เชค อิสมาอีลลุตฟี ที่ฉันจำได้

๘๘ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

ฉันไดร้ ับเส้ือแขนยาวตวั หน่ึงจากเชคอิสมา

อีลลุตฟี พร้อมกบั ผา้ สีขาวอีกหน่ึงผนื มนั เป็นผา้ นุ่งสี
ขาวสดไม่มีลวดลายใดๆ เป็ นชุดที่ท่านชอบสวมใส่
มากในขณะน้นั ยงั มีเส้ือสีขาวอมสีไข่ไก่ อีกหน่ึงตวั ท่ี
อาจารย์ ผูเ้ ป็นนอ้ งเขยของท่านมอบให้ฉนั เมื่อราวๆ
28 ปี ท่ีแลว้ ฉนั ยงั จาํ ไดด้ ี เส้ือท้งั สองตวั ยงั คงถูกเก็บ
รักษาพบั ไวใ้ นตูเ้ ส้ือผา้ อยา่ งดี

๘๙ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

๙๐ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

มีอยู่คร้ังหน่ึงฉันนํามันมาใส่ดู แล้วส่อง
กระจกดู ฉนั ก็ตอ้ งถอดเกบ็ ไวใ้ นตูต้ ่อไป ฉนั หวงั ไว้
ว่าสักวนั หน่ึงจะมีใครสักคนท่ีฉนั รัก และรู้จกั จะได้
สวมใส่เส้ือตวั น้นั

********************

ฉันเขียนจดหมายฉบบั หน่ึง ส่งไปยงั ลูกรัก
ของฉนั ท่ีกาํ ลงั อยใู่ นประเทศมาเลเซีย เขากาํ ลงั เรียน
หนังสือท่ีนั่นในระดบั อุดมศึกา อย่ใู นโรงเรียนแห่ง
หน่ึงในรัฐเปอร์ลิส เขากาํ ลงั เรียนหลกั สูตรพิเศษเพื่อ
สอบวดั ผลในระดบั เตรียมเขา้ มหาวทิ ยาลยั ....

“ลูกรักของพ่อ หวังว่าเจ้าคงสบายดีเป็ น
อย่างไรบา้ งการเรียนของเจา้ การทบทวนอลั กุรอาน
ของเจา้ เป็นอยา่ งไรบา้ ง พ่อหวงั วา่ เจา้ คงทบทวนและ
อ่านทุกวนั วนั ละหลายๆยซุ เจา้ จะไดช้ าํ นาญในเร่ือง

๙๑ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

ของอลั กุรอาน การต่อยอดทางการศึกษาของเจา้ ก็จะ
ง่ายดาย สอบท่ีไหนกจ็ ะมีโอกาสสูงกวา่ ...

ภาษาอาหรับของเจา้ ไปถึงไหนแลว้ พูดเก่งข้ึน
หรื อยัง การฟังภาษาอาหรับภาษามลายูและ
ภาษาองั กฤษ เจา้ จะต้องฝึ กฝนให้จงได้เพ่ือวัน
ข้างหน้าจบมาเจ้าจะได้เอาไปใช้สอนผูค้ นได้ทั่ว
สารทิศ

ภาษาเป็ นเร่ืองสําคญั มาก ได้ภาษาเท่ากบั ได้
รู้จกั ผคู้ น ไดค้ น้ ควา้ หาความรู้ให้สูงข้ึนอีก ลูกรักอย่า
ลืมนะ เจา้ ตอ้ งกลบั มาช่วยงานที่เมืองไทยบา้ นเกิด
เมืองนอนของเจา้ ช่วยสอนหนังสือ สอนคมั ภีร์
อลั กุรอานให้คนในหมู่บา้ น ในมหาวิทยาลยั ต่างๆ
ถา้ มีโอกาสเจา้ จะตอ้ งไปรู้จกั นกั ศึกษา และผคู้ นเพ่ือ
นาํ พาสาส์นแห่งพระผเู้ ป็ นเจา้ ให้มนุษยไ์ ดเ้ ขา้ ใจใน
แก่นแทข้ องชีวิตบนโลกน้ี

๙๒ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

เจา้ จะตอ้ งบอกเขาวา่ ชีวิตมนุษยห์ าใช่มีเฉพาะ
สิ่งท่ีเรามองเห็นเท่าน้ัน ยงั มีส่ิงอ่ืน เรื่ องราวอีก
มากมายนกั ที่เราไม่อาจมองเห็นไม่อาจสัมผสั ได.้ ..
ดาวบนท้องฟ้าในยามราตรี ใช่ว่าจะมีแต่ที่ตา
มองเห็นเท่าน้ัน... หากแต่ยงั มีดวงดาวอีกนับลา้ น
ดวงซ่อนไวเ้ บ้ืองหลงั มนั มีอยา่ งแน่นอนเพียงสายตา
มองไปไม่ถึงเท่าน้นั .....”

ลูกรัก พ่อจะรอวนั ท่ีเจา้ กลบั มา กลบั มาเพื่อ
สร้างส่ิงดีๆให้สงั คม จรรโลงสงั คมให้น่าอยมู่ ากกว่า
ท่ีเป็นอยขู่ ณะน้ี

ลูกรัก ณ วนั น้ีผทู้ ี่กาํ ลงั ทาํ หนา้ ท่ีสอนอลั กรุ อาน
สอนส่ิงดีๆให้กบั สังคม นับวนั ก็เร่ิมมีน้อยลง การ
เสียชีวติ ของผูร้ ู้ การจากลาของนักปราชญ์ นับเป็ น
การสูญเสียอนั ใหญ่หลวงของเรา

๙๓ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

ลูกรักหวงั ว่าเจา้ จะกลบั มาทาํ หนา้ ที่แทนพวก
เขาได้ แมเ้ จา้ อาจทาํ ไดไ้ ม่ดีนกั กต็ าม

