ

ในปี 2563 กสศ. รว่ มกบั เครอื ขา่ ยทางการศกึ ษา 66 เครอื ขา่ ย ได้
จดั ทำ� โครงการ “สนบั สนนุ การพฒั นาครแู ละเดก็ นอกระบบการศกึ ษาโดย
เครอื ขา่ ยเชงิ พนื้ ท”ี่ โดยมเี ดก็ นอกระบบกวา่ 3.5 หมนื่ คนทว่ั ประเทศเปน็
กลมุ่ เปา้ หมายทจ่ี ะไดร้ บั การศกึ ษา-พฒั นาทกั ษะอาชพี และดแู ลคณุ ภาพ
ชวี ติ ครนู อกระบบอกี 3.7 พนั คน รวมทง้ั สรา้ งระบบปอ้ งกนั มใิ หเ้ ดก็ หลดุ
จากระบบการศกึ ษา

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 5

โครงการนดี้ ำ� เนนิ การโดยครนู อกระบบ ซง่ึ ไดแ้ กอ่ าสาสมคั รทอ่ี ยู่
ในชมุ ชน และรจู้ กั มกั คนุ้ กบั เดก็ และเยาวชนพอสมควร หนา้ ทข่ี องครใู น
โครงการนคี้ อื การชแ้ี นะ (coaching) นนั่ คอื การทำ� ตวั รบั ใชเ้ หมอื นเปน็ รถ
ขนสง่ (coach) ชว่ ยพาเดก็ ไปสง่ ใหถ้ งึ ฝง่ั นน่ั คอื มที กั ษะอาชพี และมงี านทำ� ที่
มศี กั ดศ์ิ รี อยา่ งไรกด็ ี คำ� เรยี กทต่ี ดิ ปากคอื การเปน็ ครพู เ่ี ลย้ี ง (mentor) ครพู ี่
เลยี้ งหนง่ึ คนจะตอ้ งทำ� งานใกลช้ ดิ และตอ่ เนอ่ื งกบั เดก็ ประมาณ 10 คน ทอ่ี ยู่
ในชมุ ชนเดยี วกนั โครงการนจี้ งึ เรยี กไดว้ า่ เปน็ เชงิ พนื้ ที่ ขณะเดยี วกนั แตล่ ะ
ชมุ ชนจะตอ้ งเชอ่ื มสมั พนั ธ์ แลกเปลยี่ นเรยี นรู้ และรบั ถา่ ยทอดทกั ษะอาชพี
จากผมู้ ปี ระสบการณใ์ นพนื้ ทอ่ี นื่ ๆ ดว้ ย จงึ เรยี กไดว้ า่ เปน็ การสรา้ งเครอื ขา่ ย
เชงิ พนื้ ท่ี โครงการทว่ั ประเทศเปน็ การรว่ มมอื ระหวา่ งเครอื ขา่ ย 66 เครอื ขา่ ย
มเี ดก็ เปน็ กลมุ่ เปา้ หมาย 35,000 คน และมคี รพู เี่ ลยี้ ง 3,700 คน สำ� หรบั
โครงการในสจ่ี งั หวดั ภาคใตต้ อนลา่ ง (ยะลา นราธวิ าส ปตั ตานี และสตลู ) มี
เดก็ เปา้ หมาย 500 คน และครพู เี่ ลยี้ ง 60 คน
มลู นธิ สิ นั ตภิ าพและวฒั นธรรม รว่ มกบั สถาบนั สทิ ธมิ นษุ ยชนและ
สนั ตศิ กึ ษา มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล ไดร้ บั ทนุ จาก กสศ. ใหร้ บั ผดิ ชอบโครงการฯ
ในจงั หวดั ภาคใตต้ อนลา่ ง และไดเ้ ปดิ ตวั โครงการฯ พรอ้ มอบรมครพู เ่ี ลยี้ งเมอ่ื
วนั ท่ี 7-9 ตลุ าคม 2563 มาบดั นี้ ใกลจ้ ะจบโครงการฯ ในปแี รก จงึ จดั ทำ�
หนงั สอื เลม่ นข้ี น้ึ เพอ่ื บอกเลา่ ประสบการณแ์ ละความประทบั ใจของเยาวชน
และครพู เี่ ลยี้ งทเี่ ขา้ รว่ มโครงการฯ เรอ่ื งเลา่ ของเยาวชนเปน็ สงิ่ ทถี่ อดออกมา
จากประสบการณต์ รง และจากใจของพวกเขา ผา่ นการบอกเลา่ ทค่ี รพู เ่ี ลย้ี ง
ไดส้ มั ภาษณแ์ ละรวบรวมไว้

6 โอกาส สันติภาพ ความรัก

เยาวชนเลา่ ถงึ การไดร้ บั โอกาสและความไวว้ างใจ การไดร้ บั ความ
เคารพและความอบอนุ่ เยาวชนไดฝ้ กึ ฝนทกั ษะทต่ี นสนใจและอาจนำ� ไปใชใ้ น
การทำ� มาหากนิ ตอ่ ไป เปน็ ธรรมดาทผ่ี ลงานเรมิ่ แรกยงั ไมล่ งตวั เสยี ทง้ั หมด
แตเ่ ปน็ การเรม่ิ ตน้ ทใ่ี หค้ วามเชอื่ มนั่ ใหค้ วามหวงั เยาวชนคนหนง่ึ บอกเลา่
วา่ “เรามคี วามฝนั ทเ่ี ปน็ ของตวั เอง” การบอกเลา่ เชน่ นช้ี า่ งเปน็ กำ� ลงั ใจแก่
ทกุ คนทม่ี สี ว่ นรว่ มในโครงการฯ ตง้ั แตผ่ บู้ รหิ ารของ กสศ., ผชู้ ว่ ยศาสตรา
จารยพ์ ทั ธธ์ รี า นาคอไุ รรตั น์ หวั หนา้ โครงการ, ครพู เ่ี ลยี้ ง, และเยาวชนใน
พนื้ ที่ หนงั สอื เลม่ นขี้ อแบง่ ปนั ความฝนั ของเยาวชน ตลอดจนประสบการณ์
และความประทบั ใจของครพู เ่ี ลยี้ ง มาสผู่ อู้ า่ นดว้ ย
ในบรบิ ทของชายแดนใตท้ ม่ี คี วามขดั แยง้ รนุ แรง เราอาจถามวา่
โครงการนเี้ กย่ี วกบั การสร้างสันติภาพอย่างไรหรอื ไม่ จรงิ อยู่ โครงการฯ
มไิ ดม้ วี ตั ถปุ ระสงคท์ กี่ ารยตุ คิ วามรนุ แรงทางตรง หรอื ลดการทำ� รา้ ยกนั ทาง
รา่ งกาย หากเป็นการสรา้ งสรรคใ์ นเชิงบวก ที่จะชว่ ยลดความรนุ แรงเชงิ
โครงสรา้ ง และเชงิ วฒั นธรรมมากกวา่
การลดความรนุ แรงเชงิ โครงสรา้ งหมายรวมถงึ การทที่ กุ คนมอี าชพี
ทที่ ำ� ใหอ้ ยใู่ นสงั คมไดอ้ ยา่ งมศี กั ดศ์ิ รี การลดความรนุ แรงเชงิ วฒั นธรรมหมาย
รวมถงึ การมที ศั นคตทิ ดี่ รี ะหวา่ งครพู เ่ี ลย้ี งและเยาวชนตา่ งวฒั นธรรมทม่ี า
ทำ� งานรว่ มกนั ในโครงการน้ี และการมที ศั นคตใิ นเชงิ บวก มคี วามมน่ั ใจ มี
ความภมู ใิ จ และมพี ลงั เพม่ิ ขน้ึ (empowered) พรอ้ มจะเปน็ พลเมอื งทแี่ ขง็
ขนั (active) และรบั ผดิ ชอบตอ่ ไป

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 7

คํานิยม

ดร. วัชรฤทัย บญุ ธนิ นั ท์
หนงั สอื “เรอื่ งเลา่ ..” เลม่ น้ี สะทอ้ นความรสู้ กึ ของเยาวชน
ครพู เี่ ลย้ี ง เจา้ หนา้ ทโ่ี ครงการ และผเู้ กยี่ วขอ้ งในโครงการ “สนบั สนนุ
การพฒั นาครพู เ่ี ลย้ี งและเยาวชนนอกระบบการศกึ ษาโดยเครอื ขา่ ยเชงิ
พนื้ ท”ี่ ทกี่ องทนุ เพอื่ ความเสมอภาคทางการศกึ ษาหรอื กสศ. ใหม้ ลู นธิ ิ
สนั ตภิ าพและวฒั นธรรมเปน็ ผดู้ ำ� เนนิ การใน 4 จงั หวดั ภาคใตต้ อนลา่ ง
คอื ยะลา นราธวิ าส ปตั ตานี และสตลู มี ผศ.ดร. พทั ธธ์ รี า นาคอไุ รรตั น์
อาจารยป์ ระจำ� ของสถาบนั สทิ ธมิ นษุ ยชนและสนั ตศิ กึ ษา มหาวทิ ยาลยั
มหดิ ล เปน็ หวั หนา้ โครงการ
สถาบนั สทิ ธมิ นษุ ยชนและสนั ตศิ กึ ษา ในฐานะหนว่ ยงานการ
ศกึ ษาทม่ี พี นั ธกจิ ดา้ นการจดั การเรยี นการสอน งานวจิ ยั และบรกิ าร
วชิ าการ เพอื่ สง่ เสรมิ ความรู้ ความเขา้ ใจ และทกั ษะดา้ นสทิ ธมิ นษุ ยชน
และสนั ตภิ าพ อนั จะนำ� ไปสกู่ ารสรา้ งสงั คมทเี่ ปน็ ธรรมและการเคารพ
ศกั ดศิ์ รขี องความเปน็ มนษุ ย์ รสู้ กึ ขอบคณุ และชน่ื ชม ผศ.ดร.พทั ธธ์ รี า
นาคอไุ รรตั น์ และผเู้ กย่ี วขอ้ ง ทไ่ี ดท้ มุ่ เทดำ� เนนิ โครงการเพอ่ื สง่ เสรมิ
ศกั ยภาพ และเสรมิ พลงั ใหก้ บั เยาวชนทตี่ อ้ งหลดุ ออกจากระบบการ
ศกึ ษา อนั เนอ่ื งมาจากสาเหตทุ างเศรษฐกจิ และปจั จยั อน่ื ๆ รวมทง้ั

