กิจการค้าร่วมและระบบใบสำคัญ

กจิ การร่วมค้าและระบบใบสาคัญ

ผจู้ ดั ทำ คำอธิบำยรำยวิชำ

หน่วยท่ี 1 หนว่ ยท่ี 2
หน่วยท่ี 3 หน่วยท่ี 4
หนว่ ยท่ี 5 หน่วยท่ี 6
หนว่ ยท่ี 7

ผจู้ ดั ทำ

นางผกาวดี ปันดอนตอง
ครูแผนวชิ าการบญั ชี

คำอธิบำยรำยวิชำ

ศกึ ษำและปฏิบตั เิ ก่ียวกบั ควำมหมำย วิธีกำรและขน้ั ตอนกำรจดั ทำบญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ กำร
บนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทง้ั สนิ้ ในสมุดบญั ชีของตน วิธีกำร
บญั ชที ่ใี ชส้ มดุ บญั ชีชดุ หน่งึ ตำ่ งหำก กำรคำนวณกำไรขำดทนุ ก่อนรว่ มคำ้ สนิ้ สดุ กำรปรบั ปรุงและกำรปิดบญั ชี
ในวนั สิน้ งวดบญั ชี และกำรปิดบญั ชเี ม่ือกำรรว่ มคำ้ สนิ้ สดุ กำรนำเสนอรำยงำนทำงกำรเงินกิจกำรรว่ มคำ้
ศกึ ษำและปฏิบตั เิ ก่ียวกบั วิธีกำร ลกั ษณะของระบบใบสำคญั วิธีกำรจดั เก็บใบสำคญั กำรบันทกึ รำยกำรใน
ทะเบยี นใบสำคญั และทะเบียนจำ่ ยเชค็

ควำมรูท้ ่วั ไปเก่ียวกบั กำรรว่ มคำ้

จดุ ประสงคเ์ ชิงพฤติกรรมประจำหน่วย

1. สำมำรถอธิบำยควำมหมำยและลกั ษณะของกำรรว่ มคำ้ ได้
2. สำมำรถอธิบำยรูปแบบของกำรรว่ มคำ้ ได้
3. สำมำรถอธิบำยวิธีกำรบญั ชีของกำรรว่ มคำ้ ได้

ควำมหมำยและลกั ษณะของกำรรว่ มคำ้

มำตรฐำนกำรบญั ชีฉบบั ที่ 31 (ปรบั ปรุง 2555) เรอ่ื ง สว่ นไดเ้ สยี ในกำรรว่ มคำ้ ของสภำวิชำชีพบญั ชี ในพระบรมรำชปู ถมั ภ์ ไดใ้ หค้ ำ
นิยำมเก่ยวกบั กำรรว่ มคำ้ ไวด้ งั นี้

กำรรว่ มคำ้ หมำยถึง กำรประกอบกิจกรรมเชิงเศรษฐกิจของบคุ คลหรอื กิจกำรตงั้ แตส่ องรำยขนึ้ ไปโดยใหม้ ีกำรควบคมุ
รว่ มกนั ตำมทต่ี กลงไวใ้ นสญั ญำ

ผรู้ ว่ มคำ้ หมำยถึง บคุ คลหรอื กิจกำรท่เี ขำ้ รว่ มในกำรรว่ มคำ้ และมีอำนำจควบคมุ รว่ มในกำรรว่ มคำ้ นั้น
กำรควบคมุ หมำยถึง อำนำจในกำรกำหนดนโยบำยทำงกำรเงินและดำเนนิ งำนของกิจกรรมเชิงเศรษฐกิจเพ่ือใหไ้ ดร้ บั
ประโยชนจ์ ำกกิจกรรมนนั้

ควำมหมำยและลกั ษณะของกำรรว่ มคำ้

กำรควบคมุ รว่ ม หมำยถึง กำรมสี ว่ นรว่ มในกำรควบคมุ กิจกรรมเชิงเศรษฐกิจตำมที่ตกลงไวใ้ นสญั ญำ และกำรควบคมุ รว่ ม
ดำรงอยตู่ อ่ เมื่อกำรตดั สนิ ใจเชิงกลยทุ ธท์ ำงกำรเงินและกำรดำเนินงำนในกิจกรรมเชิงเศรษฐกิจตอ้ งไดร้ บั เห็นชอบเป็นเอกฉนั ทจ์ ำกผู้
รว่ มคำ้ ซง่ึ มีสว่ นรว่ มในกำรควบคมุ

ผลู้ งทนุ ในกำรรว่ มคำ้ หมำยถงึ บคุ คลหรอื กิจกำรท่รี ว่ มในกำรรว่ มคำ้ และไมม่ ีอำนำจควบคมุ รว่ มในกำรรว่ มคำ้ นนั้
วิธีสว่ นไดเ้ สีย หมำยถงึ วิธีกำรบญั ชีซงึ่ บนั ทกึ เงินลงทนุ เม่ือเรมิ่ แรกในกำรรว่ มคำ้ ดว้ ยรำคำทนุ และปรบั ปรุงดว้ ยกำร
เปล่ียนแปลงท่เี กิดขนึ้ ภำยหลงั กำรลงทนุ ตำมสดั สว่ นของผรู้ ว่ มคำ้ ในสินทรพั ยส์ ทุ ธิของกิจกำรทีค่ วบคมุ ร่วมกนั กำไรหรอื ขำดทนุ ของผู้
รว่ มคำ้ รวมถึงสว่ นแบ่งในกำไรหรอื ขำดทนุ ของกิจกำรทค่ี วบคมุ รว่ มกนั

