Buku-Teks SAINS KSSM-Tingkatan-4

Teknik Mengukur Parameter Kesihatan Badan Bab 3

3.3 Tekanan Darah

Alat Mengukur Tekanan Darah Gambar foto 3.3
Sfigmomanometer digital
Anda telah mempelajari pengukuran tekanan darah
semasa di Tingkatan 3. Tekanan darah ialah tekanan
yang dikenakan oleh darah pada dinding salur darah semasa
peredaran darah. Tekanan darah boleh diukur menggunakan
sfigmomanometer. Unit untuk mengukur tekanan darah ialah
milimeter merkuri dan simbolnya ialah mmHg.

Alat terbaik berdasarkan piawaian yang tepat dalam
mengukur bacaan tekanan darah ialah sfigmomanometer
yang digunakan oleh pengamal perubatan di hospital
dan klinik yang digunakan bersama stetoskop. Namun,
pemantauan bacaan tekanan darah di rumah boleh
dilakukan dengan menggunakan sfigmomanometer digital.

Mengukur dan Merekod Tekanan Darah Gambar foto 3.4
Sfigmomanometer
Tekanan darah diukur dengan mengambil dua ukuran. Nombor
atas menunjukkan tekanan yang dikenakan pada dinding salur
darah semasa otot jantung mengecut. Tekanan yang disukat ini
ialah tekanan sistolik. Nombor bawah menunjukkan tekanan yang
dikenakan pada dinding salur darah apabila otot jantung berehat
(antara denyutan jantung), dan disebut tekanan diastolik.
Kedua-dua tekanan ini dinyatakan dalam milimeter merkuri (mmHg)
kerana merkuri telah digunakan dalam tolok tekanan pertama yang
mengukur dengan tepat dan masih digunakan sebagai unit piawai
pengukuran tekanan dalam perubatan. Pengukuran tekanan darah
direkodkan sebagai sistolik/diastolik (disebut sistolik per diastolik).

120/80 mmHg

Tekanan Tekanan
sistolik diastolik

Rajah 3.7 Bacaan tekanan darah Gambar foto 3.5 Mengukur tekanan darah
41
3.3.1
3.3.2

Bacaan Tekanan Darah

Pengukuran tekanan darah yang berkala dapat membantu anda untuk mengukur tahap kesihatan
badan. Bacaan tekanan darah yang tinggi dan berlarutan menunjukkan bahawa anda mempunyai
penyakit tekanan darah tinggi atau hipertensi. Bacaan tekanan darah yang rendah dan berlarutan
menunjukkan anda mungkin mengalami penyakit tekanan darah rendah. Jadual 3.1 menunjukkan
bacaan tekanan darah dan penerangannya.

Jadual 3.1 Klasifikasi bacaan tekanan darah orang dewasa

Kategori tekanan darah Tekanan sistolik (mmHg) Tekanan diastolik (mmHg)
Optimum Kurang daripada 120 Kurang daripada 80
Normal 120 − 129 80 − 84
Berisiko 130 − 139 85 −89
140 − 159 90 − 99
Tekanan darah tinggi peringkat 1 160 − 179 100 − 109
Tekanan darah tinggi peringkat 2 180 dan ke atas 110 dan ke atas
Tekanan darah tinggi peringkat 3

(Sumber: Clinical Practice Guidelines on Management of Hypertension, 5th Edition, 2018)
Tekanan darah tinggi biasanya tidak menunjukkan sebarang tanda-tanda yang jelas. Jika
masalah tekanan darah tinggi tidak dikawal dengan baik, hal ini boleh menyebabkan masalah
yang lebih serius seperti strok. Cara terbaik untuk mengesan masalah ini adalah dengan menjalani
pemeriksaan perubatan berkala.

... ... Main Peranan

Aktiviti 3.2

Tujuan: Menunjukkan cara mengambil bacaan tekanan darah. PAK21

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Seorang murid memegang watak doktor dan seorang murid memegang watak pesakit.
3. Bersedia untuk memainkan watak doktor yang sedang mengambil bacaan tekanan darah pesakit.
4. Persembahkan peranan atau watak anda di hadapan kelas.

Praktis Formatiiff 3.3 3.3.3

1. Apakah maksud tekanan darah?
2. Apakah alat yang digunakan untuk menyukat tekanan darah?
3. Nyatakan langkah-langkah untuk mengukur tekanan darah.
4. Apakah kesannya jika anda menghidapi penyakit tekanan darah tinggi?
5. Berikan empat langkah pencegahan awal untuk mengelakkan tekanan darah tinggi.

42

Teknik Mengukur Parameter Kesihatan Badan Bab 3

3.4 Indeks Jisim Badan
(Body Mass Index, BMI)

Mengira dan Menentukan Indeks Jisim Badan

Indeks Jisim Badan atau lebih dikenali sebagai BMI BMI = Jisim badan (kg)
(Body Mass Index) ialah ukuran jisim badan (Ketinggian)2 (m2)
berbanding dengan ketinggian. BMI boleh dikira
menggunakan rumus.

... ... Spin-N-Think

Aktiviti 3.3

Tujuan: Mengira dan menentukan BMI. PAK21

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Guru membekalkan anak panah yang boleh dipusing.
3. Pusingkan anak panah bagi menentukan giliran murid mana yang perlu mengira BMI mereka.
4. Murid yang ditentukan gilirannya melalui pusingan anak panah tadi ialah orang yang perlu diambil

ukuran jisim badan dan ketinggiannya. Kira BMI murid tersebut bersama-sama.
5. Ulang aktiviti ini sehingga semua ahli kumpulan mengetahui BMI masing-masing.

Apakah kepentingan mengetahui BMI kita? BMI adalah salah Galeri Sains
satu cara untuk menentukan sama ada kita mengalami masalah jisim
badan atau tidak. Kajian menunjukkan
Setelah mendapat keputusan BMI, Jadual 3.2 di bawah boleh bahawa jangka hayat
digunakan untuk menentukan sama ada anda tergolong dalam seseorang yang
golongan individu yang mengalami masalah jisim badan berlebihan, mempunyai BMI unggul
normal ataupun kurang jisim badan. iaitu 18.5 − 24.9 kg m−2
adalah lebih tinggi
Jadual 3.2 Carta Indeks Jisim Badan daripada seseorang yang
mempunyai BMI yang
BMI (kg m-2) Kategori: lebih rendah atau tinggi.
Sumber: myHEALTH Portal
< 18.5 Kurang jisim badan
18.5 − 24.9 Jisim badan unggul Cetusan Minda
25.0 − 29.9 Berlebihan jisim badan
30.0 atau lebih Obes Apakah faktor-faktor yang
menyebabkan seseorang
itu mengalami jisim
badan berlebihan?

43

3.4.1

Menginterpretasi Indeks Jisim Badan

Kajian menunjukkan jisim badan yang berlebihan boleh menyebabkan masalah kesihatan yang
serius. Keadaan ini akan meningkatkan risiko menghidap beberapa penyakit yang serius seperti
serangan jantung, tekanan darah tinggi, strok, diabetes melitus (kencing manis) dan komplikasi
sendi dan tulang.
Kurang jisim badan juga boleh meningkatkan risiko seseorang untuk mendapat masalah
kesihatan seperti penyakit jantung, penurunan daya tahan badan melawan penyakit, keletihan,
anemia dan kemurungan. Namun begitu, mencapai dan mengekalkan jisim badan unggul
melalui pemakanan yang sihat dan aktiviti fizikal yang konsisten dapat membantu mencegah
penyakit-penyakit ini.

Cara menambah jisim badan
• Mengamalkan pemakanan yang sihat dan

seimbang berpandukan piramid makanan
Malaysia dan Pinggan Sihat Malaysia
• Makan mengikut waktu yang tetap
• Ambil snek yang padat dengan nutrien bagi
menambah kalori
• Makan makanan yang berkhasiat lebih
daripada biasa

Cara menurunkan jisim badan Rajah 3.8 Pinggan Sihat Malaysia

• Tetapkan sasaran yang realistik seperti menurunkan setengah kilogram dalam seminggu
• Pantau dan rekod jisim badan anda seminggu sekali
• Makan makanan yang sihat secara sederhana berdasarkan piramid makanan Malaysia dan
Pinggan Sihat Malaysia
• Buat beberapa perubahan dalam cara pemakanan anda seperti mengubah cara
penyediaan makanan
• Kurangkan atau elakkan makanan yang tinggi kandungan gula atau lemak
• Lakukan senaman sederhana seperti berjalan laju, berbasikal dan berenang
sekurang-kurangnya 30 minit, tiga hari seminggu
• Dapatkan sokongan daripada orang yang rapat dengan anda

Praktis Formatiiff 3.4 3.4.2

1. Apakah maksud Indeks Jisim Badan (BMI)?
2. Apakah kepentingan mengira Indeks Jisim Badan?
3. Jika anda mempunyai BMI 30.0, dalam kategori manakah

anda dikelaskan?
4. Apakah risiko sekiranya kita mengalami obesiti?
5. Jika kita kurang berat badan, adakah kita akan terlepas daripada

menghadapi masalah kesihatan? Wajarkan jawapan anda.