8 โอกาส สันติภาพ ความรัก

ความไม่สอดคล้องของหลักสูตรและรูปแบบการศึกษาในระบบเองกับ
ความสนใจและบรบิ ททางสงั คมของเยาวชน โดยสถาบนั สทิ ธมิ นษุ ยชน
และสนั ตศิ กึ ษา หวงั วา่ บทเรยี นจากการดำ� เนนิ โครงการนจี้ ะเปน็ ประโยชน์
ในการผลกั ดนั ขอ้ เสนอแนะเชงิ ยทุ ธศาสตรข์ อง กสศ. ตอ่ ไป เนอ่ื งจากการ
เข้าถึงศึกษาของเยาวชนเป็นสิทธิมนุษยชนข้ันพื้นฐานที่รัฐบาลจะต้อง
ดำ� เนนิ การอยา่ งเปน็ รปู ธรรม ซง่ึ การศกึ ษาและการเรยี นรไู้ มจ่ ำ� เปน็ ตอ้ ง
จำ� กดั อยเู่ พยี งการศกึ ษาในระบบเทา่ นนั้ แตท่ ส่ี ำ� คญั คอื ไมว่ า่ จะเปน็ การ
ศกึ ษาในรปู แบบใดและจดั โดยใคร จะตอ้ งตระหนกั ถงึ เปา้ หมายหลกั ของ
การศึกษาก็คือ การพัฒนาศักยภาพและความเป็นมนุษย์ การส่งเสริม
การเคารพสทิ ธมิ นษุ ยชนและเสรภี าพขน้ั พนื้ ฐานของทกุ คน รวมทง้ั การ
สนบั สนนุ ใหเ้ กดิ การมสี ว่ นรว่ มในสงั คมประชาธไิ ตย การสง่ เสรมิ การอยู่
รว่ มกนั ระหวา่ งคนกลมุ่ ตา่ ง ๆ ดว้ ยความเขา้ ใจและอดทนอดกลนั้ ซง่ึ เปา้
หมายดงั กลา่ ว นอกจากจะถกู ระบอุ ยใู่ นกตกิ าระหวา่ งประเทศวา่ ดว้ ยสทิ ธิ
ทางเศรษฐกจิ สงั คมและวฒั นธรรมแลว้ ยงั เปน็ สว่ นหนงึ่ ของเปา้ หมายการ
พฒั นาทยี่ งั่ ยนื หรอื SDG อกี ดว้ ย
เรื่องเล่าในหนังสือเล่มนี้สะท้อน “ความหวัง” และ “พลัง”
ของ เยาวชนและครูพ่ีเล้ียง ที่ได้เข้าร่วมโครงการ ในขณะเดียวกัน ก็
สะทอ้ นภาพปญั หาความไมเ่ ปน็ ธรรมและความรนุ แรงเชงิ โครงสรา้ งและ
เชงิ วฒั นธรรมในสงั คมไทยทตี่ อ้ งการการถกู เปดิ เผย และปรบั เปลยี่ น ดงั
นน้ั การทำ� งานดา้ นการศกึ ษาทจ่ี ะนำ� ไปสกู่ ารเปลย่ี นแปลงทางสงั คม จะ
ตอ้ งเปน็ การศกึ ษาทตี่ ง้ั อยบู่ นแนวทางของการเรยี นการสอนเชงิ วพิ ากษ์
(critical pedagogy) ผา่ นการสนทนา (dialogue) และการตงั้ คำ� ถาม
กบั ญาณวทิ ยาทมี่ องความรแู้ บบแขง็ ตวั และหยดุ นง่ิ โดยเชอื่ วา่ แนวทาง
ดงั กลา่ วจะนำ� ไปสกู่ ารสรา้ งความเขา้ ใจและการสรา้ งความรรู้ ว่ ม ระหวา่ ง
ผเู้ รยี นและผสู้ อนหรอื ครกู ระบวนการ (facilitator) ในมติ ติ า่ ง ๆ เพอื่ จะ
ทำ� ใหก้ ารศกึ ษาเปน็ เครอื่ งมอื ในการสรา้ งความเปน็ ธรรมในสงั คมตอ่ ไป

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 9

10 โอกาส สันติภาพ ความรัก

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 11

คํานํา

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ
ทุนสร้างโอกาส สันตภิ าพหัวใจ ปลกุ ไฟฝันใหช้ วี ติ

ทนุ สรา้ งโอกาส
วถิ ผี คู้ นมากมายบนโลกใบนท้ี ป่ี ระสบพบพานปญั หาในชวี ติ
บางคนลม้ ลงหมดสภาพ หลายคนกำ� ลงั จะลม้ ควำ�่ พงั พาบ หลายคนลม้
แลว้ แตก่ พ็ ยายามลกุ ขนึ้ สเู้ พอื่ ไตข่ นึ้ สเู่ สน้ ความหวงั มสี งิ่ เดยี วทต่ี า่ งวาด
หวงั วา่ จะไขวค่ วา้ ใหไ้ ดเ้ พอื่ กอบกชู้ วี ติ ขน้ึ มาใหม่ นนั่ กค็ อื “โอกาส” ดี ๆ
สกั ครงั้ หนง่ึ ในชวี ติ
สนั ตภิ าพหวั ใจ
รอยแผลเปน็ จารกึ ในทะเลนำ้� ตา ทำ� ลายหวั ใจใครหลายคน
สดุ รา้ วลกึ โดนสายตาสงั คมเกรยี้ วกราด รงั เกยี จ และแบง่ แยก โดน
พิพากษาจากสัมผัสเพียงรูปลักษณ์ภายนอก มีส่ิงเดียวท่ีรักษาหัวใจ
บอบชำ้� เหลา่ นไี้ วไ้ ด้ นนั่ คอื “ความใฝด่ ”ี เพอื่ จะสรา้ ง “สนั ตภิ าพหวั ใจ”
เกาะเกยี่ วกบั ความหวงั ใหส้ ามารถกา้ วยา่ งไดอ้ ยา่ งมน่ั คงเขม้ แขง็ ตอ่ ไป
ปลกุ ไฟฝนั ใหช้ วี ติ
คนตา่ งวยั ยอ่ มมองโลกตา่ งกนั การผา่ นโลกเผชญิ ชวี ติ กแ็ ผก
กนั ชว่ งวยั แหง่ ความหวงั ของวยั รนุ่ ลว้ นมคี วามฝนั และความหวงั คลา้ ย
กนั บา้ ง แตกตา่ งกนั บา้ ง ทวา่ ดว้ ยสถานะความเปน็ อยอู่ าจตา่ งกนั สดุ ขว้ั
มเี ยาวชนจำ� นวนมากตกอยใู่ นสถานะดอ้ ยโอกาส โดยเฉพาะ “เดก็ นอก
ระบบการศกึ ษา” ซงึ่ ควรไดศ้ กึ ษา แตก่ ลบั ตอ้ งตกไปอยนู่ อกระบบ กลมุ่

12 โอกาส สันติภาพ ความรัก

เยาวชนเหลา่ นต้ี อ้ งการ “ทนุ ” เพอ่ื สรา้ งโอกาสดๆี ใหช้ วี ติ ตอ้ งการสรา้ ง
สนั ตภิ าพในหวั ใจ และตอ้ งการ “ปลกุ ไฟฝนั ” ทไ่ี มเ่ คยมอดไหมแ้ มต้ อ้ ง
เผชญิ ภาวะปญั หาใดกต็ าม ใหก้ ลบั คนื มามชี วี ติ โลดแลน่ ในสงั คมอกี ครง้ั
เนอื้ หาใน “เรอื่ งเลา่ เยาวชนนอกระบบ” คอื ภาพสะทอ้ นการ
ทำ� งานรว่ มกนั โดยใชห้ วั ใจยดึ โยงความสมั พนั ธท์ ดี่ ตี อ่ กนั จากผใู้ หญใ่ จดี
มลู นธิ สิ นั ตภิ าพและวฒั นธรรม สถาบนั สทิ ธมิ นษุ ยชนและสนั ตศิ กึ ษา
มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล และ กองทนุ เพอื่ ความเสมอภาคทางการศกึ ษาหรอื
กสศ. ทมี่ องเหน็ ปญั หาของเยาวชนนอกระบบในพน้ื ทจ่ี งั หวดั ชายแดน
ภาคใต้ ต้องเผชิญปัญหาชีวิตทับซ้อนหลายมิติ จึงได้เกิดโครงการ
สนบั สนนุ การพฒั นาครพู เี่ ลย้ี งและเยาวชนนอกระบบการศกึ ษา โดย
เครอื ขา่ ยเชงิ พนื้ ท:ี่ ภาคใตต้ อนลา่ ง (พทั ลงุ ปตั ตานี ยะลา นราธวิ าส)
โดยมี ผศ.ดร. พทั ธธ์ รี า นาคอไุ รรตั น์ อาจารยป์ ระจำ� ของสถาบนั สทิ ธิ
มนุษยชนและสนั ตศิ กึ ษา มหาวิทยาลยั มหดิ ล เป็นหัวหนา้ โครงการ
พรอ้ มดว้ ยเยาวชน ครพู เ่ี ลย้ี ง เจา้ หนา้ ทโี่ ครงการ และผเู้ กย่ี วขอ้ งทกุ
คนทกุ ฝา่ ย ผนกึ พลงั ขบั เคลอ่ื นกจิ กรรมรว่ มกนั
จากจดุ เรม่ิ ตน้ จากมวลอปุ สรรค นำ� ไปสกู่ ารวางแผน ทำ� งาน
รว่ มกนั ชว่ ยกนั คดิ ชว่ ยกนั แกไ้ ขปญั หา ผา่ นหยาดเหงอื่ หยดนำ้� ตา
ความหดหทู่ อ้ แท้ ความไมเ่ ขา้ ใจ ทกุ อยา่ งจากกน้ บงึ้ หวั ใจถกู กลนั่ ออก
มาเปน็ ตวั หนงั สอื ทลี ะถอ้ ย ทลี ะคำ� ทลี ะประโยค กระทงั่ ประกอบสรา้ ง
เปน็ ตน้ ฉบบั เรอ่ื งเลา่ ทที่ รงคณุ คา่ ยง่ิ ในหนงั สอื เลม่ นี้
นค่ี อื พน้ื ทขี่ อง โอกาส สนั ตภิ าพ ชวี ติ ซงึ่ ไดห้ ลอมรวมหวั ใจ
ทกุ ดวงจนกลายเปน็ หนงึ่ เดยี วกนั

พทั ธธ์ รี า นาคอไุ รรตั น์
ชมุ ศกั ด์ิ นรารตั นว์ งศ์
บรรณาธกิ าร

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 13

สารบัญ

เรือ่ งเลา่ เยาวชนนอกระบบ
ทุนสรา้ งโอกาส สันติภาพหวั ใจ ปลกุ ไฟฝันให้ชีวิต

คำ�นิยม
โคทม อารยี า ประธานมูลนธิ ิสันติภาพและวัฒนธรรม ............................ 4
วัชรฤทยั บญุ ธินนั ท์ ............................................................................... 8
ค�ำ น�ำ .................................................................................................. 12
ทีมกลาง
ครูในระบบรัก นอกระบบรฐั โดย... พัทธธ์ ีรา.................................... 17
การเงินเป็นเหตุใหเ้ จอกัน โดย... กญั ญณชั ....................................... 23
ผู้ประสานงานโครงการระดับพ้นื ท่ี โดย... รูฮานา ลมี .ิง....................... 27
นราธิวาส
ครพู ี่เล้ยี ง...หัวใจสชี มพู โดย... “ธารใส”............................................ 35
โดนทั ยีสต์ ยึดชวี ิต สร้างอาชพี โดย... ฆอซาลี อาแว,
ชารติ า้ ประสทิ ธหิ ิมะ, ฮาซนั สาตาลา,
อับดลุ เราะมาน สกุ ูมุง ......................................................................... 41
โลหะเชอ่ื มคน โดย... ฆอซาลี อาแว, ชารติ ้า ประสิทธิ
หมิ ะ, ฮาซนั สาตาลา, อบั ดุลเราะมาน สุกูมงุ ........................................ 45
วิถใี หม่โอรงั อสั ลี Orang Asli โดย... ฆอซาลี อาแว,
ชารติ ้า ประสิทธิหิมะ, ฮาซนั สาตาลา,
อบั ดุลเราะมาน สุกมู ุง .......................................................................... 49
“อสิ มาแอ บีนละหา” เชือ่ มชวี ติ ด้วยทกั ษะชีวิต
โดย... ฆอซาลี อาแว ............................................................................. 53
“ดอกไม้หลากส.ี .. ที่สุคริ ิน”
โดย... เทียนทัดดา วรรณลักษณ์........................................................... 57

ปตั ตานี
จากเดก็ ตม้ ยำ� ส่เู กษตรกรตัวดำ� โดย... สุราญา มามะ.......................... 65
เด็กนอกระบบกับหมูขี้พรา้ โดย... ทัตตเดช พรหมโหร.......................... 75
เยาวชนนอกระบบตำ�บลไทรทอง
โดย... ประไพ นยุ้ สวุ รรณ ...................................................................... 79
เร่อื งเล่าความเปล่ียนแปลง โดย... รอฮาณี กามจู นั ทรด..ี....................... 83
เร่อื งเลา่ จากครูญาญา่ โดย... สรุ าญา มามะ ........................................ 89
ปา้ ปลม้ื โดย... ลมา้ ย มานะการ ............................................................ 99
ยะลา
กว่าจะเป็น... ต้นกลา้ โดย... รจุ ิรดา วงศ์แกว้ ...................................... 109
“ทุกการงานทนี่ �ำ ไปสคู่ วามดี” โดย... มูฮำ�หมดั อาลี วาเตะ๊ ................ 115
กะเบ่อ... เบร่อน!ิ โดย... ปฐมาวดี ทองธรรมชาต.ิ................................ 125
ชีวติ ใหม่ทีป่ อเนาะแบหอ โดย... ไดลามี ปซู ู....................................... 133
ก้าวต่อไป... โดย... ไอรน์ ี แอดะสง...................................................... 137
ผมรกั ไผ่ โดย... ไพศาล เจ๊ะยอ .......................................................... 143
มจั ฉานุ โดย... ฮาราฟีน อาเยา๊ ะ........................................................ 147
พทั ลงุ
ณ ริมทะเลสาบสงขลา ลำ�ปำ�ที่รกั พื้นที่บา้ นฉัน...
โดย... พัชรยี า สุวรรณโณ..................................................................... 153
“ถ้าคณุ รักผม” โดย... พัชรียา สวุ รรณโณ........................................... 161
“นกั สเู้ ลบ็ สวย” โดย... วรปรัชญ์ เพ็ชรจำ�รัส....................................... 167
ต้นทุน ชีวติ และโอกาส โดย... วรปรัชญ์ เพช็ รจำ�รสั ........................... 171
สวนคนมี พ้นื ท่ี โอกาส และความหวงั
โดย... วรปรัชญ์ เพช็ รจำ�รสั .................................................................. 181
ภาคผนวก
ผลศึกษาดงู าน ณ จงั หวดั พทั ลงุ วนั ท่ี 6-7 เมษายน 2564.................. 187
คำ�ในใจคณะทำ�งาน ............................................................................. 202
ประมวลภาพกจิ กรรม ......................................................................... 210

16 โอกาส สันติภาพ ความรัก

ครใู นระบบรกั นอกระบบรัฐ

พัทธ์ธรี า
“คร”ู ในความทรงจำ� สำ� หรบั ฉนั ลกู สาวของครเู กา่ ครตู อนนี้
กแ็ กช่ รามากแลว้ ฉนั โตมากบั “เตย่ี ” ทซี่ ง่ึ ยดึ อาชพี เปน็ ครใู นโรงเรยี น
เอกชนในภาคกลางมาตง้ั แตก่ อ่ นฉนั เกดิ
พอเตย่ี แตง่ งานกบั แมช่ วี ติ กผ็ กผนั ทำ� ใหต้ อ้ งยา้ ยมาเปน็ ครกู ลาง
ปา่ เขาในยคุ สงครามอดุ มการณค์ อมมวิ นสิ ตก์ ำ� ลงั เขม้ ขน้ ในภาคใต้ ฉนั ยงิ่
ไดร้ จู้ กั และใกลช้ ดิ กบั ชวี ติ และอดุ มการณค์ วามเปน็ ครมู ากขนึ้ ดว้ ยไดเ้ ดนิ
ตามเตย่ี ไปโรงเรยี นตง้ั แต่ 2-3 ขวบ เสน้ ทางนน้ั เตม็ ไปดว้ ยโคลนสแี ดงใน
ยามฤดฝู น และฝนุ่ ทว่ มถงึ กน้ ในยามหนา้ รอ้ นแตก่ เ็ ปน็ ชว่ งสน้ั ๆ เพราะ
บา้ นทฉี่ นั อยแู่ ละโรงเรยี นทเ่ี ตย่ี ไปสอนนน้ั อยกู่ ลางปา่ ใหญแ่ ละลกึ หา่ ง
ไกลจากอ�ำนาจและระบบรฐั จะเข้าถงึ ฉันจงึ คุ้นเคยและเดนิ ทางอยใู่ น
เสน้ ทางความเปน็ ครตู ง้ั แตจ่ ำ� ความได ้ และเปน็ ครทู อ่ี ยใู่ นระบบความรกั
ความเออ้ื อาทร ดแู ลทกุ ขส์ ขุ ไมเ่ พยี งแตใ่ นเวลาทต่ี อ้ งเรยี นตอ้ งสอนเทา่ นนั้
เตยี่ ครคู นแรกในชวี ติ ฉนั ดแู ลลกู ศษิ ยต์ วั โต ๆ ของเขาถงึ บา้ น ถงึ เรอื น ถงึ
สวน ถงึ ปา่ หลงั โรงเรยี นเวลาทนี่ กั เรยี นโขง่ เหลา่ นนั้ หนเี รยี นไปหากบ หา
ปลา หากงุ้ หนิ ตามลำ� ธารนำ�้ ตก
กระทั่งเตี่ยลาออกจากอาชีพครู มาลงทุนลงแรงกับอาชีพ
ชาวสวนควบคกู่ บั การทำ� งานเพอ่ื สงั คมทกุ รปู แบบ เตย่ี ยงั คงเปน็ ครดู ว้ ย
ชวี ติ และอดุ มการณ์ ลกู ศษิ ยแ์ ละชาวบา้ นยงั คงใหค้ วามเคารพและขอคำ�
ปรกึ ษาแกอยเู่ สมอมา

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 17

ครง้ั หนงึ่ ฉนั นา่ จะอยรู่ าว ป.4 – ป.5 มนี ายตำ� รวจแตง่ เครอื่ งแบบ
เตม็ ยศ มดี าวประดบั บนบา่ เตม็ ไปหมด เขาดน้ั ดน้ ขบั รถเดนิ ทางไกลจาก
ภาคกลางมาตามหาเตย่ี ถงึ ทบี่ า้ นกลางปา่ ฉนั จำ� ไดต้ ดิ ตา เขามาตามหาครู
ของเขา เพอื่ จะกม้ ลงกราบขอบพระคณุ ครู พรอ้ มกบั คำ� พดู วา่
“หากไมม่ คี รทู ฉ่ี ดุ เขาไวใ้ นวนั นนั้ วนั นเี้ ขาคงเปน็ มหาโจร ไมไ่ ด้
เปน็ นายตำ� รวจมดี าวเตม็ บา่ เหมอื นวนั น้ี ผมตามหาครมู าหลายปี พอรวู้ า่
ครยู า้ ยมาอยทู่ นี่ ่ี ผมกเ็ ลยตอ้ งมากราบครู เอาความสำ� เรจ็ มาขอบคณุ คร”ู
หลงั จากนนั้ ฉนั จงึ ไดร้ วู้ า่ เตย่ี เปน็ ครทู ใี่ นระบบความรกั อนั ยง่ิ ใหญ่
เหลอื เกนิ วงิ่ ไลต่ ามนกั เรยี นทแี่ หกรวั้ หน ี ไปสกดั ขดั ขวางนกั เรยี นทนี่ ดั จะ
ตกี นั ลกู ศษิ ยม์ ปี ญั หาชวี ติ ปญั หาครอบครวั ปญั หาการเงนิ อะไรทค่ี รอู ยา่ ง
เตยี่ จะชว่ ยคลค่ี ลายได้ แกกท็ ำ� เสมอ
จะวา่ ชวี ติ ฉนั เดนิ ตามรอยเทา้ เตย่ี กไ็ มร่ วู้ า่ จะพดู ไดห้ รอื เปลา่ แต.่ ..
แนล่ ะ่ ชวี ติ ฉนั ใกลช้ ดิ ตดิ กน้ เตย่ี มาแตอ่ อ้ นแตอ่ อก จนใคร ๆ เขากว็ า่ ฉนั
เปน็ ลกู สาวคนโปรดของเตย่ี มาตงั้ แตเ่ ลก็ กค็ งไดต้ น้ แบบชวี ติ มาบา้ งไมม่ ากก็
นอ้ ยละ่ ฉนั เรมิ่ อาชพี ครดู ว้ ยใจรกั เมอ่ื ราวปี 2542 จากครปู ฐมวยั มาเปน็ ครู
กงึ่ ในและนอกระบบรฐั คอื เปน็ อาจารยพ์ เิ ศษในมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั แหง่
หนงึ่ ในกรงุ เทพฯ กร็ าวปี 2546 และในปนี นั้ เปน็ ตน้ มา ฉนั เหน็ ความเหลอื่ ม
ลำ�้ ในโอกาสของชวี ติ เดก็ และเยาวชนไทยแจม่ ชดั ขน้ึ ยง่ิ เมอื่ หนั ไปเทยี บกบั
ประสบการณต์ รงของฉนั เองทดี่ อ้ ยโอกาสทางการศกึ ษา ไมใ่ ชเ่ พยี งเพราะ
ฐานะทางเศรษฐกจิ แตเ่ พราะรฐั บาลไมไ่ ดส้ รา้ งสงิ่ อำ� นวยความสะดวกให้
เดก็ ไทยไดเ้ ขา้ ถงึ การศกึ ษาอยา่ งทว่ั ถงึ ตา่ งหาก
ทำ� ไมถงึ พดู เชน่ นนั้ !
นักศึกษาราชภัฏหลายคนมาจากพ้ืนท่ีห่างไกล หลายคนสอบ
เทยี บ กศน. มาเชน่ เดยี วกบั ฉนั ทจี่ บ ม.3 ม. 6 ไดเ้ พราะเรยี น กศน.
เพราะอะไรหรอื ?

18 โอกาส สันติภาพ ความรัก

เพราะโรงเรยี นอยไู่ กลในตวั เมอื ง เพราะไมม่ รี ถประจำ� ทางทจี่ ะ
สามารถพาเราไปถงึ โรงเรยี นไดท้ นั เวลา และพาเรากลบั บา้ นไดป้ ลอดภยั
ทกุ วนั ไมต่ อ้ งใหพ้ อ่ แมเ่ ราตอ้ งเฝา้ คอยลนุ้ ระทกึ วา่ ลกู จะถงึ บา้ นไหม โดย
เฉพาะลกู สาว และเพราะระบบการศกึ ษาไมส่ อดคลอ้ งกบั วถิ ชี วี ติ ของเดก็
ชายขอบชายแดนนอกเมอื งอยา่ งพวกเราทต่ี อ้ งชว่ ยพอ่ แมท่ ำ� มาหากนิ เปน็
แรงงานในเรอื กสวนไรน่ า อยา่ งฉนั หนา้ ทห่ี ลกั คอื ตอ้ งเลยี้ งดนู อ้ งๆ หงุ ขา้ ว
หาปลา เตรยี มไวใ้ หเ้ ตย่ี แมย่ ามกลบั มาจากโรงเรยี น จากสวน
เพราะระบบการศกึ ษาทม่ี อี ยยู่ งั ตอ้ งใชจ้ า่ ยเงนิ อกี มากมาย และ
แนน่ อน สำ� หรบั ลกู ชาวบา้ นทว่ั ๆ ไปอยา่ งเรา เงอื่ นไขเหลา่ นน้ั คอื ภเู ขา คอื
กำ� แพงสงู ใหญท่ เี่ ราไมอ่ าจจะตะเกยี กตะกายไปถงึ อกี ดา้ นหนง่ึ ได้
บางที ฉันนึกขอบคุณตัวเองท่ีไม่ลดความพยายามในการจะ
ตะกายขา้ มภเู ขาลกู ใหญม่ าจนไดพ้ บกบั อกี ดา้ นของภเู ขา จนในทส่ี ดุ ดว้ ย
ความมมุ านะบากบนั่ และ อดึ ฮดึ อด ทน สดู้ ว้ ยเอาชวี ติ เขา้ แลก จงึ ไดม้ า
ถงึ ซงึ่ คณุ สมบตั ทิ ท่ี ำ� ใหฉ้ นั ไดก้ ลายเปน็ ครู แตก่ ใ็ ชว่ า่ ทกุ คนจะสามารถทำ� ได้
เพราะมคี นกอ่ นหนา้ ฉนั เปน็ จำ� นวนมหาศาลทที่ มุ่ ความพยายามมากกวา่ ฉนั
เสยี อกี แตพ่ วกเขาเหลา่ นน้ั กย็ งั ไมส่ ามารถบรรลถุ งึ ซง่ึ ฝง่ั ฝนั ได้ เทา่ ทฉ่ี นั รจู้ กั
กม็ ากมายหลายคน
อนั ทจ่ี รงิ ฉนั พบคนซงึ่ มจี ติ วญิ ญาณความเปน็ ครใู นระบบความรกั
นนั้ มอี ยมู่ ากมายในพน้ื ทชี่ ายแดนใตท้ ฉ่ี นั ใชช้ วี ติ กวา่ 12 ปี ทมุ่ เทกบั ทงั้ การ
เรยี นในระดบั ปรญิ ญาเอกราวสามปเี หน็ จะได้ หลงั จากนนั้ กใ็ ชว้ ชิ าความรู้
และแรงกายแรงใจมาทำ� งานเพอ่ื จะเปน็ สว่ นหนงึ่ ของการสรา้ งสนั ตภิ าพ
และความเปน็ ธรรมใหก้ บั ผคู้ นทนี่ ่ี อยา่ งนอ้ ยกวา่ 60 คนทรี่ ว่ มทำ� งานกบั
ฉนั ในโครงการพฒั นาเดก็ และเยาวชนนอกระบบทฉ่ี นั พบวา่ ครเู หลา่ นมี้ ี
จติ วญิ ญาณและอดุ มการณค์ วามเปน็ ครสู งู สง่ กวา่ ครโู ดยวชิ าชพี อกี หลาย
คนทเี ดยี ว พวกเขาอาจไมม่ ใี บประกอบวชิ าชพี กำ� กบั ไมม่ วี ฒุ บิ ตั รรบั รอง
หรหู รา ไมม่ ภี าพรบั ปรญิ ญาแขวนขา้ งฝา