วนั หน่ึงเม่ือมาถึงเชคอิสมาอีลลุตฟี และบุคคล
อื่นๆซ่ึงกเ็ ป็นธรรมดาท่ีตอ้ งลาลบั ไป ตามกาลเวลา

ดวงดาวบนทอ้ งฟ้า แมแ้ ต่ดวงอาทิตยด์ วงใหญ่
สกั วนั เม่ือถึงคราวกจ็ ะดบั มอดไปในท่ีสุด

********************

เจา้ จะตอ้ งกลบั มาใส่เส้ือขาว ท่ีพ่อเก็บไว้ เส้ือ
ขาวที่พ่อไดร้ ับเมื่อกว่า 28 ปี ท่ีแลว้ จากเชคอิสมาอีล
ลุตฟี เขาไม่ไดม้ อบให้พ่อหรอก... แต่เขามอบให้ลูก
ของพ่อต่างหาก เจา้ จงจาํ ไว้ ลูกรักของพอ่ ....

รักลูก
จากพ่อของเจา้

๙๔ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

ป.ล. วนั หน่ึงเม่ือเชคอิสมาอีลลุตฟี จาํ ตอ้ ง
ลาลบั ไป จะตอ้ งมีบุคคลหน่ึงข้ึนมาแทนท่าน พ่อ
มัน่ ใจ และพ่อขอพรจากพระผู้เป็ นเจ้า ให้เป็ น
เช่นน้นั

๙๕ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

๙๖ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

...เราทุกคนตอ้ งพยายามต่อไปและต่อไป

๙

คณะอลั กรุ อานท่รี อคอย

๙๗ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

วันพุธท่ี 17 สิงหาคมพ.ศ. 2559 ฉนั เดินทาง

ออกจากสตูลมุ่งสู่จงั หวดั ยะลา เพ่ือเขา้ ร่วมฟังการ
อภิปรายภายใตส้ โลแกน “เคียงขา้ งอลั กรุ อาน” ซ่ึงจดั
ใหม้ ีข้ึน ต้งั แต่ปลายปี น้ีทุกค่าํ คืนของวนั พุธ ณ มสั ยดิ
ฮารอมยั น์ มหาวิทยาลยั ฟาฏอนี ที่เพิ่งจะไดร้ ับการ
เปลี่ยนช่ือจากมหาวิทยาอิสลามยะลา เม่ือสองปี ท่ี
แลว้ น้ีเอง....

๙๘ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

ฉนั เองก็เคยเขา้ ร่วมรับฟังมาคร้ังหน่ึงแลว้ ใน
สัปดาห์ก่อนหน้าน้ันคือวนั ท่ี 10 สิงหาคมพ.ศ. 2559 ที่
ผ่านมา“เคียงข้างอัลกุรอาน” เป็ นโครงการท่ีดีที่สุด
โครงการหน่ึง ของการขบั เคล่ือนนักศึกษา มฟน.
(มหาวิทยาลยั ฟาฎอนี) อนั เป็นการอพั เดทความรู้ความ
เข้าใจด้านคัมภีร์ อัลกุรอานแก่ นักศึ กษามฟน.
โดยเฉพาะอย่างย่ิง เพื่อสร้างความรู้ความรักที่มีต่อ
คมั ภีร์อลั กรุ อานอนั ทรงเกียรติยง่ิ ตลอดจนเพื่อรองรับ
โครงการดีๆ ท่ีกาํ ลงั พูดถึงกนั มาก นน่ั คือโครงการเปิ ด
การสอนระดบั ปริญญาตรีในคณะอลั กุรอาน และซุน
นะฮฺ อลั กุรอานและจริยวตั รของศาสนทูต (ซ.ล.)

๙๙ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

สําหรับท่านเชคอิ สมาอี ลลุตฟี เองแล้ว
โครงการน้ีอยใู่ นอุดมคติและเจตนารมณ์ของท่าน มา
โดยตลอด ต้ังแต่คร้ังแรกเร่ิ มการก่ อต้ังของ
มหาวิทยาลยั มฟน.แห่งน้ี

********************

“เราจะพยายามใหถ้ ึงท่ีสุดเพ่ือใหเ้ กิดข้ึนมาซ่ึง
หลกั สูตรปริญญาตรีคณะและสาขาที่เรารักและภูมิใจ
ท่ีสุด นนั่ คือคณะอลั กรุ อานและซุนนะฮฺ... ”

“เนิ่นนานมานบั สิบปี แลว้ คณะอลั กรุ อานของ
เรากย็ งั ไม่เกิดข้ึนสกั ทีหน่ึง ใช่เราทุกคนตอ้ งพยายาม
ต่อไปและต่อไป”

๑๐๐ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

ท่านเชคอิสมาอีลลุตฟี พูดเน้นย้าํ ให้บุคลากร
และนกั ศึกษามฟน. ทุกคนฟัง ในความคิดของฉนั ฉนั
เองฉันก็คิดท่ีจะหาโอกาสเขา้ เรียนในคณะอลั กุรอาน
ถึงแมฉ้ นั จะอายุมากแลว้ ก็ตามที ถือเป็ นมิติใหม่ของ
วงการศึกษาบา้ นเรา

หากคณะอัลกุรอานได้เกิดข้ึนอย่างเป็ น
รูปธรรมในมฟน. ก็จะเป็นการเปิ ดโลกทศั นใ์ หม่แห่ง
วงการศึกษาเลยทีเดียว

องคค์ วามรู้ต่างๆท่ีเกี่ยวกบั การอ่าน และความ
เขา้ ใจในคมั ภีร์แห่งพระผเู้ ป็นเจา้ ก็จะถูกรวบรวม ณ
ท่ีนี่และถูกถ่ายทอดไปยงั พ้ืนท่ีต่างๆในภูมิภาค
อาเซียนของเรา