44

Ru mu sa n

TEKNIK MENGUKUR PARAMETER
KESIHATAN BADAN

Suhu Badan Kadar Denyutan Tekanan Darah Indeks Jisim Badan
Nadi (Body Mass Index, BMI)

Definisi Definisi Definisi Definisi
Jenis-jenis Titik nadi pada Alat mengukur Formula
termometer tekanan darah mengira BMI
badan • Tekanan darah Carta Indeks
Teknik Faktor yang tinggi Jisim Badan
mengukur suhu mempengaruhi • Tekanan darah
kadar denyutan rendah
badan
nadi
Teknik Mengukur Parameter Kesihatan Badan Bab 3
45 Kurang jisim Jisim badan Berlebihan Obes
badan unggul jisim badan

Refleksi Kendiri

Selepas mempelajari bab ini, anda dapat:
3.1 Suhu Badan

Mengukur suhu badan menggunakan teknik yang betul.
Menginterpretasi suhu badan.
3.2 Kadar Denyutan Nadi
Mengenal pasti titik nadi pada badan.
Menjalankan eksperimen bagi menentukan kadar denyutan nadi manusia.
3.3 Tekanan Darah
Mengenal pasti alat mengukur tekanan darah.
Mengukur dan merekod tekanan darah.
Menginterpretasi data daripada bacaan tekanan darah.
3.4 Indeks Jisim Badan (Body Mass Index, BMI)
Mengira dan menentukan Indeks Jisim Badan.
Menginterpretasi Indeks Jisim Badan dan membuat keputusan mengenai tindakan yang
perlu diambil.

Praktis Sumatif 3 Soalan Objektif
http://bukutekskssm.
KUIZ my/Sains/T4/K3

1. Anda demam jika suhu badan anda melebihi 37°C. Keadaan sejuk yang melampau juga
boleh menyebabkan suhu badan kurang daripada normal.

(a) Berdasarkan pernyataan di atas, nyatakan tiga faktor yang boleh menyebabkan demam.
(b) Berapakah suhu badan yang normal?
(c) Apakah jenis termometer yang paling sesuai digunakan pada bayi berumur di bawah

4 bulan?

46

Teknik Mengukur Parameter Kesihatan Badan Bab 3

2. Gambar foto 1 menunjukkan dua jenis termometer.

PQ

Gambar foto 1
(a) Nyatakan nama termometer P dan Q.
(b) Apakah kegunaan kedua-dua termometer tersebut?
(c) Suraya berumur 21 tahun. Termometer yang manakah sesuai untuk digunakan bagi

mengukur suhu badannya?
(d) Nyatakan kesan sekiranya demam panas yang berlarutan tidak dirawat dengan segera.

3. Seorang murid telah menjalankan eksperimen untuk menyiasat kadar denyutan nadi bagi empat
orang individu yang berbeza umur. Jadual 1 menunjukkan bacaan nadi yang diperoleh.

Umur Jadual 1
2 bulan Kadar denyutan nadi (bpm)
6 tahun
10 tahun 100
20 tahun 80
70

(a) Lengkapkan jadual di atas.

(b) Nyatakan:
(i) pemboleh ubah yang dimanipulasikan
(ii) pemboleh ubah yang bergerak balas

(c) Nyatakan hipotesis daripada eksperimen yang telah dijalankan.

(d) Berapakah kadar denyutan nadi seorang atlet terlatih?

4. Fareeza telah menjalankan pemeriksaan denyutan nadi secara berkala di sebuah hospital.
(a) Pada bahagian manakah biasanya bacaan nadi diambil oleh jururawat?
(b) Sekiranya Fareeza berumur 22 tahun yang merupakan seorang atlet terlatih, ramalkan kadar

denyutan nadi Fareeza.
(c) Di samping membuat pemeriksaan denyutan nadi, Fareeza juga telah membuat pemeriksaan

tekanan darah. Dia mendapati bahawa tekanan darahnya adalah normal. Ramalkan bacaan
tekanan darah Fareeza.
(d) Bagaimanakah Fareeza boleh memastikan dia sentiasa sihat?

47

5. Siva telah memeriksa tekanan darahnya untuk 3 hari berturut-turut. Dia mendapati
tekanan darahnya adalah lebih kurang 150/95 mmHg setiap hari.

(a) Berapakah tekanan darah seseorang yang normal?
(b) Berdasarkan maklumat di atas, nyatakan satu inferens berdasarkan keadaan Siva.
(c) Apakah yang perlu dilakukan oleh Siva seterusnya?
6. Biasanya, penyakit tekanan darah tinggi tidak menunjukkan tanda yang jelas, tetapi jika

penyakit tekanan darah tinggi tidak dikawal dengan baik, keadaan ini boleh menyebabkan
masalah kesihatan yang lain seperti serangan jantung dan strok.

(a) Nyatakan masalah kesihatan lain yang mungkin akan dihadapi oleh pesakit tekanan
darah tinggi.

(b) Apakah alat yang digunakan untuk mengukur tekanan darah?
(c) Nyatakan perbezaan antara tekanan sistolik dengan tekanan diastolik.

Cabar Minda

7. Azni berumur 27 tahun. Dia mendapati suhu badannya tidak konsisten. Adakah Azni boleh
menggunakan termometer rektal bagi menyukat suhu badannya?

8. Jisim badan berlebihan boleh meningkatkan risiko mendapat penyakit serius yang lain.

(a) Nyatakan lima penyakit serius yang boleh terjadi sekiranya anda mempunyai masalah
jisim badan berlebihan.

(b) Nur Antasya mempunyai jisim badan berlebihan. Sekiranya anda pakar pemakanan yang
sedang merawatnya, nyatakan nasihat yang akan anda berikan kepadanya.

9. Maklumat di bawah menunjukkan senarai makanan sarapan pagi yang dijual
di kantin sekolah.

Sandwic telur Bihun goreng dan telur Nasi lemak dan ayam
goreng goreng berempah

Marissa sedang berusaha untuk menurunkan berat badan. Makanan yang manakah sesuai
diambil oleh Marissa untuk bersarapan? Wajarkan jawapan anda.

48

TEMA Penyenggaraan dan

2 Kesinambungan Hidup

• Apakah yang
anda tahu tentang
Teknologi Hijau?

• Adakah selamat
untuk kita makan
makanan yang
telah termodifikasi
secara genetik?

• Apakah sistem badan
yang menyokong
badan dan melindungi
organ dalaman kita?

• Bagaimanakah
tumbuhan dapat
tumbuh tegak
melawan graviti?

• Apakah hormon?

49

Bab

4 Teknologi Hijau dalam
Melestarikan Alam

Kata Kunci

Teknologi Hijau
Isu sosiosaintifik
Aplikasi Teknologi Hijau

50

Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam Bab 4

Apakah maksud Teknologi Hijau?
Apakah sektor dalam Teknologi Hijau?
Bagaimanakah Teknologi Hijau diaplikasikan
dalam kehidupan kita?

Rencana Sains

kttepeeaeKElnenlneearradkanamsgtegedraarK,ikeakiciedraataadaianntaharrudaniaintpenkyuhkaea.r.iedAnajdarandaeautebtnraairiaapraHtsalaaeaoidncrhjlioaaa,ykrnmuaM.etnKnoaagedhntraetaekhirkdteaaaaanarlkedianluemekynrkeaaettrnaumreginktkbabmhmeseibjeoreaasnlnuaisgfgrkaigagamtelunmarenahaneakskgskkaergaaparunnekntmeaakoatonr

Anda akan belajar tentang:

kelestarian alam sekitar
sektor tenaga
sektor pengurusan sisa dan air sisa
sektor pertanian dan perhutanan
sektor pengangkutan
Teknologi Hijau dan kehidupan

51

4.1 Kelestarian Alam Sekitar

Kemajuan teknologi dan pembangunan secara holistik pada
era ini banyak memudahkan dan mempercepat pelbagai
urusan manusia kini. Namun, kemajuan teknologi
juga membawa kesan yang buruk kepada alam sekitar.
Contohnya, peningkatan pencemaran alam sekitar dan
pengurangan sumber alam sekitar.
Menyedari hakikat yang berlaku terhadap
alam sekitar ketika ini, pelbagai inisiatif telah
diperkenalkan bagi mengembalikan semula
kesedaran manusia terhadap kelestarian alam sekitar.
Segala usaha dan inisiatif yang dijalankan ini dikenali
sebagai Teknologi Hijau.

Konsep Teknologi Hijau Gambar foto 4.1 Konsep Teknologi Hijau

Teknologi Hijau ialah pembangunan dan aplikasi produk, peralatan serta sistem untuk memelihara
alam sekitar dan alam semula jadi serta meminimumkan atau mengurangkan kesan negatif daripada
aktiviti manusia.

Kepentingan:
• mengatasi masalah kemusnahan alam sekitar
• mengurangkan pengeluaran karbon
• meningkatkan tahap kesihatan dan kehidupan manusia
• menjimatkan penggunaan sumber asli negara dengan menggunakan sumber tenaga boleh baharu

Kenderaan tenaga solar digunakan Sumber tenaga boleh baharu
bagi mengurangkan penggunaan digunakan bagi menjana tenaga
bahan api fosil

Gambar foto 4.2 Contoh-contoh Teknologi Hijau dalam kehidupan 4.1.1
52

Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam Bab 4

Menghubung Kait Kecekapan Tenaga dengan Teknologi Hijau

Bagi menjayakan Teknologi Hijau di negara kita, Dasar Teknologi Hijau Kebangsaan telah
dilancarkan pada Julai 2009. Apakah tonggak yang terdapat dalam dasar tersebut? Mari kita lihat
nota di bawah:

Terdapat empat tonggak utama yang menguatkan Dasar Teknologi Hijau
Kebangsaan, iaitu:
• tenaga – mempromosikan kecekapan tenaga dan mencari

ketidakbergantungan tenaga
• alam sekitar – meminimumkan kesan negatif dan memulihara alam sekitar
• ekonomi – menambah ekonomi negara melalui penggunaan teknologi
• sosial – meningkatkan kualiti hidup untuk semua

Jika kita lihat keempat-empat tonggak di atas, jelaslah Negaraku
bahawa Teknologi Hijau amat menekankan aspek kecekapan
tenaga. Masihkah anda ingat tentang topik kecekapan tenaga yang
anda pelajari semasa di Tingkatan 3? Kecekapan tenaga ialah
penggunaan tenaga yang kurang bagi menjalankan sesuatu kerja
pada kadar yang sama atau lebih tanpa menjejaskan keselesaan atau
hasil yang diingini.

