1.ยาบัญชียาหลักปรับปรุง64

1.2.2 กลมุ ยาบรรเทาอาการทองผูก

(1) ยาถา ยดเี กลอื ฝร่งั ยาแคปซูล ยาเมด็

สตู รตำรับ ในผงยา 117 กรมั ประกอบดว ย

1. ดีเกลอื ฝร่ัง หนกั 60 กรมั ยาดำสะตุ หนกั 12 กรมั

2. ใบมะกา ใบมะขาม ใบสมปอย เน้ือในฝกคูน รากข้ีกาแดง รากข้ีกาขาว รากตองแตก

ฝกสมปอย เนอื้ ลูกสมอไทย เนื้อลูกสมอดงี ู เถาวัลยเ ปรียง หนกั ส่ิงละ 3 กรมั ข้ีเหล็กท้ัง 5

หนกั 3 กรัม

3. หัวหอม หนกั 3 กรัม

4. หญา ไทร ใบไผปา หนักสิ่งละ 3 กรัม

ขอ บง ใช ใชบรรเทาอาการทองผูกเฉพาะในรายท่ีทองผูกมากหรือในรายท่ีมีอาการทองผูกเรื้อรัง

และใชยาอ่นื แลวไมไดผล

ขนาดและวธิ ีใช ชนิดแคปซลู และชนดิ เม็ด

ครง้ั แรก รับประทาน 1 กรมั วันละ 1 ครง้ั กอ นนอน

ถา ไมถา ย วนั ตอไป รบั ประทานเพิม่ เปน 1.5 กรัม

แตไ มเกิน 2.5 กรัม ตอ วนั (ตามธาตุหนักธาตเุ บา)

ขอ หา มใช - หามใชในหญงิ ตง้ั ครรภ และเด็ก

- หา มใชในภาวะทางเดินอาหารอดุ ตัน (gastrointestinal obstruction/ileus)

- หามใชใ นผูปว ยทีม่ ีภาวะผิดปกติเฉยี บพลันที่ทางเดินอาหาร (acute gastro-intestinal

conditions) เชน คล่ืนไส อาเจยี น

ขอควรระวงั - เนอื่ งจากเปน ยาถายอยา งแรง ไมค วรใชย าน้ีในผูปวยออ นเพลียมากหรือมีภาวะขาดน้ำ

- เม่อื ถา ยแลว ใหเ วนอยางนอย 2 วัน แลว จงึ ใชย านี้อีกคร้งั

- ควรระวังการใชยาในผูสูงอายุ และผูปวยที่มีความผิดปกติของไตหรือตั บ

(renal/hepatic impairment) เนื่องจากยามีสวนประกอบของแมกนีเซียม

อาการไมพงึ ประสงค ปวดเสียดทอ ง

ขอ มูลเพิ่มเติม -

288

(2) ยาธรณสี นั ฑะฆาต ยาแคปซูล ยาผง ยาเม็ด ยาลกู กลอน ยาแคปซลู (รพ.) ยาผง (รพ.)

สตู รตำรับ ในผงยา 160 กรัม ประกอบดว ย

1. พริกไทยลอน หนกั 96 กรัม

2. ยาดำสะตุ หนกั 20 กรัม

3. เนือ้ ลูกสมอไทย มหาหงิ คุ การบรู หนักสิ่งละ 6 กรมั

4. รงทอง (ประสะ) หนกั 4 กรัม

5. ผกั แพวแดง (ทงั้ ตน ) เน้ือลูกมะขามปอม หนกั สง่ิ ละ 2 กรมั

6. ลูกจันทน ดอกจันทน ลูกกระวาน ดอกกานพลู เทียนดำ เทียนขาว หัวดองดึง หัวบุก

หัวกลอย หัวกระดาดขาว หัวกระดาดแดง ลูกเรว เหงาขิง รากชะเอมเทศ

รากเจตมูลเพลงิ แดง โกฐกระดกู โกฐเขมา โกฐน้ำเตา หนกั สงิ่ ละ 1 กรมั

ขอ บง ใช แกเถาดาน ทอ งผูก

ขนาดและวิธใี ช ชนิดผง

รับประทานครั้งละ 500 มิลลิกรัม - 1 กรัม ละลายน้ำสุกหรือผสมน้ำผ้ึง ปนเปน

ลูกกลอน วนั ละ 1 คร้งั กอ นอาหารเชา หรือกอ นนอน

ชนดิ แคปซลู ชนดิ เมด็ และชนดิ ลกู กลอน

รบั ประทานครัง้ ละ 500 มลิ ลิกรัม - 1 กรมั วนั ละ 1 ครง้ั กอนอาหารเชาหรือกอนนอน

ขอหามใช หามใชในหญิงต้ังครรภ ผทู ีม่ ีไข และเดก็

ขอ ควรระวัง - ควรระวังการรับประทานรวมกบั ยาในกลุมสารกันเลือดเปนลมิ่ (anticoagulant) และ

ยาตานการจบั ตวั ของเกล็ดเลือด (antiplatelets)

- ควรระวังการใชยาอยางตอเน่ือง โดยเฉพาะอยางย่ิงในผูปวยท่ีมีความผิดปกติของตับ

ไต เนอ่ื งจากอาจเกดิ การสะสมของการบูรและเกดิ พิษได

- ค ว ร ร ะ วั ง ก า ร ใช ร ว ม กั บ ย า phenytoin, propranolol, theophylline แ ล ะ

rifampicin เนอ่ื งจากตำรบั น้มี ีพริกไทยในปรมิ าณสูง

- ควรระวังการใชในผสู งู อายุ

อาการไมพงึ ประสงค -

ขอมูลเพม่ิ เตมิ -

289

1.2.3 กลุมยาบรรเทาอาการทอ งเสีย

(1) ยาธาตุบรรจบ ยาแคปซูล ยาผง ยาลกู กลอน ยาแคปซูล (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาลกู กลอน (รพ.)

สูตรตำรบั ในผงยา 104 กรัม ประกอบดวย

1. เนอื้ ลูกสมอไทย หนัก 16 กรมั

2. โกฐกา นพราว หนกั 8 กรมั

3. เหงาขิง โกฐเขมา โกฐพุงปลา โกฐเชียง โกฐสอ เทียนดำ เทียนขาว เทียนสัตตบุษย

เทียนเยาวพาณี เทียนแดง ลูกจันทน ดอกจันทน ดอกกานพลู เปลือกสมุลแวง

ลูกกระวาน ลูกผกั ชีลา ใบพมิ เสนตน ดอกดปี ลี หัวเปราะหอม การบรู หนกั สิง่ ละ 4 กรัม

ขอบงใช บรรเทาอาการอุจจาระธาตุพิการ ทองเสียชนิดท่ีไมเกิดจากการติดเชื้อ เชน

อุจจาระไมเปน มูกหรือมเี ลอื ดปน ทอ งเสียชนิดทไี่ มมไี ข เปน ตน

ขนาดและวธิ ใี ช ชนิดผง

ผใู หญ

รับประทานครั้งละ 1 กรัม ละลายนำ้ กระสายยา วันละ 3 ครั้ง กอนอาหาร เมอ่ื มีอาการ

เด็ก อายุ 6 - 12 ป

รับประทานครั้งละ 500 มิลลิกรัม ละลายน้ำกระสายยา วันละ 3 คร้ัง กอนอาหาร

เมอ่ื มอี าการ

น้ำกระสายยาท่ีใช

x กรณีบรรเทาอาการอุจจาระธาตุพิการ ทองเสียชนิดที่ไมเกิดจากการติดเชื้อ

ใชเปลือกแคหรือเปลือกสะเดา หรือเปลือกลูกทับทิมตม แทรกกบั น้ำปูนใสเปน

นำ้ กระสายยา

x ถาหาน้ำกระสายยาไมไดใ หใ ชน้ำสุกแทน

ชนดิ แคปซูลและชนดิ ลกู กลอน

ผใู หญ

รับประทานครงั้ ละ 1 กรัม วนั ละ 3 ครัง้ กอนอาหาร เมื่อมีอาการ

เดก็ อายุ 6 - 12 ป

รบั ประทานครั้งละ 500 มลิ ลิกรมั วนั ละ 3 ครั้ง กอ นอาหาร เมอ่ื มีอาการ

ขอ หา มใช หา มใชในหญิงตัง้ ครรภ และผทู มี่ ีไข

ขอควรระวัง - ควรระวังการรับประทานรวมกับยาในกลุมสารกันเลือดเปนลิม่ (anticoagulant) และ

ยาตา นการจับตัวของเกล็ดเลือด (antiplatelets)

- ควรระวังการใชยาอยางตอเน่ือง โดยเฉพาะอยางย่ิงในผูปวยท่ีมีความผิดปกติของตับ

ไต เน่ืองจากอาจเกดิ การสะสมของการบรู และเกดิ พิษได

- ในกรณีทองเสียชนิดที่ไมเกิดจากการติดเชื้อ ใชไมเกิน 1 วัน หากอาการไมดีขึ้น

ควรปรึกษาแพทย

อาการไมพึงประสงค -

ขอมูลเพิ่มเตมิ -

290

(2) ยาเหลอื งปด สมทุ ร ยาเม็ด ยาแคปซลู (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาเม็ด (รพ.)

สตู รตำรบั ในผงยา 90 กรมั ประกอบดว ย
1. เหงาขมิน้ ชนั หนกั 30 กรมั

2. ชันยอย คร่ัง สีเสียดเทศ เปลือกสีเสียดไทย ใบเทียน ใบทับทิม หัวแหวหมู

เหงาขมน้ิ ออย เปลอื กเพกา รากกลว ยตีบ หวั กระเทยี มคั่ว ดอกดีปลี หนักสิง่ ละ 5 กรัม

ขอบง ใช บรรเทาอาการทองเสียชนิดท่ีไมเกิดจากการติดเช้ือ เชน อุจจาระไมเปนมูกหรือ

ขนาดและวธิ ใี ช มเี ลอื ดปน ทอ งเสยี ชนดิ ท่ไี มมไี ข เปน ตน
ชนดิ ผงและชนดิ เม็ด (แบบอัดเปย ก)

ผูใหญ รับประทานคร้ังละ 1 กรมั ละลายนำ้ กระสายยา ทุก 3 – 5 ชวั่ โมง เมือ่ มอี าการ

เดก็ อายุ 3 – 5 เดอื น รบั ประทานครัง้ ละ 200 มิลลกิ รมั

อายุ 6 – 12 เดือน รบั ประทานครง้ั ละ 300 – 400 มิลลกิ รมั

อายุ 1 – 5 ขวบ รบั ประทานครงั้ ละ 500 – 700 มิลลกิ รัม
อายุ 6 – 12 ป รบั ประทานคร้ังละ 800 มลิ ลกิ รัม – 1 กรัม

ละลายนำ้ กระสายยา ทกุ 3 – 5 ช่ัวโมง เม่ือมีอาการ

นำ้ กระสายยาที่ใช

x ใชน้ำเปลือกลูกทับทิมหรือเปลือกแคตม แทรกกับน้ำปูนใสเปนน้ำกระสายยา
สำหรบั เดก็ เล็กใหบ ดผสมกบั นำ้ กระสายยา ใชร บั ประทานหรอื กวาดกไ็ ด

x ถา หาน้ำกระสายยาไมได ใหใชน ำ้ สกุ แทน

ชนดิ แคปซลู และชนิดเม็ด

เดก็ อายุ 6 – 12 ป
รบั ประทานครัง้ ละ 800 มิลลกิ รมั – 1 กรัม เมอื่ มีอาการ

ผูใหญ

รบั ประทานครง้ั ละ 1 กรมั ทกุ 3 - 5 ชั่วโมง เมื่อมีอาการ

ขอ หามใช -

ขอควรระวงั ใชไ มเกิน 1 วัน หากอาการไมด ขี ึ้น ควรปรึกษาแพทย

อาการไมพ งึ ประสงค -

ขอมลู เพิ่มเตมิ -

291

1.2.4 กลุมยาบรรเทาริดสดี วงทวารหนกั

(1) ยาผสมเพชรสงั ฆาต ยาแคปซลู ยาแคปซลู (รพ.)

สตู รที่ 1

รูปแบบยา ยาแคปซลู ยาแคปซลู (รพ.)

สตู รตำรับ ในผงยา 100 กรมั ประกอบดวย

เถาเพชรสังฆาต หนกั 70 กรมั รากอัคคที วาร หนกั 20 กรัม โกฐนำ้ เตา หนัก 10 กรมั

ขอ บงใช บรรเทาอาการรดิ สีดวงทวารหนัก

ขนาดและวธิ ีใช รับประทานครั้งละ 1.2 กรัม วันละ 3 ครัง้ หลงั อาหารทันที

ขอหามใช -

ขอควรระวัง - ควรระวังการใชย าในหญงิ ต้งั ครรภแ ละหญิงใหนมบุตร

- ควรระวังในผปู วยทีม่ ภี าวะไตบกพรอ ง

อาการไมพึงประสงค ทอ งเสยี

ขอ มูลเพิม่ เติม - เน่ืองจากเถาเพชรสังฆาตมีปริมาณ Oxalate สูง อาจกอใหเกิดน่ิวในไตไดหากใช

เปนเวลานาน

- มีรายงานในสัตวท ดลองวา สาร anthraquinoneจากโกฐน้ำเตา เมื่อใชเปนระยะเวลา

3 เดือน พบวา เกิดพษิ ตอไต

สตู รท่ี 2 ยาแคปซลู (รพ.)
รปู แบบ ในผงยา 85 กรัม ประกอบดว ย
สตู รตำรับ เถาเพชรสังฆาต หนัก 50 กรัม กะเม็ง (ท้ังตน) หนัก 15 กรัม โกฐน้ำเตา หัวกระชาย
หนักสงิ่ ละ 10 กรัม
ขอบงใช บรรเทาอาการรดิ สดี วงทวารหนกั
ขนาดและวิธีใช รบั ประทานครัง้ ละ 500 มลิ ลกิ รัม – 1 กรัม วันละ 3 คร้งั หลังอาหารทันที
ขอ หา มใช -
ขอ ควรระวงั - ควรระวงั การใชย าในหญงิ ตัง้ ครรภและหญิงใหนมบุตร
- ควรระวังในผูป ว ยทมี่ ีภาวะไตบกพรอ ง
อาการไมพ ึงประสงค ทอ งเสยี มวนทอ ง
ขอ มลู เพ่ิมเตมิ - เน่ืองจากเถาเพชรสังฆาตมีปริมาณ Oxalate สูง อาจกอใหเกิดนิ่วในไตไดหากใช
เปนเวลานาน
- มีรายงานในสัตวท ดลองวา สาร anthraquinoneจากโกฐน้ำเตา เม่ือใชเปนระยะเวลา
3 เดอื น พบวา เกดิ พษิ ตอไต

292

(2) ยารดิ สีดวงมหากาฬ ยาเมด็ ยาลกู กลอน ยาแคปซูล (รพ.)

สูตรตำรบั ในผงยา 110 กรัม ประกอบดวย

1. มดยอบค่วั หนัก 5 กรมั

2. ขอบชะนางแดง (ทัง้ ตน ) ขอบชะนางขาว (ทงั้ ตน ) หนกั สงิ่ ละ 5 กรมั

3. โกฐกกั กรา โกฐสอ โกฐจฬุ าลำพา โกฐกานพรา ว โกฐพงุ ปลา หนกั สงิ่ ละ 5 กรมั

4. เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทยี นขา วเปลือก เทียนตาตั๊กแตน หนกั สง่ิ ละ 5 กรมั

5. แกนสนเทศ ลูกจันทน ดอกจันทน เถาสะคา น เปลือกสมุลแวง ดอกดีปลี พรกิ ไทยลอ น

เหงาขงิ เปลอื กอบเชยเทศ หนกั ส่งิ ละ 5 กรัม

ขอ บง ใช บรรเทาอาการริดสดี วงทวารหนัก

ขนาดและวธิ ีใช รบั ประทานครง้ั ละ 800 มลิ ลิกรมั - 1 กรัม วนั ละ 3 คร้ัง กอนอาหาร

ขอหามใช -

ขอควรระวงั - ควรระวงั การรับประทานรวมกบั ยาในกลุมสารกันเลือดเปนลม่ิ (anticoagulant) และ

ยาตานการจบั ตัวของเกลด็ เลือด (antiplatelets)

- ควรระวังการใชยาในหญิงตั้งครรภแ ละหญงิ ใหน มบุตร

อาการไมพ งึ ประสงค -

ขอมูลเพม่ิ เติม -

1.3 ยารกั ษากลมุ อาการทางสูติศาสตรนรีเวชวทิ ยา

(1) ยาประสะไพล ยาแคปซูล ยาผง ยาเมด็ ยาลกู กลอน ยาแคปซลู (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาลกู กลอน (รพ.)