๑๐๑ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

ถือเป็ นการเสริ มสร้างสายใยมิตรภาพอัน
สวยงาม เจิดจรัสในภูมิภาคน้ี คมั ภีร์อลั กุรอานเคย
สร้างบทบาทอนั สาํ คญั มาแลว้ ในอดีตกาล ยอ้ นรอยไป
ถึงยคุ ของท่านศาสนทูต ซ่ึงเป็ นยคุ ที่ดีที่สุดของอลั กุรอาน
ปรากฎการณ์เช่นเดียวกนั น้ีจะตอ้ งเกิดข้ึนอีกคร้ัง

ดว งใ จ ทุก ด วง ขอ ง บร ร ดา สา ว กขอ ง
ท่านศาสนทูตถูกเช่ือมเขา้ ไวด้ ว้ ยกบั สายใยและความ
ผูกพนั แห่งอลั กุรอาน จะดว้ ยสาเหตุความไม่พร้อม
หรือดว้ ยเหตุผลใดก็ตามฉนั หวงั และเฝ้ารอคอยแม้
มนั จะนานแคไ่ หนกต็ าม....

หากคณะอลั กรุ อานเกิดข้ึน จะเป็นแรงบนั ดาล
ใจให้เด็กๆในหมู่บ้าน เกิดมีกําลังใจมากข้ึนที่จะ
ท่องจาํ อลั กรุ อาน คุณพอ่ และคุณแม่ของลูกๆกอ็ าจจะ
พฒั นาเป็ นนักอ่านอัลกุรอาน ท่องจาํ อัลกุรอานเพื่อ
พฒั นาบุตรหลาน ส่งไปเรียนคณะอลั กรุ อานที่มฟน.

๑๐๒ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

ของเรา บุคลากรหรือครูท่ียดึ มนั่ กบั อลั กุรอาน นบั จะ
หาได้ยากในสังคมทุกวนั น้ี แต่วนั ข้างหน้าจะถือ
กาํ เนิดเกิดข้ึนมากมายในสงั คมของเรา เป็นผลให้ทุก
หมู่บ้านมีครูฮาฟิ สครูอัลกุรอานกันเต็มหมู่บ้านก็
เป็ นได้

๑๐๓ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

๑๐๔ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

...น่ีคือศูนย์อัลกุรอานของฉัน น่ีคือสวรรค์ของฉัน

๑๐

แขกธรรมดาที่ไม่ธรรมดา

๑๐๕ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

นับจากวนั ท่ีฮจั ญีอบั ดุลเราะฮฺมานไดจ้ ากไป

ฉนั ก็ยงั คงแวะเวียนมาเยีย่ มท่านเชคอิสมาอีลลุตฟี อยู่
เป็นระยะ เม่ือฉนั พอมีเวลา ซ่ึงงานท่ีทาํ อยทู่ ี่สตูลฉนั
ก็ไม่รัดตัวนักฉันสอนอัลกุรอานให้แก่เด็กๆใน
หมู่บา้ นใหม้ าเรียนกบั เราท่ี

ศูนยอ์ ลั กุรอานอศั -ศอลีฮีน ต้งั อยู่กลางทุ่งน า
ติดกบั ชลประทานเลก็ ๆรอบๆศูนยอ์ ลั กุรอานของฉนั
เป็ นทอ้ งทุ่งนาท่ีกวา้ งในฤดูฝน ชาวบา้ นก็มาทาํ นา

๑๐๖ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

กนั อย่างขะมกั เขม้นผูช้ ายไถนาเสร็จ ผูห้ ญิงก็ช่วย
หวา่ นขา้ วดาํ นา

ทํา ใ ห ้ฤ ดูน า ข า้ ว ดูร อ บ ๆ บ ริเ ว ณ ศ ูน ย์
อลั กุรอานของฉนั เขียวขจีไปดว้ ยตน้ ขา้ ว แลดูสบาย
ตาสีเขียวเตม็ ไปทว่ั ทอ้ งทุ่ง

หมู่นกสารพดั จะบินวนเวียนกนั มาหาอาหาร
ในทอ้ งนากนั หลากหลายชนิด ไดย้ ินเสียงร้องเสียง
ขบั ขานอนั ไพเราะอยทู่ ุกเชา้ เยน็ ...

ฉนั ต้งั ใจอยู่เนิ่นนานแลว้ ว่าหากมีโอกาสดีๆ
จะเชิญท่านเชคอิสมาอีลลุตฟี มาเยย่ี มศูนยอ์ ลั กุรอาน
ของฉนั บา้ ง แต่กย็ งั หาโอกาสดีๆไม่ไดส้ กั ที....

ศูนยอ์ ลั กุรอานของฉันเร่ิมก่อต้งั มาก็หลายปี
มาแล้ว ต้ังแต่ปี พ.ศ. 2543 ที่ผ่านมาเพียงแต่ใน
ช่วงแรกๆเราไม่ไดม้ ีสถานท่ีเป็ นของตวั เองอาศยั เช่า

๑๐๗ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

เขาเท่าน้นั ......คร้ันเมื่อ 16 ปี ท่ีผ่านมาฉันมีท่ีดินอยู่
นิดหน่อยเลยสร้างเป็ นอาคารเล็กๆ 2หลงั เพื่อเอาไว้
สอนเด็กๆขา้ งบา้ น หลานๆ ซ่ึงก็รวมท้งั ลูกๆของฉนั
เอง

ฉนั สอนใหพ้ วกเขาอ่านอลั กุรอานบา้ ง ท่องจาํ
บา้ งตามแต่พ้ืนฐานที่แต่ละคนมีมา นอกจากน้นั ฉนั ก็
ยงั มีงานสอนอลั กุรอานสาํ หรับผูใ้ หญ่ที่เป็ นแม่บา้ น
อีกด้วย เขาจะมากันในทุกบ่ายของวนั อังคารหลงั
ละหมาดดุฮฺรีแลว้ ใชว้ ิธีเรียนร่วมกนั เป็ นวงกลมทุก
คนพลดั เปล่ียนกนั อ่านคนละคร่ึงหนา้ ถึงหน่ึงหนา้