Apabila kecekapan tenaga diutamakan di dalam sesebuah Indeks Bangunan Hijau
negara melalui pengamalan Teknologi Hijau, maka: (GBI) ialah sistem
(a) penjimatan sumber tenaga dapat dipertingkatkan penarafan yang diberikan
(b) ekonomi negara juga akan semakin kukuh dan kita juga dapat kepada bangunan yang
mempunyai ciri-ciri mesra
mengurangkan pembaziran alam. Masjid Raja Haji
(c) sisa-sisa buangan dapat ditukarkan kepada suatu bentuk tenaga Fi Sabilillah di Cyberjaya
merupakan masjid
boleh baharu yang lebih bersih dan selamat pertama di Malaysia
yang menerima
Malaysia sangat menyokong dan memberikan komitmen pengiktirafan ini.
sepenuhnya dalam melestarikan kecekapan tenaga. Antara inisiatif dan
usaha yang dijalankan ke arah pelaksanaan kecekapan tenaga adalah: INFORMASI
• label kecekapan tenaga bagi kelengkapan Masjid ‘Hijau’ Pertama
elektrik (Rajah 4.1)
• Indeks Bangunan Hijau di Malaysia
(Green Building Index) Lebih Banyak Bintang http://bukutekskssm.my/
Lebih Jimat Tenaga
Sains/T4/Hlm53
More Stars
More Energy Saving 53

• kempen teknologi cekap tenaga PENGGUNAAN TENAGA
ENERGY CONSUMPTION

• kempen penggunaan tenaga Jenis peralatan Jenama dan
elektrik berasaskan Model
sumber solar 5
5
• kempen kesedaran terhadap Penggunaan Tenaga Purata Setahun
pengguna melalui amalan Average Energy Consumption Per Year

Produk Ini MenggunXaXkXankkww%jh Kurang Tenaga
Daripada Produk Biasa

This Product Consumes % Less Energy
Than An Average Product

Diuji Mengikut / Tested According to xxx

www.st.gov.my

Energy Commission

penjimatan tenaga Rajah 4.1 Label cekap tenaga

4.1.2

Sektor dalam Teknologi Hijau

Teknologi Hijau telah dibahagikan kepada beberapa sektor supaya pelaksanaannya lebih berfokus.
Mari kita kenal pasti setiap sektor yang terlibat dalam Teknologi Hijau ini.
Sektor Tenaga
– Memfokuskan penggunaan tenaga

alternatif yang lebih bersih, bebas karbon
serta dapat menggantikan penggunaan
bahan api fosil. Antara contoh tenaga
alternatif ialah tenaga boleh baharu
seperti hidroelektrik, solar dan angin.

Sektor Pertanian dan Perhutanan
– Berfokus kepada pengawalan

kadar gas karbon dioksida di
dalam udara melalui pertanian
dan perhutanan. Sektor ini juga
menekankan penjagaan nutrien
tanah serta penambahbaikan
pengamalan penanaman.

Sektor Pengangkutan Sektor Pengurusan Sisa dan Air Sisa
– Berfokus kepada penambahbaikan – Memfokuskan usaha untuk meminimumkan

prasarana pengangkutan yang lebih pembuangan sisa dan air sisa ke persekitaran
bersih, bahan bakar kenderaan dan dengan cara mengolah sisa atau air sisa
pengangkutan awam menjadi sesuatu yang baharu seperti
54 baja kompos.

4.1.3

Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam Bab 4

Sektor Bangunan
– Berfokus kepada pembinaan Bangunan Hijau, seperti
Bangunan Berlian, iaitu ibu pejabat Suruhanjaya
Tenaga yang menekankan aspek-aspek seperti
penelitian kualiti yang baik terhadap alam sekitar
dan bangunan, penggunaan bahan binaan hijau,
penggunaan tenaga dan
air yang cekap serta
pengurusan sisa Bangunan Berlian
pepejal yang baik. http://bukutekskssm.
my/Sains/T4/Hlm55

INFORMASI

Sektor Perindustrian dan Pembuatan
– Berfokus kepada program kecekapan

tenaga dan pengurusan tenaga bagi
mengurangkan kesan-kesan negatif
seperti kesan rumah hijau, jerebu
dan hujan asid.

Sektor Teknologi Maklumat 55
dan Komunikasi (TMK)
– Berfokuskan pengamalan TMK

hijau dalam pembuatan, reka
bentuk, penggunaan serta pelupusan
peralatan komputer. Pengamalan
TMK hijau bertujuan untuk
mengurangkan penggunaan bahan
berbahaya dengan menggunakan
bahan terbiodegradasi serta
menjimatkan tenaga.

Gambar foto 4.3 Sektor-sektor dalam Teknologi Hijau

Praktis Formatiiff 4.1

1. Apakah yang dimaksudkan dengan Teknologi Hijau?
2. Nyatakan dua kepentingan kecekapan tenaga.
3. Nyatakan sektor-sektor yang terdapat dalam Teknologi Hijau.

4.1.3

4.2 Sektor Tenaga

Isu Sosiosaintifik

Kadar pertambahan penduduk yang pesat menyebabkan berlakunya peningkatan dalam segala
keperluan hidup. Perkara ini telah memberikan kesan secara langsung terhadap alam sekitar
dan alam semula jadi sehingga berlaku pelbagai isu sosiosaintifik. Isu sosiosaintifik ialah
masalah terbuka yang merupakan isu sosial kontroversi yang boleh dikaitkan dengan sains dan
menekankan aplikasi moral dan saintifik kepada situasi dunia sebenar. Rajah 4.2 menunjukkan
beberapa isu sosiosaintifik berkaitan dengan alam sekitar yang berlaku pada hari ini.

Pemanasan global

Pencemaran
udara

Penebangan
hutan

Pembuangan sisa
tidak terancang

Pencemaran air

Rajah 4.2 Isu sosiosaintifik berkaitan alam sekitar
Isu sosiosaintifik timbul disebabkan oleh aktiviti yang dilakukan oleh manusia. Kesan
daripada aktiviti-aktiviti manusia menyebabkan fenomena perubahan iklim akibat pembebasan
gas rumah hijau. Kesan rumah hijau mengakibatkan kemarau, banjir kilat, peningkatan suhu
Bumi, ribut taufan dan kemusnahan biodiversiti.

56
4.2.1

Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam Bab 4

Isu Sosiosaintifik dalam Sektor Tenaga

Mari kita lihat dengan lebih terperinci berkenaan isu sosiosaintifik dalam sektor tenaga.

Penggunaan sumber tenaga tidak boleh
baharu seperti petroleum, arang batu dan
gas asli meningkat setiap tahun mengikut
kadar keperluan setiap negara di dunia.
Jika keadaan ini berterusan, tidak mustahil
sumber bahan api fosil akan habis.

Pembakaran sumber bahan api fosil
menghasilkan gas rumah hijau seperti
karbon dioksida yang banyak dan hal ini
menyebabkan berlakunya pemanasan global
yang semakin kritikal.

Kesan pembakaran bahan api fosil juga
menyumbang kepada perubahan iklim
yang ekstrem sehingga menyebabkan
berlakunya kemarau panjang dan
pelbagai lagi bencana alam.

Gambar foto 4.4 Isu sosiosaintifik dalam sektor tenaga

... ... Pembentangan Hasil Sendiri

Aktiviti 4.1

Tujuan: Memahami isu sosiosaintifik dalam sektor tenaga. PAK21

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Buat pembacaan aktif dan bincangkan:
(a) isu sosiosaintifik dalam sektor tenaga
(b) faktor yang menyumbang kepada isu sosiosaintifik dalam sektor tenaga
(c) aplikasi Teknologi Hijau bagi menyelesaikan isu sosiosaintifik dalam sektor tenaga
3. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda dengan menggunakan persembahan multimedia.

57

4.2.2

Aplikasi Teknologi Hijau dalam Menangani Isu Sosiosaintifik
Sektor Tenaga

Sektor tenaga menitikberatkan beberapa perkara memandangkan sektor ini merupakan sektor
yang paling utama dalam Teknologi Hijau. Dua perkara yang dititikberatkan dalam Teknologi
Hijau bagi menangani isu sosiosaintifik berkaitan dengan sektor tenaga ialah:
(a) cara tenaga itu dijanakan atau dibekalkan
(b) kecekapan penggunaan dan agihan tenaga yang dihasilkan
Mari kita lihat Rajah 4.3 yang menunjukkan beberapa contoh tenaga boleh baharu yang
boleh dibangunkan untuk menggantikan penggunaan bahan api fosil.

Negaraku

Empangan Kenyir di Sumber tenaga angin
Terengganu merupakan merupakan sumber tenaga
empangan hidroelektrik
terbesar di Semenanjung bersih yang boleh
Malaysia. Empangan menggantikan penggunaan
ini mengawal limpahan
air banjir serta menjana sumber bahan api fosil
tenaga elektrik di pada masa hadapan.
negara kita.

Sumber tenaga hidro Rajah 4.3 Aplikasi Teknologi Hijau dalam sektor tenaga
merupakan sumber
tenaga boleh baharu yang 4.2.3
kini menjadi antara sumber
tenaga utama dunia

untuk penjanaan
tenaga elektrik.
58

Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam Bab 4

Berdasarkan Teknologi Hijau, dengan memperkasakan penggunaan tenaga boleh baharu ini,
kita dapat mengurangkan kandungan gas karbon dioksida di dalam udara. Hal ini secara tidak
langsung dapat mengurangkan kesan rumah hijau dan juga perubahan iklim yang membawa
kepada masalah-masalah yang dibincangkan seperti di muka surat 57.
Selain penggunaan tenaga boleh baharu, kempen amalan kecekapan tenaga secara holistik
yang turut disarankan dalam pelaksanaan Teknologi Hijau sedikit sebanyak telah memberikan
kesedaran kepada pengeluar barang elektrik supaya menghasilkan peralatan yang cekap
penggunaan tenaganya.
Pengguna juga disaran supaya berjimat cermat dalam penggunaan tenaga elektrik.
Antaranya seperti menutup suis peralatan elektrik apabila tidak digunakan, menetapkan suhu
penyaman udara di rumah dan pejabat pada 24°C − 25°C serta menggunakan peralatan elektrik
cekap tenaga.