สูตรตำรบั ในผงยา 162 กรมั ประกอบดว ย

1. เหงา ไพล หนัก 81 กรัม

2. ผิวมะกรูด เหงาวานน้ำ หัวกระเทียม หัวหอม พริกไทยลอน ดอกดีปลี เหงาขิง

เหงา ขมน้ิ ออ ย เทยี นดำ เกลือสินเธาว หนกั สง่ิ ละ 8 กรมั

3. การบูร หนัก 1 กรมั

ขอบง ใช 1. ระดูมาไมสมำ่ เสมอหรอื มานอ ยกวา ปกติ

2. บรรเทาอาการปวดประจำเดือน

3. ขับน้ำคาวปลาในหญงิ หลงั คลอดบตุ ร

293

ขนาดและวิธีใช กรณีระดมู าไมสมำ่ เสมอหรอื มานอยกวาปกติ
ชนิดผง
ขอ หามใช รับประทานคร้ังละ 1 กรัม ละลายน้ำสุก วันละ 3 ครั้ง กอนอาหาร เปนเวลา 3 - 5 วัน
ขอควรระวงั เมอ่ื ระดมู า ใหห ยุดรับประทาน
อาการไมพ ึงประสงค ชนิดแคปซลู ชนดิ เม็ด และชนิดลกู กลอน
ขอ มูลเพิม่ เติม รับประทานครัง้ ละ 1 กรัม วันละ 3 ครั้ง กอนอาหาร เปนเวลา 3 - 5 วัน เม่ือระดูมา
ใหห ยุดรบั ประทาน

กรณีปวดประจำเดอื น
ในกรณีที่มีอาการปวดประจำเดือนเปนประจำ ใหรับประทานยากอนมีประจำเดือน
2 - 3 วนั ไปจนถงึ วนั แรกและวันที่สองทมี่ ีประจำเดอื น
ชนดิ ผง
รบั ประทานครัง้ ละ 1 กรัม ละลายน้ำสกุ วนั ละ 3 ครัง้ กอ นอาหาร
ชนิดแคปซลู ชนิดเมด็ และชนดิ ลกู กลอน
รบั ประทานครั้งละ 1 กรัมวันละ 3 คร้งั กอ นอาหาร

กรณีขับน้ำคาวปลาในหญงิ หลังคลอดบตุ ร
ชนิดผง
รับประทานครั้งละ 1 กรัม ละลายน้ำสุก วันละ 3 ครั้ง กอนอาหาร ใหรับประทาน
จนกวาน้ำคาวปลาจะหมด แตไมเกิน 15 วัน
ชนดิ แคปซลู ชนดิ เม็ด และชนดิ ลูกกลอน
รับประทานครั้งละ 1 กรัม วันละ 3 คร้ัง กอนอาหาร ใหรับประทานจนกวา
น้ำคาวปลาจะหมด แตไ มเกนิ 15 วนั

- หามใชใ นหญงิ ตกเลอื ดหลงั คลอด หญิงต้งั ครรภ และผทู ่มี ีไข
- หามรบั ประทานในหญิงทีม่ ีระดูมากกวาปกติ เพราะจะทำใหมีการขับระดูออกมามากข้ึน
- ควรระวังการใชยาอยางตอเนื่อง โดยเฉพาะอยางยิ่งในผูปวยท่ีมีความผิดปกติของตับ
ไต เน่ืองจากอาจเกดิ การสะสมของการบรู และเกิดพษิ ได
- กรณีระดูมาไมสม่ำเสมอหรือมานอ ยกวา ปกติ ไมค วรใชต ิดตอ กันนานเกนิ 1 เดอื น
- กรณขี บั น้ำคาวปลาในหญิงหลงั คลอดบตุ ร ไมควรใชตดิ ตอกนั นานเกนิ 15 วนั
-
-

294

(2) ยาปลกู ไฟธาตุ ยาแคปซลู (รพ.) ยาลูกกลอน (รพ.)

สตู รตำรบั ในผงยา 100 กรมั ประกอบดว ย

1. พริกไทยลอน หนกั 50 กรมั

2. ดอกดีปลี รากชาพลู ผักแพวแดง (ทั้งตน) เถาสะคาน เหงาขิงแหง ลูกผักชีลอม

เหงาวานน้ำ หัวแหวหมู ผิวมะกรดู ลูกพลิ งั กาสา หนกั สง่ิ ละ 5 กรมั

ขอบงใช กระตนุ นำ้ นม กระจายเลือดลมในหญงิ หลังคลอด

ขนาดและวิธใี ช รั บประทานครัง้ ละ 500 มิลลิกรัม – 1.5 กรมั วนั ละ 3 ครง้ั กอ นอาหาร

ขอ หามใช หามใชใ นหญิงตกเลือดหลงั คลอด หญงิ ตั้งครรภ และผทู ่มี ไี ข

ขอ ควรระวงั ควรระวังการใช รวมกับยา phenytoin, propranolol, theophylline และ rifampicin

เนอื่ งจากตำรับน้มี พี รกิ ไทยในปริมาณสงู

อาการไมพงึ ประสงค แสบรอ นยอดอก

ขอ มูลเพมิ่ เติมอนื่ ๆ แพทยแ ผนไทยดงั้ เดิมใชเปน ยาแทนการอยูไ ฟของหญิงหลังคลอด

(3) ยาไฟประลัยกัลป ยาแคปซูล ยาผง ยาเมด็ ยาแคปซลู (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาเม็ด (รพ.)

สูตรตำรบั ในผงยา 71 กรัม ประกอบดวย

1. รากเจตมูลเพลิงแดง สารสม สะตุ แกนแสมทะเล ผวิ มะกรูด การบูร หนักสง่ิ ละ 6 กรมั

2. เหงา ขม้นิ ออ ย เหงากระทือ เหงาขา เหงาไพล เปลือกมะรมุ หนักสิ่งละ 5 กรัม

3. พรกิ ไทยลอ น เหงา ขงิ ดอกดปี ลี หัวกระเทยี ม หนักสิ่งละ 4 กรมั

ขอ บงใช ขบั น้ำคาวปลาในเรือนไฟ ชวยใหม ดลกู เขา อู

ขนาดและวธิ ใี ช ชนดิ ผง

รับประทานครั้งละ 1 กรัม ละลายน้ำสุก วันละ 3 คร้ัง กอนอาหาร ใหรับประทาน

จนกวานำ้ คาวปลาจะหมด แตไมเกิน 15 วนั

ชนดิ แคปซลู และชนิดเม็ด

รับประทานคร้ังละ 1 กรัม วันละ 3 ครั้ง กอนอาหาร ใหรับประทานจนกวาน้ำคาวปลา

จะหมด แตไมเกิน 15 วัน

ขอ หามใช - หา มใชใ นหญิงตกเลอื ดหลงั คลอด หญิงต้ังครรภ และผทู ่ีมีไข

- หา มใชในหญิงที่ผา คลอด เนื่องจากทำใหแผลหายชา

ขอ ควรระวัง ควรระวังการใชย าอยางตอ เนื่อง โดยเฉพาะอยางยิง่ ในผูปวยที่มีความผิดปกติของตับ ไต

เนอื่ งจากอาจเกิดการสะสมของการบรู และเกดิ พิษได

อาการไมพงึ ประสงค -

ขอ มูลเพ่มิ เติม -

295

(4) ยาไฟหากอง ยาผง ยาแคปซลู (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาเม็ด (รพ.)

สตู รตำรบั ในผงยา 100 กรมั ประกอบดว ย

รากเจตมลู เพลงิ แดง เหงา ขงิ พริกไทยลอน สารสมสะตุ ฝก สมปอย หนักส่ิงละ 20 กรมั

ขอบง ใช ขบั น้ำคาวปลาในเรอื นไฟ ชวยใหม ดลูกเขา อู

ขนาดและวิธใี ช ชนิดผง

รบั ประทานครั้งละ 1 – 1.5 กรัม ละลายน้ำสุก วันละ 3 คร้ัง กอนอาหาร ใหรับประทาน

จนกวา น้ำคาวปลาจะหมด แตไ มเ กิน 15 วัน

ชนดิ แคปซูลและชนิดเมด็

รับประทานคร้ังละ 1 – 1.5 กรัม วันละ 3 ครั้ง กอนอาหาร ใหรับประทานจนกวา

นำ้ คาวปลาจะหมด แตไ มเ กิน 15 วนั

ขอ หามใช - หามใชในหญิงตกเลือดหลังคลอด หญงิ ตัง้ ครรภ และผทู ่ีมไี ข

- หา มใชห ญงิ ทผ่ี าคลอด เนื่องจากทำใหแ ผลหายชา

ขอควรระวงั -

อาการไมพงึ ประสงค -

ขอ มูลเพ่มิ เตมิ -

(5) ยาเลอื ดงาม ยาแคปซลู (รพ.) ยาผง (รพ.)

สตู รตำรบั ในผงยา 102 กรัม ประกอบดว ย

1. เหงาขิงแหง ตะไครบาน (ลำตน) สะระแหน (ท้ังตน) เหงากระชาย เหงากระทือ

ผวิ มะกรูด ใบมะนาว รากและใบกะเพรา หัวกระเทียม เปลือกเพกา โกฐจุฬาลัมพา ชาพลู

(ทั้งตน) ลูกเรวหอม ลูกจันทน ดอกกานพลู ดอกดีปลี เหงาไพล พริกไทยลอน

รากเจตมูลเพลิงแดง รากชะเอมเทศ หนกั สิ่งละ 5 กรัม

2. พิมเสน การบูร หนกั ส่ิงละ 1 กรัม

ขอ บงใช บรรเทาอาการปวดประจำเดอื น ชวยใหประจำเดอื นมาเปน ปกติ แกมตุ กดิ

ขนาดและวิธใี ช ชนิดผง

รบั ประทานคร้งั ละ 1 – 2 กรัม ละลายนำ้ สุก วนั ละ 3 ครัง้ กอ นอาหาร

ชนิดแคปซูล

รับประทานคร้งั ละ 1 – 2 กรมั วันละ 3 คร้ัง กอนอาหาร

ขอหา มใช หามใชในหญิงตกเลอื ดหลงั คลอด หญิงตง้ั ครรภ และผูท ่มี ีไข

ขอควรระวงั ควรระวังการใชยาอยางตอเน่ือง โดยเฉพาะอยางยงิ่ ในผูปวยที่มีความผิดปกติของตับ ไต

เน่อื งจากอาจเกดิ การสะสมของการบูรและเกิดพิษได

อาการไมพ งึ ประสงค -

ขอ มูลเพิม่ เตมิ -

296

(6) ยาสตรหี ลงั คลอด ยาตม (รพ.)

สูตรตำรับ ในยา 130 กรัม ประกอบดวย

1. แกนแกแล แกนขนุน วานชักมดลูก แกนฝางเสน เถาสะคาน รากเจตมูลเพลิงแดง

ดอกดีปลี โกฐเชยี ง เถากำแพงเจ็ดชนั้ หนกั ส่งิ ละ 10 กรัม

2. พริกไทยลอน รากชาพลู ดอกคำฝอย ดอกมะลิ ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกสารภี

เกสรบวั หลวง หนักส่งิ ละ 5 กรมั

ขอบงใช ขบั น้ำคาวปลา บำรุงเลือด ชวยใหมดลูกเขา อูเ ร็วในหญิงหลงั คลอด

ขนาดและวิธีใช นำยาใสน ำ้ พอทวม ตม ดวยไฟปานกลาง นานครึ่งชว่ั โมง นำเฉพาะสว นนำ้ มารบั ประทาน

ครงั้ ละ 250 มลิ ลิลติ ร วนั ละ 3 ครัง้ กอ นอาหาร หรือดื่มแทนนำ้

รับประทานตดิ ตอ กัน 1 สปั ดาหหรอื จนกวาน้ำคาวปลาจะหมด แตไ มเ กนิ 15 วัน

ขอ หา มใช หา มใชในหญิงตกเลือดหลังคลอด หญิงต้ังครรภ และผทู มี่ ไี ข

ขอควรระวงั - ควรระวังในการรับประทานรวมกับยาในกลุมสารกันเลือดเปนลิ่ม (anticoagulant)

และยาตานการจับตัวของเกลด็ เลอื ด (antiplatelets)

- ควรระวังการใชยาในผปู ว ยทแ่ี พละอองเกสรดอกไม

อาการไมพงึ ประสงค -

ขอมลู เพ่มิ เตมิ อื่น ๆ - แพทยแ ผนไทยดั้งเดิมใชเ ปน ยาแทนการอยูไฟของหญงิ หลังคลอด

- ยา 1 หอ สามารถใชติดตอกันประมาณ 5 - 7 วัน โดยใหอุนน้ำสมุนไพรทุกครั้ง

กอ นการรบั ประทานยา

1.4 ยาแกไข

(1) ยาเขยี วหอม ยาผง ยาเม็ด (รพ.) ยาผง (รพ.)

สูตรตำรบั ในผงยา 90 กรมั ประกอบดว ย

ใบพิมเสน ใบผักกระโฉม ใบหมากผู ใบหมากเมีย ใบสันพราหอม รากแฝกหอม

หัวเปราะหอม แกนจันทนขาวหรือจันทนชะมด แกนจันทนแดง วานกีบแรด

วานรอนทอง เนระพูสี พิษนาศน มหาสดำ ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกสารภี

เกสรบวั หลวง หนกั สิ่งละ 5 กรมั

ขอ บงใช 1. บรรเทาอาการไข รอ นในกระหายน้ำ

2. แกพ ิษหดั พษิ อีสุกอใี ส (บรรเทาอาการไขจ ากหดั และอสี กุ อีใส)

297

ขนาดและวิธีใช ชนิดผง
ผใู หญ
ขอ หามใช รบั ประทานคร้ังละ 1 กรมั ละลายน้ำกระสายยา ทกุ 4 – 6 ชั่วโมง เมือ่ มีอาการ
ขอ ควรระวงั เดก็ อายุ 6 – 12 ป
อาการไมพงึ ประสงค รบั ประทานคร้ังละ 500 มิลลิกรัม ละลายน้ำกระสายยา ทุก 4 – 6 ชั่วโมง เม่ือมีอาการ
ขอ มลู เพ่ิมเติม นำ้ กระสายยาท่ใี ช

x กรณีบรรเทาอาการไข รอนในกระหายน้ำ ใชน้ำสุก หรือน้ำดอกมะลิ
เปนนำ้ กระสายยา

x กรณีแกพิษหัด พิษอีสุกอีใส ละลายน้ำรากผักชีตม เปนน้ำกระสายยา
ทง้ั รบั ประทาน และชโลม

หมายเหตุ
การชโลมใชยาผงละลายน้ำ 1 ตอ 3 แลวชโลม (ประพรม) ท่ัวตามตัวบริเวณ
ท่ตี มุ ใสยงั ไมแตก
ชนดิ เมด็
ผใู หญ
รบั ประทานคร้งั ละ 1 กรัม ทุก 4 – 6 ชั่วโมง เมื่อมอี าการ
เด็ก อายุ 6 - 12 ป
รับประทานคร้งั ละ 500 มลิ ลิกรมั ทกุ 4 – 6 ชั่วโมง เม่ือมอี าการ
-
- ควรระวังการใชยาในผปู วยที่แพละอองเกสรดอกไม
- ไมแนะนำใหใชในผูที่สงสัยวาเปนไขเลือดออก เนื่องจากอาจบดบังอาการของ
ไขเลือดออก
- หากใชย าเปน เวลานานเกนิ 3 วัน แลวอาการไมด ขี นึ้ ควรปรึกษาแพทย
-
- ทางการแพทยแผนไทย แนะนำใหผูปวยหัด อีสุกอีใส หามรับประทานอาหารทะเล ไข
และน้ำเย็น เน่ืองจากผิดสำแดง
- ในสูตรตำรับไดตัดไครเครือออก เนื่องจากมีขอมูลงานวิจัยบงชี้วาไครเครือที่ใชและ
มีการจำหนายในทองตลาด เปนพืชในสกุล Aristolochia ซ่ึงพืชในสกุล Aristolochia
มีรายงานพบวากอใหเกิดความเปนพิษตอไต (nephrotoxicity) และเม่ือป ค.ศ. 2002
องคการอนามยั โลกไดประกาศใหพชื สกลุ Aristolochia เปน สารกอ มะเรง็ ในมนษุ ย

298

(2) ยาจนั ทนลีลา ยาแคปซลู ยาผง ยาเม็ด ยาแคปซลู (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาเม็ด (รพ.)