หลงั เรียนอลั กุรอานเสร็จ เราก็ละหมาดอสั รี
ร่วมกนั จากน้นั กม็ ีการเล้ียงน้าํ เล้ียงอาหารบา้ งในบาง
วนั .... ก็มีอินทผลมั กบั ขนมปังมาเลย์ บางวนั ก็มีน้าํ
ชากบั ขนมหวาน ผูท้ ี่มาเรียนบางคนมาเล้ียงทาํ บุญ
ในบางคร้ังช่วงกลางคืน กจ็ ะมีพี่นอ้ งจากต่างตาํ บลที่

๑๐๘ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

อยู่ละแวกใกล้ๆมาร่วมกันอ่านอลั กุรอาน อ่าน
ความหมายของอัลกุรอานกนั ดว้ ย...เสร็จแลว้ พวก
เขากน็ อนคา้ งคืนกนั ที่นี่เลย

๑๐๙ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

ท่ีนี่คือศูนยอ์ ลั กรุ อานอศั -ศอลิฮีนจ.สตูล ต้งั อยู่
บนเน้ือที่ 2 ไร่กลางทุ่งนา มีอาคารเล็กๆสองอาคาร
อยเู่ รียงกนั เป็นแถว มีหอ้ งน้าํ เลก็ ๆหน่ึงหอ้ งตรงกลาง
ฉนั ไดป้ ลูกตน้ ไมบ้ ริเวณร้ัวของศูนยอ์ ลั กุรอานและ
ในบริเวณต่างๆกจ็ ดั ส่วนให้ดูร่มรื่นบา้ งตามแต่กาํ ลงั
ทรัพยท์ ่ีพอจะมี

********************

ขณะน้ีเขา้ สู่ปี ที่ 4 แลว้ ซ่ึงกด็ ูร่มรื่นอยบู่ า้ งน่ีคือ
ศูนยอ์ ลั กรุ อานของฉนั น่ีคือสวรรคข์ องฉนั และเดก็ ๆ
ของทุกคน ท่ีนี่เด็กๆจะมาเล่นฟุตบอลกันในตอน
เยน็ ๆเกือบทุกวนั

๑๑๐ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

วนั หน่ึงขณะรดน้าํ ตน้ ไมท้ ่ีพ่ึงปลูกเสร็จฉนั นงั่
ลงบนสนามหญา้ ที่เด็กๆมกั จะมาใชเ้ ล่นฟุตบอลกนั
ตอนเย็นๆหลังจากกลับจากโรงเรี ยน...น่ังไปดู
บรรยากาศรอบๆไปด้วย ซ่ึงเป็ นท้องทุ่งนาอัน
กวา้ งไกล...

ฉันนึก...หากท่านเชคอิสมาอีลลุตฟี มีเวลา
ว่างๆเวลาดีๆ หากท่านได้มาท่ีนี่ ท่านจะได้เห็น
บรรยากาศแห่งท้องทุ่งนาบรรยากาศของการอ่าน
คมั ภีร์อลั กุรอานของแม่บา้ นท่ีมาเรียนอลั กุรอานกนั
ในทุกวนั องั คาร ท่านจะไดส้ ูดกลิ่นไอแห่งทอ้ งทุ่งนา
อนั บริสุทธ์ิของเรา

๑๑๑ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

ที่สาํ คญั ท่านจะไดร้ ับรู้วา่ ฉนั ก็คิดอะไรคลา้ ยๆ
ท่านเหมือนกนั ศูนยอ์ ลั กรุ อานแห่งน้ีเป็นดง่ั ผลึกงาน
ของฉันนับต้งั แต่ฉนั กลบั จากอินโดนีเซียเม่ือ 19 ปี
ก่อนหากท่านไดม้ าเยยี่ มท่ีนี่ท่านจะเป็นแขกธรรมดา
ที่ไม่ธรรมดาของเราชาวอศั -ศอลิฮีนเลยทีเดียว

๑๑๒ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

๑๑๓ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

...อุทยานแห่งการเรี ยนรู้ท่ีแท้จริ ง
ดิ น แ ด น แ ห่ ง สัน ติ สุ ข อัน นิ รั น ด ร์

๑๑

มฟน. ทรี่ ัก

๑๑๔ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

มฟน. เป็นชื่อยอ่ ของมหาวิทยาลยั ฟาฏอนีซ่ึง

มีช่ือเดิมว่า มหาวิทยาลยั อิสลามยะลาหรือมอย.
ต้ังอยู่ที่หมู่บ้านโสร่ง ตาํ บลเขาตูมอาํ เภอยะรัง
จังหวดั ปัตตานี มฟน. ก่อกําเนิดข้ึนจากความ
พ ย า ย า ม ข อ ง พี่ น้ อ ง ช า ว ปั ต ต า นี แ ล ะ ช า ว จัง ห ว ัด
ใกลเ้ คียง ที่ตอ้ งการเห็นแหล่งความรู้ระดบั สูงของ
ศาสนาอิสลาม รวมไปท้ังองค์ความรู้ท้ังหมดท่ี
สามารถนาํ ไปพฒั นา ยกระดบั ชีวิตความเป็ นอยขู่ อง
สงั คมมุสลิม และสงั คมทว่ั ไปโดยรวมใหม้ ีชีวิตความ
เป็นอยอู่ ยา่ งสุขสรรค์