Sumber tenaga solar
juga merupakan antara
sumber tenaga boleh baharu
yang berpotensi dibangunkan
memandangkan Malaysia
menerima cahaya matahari

yang mencukupi
sepanjang tahun.

Sumber tenaga geoterma
juga menjadi tenaga alternatif

yang sesuai menggantikan
penggunaan bahan api fosil.
Namun, faktor geografi yang
sesuai menjadi keutamaan

sumber ini.

Air panas Air sejuk

4.2.3 59

Praktis Formatiiff 4.2

1. Nyatakan tiga isu sosiosaintifik yang berkaitan dengan sektor tenaga.
2. Apakah langkah-langkah yang perlu diambil bagi menjimatkan penggunaan tenaga?

4.3 Sektor Pengurusan Sisa dan Air Sisa

Isu Sosiosaintifik dalam Sektor Pengurusan Sisa dan Air Sisa

Pada era serba moden ini, masyarakat perlu lebih peka dalam menguruskan sisa pepejal serta air
sisa. Hal ini demikian kerana perubahan gaya hidup dan sosio budaya, peningkatan prasarana
dan ekonomi serta pertambahan bilangan penduduk dunia telah meningkatkan pembuangan sisa
pepejal dan air sisa. Mari kita lihat dengan lebih terperinci berkenaan isu ini.

Kumbahan, sisa kimia Penjanaan, pengurusan
serta sampah sarap yang dan penguraian sisa pepejal
dibuang ke sungai dan
laut telah mengganggu menyumbang kepada
peningkatan gas rumah
ekosistem sungai hijau. Hal ini menyebabkan
dan lautan serta
kawasan berhampiran. berlaku perubahan
iklim dunia.

Sisa makanan yang Kira-kira 268 juta tan
tidak dilupuskan kertas dihasilkan setahun.
dengan baik Bagi menghasilkan 1 tan
menyebabkan kertas sahaja, kita memerlukan
pencemaran
alam sekitar. 2 hingga 4 tan batang
kayu. Kertas juga menjadi

penyumbang utama
sisa pepejal.

Gambar foto 4.5 Isu sosiosaintifik dalam sektor pengurusan sisa dan air sisa
60

4.3.1

... ... Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam Bab 4

Aktiviti 4.2 Pembentangan Hasil Sendiri

Tujuan: Memahami isu sosiosaintifik dalam sektor pengurusan sisa dan air sisa. PAK21

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Kumpulkan maklumat dan bincangkan:
(a) isu sosiosaintifik dalam sektor pengurusan sisa dan air sisa
(b) faktor yang menyumbang kepada isu sosiosaintifik dalam sektor pengurusan sisa dan air sisa
(c) aplikasi Teknologi Hijau bagi menyelesaikan isu sosiosaintifik dalam sektor pengurusan sisa dan

air sisa
3. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda dengan menggunakan persembahan multimedia.

Aplikasi Teknologi Hijau dalam Menangani Isu Sosiosaintifik
Sektor Pengurusan Sisa dan Air Sisa

Aplikasi Teknologi Hijau telah berjaya menyediakan satu platform yang efektif dalam mengurus
sisa dan air sisa. Kesan rumah hijau berjaya dikurangkan secara efisien dan secara tidak langsung
penjimatan kos dapat dilakukan. Mari kita lihat amalan Teknologi Hijau diaplikasikan untuk
mengurus sisa dan air sisa.

Pencegahan dan pengurangan Pengasingan dan kitar semula
• Pengguna digalakkan untuk meminimumkan • Pihak kerajaan telah menggalakkan

penggunaan kertas dengan mengguna semula pengasingan sisa rumah sejak tahun
kertas-kertas terpakai atau menggunakan kertas 2015. Melalui pengasingan ini, kita dapat
apabila betul-betul diperlukan sahaja. mengurangkan pembuangan bahan kitar
• Pengguna dinasihatkan supaya menyediakan semula, di samping mengurangkan sisa
makanan untuk isi rumah mengikut keperluan pepejal di tapak pelupusan.
supaya mengelakkan pembaziran makanan.
Tolak, Kurangkan, Guna Semula, Kitar Semula
Rawatan dan pemprosesan (proses biologi) dan Pemulihan (5R)
• Proses rawatan biologi ke atas sisa pepejal • Konsep 5R, iaitu Tolak, Kurangkan, Guna

membolehkan sisa-sisa tersebut diubah kepada Semula, Kitar Semula dan Pemulihan (Refuse,
bahan organik yang bermanfaat seperti Reduce, Reuse, Recycle, Recovery) telah
baja organik. diperkenalkan bagi menggantikan konsep
• Pemprosesan yang dijalankan kepada sisa pepejal 3R sebelum ini. Penambahan dua ‘R‘ pada
ini juga mampu menjadikan sisa ini sebagai peringkat permulaan dan terakhir, iaitu ‘tolak‘
sumber utama dalam tenaga boleh baharu dan ‘pemulihan‘ bertujuan untuk mencapai
(biojisim) yang mampu menggantikan bahan api sisa sifar. Bagaimanakah anda boleh
fosil sebagai bahan bakar. mengamalkan konsep 5R di rumah?

Praktis Formatiiff 4.3

1. Nyatakan dua isu sosiosaintifik dalam sektor pengurusan sisa dan air sisa.
2. Nyatakan dua cara bagi menangani permasalahan dalam sektor pengurusan sisa dan air sisa.

61

4.3.2

4.4 Sektor Pertanian dan Perhutanan

Isu Sosiosaintifik dalam Sektor Pertanian
dan Perhutanan

Peningkatan kepadatan penduduk serta perubahan taraf hidup merupakan antara
faktor yang menyumbang kepada permintaan tinggi terhadap kawasan penempatan
baharu, bekalan makanan yang mencukupi, serta hubungan laluan pengangkutan
yang baik. Jika kita lihat sekali imbas, seolah-olah perkara ini tidak menjadi masalah
yang besar kepada kita malah memudahkan kehidupan kita. Tahukah anda, semua
ini boleh menjadi satu bencana yang dahsyat kepada kita seandainya perkara ini tidak
dikawal dan diselia dengan baik.

Banyak kawasan hutan dan
pokok-pokok balak ditebang
bagi pembukaan tanah sama ada
untuk tujuan penempatan atau
pertanian. Jika tidak dikawal dan
dibendung dari awal, perkara ini
boleh menyebabkan berlakunya
kejadian tanah runtuh, banjir besar
dan kepupusan flora dan fauna.

Penerokaan hutan Pembakaran terbuka
yang berleluasa akan yang dilakukan oleh para
mengganggu kitaran gas di petani di kawasan ladang
Bumi. Hal ini merujuk kepada mereka boleh menyebabkan
hutan merupakan ‘peparu Bumi’. berlakunya jerebu yang teruk.
Penukaran gas karbon dioksida Keadaan yang berlarutan ini
kepada gas oksigen boleh menjejaskan kualiti udara
hanya berlaku semasa
tumbuhan menjalankan di seluruh negara
proses fotosintesis. dan negara jiran.

Gambar foto 4.6 Isu sosiosaintifik dalam sektor pertanian dan perhutanan
62

4.4.1

Permintaan yang Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam Bab 4
tinggi terhadap perabot, Kejadian tanah runtuh
serta penggunaan kertas
tanpa kawalan menyebabkan yang berlaku di Lebuhraya
penebangan hutan dilakukan Kuala Lumpur-Karak pada
dengan berleluasa kerana kertas 11 November 2015 dipercayai

dan perabot berasal berpunca daripada
daripada pokok. pembalakan yang tidak

Penggunaan racun terkawal di Hutan
serangga dan baja kimia yang Lipur Lentang.
berleluasa oleh para petani telah
menyebabkan tanah tanaman Bahan kimia yang
tercemar. Contohnya, keasidan diserap oleh tanah juga akan
tanah meningkat menyebabkan
mengalir ke dalam sungai
tanah itu tidak sesuai lagi yang berhampiran.
untuk pertanian. Hal ini menyebabkan
pencemaran air di
4.4.1
sungai-sungai tersebut.
63

... ... Pembentangan Hasil Sendiri

Aktiviti 4.3

Tujuan: Memahami isu sosiosaintifik dalam sektor pertanian dan perhutanan. PAK21

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Kumpulkan maklumat dan bincangkan:
(a) isu sosiosaintifik dalam sektor pertanian dan perhutanan
(b) faktor yang menyumbang kepada isu sosiosaintifik dalam sektor pertanian dan perhutanan
(c) aplikasi Teknologi Hijau bagi menyelesaikan isu sosiosaintifik dalam sektor pertanian

dan perhutanan
3. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda dengan menggunakan persembahan multimedia.

Aplikasi Teknologi Hijau dalam Menangani Isu Sosiosaintifik
Sektor Pertanian dan Perhutanan

Kita telah melihat beberapa isu sosiosaintifik dalam sektor pertanian dan perhutanan. Oleh itu,
pelbagai langkah telah diperkenalkan melalui Teknologi Hijau untuk membantu memulihkan
semula hutan yang sedia ada dan pada masa yang sama menjaga hasil pertanian.