สตู รตำรบั ในผงยา 99 กรัม ประกอบดวย

โกฐสอ โกฐเขมา โกฐจุฬาลัมพา แกนจันทนขาวหรือจันทนชะมด แกนจันทนแดง

ลูกกระดอม เถาบอระเพด็ รากปลาไหลเผือก หนักส่งิ ละ 12 กรมั พิมเสน หนัก 3 กรมั

ขอ บงใช บรรเทาอาการไขต วั รอ น ไขเปลี่ยนฤดู

ขนาดและวธิ ีใช ชนิดผง

ผใู หญ

รบั ประทานครง้ั ละ 1 - 2 กรมั ละลายนำ้ สกุ ทุก 3 - 4 ชั่วโมง เมือ่ มอี าการ

เดก็ อายุ 6 - 12 ป

รบั ประทานคร้ังละ 500 มิลลกิ รัม – 1 กรัม ละลายนำ้ สุก ทุก 3 - 4 ชั่วโมง เมื่อมีอาการ

ชนดิ แคปซลู และชนิดเมด็

ผใู หญ

รบั ประทานครง้ั ละ 1 - 2 กรัม ทกุ 3 - 4 ชัว่ โมง เม่ือมอี าการ

เดก็ อายุ 6 - 12 ป

รบั ประทานครัง้ ละ 500 มลิ ลิกรัม – 1 กรมั ทกุ 3 - 4 ช่ัวโมง เม่ือมอี าการ

ขอ หามใช -

ขอควรระวงั - ไมแนะนำใหใชในผูที่สงสัยวาเปนไขเลือดออก เน่ืองจากอาจบดบังอาการของ

ไขเ ลอื ดออก

- หากใชย าเปนเวลานานเกิน 3 วนั แลวอาการไมดขี นึ้ ควรปรกึ ษาแพทย

อาการไมพ ึงประสงค -

ขอมูลเพิ่มเติม แนะนำใหใชยาจันทนลลี าไดในหญงิ ทม่ี ีไขทบั ระดูหรือไขร ะหวา งมีประจำเดือน

299

(3) ยาประสะจนั ทนแดง ยาแคปซูล ยาผง ยาเมด็ ยาแคปซูล (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาเมด็ (รพ.)

สูตรตำรับ ในผงยา 64 กรัม ประกอบดวย

1. แกนจนั ทนแ ดง หนัก 32 กรัม

2. รากเหมือดคน รากมะปรางหวาน รากมะนาว หั วเปราะหอม โกฐหั วบั ว

แกน จันทนเ ทศ แกน ฝางเสน หนักสง่ิ ละ 4 กรมั

3. เกสรบวั หลวง ดอกบุนนาค ดอกสารภี ดอกมะลิ หนกั สง่ิ ละ 1 กรัม

ขอบงใช บรรเทาอาการไขต ัวรอน (ไขพ ิษ) แกรอนในกระหายน้ำ

ขนาดและวิธีใช ชนิดผง

ผใู หญ

รับประทานครง้ั ละ 1 กรัม ละลายนำ้ กระสายยา ทุก 3 - 4 ชั่วโมง

เดก็ อายุ 6 - 12 ป

รบั ประทานครงั้ ละ 500 มิลลิกรัม ละลายน้ำกระสายยา ทุก 3 - 4 ชว่ั โมง

นำ้ กระสายท่ใี ช ใชน้ำสกุ หรอื น้ำดอกมะลิ

ชนิดแคปซูลและชนิดเม็ด

ผใู หญ

รับประทานคร้ังละ 1 กรมั ทุก 3 - 4 ช่ัวโมง

เดก็ อายุ 6 - 12 ป

รบั ประทานคร้ังละ 500 มลิ ลกิ รัม ทุก 3 - 4 ช่ัวโมง

ขอหา มใช -

ขอ ควรระวงั - ควรระวังการใชย าในผปู ว ยที่แพล ะอองเกสรดอกไม

- ไมแนะนำใหใชในผูท่ีสงสัยวาเปนไขเลือดออก เน่ืองจากอาจบดบังอาการของ

ไขเลือดออก

- กรณีบรรเทาอาการไข รอ นในกระหายนำ้ หากใชยาเปนเวลานานเกิน 3 วันแลว อาการ

ไมดีขนึ้ ควรปรกึ ษาแพทย

อาการไมพ งึ ประสงค -

ขอ มูลเพมิ่ เตมิ -

300

(4) ยาประสะเปราะใหญ ยาผง ยาเมด็ ยาแคปซูล (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาเมด็ (รพ.)

สูตรตำรับ ในผงยา 80 กรมั ประกอบดว ย

1. หวั เปราะหอม หนกั 40 กรมั

2. โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว

เทียนขาวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน ลูกจันทน ดอกจันทน ลูกกระวาน ดอกกานพลู

แกนจันทนเทศ แกนจันทนแดง ดอกบุนนาค ดอกสารภี ดอกพิกุล เกสรบัวหลวง

หนักสง่ิ ละ 2 กรัม

ขอ บงใช ถอนพษิ ไขต านซางสำหรับเด็ก

ขนาดและวิธีใช ชนดิ ผงและชนิดเม็ด (แบบอดั เปย ก)

เดก็ อายุ 1 – 5 ป

รบั ประทานคร้ังละ 500 มลิ ลกิ รัม – 1 กรัม ละลายนำ้ กระสายยา ทุก 3 - 4 ช่วั โมง

นำ้ กระสายยาท่ีใช น้ำดอกไมเทศหรอื นำ้ สุก

ชนิดแคปซลู และชนิดเม็ด

เดก็ อายุ 6 – 12 ป

รับประทานครงั้ ละ 1 กรมั ทกุ 3 - 4 ชัว่ โมง

ขอ หามใช -

ขอควรระวงั - ควรระวังในการรับประทานรวมกับยาในกลุมสารกันเลือดเปนล่ิม (anticoagulant)

และยาตา นการจับตัวของเกล็ดเลอื ด (antiplatelets)

- ควรระวงั การใชย าในผูป วยทแี่ พล ะอองเกสรดอกไม

- ไมแนะนำใหใชในผูท่ีสงสัยวาเปนไขเลือดออก เนื่องจากอาจบดบังอาการของ

ไขเ ลือดออก

- หากใชย าเปนเวลานานเกนิ 3 วัน แลวอาการไมด ขี ้นึ ควรปรึกษาแพทย

อาการไมพ ึงประสงค -

ขอ มูลเพ่มิ เตมิ -

301

(5) ยามหานิลแทง ทอง ยาเม็ด ยาแคปซลู (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาเม็ด (รพ.)

สตู รตำรับ ในผงยา 103 กรัม ประกอบดว ย

1. เน้ือในเมล็ดสะบามอญ (สุม) หวายตะคา (สุม) เมล็ดมะกอก (สุม) ลูกมะคำดีควาย (สุม)

ถานไมสัก แกนจันทนแดง แกนจันทนเทศ ใบพิมเสน ใบยานาง หมึกหอม หนักส่ิงละ 10

กรมั

2. เบ้ยี จ่นั ค่วั ใหเ หลอื ง 3 กรัม

ขอ บง ใช 1. แกไ ขกาฬ หดั อสี กุ อีใส (บรรเทาอาการไขจากไขกาฬ หัด และอสี กุ อใี ส)

2. แกรอนในกระหายนำ้

ขนาดและวธิ ใี ช ชนิดผง

ผใู หญ

รบั ประทานครั้งละ 1.5 - 2 กรัม ละลายนำ้ สกุ วนั ละ 2 ครั้ง เชาและเย็น กอนอาหาร

เดก็ อายุ 6 - 12 ป

รับประทานคร้ังละ 500 มิลลิกรัม - 1 กรัม ละลายน้ำสุก วันละ 2 ครั้ง เชาและเย็น

กอ นอาหาร

ชนิดแคปซูลและชนิดเมด็

ผใู หญ

รบั ประทานครง้ั ละ 1.5 - 2 กรมั วนั ละ 2 ครงั้ เชาและเยน็ กอ นอาหาร

เดก็ อายุ 6 - 12 ป

รับประทานคร้งั ละ 500 มลิ ลกิ รัม - 1 กรมั วนั ละ 2 คร้ัง เชาและเย็น กอ นอาหาร

ขอ หา มใช -

ขอควรระวงั - ไมแนะนำใหใชในผูที่สงสัยวาเปนไขเลือดออก เน่ืองจากอาจบดบังอาการของ

ไขเลอื ดออก

- หากใชยาเปน เวลานานเกนิ 3 วนั แลวอาการไมด ขี น้ึ ควรปรกึ ษาแพทย

อาการไมพ ึงประสงค -

ขอ มูลเพม่ิ เติม -

302

(6) ยาหา ราก ยาแคปซลู ยาผง ยาเม็ด

สตู รตำรับ ในผงยา 100 กรมั ประกอบดวย

รากยา นาง รากคนทา รากมะเดือ่ ชมุ พร รากชิงช่ี รากไมเ ทา ยายมอม หนักส่ิงละ 20 กรัม

ขอบง ใช บรรเทาอาการไข

ขนาดและวธิ ีใช ชนิดผง

ผูใหญ

รับประทานครั้งละ 1 – 1.5 กรมั ละลายน้ำสกุ วันละ 3 ครัง้ กอนอาหาร เมอ่ื มีอาการ

เดก็ อายุ 6 - 12 ป

รับประทานคร้ังละ 500 มิลลิกรัม – 1 กรัม ละลายน้ำสุก วันละ 3 คร้ัง กอนอาหาร

เม่อื มอี าการ

ชนิดแคปซูลและชนดิ เม็ด

ผใู หญ

รับประทานคร้งั ละ 1 – 1.5 กรัม วนั ละ 3 คร้งั กอ นอาหาร เมื่อมอี าการ

เดก็ อายุ 6 - 12 ป

รับประทานคร้ังละ 500 มิลลิกรัม – 1 กรมั วนั ละ 3 ครง้ั กอนอาหาร เมื่อมีอาการ

ขอหามใช -

ขอ ควรระวัง - ไมแนะนำใหใชในผูที่สงสัยวาเปนไขเลือดออก เนื่องจากอาจบดบังอาการของ

ไขเ ลือดออก

- หากใชยาเปนเวลานานเกนิ 3 วัน แลว อาการไมดีข้ึน ควรปรึกษาแพทย

- ไมแนะนำใหใชในหญิงท่ีมีไขท บั ระดูหรอื ไขร ะหวา งมีประจำเดือน

อาการไมพึงประสงค -

ขอ มูลเพิ่มเติม -

1.5 ยารกั ษากลุมอาการของระบบทางเดนิ หายใจ

1.5.1 ยาบรรเทาอาการไอ

(1) ยาแกไอผสมกานพลู ยาลูกกลอน (รพ.)

สตู รตำรับ ในผงยา 100 กรมั ประกอบดว ย

รากชะเอมเทศ หนัก 48 กรัม บวย หนัก16 กรัม มะนาวดองแหง หนัก 10 กรัม

น้ำตาลกรวด หนัก 4 กรัม พิมเสน เกล็ดสะระแหน หนักส่ิงละ 3 กรัม เหงาวานน้ำ

ผลมะแวงเครือ ดอกกานพลู เนื้อลูกสมอพิเภก เปลือกอบเชย เนื้อลูกมะขามปอม

ดอกเก็กฮวย หลอ ฮัง่ กว ย ผิวสม จนี หนักส่งิ ละ 2 กรมั

ขอ บง ใช บรรเทาอาการไอ ขบั เสมหะ

ขนาดและวธิ ใี ช อมครัง้ ละ 200 - 300 มลิ ลิกรมั เมอ่ื มอี าการไอ ทกุ 4 ชว่ั โมง

ขอ หามใช -

ขอควรระวงั ควรระวงั การใชใ นผปู วยที่ทอ งเสยี งา ย เนอ่ื งจากมะขามปอมมีฤทธเ์ิ ปนยาระบาย

อาการไมพ งึ ประสงค ทองเสีย

ขอมลู เพม่ิ เติม -

303

(2) ยาแกไอผสมมะขามปอม ยานำ้ (รพ.)

สูตรตำรับท่ี 1 ในยา 100 มลิ ลิลติ ร ประกอบดวย

สารสกัดน้ำมะขามปอมเขมขน (ความเขมขน 40 เปอรเซ็นต) 60 มิลลิลิตร สารสกัดใบ

เสนียด (ความเขมขน 10 เปอรเซ็นต) 10 มิลลิลิตร กลีเซอรีน 5 มิลลิลิตร สารสกัดราก

ชะเอมเทศ 0.45 มิลลลิ ิตร เกลือแกง 0.5 กรมั เกลด็ สะระแหน 0.01 มิลลิกรมั

สตู รตำรับท่ี 2 ในยา 100 มิลลิลติ ร ประกอบดวย

สารสกัดน้ำมะขามปอมเขมขน (ความเขมขน 25 เปอรเซ็นต) 30 มิลลิลิตร มะนาวดอง

แหง 8 มิลลกิ รัม สารสกัดรากชะเอมเทศ 5 มิลลิลิตร ผิวสมจีน 3.3 มิลลิกรัม บวย

3 มิลลิกรัม เนื้อลูกสมอพิเภก 3 มิลลิกรัม เน้ือลูกสมอไทย 1 มิลลิกรัม หลอฮังกวย

2 มลิ ลิกรมั เกลด็ สะระแหน 0.08 มลิ ลกิ รมั นำ้ ตาลทรายแดง 40 มลิ ลิกรมั

ขอบง ใช บรรเทาอาการไอ ขบั เสมหะ

ขนาดและวิธใี ช จบิ เมอ่ื มีอาการไอ ทุก 4 ช่วั โมง

ขอ หามใช ผูป ว ยเบาหวานท่ีไมสามารถควบคมุ ระดับนำ้ ตาลในเลอื ดได

ขอควรระวงั ควรระวงั การใชใ นผูป ว ยท่ที อ งเสียงา ย เน่อื งจากมะขามปอมมฤี ทธเิ์ ปน ยาระบาย

อาการไมพงึ ประสงค -

ขอ มลู เพิม่ เติม -

(3) ยาแกไอผสมมะนาวดอง ยาลกู กลอน (รพ.)

สตู รตำรับ ในผงยา 99 กรัม ประกอบดว ย

1. มะนาวดองแหง บวย หนักสิ่งละ 35 กรัม รากชะเอมเทศ หนัก 17 กรัม รากชะเอมไทย

หนักสงิ่ ละ 3 กรัม ผลมะแวงเครอื หนักสิง่ ละ 2 กรัม เน้อื ลูกมะขามปอม หนัก 1 กรมั

2. เปลือกอบเชยญวณ หนกั 3 กรมั ดอกกานพลู หนัก 1 กรมั

3. เกล็ดสะระแหน หนกั 2 กรมั

ขอบงใช บรรเทาอาการไอ ขับเสมหะ

ขนาดและวธิ ใี ช รับประทานครั้งละ 200 - 300 มิลลิกรมั เมอ่ื มอี าการไอ ทุก 4 ชว่ั โมง

ขอ หา มใช -

ขอควรระวงั -

อาการไมพึงประสงค -

ขอ มูลเพ่ิมเติม -

304

(4) ยาแกไอพื้นบานอสี าน ยาน้ำ (รพ.)

สตู รตำรับ ในยานำ้ 100 มิลลิลติ ร ประกอบดวย

1. เน้ือลูกมะขามปอมแหง 2 กรัม รากชะเอมไทย 1.8 กรัม เนื้อลูกสมอไทย 1.6 กรัม

รากชะเอมเทศ หนัก 600 มิลลกิ รมั

2. เหงาขมิ้นออย กะเพราแดง (ท้ังตน) หนักส่ิงละ 600 มิลลิกรัม ดอกดีปลี เหงาขิง

200 มิลลิกรัม พริกไทยลอน ชาพลู (ทั้งตน) หนักสิ่งละ 100 มิลลิกรัม ดอกกานพลู

60 มลิ ลกิ รมั

3. เกลือสนิ เธาวส ะตุ 400 มิลลกิ รัม สารสมสะตุ 140 มลิ ลิกรัม

4. โกฐจฬุ าลมั พา หนกั 100 มลิ ลิกรมั

5. นำ้ ตาลทรายแดง 5 กรัม เกลด็ สะระแหน 30 มลิ ลกิ รมั นำ้ ผ้ึง 5 มิลลกิ รัม

ขอบง ใช บรรเทาอาการไอ ขบั เสมหะ

ขนาดและวธิ ีใช จิบเม่ือมอี าการไอ ทกุ 4 ชวั่ โมง

ขอหามใช -

ขอ ควรระวัง -

อาการไมพ ึงประสงค -

ขอ มูลเพ่ิมเตมิ -

(5) ยาตรีผลา ยาเม็ด ยาลูกกลอน ยาแคปซลู (รพ.) ยาชง (รพ.)

