หนังสือเรียน ทช 21002 สุขศึกษา พลศึกษา

193

ตรีสุคนธ หมายถึงเคร่ืองสมุนไพรที่ประกอบดวยเภสัชวัตถุ 3 ชนิด คือ รากอบเชย
เทศ รากอบเชยไทย และรากพมิ เสนตน

4. เภสัชกรรม ผปู รงุ สมุนไพรตอ งรจู ักการปรุงยาซง่ึ มีสิ่งทคี่ วรปฏบิ ัติคอื
4.1 พจิ ารณาตวั สมนุ ไพรวาใชสว นไหนของเภสัชวตั ถุ เชน ถาเปน พชื วัตถุ จะใชสวนเปลือก
รากหรือดอก ใชสดหรือแหง ตองแปรสภาพกอนหรือไม ตัวอยางสมุนไพรที่ตองแปรสภาพกอน
ไดแก เมลด็ สลอด เพราะสมนุ ไพรนีม้ ีฤทธแ์ิ รงจงึ ตอ งแปรสภาพเพอ่ื ลดฤทธเ์ิ สียกอน
4.2 ดูขนาดของตัวสมุนไพรยา วาใชอยางละเทาไร และผูปรุงสมุนไพรควรมีความรูใน
มาตราโบราณ ซงึ่ ใชส วนตา งๆ ของรางกาย หรือเมลด็ พืชทเี่ ปนท่ีรูจักคนุ เคยมาเปนตัวเทียบขนาด เชน
คําวา องคุลี หมายถงึ ขนาดเทา 1 ขอของน้ิวกลาง กลอมหมายถึงขนาดเทากับเมล็ดมะกล่ําตาหนู และ
กลาํ่ หมายถงึ ขนาดเทา กบั เมล็ดมะกล่ําตาชา ง เปนตน

การขออนญุ าตผลติ ภัณฑอาหารและยา (ขอเครือ่ งหมาย อย.)
“อาหาร” ในพระราชบัญญัติอาหาร พ.ศ. 2522 หมายถึง “วัตถุทุกชนิดท่ีคนกิน ดื่ม หรือ
นําเขาสูรางกาย แตไมรวมถึงยา วัตถุออกฤทธิ์ตอจิตประสาท หรือยาเสพติดใหโทษ นอกจากนี้
อาหารยังรวมถงึ วัตถทุ ใ่ี ชเ ปน สวนผสมในการผลิตอาหาร วัตถเุ จอื ปนอาหาร สี เคร่อื งปรุงแตง กล่ินรส
ดวย”
ผลิตภัณฑทผ่ี ลติ เพ่อื จาํ หนายมจี ํานวนหนึง่ ที่เปน ผลติ ภัณฑท ี่คาบเก่ยี วหรอื กาํ้ กึ่งวา จะเปน ยา
หรอื อาหาร เพ่อื ปอ งกันความสบั สนในเรอ่ื งนี้ สาํ นักงานคณะกรรมการอาหารและยา จงึ กาํ หนด
แนวทางในการพจิ ารณาวา ผลิตภณั ฑใ ดทีจ่ ดั เปน อาหาร ตอ งมีลักษณะดังนี้
1. มีสวนประกอบเปนวัตถุที่มีในตําราที่รัฐมนตรีประกาศตามพระราชบัญญัติยาและโดย
สภาพของวตั ถุนน้ั เปน ไดทงั้ ยาและอาหาร
2. มีขอ บงใชเปน อาหาร
3. ปรมิ าณการใชไมถ งึ ขนาดทีใ่ ชในการปองกันหรอื บําบดั รักษาโรค
4. การแสดงขอความในฉลากและการโฆษณาอาหารที่ผสมสมนุ ไพรซ่งึ ไมจ ดั เปน ยานนั้ ตอ ง
ไมม กี ารแสดงสรรพคณุ เปน ยากลา วคือปองกนั บรรเทา บาํ บัด หรอื รักษาโรคตาง ๆ

การแบง กลมุ ผลติ ภณั ฑอ าหาร
อาหารแบงตามลกั ษณะการขออนญุ าตผลิต ออกเปน 2 กลมุ คือ
1. กลุม อาหารท่ไี มต อ งมเี ครอื่ งหมาย อย.