Kerjaya Sains Merawat dan memproses
kembali sisa-sisa pertanian
Renjer Hutan untuk dijadikan baja kompos
Seorang renjer hutan perlu merupakan amalan Teknologi
mengawal dan menyelaras Hijau yang mampu mengawal
kerja-kerja pembangunan keseimbangan alam semula jadi.
hutan, penguatkuasaan
operasi kilang dan Penanaman semula
pencerobohan hutan pokok-pokok boleh
rekreasi di bawah jagaannya. membantu mengekalkan
Renjer hutan juga perlu spesies yang sedia ada.
menyemak dan memantau
lesen operasi hutan untuk
industri berasaskan kayu
serta menguatkuasakan
undang-undang perhutanan
dan mengambil tindakan
apabila perlu.

Aktiviti pembalakan perlu dikawal supaya sumber hutan
terpelihara. Selain itu, wartakan banyak lagi kawasan hutan
simpan supaya ekosistem di hutan kekal dan seimbang.

Gambar foto 4.7 Aplikasi Teknologi Hijau dalam sektor pertanian dan perhutanan
64

4.4.2

Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam Bab 4

Praktis Formatiiff 4.4

1. Bagaimanakah kejadian tanah runtuh dan banjir lumpur boleh berlaku?
2. Nyatakan kesan penggunaan baja kimia yang berlebihan dalam pertanian.
3. Nyatakan dua kaedah yang boleh mengurangkan penebangan pokok di hutan.

4.5 Sektor Pengangkutan

Sektor pengangkutan merupakan antara sektor utama dalam Teknologi Hijau. Sektor ini
merupakan antara penyumbang terbesar kepada pencemaran udara. Mari kita lihat isu-isu dalam
sektor ini dengan lebih dekat.

Asap kenderaan yang dikeluarkan mengandungi gas-gas
seperti karbon dioksida dan karbon monoksida.
Kedua-dua gas ini merupakan gas rumah hijau.
Kehadiran gas-gas ini di dalam udara menyebabkan
kesan rumah hijau yang menyumbang kepada perubahan
iklim yang mendadak.

95% kenderaan bermotor yang digunakan pada hari Laman Sejarah
ini menggunakan petrol dan diesel. Petrol dan diesel
diperoleh daripada petroleum. Kira-kira 60% petroleum Pada Julai 1954,
di dunia digunakan dalam sektor pengangkutan. Oleh telah berlaku satu
itu, petroleum yang merupakan sumber tenaga tidak pencemaran udara
boleh baharu akan habis digunakan. yang dahsyat di
bandar raya Los
4.5.1 Angeles. Seluruh
ruang udara kawasan
itu diliputi asbut
fotokimia yang
terbentuk apabila
nitrogen oksida dan
hidrokarbon daripada
asap kenderaan
bercampur dengan
udara dengan
sinar ultraungu
daripada Matahari.

65

Gas-gas berbahaya yang
dikeluarkan bersama asap
kenderaan juga boleh
menyebabkan berlakunya hujan
asid. Hujan asid yang berlaku
boleh memusnahkan tumbuhan,
mengakis binaan seperti konkrit,
besi dan juga tayar kenderaan.

Gambar foto 4.8 Isu sosiosaintifik dalam sektor pengangkutan Pembentangan Hasil Sendiri

... ...

Aktiviti 4.4

Tujuan: Memahami isu sosiosaintifik dalam sektor pengangkutan. PAK21

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Kumpulkan maklumat dan bincangkan:
(a) isu sosiosaintifik dalam sektor pengangkutan
(b) faktor yang menyumbang kepada isu sosiosaintifik dalam sektor pengangkutan
(c) aplikasi Teknologi Hijau bagi menyelesaikan isu sosiosaintifik dalam sektor pengangkutan
3. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda menggunakan persembahan multimedia.

Aplikasi Teknologi Hijau dalam Menangani Isu Sosiosaintifik
Sektor Pengangkutan

Isu-isu yang berlaku dalam sektor pengangkutan memerlukan kesedaran semua pihak secara
holistik. Melalui Teknologi Hijau, usaha-usaha untuk mencegah pencemaran udara serta menjamin
kelestarian hidup dapat dilaksanakan dengan baik. Mari kita lihat antara langkah dan usaha dalam
Teknologi Hijau.

Pengangkutan Hijau Kenderaan
Pengangkutan hijau ialah individu
sebarang bentuk pengangkutan
mesra alam yang membebaskan gas penumpKaenngdebrearaknumpulan
rumah hijau pada kadar yang amat Teksi
minimum atau tidak membebaskan gas
rumah hijau seperti kenderaan yang Kenderaan perkhidmatan
menggunakan sumber tenaga boleh
baharu. Antara bentuk pengangkutan Pengangkutan awam
hijau ialah berjalan kaki, berbasikal
dan menggunakan kenderaan hijau. Basikal

66 Pejalan kaki
Mod pengangkutan hijau

4.5.1
4.5.2

Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam Bab 4

Penciptaan kenderaan
Gas Asli (NGV)

Kenderaan Gas Asli
menggunakan sama ada gas
asli cecair (LNG) atau gas asli
mampat (CNG). Kini, kenderaan
yang menggunakan petrol boleh
diubah suai untuk penggunaan

LNG atau CNG.

Penggunaan bahan api bio
sebagai pengganti petroleum

Bahan api bio telah mula digunakan
di Malaysia. Bahan api bio ini

merupakan sumber alternatif yang
merujuk kepada metil ester asid lemak

yang dihasilkan daripada minyak
sayuran serta lemak haiwan. Ternyata,

sumber tenaga ini merupakan
sumber boleh baharu dan lebih

mesra alam.

Galeri Gambar foto 4.9 Aplikasi Teknologi Hijau dalam sektor pengangkutan

Sains

Kerajaan negeri Melaka amat
komited dalam mengaplikasikan
Teknologi Hijau di negerinya.
Melaka mula menggunakan
bas elektrik untuk mengangkut
penumpang di sekitar bandar
raya. Layari laman web di
bawah atau imbas kod QR
untuk mengetahui bas elektrik di
Melaka dengan lebih lanjut.

Bas Elektrik di Melaka
http://bukutekskssm.my/
Sains/T4/Hlm67

INFORMASI

4.5.2 67

Praktis Formatiiff 4.5

1. Nyatakan kesan jika jumlah kenderaan yang menggunakan bahan api fosil semakin meningkat.

2. Bahan api bio merupakan yang dihasilkan daripada
dan .

4.6 Teknologi Hijau dan Kehidupan

Peranan Individu dalam Menangani Fenomena
Pemanasan Global dan Perubahan Iklim dalam
Mengurangkan Jejak Kaki Karbon

Isu pemanasan global dan perubahan iklim yang mendadak Air Pengeluaran
semakin hangat diperkatakan di seluruh dunia. Kesan CO2 asap
yang amat dahsyat daripada pemanasan global ini bakal
menanti kita semua seandainya seluruh masyarakat dunia
masih belum menyedari kesan kemajuan yang pesat tanpa Bahan
menghiraukan alam semula jadi di sekeliling kita. Oleh itu, api Elektrik

apakah yang perlu kita lakukan untuk menangani isu ini? Pengangkutan

Tanpa kita sedar, aktiviti-aktiviti yang kita lakukan Gas
setiap hari telah menyebabkan peningkatan jejak kaki
karbon. Jejak kaki karbon ialah jumlah gas rumah hijau,
iaitu karbon dioksida yang dibebaskan daripada Imbangan karbon
aktiviti-aktiviti manusia seperti asap kenderaan,
pembakaran terbuka dan pembakaran bahan api fosil Kitar
semula

(Rajah 4.4). Oleh itu, kita perlulah mengaplikasikan Sisa
Teknologi Hijau dalam kehidupan supaya kita dapat
mengurangkan pembebasan gas karbon dioksida ke
persekitaran sekali gus mengurangkan jejak kaki karbon.
Rajah 4.4 Jejak kaki karbon

INFORMASI Menuju ke Arah
Kehidupan Tanpa Karbon

http://bukutekskssm.my/
Sains/T4/Hlm68

Gambar foto 4.10 Murid-murid
sekolah mengambil bahagian
dalam pameran inovasi reka
bentuk bandar hijau sempena
Persidangan dan Pameran
Antarabangsa Teknologi Hijau
dan Produk Eko (IGEM) di
Kuala Lumpur

68
4.6.1

Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam Bab 4

Aktiviti 4.5 Projek STEM

Tujuan: Melaksanakan kempen kesedaran melalui Internet tentang isu berkaitan dengan cara
menangani fenomena pemanasan global dan perubahan iklim.
Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan untuk mengkaji pernyataan yang berikut:

Fenomena pemanasan global dan perubahan iklim sedang melanda dunia kita sekarang dan
perlu diberi perhatian yang serius. Fenomena tersebut telah mengakibatkan banyak kesan
melampau kepada Bumi. Maka, adalah penting bagi kita mengurangkan masalah ini dengan
mengaplikasikan pengetahuan tentang Teknologi Hijau demi memastikan kelestarian alam
kepada generasi akan datang.
2. Bincang dan cari maklumat yang berkaitan di dalam majalah ilmiah atau laman web.
3. Reka cipta satu kempen kesedaran atas talian bagi menangani fenomena pemanasan global dan
perubahan iklim demi kelestarian hidupan di Bumi.

Praktis Formatiiff 4.6

1. Rajah di bawah menunjukkan aktiviti yang dilakukan oleh Mariam dan ayahnya.


Apakah kebaikan aktiviti yang dilakukan oleh mereka? Jelaskan jawapan anda menggunakan
konsep Teknologi Hijau.