ควำมหมำยและลกั ษณะของกำรรว่ มคำ้

วิธีรวมตำมสดั สว่ น หมำยถึง วิธีกำรบญั ชีของผรู้ ว่ มคำ้ โดยนำสินทรพั ย์ หนสี้ ิน รำยไดแ้ ละคำ่ ใชจ้ ่ำยในกำรรว่ มคำ้ เฉพำะ
สว่ นท่ีเป็นของผรู้ ว่ มคำ้ มำรวมกบั รำยกำรทเี่ หมอื นกนั ตำมเกณฑแ์ ตล่ ะบรรทดั หรอื นำเสนอโดยแสดงรำยกำรดงั กล่ำวเป็นแตล่ ะบรรทดั
แยกตำ่ งหำกจำกรำยกำรชนิดเดียวกนั ในงบกำรเงินของผรู้ ว่ มคำ้

งบกำรเงินเฉพำะกิจกำร หมำยถึง งบกำรเงิที่นำเสนอโดยบรษิ ัทใหญ่ หรอื โดยผลู้ งทนุ ในบรษิ ัทรว่ ม หรอื โดยผรู้ ว่ มคำ้ ใน
กิจกำรทคี่ วบคมุ รว่ มกนั ซงึ่ แสดงเงินลงทนุ ตำมเกณฑส์ ว่ นไดเ้ สยี ทำงตรงในสว่ นของเจำ้ ของ มิใช่ตำมเกณฑข์ องผลกำรดำเนินงำนท่ี
เกิดขนึ้ และสินทรพั ยส์ ทุ ธิของกิจกำรทถ่ี กู ลงทนุ

ควำมหมำยของกำรรว่ มคำ้

ควำมหมำยของกำรรว่ มคำ้ ตำมคำนยิ ำมขำ้ งตน้ หมำยถึง กำรประกอบกิจกรรมเชิงเศรษฐกิจของบคุ คลหรอื กิจกำรต้ังแต่
สองรำยขนึ้ ไปโดยใหม้ ีกำรควบคมุ รว่ มกนั ตำมทตี่ กลงไวใ้ นสญั ญำ

ลกั ษณะของกำรรว่ มคำ้

จำกที่กลำ่ วมำ กำรรว่ มคำ้ จะเป็นกำรทบี่ คุ คลหรอื กิจกำรตงั้ แตส่ องคนหรอื สองกิจกำรขนึ้ ไปทำกำรประกอบกิจกำรรว่ มกนั
เฉพำะกำลใดกำลหนง่ึ เม่อื กำรประกอบกิจกำรรว่ มคำ้ กนั ดงั กลำ่ วนนั้ เสรจ็ สนิ้ ถือวำ่ กำรรว่ มคำ้ ยตุ ลิ ง และผรู้ ่วมคำ้ ทกุ คนจะตอ้ งมีสิทธิ์
ในกำรควบคมุ กำรรว่ มคำ้ ดว้ ยกนั กำรดำเนนิ งำนลกั ษณะนจี้ ะเป็นกำรดำเนนิ งำนทีต่ ำ่ งจำกกิจกำรหำ้ งหนุ้ สว่ น กำรจดั ตง้ั กำรรว่ มคำ้
อำจตงั้ ขนึ้ เป็นนิตบิ คุ คลตำมกฎหมำย เช่น จดั ตงั้ ในลกั ษณะหำ้ งหนุ้ สว่ น บรษิ ัท หรอื อำจไมไ่ ดม้ กี ำรจดั ตั้งขนึ้ เป็นนิติบคุ คลตำม
กฎหมำย

ลกั ษณะของกำรรว่ มคำ้

ในปัจจบุ นั กำรรว่ มคำ้ ในประเทศไทยจะพบในกำรดำเนินธุรกิจบำงประเภท เชน่ กำรจดั ซอื้ ทด่ี นิ เพื่อทำกำรจดั สรรขำย กำร
จดั ซอื้ ที่ดินปลกู สรำ้ งอำคำรเพื่อจดั สรรขำย เป็นตน้ หรอื อำจจะพบไดใ้ นกำรดำเนินงำนของบรษิ ัทขำ้ มชำติที่แสวงหำงำนใน
ตำ่ งประเทศรว่ มกบั บรษิ ัทในทอ้ งถ่ินเพื่อทำงำนในแตล่ ะโครงกำร เช่น โครงกำรสำรวจขดุ เจำะนำ้ มนั และก๊ำซ กำรสรำ้ งเขือ่ น ฯลฯ

ขอ้ ตกลงรว่ มคำ้ ตำมสญั ญำ

ขอ้ ตกลงตำมสญั ญำอำจปรำกฏหลกั ฐำนหลำยลกั ษณะ เช่น ลกั ษณะของสญั ญำระหว่ำงผรู้ ว่ มคำ้ หรอื ในลกั ษณะบนั ทกึ
รำยงำนขอ้ ตกลงระหวำ่ งผรู้ ว่ มคำ้ ในบำงกรณีขอ้ ตกลงรวมอยใู่ นขอ้ บงั คบั บรษิ ัทหรอื ขอ้ กำหนดอืน่ ๆตำมกฎหมำยวำ่ ดว้ ยกำรรว่ มคำ้
ขอ้ ตกลงตำมสญั ญำไมว่ ่ำจะอยใู่ นลกั ษณะใดโดยปกตติ อ้ งกระทำเป็นลำยลกั ษณอ์ กั ษรและเก่ียวขอ้ งกบั เรอื่ งดังตอ่ ไปนี้