สูตรตำรบั ในผงยา 90 กรมั ประกอบดว ย

เนื้อลูกสมอไทย เนอ้ื ลกู สมอพิเภก เนอื้ ลูกมะขามปอม หนักส่งิ ละ 30 กรัม

ขอ บงใช บรรเทาอาการไอ ขบั เสมหะ

ขนาดและวธิ ใี ช ชนิดชง

รับประทานคร้งั ละ 1 - 2 กรัม ชงน้ำรอนประมาณ 120 – 200 มิลลิลิตร ท้ิงไว 3 - 5 นาที

ด่ืมในขณะยงั อุน เม่ือมีอาการไอ ทุก 4 ชั่วโมง

ชนดิ แคปซลู ชนิดเมด็ และชนิดลูกกลอน

รับประทานครง้ั ละ 300 - 600 มลิ ลกิ รัม เมือ่ มีอาการไอ วนั ละ 3 - 4 คร้ัง

ขอหามใช -

ขอ ควรระวัง ควรระวังการใชใ นผปู วยทที่ องเสียงา ย

อาการไมพงึ ประสงค ทอ งเสยี

ขอ มูลเพ่มิ เตมิ -

305

(6) ยาประสะมะแวง ยาเม็ด ยาผง (รพ.) ยาลกู กลอน (รพ.)

สตู รตำรบั ในผงยา 96 กรัม ประกอบดวย

1. ผลมะแวงตน ผลมะแวง เครือ หนกั ส่งิ ละ 24 กรมั

2. ใบสวาด ใบตานหมอ น ใบกะเพรา หนักส่ิงละ 12 กรมั

3. เหงา ขมนิ้ ออ ย หนัก 9 กรัม สารสมสะตุ หนกั 3 กรมั

ขอ บงใช บรรเทาอาการไอ มเี สมหะ ทำใหช มุ คอ ชว ยขบั เสมหะ

ขนาดและวธิ ใี ช ชนดิ ผง

ละลายน้ำมะนาวแทรกเกลือรับประทาน

ผูใ หญ

รบั ประทานครัง้ ละ 1 – 1.4 กรมั เม่อื มอี าการ

เดก็ อายุ 6 - 12 ป

รบั ประทานครงั้ ละ 200 - 400 มิลลิกรมั เมื่อมีอาการ

ชนิดเมด็ และชนดิ ลกู กลอน

ละลายน้ำมะนาวแทรกเกลือรบั ประทานหรอื ใชอ ม

ผูใ หญ

รบั ประทานคร้ังละ 1 – 1.4 กรัม เมอ่ื มีอาการ

เดก็ อายุ 6 - 12 ป

รับประทานครง้ั ละ 200 - 400 มลิ ลกิ รมั เม่ือมีอาการ

ขอหา มใช -

ขอควรระวงั - ไมควรใชต ิดตอ กนั นานเกนิ 15 วนั หากอาการไมด ขี ้นึ ควรปรึกษาแพทย

- ไมค วรใชน้ำมะนาวแทรกเกลือ กับผูปวยทีต่ อ งจำกดั การใชเกลือ

อาการไมพึงประสงค -

ขอ มูลเพมิ่ เติม -

306

(7) ยาอำมฤควาที ยาผง ยาลกู กลอน ยาผง (รพ.) ยาลกู กลอน (รพ.)

สตู รตำรับ ในผงยา 70 กรัม ประกอบดว ย

1. รากชะเอมเทศ หนกั 35 กรมั

2. โกฐพงุ ปลา เทยี นขาว ลกู ผกั ชีลา เนอ้ื ลูกมะขามปอม เนือ้ ลกู สมอพเิ ภก หนกั สิ่งละ 7 กรมั

ขอบงใช บรรเทาอาการไอ ขบั เสมหะ

ขนาดและวธิ ีใช ชนดิ ผง

ผูใ หญ

รบั ประทานคร้งั ละ 1 กรัม ละลายน้ำกระสายยา เม่อื มีอาการ

เดก็ อายุ 6 - 12 ป

รบั ประทานครง้ั ละ 500 มิลลกิ รมั ละลายน้ำกระสายยา เมือ่ มอี าการ

นำ้ กระสายยาที่ใช ละลายนำ้ มะนาวแทรกเกลือ ใชจบิ หรือกวาดคอ

ชนิดลกู กลอน

ผใู หญ

รับประทานครง้ั ละ 1 กรมั เมอ่ื มีอาการ

เดก็ อายุ 6 - 12 ป

รับประทานครง้ั ละ 500 มิลลกิ รัม เม่ือมีอาการ

ขอหา มใช -

ขอควรระวัง ไมค วรใชนำ้ มะนาวแทรกเกลือ กบั ผูป วยทตี่ องจำกดั การใชเกลือ

อาการไมพ ึงประสงค -

ขอ มลู เพิ่มเตมิ ในสูตรตำรับไดตัดไครเครือออก เนือ่ งจากมีขอ มูลงานวจิ ัยบงชี้วาไครเครือที่ใชและมกี าร

จำหนายในทองตลาด เปนพืชในสกุล Aristolochia ซึ่งพืชในสกุล Aristolochia

มีรายงานพบวากอใหเกิดความเปนพิษตอไต (nephrotoxicity) และเมื่อป ค.ศ. 2002

องคการอนามยั โลกไดป ระกาศใหพชื สกลุ Aristolochia เปนสารกอมะเรง็ ในมนุษย

307

1.5.2 ยาบรรเทาอาการหวัด

(1) ยาปราบชมพูทวปี ยาแคปซูล (รพ.) ยาลูกกลอน (รพ.)

สูตรตำรบั ในผงยา 465 กรัม ประกอบดวย

1. เหงือกปลาหมอ (ทงั้ ตน ) พรกิ ไทยดำ ใบกญั ชาเทศ หนักสง่ิ ละ 120 กรมั

2. หัศคุณเทศ ดอกกานพลู หนักส่ิงละ 10 กรัม หัวบุกรอ เน้ือลูกสมอเทศ เน้ือลูกสมอไทย

รากเจตมลู เพลิงแดง เหงาขิง หนกั ส่งิ ละ 8 กรัม

3. เทยี นแดง เทียนตาตกั๊ แตน เทยี นแกลบ หนักสิ่งละ 6 กรัม เทียนดำ โกฐสอ โกฐเขมา

ลูกพิลงั กาสา ลำพันหางหมู หนกั สงิ่ ละ 4 กรมั

4. ดอกดปี ลี การบรู หนักสงิ่ ละ 2 กรัม ลูกจันทน ดอกจันทน ลูกกระวาน หนักส่ิงละ 1 กรัม

ขอบง ใช บรรเทาอาการหวัดในระยะแรก และอาการท่เี กดิ จากการแพอากาศ

ขนาดและวิธีใช รบั ประทานครงั้ ละ 750 มลิ ลิกรัม – 1.5 กรัม วนั ละ 4 ครัง้ กอนอาหารและกอนนอน

ขอหามใช - หามใชเมื่อพบภาวะแทรกซอนจากการแพอากาศ เชน ไซนัสอักเสบ การติดเชื้อ

แบคทเี รียทม่ี ีอาการเจบ็ บรเิ วณไซนัส ไขสงู นำ้ มกู และเสมหะเขียว เปน ตน

- หา มใชใ นหญิงตัง้ ครรภ ผทู ่ีมีไข เดก็

ขอควรระวงั - ควรระวังการใชกับผูปวยโรคความดันเลือดสูง โรคหัวใจ โรคแผลเปอยเพปติก และโรค

กรดไหลยอน เนื่องจากเปนตำรับยารสรอ น

- ควรระวงั การใชยาเกินขนาดในผูปวยท่มี ีความผิดปกติของตบั ไตหรือทางเดินปสสาวะ

เนื่องจากอาจเกิดพิษจากการบรู

- ควรระวังการใชยานี้ รวมกับยา phenytoin, propranolol, theophylline และ

rifampicin เนอื่ งจากตำรบั น้ีมพี ริกไทยในปริมาณสงู

อาการไมพงึ ประสงค แสบรอนยอดอก

ขอ มลู เพม่ิ เตมิ อืน่ ๆ -

308

1.6 ยาบำรงุ โลหติ

(1) ยาบำรุงโลหิต ยาแคปซูล ยาผง ยาเม็ด ยาแคปซูล (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาเม็ด (รพ.)

สูตรตำรับ ในผงยา 75 กรัม ประกอบดว ย

1. แกน ฝางเสน ดอกคำไทย หนักสง่ิ ละ 10 กรมั

2. คร่ัง หนกั 4 กรมั

3. เหงาขิงแหง ดอกดีปลี รากเจตมูลเพลิงแดง เถาสะคาน รากชาพลู เถาขมิ้นเครือ

เถามวกแดง แกนกำลังวัวเถลิง ดอกสารภี ดอกพิกุล ดอกบุนนาค เกสรบัวหลวง

หนักสิ่งละ 2 กรมั

4. ดอกจันทน ลูกจันทน ลูกกระวาน ดอกกานพลู เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว
เทียนขาวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา

หนกั สิง่ ละ 1 กรมั

5. เนื้อลูกสมอไทย เน้ือลูกสมอดีงู เนื้อลูกสมอพิเภก เปลือกชะลูด เปลือกอบเชยเทศ

แกน จนั ทนแ ดง แกน แสมสาร แกน แสมทะเล เนอ้ื ไมก ฤษณา หนักสงิ่ ละ 1 กรัม

ขอบง ใช บำรงุ โลหติ
ขนาดและวธิ ใี ช ชนิดผง

รับประทานคร้ังละ 1 กรัม ละลายน้ำกระสายยาวันละ 2 ครั้ง เชาและเย็น กอนอาหาร

น้ำกระสายยาทีใ่ ช

x ใชนำ้ ตม ดอกคำไทย หรอื ดอกคำฝอย เปน นำ้ กระสายยา

x ถาหานำ้ กระสายไมไ ดใ หใชนำ้ สุกแทน

ชนิดแคปซูลและชนดิ เมด็

รับประทานคร้งั ละ 1 กรัม วันละ 2 ครั้ง เชาและเยน็ กอนอาหาร

ขอ หา มใช หา มใชกบั หญงิ ตัง้ ครรภ ผทู ม่ี ีไข

ขอ ควรระวัง - ควรระวังการใชยากบั ผูปว ยท่แี พละอองเกสรดอกไม

- ควรระวงั การรับประทานรวมกบั ยาในกลุมสารกันเลือดเปนลม่ิ (anticoagulant) และ

ยาตานการจบั ตัวของเกลด็ เลือด (antiplatelets)

อาการไมพ ึงประสงค -

ขอ มลู เพม่ิ เติม -

309

1.7 ยารักษากลมุ อาการทางกลามเน้ือและกระดกู

1.7.1 ยาสำหรับรับประทาน

(1) ยากษยั เสน ยาลูกกลอน (รพ.)

สูตรตำรับ ในผงยา 236 กรัม ประกอบดว ย

1. ดอกดีปลี หนัก 40 กรัม เหงาขิง หนัก 20 กรัม รากชาพลู หนัก 24 กรัม เถาสะคาน

หนกั 12 กรมั รากเจตมูลเพลงิ แดง หนกั 8 กรัม

2. เถาโคคลาน กำลงั วัวเถลิง เถาวัลยเปรยี ง เถาพริกไทย เถามากระทืบโรง หัวกระชาย

แกน แสมสาร เหงา ไพล หนักสิง่ ละ 10 กรมั

3. การบูร หนัก 6 กรัม ลูกจันทน ดอกกานพลู เหงาวานน้ำ เหงากระทือ ลูกกระวาน

พรกิ ไทยลอน รากชะเอมเทศ เปลือกอบเชยเทศ หนกั สง่ิ ละ 4 กรัม

4. ดอกจันทน โกฐน้ำเตา ดอกมะลิ ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกสารภี เกสรบัวหลวง

หนักสงิ่ ละ 2 กรมั

ขอ บง ใช บรรเทาอาการปวดหลงั ปวดเอว ปวดเมอ่ื ยตามรางกาย

ขนาดและวธิ ใี ช รับประทานคร้ังละ 750 มลิ ลิกรัม – 1 กรมั วนั ละ 4 ครั้ง กอนอาหารและกอนนอน

ขอหามใช หามใชกับหญงิ ตงั้ ครรภ หญิงใหนมบุตร และเด็ก

ขอ ควรระวงั - ควรระวงั การใชย าในผูปวยทแี่ พล ะอองเกสรดอกไม

- ควรระวงั การรับประทานรวมกับยาในกลุมสารกันเลือดเปนลิ่ม (anticoagulant) และ

ยาตา นการจบั ตัวของเกลด็ เลือด (antiplatelets)

- ควรระวังการใชยาอยางตอเน่ือง โดยเฉพาะอยางย่ิงในผูปวยท่ีมีความผิดปกติของตับ

ไต เนื่องจากอาจเกิดการสะสมของการบูรและเกดิ พษิ ได

อาการไมพงึ ประสงค แสบรอ นยอดอก

ขอ มูลเพ่ิมเตมิ -

(2) ยาแกลมอัมพฤกษ ยาผง (รพ.)

สตู รตำรบั ในผงยา 70 กรัม ประกอบดวย

1. เหงาไพล เหงาขม้ินออย เหงาขา หัวกระเทียม รากเจตมูลเพลิงแดง พริกไทยลอน

ลูกจันทน ดอกจันทน การบรู หนักสงิ่ ละ 5 กรัม

2. ผักเสี้ยนผี (ท้ังตน) เปลือกตนทองหลาง เปลือกตนกุมบก เปลือกตนกุมน้ำ

เกลือสนิ เธาว หนกั ส่งิ ละ 5 กรมั

ขอ บง ใช บรรเทาอาการปวดตามเสนเอ็น กลา มเนอื้ มอื เทา ตงึ หรอื ชา

ขนาดและวิธีใช รับประทานครั้งละ 1 กรัม ชงน้ำรอนด่ืมประมาณ 120 - 200 มิลลิลิตร วันละ 3 คร้ัง

กอ นอาหาร

ขอ หา มใช หามใชกับหญงิ ตั้งครรภ ผูท ี่มีไข และเดก็

ขอควรระวงั ควรระวังการใชยาอยางตอ เนื่อง โดยเฉพาะอยางยิ่งในผปู วยท่ีมีความผิดปกติของตับ ไต

เน่อื งจากอาจเกดิ การสะสมของการบูรและเกดิ พิษได

อาการไมพงึ ประสงค แสบรอนยอดอก

ขอมูลเพมิ่ เตมิ อืน่ ๆ -

310

(3) ยาธรณสี ันฑะฆาต ยาแคปซูล ยาผง ยาเม็ด ยาลูกกลอน ยาแคปซลู (รพ.) ยาผง (รพ.)

สตู รตำรับ ในผงยา 160 กรมั ประกอบดว ย

1. พรกิ ไทยลอน หนัก 96 กรัม

2. ยาดำสะตุ หนกั 20 กรมั

3. เนือ้ ลกู สมอไทย มหาหิงคุ การบรู หนักสิง่ ละ 6 กรมั

4. รงทองประสะ หนัก 4 กรัม

5. ผกั แพวแดง เนือ้ ลกู มะขามปอ ม หนักสง่ิ ละ 2 กรมั

6. ลูกจันทน ดอกจันทน ลูกกระวาน ดอกกานพลู เทียนดำ เทียนขาว หัวดองดึง หัวบุก

หัวกลอย หัวกระดาดขาว หัวกระดาดแ ดง ลูกเรว เหงาขิง รากชะเอมเทศ

รากเจตมูลเพลงิ แดง โกฐกระดูก โกฐเขมา โกฐน้ำเตา หนกั ส่ิงละ 1 กรัม

ขอ บงใช แกก ษยั เสน

ขนาดและวิธีใช ชนิดผง

รับประทานครัง้ ละ 500 มิลลกิ รัม - 1 กรัม ละลายน้ำสุกหรือผสมน้ำผ้ึงปนเปนลูกกลอน

วันละ 1 คร้งั กอ นอาหารเชา หรือกอนนอน

ชนดิ แคปซูล ชนดิ เม็ด และชนดิ ลูกกลอน

รับประทานครง้ั ละ 500 มิลลิกรัม - 1 กรมั วันละ 1 ครั้ง กอ นอาหารเชาหรือกอนนอน

ขอ หา มใช หามใชกับหญงิ ตง้ั ครรภ ผทู ่ีมไี ข และเดก็

ขอ ควรระวงั - ควรระวงั การรับประทานรวมกบั ยาในกลุมสารกันเลือดเปนล่ิม (anticoagulant) และ

ยาตา นการจบั ตวั ของเกลด็ เลือด (antiplatelets)

- ควรระวังการใชยาอยางตอเนื่อง โดยเฉพาะอยางยิ่งในผูปวยที่มีความผิดปกติของตับ

ไต เนือ่ งจากอาจเกดิ การสะสมของการบูรและเกดิ พษิ ได

- ควรระวังการใชยาน้ีรวมกับยา phenytoin, propranolol, theophylline และ

rifampicin เนื่องจากตำรับนมี้ พี ริกไทยในปริมาณสูง

- ควรระวงั การใชในผสู งู อายุ

อาการไมพึงประสงค -

ขอ มลู เพม่ิ เตมิ -

311

(4) ยาผสมโคคลาน ยาชง (รพ.) ยาตม (รพ.)

สตู รตำรบั ท่ี 1

รปู แบบ ยาชง

สตู รตำรับ ในผงยา 100 กรัม ประกอบดวย เถาโคคลาน โดไมรูลม ผลมะตูมออน ทองพันชั่ง (ทั้งตน)

หนักส่งิ ละ 25 กรัม

สูตรตำรับท่ี 2

รปู แบบ ยาตม

สตู รตำรบั ในยา 105 กรัม ประกอบดว ย เถาโคคลาน หนัก 50 กรัม สวนเหนือดินทองพันช่งั หนัก

25 กรมั โดไมร ูลม ผลมะตมู ออน หนกั ส่งิ ละ 15 กรมั

สตู รตำรับท่ี 3

รปู แบบ ยาตม

สตู รตำรับ ในยา 100 กรัม ประกอบดวย เถาโคคลาน เถาเอ็นออน แกนฝางเสน เถาสะคาน

หนักส่ิงละ 20 กรมั โดไ มรลู ม ทองพนั ชง่ั (ทง้ั ตน ) หนกั ส่งิ ละ 10 กรมั

ขอบงใช บรรเทาอาการปวดเม่ือยตามรางกาย

ขนาดและวธิ ใี ช ชนดิ ชง

รับประทานครั้งละ 1 กรัม ชงน้ำรอนประมาณ 120 - 200 มิลลิลิตร วันละ 3 ครั้ง

กอนอาหาร

ชนดิ ตม

นำตัวยาทั้งหมดมาเติมใหน้ำทวมตัวยา ตมน้ำเค่ียว สามสวนเหลือหนึ่งสวน ด่ืมครั้งละ

120 - 200 มิลลิลติ ร วันละ 3 ครงั้ กอ นอาหาร

ขอหา มใช -

ขอ ควรระวงั -

อาการไมพ ึงประสงค -

ขอ มลู เพิม่ เติม โคคลานในท่ีน้ี คอื โพคาน ซึ่งเปนสมนุ ไพรทม่ี ีชอ่ื พฤกษศาสตรวา Mallotus repandus

(Willd.) Müll. Arg. วงศ Euphorbiaceae

(5) ยาผสมเถาวลั ยเ ปรยี ง ยาลกู กลอน (รพ.)

สูตรตำรับที่ 1 ในผงยา 100 กรัม ประกอบดวย เถาวัลยเปรียง แกนดูกหิน (มะดูก) แกนดูกใส

(ขันทองพยาบาท) เหงา ไพล หนกั สิ่งละ 25 กรมั

สูตรตำรบั ท่ี 2 ในผงยา 100 กรัม ประกอบดวย เหงาไพล หนัก 40 กรัม เถาวัลยเปรียง แกนดูกหิน

(มะดกู ) แกนดูกใส (ขนั ทองพยาบาท) หนกั สิ่งละ 20 กรัม

ขอบง ใช บรรเทาอาการปวดเมอื่ ยตามรางกาย

ขนาดและวิธีใช รับประทานครง้ั 900 มลิ ลกิ รัม – 1.5 กรมั วนั ละ 3 ครง้ั หลังอาหารทันที

ขอ หามใช หามใชในหญิงต้งั ครรภ

ขอควรระวัง - ควรระวังการใชในผูปวยท่ีเปนแผลในกระเพาะอาหารเนื่องจากเถาวัลยเปรียงมีกลไก

อ อ ก ฤ ท ธ์ิ เช น เดี ย ว กั บ ย า แ ก ป ว ด ใ น ก ลุ ม ย า ต า น ก า ร อั ก เส บ ท่ี ไม ใ ช ส เตี ย ร อ ย ด

(Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drugs: NSAIDs)

- การใชย านี้อาจทำใหเ กิดการระคายเคืองของระบบทางเดินอาหาร

อาการไมพงึ ประสงค ปวดทอ ง ทอ งผกู ปส สาวะบอ ย คอแหง ใจส่ัน

ขอ มลู เพ่มิ เตมิ -

312

(6) ยาสหัศธารา ยาแคปซูล ยาผง ยาเมด็ ยาลกู กลอน ยาแคปซูล (รพ.) ยาลกู กลอน (รพ.)

สูตรตำรับ ในผงยา 1,000 กรัม ประกอบดว ย

1. พริกไทยลอน หนัก 240 กรัม รากเจตมูลเพลิงแดง หนัก 224 กรัม ดอกดีปลี หนัก

96 กรมั หศั คุณเทศ หนกั 48 กรัม

2. เน้อื ลูกสมอไทย หนกั 104 กรมั รากตองแตก หนกั 80 กรมั

3. เหงาวา นน้ำ หนกั 88 กรัม

4. การบูร หนัก 14 กรัม ดอกจันทน หนัก 13 กรัม เทียนแดง หนัก 11 กรัม ลูกจันทน

หนัก 12 กรัม เทียนตาต๊ักแตน มหาหิงคุ หนักสิ่งละ 10 กรัม เทียนสัตตบุษย หนัก

9 กรัม เทียนขาว รากจิงจอ หนักส่ิงละ 8 กรัม เทียนดำ หนัก 7 กรัม โกฐกักกรา หนัก

6 กรัม โกฐเขมาหนัก 5 กรมั โกฐกานพรา ว หนกั 4 กรัม โกฐพุงปลา หนัก 3 กรมั

ขอ บงใช ขับลมในเสน แกโรคลมกองหยาบ

ขนาดและวิธีใช รับประทานครั้งละ 1 – 1.5 กรมั วนั ละ 3 คร้งั กอนอาหาร

ขอ หามใช หา มใชกับหญิงต้งั ครรภ และผูทีม่ ีไข

ขอ ควรระวัง - ควรระวังการบริโภคในผูปวยโรคความดันเลือดสูง โรคหัวใจ โรคแผลเปอยเพปติก และ

โรคกรดไหลยอ น เนื่องจากเปนตำรับยารสรอน

- ควรระวังการใชยาอยางตอเนื่อง โดยเฉพาะอยางยิ่งในผูปวยท่ีมีความผิดปกติของตับ

ไต เน่ืองจากอาจเกดิ การสะสมของการบูรและเกิดพิษได

- ควรระวังการใชยานี้ รวมกับยา phenytoin, propranolol, theophylline และ

rifampicin เน่ืองจากตำรับน้มี ีพรกิ ไทยในปรมิ าณสงู

อาการไมพงึ ประสงค รอนทอง แสบทอ ง คลน่ื ไส คอแหง ผนื่ คัน

ขอมลู เพ่ิมเติม -

1.7.2 ยาสำหรบั ใชภายนอก

(1) ยาขผี้ ง้ึ ไพล ยาขผี้ ้ึง (รพ.)

สตู รตำรับที่ 1 ในยา 100 กรมั ประกอบดวยตวั ยาสำคัญ

น้ำมันไพล 30 กรมั ท่ไี ดจากการทอดไพลกบั นำ้ มนั พชื ในสดั สวนน้ำหนัก 2 ตอ 1

นำ้ มันระกำ 10 กรัม

สูตรตำรบั ท่ี 2 ยา 100 กรัม ประกอบดวยตัวยาสำคญั

น้ำมนั ไพลจากการกลนั่ 14 กรมั น้ำมนั ระกำ 10 กรัม

ขอบง ใช บรรเทาอาการปวดเมื่อย

ขนาดและวิธใี ช ทาและถูเบา ๆ บรเิ วณที่มอี าการวันละ 2 - 3 ครั้ง

ขอหา มใช - หามทายาน้ีบรเิ วณขอบตาและเนื้อเย่ือออ น

- หามทายานี้บรเิ วณผิวหนงั ทมี่ ีบาดแผลหรือมแี ผลเปด

ขอควรระวัง -

อาการไมพ ึงประสงค -

ขอมูลเพมิ่ เตมิ -

313

(2) ยาประคบ ยาประคบสมุนไพรสด (รพ.) ยาประคบสมนุ ไพรแหง (รพ.)

สตู รตำรับ ในยา 130 กรมั ประกอบดว ย

1. เหงาไพล 50 กรัม ใบมะขาม 30 กรัม ผิวมะกรูด 20 กรัม เหงาขม้ินชัน 10 กรัม

ตะไคร (ลำตน) 10 กรัม ใบสมปอ ย 10 กรมั

2. เกลอื เม็ด 1 ชอนโตะ การบูร 2 ชอ นโตะ

ขอบงใช ประคบเพอื่ ลดอาการปวด ชวยคลายกลามเน้อื เอน็ และขอ

ขนาดและวธิ ใี ช นำยาประคบไปนงึ่ แลว ใชประคบ ขณะยังอุน วันละ 1 - 2 ครั้ง

ลกู ประคบ 1 ลกู สามารถใชได 3 - 4 ครั้ง โดยหลังจากใชแ ลว ผึง่ ใหแ หง กอ นนำไปแชต ูเยน็

ขอ หามใช - หา มประคบบริเวณทีม่ บี าดแผล

- หามประคบเมื่อเกิดการอักเสบเฉียบพลัน เชน ขอเทาแพลง หรือมีอาการอักเสบ

บวม แดง รอน ในชวง 24 ชั่วโมงแรก เนื่องจากจะทำใหมีอาการอักเสบบวมมากขึ้น

และอาจมีเลอื ดออกมากตามมาได โดยควรประคบหลังเกิดอาการ 24 ช่ัวโมง

ขอควรระวัง - ไมควรใชลูกประคบท่ีรอนเกินไป โดยเฉพาะบริเวณผิวหนังที่เคยเปนแผลมากอนหรือ

บริเวณท่ีมีกระดูกย่ืน และตองระวังเปนพิเศษในผูปวยโรคเบาหวาน อัมพาต เด็ก และ

ผสู ูงอายุ เพราะมักมีความรูส ึกในการรับรแู ละตอบสนองชา อาจทำใหผวิ หนังไหมพองไดงาย

- หลังจากประคบสมุนไพรเสร็จใหม ๆ ไมควรอาบน้ำทันที เพราะเปนการลางตัวยาจาก

ผวิ หนัง และรางกายยังไมสามารถปรับตัวไดทัน (จากรอนเปน เย็นทันทีทันใด) อาจทำให

เปน ไขได

- ควรระวงั การใชกับผูท่แี พส วนประกอบของยาประคบ

อาการไมพ ึงประสงค -

ขอมูลเพิม่ เติม 1) ยาประคบสมุนไพรสด ผลิตจากสมุนไพรสด (เก็บไดประมาณ 3 วัน) น้ำหนักไมนอยกวา

ลกู ละ 400 กรัม

2) ยาประคบสมุนไพรแหง ผลิตจากสมุนไพรแหง (เก็บไดประมาณ 2 ป) น้ำหนักไมนอยกวา

ลกู ละ 200 กรัม

1.8 ยาบำรงุ ธาตุ ปรบั ธาตุ

(1) ยาตรีเกสรมาศ ยาชง (รพ.)

สตู รตำรับ ในผงยา 90 กรัม ประกอบดวย

เปลอื กฝน ตน เกสรบัวหลวง ลูกมะตมู ออ น หนักส่ิงละ 30 กรมั

ขอ บงใช แกอ อ นเพลีย ปรับธาตุในผูปวยท่ีเพ่ิงฟนจากการเจ็บปวย เชน ไข ทองเสยี

ขนาดและวิธีใช รับประทานครั้งละ 1 กรัม ชงน้ำรอนประมาณ 120 - 200 มิลลิลิตร ด่ืมขณะยายังอุน

วนั ละ 4 ครงั้ กอ นอาหารและกอนนอน

ขอหามใช -

ขอ ควรระวงั - ไมค วรรบั ประทานตดิ ตอ กนั เกนิ 1 เดือน

- หากใชเกินจากขนาดทแี่ นะนำ อาจจะทำใหทอ งผูก

- ควรระวงั การใชยาในผูปว ยทแี่ พละอองเกสรดอกไม

อาการไมพ งึ ประสงค -

ขอมลู เพิม่ เตมิ -

314

(2) ยาตรีพกิ ัด ยาแคปซูล (รพ.)

สตู รตำรบั ในผงยา 90 กรัม ประกอบดว ย
1. เนอ้ื ลูกสมอไทย เนอื้ ลกู สมอพิเภก เนื้อลูกมะขามปอ ม หนกั สง่ิ ละ 10 กรัม
ขอบง ใช 2. เหงาขงิ แหง พริกไทยลอ น ดอกดีปลี หนกั สิ่งละ 10 กรัม
ขนาดและวิธใี ช 3. รากเจตมูลเพลงิ แดง รากชาพลู เถาสะคา น หนกั สิ่งละ 10 กรัม
ขอหามใช ปรับสมดลุ ธาตุ
ขอ ควรระวงั รับประทานครงั้ ละ 250 – 500 มลิ ลกิ รัม วนั ละ 3 ครั้ง กอ นอาหาร
อาการไมพงึ ประสงค หามใชกับหญงิ ตั้งครรภ ผทู ม่ี ีไข
ขอมูลเพมิ่ เติม - ไมค วรใชย านใี้ นฤดูรอ น สงผลใหไฟธาตุกำเริบ
- ค ว ร ร ะ วั งก า ร ใช ร ว ม กั บ ย า phenytonin, propranolol, theophylline แ ล ะ
rifampicin เนือ่ งจากตำรบั นี้มีพริกไทยและดอกดีปลีในปรมิ าณสงู
-
-

(3) ยาเบญจกูล ยาแคปซูล ยาผง ยาเมด็ ยาลกู กลอน ยาแคปซลู (รพ.) ยาชง (รพ.) ยาเมด็ (รพ.)

สูตรตำรบั ในผงยา 100 กรัม ประกอบดวย ดอกดีปลี รากชาพลู เถาสะคาน รากเจตมูลเพลิงแดง
ขอ บง ใช เหงาขิงแหง หนกั สงิ่ ละ 20 กรมั
ขนาดและวธิ ีใช บำรงุ ธาตุ แกธ าตุใหป กติ
ชนดิ ชง
ขอ หา มใช รับประทานคร้งั ละ 1.5 – 2 กรัม วนั ละ 3 ครัง้ หลงั อาหาร
ขอ ควรระวัง ชนดิ ผง
อาการไมพ งึ ประสงค รบั ประทานคร้ังละ 800 มลิ ลกิ รัม – 1 กรัม วันละ 3 เวลา หลังอาหาร
ขอมูลเพ่มิ เติม ชนิดแคปซลู ชนดิ เมด็ และชนิดลกู กลอน
รับประทานคร้งั ละ 800 มลิ ลกิ รัม – 1 กรัม วันละ 3 คร้ัง หลังอาหาร
หามใชในหญิงต้ังครรภ ผทู ่ีมไี ข และเดก็ เลก็
- ไมค วรใชย าน้ีในฤดรู อ น จะสงผลใหไ ฟธาตุกำเริบ
- ไมควรรบั ประทานติดตอกนั นานเกิน 7 วนั
-
-

(4) ยาปลูกไฟธาตุ ยาแคปซลู (รพ.) ยาลูกกลอน (รพ.)