2. Pada pandangan anda, apakah kesan kepada alam sekitar apabila kita mengamalkan
Teknologi Hijau?

69

4.6.1

70 Ru mu sa n

TEKNOLOGI HIJAU DALAM MELESTARIKAN ALAM Definisi Teknologi Hijau
Isu sosiosaintifik
Sektor-sektor dalam Teknologi Hijau

Sektor Tenaga Sektor Pengurusan Sektor Pertanian Sektor
Sisa dan Air Sisa dan Perhutanan Pengangkutan

Isu Sosiosaintifik Isu Sosiosaintifik Isu Sosiosaintifik Isu Sosiosaintifik
• Penggunaan sumber • Pembuangan sisa • Penerokaan hutan • Pertambahan

tenaga tidak yang tidak terancang secara tidak terkawal bilangan kenderaan
boleh baharu • Pembebasan gas • Penggunaan racun • Penghasilan asap
• Pembakaran bahan
api fosil rumah hijau serangga dan kenderaan yang
baja kimia mengandungi
Aplikasi Aplikasi gas berbahaya
Teknologi Hijau Teknologi Hijau Aplikasi
Teknologi Hijau Aplikasi
• Sumber tenaga • Amalan 5R Teknologi Hijau
boleh baharu • Rawatan biologi dan • Kitar semula
• Penggunaan • Amalan mod
• Kecekapan tenaga pemprosesan sisa kenderaan hijau
baja kompos
• Penanaman semula • Penggunaan bahan
api bio

Sektor Pembuatan Sektor Bangunan Sektor Teknologi
dan Industri Maklumat dan

Komunikasi

Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam Bab 4

Refleksi Kendiri

Selepas mempelajari bab ini, anda dapat:
4.1 Kelestarian Alam Sekitar

Mendefinisikan dan mewajarkan Teknologi Hijau dalam kehidupan.
Menghubung kait kecekapan tenaga dengan Teknologi Hijau.
Mengenal pasti sektor dalam Teknologi Hijau.
4.2 Sektor Tenaga
Memerihalkan isu sosiosaintifik.
Menerangkan isu sosiosaintifik dalam sektor tenaga.
Mewajarkan aplikasi Teknologi Hijau dalam menangani isu sosiosaintifik sektor tenaga.
4.3 Sektor Pengurusan Sisa dan Air Sisa
Menerangkan isu sosiosaintifik dalam sektor pengurusan sisa dan air sisa.
Mewajarkan aplikasi Teknologi Hijau dalam menangani isu sosiosaintifik sektor pengurusan
sisa dan air sisa.
4.4 Sektor Pertanian dan Perhutanan
Menerangkan isu sosiosaintifik dalam sektor pertanian dan perhutanan.
Mewajarkan aplikasi Teknologi Hijau dalam menangani isu sosiosaintifik sektor pertanian
dan perhutanan.
4.5 Sektor Pengangkutan
Menerangkan isu sosiosaintifik dalam sektor pengangkutan.
Mewajarkan aplikasi Teknologi Hijau dalam menangani isu sosiosaintifik sektor pengangkutan.
4.6 Teknologi Hijau dan Kehidupan
Mewajarkan peranan setiap individu dalam menangani fenomena pemanasan global dan
perubahan iklim dalam mengurangkan jejak kaki karbon.

Praktis Sumatif 4 Soalan Objektif
http://bukutekskssm.
1. Baca petikan di bawah. KUIZ my/Sains/T4/K4

Amalan Teknologi Hijau yang dicadangkan dalam Dasar Teknologi Hijau Kebangsaan
telah mula diterapkan dalam kalangan murid di sekolah. Kesedaran untuk melestarikan
alam sekitar melalui Teknologi Hijau seharusnya dididik dari awal usia.

Berdasarkan petikan di atas:

(a) apakah yang dimaksudkan dengan Teknologi Hijau?

(b) nyatakan empat tonggak utama dalam Dasar Teknologi Hijau Kebangsaan.

71

2. Pernyataan di bawah menjelaskan kecekapan tenaga.
Kecekapan tenaga ialah penggunaan tenaga yang kurang bagi menjalankan sesuatu kerja

pada kadar yang sama atau lebih tanpa menjejaskan keselesaan atau hasil yang diingini.
Berdasarkan pernyataan di atas:
(a) nyatakan kepentingan kecekapan tenaga dalam kehidupan kita.
(b) berikan satu amalan kecekapan tenaga yang boleh anda amalkan di rumah.
Jelaskan jawapan anda.
3. Pernyataan berikut ditampal di papan kenyataan sekolah.

Bagi memudahkan pelaksanaan
amalan Teknologi Hijau secara
holistik, beberapa sektor telah
diwujudkan supaya pelaksanaannya
lebih terarah dan berfokus.

(a) Nyatakan tiga sektor yang terdapat dalam Teknologi Hijau.
(b) Jelaskan setiap sektor yang dinyatakan dalam soalan 3(a).
4. Gambar foto 1 menunjukkan isu sosiosaintifik dalam sektor tenaga.

Gambar foto 1
(a) Nyatakan kesan isu di atas kepada alam sekitar.
(b) Cadangkan dua cara untuk menangani isu di atas menggunakan Teknologi Hijau.
(c) Nyatakan satu kelebihan menggunakan Teknologi Hijau untuk menangani isu di atas.
(d) Adakah anda bersetuju bahawa penggunaan Teknologi Hijau dalam kehidupan seharian

akan mengurangkan pencemaran alam sekitar?
Wajarkan jawapan anda.
72

Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam Bab 4
5. Baca pernyataan di bawah.

• Asap daripada kenderaan yang menggunakan bahan api fosil merupakan antara
penyumbang tertinggi kepada peningkatan karbon dioksida di dalam udara.

• Berlaku hujan asid sehingga memusnahkan hutan dan mengakis logam dan konkrit.
(a) Jelaskan sektor pengangkutan dalam amalan Teknologi Hijau.
(b) Terangkan dua langkah dalam sektor pengangkutan yang sesuai untuk menangani isu yang

dinyatakan di atas.

Cabar Minda

6. Azman seorang yang suka berkebun. Dia ingin menanam sawi di satu sudut rumahnya.
Namun, dia tiada bekas yang sesuai untuk bercucuk tanam.

Bantu Azman memikirkan cara memanfaatkan bahan yang boleh digunakan semula di
rumahnya untuk menyelesaikan masalahnya.

Anda boleh menggunakan lakaran berlabel untuk membantu jawapan anda.
Bahan-bahan:


Lakaran:



73

Bab

5 Genetik

Kata Kunci

DNA
Nukleotida
Kromosom
Kariotip
Mitosis
Meiosis
Alel dominan
Alel resesif
Hukum Mendel
Genotip
Fenotip
Mutasi

74

Genetik Bab 5

Apakah yang dimaksudkan dengan proses
pembahagian sel?
Benarkah ciri-ciri yang ada pada kita diwarisi
turun-temurun?
Apakah mutasi?
Bagaimanakah teknologi kejuruteraan genetik
memberikan kesan dalam kehidupan kita?

Rencana Sains

Bukti DNA

dtbDdedaAanrelrnanaatndmaymmganaaaakgbmniimtttdkeueuaeleknesnsmngva-gikkinbksiefg-yneotsaererpiptnekkemnenayrnsinanekiynkanpip.ghaaeesrnpmnaikdoyteaepiknandueos.arlaanahtrntaaoannn
DbdmpoNbuieleutkAerentkahdimitlniiapatKpDgutreaaeigNnpdntsayaAa-klyikdk.naeaeaDasjnmsanaNpgdptebAeiemalanaiynthnhjaoaeya.audninAtanegaajhsinbyhkdali.aulatiifDtahkoifDnna.otriNlegrjaseengAemnnaspdasilkkesaiykuarrabtiandhpiotecaoludeendlahekbgapheiamssasnpaatejnememdnnnkigepsjauaeneeylnnlgliaetaaig,hstlyuurai,aasnpisihkmsaeeabknDpbnaojauNendldtAeneatahanedntyakdgaadnuarihkieniptkenmiamntdgidausaaeaalnnnnpngbgsakadausihamnmtairappnheull

Anda akan belajar tentang:

pembahagian sel
pewarisan
mutasi
teknologi kejuruteraan genetik
variasi

75

5.1 Pembahagian Sel

Gen, Asid Deoksiribonukleik (DNA) dan Kromosom

Anda telah mempelajari sel dan pembahagian sel semasa di Tingkatan 1. Anda juga telah
mempelajari bahawa nukleus merupakan satu struktur dalam sel yang mengawal keseluruhan
aktiviti sel. Tahukah anda bahan apakah dalam nukleus yang mengawal proses pembahagian sel?

Sel

Nukleus
Nukleus mengandungi

kromosom.

Kromosom Rajah 5.1 Kromosom, gen dan DNA
Kromosom ialah struktur
bebenang halus yang terdiri 5.1.1
daripada asid nukleik dan
protein, panjang dan berlingkar
yang terletak di dalam nukleus.
Setiap kromosom mengandungi
satu molekul panjang DNA.

76

Genetik Bab 5

Model 3D DNA
Asid deoksiribonukleik atau DNA
(Deoxyribonucleic Acid) terdiri daripada
unit-unit asas yang dikenali sebagai
nukleotida. Setiap unit nukleotida terdiri
daripada tiga komponen iaitu gula
deoksiribosa, bes bernitrogen dan kumpulan
fosfat. DNA terdiri daripada dua rantai
polinukleotida yang berpintal antiselari antara
satu sama lain membentuk struktur yang
dikenali sebagai heliks ganda dua.

Gen Galeri Sains
Gen ialah unit asas pewarisan
yang menentukan ciri-ciri individu. Genetik adalah
Gen berfungsi mengawal ciri-ciri yang kajian mengenai gen,
diwarisi dalam organisma seperti pewarisan dan variasi
kebolehan menggulung lidah pada dalam organisma.
manusia, bentuk biji kacang pea dan
warna bulu pada kucing. Gen tersusun 77
sebagai segmen pada DNA di sepanjang

kromosom. Terdapat
beribu-ribu gen di dalam

satu molekul DNA.