๑๑๕ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

ห ล า ย วัน แ ล้ว ฉัน ไ ด้เ ข้า พัก อ ยู่ ใ น ร้ั ว
มหาวิทยาลยั แห่งน้ี ฉนั พกั ที่มสั ยดิ ฮารอมยั น์ซ่ึงต้งั อยู่
ใจกลางของมหาวิทยาลยั ถูกสร้างข้ึนดว้ ยรูปลกั ษท์ ี่
สวยงามในสถาปัตยกรรมผสมผสานระหว่างยุคเก่า
และยคุ ใหม่ลกั ษณะอาคารดูแลว้ สวยงาม โดดเด่นมา
แต่ไกลเลยทีเดียว ฮารอมยั น์ช่ือน้ีฉันว่าน่าจะคิดมา
จากมสั ยิดฮารอมที่มกั กะฮฺ และมสั ยิดฮารอมที่มะดี
นะฮฺรวมท้งั สองแห่งเขา้ ดว้ ยกนั เลยมาเป็นฮารอมยั น์
ฉนั ไม่แน่ใจวา่ ใครเป็นคนต้งั ช่ืออยา่ งน้ี แต่กด็ ูเก๋ไก๋ดี
... คิดวา่ ช่ือน้ีมีที่นี่ที่เดียวในประเทศไทย

มฟน. ถือเป็นผลึกงานชิ้นสาํ คญั ของเชคอิสมาอีล
ลุตฟี ท่ีท่านมุ่งมน่ั มาตลอด รวบรวมประสบการณ์ใน
การสอน การบรรยายคมั ภีร์อลั กุรอาน รวมท้งั
ได้พบปะกบั คณะบุคคลตามที่ต่างๆ จึงเป็ นผลงาน
ของปวงชนมุสลิม ที่รักและศรัทธาในคาํ สอนอิสลาม

๑๑๖ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

เช่ือมน่ั ในบทบญั ญตั ิ ของคมั ภีร์อัลกุรอานและยึด
ตามแบบฉบบั ของศาสนทูตมูฮัมมดั (ซ.ล.)

ณวันน้ี มหาวิทยาลัยฟาฏอนี เป็ นอีกหน่ึง
สถาบนั การศึกษาระดบั อุดมศึกษา ในประเทศไทยท่ี
กาํ ลงั อยู่ในความสนใจของประชาชนทว่ั ไป ส่งบุตร
หลานเขา้ ศึกษาต่อระดบั ปริญญาตรี และปริญญาโท
เป็นจาํ นวนไม่นอ้ ยในแต่ละปี

มฟน.มหาวิทยาลัยแห่งน้ีได้เปิ ดหลักสูตร
การศึกษาในคณะต่างๆ รวม 4 คณะ กบั 18 สาขาอนั
ได้แก่ คณะอิสลามศึกษาและนิติศาสตร์ คณะศิลปะ
ศาสตร์และสังคมศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์และ
เทคโนโลยี และคณะศึกษาศาสตร์ ผลิตบณั ฑิตไปแลว้
จาํ นวนหลายพนั คน ปี การศึกษา 2559 น้ี มีนกั ศึกษาท่ี
กาํ ลงั ศึกษาอยทู่ ้งั ชายและหญิงประมาณ 4,000 คน

๑๑๗ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

ภายในร้ัวมฟน.แห่งน้ี ประกอบไปด้วยอาคาร
เรียนและอาคารประชุมหลากหลายอาคาร ถูกสร้างข้ึน
ในแบบสถาปัตยกรรมยุคผสมผสาน ที่เขา้ กบั วิถีชีวิต
ของคนไทยท่ีนบั ถือศาสนาอิสลาม ที่ทาํ ใหแ้ ลดูราวกบั
หมู่บา้ นจดั สรรเลยท่ีเดียว อาคารต่างๆน้นั ถูกสร้างข้ึน
และวางไวอ้ ย่างเป็ นระเบียบ สลบั กบั สวนหย่อมและ
สนามหญา้ ซ่ึงทาํ ใหด้ ูร่มรื่นเป็นท่ีสบายใจ สบายตาแก่
คณะบุคคลต่างๆท่ีมาเยี่ยมชม และศึกษาดูงาน ซ่ึงมา
กันท้ังจากในและต่างประเทศ เช่น มาเลเซีย และ
อินโดนีเซีย

มฟน.ต้ังอยู่บนเน้ือที่300ไร่เศษๆด้วยทาํ เลที่
โดดเด่นล้อมรอบด้วยแมกไม้นานาพันธุ์ ลักษณะ
พ้ืนที่เป็นเนินเขาเต้ียๆ จึงแลดูธรรมชาติท่ีสุดเหมาะท่ี
จะเป็ นแหล่งบ่มเพาะความรู้ สร้างภูมิปัญญาให้
เยาวชนไดใ้ ชช้ ีวิต เพื่อศึกษาหาความรู้นาํ ไปพฒั นา
สงั คมและประเทศชาติ

๑๑๘ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

มหาวทิ ยาลยั แห่งน้ี อยตู่ ิดกบั หมู่บา้ นโสร่ง ซ่ึง
ผคู้ นปลูกบา้ นอาศยั อยูร่ ายลอ้ มดา้ นหนา้ ของมหาลยั
ชีวิตนกั ศึกษาท่ีนี่ ดูเรียบง่าย ไม่ซบั ซอ้ นอะไรมากนกั

พวกเขาตื่นข้ึนมาตอนย่าํ รุ่ง รวมตวั กนั อย่าง
คึกคกั ต้งั แต่ไก่ยงั ไม่ทนั ตื่น นกยงั ไม่ทนั โผล่บินจาก
รวงรัง พวกเขามาย่ืนแถวกนั เพื่อปฏิบตั ิศาสนกิจตาม
บญั ญตั ิศาสนาอิสลามในอาคารฮารอมยั น์แห่งน้ี ซ่ึง
ถือเป็ นภารกิจหมายเลขหน่ึง ของผูน้ ับถือศาสนา
อิสลาม ศรัทธาในพระผเู้ ป็นเจา้

คร้ันพอเสร็จจากการละหมาด พวกเขาก็น่ัง
อ่านคมั ภีร์อลั กรุ อานทุกคนก็ต้งั ใจอ่านดว้ ยน้าํ เสียงท่ี
นุ่มนวล ไพเราะไปคนละแบบเสียงประสานกนั เป็ น
จงั หวะยิ่งอยู่ในมสั ยิดซ่ึงมีลกั ษณะโอ่โถงตรงกลาง
เป็ นท่ีวา่ งเปล่าจนถึงช้นั สอง ทาํ ให้เสียงท่ีไดย้ ินกอ้ ง
กงั วานไพเราะมากย่ิงข้ึนราวเคร่ืองสเตอร์รีโอยี่ห้อ

๑๑๙ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

ดงั ๆ ยิ่งในตอนอีหม่ามนาํ ละหมาดช่วงค่าํ กย็ ิ่งน่าฟัง
น่าจบั ใจท่ีสุด จนฉนั มกั ลืมไปเลยว่ากาํ ลงั อยู่ที่ไหน
รู้สึกราวกบั กาํ ลงั ละหมาดในมสั ยิดฮารอมที่มกั กะฮฺ
เสมือนตอนที่ฉันไปทําฮัจญ์เม่ือหลายปี ก่อนไม่
ผิดเพ้ียนแมแ้ ต่น้อย ฉันเลยแอบขอบคุณผูท้ ี่ต้งั ชื่อ
มสั ยิดน้ีที่ต้งั ช่ือว่าฮารอมยั น์... ใช่เขาคงหลงใหลใน
บรรยากาศแห่งมสั ยดิ ฮารอมท่ีมกั กะฮฺกระมงั

คร้ันพอตกเยน็ ประมาณสี่โมงคร่ึง บรรยากาศ
ที่กลางสนามใหญ่ ของมหาวิทยาลยั ครึกคร้ืนไปดว้ ย
นกั ศึกษาที่มาเล่นกีฬา ออกกาํ ลงั กายกนั เป็ นประจาํ
นานๆคร้ังฉนั ไดไ้ ปนง่ั ชมดูพวกเขาเล่นเซปักตะกร้อ
และฝึ กยิงธนูกนั ท่ีสนามใกลก้ บั ตึกเฉลิมพระเกียรติ
อนั เป็นตึกที่ใหญ่ที่สุด ที่เพ่ิงจะสร้างเสร็จเม่ือปี ท่ีแลว้
นี่เอง

๑๒๐ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

รุ่งเชา้ ของวนั หน่ึง ฉนั เดินไปหาร้านทานขา้ ว
เชา้ ท่ีร้านใกลๆ้ กบั ร้ัวมหาวิทยาลยั ซ่ึงก็มีเรียงรายอยู่
พอสมควรไม่ถึงกบั แน่นกนั นกั ซ่ึงร้านต่างๆก็มีเรียง
รายอยู่มากมาย อยู่ท้งั สองขา้ งทาง ท้งั ร้านขายของ
ทวั่ ไป ร้านโทรศพั ท์ ร้านขายยาร้านอินเตอร์เน็ต ร้าน
ซ่อมรถจกั รยานยนต์ กม็ ีอยรู่ ้านหน่ึงเหมือนกนั

ฉนั เดินไปถึงร้านขายขา้ วใกลๆ้ กบั ทางแยก...
“ทานอะไรดีค่ะ” แม่คา้ ถามฉนั เม่ือเห็นฉนั ยืนอยู่
หน้าร้านพร้อมลูกคา้ อีกสองสามคน“ขอสั่งขา้ วยาํ
อร่อยๆสกั จานหน่ึง” ฉนั ตอบสกั ครู่ขา้ วยาํ จานโปรด
กม็ าถึง ฉนั กน็ ง่ั รับประทานอาหารเชา้ ซ่ึงเป็นขา้ วยาํ ที่
รสชาติถูกปากมาก แถมราคาก็ถูกดว้ ยจานละ10บาท
แคน่ ้นั เอง

หมู่บ้านโสร่ งแห่งน้ี ถือเป็ นหมู่บ้านของ
นกั ศึกษาเลยทีเดียว จะมีผคู้ นสร้างบา้ นเป็นห้องแถว

๑๒๑ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

กนั เพ่ือให้นกั ศึกษาเช่าอยู่ ซ่ึงราคาก็ไม่แพงนกั ราคา
ตกท่ีเดือนละ 1500 – 2500 บาท หอ้ งหน่ึงกอ็ ยไู่ ดถ้ ึง5
หรื อ6คน เฉลี่ยแล้วตกคนละ 400 บาทต่อเดือน
เท่าน้นั ประหยดั มากเลยทีเดียว

วิถีชีวิตของผูค้ นที่นี่ เป็ นวิถีชีวิตท่ีดูราวกับ
ครอบครัวเดียวกนั ทุกคนเอ้ืออาทรซ่ึงกนั และกนั ท้งั
ชาวบา้ นและนักศึกษาเคารพซ่ึงกนั และกนั ในบาง
วนั หากมีนกั ศึกษาคนใด ติดขดั เร่ืองเงินทองกย็ งั พอมี
การแบ่งปันกนั ในระหวา่ งเพ่ือนดว้ ยกนั

บ า ง คร้ั ง เ จ้า ขอ ง ร้ า น ขา ย ข้า ว เ อ ง เ มื่ อ
สงั เกตเห็นนกั ศึกษาคนใดทานขา้ วท่ีร้าน หากคนใด
นงั่ อยนู่ านๆ หรือดูสีหนา้ ไม่ค่อยสบายนกั กจ็ ะเขา้ ใจ
เลยคนน้ันไม่ค่อยมีเงิน จึงให้ติดไวก้ ่อนหรือส่วน
ใหญ่แล้วก็มักไม่คิดเงิน เพราะถือว่ารู้ใจกัน“ไม่
เป็ นไรวนั น้ีเล้ียงสกั ม้ือหน่ึง” นี่คือประโยคที่มกั ได้

๑๒๒ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

ยินบ่อยในหมู่บา้ นน้ี ซ่ึงฉันเองก็เคยเป็ นเช่นน้ีเมื่อ
คร้ังหน่ึงที่กระเป๋ าสตางคห์ าย เม่ือสองเดือนก่อน

ส่วนเรื่ องรถราก็ดูดีเป็ นพิเศษ ทุกคนต่าง
เคารพกฎจราจร ทุกคนขบั รถเบาๆเมื่อถึงบริเวณ
หมู่บา้ นนักศึกษาแห่งน้ีไม่มีการปาดหน้าแซงซ้าย
แซงขวา แบบท่ีว่าไม่เกรงใจกนั เลย แบบน้ันไม่เคย
ปรากฏในหมู่บา้ นแห่งน้ี ภาพท่ีน่าประทบั ใจท่ีสุดที่
ฉันได้พบเห็นท่ีน้ี ก็น่าจะเป็ นการใช้ชีวิตของ
นกั ศึกษาผหู้ ญิงและผชู้ าย ทุกคนรู้กฎกติกากนั ไม่เคย
เห็นภาพผหู้ ญิงกบั ผชู้ ายเดินคุยกนั หรือจบั มือกนั เดิน
ไปเดินมา นักศึกษาชายใช้ชีวิตในหมู่ผูช้ ายดว้ ยกนั
เล่นฟุตบอลเล่นอะไรด้วยกันแต่เฉพาะผูช้ าย ส่วน
นักศึกษาหญิงก็หามุมเล่น หรื อน่ังพักผ่อนตาม
สวนหย่อมจบั กลุ่มกนั แต่ผหู้ ญิงดว้ ยกนั เองเท่าน้นั ...
เป็นภาพที่สวยงามหาดูไดย้ ากมากเลยท่ีเดียว....

๑๒๓ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

จึงพูดไดอ้ ย่างเต็มคาํ เลยว่ามฟน. คืออุทยาน
แห่งการเรี ยนรู้ท่ีแท้จริ ง นักศึกษาที่นี่ ทุกคนมี
ความสุขสบายที่ไดม้ าศึกษาเรียนรู้ และใช้ชีวิตท่ีน่ี
ดินแดนแห่งนี้ จึงเป็ นเสมือนสวรรค์สําหรับ
พวกเขา เป็ นดินแดนแห่งสันติสุขอันถาวรชั่ว
นิ จ นิ รั น ด ร์ . . . .

๑๒๔ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

๑๒๕ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

...มะดีนะตุสลาม...แห่งความสงบสุข

๑๒

มะดนี ะตุสลาม

๑๒๖ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

เชคอิสมาอีลลุตฟี เกิดท่ีหมู่บ้านซอฟา

(หมู่บา้ นแห่งหน่ึงต้งั อยรู่ ะหวา่ งเนินเขาซอฟาและมรั
วะฮ)์ บา้ นของท่านอยู่ติดกบั เทือกเขาซอฟา และติด
กบั มสั ยดิ อลั ฮารอม

๑๒๗ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

ชื่อ อิสมาอีลเป็ นช่ือท่ีต้ังข้ึนโดย ครู สอน
ศาสนาท่านหน่ึงในเมืองมกั กะฮ์ สมยั น้นั นามวา่ เชค
อิสมาอีล บินอับดุลกาเดร์ หรือท่ีรู้จักกันในนาม
ปะดอแอ บือแนดายอ...

********************

บรรยากาศกลิ่นไอของความอบอุ่นแห่ง
มสั ยิดอลั ฮะรอม ท่านใชช้ ีวิตอยูท่ ี่นน่ั เป็ นเวลา 3 ปี
เตม็ ต่อมาไดย้ า้ ยไปอยทู่ ี่ตาํ บล ชะบอ์ าลี

จึงเป็ นช่วงวยั เยาวท์ ่ีแสนจะอบอุ่นของชีวิต
เป็นช่วงเวลาทองของชีวิตท่าน ลานฏอวาฟ เป็นดง่ั
สนามว่ิงเล่น ของเดก็ นอ้ ยอิสมาอีล ลุตฟี .....

๑๒๘ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

เม่ือปี กลายน้ีเองมีญาติคนหน่ึงจากมกั กะห์มา
เย่ียมที่บา้ น ท้งั สองดีใจมากท่ีมีโอกาสไดพ้ บอีกคร้ัง
หลังจากที่ไม่ได้เจอกันมากกว่า 20 ปี ท้ังสองป็ น
เพ่ือนสนิทกนั ....

“ยงั จาํ ไดไ้ หมคร้ังเรายงั เป็ นเด็ก บา้ นเรากบั
มสั ยิด อลั ฮารอมอยู่ใกลแ้ ค่เอ้ือม เราเล่นไล่จบั กัน
คร้ันเมื่อไดย้ ินเสียงอาซาน เราก็เดินเขา้ ประตูมสั ยิด
อลั ฮารอม เพียงสองกา้ วกถ็ ึงแลว้ “ญาติคนน้นั พูดกบั
ท่านเชคอิสมาลุตฟี เล่าความคร้ังเก่าก่อน

มัสญิดอัลฮารอม จึงเป็ นเสมือนโรงเรี ยน
อนุบาลท่ีคอยใหก้ ารดูแลเล้ียงดูท่าน

๑๒๙ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

ภาพแห่งการภักดีพระผูเ้ ป็ นเจ้า ภาพผูค้ นท่ี
ประกอบพิธีฮัจญ์และอุมเราะฮฺ ที่วนเวียนรอบบัย
ตุลลอฮฺ ดว้ ยดวงใจและเจตนารมณ์ที่บริสุทธ์ิ นบั แสน
นับล้านคน เป็ นบรรยากาศท่ีหล่อหลอมชีวิตของ
ท่าน

ภาพผคู้ นท่ีนง่ั อ่านนั่งศึกษาคมั ภีร์อลั กุรอาน
โองการของพระผูเ้ ป็ นเจา้ ทุกวนั คืน ท่ัวบริ เวณ
มสั ญิดอลั ฮะรอม เป็ นด่ังคุณครูที่คอยสอนคอยให้
การอบรม

ความคุน้ เคยในวยั เด็กกบั สิ่งดีๆ กบั แวดลอ้ ม
แห่งการเรียนรู้ เสียงประกาศอาซานหา้ เวลาถูกถกั ทอ
ก่อร่าง ในชีวิตของเชคอิสมาอีลลุตฟี ต้งั แต่เมื่อคร้ัง
เยาวว์ ยั

๑๓๐ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

ประสบการณ์ในวยั แรกเริ่มของมนุษยเ์ ป็ นส่ิง
สาํ คญั ที่สุดในการเสริมสร้างกระบวนการคิด การ
เรียนรู้ในวยั หนุ่มวยั สาว จึงต่อยอดไปสู่การเป็ น
นักคิด นักเขียน นักบรรยาย ในช่วงของการทาํ งาน
เพื่อพฒั นาสงั คมและประเทศชาติ

********************

ณ วนั น้ีสิ่งท่ีท่านเชคอิสมาอีลลุตฟี ไดพ้ ยายาม
นาํ เสนอต่อสังคม จึงเป็ นส่ิงท่ีคดั กรองมาแลว้ ดว้ ย
ประสบการณ์ในอดีต

การภักดีต่อพระผู้เป็ นเจ้าและการสร้าง
ประโยชน์ให้แก่มวลมนุษย์ จึงเป็ นงานหลกั อนั พึง
กระทาํ เพ่ือนาํ สังคมสู่ความสุขท่ียงั่ ยืน ชั่วนิรันดร์

๑๓๑ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

โครงการมะดีนะตุสลาม จึงถือกาํ เนิดข้ึน
โดยวางรากฐานบนการภกั ดีต่อพระผูเ้ ป็ นเจา้ ผูท้ รง
สูงส่ง และการทาํ ดีต่อเพื่อนมนุษย์เพ่ือเสริมสร้างวิถี
ชีวิตแห่งความเป็ นพี่น้อง เอ้ือเฟ้ื อเผื่อแผ่ซ่ึงกนั และ
กนั

มะดีนะตุสลาม เมืองแห่ งความสงบสุ ข
โครงการใหญ่อีกโครงการหน่ึงท่ี เชค อิสมาอีล ลุตฟี
ไฝ่ ฝันมานาน ในขณะน้ีอยใู่ นการดูแล ของอาจารย์
ซอและฮ์ ตอเลบ็ และคณะบริหารท่ีมีประสบการณ์
มาแลว้

ณ ที่นน่ั จะมีโรงพยาบาลไวค้ อยรักษาผปู้ ่ วย มี
วิทยาลยั แหล่งศึกษาให้เยาวชน มีหมู่บา้ นจดั สรร ไว้

๑๓๒ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

รองรับวิถีชีวิตที่ดีและมีอาคารมสั ยิดท่ีโดดเด่น ไว้
คอยตอ้ นรับผมู้ าเยอื นทุกคน

โครงการมะดีนะตุสลามจะยงั คงเดินต่อไป
แมภ้ ารกิจน้ีอาจไม่เสร็จสิ้นในพริบตา แม้ว่า ย่า ง
กา้ วแห่งความสาํ เร็จอาจดูเหมือนวา่ ยงั อยไู่ กลลิบ แต่
ทวา่ หนทางหมื่นไมล์ย่อมเร่ิ มต้นที่ก้าวเดียว

ร่วมกันขับเคลื่อนมดีนะตุสลาม เมืองแห่ง
ความสงบสุขดว้ ยกนั นะพ่ีนอ้ งของฉนั

๑๓๓ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

๑๓๔ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

๑๓๕ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ที่ ฉั น จา ได้

...เม่ือก่อนตอนที่ท่าน ยงั เป็นวยั รุ่นกาํ ลงั เรียนอยู่ ท่าน
ชอบไปอ่านคุตบะฮ์ วนั ศุกร์ ที่หมู่บา้ นบราโอ...

๑๓

วาทศิลป์

๑๓๖ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

ในเรื่องพฒั นาการทางภาษาน้นั เชคอิสมาอีล

ลุตฟี ท่านเป็นนกั พูดและนกั ปาฐกถาคนหน่ึงที่เป็นที่
รู้จกั ในสงั คม

วยั เด็ก ท่านเติบโตและใชช้ ีวิตในนครมกั กะฮ์
จึงทาํ ให้ท่านได้เรียนรู้และมีความผูกพนั กบั ภาษา
อาหรับเป็ นอย่างดี ท่านจึงมีความชาํ นาญเป็ นพิเศษ

๑๓๗ เ ช ค อิ ส ม า อี ล ลุ ต ฟี ท่ี ฉั น จา ได้

ส่วนภาษามลายู กเ็ ป็นภาษาที่ท่านไดร้ ับการถ่ายทอด
จากมารดา และบิดาของท่าน

คร้ันเมื่อท่านกลับมาอยู่ท่ีเมืองไทยก็เป็ น
โอกาสท่ีท่านได้ฝึ กฝนภาษาไทย ในช่วงการเรียน
หนงั สือในช้นั ประถมและมธั ยม

พฒั นาการทางภาษาของท่านจึงเป็ นเร่ืองราว
เดียวกนั กบั การใชช้ ีวิตในแต่ละวนั ของท่าน...

ท่านเชคอิสมาอีล ลุตฟี จึงสามารถส่ือสารใน
ภาษาท่ีหลากหลาย ท้งั ภาษาอาหรับ ภาษามลายู และ
ภาษาไทย สาํ หรับภาษามลายนู ้นั ท่านมีความชาํ นาญ