1. กิจกรรม ระยะเวลำ และภำระในกำรจดั ทำรำยงำนของกำรรว่ มคำ้
2. กำรแตง่ ตง้ั คณะกรรมกำรหรอื คณะผบู้ รหิ ำรอื่น ซงึ่ มีอำนำจควบคมุ เทียบเทำ่ คณะกรรมกำรของกำรรว่ มคำ้ รวมถงึ สทิ ธิ์
ในกำรออกเสียงของผรู้ ว่ มคำ้
3. กำรลงทนุ ของผรู้ ว่ มคำ้
4. สว่ นแบง่ ของผรู้ ว่ มคำ้ ในผลผลิต รำยได้ คำ่ ใชจ้ ำ่ ย หรอื ผลกำรดำเนนิ งำนของกำรรว่ มคำ้
ขอ้ ตกลงตำมสญั ญำกำหนดใหม้ ีกำรควบคมุ รว่ มกนั ในกำรรว่ มคำ้ ทง้ั นเี้ พ่ือใหม้ ่นั ใจว่ำไมม่ ีผรู้ ่วมคำ้ รำยใดอยใู่ นฐำนะท่จี ะ
ควบคมุ กำรดำเนนิ งำนของกำรรว่ มคำ้ ไดแ้ ตเ่ พียงผเู้ ดยี ว

รูปแบบของกำรรว่ มคำ้

กำรรว่ มคำ้ มรี ูปแบบและโครงสรำ้ งหลำยประเภท มำตรฐำนกำรบญั ชีฉบบั ทอ่ี ำ้ งถึงขำ้ งตน้ กำหนดกำรรว่ มคำ้ เป็นประเภท
ใหญ่ๆ ไว้ 3 ประเภท คอื

1. รูปแบบที่ 1 กำรดำเนนิ งำนท่คี วบคมุ รว่ มกนั (Jointly Controlled Operations)
2. รูปแบบท่ี 2 สนิ ทรพั ยท์ คี่ วบคมุ รว่ มกนั (Jointly Controlled Assets)
3. รูปแบบที่ 3 กิจกำรทค่ี วบคมุ รว่ มกนั (Jointly Controlled Entities)
กำรรว่ มคำ้ ทง้ั 3 ประเภท เป็นไปตำมคำนิยำมของกำรรว่ มคำ้ ซง่ึ ตำมปกตมิ ลี กั ษณะทกุ ขอ้ ดงั นี้
1. ผรู้ ว่ มคำ้ สองรำยหรอื มำกกวำ่ มคี วำมผกู พนั โดยขอ้ ตกลงรว่ มคำ้ ตำมสญั ญำ
2. ขอ้ ตกลงรว่ มคำ้ ตำมสญั ญำ กำหนดใหม้ ีอำนำจในกำรควบคมุ รว่ มกนั

รูปแบบท่ี 1 กำรดำเนินงำนท่ีควบคมุ รว่ มกนั

กำรดำเนนิ งำนของกิจกำรรว่ มคำ้ รูปแบบนจี้ ะไมม่ กี ำรจดั ตง้ั กิจกำรรว่ มคำ้ เป็นหนว่ ยงำนตำมกฎหมำยแยกออกจำกเดมิ แต่
จะแฝงกำรรว่ มคำ้ อยใู่ นกิจกำรเดมิ โดยผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะรำยจะใชค้ วำมรูค้ วำมชำนำญและสินทรพั ยข์ องตน เช่น อปุ กรณ์ โรงงำน หรอื
อำจจะเป็นสินคำ้ เพ่ือกำรผลติ และจำหนำ่ ยผลติ ภณั ฑอ์ ยำ่ งใดอยำ่ งหนงึ่ รว่ มกบั ผรู้ ว่ มคำ้ รำยอ่ืนๆ ผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะรำยจะรบั ผิดชอบใน
สินทรพั ย์ คำ่ ใชจ้ ำ่ ย และหนสี้ นิ ตลอดจนจดั หำเงินทนุ เพ่ือดำเนนิ กำรของกำรรว่ มคำ้ เอง ผรู้ ว่ มคำ้ ไมจ่ ำเป็นตอ้ งบนั ทกึ บญั ชีและจดั ทำ
งบกำรเงินสำหรบั กำรรว่ มคำ้ แยกตำ่ งหำก

กำรบนั ทกึ บญั ชีของผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะรำยนน้ั จะบนั ทกึ บญั ชีและแสดงรำยกำรในงบกำรเงินเกี่ยวกบั สินทรพั ยข์ องตน หนสี้ นิ
ของตน คำ่ ใชจ้ ่ำยของตน และสว่ นแบง่ รำยไดห้ รอื คำ่ ใชจ้ ่ำยจำกกำรรว่ มคำ้ ตำมปกตเิ ช่นเดยี วกบั รำยกำรท่ีเกิดจำกกำรดำเนินงำนของ
กิจกำรเอง ผรู้ ว่ มคำ้ ไมจ่ ำเป็นตอ้ งบนั ทกึ บญั ชีและจดั ทำงบกำรเงินสำหรบั กำรรว่ มคำ้ แยกตำ่ งหำก

รูปแบบท่ี 2 สินทรพั ยท์ ่คี วบคมุ รว่ มกนั

กำรดำเนนิ งำนของกิจกำรรว่ มคำ้ รูปแบบนจี้ ะเหมือนกบั รูปแบบแรก คอื ไมม่ กี ำรจดั ตง้ั กิจกำรรว่ มคำ้ เป็นหนว่ ยงำนตำม
กฎหมำยแยกออกจำกกิจกำร โดยจะแฝงกำรรว่ มคำ้ อยใู่ นกิจกำรเดมิ ผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะรำยจะนำสินทรพั ยข์ องตนมำใหผ้ ู้รว่ มคำ้ รำยอ่ืนๆ
ใชร้ ว่ มกนั หรอื อำจเป็นกำรเป็นเจำ้ ของรว่ มกนั ในสนิ ทรพั ยท์ ี่ซือ้ มำเพ่ือใชต้ ำมวตั ถปุ ระสงคข์ องกำรรว่ มคำ้ นน้ั

กำรบนั ทกึ บญั ชีและกำรแสดงรำยกำรของกำรรว่ มคำ้ จะแสดงเป็นสว่ นหนงึ่ ของกำรดำเนินงำนตำมปกติ

รูปแบบท่ี 3 กิจกำรท่คี วบคมุ รว่ มกนั

กำรดำเนินงำนของกิจกำรรว่ มคำ้ รูปแบบนจี้ ะมีกำรจดั ตงั้ กิจกำรรว่ มคำ้ เป็นหนว่ ยงำนตำมกฎหมำย จึงสำมำรถแยกออก
จำกกิจกำรเดมิ โดยกิจกำรทีต่ งั้ ขนึ้ มำใหมจ่ ะมสี ญั ญำซงึ่ ระบใุ หผ้ รู้ ว่ มคำ้ ทกุ รำยมอี ำนำจควบคมุ รว่ มกันในกำรดำเนนิ งำนของกิจกำร
รว่ มคำ้

กำรบนั ทกึ บญั ชีและงบกำรเงิน กิจกำรรว่ มคำ้ รูปแบบนเี้ ป็นหนว่ ยงำนแยกออกมำตำมกฎหมำยจึงสำมำรถทจ่ี ะมสี นิ ทรพั ย์
ก่อหนสี้ ิน และมรี ำยไดห้ รอื คำ่ ใชจ้ ่ำยเป็นของตนเองได้ ดงั นน้ั กิจกำรรว่ มคำ้ ประเภทนจี้ งึ ตอ้ งจดั ทำบญั ชีและงบกำรเงินของกิจกำรเอง
ตำมมำตรฐำนกำรบญั ชีเชน่ เดียวกบั กิจกำรท่วั ไป

วิธีกำรบนั ทกึ บญั ชรี ว่ มคำ้

กำรจดั แบ่งรูปแบบของกิจกำรรว่ มคำ้ สำมำรถจดั แบ่งรูปแบบได้ 3 รูปแบบตำมที่กลำ่ วขำ้ งตน้ จะพบวำ่ กำรดำเนนิ งำนสอง
รูปแบบแรก คอื กำรดำเนนิ งำนที่ควบคมุ รว่ มกนั (Jointly Controlled Operations) และสนิ ทรพั ยท์ ค่ี วบคมุ รว่ มกนั (Jointly
Controlled Assets) จะมรี ูปแบบทเ่ี หมอื นกนั คือ ไมไ่ ดม้ กี ำรจดั ตง้ั เป็นหนว่ ยงำนตำมกฎหมำยโดยจะแฝงกำรรว่ มคำ้ อยใู่ นกิจกำรเดิม
สว่ นกำรดำเนินงำนรูปแบบทส่ี ำม เป็นแบบกิจกำรทคี่ วบคมุ รว่ มกนั (Jointly Controlled Entities) ซงึ่ จะมีกำรจดั ตงั้ กำรรว่ มคำ้ เป็น
หนว่ ยงำนตำมกฎหมำยแยกกำรรว่ มคำ้ ออกจำกกิจกำรเดมิ ของผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะคน ดงั นนั้ วิธีกำรบญั ชีสำหรบั กิจกำรรว่ มคำ้ สำมำรถ
แบ่งได้ 2 วิธี ดงั นี้

วิธีท่ี 1 วิธีผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทง้ั สนิ้ ในสมดุ บญั ชีของตน
วิธีที่ 2 วิธีใชส้ มดุ บญั ชีชดุ หนงึ่ ตำ่ งหำก

วธิ ีกำรบนั ทกึ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวธิ ีผรู้ ว่ มคำ้ แต่
ละฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทงั้ สนิ้ ในสมดุ บญั ชีของตน

จดุ ประสงคเ์ ชงิ พฤติกรรมประจำหนว่ ย

1. สำมำรถอธิบำยหลกั กำรบนั ทกึ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ ได้
2. สำมำรถบนั ทกึ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทงั้ สิน้ ในสมดุ บญั ชีของตน กรณีกำรดำเนินกำร
รว่ มคำ้ สนิ้ สดุ ได้
3. สำมำรถบนั ทกึ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทง้ั สิน้ ในสมดุ บญั ชีของตน กรณีกำรดำเนนิ กำร
รว่ มคำ้ ไมส่ นิ้ สดุ

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้
แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทง้ั สนิ้ ในสมดุ บญั ชขี องตน

กำรบนั ทกึ บญั ชีตำมวิธีนเี้ หมำะสำหรบั กิจกำรรว่ มคำ้ จำนวนไมม่ ำก และมีระยะเวลำในกำรดำเนนิ งำนค่อนขำ้ งสนั้ ผรู้ ว่ ม
คำ้ แตล่ ะรำยจะบนั ทกึ รำยกำรบญั ชีทกุ รำยกำรทเ่ี กิดขนึ้ จำกกำรรว่ มคำ้ ในสมดุ บญั ชีของตน และจะมีบญั ชีทเ่ี ปิดขนึ้ ใหมส่ ำหรบั วิธีนี้
คือ

1. บญั ชีรว่ มคำ้ บญั ชีรว่ มคำ้ มีลกั ษณะเหมอื นกบั บญั ชีกำไรขำดทนุ สำหรบั กิจกำรคำ้ โดยท่วั ไปโดยบญั ชีรว่ มคำ้ จะทำ
หนำ้ ทีเ่ ป็นบญั ชีกำไรขำดทนุ จำกกำรรว่ มคำ้ ผรู้ ว่ มคำ้ ทกุ คนจะเปิดบญั ชีรว่ มคำ้ ในสมดุ บญั ชีของตนสำหรับบนั ทกึ รำยกำรรว่ มคำ้ โดย
ดำ้ นเดบิตจะบนั ทกึ รำยกำรลงทนุ คำ่ ใชจ้ ่ำยตำ่ งๆและรำยกำรหกั รำยไดส้ ว่ นดำ้ นเครดติ จะบนั ทกึ รำยกำรเก่ียวกบั รำยไดร้ ำยกำรหกั
คำ่ ใชจ้ ำ่ ยหรอื รำยกำรหกั เงินลงทนุ กิจกำรรว่ มคำ้

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้
แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทงั้ สนิ้ ในสมดุ บญั ชีของตน

2. บญั ชีผรู้ ว่ มคำ้ ผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะคนจะเปิดบญั ชีผรู้ ว่ มคำ้ คนอนื่ ๆท่ีทำกำรรว่ มคำ้ ดว้ ยกนั ซ่ึงบญั ชีผรู้ ว่ มคำ้ จะมลี กั ษณะ
เหมอื นบญั ชีทนุ ของผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะคนเพื่อใชบ้ นั ทกึ สว่ นไดเ้ สียของผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะคน

กำรบนั ทกึ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทงั้ สนิ้ ในสมดุ บญั ชีของตน สำมำรถบนั ทกึ
บญั ชีได้ 2 กรณี คือ

กรณีท่ี 1 กำรดำเนนิ กำรรว่ มคำ้ สนิ้ สดุ
กรณีท่ี 2 กำรดำเนนิ กำรรว่ มคำ้ ไมส่ นิ้ สดุ

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้
แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทง้ั สนิ้ ในสมดุ บญั ชขี องตน

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้
แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทง้ั สนิ้ ในสมดุ บญั ชขี องตน

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้
แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทง้ั สนิ้ ในสมดุ บญั ชขี องตน

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้
แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทง้ั สนิ้ ในสมดุ บญั ชขี องตน

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้
แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทง้ั สนิ้ ในสมดุ บญั ชขี องตน

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้
แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทง้ั สนิ้ ในสมดุ บญั ชขี องตน

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้
แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทง้ั สนิ้ ในสมดุ บญั ชขี องตน

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้
แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทง้ั สนิ้ ในสมดุ บญั ชขี องตน

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้
แตล่ ะฝ่ำยจดบนั ทกึ รำยกำรทง้ั สนิ้ ในสมดุ บญั ชขี องตน

กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะฝ่ ำยจดบนั ทกึ
รำยกำรทงั้ สนิ้ ในสมดุ บญั ชีของตนกรณีกำรดำเนินกำรรว่ มคำ้ ไม่สิน้ สดุ

กำรดำเนินกิจกำรรว่ มคำ้ โดยท่วั ไปจะคำนวณผลกำไรหรอื ผลขำดทนุ เม่อื กำรรว่ มคำ้ สนิ้ สดุ แตบ่ ำงคร้ังกำรรว่ มคำ้ ใช้
เวลำนำนในกำรดำเนินงำน และผรู้ ว่ มคำ้ อำจตอ้ งกำรทีจ่ ะทรำบผลกำไรหรอื ผลขำดทนุ จำกกำรประกอบกิจกำรรว่ มคำ้ ก่อนที่กำรรว่ ม
คำ้ จะสิน้ สดุ จึงจำเป็นตอ้ งมกี ำรปิดบญั ชีรว่ มคำ้ ก่อนกำรรว่ มคำ้ จะสิน้ สดุ บญั ชีรว่ มคำ้ จะมียอดคงเหลือทำงเดบิตหรอื เครดิตไดใ้ น
กรณีตอ่ ไปนี้

1. บญั ชีรว่ มคำ้ จะมยี อดคงเหลอื ทำงดำ้ นเครดติ เน่อื งจำกรำยไดม้ ำกกว่ำจำนวนเงินลงทนุ และมำกกวำ่ รำยได้
2. บญั ชีรว่ มคำ้ จะมยี อดคงเหลือทำงดำ้ นเครดติ เน่อื งจำกรำยไดม้ ำกกวำ่ จำนวนเงินลงทนุ และคำ่ ใชจ้ ่ำย
ในกรณีที่กำรรว่ มคำ้ ยงั ไมส่ นิ้ สดุ และบญั ชีรว่ มคำ้ มีรำยกำรทด้ั ำ้ นเดบิตและดำ้ นเครดติ ถำ้ จะทำงบกำรเงินจะตอ้ งปรบั ปรุงบญั ชีรว่ ม
คำ้ ก่อน โดยกำรแสดงรำยกำรสินคำ้ คงเหลอื ท่ยี งั ขำยไมห่ มดดว้ ยรำคำทนุ รวมคำ่ ใชจ้ ำ่ ยเก่ียวกบั ตน้ ทนุ สนิ คำ้ และทำกำรแบ่งกำไร
จำกกำรรว่ มคำ้ ทย่ี งั ดำเนินกิจกำรไมส่ ิน้ สดุ ครงั้ หนงึ่ กอ่ น

วธิ ีกำรบญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยใชส้ มดุ บญั ชีชดุ
หน่งึ ตำ่ งหำก

จดุ ประสงคเ์ ชงิ พฤติกรรมประจำหนว่ ย

1. อธิบำยหลกั กำรบนั ทกึ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยใชส้ มดุ บญั ชีชดุ หนงึ่ ตำ่ งหำกได้
2. สำมำรถบนั ทกึ บญั ชีกำรรว่ มคำ้ โดยใชส้ มดุ บญั ชีชดุ หนง่ึ ตำ่ งหำก กรณีกำรดำเนินกำรรว่ มคำ้ สนิ้ สดุ
3. สำมำรถบนั ทกึ บญั ชีกำรรว่ มคำ้ โดยใชส้ มดุ บญั ชีชดุ หนง่ึ ตำ่ งหำก กรณีกำรดำเนนิ กำรรว่ มคำ้ ไมส่ ิน้ สดุ

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยใชส้ มดุ บญั ชชี ดุ หน่ึงตำ่ งหำก

กำรบนั ทกึ บญั ชีตำมวิธีนเี้ หมำะสำหรบั กิจกำรรว่ มคำ้ ทม่ี รี ำยกำรคำ้ จำนวนมำก และมรี ะยะเวลำกำรดำเนินงำนคอ่ นขำ้ ง
ยำว โดยจะมีกำรเปิดสมดุ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ ขนึ้ ชดุ หนงึ่ โดยเฉพำะเพ่ือทำกำรจดบนั ทกึ รำยกำรคำ้ ของกิจกำรรว่ มคำ้ ซงึ่ กำร
จดั ทำบญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ จะปฏิบตั ติ ำมมำตรฐำนกำรบญั ชีเช่นเดยี วกบั กิจกำรท่วั ไป มผี ทู้ ำหนำ้ ทใี่ นกำรจดบนั ทกึ รำยกำรบญั ชี
สำหรบั กำรรว่ มคำ้ จะมกี ำรแตง่ ตง้ั ใหผ้ รู้ ว่ มคำ้ คนใดคนหนงึ่ ทำหนำ้ ทีเ่ ป็นผจู้ ดั กำรและทำหนำ้ ที่จดบันทกึ รำยกำรบญั ชีของกิจกำรรว่ ม
คำ้ สว่ นรว่ มคำ้ คนอนื่ ๆ รวมทงั้ ผจู้ ดั กำรจะจดบนั ทกึ รำยกำรบญั ชีในสมดุ บญั ชีของตนเองเฉพำะรำยกำรท่ีเก่ียวขอ้ งกบั ตนเองเทำ่ นน้ั

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยใชส้ มดุ บญั ชีชดุ หน่ึงตำ่ งหำก

วิธีปฏิบตั ใิ นกำรบนั ทกึ รำยกำรบญั ชีกรณีที่ใชส้ มดุ บญั ชีชดุ หนงึ่ ตำ่ งหำกสำมำรถสรุปไดด้ งั นี้
1. มกี ำรเปิดสมดุ บญั ชีชดุ ใหมเ่ พื่อจดบนั ทกึ รำยกำรคำ้ ของกิจกำรรว่ มคำ้ เช่นเดียวกบั กิจกำรท่วั ไป ซึ่งกิจกำรรว่ มคำ้ ที่มีกำร

เปิดสมดุ บญั ชีกิจกำรรว่ มคำ้ แยกตำ่ งหำกจะมกี ำรจดั ตง้ั กิจกำรรว่ มคำ้ เป็นนติ ิบคุ คลตำมกฎหมำย ดงั นนั้ กิจกำรรว่ มคำ้ สำมำรถมี
สินทรพั ย์ หนสี้ ิน รำยได้ คำ่ ใชจ้ ่ำย ฯลฯ เป็นของกิจกำรรว่ มคำ้ ไดเ้ อง และเมอ่ื กิจกำรรว่ มคำ้ สนิ้ สดุ ลงจะมีกำรปิดบญั ชีรำยไดแ้ ละ
คำ่ ใชจ้ ำ่ ยตำ่ งๆ เขำ้ บญั ชีกำไรขำดทนุ เหมือนกบั กำรคำ้ ปกติเพ่ือคำนวณกำไรสทุ ธิหรอื ขำดทนุ สทุ ธิหรอื ขำดทนุ สทุ ธิจำกกำรรว่ มคำ้ เพื่อ
จดั สรรใหแ้ ก่ผรู้ ว่ มคำ้ ตำมขอ้ ตกลง หลงั จำกนนั้ จะมีกำรจ่ำยเงินคนื ใหแ้ กผ่ รู้ ว่ มคำ้

2. ผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะคนจะเปิดบญั ชีรว่ มคำ้ หรอื บญั ชีเงินลงทนุ ในกิจกำรรว่ มคำ้ ในสมดุ บญั ชีของตนเองเพ่ือบนั ทกึ สทิ ธิ์ที่
ตนเองมีสว่ นไดห้ รอื เสยี ในกิจกำรรว่ มคำ้ โดยบญั ชีรว่ มคำ้ หรอื บญั ชีเงินลงทนุ ในกิจกำรรว่ มคำ้ จะบนั ทกึ สิทธิ์สว่ นไดเ้ สยี ในกิจกำรรว่ ม
คำ้ ดงั นี้

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชขี องกิจกำรรว่ มคำ้ โดยใชส้ มดุ บญั ชชี ดุ หน่ึงตำ่ งหำก

รำยกำรท่บี นั ทกึ ทำงดำ้ นเดบิต
- เงินหรอื สินทรพั ยท์ ส่ี ง่ ใหแ้ ก่กิจกำรรว่ มคำ้
- สว่ นแบ่งผลกำไรจำกกิจกำรรว่ มคำ้

รำยกำรทบ่ี นั ทกึ ทำงดำ้ นเครดติ
- เงินสดหรอื สนิ ทรพั ยท์ ่ีไดร้ บั จำกกิจกำรรว่ มคำ้
- สว่ นแบง่ ผลขำดทนุ จำกกิจกำรรว่ มคำ้

กำรบนั ทกึ บญั ชีรว่ มคำ้ โดยเปิดสมดุ บญั ชีกิจกำรรว่ มคำ้ แยกตำ่ งหำก สำมำรถบนั ทกึ บญั ชีได้ 2 กรณี คอื
กรณีที่ 1 กำรดำเนินกำรรว่ มคำ้ สนิ้ สดุ
กรณีท่ี 2 กำรดำเนนิ กำรรว่ มคำ้ ไมส่ นิ้ สดุ

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยใชส้ มดุ บญั ชีชดุ หน่ึงตำ่ งหำก

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยใชส้ มดุ บญั ชีชดุ หน่ึงตำ่ งหำก

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยใชส้ มดุ บญั ชีชดุ หน่ึงตำ่ งหำก

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยใชส้ มดุ บญั ชีชดุ หน่ึงตำ่ งหำก

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยใชส้ มดุ บญั ชีชดุ หน่ึงตำ่ งหำก

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยใชส้ มดุ บญั ชีชดุ หน่ึงตำ่ งหำก

หลกั กำรบนั ทกึ บญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยใชส้ มดุ บญั ชีชดุ หน่ึงตำ่ งหำก

กำรบญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีใชส้ มดุ บญั ชชี ดุ หนง่ึ ตำ่ งหำก กรณีกำรดำเนินกำรรว่ มคำ้ ไมส่ ิน้ สดุ

กำรบนั ทกึ รำยกำรบญั ชีของกิจกำรรว่ มคำ้ โดยวิธีใชส้ มดุ บญั ชีชดุ หนง่ึ ตำ่ งหำกและกำรรว่ มคำ้ ไมส่ ิน้ สดุ ผรู้ ว่ มคำ้ อำจ
ตอ้ งกำรทีจ่ ะทรำบผลกำไรหรอื ผลขำดทนุ จำกกำรประกอบกิจกำรรว่ มคำ้ กอ่ นทก่ี ิจกำรรว่ มคำ้ จะสิน้ สดุ ดงั นน้ั จะตอ้ งมีกำรปรบั ปรุง
รำยกำรตำ่ งๆ บนั ทกึ บญั ชีสินคำ้ คงเหลือ ปิดบญั ชีรำยไดแ้ ละคำ่ ใชจ้ ำ่ ยเขำ้ บญั ชีกำไรขำดทนุ เพ่ือสรุปผลกำไรหรอื ผลขำดทนุ จำกกำร
รว่ มคำ้ หลงั จำกนนั้ จะแบ่งผลกำไรจำกกำรรว่ มคำ้ ใหผ้ รู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะคนไปยงั บญั ชีผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะคน จำกบัญชีผรู้ ว่ มคำ้ จะทรำบสว่ นได้
เสยี ของผรู้ ว่ มคำ้ แตล่ ะคนทม่ี ตี อ่ กิจกำรรว่ มคำ้

กำรบนั ทกึ รำยกำรปรงั ปรุง รำยกำรปิดบญั ชี
และกำรนำเสนอรำยงำนทำงกำรเงิน

จดุ ประสงคเ์ ชิงพฤติกรรมประจำหนว่ ย

1. สำมำรถอธิบำยควำมหมำยและลกั ษณะของกำรรว่ มคำ้ ได้
2. สำมำรถอธิบำยรูปแบบของกำรรว่ มคำ้ ได้
3. สำมำรถอธิบำยวิธีกำรบญั ชีของกำรรว่ มคำ้ ได้

รำยกำรปรบั ปรุง

รำยกำรปรบั ปรุง (Adjusting Entries) หมำยถึง รำยกำรท่กี ิจกำรจะตอ้ งบนั ทกึ ในวนั สนิ้ งวดบญั ชี เพ่ือแกไ้ ข ปรบั ปรุง
รำยไดแ้ ละคำ่ ใชจ้ ำ่ ยตำ่ ง ๆ ท่ีเกิดขนึ้ ในระหวำ่ งงวดบญั ชีทง้ั ที่ไดร้ บั เงินและจำ่ ยเงินจ่ำยเงินแลว้ หรอื ยงั ไมไ่ ดร้ บั เงินหรอื จ่ำยเงิน เพื่อให้
ยอดคงเหลอื ในบญั ชีท่ีเก่ียวขอ้ งแสดงยอดท่ถี กู ตอ้ งตรงกบั ควำมเป็นจรงิ รำยกำรปรบั ปรุงแบ่งออกเป็นประเภทใหญๆ่ ได้ 3 ประเภท
คือ

1. กำรคงคำ้ ง (Accruals) หมำยถึง รำยกำรท่กี ิจกำรใหบ้ รกิ ำรหรอื ใหผ้ ลประโยชนไ์ ปแลว้ แตย่ งั มิไดร้ บั เงิน เชน่ คำ่ เช่ำคำ้ ง
รบั และรำยกำรที่กิจกำรใชบ้ รกิ ำรหรอื ไดร้ บั ผลประโยชนไ์ ปแลว้ แตย่ งั มิไดจ้ ำ่ ยเงิน เช่น คำ่ ขนสง่ สินคำ้ คำ้ งจำ่ ย รำยกำรประเภทนี้
ไดแ้ ก่

1.1 รำยไดค้ ำ้ งรบั (Accrued Income)
1.2 คำ่ ใชจ้ ่ำยคำ้ งจำ่ ย (Accrued Expenses)

รำยกำรปรบั ปรุง

2. รำยกำรลว่ งหนำ้ (Prepayments) หมำยถึง รำยกำรทก่ี ิจกำรรบั เงินลว่ งหนำ้ แตย่ งั ใหบ้ รกิ ำรแกผ่ จู้ ำ่ ยเงินไมค่ รบ เช่น คำ่
โฆษณำรบั สว่ งหนำ้ คำ่ วำรสำรรบั ลว่ งหนำ้ หรอื รำยกำรทีก่ ิจกำรจำ่ ยเงินลว่ งหนำ้ แตย่ งั ไดร้ บั บรกิ ำรยงั ไมค่ รบหรอื ยงั ใชป้ ระโยชนไ์ ม่
หมด เช่น คำ่ เบีย้ ประกนั จำ่ ยลว่ งหนำ้ คำ่ เช่ำรำ้ นจ่ำยลว่ งหนำ้ รำยกำรประเภทนไี้ ดแ้ ก่

2.1 รำยไดร้ บั ลว่ งหนำ้ (Unearned Revenue/ Deterred Income)
2.2 คำ่ ใชจ้ ำ่ ยจำ่ ยลว่ งหนำ้ (Prepaid Expenses)
2.3 วสั ดสุ นิ้ เปลือง (Office Supplies)
3. รำยกำรท่ีไมเ่ ก่ียวกบั เงินสด (Non-Cash) หมำยถึง รำยกำรท่ีไมเ่ กี่ยวขอ้ งกบั เงินสด แตก่ ิจกำรตอ้ งบนั ทกึ รำยกำร
ปรบั ปรุงเพ่ือใหย้ อดคงเหลือในบญั ชีแยกประเภทท่วั ไปของรำยกำรทเ่ี ก่ียวขอ้ งแสดงยอดตรงกบั ควำมเป็นจรงิ รำยกำรประเภทนไี้ ดแ้ ก่
3.1 คำ่ เสือ่ มรำคำ (Depreciation Expense)
3.2 หนสี้ งสยั จะสญู และคเ่ ผื่อหนสี้ งสยั จะสญู (Doubtful and Allowance for Doubtful Debts)

กำรบนั ทกึ รำยกำรปรบั ปรุง

รำยไดค้ ำ้ งรบั

รำยไดค้ ำ้ งรบั คือ รำยไดท้ เ่ี กิดขนึ้ แลว้ โดยกิจกำรใหบ้ รกิ ำรหรอื ประโยชนไ์ ปแลว้ ในงวดบญั ชีปัจจบุ ัน แตย่ งั ไมไ่ ดร้ บั เงินและ

ยงั ไมไ่ ดบ้ นั ทกึ บญั ชี เชน่ ดอกเบีย้ คำ้ งรบั คำ่ นำยหนำ้ คำ้ งรบั คำ่ เช่ำคำ้ งรบั รำยกำรเหลำ่ นกี้ ิจกำรจะไดร้ บั ในงวดบญั ชีถดั ไป ดงั นนั้ ณ

วนั สิน้ งวดบญั ชี จึงถือวำ่ รำยไดท้ ี่เกิดขนึ้ นเี้ ป็นรำยไดข้ องงวดบญั ชีปัจจบุ นั และในขณะเดียวกนั กิจกำรก็มีสนิ ทรพั ยห์ มนุ เวียนเกิดขนึ้

ดว้ ย

กำรบนั ทกึ รำยกำรปรบั ปรุงจึงบนั ทกึ บญั ชีคกู่ นั ดงั นี้

เดบิต รำยไดค้ ำ้ งรบั (ระบชุ ื่อ) 1XX XX

เครดิต รำยได้ (ระบชุ ่ือ) 4XX XX

กำรบนั ทกึ รำยกำรปรบั ปรุง

คำ่ ใชจ้ ำ่ ยคำ้ งจ่ำย

คำ่ ใชจ้ ำ่ ยคำ้ งจำ่ ย คือ คำ่ ใชจ้ ่ำยท่เี กิดขนึ้ แลว้ และไดร้ บั ประโยชนแ์ ลว้ ในงวดบญั ชีปัจจบุ นั แต่ยงั ไมไ่ ดจ้ ำ่ ยเงินและยงั ไมไ่ ด้

บนั ทกึ บญั ชี เชน่ คำ่ โฆษณำ คำ่ นำ้ คำ่ ไฟฟ้ำ คำ่ ขนสง่ สนิ คำ้ คำ่ ใชจ้ ำ่ ย เหลำ่ นกี้ ิจกำรจะจ่ำยในงวดบญั ชถี ดั ไป ดงั นน้ั ณ วนั สิน้ งวด

บญั ชี จึงถือวำ่ คำ่ ใชจ้ ่ำยที่เกิดขนึ้ นเี้ ป็นคำ่ ใชจ้ ่ำยของงวดบญั ชีปัจจบุ นั และในขณะเดยี วกนั กิจกำรกม็ หี นสี้ ินหมนุ เวียนเกิดขนึ้ ดว้ ย

กำรบนั ทกึ

รำยกำรปรบั ปรุงจงึ บนั ทกึ บญั ชีคกู่ นั ดงั นี้

เดบิต คำ่ ใชจ้ ำ่ ย (ระบชุ ่ือ) 5XX XX

เครดติ คำ่ ใชจ้ ่ำยคำ้ งจ่ำย (ระบชุ ื่อ) 2XX XX