สูตรตำรบั ในผงยา 100 กรัม ประกอบดว ย
1. พริกไทยลอ น หนัก 50 กรัม
ขอ บงใช 2. ดอกดีปลี รากชาพลู ผักแพวแดง (ท้ังตน) เถาสะคาน เหงาขิงแหง ลูกผักชีลอม
ขนาดและวิธใี ช เหงา วานน้ำ หัวแหวหมู ผิวมะกรดู ลูกพลิ งั กาสา หนกั ส่ิงละ 5 กรมั
ขอหา มใช ปลกู ไฟธาตใุ หบริบูรณ ปรบั ระบบการยอยอาหารใหดขี ้นึ
ขอ ควรระวงั รบั ประทานครั้งละ 500 มิลลิกรมั – 1.5 กรัม วนั ละ 3 ครงั้ กอ นอาหาร
อาการไมพงึ ประสงค หา มใชกับหญงิ ตกเลือดหลงั คลอด หญิงต้ังครรภ และผูทม่ี ีไข
ขอ มลู เพมิ่ เตมิ ควรระวังการใชรวมกับยา phenytoin, propranolol, theophylline และ rifampicin
เนื่องจากตำรับนม้ี พี ริกไทยในปรมิ าณสงู
แสบรอ นยอดอก
-

315

กลุม ที่ 2 ยาพัฒนาจากสมุนไพร 24 รายการ

2.1 ยารกั ษากลมุ อาการของระบบทางเดนิ อาหาร

2.1.1 กลมุ ยาขับลม บรรเทาอาการทอ งอืด ทองเฟอ

(1) ยาขมิน้ ชนั ยาแคปซูล ยาเม็ด ยาแคปซูล (รพ.) ยาเม็ด (รพ.)

ตัวยาสำคัญ ผงเหงาขมิ้นชัน (Curcuma longa L.) มีสารสำคัญ curcuminoids ไมนอยกวารอยละ

5.0 โดยน้ำหนัก (w/w) และน้ำมันระเหยงายไมนอยกวารอยละ 6.0 โดยปริมาตรตอ

น้ำหนกั (v/w)

ขอบง ใช บรรเทาอาการแนน จกุ เสียด ทอ งอืด ทองเฟอ

ขนาดและวธิ ีใช รบั ประทานครง้ั ละ 500 มลิ ลกิ รัม - 1 กรัม วนั ละ 4 ครัง้ หลังอาหารและกอ นนอน

ขอหา มใช หามใชกบั ผทู ท่ี อ น้ำดีอุดตนั หรือผูทีไ่ วตอ ยานี้

ขอควรระวัง - ควรระวังการใชกบั ผปู วยโรคน่ิวในถงุ น้ำดี ยกเวนภายใตการดแู ลของแพทย

- ควรระวงั การใชกบั หญงิ ตั้งครรภ ยกเวนภายใตการดูแลของแพทย

- ควรระวงั การใชกับเด็ก เนอื่ งจากยงั ไมมีขอ มลู ดา นประสิทธผิ ลและความปลอดภัย

- ควรระวังการใชยาน้ีรวมกับสารกันเลือดเปนลิ่ม (anticoagulants) และยาตาน

การจบั ตัวของเกล็ดเลอื ด (antiplatelets)

- ควรระวังการใชยาน้ีรวมกับยาที่กระบวนการเมแทบอลิซึม ผานเอนไซม Cytochrome

P450 (CYP 450) เน่ืองจากสาร curcumin ยับย้ัง CYP 3A4, CYP 1A2 แตกระตุน

เอนไซม CYP 2A6

- ควรระวังการใชรวมกับยารักษาโรคมะเรง็ บางชนิด เชน doxorubicin, chlormethine,

cyclophosphamide และ camptothecin เน่ืองจาก curcumin อาจมีผลตานฤทธ์ิยา

ดงั กลา ว

อาการไมพ งึ ประสงค ผิวหนังอักเสบจากการแพ

ขอ มูลเพม่ิ เติม -

316

(2) ยาขิง ยาแคปซูล ยาชง ยาแคปซลู (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาชง (รพ.)
ตัวยาสำคัญ ผงเหงาขิง (Zingiber officinale Rosc.) ที่มีน้ำมันหอมระเหย ไมนอยกวารอยละ 2.0
โดยปริมาตรตอ น้ำหนกั (v/w)
ขอ บง ใช 1. บรรเทาอาการทอ งอืด ขบั ลม แนน จกุ เสยี ด
2. ปองกันและบรรเทาอาการคลืน่ ไส อาเจียน ทีม่ ีสาเหตุจากการเมารถ เมาเรือ
3. ปอ งกันอาการคล่ืนไส อาเจียน หลังการผาตัด
ขนาดและวิธใี ช - บรรเทาอาการทองอดื ขบั ลม แนน จกุ เสียด
รบั ประทานวันละ 2 – 4 กรัม
- ปอ งกนั และบรรเทาอาการคล่ืนไส อาเจยี นจากการเมารถ เมาเรอื
รับประทานวนั ละ 1 – 2 กรมั กอนเดนิ ทาง 30 นาที – 1 ชว่ั โมง หรอื เมอ่ื มอี าการ
- ปองกนั อาการคลนื่ ไส อาเจียน หลงั การผาตดั
รับประทานครั้งละ 1 กรัม กอ นการผา ตดั 1 ชัว่ โมง
ขอ หามใช -
ขอควรระวัง - ค วรระ วังก ารใช ย านี้ รวม กั บ ส ารกั น เลื อ ด เป น ล่ิ ม (anticoagulants) แ ล ะ
ยาตานการจับตัวของเกล็ดเลือด (antiplatelets)
- ควรระวงั การใชกบั ผูปว ยโรคน่วิ ในถุงน้ำดี ยกเวน ภายใตการดแู ลของแพทย
- ไมแนะนำใหรับประทานในเด็กอายตุ ำ่ กวา 6 ขวบ
อาการไมพ ึงประสงค อาการแสบรอนบรเิ วณทางเดินอาหาร อาการระคายเคอื งบรเิ วณปากและคอ
ขอมูลเพ่ิมเตมิ -

2.1.2 กลมุ ยาบรรเทาอาการทอ งผูก

(1) ยาชมุ เห็ดเทศ ยาแคปซลู ยาชง ยาแคปซลู (รพ.) ยาชง (รพ.)

ตวั ยาสำคญั ผ งใบ ชุ ม เห็ ด เท ศ [Senna alata (L.) Roxb., Cassia alata L. (ช่ื อ พ อ ง)] ท่ี มี

สารสำคัญ hydroxyanthracene derivatives โดยคำนวณเปน rhein-8-glucoside

ไมนอ ยกวา รอยละ 1.0 โดยนำ้ หนัก (w/w)

ขอ บงใช บรรเทาอาการทอ งผกู

ขนาดและวธิ ใี ช ชนดิ ชง

รบั ประทานคร้ังละ 3 – 6 กรัม ชงน้ำรอ นประมาณ 120 - 200 มิลลิลติ ร นาน 10 นาที

วนั ละ 1 คร้ัง กอนนอน

ชนดิ แคปซูล

รบั ประทานครัง้ ละ 3 – 6 กรมั วนั ละ 1 ครง้ั กอ นนอน

ขอ หา มใช ผูปวยท่ีมีภาวะทางเดินอาหารอุดตัน (gastrointestinal obstruction) หรือปวดทอง

โดยไมท ราบสาเหตุ

ขอควรระวงั - ควรระวงั การใชในเด็กอายุต่ำกวา 12 ป หรือผปู วย inflammatory bowel disease

- การรับประทานยานี้ในขนาดสูงอาจทำใหเกิดไตอักเสบ (nephritis)

- ไมควรใชยานี้ติดตอกันเปนระยะเวลานาน เพราะจะทำใหทองเสีย ซึ่งสงผลให

มีการสูญเสียน้ำและเกลือแรมากเกินไปโดยเฉพาะโพแทสเซียม และทำใหลำไสใหญ

ชนิ ตอยา ถา ไมใชยาจะไมถ าย

- ควรระวงั การใชใ นหญงิ ตั้งครรภและหญิงใหนมบุตร

อาการไมพ ึงประสงค อาจทำใหเ กดิ อาการปวดมวนทอ ง เน่อื งจากการบบี ตวั ของลำไสใหญ

ขอ มูลเพิ่มเตมิ -

317

(2) ยามะขามแขก ยาแคปซลู ยาเมด็ ยาชง ยาแคปซลู (รพ.) ยาชง (รพ.)

ตวั ยาสำคัญ ผงใบ หรือผงใบและฝกมะขามแขก (Senna alexandrina Mill.)

ขอ บงใช บรรเทาอาการทอ งผูก

ขนาดและวธิ ีใช ชนดิ ชง

รบั ประทานครง้ั ละ 2 กรมั ชงน้ำรอนประมาณ 120 - 200 มลิ ลลิ ติ ร กอนนอน

ชนิดแคปซลู และชนดิ เมด็

รับประทานครั้งละ 800 มลิ ลกิ รมั – 1.2 กรมั กอ นนอน

ขอหา มใช ผูปวยท่ีมีภาวะทางเดินอาหารอุดตัน (gastrointestinal obstruction) หรือปวดทอง

โดยไมทราบสาเหตุ

ขอ ควรระวงั - ควรระวังการใชยาน้ีในเด็กอายุต่ำกวา 12 ป หรือในผูปวย inflammatory bowel

disease

- การรบั ประทานยาในขนาดสูง อาจทำใหเ กิดไตอกั เสบ (nephritis)

- ไมควรใชยานี้ติดตอกันเปนเวลานาน เพราะจะทำใหทองเสีย ซ่ึงสงผลใหมีการสูญเสีย

น้ ำแล ะเกลื อแรม าก เกิน ไป โด ยเฉ พ าะโพ แท ส เซี ยม แ ล ะการใชติ ด ต อ กั น

เปนระยะเวลานานจะทำใหลำไสใหญช นิ ตอยา ถาไมใ ชย าจะไมถาย

- ควรระวังการใชยานี้กับหญิงต้ังครรภและหญงิ ใหน มบตุ ร

อาการไมพึงประสงค ปวดมวนทอ ง ผ่นื คัน

ขอ มลู เพิ่มเตมิ -

2.1.3 กลุมยาบรรเทาอาการทองเสีย

(1) ยากลวย ยาผง (รพ.)

ตวั ยาสำคญั ผงกลวยน้ำวาชนิดแกจัด [Musa sp. (ABB group) "kluai namwa"] หรือกลวยหักมุก

ชนิดแกจ ัด [Musa sp. (ABB group ) “kluai hakmuk”]

ขอ บง ใช รักษาแผลในกระเพาะอาหาร บรรเทาอาการทองเสียชนิดท่ีไมเกิดจากการติดเชื้อ เชน

อุจจาระไมเ ปน มูก หรอื มเี ลอื ดปน

ขนาดและวธิ ีใช รบั ประทานคร้ังละ 10 กรัม ชงน้ำรอน 120 - 200 มิลลิลิตร วันละ 3 ครั้ง กอนอาหาร

ขอ หา มใช -

ขอ ควรระวงั - ไมค วรใชกับผูที่ทองผูก

- การรบั ประทานยาน้ีติดตอกันนาน ๆ อาจทำใหท อ งอดื ได

อาการไมพงึ ประสงค ทองอืด

ขอ มลู เพม่ิ เตมิ -

318

(2) ยาฟา ทะลายโจร ยาแคปซูล ยาเมด็ ยาลูกกลอน ยาแคปซูล (รพ.) ยาลกู กลอน (รพ.)

ตัวยาสำคัญ ผงจากสวนเหนือดินของฟาทะลายโจร [Andrographis paniculata (Burm. f.) Wall.

ex Nees] ที่มีสารสำคัญ total lactone โดยคำนวณเปน andrographolide ไมนอย

กวา รอ ยละ 6.0 โดยน้ำหนกั (w/w) และปรมิ าณ andrographolide ไมนอ ยกวารอ ยละ

1.0 โดยนำ้ หนกั (w/w)

ขอ บงใช บรรเทาอาการทองเสียชนดิ ที่ไมเ กดิ จากการติดเช้อื เชน อจุ จาระไมเปน มูก หรอื มเี ลือดปน

ขนาดและวธิ ใี ช รบั ประทานครั้งละ 500 มิลลิกรัม – 2 กรมั วนั ละ 4 ครงั้ หลงั อาหารและกอนนอน

ขอ หา มใช - หา มใชในผูท่มี อี าการแพฟา ทะลายโจร

- หา มใชใ นหญงิ ตั้งครรภและหญิงใหน มบุตร เนือ่ งจากอาจทำใหเ กิดทารกวิรูปได

ขอควรระวัง - หากใชยาน้ีติดตอ กันเปนเวลานาน อาจทำใหแ ขนขามีอาการชาหรือออนแรง

- หากใชฟาทะลายโจรติดตอ กนั 3 วนั แลวไมหาย หรือ มอี าการรุนแรงขึ้นระหวา งใชยา

ควรหยดุ ใชแ ละพบแพทย

- ควรระวังการใชยาน้ีรวมกับสารกันเลือดเปนล่ิม (anticoagulants) และยาตานการจับ

ตัวของเกล็ดเลอื ด (antiplatelets)

- ควรระวังการใชยาน้ีรวมกบั ยาลดความดันเลอื ดเพราะอาจเสรมิ ฤทธิก์ ันได

- ควรระวังการใชยาน้ีรวมกับยาที่กระบวนการเมแทบอลิซึม ผานเอนไซม Cytochrome

P450 (CYP 450) เน่ืองจากฟาทะลายโจรมีฤทธ์ิยับย้ังเอนไซม CYP 1A2, CYP 2C9 และ

CYP 3A4

อาการไมพ งึ ประสงค อาจทำใหเกิดอาการผิดปกติของทางเดินอาหาร เชน ปวดทอ ง ทอ งเดิน คลื่นไส เบื่ออาหาร

วงิ เวียนศีรษะ ใจส่ัน และอาจเกิดลมพษิ ได

ขอ มลู เพม่ิ เตมิ -

2.1.4 กลมุ ยารักษาแผลในกระเพาะอาหาร

(1) ยากลวย ยาผง (รพ.)

ตวั ยาสำคัญ ผงกลวยน้ำวาชนิดแกจัด [Musa sp. (ABB group) "kluai namwa"] หรือกลวยหักมุก

ชนดิ แกจ ดั [Musa sp. (ABB group ) “kluai hakmuk”]

ขอบงใช รกั ษาแผลในกระเพาะอาหาร

ขนาดและวธิ ีใช รบั ประทานครั้งละ 10 กรัม ชงนำ้ รอน 120 - 200 มิลลลิ ติ ร วนั ละ 3 ครัง้ กอนอาหาร

ขอ หา มใช -

ขอควรระวงั - ไมค วรใชกับผูทีท่ องผกู

- การรับประทานติดตอกนั นานๆ อาจทำใหท องอืดได

อาการไมพ งึ ประสงค ทองอืด

ขอ มูลเพมิ่ เติม -

319

2.1.5 กลมุ ยาบรรเทาอาการคล่ืนไส อาเจยี น

(1) ยาขงิ ยาแคปซลู ยาชง ยาแคปซลู (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาชง (รพ.)

ตวั ยาสำคญั ผงเหงาขิง (Zingiber officinale Rosc.) ท่ีมีน้ำมันหอมระเหย ไมนอยกวารอยละ 2.0

โดยปริมาตรตอน้ำหนัก (v/w)

ขอบง ใช 1. บรรเทาอาการแนนจกุ เสียด ทอ งอดื ทอ งเฟอ

2. ปองกนั และบรรเทาอาการคลน่ื ไส อาเจียน ที่มีสาเหตุจากการเมารถ เมาเรอื

3. ปอ งกันอาการคล่ืนไส อาเจียน หลังการผา ตดั

ขนาดและวิธีใช - บรรเทาอาการทองอืด ขับลม แนนจกุ เสยี ด

รบั ประทานวันละ 2 – 4 กรมั

- ปองกันและบรรเทาอาการคลื่นไส อาเจยี น ท่ีมสี าเหตุจากการเมารถ เมาเรือ

รับประทานวนั ละ 1 – 2 กรมั กอ นเดนิ ทาง 30 นาที – 1 ชั่วโมง หรือเมือ่ มีอาการ

- ปองกันอาการคลืน่ ไส อาเจยี น หลงั การผาตัด

รบั ประทานคร้งั ละ 1 กรมั กอนการผา ตดั 1 ชวั่ โมง

ขอ หามใช -

ขอ ควรระวัง - ควรระวังการใชรวมกับสารกันเลือดเปนลิ่ม (anticoagulants) และยาตานการจับตัว

ของเกล็ดเลือด (antiplatelets)

- ควรระวังการใชใ นผูปวยโรคนวิ่ ในถุงน้ำดี ยกเวนภายใตการดูแลของแพทย

- ไมแ นะนำใหร ับประทานในเดก็ อายุตำ่ กวา 6 ขวบ

อาการไมพ ึงประสงค อาการแสบรอ นบรเิ วณทางเดินอาหาร อาการระคายเคอื งบริเวณปากและคอ

ขอมูลเพิม่ เตมิ -

320

2.2 ยารกั ษากลมุ อาการของระบบทางเดินหายใจ

(1) ยาฟา ทะลายโจร ยาแคปซลู ยาเมด็ ยาลูกกลอน ยาแคปซลู (รพ.) ยาลูกกลอน (รพ.)

ตัวยาสำคญั ผงจากสวนเหนือดินของฟาทะลายโจร [Andrographis paniculata (Burm. f.) Wall.

ex Nees] ที่ มี ส ารส ำคั ญ total lactone โด ย ค ำน วณ เป น andrographolide

ไมน อยกวารอยละ 6.0 โดยน้ำหนัก (w/w) และปริมาณ andrographolide ไมนอยกวา

รอยละ 1.0 โดยนำ้ หนัก (w/w)

ขอบงใช 1. บรรเทาอาการเจ็บคอ

2. บรรเทาอาการของโรคหวัด (common cold) เชน เจ็บคอ ปวดเม่ือยกลา มเนื้อ

ขนาดและวธิ ใี ช บรรเทาอาการหวัด เจ็บคอ รับประทานคร้ังละ 1.5 – 3 กรัม วันละ 4 ครั้ง หลังอาหาร

และกอนนอน

ขอหา มใช - หา มใชกบั ผทู ี่มีอาการแพฟ าทะลายโจร

- หามใชกบั หญิงตงั้ ครรภแ ละหญิงใหน มบตุ ร เน่อื งจากอาจทำใหเกดิ ทารกวริ ูปได

- หามใชฟาทะลายโจรสำหรับแกเ จบ็ คอในกรณีตา ง ๆ ตอ ไปนี้

- ผูปว ยทีม่ อี าการเจบ็ คอเนือ่ งจากติดเชอื้ Streptococcus group A

- ผูปว ยทมี่ ปี ระวตั ิเปน โรคไตอักเสบ เนอื่ งจากเคยติดเช้ือ Streptococcus group A

- ผูปว ยทม่ี ปี ระวตั เิ ปน โรคหวั ใจรหู มาติค

- ผูปวยที่มีอาการเจ็บคอเนื่องจากมีการติดเชื้อแบคทีเรีย และมีอาการรุนแรง เชน

มีตุมหนองในคอ มีไขส ูง และหนาวสัน่

ขอควรระวัง - หากใชติดตอกนั เปน เวลานาน อาจทำใหแ ขนขามอี าการชาหรอื ออนแรง

- หากใชฟาทะลายโจรตดิ ตอ กนั 3 วนั แลวไมหาย หรือ มอี าการรุนแรงข้ึนระหวา งใชย า

ควรหยุดใชแ ละพบแพทย

- ควรระวังการใชรวมกับสารกันเลือดเปนลิ่ม (anticoagulants) และยาตานการจับตัว

ของเกล็ดเลอื ด (antiplatelets)

- ควรระวังการใชรวมกับยาลดความดันเลอื ดเพราะอาจเสรมิ ฤทธ์กิ ันได

- ควรระวังการใชรวมกับยาท่ีกระบวนการเมแทบอลิซึม ผานเอนไซม Cytochrome P450

(CYP 450) เน่ืองจากฟาทะลายโจรมีฤทธ์ิยับยัง้ เอนไซม CYP 1A2, CYP 2C9 และ CYP 3A4

อาการไมพึงประสงค อาจทำใหเกิดอาการผิดปกติของทางเดินอาหาร เชน ปวดทอง ทองเดิน คล่ืนไส

เบ่อื อาหาร วิงเวียนศรี ษะ ใจสัน่ และอาจเกิดลมพษิ ได

ขอมูลเพมิ่ เติม -

321

2.3 ยารกั ษากลุมอาการทางระบบผวิ หนงั

(1) ยาทิงเจอรทองพันช่ัง ยาทงิ เจอร (รพ.)

ตวั ยาสำคญั สารสกัดเอทิลแอลกอฮอล (70 เปอรเซ็นต) ของใบทองพันชั่งสด (Rhinacanthus nasutus (L.)

Kurz) รอ ยละ 10 โดยน้ำหนักตอ ปริมาตร (w/v)

ขอ บงใช ทาแกก ลากเกลอื้ น โรคผิวหนังทเ่ี กดิ จากเชอ้ื รา น้ำกดั เทา

ขนาดและวิธีใช ทาบริเวณที่มีอาการ วันละ 2 ครั้ง เชา – เย็น ทาจนกวาจะหาย และใชตอเน่ือง

อกี อยา งนอย 2 สัปดาห

ขอหามใช - หา มทาบริเวณขอบตาและเนือ้ เย่ือออ น

- หามทาบรเิ วณผวิ หนังทมี่ ีบาดแผลหรอื มแี ผลเปด

ขอ ควรระวัง -

อาการไมพงึ ประสงค -

ขอ มูลเพิม่ เติม -

(2) ยาทงิ เจอรพ ลู ยาทิงเจอร (รพ.)

ตัวยาสำคญั สารสกัดเอทิลแอลกอฮอล (70 เปอรเซ็นต) ของใบพลูสด (Piper betle L.) รอยละ 50
ขอบงใช โดยน้ำหนักตอ ปริมาตร (w/v)
ขนาดและวิธีใช บรรเทาอาการผิวหนังอักเสบ อาการอักเสบจากแมลง กัด ตอย
ขอหา มใช ทาบรเิ วณท่ีมีอาการ วนั ละ 2 ครั้ง เชา – เยน็
ขอควรระวัง - หา มทาบรเิ วณขอบตาและเน้ือเยื่อออ น
อาการไมพ ึงประสงค - หา มทาบริเวณผิวหนังทมี่ บี าดแผลหรือมแี ผลเปด
ขอมลู เพิม่ เติม -
เม่ือทาติดตอกันเปนเวลานาน อาจทำใหผิวหนังเปนสีดำ แตเม่ือหยุดยาแลวอาการ
จะหายไป
-

(3) ยาบวั บก ยาครีม ยาครมี (รพ.)

ตวั ยาสำคญั สารสกัดเอทิลแอลกอฮอล (70 เปอรเซ็นต) ของใบบัวบกแหง [Centella asiatica (L.)
ขอบงใช Urb.] รอ ยละ 7 โดยนำ้ หนกั (w/w)
ขนาดและวธิ ใี ช ใชส มานแผล
ขอหามใช ทำความสะอาดแผลดว ยยาฆาเช้อื กอ นทายา
ใชท าบรเิ วณท่เี ปน แผลวนั ละ 1 - 3 ครง้ั หรือ ตามแพทยส ั่ง
ขอควรระวงั - หามใชในผปู ว ยท่ีแพพชื ในวงศ Apiaceae (Umbelliferae) เชน ยีห่ รา ผักชี
อาการไมพ ึงประสงค - หา มใชในผทู ีม่ ีประวตั ิเปนโรคมะเร็งผิวหนงั
ขอ มูลเพ่มิ เติม - หา มใชในแผลเปด
ควรหลกี เลยี่ งการใชตดิ ตอ กันเปนเวลานาน
มีรายงานวาการทาสารสกัดใบบวั บกชนิดขผ้ี ้ึงหรือผง อาจทำใหเกิดผ่นื แพส ัมผสั ได
-

322

(4) ยาเปลือกมังคดุ ยานำ้ ใส (รพ.)

ตัวยาสำคัญ สารสกัดเอทิ ลแอลกอฮอล (95 เปอรเซ็นต ) ของเป ลือกมังคุดแห ง (Garcinia
ขอบง ใช mangostana L.) รอยละ 10 โดยนำ้ หนกั ตอปริมาตร (w/v)
ขนาดและวิธใี ช ทาแผลสด และแผลเรอ้ื รงั
ขอ หา มใช ทาบรเิ วณที่เปนแผล วนั ละ 2 คร้งั เชา – เยน็
ขอ ควรระวัง หามทาบริเวณขอบตาและเนอื้ เยือ่ ออน
อาการไมพงึ ประสงค -
ขอมูลเพ่มิ เติม -
แพทยแผนโบราณใชเ ปลือกมงั คดุ ฝนกับน้ำปูนใสในการรกั ษาแผลเบาหวาน

(5) ยาพญายอ ยาครีม ยาโลชัน สารละลาย (สำหรับปายปาก) ยาโลชัน (รพ.) สารละลาย (สำหรับปายปาก) (รพ.)

ยาขผี้ ้ึง (รพ.) ยาทงิ เจอร (รพ.)

ตัวยาสำคญั สารสกัดเอทิลแอลกอฮอลของใบพญายอแหง [Clinacanthus nutans (Burm. f.)

Lindau] โดยมปี รมิ าณแตกตา งกนั ตามรปู แบบยาดังน้ี

1. ยาครีม ท่ีมีสารสกัดเอทิลแอลกอฮอล (95 เปอรเซ็นต) ของพญายอรอยละ 4 - 5

โดยน้ำหนกั (w/w)

2. สารละลาย (สำหรับปายปาก) ที่มีสารสกัดเอทิลแอลกอฮอล (70 เปอรเซ็นต) ของ

พญายอในกลีเซอรีนรอ ยละ 2.5 - 4 โดยน้ำหนัก (w/w)

3. ยาโลชัน ที่มีสารสกัดเอทิลแอลกอฮอล (70 เปอรเซ็นต) ของพญายอรอยละ 1.25

โดยน้ำหนกั (w/w)

4. ยาข้ีผึ้ง ท่ีมีสารสกัดเอทิลแอลกอฮอล (95 เปอรเซ็นต) ของพญายอ รอยละ 4 - 5

โดยนำ้ หนกั (w/w)

5. ยาทิงเจอร ทม่ี สี ารสกัดเอทลิ แอลกอฮอล (70 เปอรเซน็ ต) ของพญายอสด รอยละ 10

โดยนำ้ หนกั ตอ ปรมิ าตร (w/v)

ขอบง ใช 1. ยาครมี บรรเทาอาการของเรมิ และงสู วัด

2. สารละลาย (สำหรับปายปาก) รักษาแผลในปาก (aphthous ulcer) แผลจาก

การฉายรงั สีและเคมบี ำบัด

3. ยาโลชัน บรรเทาอาการผดผ่ืนคนั ลมพษิ ตมุ คนั

4. ยาขผ้ี ึ้ง บรรเทาอาการอักเสบ ปวด บวมจากแมลงกดั ตอย

5. ยาทิงเจอร บรรเทาอาการของเรมิ และงูสวดั

ขนาดและวิธใี ช ทาบรเิ วณทมี่ ีอาการ วันละ 5 ครงั้

ขอหา มใช -

ขอควรระวงั -

อาการไมพ งึ ประสงค -

ขอมูลเพิ่มเตมิ -

323

(6) ยาวา นหางจระเข ยาเจล ยาโลชันเตรยี มสด (รพ.)

ตวั ยาสำคัญ ชนดิ เจล

ยาท่ีมีปริมาณของวุนวานหางจระเข [Aloe vera (L.) Burm.f.] ไมนอยกวารอยละ 70

โดยนำ้ หนกั (w/w)

ชนิดโลชนั เตรยี มสด

ยาที่มีปริมาณของวุนวานหางจระเข [Aloe vera (L.) Burm.f.] ไมนอยกวารอยละ 60

โดยนำ้ หนัก (w/w)

ขอ บงใช รกั ษาแผลไฟไหม นำ้ รอนลวก (burn)

ขนาดและวิธีใช ชนิดเจล

ทาบรเิ วณผิวหนังที่ถกู ไฟไหม น้ำรอนลวก วันละ 3-4 ครง้ั

ชนดิ โลชนั เตรียมสด

ทาบริเวณผิวหนงั ท่ีถูกไฟไหม นำ้ รอนลวก วันละ 3-4 คร้งั

ขอ หามใช -

ขอ ควรระวงั ไมค วรใชในผทู ี่มีประวตั แิ พว า นหางจระเข หรอื ผลติ ภณั ฑท ่ีผสมวานหางจระเข

อาการไมพ งึ ประสงค อาจทำใหเ กดิ อาการคนั มีผน่ื แดง หรอื ผืน่ แพสมั ผัสได หากมีอาการดงั กลา วใหห ยดุ ใชยา

ขอ มูลเพม่ิ เตมิ ยาโลชนั เตรยี มสด มอี ายุการเกบ็ 7 วัน เกบ็ ยาไวในตเู ย็น (อณุ หภมู ิ 2-8 องศาเซลเซยี ส)

(7) ยาเมล็ดนอ ยหนา ยาครีม

ตวั ยาสำคัญ ยาที่มีปริมาณน้ำมันบีบเย็นจากเมล็ดนอยหนา [Annona squamosa Linn.] รอยละ

20 โดยน้ำหนัก (w/w)

ขอ บงใช กำจัดเหา

ขนาดและวธิ ใี ช ชโลมครีม 20 - 30 กรัม ท่ีผม ทิ้งไวประมาณ 3 ช่ัวโมง ใชสัปดาหละ 1 คร้ัง ติดตอกัน

3 สปั ดาห

ขอหามใช -

ขอ ควรระวงั ควรระวังอยา ใหค รมี เขาตา และอยาใชบรเิ วณท่ีมแี ผลหรอื แผลถลอก

อาการไมพ งึ ประสงค อาจทำใหเกดิ อาการคนั มีผนื่ แดง หรอื ผนื่ แพสมั ผัสได หากมีอาการดังกลาว ใหห ยดุ ใชย า

ขอมลู เพิ่มเติม - ควรใสครีมหมักผมติดตอกันอยางนอย 2-3 สัปดาห ๆ ละ 1 คร้ัง เพ่ือฆาตัวเหาใหม

ที่ออกมาจากไขเหาใหไ ดทั้งหมด

- ควรเกบ็ ยาไวใ นตเู ย็น (อุณหภูมิ 2-8 องศาเซลเซียส)

324

2.4 ยารกั ษากลมุ อาการทางกลา มเน้ือและกระดกู

2.4.1 ยาสำหรบั รับประทาน

(1) ยาเถาวัลยเปรียง ยาแคปซูล (รพ.)

ตัวยาสำคญั ผงจากเถาของเถาวลั ยเปรียง [Solori scandens (Roxb.) Sirich. & Adema],

[Derris scandens (Roxb.) Benth. (ชือ่ พอ ง)]

ขอ บง ใช บรรเทาอาการปวดกลา มเนือ้ ลดการอกั เสบของกลามเนอื้

ขนาดและวธิ ีใช รับประทานครง้ั ละ 500 มิลลกิ รัม – 1 กรมั วันละ 3 คร้ัง หลงั อาหารทันที

ขอ หา มใช หา มใชในหญงิ ตัง้ ครรภ

ขอ ควรระวงั - ควรระวังการใชกับผูปวยโรคแผลเปอยเพปติก เนื่องจากเถาวัลยเปรียงออกฤทธ์คิ ลาย

ย าแ ก ป ว ด ก ลุ ม ย าต าน ก ารอั ก เส บ ที่ ไม ใช ส เตี ย รอ ย ด (NonsteroidalAnti-

Inflammatory Drugs: NSAIDs)

- อาจทำใหเ กดิ การระคายเคอื งระบบทางเดนิ อาหาร

อาการไมพงึ ประสงค ปวดทอง ทองผูก ปส สาวะบอ ย คอแหง ใจสนั่

ขอมูลเพ่มิ เติม -

(2) ยาสารสกัดจากเถาวลั ยเ ปรยี ง ยาแคปซูล

ตวั ยาสำคญั สารสกัดจากเถาของเถาวัลยเปรียง [Solori scandens (Roxb.) Sirich. & Adema],

[Derris scandens (Roxb.) Benth. (ชื่อพอ ง)] ท่สี กัดดว ย 50 เปอรเซน็ ต

ของเอทิลอัลกอฮอล

ขอบง ใช บรรเทาอาการปวดหลังสวนลาง (low back pain) และอาการปวดจากขอเขาเสื่อม

(Knee Osteoarthritis)

ขนาดและวธิ ีใช รบั ประทานครง้ั ละ 400 มลิ ลิกรัม วนั ละ 2 คร้งั หลงั อาหารทันที

ขอหา มใช หามใชกบั หญงิ ตั้งครรภ

ขอ ควรระวัง - ควรระวังการใชในผูปวยโรคแผลเปอยเพปติก เน่ืองจากเถาวัลยเปรียงออกฤทธิ์คลาย

ย าแ ก ป วด ก ลุ ม ย าต าน ก ารอั ก เส บ ที่ ไม ใช ส เตี ย รอ ย ด (Nonsteroidal Anti-

Inflammatory Drugs: NSAIDs)

- อาจทำใหเ กิดการระคายเคอื งระบบทางเดนิ อาหาร

อาการไมพ ึงประสงค เวียนศรี ษะ ปวดศรี ษะ อุจจาระเหลว

ขอ มูลเพ่ิมเติม -

325

2.4.2 ยาสำหรบั ใชภายนอก

(1) ยาพริก ยาเจล ยาครมี (รพ.) ยาเจล (รพ.) ยาข้ผี ึง้ (รพ.)

ตัวยาสำคญั ยาที่มีสารสกัดเอทิลแอลกอฮอล (95 เปอรเซ็นต) จากผลพริกแหง (Capsicum annuum

L., Capsicum frutescens L.) โดยควบคุมความแรงของสาร capsaicin ในผลิตภัณฑ

สำเรจ็ รปู รอยละ 0.025 โดยน้ำหนกั (w/w)

ขอบง ใช บรรเทาอาการปวดขอ ปวดกลามเนื้อ (musculoskeletal pain)

ขนาดและวิธีใช ทาบรเิ วณทป่ี วด 3 - 4 ครง้ั ตอวัน

ขอ หามใช - หามใชใ นผูปว ยที่แพ capsaicin

- หา มสัมผสั บรเิ วณตา

- ระวังอยาทายาพริกบริเวณผิวท่ีบอบบางหรือบริเวณผิวหนังท่ีแตก เนื่องจากทำใหเกิด

อาการระคายเคอื ง

ขอควรระวัง - การใชรวมกับยารักษาโรคหัวใจ กลุม angiotensin-converting enzyme inhibitor

(ACE inhibitor) อาจทำใหเกดิ อาการไอเพิ่มขนึ้

- อาจเพ่มิ การดูดซึมของยาโรคหอบหดื คอื theophylline ชนดิ ออกฤทธเ์ิ นิน่ นาน

- ควรระวังเม่อื ใชยาพรกิ รว มกบั ยากลุมตอไปนี้

x Angiotensin converting enzyme inhibitors

x Anticoagulants

x Antiplatelet agents

x Barbiturates

x Low molecular weight heparins

x Theophylline

x Thrombolytic agents

อาการไมพ ึงประสงค ผิวหนงั แดง ปวด และแสบรอน

ขอมลู เพิม่ เติม สาร capsaicin เปนสารที่ไดจ ากการสกดั ผลพรกิ แหง

(2) ยาไพล ยาครมี ยาท่ีมีปริมาณน้ำมันหอมระเหยงายจากเหงาไพล [Zingiber montanum (Koenig) Link
ตวั ยาสำคัญ ex Dietr.] รอ ยละ 14 โดยปรมิ าตรตอ นำ้ หนกั (v/w)
บรรเทาอาการบวม ฟกช้ำ เคลด็ ยอก
ขอบง ใช ทาและถเู บา ๆ บริเวณทมี่ ีอาการวันละ 2 - 3 ครงั้
ขนาดและวธิ ีใช - หามทาบริเวณขอบตาและเนอ้ื เย่ือออน
ขอหามใช - หา มทาบริเวณผวิ หนังทม่ี ีบาดแผลหรือมแี ผลเปด
-
ขอควรระวัง -
อาการไมพงึ ประสงค -
ขอ มูลเพิม่ เติม
326

(3) ยานำ้ มันไพล ยาน้ำมัน (รพ.)

ตัวยาสำคญั ยาที่มสี ารสกดั น้ำมนั ไพล [Zingiber montanum (Koenig) Link ex Dietr.]

ทีไ่ ดจ ากการทอด (hot oil extract) ไมน อ ยกวา รอ ยละ 90 ในตำรบั

ขอ บงใช บรรเทาอาการบวม ฟกช้ำ เคลด็ ยอก

ขนาดและวธิ ีใช ทาและถูเบา ๆ บริเวณท่ีมอี าการวนั ละ 2 - 3 ครงั้

ขอ หา มใช หา มทาบริเวณขอบตาและเนือ้ เย่ือออน

หามทาบรเิ วณผวิ หนงั ท่มี บี าดแผลหรอื มแี ผลเปด

ขอควรระวัง -

อาการไมพ ึงประสงค -

ขอ มูลเพิม่ เติม -

2.5 ยารักษากลมุ อาการทางระบบทางเดินปส สาวะ

(1) ยากระเจ๊ียบแดง ยาชง (รพ.)

ตวั ยาสำคัญ ผงกระเจย๊ี บแดง (Hibiscus sabdariffa L.)

ขอบงใช ขับปส สาวะ แกข ัดเบา

ขนาดและวธิ ีใช รับประทาน ครงั้ ละ 2 – 3 กรมั ชงนำ้ รอ น 120 – 200 มลิ ลิลติ ร วนั ละ 3 ครั้ง หลงั อาหาร

ขอหา มใช หามใชกับผปู วยที่มีการทำงานของไตบกพรอง

ขอควรระวัง กระเจี๊ยบแดงอาจทำใหเ กดิ อาการทองเสียได เน่ืองจากมีฤทธิเ์ ปนยาระบาย

อาการไมพ งึ ประสงค อาจมอี าการปวดมวนทอ งได

ขอมลู เพิ่มเติม - ควรหลีกเลี่ยงการกินกระเจี๊ยบแดงติดตอกันเปนเวลานาน เนื่องจากผลการศึกษา

ในสตั วท ดลองพบวา ทำใหเ กิดพษิ ตอ เซลลของอณั ฑะและตัวอสจุ ิได

- ควรหลีกเลี่ยงการกินกระเจี๊ยบแดงติดตอกันเปนเวลานานในหญิงมีครรภและหญิงใหนม

บุตร เนือ่ งจากผลการศึกษาในหนู (rat) พบวาอาจทำใหลกู หนูเขาสวู ัยเจริญพันธชุ า ลง

- สว นทใี่ ชข องกระเจย๊ี บแดง ไดจ ากสวนกลีบเลย้ี ง

(2) ยาหญาหนวดแมว ยาชง ยาชง (รพ.)

ตวั ยาสำคญั ผงจากใบและสว นยอดของหญาหนวดแมว [Orthosiphon aristatus (Blume) Miq.]

ขอ บง ใช ขบั ปสสาวะ แกข ัดเบา ขับนวิ่ ขนาดเล็ก

ขนาดและวิธีใช รบั ประทานคร้ังละ 2 - 3 กรัม ชงนำ้ รอ นประมาณ 120 - 200 มลิ ลิลิตร

ด่มื วนั ละ 2 - 3 ครง้ั

ขอ หามใช หา มใชกับผูปวยท่ีมีการทำงานของหัวใจและ/หรอื ไตบกพรอง

ขอควรระวงั - ควรระวงั การใชยานี้กบั ผปู วยทตี่ องจำกดั ปริมาณโพแทสเซยี ม เชน ผูท ี่เปนโรคหัวใจ

เนอ่ื งจากยาหญา หนวดแมวมีปรมิ าณโพแทสเซียมสูง

- ควรระวงั การใชยานี้รวมกับยาลดน้ำตาลในเลือดชนิดรับประทาน (Oral hypoglycemic

agents) หรือรว มกบั การฉดี อนิ ซลู ิน เพราะอาจเสริมฤทธกิ์ นั ได

อาการไมพ ึงประสงค -

ขอมลู เพิ่มเตมิ -

327

2.6 ยาแกไ ข แกรอ นใน

(1) ยาบัวบก ยาแคปซูล (รพ.) ยาชง (รพ.)
ตัวยาสำคญั ผงจากสว นเหนือดินของบวั บก [Centella asiatica (L.) Urb.]
ขอบงใช แกไ ข แกร อ นใน ชำ้ ใน
ขนาดและวิธีใช ชนดิ ชง
รับประทานคร้ังละ 2 - 4 กรัม ชงน้ำรอนประมาณ 120 - 200 มิลลิลิตร วันละ 3 ครั้ง
หลังอาหาร
ชนดิ แคปซลู
รับประทานคร้ังละ 400 มิลลกิ รัม วนั ละ 3 ครัง้ หลังอาหาร
ขอหา มใช หามใชกบั ผูปวยทแ่ี พส มนุ ไพรวงศ Apiaceae (Umbelliferae)
ขอควรระวงั - ไมแ นะนำใหใ ชกับผูทีส่ งสัยวาเปน ไขเลือดออกเน่ืองจากอาจบดบังอาการของไขเลือดออก
- หากใชยาเปนเวลานานเกนิ 3 วนั แลวอาการไมด ขี นึ้ ควรปรึกษาแพทย
- หลกี เลีย่ งการใชยาน้ีตดิ ตอกนั เปนเวลานาน เพราะอาจทำใหเ กิดพิษตอตบั ไดใ นผูปวยบางราย
- ควรระวังการใชยาน้ีรวมกับยาท่ีมผี ลตอ ตับ ยาขับปสสาวะ และยาท่ีมผี ลขางเคยี งทำให
งวงนอน เพราะอาจเสริมฤทธ์กิ นั ได
- บัวบกอาจเพ่ิมระดับน้ำตาลและคอเลสเตอรอลในเลือด และทำใหประสิทธิผลของ
ยาลดน้ำตาลและยาลดคอเลสเตอรอลลดลง
- ควรระวังการใชรวมกับยาท่ีมีกระบวนการเมแทบอลิซึมผาน Cytochrome P450
(CYP 450) เนอ่ื งจากบัวบกมฤี ทธ์ยิ ับยั้งเอนไซม CYP 2C9 และ CYP 2C19
อาการไมพงึ ประสงค งวงนอน คลื่นไส อาเจียน แสบทอง มวนทอง ทอ งอดื และปสสาวะบอย
ขอมูลเพม่ิ เติม -

(2) ยามะระข้นี ก ยาแคปซูล ยาชง ยาเม็ด ยาแคปซลู (รพ.) ยาชง (รพ.)
ตวั ยาสำคัญ ผงจากเนอื้ ผลแกท ี่ยังไมสุกของมะระข้นี ก (Momordica charantia L.)
ขอบงใช แกไข แกร อ นใน เจริญอาหาร
ขนาดและวิธีใช ชนิดชง
รับประทานคร้ังละ 1 – 2 กรัม ชงน้ำรอนประมาณ 120 - 200 มิลลิลิตร วันละ 3 คร้ัง
กอ นอาหาร
ชนิดแคปซูลและชนิดเม็ด
รับประทานคร้ังละ 500 มิลลิกรัม - 1 กรัม วันละ 3 คร้งั กอ นอาหาร
ขอ หามใช หามใชในเด็กหรอื หญิงใหนมบุตร เนือ่ งจากมีรายงานวา ทำใหระดบั น้ำตาลในเลือดลดลง
อยางมากจนเกดิ อาการชักได
ขอควรระวัง - ไมแนะนำใหใชกับผูที่สงสัยวาเปนไขเลือดออก เนื่องจากอาจบดบังอาการของ
ไขเลือดออก
- หากใชยาเปนเวลานานเกิน 3 วนั แลว อาการไมด ีข้นึ ควรปรึกษาแพทย
- ควรระวงั การใชยานี้รวมกับยาลดน้ำตาลในเลือดชนิดรับประทาน (Oral Hypoglycemic
Agents) อนื่ ๆ หรอื รวมกบั การฉดี อินซูลนิ เพราะอาจทำใหเ กดิ การเสริมฤทธิ์กนั ได
- ควรระวังการใชยาน้ีในผูปวยโรคตับ เพราะเคยมรี ายงานวา ทำใหการเกิดตบั อกั เสบได
อาการไมพึงประสงค คลื่นไส วิงเวียน ชาปลายมือปลายเทา hypoglycemic coma อาการชักในเด็ก
ทองเดิน ท องอืด ปวดศีรษ ะ และอาจเพิ่มระดับเอนไซม gamma-glutamyl
transferase และ alkaline phosphatase ในเลือดได
ขอ มลู เพิ่มเตมิ -

328

(3) ยารางจดื ยาแคปซลู (รพ.) ยาชง (รพ.)

ตัวยาสำคัญ ผงใบรางจืดโตเต็มท่ี (Thunbergia laurifolia Lindl.)

ขอบงใช ถอนพษิ ไข แกร อ นใน

ขนาดและวธิ ีใช ชนดิ ชง

รับประทานครัง้ ละ 2 - 3 กรัม ชงน้ำรอน 120 - 200 มิลลิลิตร วนั ละ 3 ครั้ง

กอนอาหาร หรือเมอ่ื มอี าการ

ชนิดแคปซลู

รบั ประทานครัง้ ละ 500 มิลลิกรัม - 1 กรมั วนั ละ 3 คร้ัง กอ นอาหาร

ขอหา มใช -

ขอ ควรระวัง - ไมแนะนำใหใชในผูที่สงสัยวาเปนไขเลือดออก เนื่องจากอาจบดบังอาการของ

ไขเ ลอื ดออก

- หากใชยาเปน เวลานานเกนิ 3 วันแลว อาการไมด ีขน้ึ ควรปรกึ ษาแพทย

- ควรระวังการใชยานกี้ ับผปู ว ยเบาหวาน เพราะอาจเกิดภาวะนำ้ ตาลในเลือดต่ำ

- ควรระวังการใชยานี้กับผูปวยท่ีตองใชยารักษาโรคอยางตอเน่ือง เพราะยารางจืด

อาจเรงการขับยาเหลา น้ันออกจากรา งกาย ทำใหป ระสิทธิผลของยาลดลง

อาการไมพ งึ ประสงค -

ขอมลู เพ่มิ เตมิ ในทางการแพทยแผนไทย จะใชใบหรือราก ตำและค้ันน้ำซาวขาว รับประทานแกพิษ

ผดิ สำแดง

(4) ยาหญา ปก กิ่ง ยาแคปซลู (รพ.) ยาชง (รพ.)

ตัวยาสำคญั ผงหญา ปก ก่ิง [Murdannia loriformis (Hassk.) R.S. Rao & Kammathy]

ขอบงใช แกไข แกรอนใน แกนำ้ เหลอื งเสยี

ขนาดและวธิ ใี ช ชนิดชง

รับประทานคร้ังละ 2 – 3 กรัม ชงน้ำรอนประมาณ 120 – 200 มิลลิลิตร วันละ 3 ครั้ง

กอนอาหาร

ชนดิ แคปซลู

รบั ประทานคร้งั ละ 400 - 500 มิลลิกรัม วันละ 3 ครงั้ กอ นอาหาร

ขอหามใช -

ขอ ควรระวัง - ไมแนะนำใหใชในผูที่สงสัยวาเปนไขเลือดออกเน่ืองจากอาจบดบังอาการของ

ไขเลอื ดออก

- หากใชย าเปนเวลานานเกนิ 3 วัน แลว อาการไมดขี ึน้ ควรปรกึ ษาแพทย

อาการไมพ งึ ประสงค -

ขอ มูลเพม่ิ เติม ตามภูมิปญญาเดิมใชทั้งตน คั้นน้ำแลวต้ังท้ิงไวเพื่อใหตกตะกอน แลวนำสวนใสไป

รับประทาน

329

2.7 ยาถอนพษิ เบ่อื เมา

(1) ยารางจืด ยาชง (รพ.)

ตวั ยาสำคัญ ผงใบรางจดื โตเตม็ ท่ี (Thunbergia laurifolia Lindl.)

ขอบงใช ถอนพษิ เบ่ือเมา

ขนาดและวิธีใช รับประทานคร้ังละ 2 – 3 กรัม ชงน้ำรอนประมาณ 120 - 200 มิลลิลิตร วันละ 3 คร้ัง

กอนอาหาร หรือเมอ่ื มอี าการ

ขอหา มใช -

ขอควรระวงั - ควรระวงั การใชยาน้กี ับผูปว ยเบาหวาน เพราะอาจเกดิ ภาวะน้ำตาลในเลอื ดตำ่

- ควรระวังการใชยาน้ีกับผูปวยที่ตองใชยารักษาโรคอยางตอเนื่อง เพราะยารางจืด

อาจเรงการขับยาเหลานัน้ ออกจากรา งกาย ทำใหป ระสทิ ธผิ ลของยาลดลง

อาการไมพ งึ ประสงค -

ขอ มลู เพ่มิ เติม ในทางการแพทยแผนไทย จะใชใบหรือราก ตำและค้ันน้ำซาวขาว รับประทานแกพิษ

ผดิ สำแดง

2.8 ยาลดความอยากบุหร่ี

(1) ยาหญาดอกขาว ยาชง (รพ.)

ตวั ยาสำคญั ผงหญาดอกขาว [Vernonia cinerea (L.) Less.]

ขอบง ใช ลดความอยากบหุ รี่

ขนาดและวธิ ีใช รับประทานคร้ังละ 2 กรัม ชงน้ำรอนประมาณ 120 - 200 มิลลิลิตร หลังอาหาร วันละ

3 - 4 คร้ัง

ขอหามใช -

ขอควรระวัง ควรระวังการใชกับผูปว ยโรคหัวใจ โรคไต เนอ่ื งจากยาหญาดอกขาวมโี พแทสเซียมสูง

อาการไมพ ึงประสงค ปากแหง คอแหง

ขอ มลู เพิม่ เติม -

330