5.1.1

Galeri Sains Kita boleh meringkaskan kaitan
antara ketiga-tiganya seperti
Struktur kromosom: dalam Rajah 5.2 di bawah ini.
Satu kromatid
C.H YEN

Sentromer Kromosom

Kromatid kembar DNA

Setiap kromosom Gen
mempunyai beberapa
jenis gen, iaitu sehingga Rajah 5.2 Kaitan antara kromosom, DNA dan gen
200 – 300 gen bagi Setiap spesies di dunia ini mempunyai bilangan kromosom yang
setiap kromosom. tetap. Sel soma yang normal mengandungi 46 kromosom. Setiap
kromosom wujud secara berpasangan mengikut bentuk dan
Satu gen yang saiz yang serupa. Pasangan kromosom ini dikenal sebagai
memprogramkan kromosom homolog. Kromosom homolog manusia boleh
warna kulit disusun berdasarkan bentuk dan saiznya. Rajah 5.3 menunjukkan
penyusunan kromosom homolog manusia. Susunan ini
Satu gen yang dipanggil kariotip.
memprogramkan
warna rambut

1 23 45 12 3 45

Kromosom 6 7 8 9 10 11 12 6 7 8 9 10 11 12
http://
INFORMASI bukutekskssm.my/
Sains/T4/Hlm78

13 14 15 16 17 18 13 14 15 16 17 18

19 20 21 22 XY 19 20 21 22 XX

KKaarriioottiipp lleellaakkii KKaariroiotitpipppeerreemmppuuaann

Rajah 5.3 Kariotip manusia
Di dalam sel manusia, kromosom boleh dibahagikan kepada
dua iaitu autosom dan kromosom seks. Autosom membawa gen
yang mengawal sifat seperti warna mata, kebolehan menggulung
lidah dan jenis rambut. Kromosom seks pula membawa gen yang
menentukan jantina sama ada lelaki atau perempuan.

78
5.1.1

Kromosom Genetik Bab 5

Kromosom seks Autosom Galeri Sains

Kromosom Kromosom Sel soma manusia
seks X seks Y mempunyai 46 kromosom
tetapi sel gamet manusia,
Rajah 5.4 Kromosom manusia iaitu sperma dan ovum,
hanya mempunyai
Mitosis dan Meiosis separuh bilangan
kromosom, iaitu
Bagaimanakah gen dapat diwarisi? Untuk mengetahui hal ini 23 kromosom.
dengan lebih lanjut, kita perlu memahami pembahagian sel
terlebih dahulu. Terdapat dua jenis pembahagian sel yang berlaku Galeri Sains
dalam sel, iaitu mitosis dan meiosis.
Mitosis ialah proses pembahagian sel yang membentuk Kanser berlaku apabila
dua sel anak yang seiras, dengan setiap satunya mengandungi pembahagian sel menjadi
bilangan kromosom dan kandungan bahan genetik yang sama tidak terkawal dan tidak
dengan sel induk. Mitosis berlaku dalam sel soma di dalam normal. Sel-sel akan
badan manusia dan haiwan. Mitosis juga berlaku dalam tisu membahagi lebih cepat
meristem seperti di hujung akar dan pucuk tumbuhan. Rajah 5.5 daripada keadaan
menunjukkan peringkat-peringkat dalam mitosis. yang normal.
Meiosis ialah proses apabila sel membahagi menjadi empat
sel anak yang tidak seiras dengan setiap satunya mengandungi Sel kanser
separuh daripada bilangan kromosom sel induk. Meiosis berlaku
dalam organ pembiakan untuk menghasilkan gamet bagi Galeri Sains
pembiakan seks. Meiosis dalam manusia berlaku dalam testis
lelaki dan ovari perempuan. Dalam tumbuhan, meiosis Interfasa ialah peringkat
berlaku dalam anter dan ovari. Rajah 5.6 menunjukkan sebelum berlakunya
peringkat-peringkat dalam meiosis. proses mitosis dan
meiosis. Pada peringkat
ini, replikasi DNA
berlaku dan sel-sel
mengalami pertumbuhan
dan bersedia untuk
pembahagian sel.

Membran Kromosom
nukleus

79

5.1.2

Profasa Metafasa Anafasa

Kromosom Membran
Nukleolus nukleus

Mitosis Sentromer Gentian gelendong
Kromosom
Kromosom Sentromer
memendek dan menebal tersusun di satah membahagi dua,
dan menjadi jelas kelihatan. khatulistiwa. Gentian setiap kromatid
gelendong melekat kembar berpisah dan
Setiap kromosom terdiri pada sentromer. bergerak ke kutub sel
daripada dua kromatid
yang bercantum pada bertentangan
(pengutuban).
sentromer. Gentian
gelendong mula terbentuk. Rajah 5.5 Mitosis

Membran nukleus dan
nukleolus terurai.

Meiosis I

Telofasa I

Metafasa I Anafasa I

Profasa I

Meiosis

Kromosom Kromosom Kromosom Sitoplasma
memendek dan menebal homolog tersusun di homolog berpisah dan membahagi.
dan menjadi jelas kelihatan. satah khatulistiwa. Peringkat akhir
Gentian gelendong bergerak ke kutub meiosis I tamat.
Kromosom homolog yang bertentangan.
berpasangan. Pindah silang melekat pada
sentromer.
berlaku, iaitu pertukaran
maklumat genetik antara Meiosis Rajah 5.6 Meiosis
http://bukutekskssm.my/Sains/
kromosom homolog. VIDEO T4/Meiosis_Hlm80.mp4

80 5.1.2

Genetik Bab 5

Telofasa Membran
nukleus

Nukleolus Sitoplasma Dua sel anak
Kromatid sampai ke membahagi. yang mempunyai
kutub bertentangan. bilangan kromosom
Membran nukleus Mitosis
http://bukutekskssm.my/Sains/ dan maklumat
dan nukleolus T4/Mitosis_Hlm81.mp4 genetik yang sama
terbentuk semula. dengan sel induk
Meiosis II
VIDEO terbentuk.

Anafasa II Telofasa II

Profasa II Metafasa II

Gentian Kromosom tersusun Sentromer Empat sel
gelendong di satah khatulistiwa. membahagi dua dan anak yang tidak seiras
mula terbentuk. Gentian gelendong (gamet) dan mempunyai
kromatid kembar bilangan kromosom
melekat pada berpisah dan
sentromer. separuh daripada
bergerak ke kutub sel bilangan kromosom
yang bertentangan sel induk terbentuk.

(pengutuban).

5.1.2 81

Rajah 5.7 menunjukkan persamaan dan perbezaan antara mitosis dengan meiosis.

Dua sel anak Berlaku di Berlaku di sel Empat sel
dihasilkan sel soma pembiakan anak

dihasilkan

Tiada Replikasi Ada pindah
pindah DNA silang
silang

Mitosis Meiosis

Sel anak Pembahagian Sel anak
seiras dari sel berbeza dari
segi genetik segi genetik
Bilangan Bilangan Ada
Tiada kromosom kromosom sel variasi
variasi sel anak sama anak separuh
dengan sel daripada sel

induk induk

Rajah 5.7 Persamaan dan perbezaan antara mitosis dengan meiosis

Kepentingan Mitosis dan Meiosis

Siapa tahu tentang Saya, cikgu. Mitosis penting
kepentingan mitosis untuk pertumbuhan
dan meiosis? organisma dan meiosis
penting untuk
penghasilan gamet.

Bagus, Raymond! Betul Mitosis menghasilkan sel baharu yang sama dengan
jawapan kamu. Mitosis sel induk. Apabila kulit saya terluka, sel kulit yang
penting untuk menggantikan sihat akan bermitosis untuk menghasilkan sel
sel-sel rosak atau mati jika baharu. Jadi, luka saya pun sembuh.
kita terluka atau cedera.
Mitosis juga berguna dalam 5.1.2
pembiakan aseks bagi 5.1.3
sesetengah organisma
seperti Amoeba sp..

82

Genetik Bab 5

Luka Mitosis

Gambar foto 5.1 Proses pertumbuhan yang Rajah 5.8 Proses menggantikan sel-sel
berlaku pada hujung akar tumbuhan yang rosak

Rajah 5.9 Pembiakan aseks dalam Amoeba sp.

Aktiviti 5.1 Persembahan Multimedia

Tujuan: Membuatkan persembahan multimedia tentang kepentingan mitosis dan meiosis. PAK21
Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Kumpulkan maklumat tentang:
(a) kepentingan mitosis dalam proses tumbesaran, menggantikan sel-sel rosak dan dalam

pembiakan aseks.
(b) kepentingan meiosis dalam proses penghasilan gamet.
3. Gunakan pelbagai sumber seperti Internet dan perpustakaan untuk mengumpulkan maklumat

di atas.
4. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda dalam bentuk persembahan multimedia.

Praktis Formatiiff 5.1

1. Apakah yang dimaksudkan dengan

(a) gen (b) kromosom (c) DNA

2. Di manakah proses mitosis dan meiosis berlaku di dalam badan manusia?

3. Nyatakan persamaan dan perbezaan antara mitosis dengan meiosis.

5.1.3 83

5.2 Pewarisan

Pewarisan dalam Manusia

Cuba lihat gambar keluarga dalam gambar
foto berikut. Adakah mereka kelihatan seiras?
Adakah semua ciri diturunkan dari ibu bapa
kepada anak-anak mereka? Setiap anak
mewarisi ciri-ciri tertentu daripada
ibu bapanya. Pemindahan ciri daripada
ibu bapa kepada anak-anaknya dikenali
sebagai pewarisan.

Galeri Sains

Apakah perbezaan antara
ciri dengan trait? Ciri ialah
sifat ketara yang diwarisi
dan ditentukan oleh gen
seperti warna mata. Trait
pula ialah varian bagi ciri
khusus yang membezakan
antara individu. Jadi, trait
untuk warna mata ialah
warna hitam, warna coklat
dan warna biru.

Gambar foto 5.2 Pewarisan ciri dalam manusia
Ciri seperti jenis rambut dan warna anak mata ialah contoh ciri yang diwarisi oleh anak
daripada ibu atau bapanya.
Ciri-ciri ini diturunkan daripada ibu bapa kepada anak-anak melalui gen. Seperti yang telah
anda pelajari dalam subtopik 5.1, gen ialah unit asas pewarisan yang terdapat pada kromosom.
Gen mengawal ciri tertentu dalam suatu organisma. Sepasang gen yang berada pada lokus atau
kedudukan yang sama pada kromosom homolog akan mengawal satu trait organisma. Pasangan
gen yang berada pada lokus yang sama ini dikenali sebagai alel. Alel boleh hadir dalam bentuk
dominan atau resesif.
84

5.2.1

Alel dominan akan mempamerkan ciri yang dikawalnya Genetik Bab 5
dan menutupi kesan alel resesif. Alel resesif pula hanya akan Cuping telinga melekap
menunjukkan ciri yang dikawal apabila alel yang dominan tidak
hadir. Oleh itu, ciri resesif hanya akan dipamerkan apabila Cuping telinga bebas
kedua-dua alel adalah resesif.
Alel dominan diwakili oleh huruf besar manakala alel resesif
diwakili oleh huruf kecil. Misalnya, ‘T’ digunakan untuk mewakili
tinggi dan ‘t’ mewakili rendah.

A Warna mata a
B Jenis darah b

C Warna rambut c
D Jenis rambut d

Rajah 5.10 Contoh alel dominan dan alel resesif pada kromosom Gambar foto 5.3 Cuping
telinga melekap dan bebas
Rajah 5.10 menunjukkan sepasang kromosom homolog di
dalam nukleus. Bagi setiap trait, kita mewarisi dua salinan gen, satu Cetusan Minda
daripada ibu dan satu daripada bapa. Huruf besar A, B, C dan D
mewakili alel dominan manakala huruf kecil a, b, c dan d mewakili Adakah lesung pipit trait
alel resesif. dominan atau trait resesif?
Tahukah anda trait manusia yang manakah bersifat dominan
atau resesif? Jadual 5.1 menunjukkan beberapa trait dominan dan
trait resesif pada manusia.

Jadual 5.1 Contoh trait dominan dan trait resesif pada manusia

Trait dominan Trait resesif
Boleh menggulung lidah Tidak boleh menggulung lidah

Rambut hitam Rambut perang muda
Cuping telinga bebas Cuping telinga melekap

85

5.2.1

Tokoh Sains Mekanisme Pewarisan

Gregor Mendel Gregor Mendel ialah orang pertama yang menemui mekanisme
(1822-1884) pewarisan secara teratur dan mendalam. Mendel menggunakan
pokok kacang pea berbaka tulen dalam eksperimen beliau tentang
“Bapa Genetik” kacukan monohibrid. Kacukan monohibrid melibatkan kajian
tentang satu ciri pada satu masa, sebagai contoh ketinggian, iaitu
tinggi atau rendah.

Mendel melakukan kacukan antara satu pokok kacang pea
tinggi yang berbaka tulen dengan satu pokok kacang pea kerdil
yang berbaka tulen. Pokok tinggi berbaka tulen ialah pokok yang
mempunyai genotip “TT” dalam beberapa generasi sebelumnya.
Pokok kerdil berbaka tulen ialah pokok yang mempunyai genotip
“tt” dalam beberapa generasi sebelumnya.

Generasi pertama hasil daripada kacukan disebut generasi filial
pertama f(iFli1a)l(kReadjuaha 5.11). Apabila individu daripada F1 dikacukkan,
generasi (F2) terbentuk (Rajah 5.12).

Genotip ialah maklumat genetik dalam sesuatu organisma.
Fenotip pula merujuk kepada ciri-ciri fizikal yang dipamerkan pada
sesuatu organisma itu.

Fenotip induk : Pokok kacang pea 3 Pokok kacang pea

tinggi berbaka tulen kerdil berbaka tulen

Genotip induk : TT tt

Meiosis Meiosis

Gamet :T T tt

Persenyawaan

Genotip anak F1 : Tt Tt Tt Tt
Fenotip anak F1 : Tinggi Tinggi Tinggi Tinggi

Rajah 5.11 Rajah skema kacukan monohibrid bagi ciri ketinggian

86
5.2.2

Genetik Bab 5

Fenotip induk : Pokok kacang pea tinggi 3 Pokok kacang pea tinggi

Genotip induk : Tt Tt

Meiosis Meiosis

Gamet :T t Tt

Persenyawaan

Genotip anak F2 : TT Tt Tt tt
Fenotip anak F2 : Tinggi Tinggi Tinggi Kerdil

Rajah 5.12 Rajah skema kacukan monohibrid generasi filial ke-2 bagi ciri ketinggian
Pewarisan ciri daripada eksperimen Mendel boleh digunakan untuk menerangkan
pewarisan ciri pada manusia. Ciri-ciri yang diwarisi oleh seseorang bergantung pada gen
yang diwarisi daripada ibu bapanya. Mekanisme pewarisan ciri boleh ditunjukkan pada rajah
skema di bawah (Rajah 5.13).

Fenotip induk : Bapa (Boleh menggulung lidah) 3 Ibu (Tidak boleh menggulung lidah)
bb
Genotip induk : BB
Meiosis
Meiosis

Gamet :B B bb

Persenyawaan

Genotip anak F1 : Bb Bb Bb Bb

Fenotip anak F1 : Boleh Boleh Boleh Boleh

menggulung lidah menggulung lidah menggulung lidah menggulung lidah

Rajah 5.13 Rajah skema pewarisan kebolehan menggulung lidah

87

5.2.2

Berbeza daripada pewarisan kebolehan menggulung lidah yang dibincangkan sebelum ini,
pewarisan jantina seseorang anak ditentukan oleh kromosom seks yang diterima daripada
ibu bapanya.
Dalam subtopik 5.1, kita telah mempelajari autosom dan kromosom seks. Seorang lelaki dan
perempuan mempunyai 46 kromosom yang terdiri daripada 44 autosom dan 2 kromosom seks.
Lelaki mempunyai dua jenis kromosom seks iaitu X dan Y, manakala perempuan mempunyai
dua kromosom seks X sahaja.
Selepas meiosis, sperma akan mempunyai separuh bilangan kromosom induk, iaitu
23 kromosom (sama ada 22 + X atau 22 + Y). Ovum juga akan mempunyai separuh bilangan
kromosom induk, iaitu 23 kromosom (22 + X). Jantina anak bergantung pada jenis sperma yang
mensenyawakan ovum. Jika sperma (22 + X) mensenyawakan ovum (22 + X), jantina anak yang
terbentuk ialah perempuan, (44 + XX). Jika sperma (22 + Y) mensenyawakan ovum (22 + X),
jantina anak yang terbentuk ialah lelaki, (44 + XY).

Perempuan Lelaki
44 + XX 44 + XY

Meiosis

Ovum Sperma
22 + X 22 + X
atau 22 + Y

Gambar foto 5.4 Kandungan kromosom di dalam sel gamet manusia
88

5.2.2

Penentuan jantina anak ditunjukkan oleh Rajah 5.14. Genetik Bab 5

Induk : Bapa 3 Ibu
Genotip : 44 + XY 44 + XX
Meiosis
Meiosis

Gamet : 22 + X Sperma 22 + Y 22 + X Ovum 22 + X

Persenyawaan

Genotip anak : 44 + XX 44 + XX 44 + XY 44 + XY

Jantina anak : Perempuan Perempuan Lelaki Lelaki

Rajah 5.14 Rajah skema penentuan jantina anak
Berdasarkan rajah di atas, kebarangkalian untuk mendapatkan jantina anak lelaki atau
anak perempuan pada setiap kehamilan adalah sama, iaitu 50%.

... ... Windows Pane

Aktiviti 5.2

Tujuan: Meramalkan nisbah genotip dan fenotip bagi kacukan monohibrid. PAK21

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Setiap kumpulan akan diberi satu rajah skema pewarisan yang tidak lengkap bagi kacukan
monohibrid satu ciri pokok kacang pea yang dikaji oleh Mendel.
3. Lengkapkan rajah skema pewarisan tersebut.
4. Bentangkan hasil kumpulan anda kepada kelas.

Praktis Formatiiff 5.2

1. Huraikan perbezaan antara alel dominan dengan alel resesif.
2. Apakah kromosom seks?
3. Apakah yang menentukan jantina anak? Terangkan jawapan anda.

89

5.2.2

5.3 Mutasi

Jenis Mutasi

Lihat Gambar foto 5.5 di bawah. Bolehkah anda nyatakan kelainan
yang terdapat pada setiap individu dalam gambar foto tersebut
berbanding dengan individu normal? Apakah yang menyebabkan
kelainan itu?

Cetusan Minda

Adakah pemakanan ibu
semasa mengandung boleh
menyebabkan mutasi?

Galeri Sains Gambar foto 5.5 Kelainan pada individu
Pernahkah anda mendengar istilah mutasi? Apakah mutasi?
Kadar kelahiran bayi Mutasi ialah perubahan spontan dan rawak yang berlaku kepada
sindrom Down ialah gen dan kromosom yang boleh menyebabkan perubahan ciri kepada
1 dalam setiap 800 anak yang mewarisi bahan genetik terubah suai tersebut. Terdapat
kelahiran. Risiko dua jenis mutasi, iaitu mutasi kromosom dan mutasi gen. Rajah
menjadi tinggi dengan 5.15 menunjukkan jenis-jenis mutasi dan contoh-contoh setiap jenis
bertambahnya umur ibu mutasi itu.
apabila melebihi 35 tahun.
Jenis-jenis mutasi

Mutasi kromosom Mutasi gen

Sindrom Down Buta warna
Sindrom Turner Anemia sel sabit
Sindrom Klinefelter
Talasemia
Hemofilia
Albinisme

Rajah 5.15 Jenis mutasi dan contoh
90

5.3.1