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 19

แตท่ คี่ รเู หลา่ นมี้ ี “ความรกั และเออ้ื อาทรหว่ งใย” ในหวั ใจเตม็
เปย่ี ม ตอ่ เดก็ ทใี่ คร ๆ โดยเฉพาะ “รฐั ” มกั ยดั เยยี ดคำ� เรยี กขานใหพ้ วกเขา
วา่ เปน็ “เดก็ นอกระบบ”
อะไรคอื หลกั ฐานทฉี่ นั กลา่ วอา้ งนะ่ หรอื
คณุ เคยเหน็ ไหม? ครชู า่ งเสรมิ สวย รา่ งระหง ลงทนุ ลงแรงแบก
เตยี งสระผมขน้ึ รถกระบะคนั สงู ขบั ไปสอนลกู ศษิ ย์ ทเี่ ปน็ เดก็ นอกระบบ
รฐั ถงึ บา้ น ขบั ไปตามเสน้ ทางทเี่ สย่ี งอนั ตรายในดนิ แดนปะนาเระ มใี ครบา้ ง
ไดย้ นิ ชอื่ นแี้ ลว้ จะไมข่ นหวั ลกุ และไมไ่ ดท้ ำ� แคว่ นั สองวนั เทา่ นนั้ ครทู ำ� แบบ
นนั้ จนลกู ศษิ ยส์ ามารถเปดิ รา้ นเสรมิ สวยไดแ้ ลว้
คณุ เคยรไู้ หม? ครทู ชี่ าวบา้ นใหค้ วามไวว้ างใจ แมจ้ ะเปน็ ครตู า่ ง
สายพนั ธ์ุ ตา่ งความเชอ่ื แตส่ งิ่ ทช่ี าวบา้ นและผปู้ กครองเดก็ นอกระบบเชอื่
สนทิ ใจและขอใหค้ รชู นี้ ำ� เสมอมาจนกระทง่ั วนั ทค่ี รเู จบ็ ปว่ ยกะทนั หนั เพราะ
อทุ ศิ ตนใหก้ บั การทำ� งานหนกั เพอื่ ลกู ชาวบา้ นไดม้ โี อกาสเขา้ ถงึ การศกึ ษาที่
สามารถสรา้ งงานสรา้ งอาชพี ชว่ ยเหลอื ตนเองไดใ้ นวนั ทเ่ี ดก็ ๆ ลกู ชาวบา้ น
ตอ้ งหลบภยั โควดิ กลบั จากการเสยี่ งภยั ไปทำ� มาหากนิ ในประเทศเพอ่ื นบา้ น
กลบั มาซมซานหากนิ ในบา้ นตวั เองทม่ี ที รพั ยากรมากมายแตถ่ กู กดี กนั ไว้
ไมใ่ หเ้ ขา้ ถงึ ทา่ มกลางกระแสการดหู มน่ิ ดแู คลนและหวาดระแวงรวมถงึ
เกลยี ดชงั แบบเหมารวมดว้ ยอคตสิ ารพดั ทำ� นองวา่ เปน็ พวกแขก เปน็ พวก
แนวรว่ ม เปน็ พวกเดก็ เหลอื ขอ เรยี นไมจ่ บ พวกคลง่ั ศาสนา ฯลฯ ทวา่ ครู
รแู้ ละมองเหน็ ความดงี ามในตวั เดก็ ลกู ชาวบา้ นเหลา่ นน้ั นนั่ ละ่ ครผู มู้ จี ติ
วญิ ญาณเปย่ี มรกั
คณุ เคยเหน็ ไหม? ครทู ที่ อ่ งเทยี่ วไปตามคน้ หาเดก็ นอกระบบจาก
ซอกมมุ ของสงั คมใหก้ ลบั มาเขา้ ถงึ อาหาร 3 มอื้ ทเี่ พยี งพอตอ่ การเตบิ โต
และไปพน้ จากสภาวะขาดสารอาหาร ใครจะคดิ วา่ ในชายแดนใต้ ดนิ แดนที่

20 โอกาส สันติภาพ ความรัก

ทรพั ยากรอดุ มสมบรู ณท์ ส่ี ดุ ของประเทศในยามน้ี มใี ครหลายคนอยาก
เขา้ มาครอบครองเปน็ เจา้ ของ อยากเขา้ มาลงทนุ เพราะฐานทรพั ยากร
ครบถว้ นตอ่ การสบู กำ� ไรออกไปมงั่ คงั่ รำ่� รวยนอกพนื้ ท่ี ยงั มเี ดก็ ทข่ี าด
สารอาหาร ไดอ้ าหารไมค่ รบมอื้ อยเู่ ตม็ ไปหมด ใครละ่ จะเขา้ ไปถงึ เดก็
กลมุ่ น้ี
หากแต่มีครูของเราเข้าถึง ครูซ่ึงไม่มีใบอนุญาตประกอบ
วชิ าชพี ครู ครซู ง่ึ ไมไ่ ดร้ บั การยอมรบั จากระบบการศกึ ษาไทย แตส่ ง่ิ ที่
ครทู ำ� นน้ั ยงิ่ ใหญเ่ กนิ กวา่ ใบประกอบวชิ าชพี ใดจะคคู่ วรแกค่ รู
ยงั มคี รอู กี มากมายทท่ี มุ่ เททงั้ แรงกาย แรงใจและจติ วญิ ญาณ
เพอื่ ทำ� งานสรา้ งโอกาสใหเ้ ดก็ นอกระบบรฐั ดว้ ยระบบรกั
หากเสยี งหนง่ึ ของฉนั จะดงั พอใหผ้ มู้ อี ำ� นาจกำ� หนดกฎเกณฑ์
กตกิ าไดย้ นิ บา้ ง ฉนั อยากจะบอกวา่ ชว่ ยหนั มาดแู ลและใสใ่ จครใู นระบบ
รกั นอกระบบรฐั เหลา่ นบ้ี า้ ง พวกเขาตา่ งหากคอื ครผู ชู้ ว่ ยสอนทกั ษะ
ชวี ติ ใหเ้ ยาวชนของชาตไิ ดเ้ ดนิ ไปสเู่ สน้ ทางของการเผยแสดงศกั ยภาพ
ทส่ี งั่ สมอยภู่ ายในตนออกมาเพอื่ พฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และพฒั นาบา้ น
เมอื งใหก้ บั เดก็ อกี กลมุ่ ใหญข่ องสงั คมไทยทกี่ ำ� ลงั เพม่ิ จำ� นวนมากขนึ้ ทกุ
วนั ๆ จากความผดิ พลาดลม้ เหลวในการบรหิ ารจดั การของรฐั บาลภาย
ใตส้ ถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของเชอื้ ไวรสั โควดิ -19 และจากความ
สามานยข์ องระบบรฐั เผดจ็ การทก่ี ดทบั ผลกั ไสใหไ้ มเ่ พยี งแตเ่ ดก็ และ
เยาวชนเทา่ นนั้ ทหี่ ลดุ ออกนอกระบบ แตป่ ระชาชนคนทว่ั ไปในสงั คม
จำ� นวนมากกำ� ลงั หลดุ นอกระบบรฐั เชน่ กนั

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 21

22 โอกาส สันติภาพ ความรัก

การเงนิ เป็นเหตใุ ห้เจอกนั

กัญญณัช
กอ่ นอนื่ ตอ้ งแจง้ กอ่ นเลยวา่ ไมไ่ ดจ้ บการเงนิ และบญั ชี และไมไ่ ด้
ทำ� งานบญั ชที ไี่ หน ๆ มาเลย ดว้ ยเหตทุ ตี่ อ้ งทำ� งานโครงการมานบั 10 ปี จาก
ทที่ ำ� งานเดมิ และตอ่ มาไดย้ า้ ยมาทำ� งานทสี่ ถาบนั สทิ ธมิ นษุ ยชนและสนั ติ
ศกึ ษา มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล เรมิ่ ตน้ ดว้ ยการทำ� ฐานขอ้ มลู ของสถาบนั ไมน่ าน
เจา้ หนา้ ทโี่ ครงการคนเกา่ ลาออกไป กเ็ ลยไดโ้ อกาสจบั พลดั จบั ผลมู าจบั งาน
โครงการอกี ครงั้ จนถงึ ปจั จบุ นั ชวี ติ เลยไดว้ นเวยี นอยกู่ บั การเงนิ และบญั ชี
จากการสะสมประสบการณ์ กอ่ ใหเ้ กดิ ความชำ� นาญ ผสานกบั
จงั หวะและผลงาน ทำ� ใหค้ นรอบขา้ งเหน็ คณุ คา่ การทำ� งานทเ่ี ราทำ� ดว้ ยความ
ตง้ั ใจและรสู้ กึ สนกุ ทกุ ครง้ั ทไ่ี ดท้ ำ� ไดจ้ ดั โครงการ เนอ่ื งจากเปน็ ความทา้ ทาย
ทงั้ กอ่ นลงมอื ทำ� ทง้ั หนา้ งานและหลงั จากจดั กจิ กรรมเสรจ็
แนน่ อนวา่ การจดั ทำ� โครงการเปน็ งานทต่ี อ้ งตดิ ตอ่ สมั พนั ธก์ บั ผคู้ น
รอ้ ยพอ่ พนั แมแ่ ละเงอื่ นไขหลายหลาก ทำ� ตอ้ งเจอกบั ปญั หาทกุ ครง้ั ไมม่ ากก็
นอ้ ย จนบางครง้ั อาจจะมกี ารเสยี นำ้� ตา เสยี อารมณบ์ า้ ง แตด่ ว้ ยประสบการณ์
การเปดิ ใจเรยี นรู้และประสบการณท์ ไ่ี ดจ้ ากคนรอบขา้ ง ทำ� ใหเ้ ราเขม้ แขง็ และ
เตบิ โตขน้ึ สงิ่ ละอนั พนั ละนอ้ ยเหลา่ นน้ั กเ็ อามาพฒั นาการทำ� งานของเราได้
จนทกุ วนั น้ี
จนมาวนั หนงึ่ เหตกุ เ็ กดิ จากหวั หนา้ โครงการทาบทามใหม้ าชว่ ย
ทำ� งานการเงนิ และบญั ชี แถมยงั บอกใหเ้ ราหวั ใจฟอู กี วา่ “โครงการนเี้ ราจะ
ไดบ้ ญุ นะ ไดท้ ำ� งานกบั เดก็ ๆ ทไ่ี มม่ โี อกาสไดเ้ ลา่ เรยี นใหม้ อี าชพี ” (เอะ๊ ! แลว้
ไดต้ งั คด์ ว้ ยหรอื เปลา่ ?)

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 23

คำ� วา่ “บญุ ” ไดฟ้ งั กร็ สู้ กึ ดี แตง่ านจะเปน็ อยา่ งไรยงั ไมร่ ู้ รแู้ ตว่ า่ มนั
เปน็ ความทา้ ทายอกี แบบทเ่ี ราไมเ่ คยเจอ จงึ ตกปากรบั คำ� เชญิ ไว้
พอจะเรม่ิ ตน้ โครงการ ตอ้ งมกี ารออกแบบจดั ทำ� ขอ้ เสนอโครงการ
หัวหน้าโครงการเป็นคนคิดกระบวนการทุกอย่าง แต่ก่อนหน้านั้นแกก็
ประสานคนโนน้ คนน้ี คนนนั้ เรามสี ว่ นชว่ ยบา้ งเลก็ นอ้ ยในเรอื่ งการเงนิ แต่
ไมใ่ ชเ่ รอ่ื งงา่ ยทเ่ี ราจะคดิ งบกระทบงบใหล้ งตวั เพราะบางกจิ กรรมงบประมาณ
คา่ ใชต้ า่ งแตกตา่ งกนั ระเบยี บกใ็ หม่ ไมค่ นุ้ เคย เลยตอ้ งศกึ ษาและเรยี นรู้ปรบั
เปลย่ี นกนั ไปหลายรอบ เพอ่ื ความเหมาะสมของแตล่ ะกจิ กรรม หลกั ทตี่ อ้ ง
คำ� นงึ คอื การใชง้ บประมาณใหส้ อดคลอ้ งกบั การทำ� งานจรงิ
แตก่ อ็ กี นน่ั ละ่ จากประสบการณก์ ารจดั โครงการมาพบวา่ บางครง้ั
การทำ� งานจรงิ คา่ ใชจ้ า่ ยหนา้ งานทเ่ี กดิ ขน้ึ ไมส่ ามารถเบกิ ไดต้ ามระเบยี บ
ของแหลง่ ทนุ ตอ้ งระวงั มเิ ชน่ นน้ั เดอื ดรอ้ นวา่ จะหาเงนิ ตรงไหนมาจา่ ย การ
ใชง้ บแตล่ ะอยา่ งตอ้ งยดึ กบั หลกั เกณฑข์ องแหลง่ ทนุ อยา่ งเครง่ ครดั เรอื่ ง
เงนิ ๆ ทอง ๆ ไมเ่ ขา้ ใครออกใคร ตอ้ งใสใ่ จและระมดั ระวงั จงึ ทำ� ใหก้ ารคดิ
งบประมาณคอ่ นขา้ งปวดหวั อยไู่ มน่ อ้ ย แตพ่ อหนั ไปเหน็ หวั หนา้ โครงการ แก
กย็ งั สู้เพราะอยากจะใหม้ งี บประมาณทเี่ พยี งพอและสามารถทำ� งานไดอ้ ยา่ ง
มปี ระสทิ ธภิ าพ คมุ้ คา่ กลมุ่ เปา้ หมายผเู้ ขา้ รว่ มโครงการไดร้ บั ประโยชนส์ งู สดุ
เมอื่ ถงึ เวลาทโี่ ครงการไดร้ บั การอนมุ ตั ิ กร็ สู้ กึ ดใี จทเี่ ราจะไดท้ ำ�
โครงการทา้ ทายนี้ยง่ิ เวลาทำ� งานจรงิ กย็ ง่ิ มคี วามสขุ อยา่ งทไี่ มเ่ คยเจอมากอ่ น
ไดเ้ จอครพู เี่ ลย้ี ง เยาวชนนอกระบบทไ่ี มเ่ คยไดพ้ บเจอมากอ่ น ไดส้ มั ผสั คนที่
ดอ้ ยโอกาสกวา่ เรา ไดร้ บั รคู้ วามทกุ ขแ์ ละมสี ว่ นชว่ ยแบง่ เบาทกุ ขข์ องเขาบา้ ง
ทำ� ใหเ้ กดิ ความสขุ เลก็ ๆ ขน้ึ มาในใจอยา่ งไมค่ าดฝนั เปน็ ระยะ ๆ ยง่ิ เหน็ ความ
สำ� เรจ็ ของเดก็ นอกระบบ ยงิ่ ทำ� ใหห้ วั ใจพองโต รสู้ กึ วา่ ไมใ่ ชแ่ คไ่ ดท้ ำ� งาน แต่
รสู้ กึ ไดบ้ ญุ จรงิ ๆ ดว้ ย
สว่ นเรอื่ งปญั หาและอปุ สรรคใ์ นการทำ� งาน มนั กม็ มี ากมายจนบาง
ครง้ั อยากจะบอกเลา่ ใหผ้ เู้ ขา้ รว่ มรบั รถู้ งึ ปญั หาทเี่ ราตอ้ งจดั การมากมายเหลอื
เกนิ ปญั หาพวกนเ้ี ราไมส่ ามารถบอกทกุ คนได้ แตท่ กุ ปญั หาตอ้ งจดั การใหไ้ ด้

24 โอกาส สันติภาพ ความรัก

และใหล้ งตวั เพอื่ การเดนิ หนา้ ของโครงการ บางครงั้ มกี ารกระทบกระทง่ั กนั
บา้ งระหวา่ งเพอื่ นรว่ มงาน ซงึ่ เราเองรสู้ กึ แยเ่ หมอื นกนั แตค่ งเปน็ เรอื่ งปกตขิ อง
คนทำ� งาน ไดแ้ ตค่ ดิ แบบนเ้ี พอ่ื ความสบายใจ
ประสบการณส์ ำ� คญั อกี อยา่ ง คอื เรอ่ื งการเบกิ จา่ ยเงนิ ถอื เปน็ เรอื่ ง
ทา้ ทายทส่ี ดุ เพราะทำ� งานกบั คนหมมู่ าก เราคอื คนกลางทตี่ อ้ งปะทะทงั้ กบั
แหลง่ ทนุ กบั หนว่ ยงานตา่ ง ๆ และกบั ผเู้ ขา้ รว่ มโครงการ บางทกี แ็ อบคดิ วา่
เพอ่ื นรว่ มงานคงไมช่ อบหนา้ เราแน่ เพราะความเครง่ ครดั ในการตรวจสอบ
เอกสารตา่ ง ๆ ประกอบการเบกิ จา่ ย แตน่ น่ั ละ เมอ่ื หวั หนา้ ไวว้ างใจกต็ อ้ ง
ทำ� ใหด้ ที ส่ี ดุ ทสี่ ำ� คญั คอื ความโปรง่ ใส จะนำ� มาซงึ่ ความเชอ่ื มน่ั ไวว้ างใจและ
ทำ� ใหแ้ หลง่ ทนุ สนใจจะใหท้ นุ แกโ่ ครงการอกี ในอนาคต
กระนน้ั ดเู หมอื นวา่ การเบกิ จา่ ยเงนิ ยงั มปี ญั หามากพอควรทำ� ใหก้ าร
ทำ� งานไมร่ าบรน่ื มากนกั ความชดั เจนในการใหข้ อ้ มลู กบั ผเู้ กย่ี วขอ้ งจะชว่ ย
สรา้ งความเขา้ ใจทตี่ รงกนั ได้ แตก่ ารสอ่ื สารบางครงั้ อาจมคี วามคลาดเคลอื่ น
กนั บา้ ง กเ็ ลยทำ� ใหเ้ รอ่ื งทดี่ เู หมอื นจะเลก็ กลายเปน็ ปญั หา เชน่ ขอรายชอื่ กอ่ น
วนั ไหน ขอรายชอื่ ใคร เดก็ นอกระบบหรอื ครพู เ่ี ลย้ี ง เปน็ ตน้
แตก่ อ็ กี บางทมี เี หตุ บางครง้ั อาจสง่ ชอ่ื มา แตถ่ งึ เวลาจรงิ ตวั ไมร่ อู้ ยู่
ทไี่ หน ทำ� ใหเ้ กดิ ปญั หาเรอื่ งคา่ ใชจ้ า่ ยทเี่ กดิ ขนึ้ ปญั หาแบบนยี้ ากลำ� บากสำ� หรบั
คนเคลยี รก์ ารเงนิ ไมค่ อ่ ยมใี ครรบั รแู้ ละชว่ ยแกไ้ ข การจดั การการเงนิ และการ
บรหิ ารจดั การโครงการ เปน็ เรอ่ื งสำ� คญั มาก ไมใ่ ชเ่ พยี งแคจ่ ดั การเฉพาะการเงนิ
เทา่ นน้ั ยงั ตอ้ งประสานงานรอบทศิ เชน่ เบกิ งบประมาณ แหลง่ ทนุ วทิ ยากร ผู้
เขา้ รว่ ม โรงแรม อาหาร หอ้ งพกั และอน่ื ๆ อกี มากมาย
สดุ ทา้ ย การจดั โครงการทกุ ครงั้ ตอ้ งมคี วามอดทน หาชอ่ งทางทจี่ ะมี
ความสขุ ไวเ้ ปน็ ตวั ตงั้ หากลั ยาณมติ รทด่ี เี พอื่ เปน็ ขวญั และกำ� ลงั ใจ และอยาก
ฝากไวว้ า่ แมเ้ งนิ จะไมใ่ ชเ่ รอื่ งใหญส่ ดุ ของชวี ติ แตก่ ารจดั ทำ� บญั ชกี ารเงนิ ทด่ี มี ี
ความตรงไปตรงมากช็ ว่ ยใหช้ วี ติ เดนิ ไปขา้ งหนา้ ไดง้ า่ ยและมนั่ คงขน้ึ

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 25

26 โอกาส สันติภาพ ความรัก

ผปู้ ระสานงานโครงการระดับพ้นื ที่

รูฮานา ลมี งิ
ฉนั , ผทู้ เ่ี รยี นและศกึ ษาดา้ นวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี สาขา
เทคโนโลยกี ารประมง วนั ๆ อยแู่ ตห่ อ้ งแลบ็ แตก่ ลบั ตอ้ งทำ� งานกบั ผคู้ น
ในสงั คม
“อาจจะไมถ่ นดั แตพ่ อสามารถทำ� ได”้ ตลอดเวลากใ็ หน้ กึ แตค่ ำ�
นป้ี ลกุ ปลอบใจตวั เอง
กอ่ นเขา้ รว่ มกจิ กรรมในตำ� แหนง่ ผปู้ ระสานงานโครงการระดบั
พนื้ ที่ ฉนั เคยทำ� งานวจิ ยั ดา้ นทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ ม ภายใต้
สมาคมลมุ่ นำ้� สายบรุ ี และเคยทำ� งานรว่ มกบั เดก็ และเยาวชนในพนื้ ที่ 3
จงั หวดั ชายแดนภายใต้ มากอ่ น มที ง้ั เดก็ ทอี่ ยใู่ นระบบการศกึ ษาและนอก
ระบบการศกึ ษา มกี ารทำ� งานรว่ มกนั ดา้ น “เยาวชนรกั ษบ์ า้ นเกดิ ” เรมิ่
ตน้ จากการให้เด็กและเยาวชนรู้จักบ้านเกิดตัวเอง ลงเก็บข้อมูลในด้าน
ต่าง ๆ อาทิ สภาพทั่วไปของชุมชน ฐานทรัพยากรธรรมชาติและ
สง่ิ แวดลอ้ มสำ� คญั ในชมุ ชน ประสบการณก์ ารทำ� งานทผ่ี า่ นมาจงึ เนน้ การ
ทำ� งานดา้ นฐานทรพั ยากรและสงิ่ แวดลอ้ มเปน็ สว่ นใหญ่
ชว่ งประมาณกลางปี 2563 ฉนั ไดร้ บั การประสานงานจากคณุ
ลมา้ ย มานะการ วา่ อยากใหม้ าชว่ ยเปน็ ผปู้ ระสานงานโครงการสนบั สนนุ
การพฒั นาครแู ละเดก็ นอกระบบการศกึ ษาโดยเครอื ขา่ ยเชงิ พน้ื ท่ี : ภาค
ใตต้ อนลา่ ง (พทั ลงุ ปตั ตานี ยะลา นราธวิ าส) ทำ� งานกบั กลมุ่ เยาวชนนอก
ระบบการศกึ ษา ฉนั จงึ ตอบตกลงทจ่ี ะมาทำ� งานในสว่ นนี้