194

อาหารกลมุ น้ี สว นใหญเ ปน อาหารทีไ่ มแปรรปู หรอื ถา แปรรปู ก็จะใชกระบวนการผลิตงาย ๆ
ในชุมชน ผูบริโภคจะตอ งนาํ มาปรุงหรือผานความรอนกอนบริโภค อาหารกลุมนี้ผูผลิตที่มีสถานท่ี
ผลติ ไมเ ขาขา ยโรงงาน (ใชอ ุปกรณหรือเครื่องจกั รต่าํ กวา 5 แรงมา หรอื คนงานนอ ยกวา
7 คน) สามารถผลิตจําหนายไดโดยไมตองมาขออนุญาตจากสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา
หรอื สาํ นกั งานสาธารณสุขจังหวดั แตตองแสดงฉลากอาหารที่ถกู ตอ งไวดวย

2. กลุมอาหารที่ตองมีเครือ่ งหมาย อย.
อาหารกลมุ นเี้ ปน อาหารทมี่ กี ารแปรรูปเปนอาหารกึ่งสําเร็จรูปหรืออาหารสําเร็จรูปแลว ซึ่ง
อาจกอใหเ กิดความเสี่ยงตอผูบริโภคในระดบั ตํ่า ปานกลางหรือสูง แลว แตก รณี ไดแก อาหารท่ีตองมี
ฉลาก อาหารกําหนดคุณภาพหรือมาตรฐาน หรืออาหารควบคุมเฉพาะ ดังน้ัน จึงจําเปนตองขอ
อนุญาตสถานท่ีผลิตอาหารและขอข้ึนทะเบียนตํารับอาหาร หรือจดทะเบียนอาหาร หรือแจง
รายละเอียดของอาหารแตละชนิดแลวแตกรณี ไดที่สํานักงานคณะกรรมการอาหารและยาหรือ
สํานักงานสาธารณสุขจงั หวัด
ตัวอยางผลิตภัณฑจากสมุนไพรที่ไมเขาขายการเปนยาไดแก สบูสมุนไพร แชมพูสระผม
สมุนไพร ผงขัดผิวสมุนไพร เกลือผสมสมุนไพรสําหรับขัดผิว เทียนหอม เคร่ืองดื่มจากสมุนไพร
น้ําหอมปรับอากาศจากสมุนไพร นํ้าจิ้มนํ้าซอสปรุงรสผสมสมุนไพร ผลิตภัณฑสมุนไพรอบแหง
พรอมรับประทาน ลูกอมสมุนไพร ชาสมุนไพรสาํ เร็จรูปพรอ มชง เปนตน
สวนตัวอยางผลิตภณั ฑจ ากสมนุ ไพรท่ีเขา ขา ยเปนยาไดแก สมนุ ไพรลดนํ้าหนัก เครื่องสําอาง
บํารุงผิว แกอ าการทางผิวหนงั หรอื ทําใหข าว เครอื่ งดม่ื สมนุ ไพรท่มี ีสรรพคุณรกั ษา บาํ บดั หรือบรรเทา
อาการจากโรคตา งๆ เปน ตน

กิจกรรม
1. ใหผ เู รียนสบื คนหาสมนุ ไพรทใี่ นทองถน่ิ และจดไวว ามีกช่ี นดิ แตล ะชนดิ มสี รรพคณุ อะไร

จากนนั้ นาํ มาแลกเปล่ยี นความรูในกลุม
2. ใหผ ูเ รยี นรวมกนั อภิปรายเร่อื งการแปรรูป สมุนไพรท่ีสบื คนจากขอ 1 วาจะสามารถแปร