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 27

เมื่อได้รับภารกิจและบทบาทหน้าที่ในต�ำแหน่งผู้ประสานงาน
โครงการระดับพ้ืนที่ จึงต้องมีการประสานงานกับเจ้าของทุน นั่นคือ
กองทนุ เพอ่ื ความเสมอภาคทางการศกึ ษา ประสานงานกบั หนว่ ยงานรฐั
และหลกั ๆ คอื ตอ้ งประสานงานกบั กลมุ่ ครพู เี่ ลย้ี งจำ� นวน 60 คน ทม่ี าจาก
4 จงั หวดั ภาคใตต้ อนลา่ ง ไดแ้ ก่ พทั ลงุ ปตั ตานี ยะลา นราธวิ าส ซง่ึ แตล่ ะ
คนกม็ คี วามสามารถและความถนดั แตกตา่ งกนั ไป เรมิ่ แรกอาจจะยงั ไมค่ นุ้
ชนิ กนั ผา่ นไปสกั พกั กลบั ทำ� ใหพ้ วกเรารว่ มงานกนั ไดอ้ ยา่ งดเี ยย่ี ม ไดเ้ หน็
ครพู เี่ ลยี้ งทกุ คนมคี วามตง้ั ใจ ความมงุ่ มนั่ อยากชว่ ยนอ้ ง ๆ เยาวชนนอก
ระบบการศกึ ษาใหไ้ ดต้ งั้ หลกั มคี วามร/ู้ มที กั ษะ และทส่ี ำ� คญั มอี าชพี /มรี าย
ได้ สามารถเลยี้ งตวั เองและครอบครวั ได้
หลงั จากรว่ มงานกบั ครพู เ่ี ลยี้ งแลว้ เรมิ่ ไดพ้ บปะพดู คยุ ลงพนื้ ที่
สมั ผสั นอ้ ง ๆ เยาวชนนอกระบบการศกึ ษา นอ้ งๆ แตล่ ะคน แตล่ ะกลมุ่ ก็
ใชย่ อ่ ย บางคนเรยี นจบแค่ ป.6 แตท่ กั ษะบางอยา่ งดมี าก ความรสู้ กึ ตอนได้
สมั ผสั กลมุ่ นอ้ งๆ รสู้ กึ ไดว้ า่ ทกุ คนมคี วามตงั้ ใจอยากจะเรยี น อยากมคี วามรู้
อยากมที กั ษะตดิ ตวั แตบ่ างทโี อกาสของแตล่ ะคนไมไ่ ดเ้ ทา่ กนั นอ้ งๆ บาง
คนครอบครวั ยากจน จงึ ไมม่ โี อกาสไดศ้ กึ ษาเลา่ เรยี น บางคนเรยี นเกง่ แต่
ไมม่ ที นุ ศกึ ษาตอ่ หลายคนทห่ี ลดุ ออกจากระบบการศกึ ษา สว่ นหนง่ึ กม็ า
จากความยากจน
วนั หนงึ่ ไดน้ งั่ ลอ้ มวงพดุ คยุ กบั กลมุ่ นอ้ ง ๆ เยาวชนนอกระบบการ
ศกึ ษา มนี อ้ งคนหนงึ่ กลา่ ววา่ “ผมตอ้ งขอบคณุ อาจารย์ พๆี่ เจา้ ของทนุ ท่ี
เปดิ โอกาสใหผ้ มในวนั น้ี ทำ� ใหผ้ มไดเ้ รยี นรู้ ไดป้ ระสบการณใ์ นชวี ติ ผมไม่
เคยไดม้ านอนมาประชมุ ทโ่ี รงแรมสกั ครง้ั การทพี่ วกผมไดร้ ว่ มโครงการนี้

28 โอกาส สันติภาพ ความรัก

ทำ� ใหไ้ ดท้ งั้ ความรู้ ทง้ั เพอื่ นๆ ไดร้ จู้ กั ครแู ละพๆ่ี ผมมคี วามสขุ มาก ตอ้ ง
ขอบคณุ กะ ๆ (พสี่ าว) ทชี่ ว่ ยดแู ลพวกผม อยากใหม้ โี ครงการดๆี แบบ
นอี้ กี ”
สำ� หรบั ฉนั นบั วา่ การไดอ้ ยพู่ ดู คยุ แลกเปลย่ี นกบั กลมุ่ นอ้ ง ๆ ก็
มคี วามสขุ ไปอกี แบบ
เมอื่ ทำ� งานไปไดค้ รงึ่ ทาง เรม่ิ รสู้ กึ ถงึ การเปลยี่ นแปลงภายในทมี
เร่ิมมีปัญหาเข้ามา เริ่มเกิดความไม่เข้าใจ ท�ำให้ใจเกิดความไม่สบายใจ
กระวนกระวาย โดนมองวา่ เลอื กขา้ ง ไมเ่ ปน็ กลาง ทกุ ครง้ั ทเ่ี กดิ ปญั หาก็
จะพยายามทำ� ความเขา้ ใจในปญั หาทเี่ กดิ ขนึ้ พยายามศกึ ษาลกั ษณะนสิ ยั
ของแตค่ น เพราะการทำ� งานกบั คน ยงิ่ หลาย ๆ คน มกั เจอปญั หาอยแู่ ลว้
เชน่ ทบี่ างคนไดก้ ลา่ ววา่ “คนยง่ิ มาก ดรามา่ ยง่ิ เยอะ”
อยา่ งไรกต็ าม ในทกุ ปญั หาทเ่ี จอ เราจะพบวา่ มอี กี หลายคนที่
เขา้ ใจเราอยู่ สง่ กำ� ลงั ใจใหเ้ สมอ และเคยี งขา้ งเรามาตลอด
“ฉนั ...จะไมย่ อมแพ”้
ทกุ ๆ วนั จะพดู กบั ตวั เองเสมอวา่ อยา่ ยอมแพต้ อ่ ปญั หาใด ๆ
นกึ ถงึ คำ� พดู ของพอ่ มาเสมอ ใหใ้ ชค้ วามดี ใชค้ วามอดทน ใชค้ วามซอ่ื สตั ย์
ใชค้ วามจรงิ ใจ เอาชนะใจคนใหไ้ ด้
ดงั น้ัน ในการท�ำงานให้ประสบความสำ� เร็จ จำ� เปน็ ตอ้ งอาศยั
ความรว่ มมอื ภายในทมี สรา้ งความสมั พนั ธภ์ ายในทมี สรา้ งมติ รไมตรี มี
ความไวว้ างใจซง่ึ กนั และกนั ใชว้ าจาสภุ าพ ใชค้ วามอดทน ใชเ้ หตผุ ลใหม้ าก
โดยอาศยั ความเขา้ ใจหรอื ขอ้ ตกลง ดงั นน้ั ฉนั จงึ ใชว้ ธิ กี ารทำ� งาน คอื

“………...ยดึ หลกั ความถกู ตอ้ ง ถกู ใจไมถ่ กู ใจใครนน้ั
เปน็ ปญั หาของเขา...........”

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 29

สดุ ทา้ ยนตี้ อ้ งขอขอบคณุ ผศ.ดร.พทั ธธ์ รี า นาคอไุ รรตั น์ คณุ ลมา้ ย
มานะการ ทเ่ี ปดิ โอกาสใหไ้ ดท้ ำ� หนา้ ท่ี คอยใหค้ วามรู้คอยเปน็ ทปี่ รกึ ษาและ
ใหแ้ นะนำ� ขอขอบคณุ ดร.ไอรน์ ี แอดะสง พก่ี กุ๊ กญั ญณชั เวลาแจง้ ทค่ี อย
ชว่ ยเหลอื และใหค้ ำ� แนะนำ� ตลอดโครงการ ขอบคณุ ครพู เ่ี ลยี้ งทกุ ทา่ นทใ่ี ห้
ความรว่ มมอื ในการใหข้ อ้ มลู และอยเู่ คยี งขา้ งนอ้ ง ๆ มาตลอด
ทล่ี มื ไมไ่ ด้ คอื ขอขอบคณุ กองทนุ เพอื่ ความเสมอภาคทางการ
ศกึ ษา ทใ่ี หท้ นุ ดี ๆ เปดิ โอกาสใหน้ อ้ ง ๆ เยาวชนนอกระบบการศกึ ษา ได้
เรม่ิ ตน้ ลงมอื ทำ� ในสง่ิ เลก็ ๆ ไดท้ งั้ ความรู้ ไดฝ้ กึ ทกั ษะอาชพี ทกั ษะชวี ติ
ขอขอบคณุ เปน็ อยา่ งยงิ่

30 โอกาส สันติภาพ ความรัก

นราธวิ าส

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 31

32 โอกาส สันติภาพ ความรัก

จ.นราธิวาส

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 33

34 โอกาส สันติภาพ ความรัก

ครพู เ่ี ลีย้ ง...หัวใจสีชมพู

“ธารใส”
ทา่ มกลางกระแสธารศลี ธรรมไหลลงสทู่ ตี่ ำ�่ ... ขยะสงั คมเรมิ่ รกเรอื้
ลน้ ตลงิ่ และลำ้� เขา้ มาในพน้ื ทสี่ าธารณะ บา้ นเรอื น และทสี่ ดุ กร็ กุ ลำ�้ เขา้ มา
ในพนื้ ทใี่ จ ในฐานะภาคประชาสงั คม เราเคยสง่ คำ� ถามถงึ กนั และกนั ผา่ น
เวทตี า่ ง ๆ วา่ เยาวชนรนุ่ หลงั หรอื คนทำ� งานรนุ่ นอ้ ง จะมใี ครอกี ไหมทม่ี ี
เปา้ หมายในการทำ� งาน เพอ่ื ความดหี รอื เพอ่ื สรา้ งคนดี มไี หม?
โครงการสนบั สนนุ การพฒั นาครแู ละเดก็ นอกระบบการศกึ ษา
หรอื ทเ่ี รยี กกนั วา่ ครพู เี่ ลย้ี งและเดก็ นอกระบบ โดย ดร.รงุ่ พทั ธธ์ รี า นาค
อไุ รรตั น์ ทำ� ใหฉ้ นั ไดเ้ หน็ ความงดงามในพนื้ ทอี่ กี ครงั้
ครพู เ่ี ลย้ี งทม่ี าจากคนหลากหลายอาชพี เดก็ นอกระบบหลายวยั
ทขี่ าดโอกาสทางการศกึ ษา เปน็ ความเสยี สละของอาสาสมคั รกลมุ่ หนงึ่ ที่
หวงั ความเจรญิ เตบิ โตของเดก็ ๆ ในเสน้ ทางการสรา้ งตวั ดว้ ยอาชพี ตามฝนั
แมจ้ ะเปน็ ฝนั เลก็ ๆ ตามศกั ยภาพทมี่ อี ยู่
“งานตอ่ เตมิ ฝนั ...งานปน้ั คน” ไดเ้ รม่ิ แลว้
และด้วยงานน้ี ฉันจงึ อยากน�ำเสนอเร่ืองของผหู้ ญงิ คนหนึ่งซ่ึง
งดงามเหลอื เกนิ ในความคดิ และจติ ใจ ฉนั เฝา้ มองและตดิ ตามการทำ� งาน
ของเธอมาหลายปี เหน็ ความจรงิ ใจ ความซอ่ื ตรง ความซอื่ สตั ยท์ งั้ จากแวว
ตาและการกระทำ�
“ลมา้ ย มานะการ” ไมใ่ ชห่ ญงิ สาวสวยทที่ ำ� ใหห้ ลายคนตอ้ งหนั มา
มอง เธอเปน็ พยี งผหู้ ญงิ ธรรมดาคนหนง่ึ ขบั รถเกง๋ คนั เกา่ ๆ บกุ ลยุ เขา้ ไป
ในทกุ พนื้ ทที่ เี่ ธอทำ� งาน

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 35

เปน็ คนทพ่ี นี่ อ้ งมสุ ลมิ ใหค้ วามไวว้ างใจ ลมา้ ยแวะกนิ ทว่ั ไดท้ กุ บา้ น
ทเี่ ธอปรารถนาจะกนิ ดว้ ยผา้ ถงุ พนื้ บา้ นกบั เสอื้ มอ่ ฮอ่ มสที บึ ๆ ทำ� ใหเ้ กดิ
ความกลมกลนื ระหวา่ งคนทำ� งานกบั คนในพนื้ ท่ี
บา้ นทา่ กำ� ชำ� อ.หนองจกิ จ.ปตั ตานี
บา้ นบางตาวา จ.ปตั ตานี
สองหมบู่ า้ นทเ่ี คยเปน็ พน้ื ทส่ี แี ดง โดยเฉพาะบางตาวา หมบู่ า้ นรมิ
ชายทะเล บรรยากาศงดงามดว้ ยชายหาด ทรายสขี าวขนุ่ กบั การเตน้ ระบำ�
ของฟองคลนื่ อาชพี เดยี วทที่ ำ� ตอ่ เนอ่ื งมารนุ่ ตอ่ รนุ่ คอื อาชพี ประมง... ออก
ทะเลหาปลา... เขา้ ฝง่ั ขายปลา ออกทะเลหาปลา... เขา้ ฝง่ั ขายปลา... เปน็
เชน่ นท้ี กุ ววี่ นั
จนเมอื่ ลมา้ ยกา้ วไปถงึ แนะนำ� การแปรรปู อาหารสด หาตลาด
ใหม่... ประชาสัมพันธ์การขาย จึงเกิดกะปิตามมา ปลากุเลาบางตาวา
กงุ้ แหง้ บางตาวา (ในกรณกี งุ้ แหง้ บางตาวามที งั้ กงุ้ แหง้ ตวั โตและกงุ้ แหง้
ฝอย ทเี่ รยี กกนั วา่ กงุ้ เคย)
ใครเคยกนิ ปลากเุ ลาเคม็ บา้ ง... ยกมอื ขนึ้ ...
อนั วา่ ปลากเุ ลา นี้ แตเ่ ดมิ ฉนั เคยเหน็ วา่ มเี ฉพาะที่ อ.ตากใบ
จ.นราธวิ าส สว่ นราคาคอ่ นขา้ งสงู จนมขี อ้ ความตลก ๆ ลอ้ เลยี นกนั วา่
“คนกินไม่ได้ซื้อ คนซื้อไม่ได้กิน” เพราะกระบวนการท�ำปลากุเลาเค็ม
เปน็ ไปอยา่ งยงุ่ ยากและทา้ ทายคนมอื ใหม่ เรม่ิ ตงั้ แตค่ ดั เลอื กปลามาจาก
ตลาดในขนาดและนำ�้ หนกั ทใี่ กลเ้ คยี งกนั นำ� มาสกู่ ระบวนการลา้ งทต่ี อ้ ง
ลา้ งจนสะอาด กระบวนการตากปลาทต่ี อ้ งตากในมงุ้ กนั แมลง และแขวน
ตากแบบหอ้ ยหวั ลง เพอื่ ไมใ่ หห้ ลงเหลอื นำ้� ในตวั ปลา กระบวนการนวดที่
ตอ้ งนวดแลว้ นวดอกี จนเนอื้ ปลานมุ่ ... ตากแดด... นวด... นวด... ตากแดด
จนไดป้ ลากเุ ลาเคม็ ทพี่ รอ้ มสง่ ถงึ มอื ผบู้ รโิ ภค

36 โอกาส สันติภาพ ความรัก

ลมา้ ยทำ� มาแลว้ ทกุ ขน้ั ตอน
แมแ้ ตก่ ารตำ� กะปิ ตกั กะปใิ สก่ ระปกุ
ลมา้ ยทำ� มาแลว้ ทงั้ นน้ั ... เพอื่ งานทเ่ี ธอรกั และเพอื่ ชมุ ชนทเี่ ธอ
ฝนั อยากใหเ้ ราเขม้ แขง็
เอา้ ! มาพดู ถงึ บา้ นทา่ กำ� ชำ� บา้ ง พนื้ ทสี่ แี ดงแจ๋ เกดิ สถานการณ์
ความไมส่ งบบนเสน้ ทางแถวนห้ี ลายตอ่ หลายครง้ั ฉนั ไมก่ ลา้ เหยยี บยา่ ง
เขา้ ไป และอกี หลาย ๆ คนกค็ งไมก่ ลา้ เหยยี บยา่ งเขา้ ไป ทวา่ ... ลมา้ ยกบั
รถเกง๋ คทู่ กุ ขย์ ากของเธอยำ�่ ไปแลว้ ในพนื้ ทนี่ นั้ ทา่ กำ� ชำ� เปน็ แหลง่ ปดู ำ� เนอ้ื
หวานสด... ลมา้ ยเขา้ ไปเพอื่ ทำ� พนื้ ทอี่ นรุ กั ษป์ า่ โกงกางใหเ้ ปน็ ผนื ปา่ และผนื
นำ้� ทเี่ ปน็ ระบบนเิ วศ ปลอดภยั จากการทำ� ลาย คงความชมุ่ ชนื้ อดุ มสมบรู ณ์
ใหแ้ กส่ ตั วน์ ำ้� เหลา่ นน้ั
งานของเธอไมม่ เี กยี รตบิ ตั ร ไมม่ ถี ว้ ยเกยี รตยิ ศใด ๆ ทงั้ สน้ิ รางวลั
ทเ่ี ธอไดร้ บั คอื “ใจ” ของชาวบา้ นในชมุ ชน เนอ้ื ใจอนั บรสิ ทุ ธท์ิ พี่ นี่ อ้ งสอง
ศาสนาตา่ งมใี หแ้ กก่ นั และกนั
ฉนั มเี กรด็ เลก็ ๆ นอ้ ย ๆ เกยี่ วกบั ครพู เ่ี ลย้ี งคนนที้ อ่ี ยากเลา่ สกู่ นั ฟงั
มวี นั หนงึ่ เราตอ้ งเดนิ ทางไปทำ� งานดว้ ยกนั และฉนั ไดอ้ าศยั รถเกง๋
เจา้ เกา่ ของเธอมาดว้ ย... ในเวลาเทยี่ งวนั แดดรอ้ นเปรย้ี ง... เจา้ เกง๋ คทู่ กุ ข์
คยู่ ากหยดุ กกึ มคี วนั โขมงจากหนา้ หมอ้ รถ เราทกุ คนเปดิ ประตู กระโดด
ออกไปยนื หนา้ ดำ� รบั แดดจดั อยรู่ มิ ถนน
มองรถดว้ ยความเอน็ ดู และมองกนั เองดว้ ยอารมณข์ นั ณ ปนี น้ั
ยงั ไมม่ สี ถานการณโ์ ควดิ -19 ระบาดถลม่ ทลาย เหมอื น พ.ศ. น้ี เราจงึ ไม่
ยนิ ดยี นื อยกู่ ลางแดดนานนกั ... ในทส่ี ดุ เจา้ เกง๋ คนั เกง่ กถ็ กู ลากไปซอ่ มและ
พวกเรากไ็ ดก้ ระโดดขน้ึ รถคนั อน่ื เดนิ ทางสเู่ ปา้ หมายตอ่ ไป

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 37

และนเ่ี ปน็ อกี บทบาทหนงึ่ ของหญงิ แกรง่ ทช่ี อ่ื ลมา้ ย มานะการ ใน
ฐานะครพู เี่ ลยี้ ง ทอี่ าสาสมคั รเขา้ มาเพอ่ื ดแู ลเยาวชนทขี่ าดโอกาสทางการ
ศกึ ษา ของ จ.ปตั ตานี ซงึ่ มรี ายละเอยี ดมากมายผา่ นเรอื่ งเลา่ สานฝนั เลม่ น้ี

อยากบอกวา่ ... เธอ...
เปน็ กลว้ ยไมง้ ดงามตามชายปา่
กลบี กา้ นแขง็ ลออตา... สวยสม

ยนื ตน้ ทา้ ทาย สายลม
มคี วามคดิ เพาะบม่ คมความคดิ
สองเทา้ เธอกา้ วยา่ งอยา่ งองอาจ
เพยี งหมายมาดผลงานงามไปตามสทิ ธิ์

เดก็ หนง่ึ คนมชี ยั ในชวี ติ
คอื เปา้ หมายทนี่ มิ ติ เพอื่ เยาวชน

38 โอกาส สันติภาพ ความรัก

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 39

40 โอกาส สันติภาพ ความรัก

โดนทั ยีสต์ ยดื ชวี ติ สรา้ งอาชีพ

ฆอซาลี อาแว
ชาริตา้ ประสิทธหิ ิมะ

ฮาซนั สาตาลา
อับดุลเราะมาน สกุ ูมุง

ชายแดนใตร้ มุ่ รวยดว้ ยอาหารพน้ื ทที่ อ้ งถน่ิ นานาชนดิ และมคี วาม
หลากหลาย เราสามารถทจ่ี ะสมั ผสั และลมิ้ รสไดช้ ว่ งเทศกาลถอื ศลี อดใน
เดอื นรอมฎอน
ปจั จบุ นั คนในสามจงั หวดั ชายแดนภาคใตเ้ รมิ่ หนั มาสนใจอาหาร
ทวั่ ไป ดว้ ยความนยิ ม การสอ่ื สารทางโซเชยี ลมเี ดยี หรอื สอ่ื สงั คมออนไลน์
บวกกบั คา่ นยิ มใหม่ ทำ� ใหม้ กี ารใชช้ วี ติ และการบรโิ ภคทไ่ี มเ่ หมอื นเดมิ อกี
ไป โดยเฉพาะกลุ่มคนรุ่นใหม่จะทานอาหารฟาสต์ฟูด เช่น ขนมปัง เคก้
เบเกอร่ี โดนทั สาหรา่ ยญป่ี นุ่ เบอรเ์ กอร์ เปน็ ตน้ จากเดมิ ทม่ี กั จะนยิ ม
ทานขา้ วยำ� นาซดิ าแฆ ไกฆ่ อและ โรตี ขา้ วตม้ มดั และขนมโบราณอน่ื ๆ
เมอ่ื กาลเวลาเปลย่ี น ชวี ติ ผคู้ นกเ็ ปลย่ี น ความนยิ มกเ็ ปลยี่ นไป
ตามกนั ประจวบเหมาะกบั สถานการณ์โควิด- 19 ทีร่ ะบาดทวั่ ทุกแหง่
ทำ� ใหเ้ ปน็ โอกาสสำ� หรบั นอ้ ง ๆ เยาวชนทเ่ี พง่ิ จบการศกึ ษา นอ้ ง ๆ ทเ่ี ปน็
แรงงานในตา่ งแดนและนอกพน้ื ทตี่ า่ งกก็ ลบั สถู่ นิ่ บา้ นเกดิ
จนไดท้ ราบวา่ มโี ครงการสนบั สนนุ การพฒั นาครแู ละเดก็ นอก
ระบบการศกึ ษาโดยเครอื ขา่ ยเชงิ พนื้ ท่ี : ภาคใตต้ อนลา่ ง (พทั ลงุ ปตั ตานี
ยะลา นราธวิ าส) มกี ระบวนการจดั อบรมสนบั สนนุ การฝกึ ทกั ษะอาชพี

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 41

นอ้ ง ๆ มคี วามสนใจเขา้ รว่ มโครงการ ผา่ นการกรอกขอ้ มลู สมคั รในแบบ
ฟอรม์ และแจง้ ความความตอ้ งการทอี่ ยากฝกึ ทกั ษะอาชพี จากนนั้ รอวนั
การฝกึ อบรม
และวนั นน้ั กม็ าถงึ ...
วนั ที่ 10-11 กมุ ภาพนั ธ์ 2564 ไดม้ กี ารอบรมการทำ� ขนมเบเกอรี่
3 ชนดิ คอื โดนทั ยสี ต์ เคก้ สม้ หนา้ นม่ิ และเคก้ ชอ็ กโกแลตหนา้ นมิ่ ในวนั
ทอี่ บรมนน้ั นอ้ ง ๆ ตา่ งมคี วามตน่ื เตน้ เนอื่ งจากหลายคนไมเ่ คยลงมอื ทำ� มา
กอ่ น แตด่ ว้ ยครวู ทิ ยากรสอนตามลำ� ดบั ขน้ั ทมี่ คี วามเขา้ ใจงา่ ย บวกกบั ครู
พเี่ ลย้ี งกระตนุ้ ใหค้ วามสำ� คญั และคณุ คา่ ทเี่ ราไดม้ โี อกาสเขา้ รว่ มโครงการ
นี้ การอบรมเรม่ิ มคี วามเขม้ ขน้ ในวนั ทสี่ อง ตา่ งอยากเหน็ ผลงานทผ่ี ลติ ดว้ ย
ฝมี อื ตนเองเปน็ ครง้ั แรก นอ้ ง ๆ ทมี่ ารว่ มอบรมไดช้ มิ และทานขนมจากฝมี อื
ของตนเอง และสามารถนำ� กลบั บา้ นไปอวดคนทบี่ า้ นอกี ดว้ ย
ตอ่ มา จากการตดิ ตามของครพู เ่ี ลย้ี ง มนี อ้ งบางคนไปเปน็ ลกู จา้ ง
ทำ� ขนม และบางคนทำ� โดนทั ยสี ตท์ ต่ี นเองไมเ่ คยรจู้ กั มากอ่ น ทำ� ขายใน
หมบู่ า้ นและชมุ ชนใกลเ้ คยี ง
บางคนกา้ วไกลไปกวา่ นน้ั มกี ารปรบั ตวั โฆษณาขายในรปู แบบ
ออนไลน์ รบั ทำ� แบบจดั สง่ ตามออเดอร์ หรอื มกี ารวางจำ� หนา่ ยทรี่ า้ นรวม
มากกวา่ 10 แหง่ แลว้ ทง้ั ในพนื้ ทต่ี ำ� บลจอเบาะ ลโู บะบายะ และยงี่ อ
จากจดุ เลก็ ๆ ทดี่ ไู มค่ อ่ ยมคี วามหวงั การไดร้ บั ทนุ สนบั สนนุ ไม่
มากนกั แตส่ ามารถทจ่ี ะสรา้ งเปน็ อาชพี สรา้ งรายไดใ้ หก้ บั นอ้ ง ๆ กา้ วมา
เปน็ ผผู้ ลติ ขายดว้ ยตนเอง หลายคนถงึ ขนาดมนั่ ใจวา่ หากตอ่ ไปไดร้ บั การ
สนบั สนนุ อกี อาจจะทำ� ใหน้ อ้ งบางคนสามารถยกระดบั เปน็ ผปู้ ระกอบการ
ขนมเบเกอรใ่ี นอนาคตกเ็ ปน็ ได้

42 โอกาส สันติภาพ ความรัก

การเปลยี่ นแปลงของโลกสมยั ใหม่ ทำ� ใหต้ อ้ งปรบั ตวั ใหเ้ ขา้ กบั ยคุ
สมยั
จากวกิ ฤตโิ ควดิ -19 ทรี่ ะบาดไปทว่ั ทำ� ใหเ้ กดิ ชอ่ งทางอาชพี ใหม่
การคา้ ขายในรปู แบบออนไลน์ การขายตามออเดอร์ และจดั สง่ ถงึ ท่ี สง่ิ
เหลา่ นเ้ี ขา้ กบั สถานการณท์ เ่ี กดิ ขนึ้ ไดเ้ ปน็ อยา่ งดี
นอ้ ง ๆ กลา่ วผา่ นครพู เี่ ลย้ี งวา่ “ขอบคณุ ผใู้ หญใ่ จดี ทม่ี อบโอกาส
ใหก้ บั หนใู นครงั้ น”ี้
นนั่ ทำ� ใหค้ รพู เี่ ลยี้ งเหน็ ถงึ กระบวนการและการเปลย่ี นแปลง ยงิ่
ทำ� ใหเ้ กดิ ความประทบั ใจในตวั นอ้ ง อกี ทง้ั ครพู เ่ี ลย้ี งอยากจะสนบั สนนุ ให้
เกดิ ความกา้ วหนา้ ยง่ิ ขน้ึ หากมโี อกาสสนบั สนนุ และทำ� งานดว้ ยกนั ตอ่ ไปใน
อนาคต
สง่ิ ทเี่ กดิ ขน้ึ ทำ� ใหเ้ หน็ กระบวนการทเี่ รยี กวา่ “โดนทั ยสี ต์ ยดื ชวี ติ
สรา้ งอาชพี ” โดยแทจ้ รงิ

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 43

44 โอกาส สันติภาพ ความรัก

โลหะเชอ่ื มคน

ฆอซาลี อาแว
ชารติ า้ ประสทิ ธหิ มิ ะ

ฮาซนั สาตาลา
อบั ดุลเราะมาน สกุ มู งุ

การเร่ิมต้นของโครงการสนับสนุนการพัฒนาครูและเด็กนอก
ระบบการศกึ ษาโดยเครอื ขา่ ยเชงิ พนื้ ท:่ี ภาคใตต้ อนลา่ ง (พทั ลงุ ปตั ตานี
ยะลา นราธวิ าส) ในชว่ งตน้ เดอื นสงิ หาคม 2563 นบั เปน็ หมดุ หมายการ
ทำ� งานทต่ี วั เองยงั ลงั เลวา่ จะสามารถทำ� ไดม้ ากนอ้ ยเพยี งใด
แตด่ ว้ ยความรแู้ ละประสบการณก์ ารทำ� งานเดมิ และเครอื ขา่ ย
ของเราท่ีมีอยู่ในพ้ืนท่ีจังหวัดชายแดนภาคใต้ ท�ำให้เกิดความเช่ือมั่นใน
การเขา้ ร่วมกิจกรรม ถึงแม้ตัวเองไมม่ คี วามรแู้ ละประสบการณก์ ับกลุม่
นอกระบบไม่เคยคลุกคลีกับกลุ่มคนเหล่าน้ัน แต่พอได้ฟังวัตถุประสงค์
และลกั ษณะของโครงการ เรมิ่ มคี วามสนใจและมคี วามรสู้ กึ วา่ เราจะตอ้ ง
เปน็ สว่ นหนง่ึ ในการสรา้ งสรรคส์ งั คมโดยเขา้ ไปชว่ ยสนบั สนนุ โดยใชก้ ารฝกึ
อาชพี เปน็ เครอื่ งมอื ในการเขา้ ถงึ และพฒั นาศกั ยภาพเยาวชนนอกระบบ

ทา้ ยทสี่ ดุ จงึ ตดั สนิ ใจเปน็ หนง่ึ ในครพู เ่ี ลยี้ ง
ในพนื้ ทจี่ งั หวดั นราธวิ าส

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 45

เมอ่ื ไดร้ ว่ มเปน็ ครพู เี่ ลยี้ ง เราไดน้ ง่ั คยุ ประชมุ วางแผน นง่ั คยุ แบบ
ไมเ่ ปน็ ทางการ ดม่ื กาแฟ ทานอาหารรว่ มกนั บางครงั้ กต็ อ้ งคยุ งานทาง
ออนไลน์ เนอื่ งจากสถานการณโ์ ควดิ -19 จงึ เลยี่ งการพบปะกนั
หลาย ๆ ครง้ั ทเี่ ราประชมุ ทมี จงั หวดั ไดร้ ว่ มกนั คดิ ออกแบบ
กจิ กรรม และกำ� หนดแผนงานเพอ่ื ลงปฏบิ ตั ิ
เราไดร้ ว่ มกนั วเิ คราะหก์ ลมุ่ เปา้ หมายจากการสำ� รวจขอ้ มลู ของ
เยาวชนทเี่ ขา้ รว่ มโครงการ มเี ยาวชนจาก 3 พนื้ ทห่ี ลกั คอื อำ� เภอยง่ี อ
สคุ ริ นิ และจะแนะ โดยมกี ารฝกึ อาชพี ชา่ งเชอื่ มโลหะ ขนมเบเกอรแี่ ละ
เครอื่ งดม่ื การเกษตร เพาะปลกู และชา่ งยนต์
การฝกึ อาชพี สำ� หรบั นอ้ ง ๆ เยาวชนนอกระบบ ไมเ่ พยี งเปน็ การ
เสรมิ หรอื พฒั นาทกั ษะอาชพี เทา่ นน้ั แตเ่ ปน็ การใหท้ กั ษะชวี ติ และการปรบั
ทศั นคตเิ พอ่ื นอ้ งสามารถเรยี นรแู้ ละใชช้ วี ติ ทด่ี ขี น้ึ ในอนาคต
บางคนเลา่ วา่ “โครงการนส้ี ามารถทจี่ ะเปลย่ี นแนวความคดิ ของ
ผม และผมจะปรบั ปรงุ ตวั เองใหด้ ขี น้ึ ” ทำ� ใหเ้ หน็ คณุ คา่ ของตวั เอง จากทเ่ี รา
มองตวั เองไดแ้ คเ่ ดก็ ไรอ้ นาคต หรอื กลมุ่ เดก็ เกเรในหมบู่ า้ น ทผี่ ใู้ หญบ่ างคน
มองวา่ เหมอื นเปน็ ขยะสงั คม จงึ เปน็ ทม่ี าของเรอ่ื งการฝกึ อาชพี เชอ่ื มโลหะ
หากดผู วิ เผนิ การเชอ่ื มโลหะสามารถฝกึ ใหใ้ ครๆ กไ็ ด้ แตก่ ารจดั กจิ กรรม
ในแตล่ ะครง้ั ทมี พเ่ี ลย้ี งจะนง่ั ลอ้ มวงเพอ่ื พดู คยุ กบั เยาวชนกอ่ นกจิ กรรม
เพอื่ สรา้ งแรงบนั ดาลใจ และสะทอ้ นความรสู้ กึ นกึ คดิ ของเยาวชนกอ่ นเขา้
สกู่ จิ กรรม เพอื่ ปรบั จนู ความคดิ และความรสู้ กึ ทพี่ รอ้ มสำ� หรบั การเรยี นรู้
ของนอ้ ง ๆ เยาวชน
เมื่อเสร็จจากการอบรม น้องเยาวชนอยากจะเรียนรู้เพิ่มเติม
อยากมสี ว่ นรว่ มในการรว่ มกจิ กรรมอนื่ ๆ บางคนไปรว่ มกจิ กรรมชว่ ยเหลอื
สงั คม เชน่ ไปแจกอาหารผยู้ ากไรแ้ ละไดร้ บั ผลกระทบจากโควดิ -19 บาง
คนไปขอเปน็ ลกู จา้ งชา่ งเหลก็ จากเจา้ ของกจิ การในหมบู่ า้ น เปน็ การตอ่ ยอด
ความรทู้ ไ่ี ดฝ้ กึ ทกั ษะเบอ้ื งตน้ ทผ่ี า่ นมา

46 โอกาส สันติภาพ ความรัก

สงิ่ เหลา่ น้ี ถงึ แมเ้ ปน็ การเปลยี่ นแปลงจากจดุ เลก็ ๆ แตถ่ อื วา่ ยงิ่
ใหญส่ ำ� หรบั นอ้ งเยาวชนทไ่ี มไ่ ปรวมกลมุ่ ทำ� กจิ กรรมทไี่ มด่ ี หรอื บางคนไป
เสพสารเสพตดิ ทำ� ใหค้ นทำ� งานในฐานะพเี่ ลยี้ งมคี วามภาคภมู ใิ จทเ่ี หน็ นอ้ ง
มกี ารเปลยี่ นแปลงในทางทด่ี ขี น้ึ โดยผา่ นกระบวนการกจิ กรรมโลหะเชอื่ มคน

เรื่องเล่าเยาวชนนอกระบบ 47

48 โอกาส สันติภาพ ความรัก