รปู ทาํ ผลติ ภณั ฑอะไรไดบา ง
3. ใหผเู รยี นเขยี นสรุปจากการอภปิ รายในขอ 2 วาผลิตภณั ฑสมุนไพรของผูเรียนอยูในกลุม

และชนิดอาหารอะไร และจะตองขออนุญาตการผลิตจากคณะกรรมการอาหารและยา
(อย.) หรอื ไมใ ชเ อกสารในการขออนุญาตอะไรบาง

195

บรรณานุกรม

นพ.กติ ติ ปรมัตถผล, นายปรีชา ไวยโภคา : รวมชดุ สาระการเรยี นรูพ้นื ฐาน “สุขศกึ ษา 2”
ชวงช้นั ที่ 3 ม.2, 2550. บรษิ ัท สํานักพิมพเ อมพันธ จาํ กดั

พญ.กสุ มุ าวดี ดาํ เกลีย้ ง, ปรชี า ไวยโภคา และคณะ : รวมชุดสาระการเรียนรูพน้ื ฐาน
“สุขศกึ ษา 6” ชวงชนั้ ท่ี 4 ม.6, 2550. บรษิ ทั สํานกั พมิ พเ อมพันธ จาํ กัด

นพ.กิตติ ปรมัตถผล, นายปรชี า ไวยโภคา : รวมชดุ สาระการเรยี นรูพนื้ ฐาน “สขุ ศึกษา 3”
ชวงช้ันท่ี 3 ม.3, 2550. บริษทั สํานักพมิ พเอมพนั ธ จาํ กดั

วฑิ ูรย สมิ าโชคด,ี คูม ือความปลอดภยั สาํ หรับพนกั งานใหม. 2540. บรษิ ัท ส.เอเชียเพรส จาํ กัด.
กรุงเทพมหานคร.

ความรเู รอื่ งโชค : ทางแก ดแู ล ปองกัน, 2543 : บรษิ ัท รดี เดอรส ไดเจสท (ประเทศไทย) จาํ กัด.
กรงุ เทพมหานคร

196

คณะผจู ดั ทาํ

ท่ีปรึกษา

1. นายประเสรฐิ บุญเรอื ง เลขาธกิ าร กศน.

2. ดร.ชัยยศ อม่ิ สุวรรณ รองเลขาธิการ กศน.

3. นายวชั รินทร จําป รองเลขาธกิ าร กศน.
4. ดร.ทองอยู แกวไทรฮะ ทปี่ รึกษาดานการพฒั นาหลกั สูตร กศน.
5. นางรักขณา ตณั ฑวุฑโฒ ผูอ ํานวยการกลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น

ผูเขยี นและเรยี บเรียง

1. นายววิ ฒั นไชย จนั ทนส ุคนธ กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน
2. นายศุภโชค ศรรี ตั นศิลป กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น
3. นางสาวนวลพรรณ ศาสตรเ วช หนวยศึกษานิเทศก

4. นางสุปรารถนา ยกุ หะนันทน โรงเรียนบดนิ ทรเ ดชา ( สงิ ห สิงหเสนีย )

5. นางกนกพรรณ สวุ รรณพทิ กั ษ กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น

6. นางสาวเยาวรัตน คําตรง กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน

ผูบรรณาธิการ และพฒั นาปรับปรงุ

1. นางสาวนวลพรรณ ศาสตรเ วช หนว ยศกึ ษานเิ ทศก
2. นางสุปรารถนา ยุกหะนนั ทน โรงเรยี นบดนิ ทรเดชา ( สิงห สงิ หเสนีย )
3. นางกนกพรรณ สุวรรณพิทกั ษ กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น

4. นางสาวเยาวรัตน คาํ ตรง กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน

5. นางสาวสรุ ีพร เจริญนิช ขาราชการบํานาญ

6. นางธัญญวดี เหลาพาณิชย ขาราชการบํานาญ

7. นางเออื้ จติ ร สมจิตตช อบ ขา ราชการบํานาญ

8. นางสาวชนิตา จติ ตธรรม ขา ราชการบาํ นาญ
9. นางสาวอนงค เชือ้ นนท สํานักงาน กศน เขตบางเชน

คณะทาํ งาน

1. นายสุรพงษ ม่นั มะโน กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน

2. นายศุภโชค ศรรี ัตนศลิ ป กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน

3. นางสาววรรณพร ปทมานนท กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น
4. นางสาวศริญญา กลุ ประดษิ ฐ กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน

5. นางสาวเพชรนิ ทร เหลืองจติ วัฒนา กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน

197

ผพู ิมพต น ฉบบั คะเนสม กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
1. นางสาวปย วดี เหลอื งจิตวฒั นา กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน
2. นางสาวเพชรนิ ทร กววี งษพพิ ัฒน กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น
3. นางสาวกรวรรณ ธรรมธิษา กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
4. นางสาวชาลินี บา นชี กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน
5. นางสาวอลิศรา
ผูออกแบบปก ศรรี ตั นศิลป กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน

นายศุภโชค

198

ผพู ัฒนาและปรับปรงุ ครง้ั ท่ี 2

คณะทป่ี รกึ ษา บญุ เรือง เลขาธกิ าร กศน.
นายประเสริฐ อม่ิ สวุ รรณ รองเลขาธิการ กศน.
นายชยั ยศ จําป รองเลขาธิการ กศน.
นายวชั รนิ ทร จันทรโ อกุล ผูเช่ียวชาญเฉพาะดานพฒั นาส่อื การเรียนการสอน
นางวทั นี ผาตนิ นิ นาท ผเู ชย่ี วชาญเฉพาะดานการเผยแพรทางการศกึ ษา
นางชลุ ีพร ธรรมวิธกี ลุ หัวหนาหนว ยศกึ ษานเิ ทศก
นางอญั ชลี งามเขตต ผูอาํ นวยการศกึ ษานอกโรงเรยี น
นางศุทธินี

ผูพฒั นาและปรบั ปรุงครั้งท่ี 2

นายสรุ พงษ มน่ั มะโน กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน
กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน
นายศุภโชค ศรรี ตั นศลิ ป กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน
กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
นายกิตตพิ งศ จนั ทวงศ กลุม พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น

นางสาวผณินทร แซอง้ึ

นางสาวเพชรนิ ทร เหลอื งจติ วฒั นา

199

คณะผูปรับปรุงขอมูลเกย่ี วกบั สถาบันพระมหากษัตรยิ ป  พ.ศ. 2560

ทป่ี รึกษา จาํ จด เลขาธกิ าร กศน.
หอมดี ผตู รวจราชการกระทรวงศกึ ษาธิการ
1. นายสุรพงษ สขุ สุเดช ปฏบิ ตั ิหนา ทร่ี องเลขาธกิ าร กศน.
2. นายประเสรฐิ ผูอาํ นวยการกลุมพัฒนาการศกึ ษานอกระบบ
หวานนุรกั ษ และการศกึ ษาตามอัธยาศัย
3. นางตรนี ชุ
กศน.เขตพญาไท
ผปู รับปรุงขอ มูล

นางสาวขจี

คณะทํางาน

1. นายสุรพงษ มั่นมะโน กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั

2. นายศภุ โชค ศรีรัตนศลิ ป กลุมพัฒนาการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัย

3. นางสาวเบญ็ จวรรณ อําไพศรี กลุม พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั

4. นางเยาวรตั น ปน มณวี งศ กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั

5. นางสาวสลุ าง เพช็ รสวาง กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั

6. นางสาวทิพวรรณ วงคเรือน กลุมพัฒนาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย

7. นางสาวนภาพร อมรเดชาวฒั น กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย

8. นางสาวชมพูนท สงั ขพ ชิ ยั กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั