Buku-Teks SAINS KSSM-Tingkatan-4

Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan Bab 6

(i) Jika kedua-dua haiwan itu mempunyai jisim yang sama, nyatakan haiwan yang
lebih stabil.

(ii) Terangkan jawapan anda dalam soalan 3(b)(i).
(iii) Cadangkan satu postur apabila haiwan Y berada dalam keadaan yang lebih stabil.

4. Tumbuhan berkayu mempunyai akar seperti akar banir, akar sokong dan akar jangkang
untuk menambahkan sokongan.

Berdasarkan pernyataan di atas, huraikan cara tumbuhan berkayu dapat menstabilkan
kedudukan tanpa tumbang akibat angin kuat.

Cabar Minda

5. Gambar foto 3 menunjukkan seekor ikan paus terdampar di persisiran pantai.

Gambar foto 3
(a) Berdasarkan pengetahuan anda tentang sistem sokongan ikan paus, bolehkah ikan

paus itu kembali ke lautan dengan sendirinya?
(b) Terangkan jawapan anda.

141

Bab

7 Koordinasi Badan

Kata Kunci

Sistem endokrin
Kelenjar endokrin
Hormon
Ketidakseimbangan hormon
Kesan penyalahgunaan dadah
Kesan penyalahgunaan alkohol
Minda sihat

142

Koordinasi Badan Bab 7

Apakah kelenjar endokrin yang terdapat di dalam
badan manusia?
Apakah kepentingan hormon?
Apakah kesan penyalahgunaan dadah dan alkohol
terhadap koordinasi badan?
Apakah kepentingan minda yang sihat?

Rencana S a i n s4KmMR5e-eeaa5nndw5goataepaaltanuhauauinsnrnkii.Haablnoiaahrosmavsuabotmeunr(lkateekaluudrpa)aaddnaaanwpkaaitbnaiirltaahoayviadanrwgi babneerirthuaemintuutirberhenti.

mmmbymE (eaebeseHas nernneemtkmRmdrgpbgaoTbegeeatnpg)ekearrtuetalbdnalnaiannpteiatmsphi-yHiarruPkfeakkSmaaRkasrruiaetsoiTcanrmernmauaagranbhynhetmpntajouoaisatitgsdmluerbtoileaauimadnkumnhn,rmnoah,oam(didpplsEtnemapiaaaeaaPnlieyaunkmtnueToamkim.srt)tmpunuee.Rjboalegikkreaiketuahnaanwsoadpskgnegbt,aawiaamhdedhthEntaaaraaaosaafnntssnltruknaairimilinTtohsmksnmaeegogiaamrbnbseenpbnaiemdenpepehnsrrint(iik,sbkooomEttPrueurrumraTmemrnpoaks)anatngamoabnotgaegelnagrmgnenesrgraawnaeas-mdinnspoamhamiitahaipimndimuapesaidaltipnraua.halaetabHsHonkdbmiiRalmoenaaTnrgibm.giaadonnan
Sumber: myMetro

Anda akan belajar tentang:
sistem endokrin manusia
gangguan kepada koordinasi badan
minda yang sihat

143

7.1 Sistem Endokrin Manusia

Sistem Endokrin dan Fungsinya

Badan manusia mempunyai satu sistem yang dikenali sebagai sistem endokrin. Sistem endokrin
adalah salah satu sistem di dalam badan yang mengkoordinasikan fungsi badan yang melibatkan
bahan kimia.
Apakah yang anda rasa jika terserempak dengan ular ketika bermain di padang? Adakah
anda akan melarikan diri dengan laju? Kenapakah keadaan yang anda nyatakan tadi berlaku?
Jawapannya mudah, iaitu untuk menyelamatkan diri daripada bahaya. Mari kita lihat situasi
di bawah.

Apabila ternampak seekor ular…

Kelenjar endokrin
merembeskan hormon
menyebabkan peningkatan:
(a) denyutan jantung
(b) kadar pernafasan
(c) tekanan darah
(d) aras glukosa darah
(e) kadar metabolisme

Lari dengan Kesan:
laju • Jantung mengepam lebih banyak

darah untuk membekalkan lebih
banyak oksigen dan glukosa
ke otot.
• Otot mendapat lebih banyak tenaga.
• Lebih banyak glikogen simpanan
ditukar menjadi glukosa.

motthtaeleoeenrrnhruphmgsaaSkgdkioedusleantuenpednkbamahjtkoauloalaresernmnkhmkdhhemsooRaroinakssraentmrjmyeiaiatamnhuopnhn)ub7go.p..en1redHrymrfiCaekuoooidernnnlmnaegtnraobsoayhliininhassseiditdetbaiubaadlaaraaragasihgkiaphayisadiauepdkinjnbeaeegntanlsumwegaiksnhteauljbadiambnaioreahtretdaegaklrnaanaarlmdnnukkoisaasiikmadnkstsruleikauiamknremta.ousenaKrensgtle(dtuakoleonerertkunagirskhpjiaenaniylrbudayairnindaurgineahmingdab.ilbbraaSeeedhamrsatgkkunbeaerjenleeasnnkskeijabsacnraarlaas

144 7.1.1

Koordinasi Badan Bab 7

Rajah 7.2 menunjukkan cara koordinasi hormon bertindak.

Kelenjar ialah Kelenjar fungsi Mengkoordinasikan
tanpa duktus Endokrin aktiviti badan dengan

bergerak balas
terhadap rangsangan
daripada persekitaran

merembeskan

Kesan adalah Merangsang
lama fungsi tisu
atau organ
Sejenis
protein khusus

Gerak balas Hormon
adalah
perlahan dibawa oleh Dirembeskan
peredaran dalam kuantiti
darah
yang sedikit

Organ sasaran Aliran darah
Mempunyai reseptor Salur darah

sesuai yang boleh Sel organ sasaran
mengenal dan bergerak
balas terhadap hormon Sel kelenjar
endokrin
yang tertentu

Hormon 145
Rajah 7.2 Cara koordinasi hormon bertindak

7.1.1

Rajah 7.3 menunjukkan kelenjar endokrin utama dan kedudukannya di dalam badan.

Kelenjar pituitari Permainan
Kelenjar pituitari Interaktif
terletak di bawah

serebrum. Kelenjar ini juga
dikenali sebagai kelenjar
induk kerana menghasilkan
hormon yang mengawal
kelenjar endokrin yang lain.

Kelenjar
pituitari

Ovari
Perempuan
mempunyai sepasang
ovari yang terletak di
dalam ruang pelvis.

Ovari

Rajah 7.3 Kelenjar endokrin pada manusia

146 7.1.1

Kelenjar tiroid Koordinasi Badan Bab 7
Kelenjar tiroid
terletak di Kelenjar
bahagian tiroid
hadapan trakea.

Kelenjar adrenal Kelenjar adrenal
Kelenjar Ginjal

adrenal terletak
di bahagian
atas ginjal.

Pankreas Pankreas
Pankreas
terletak di

belakang perut.

Testis

Lelaki mempunyai Testis
sepasang testis
yang dilindungi
oleh skrotum.

7.1.1 147

Jadual 7.1 menunjukkan fungsi hormon yang dirembeskan oleh kelenjar endokrin.
Jadual 7.1 Fungsi hormon yang dirembeskan oleh kelenjar endokrin

Kelenjar Hormon Fungsi
endokrin

Kelenjar Hormon antidiuresis • Mengawal kuantiti air yang diserap semula
pituitari (ADH) oleh ginjal

Hormon pertumbuhan • Merangsang pertumbuhan di peringkat
(GH) kanak-kanak

• Mengekalkan komposisi badan yang sihat bagi
orang dewasa

• Mengekalkan jisim otot serta jisim tulang bagi
orang dewasa

Kelenjar Tiroksina • Mengawal kadar metabolisme badan
tiroid • Mengawal pertumbuhan dan perkembangan

fizikal dan mental dalam kanak-kanak

Kelenjar Adrenalina • Menyediakan badan kita untuk bertindak
adrenal dalam keadaan kecemasan, iaitu dengan:
− meningkatkan kadar metabolisme
− meningkatkan kadar denyutan jantung
− meningkatkan aras glukosa di dalam darah
− membesarkan saiz anak mata

Pankreas Insulin • Mengawal aras glukosa di dalam darah dengan
menukarkan glukosa yang berlebihan kepada
glikogen untuk disimpan di dalam hati

Ovari Estrogen • Mengawal ciri-ciri seks sekunder perempuan
seperti perkembangan payudara dan
pembesaran pinggul

• Merangsang penghasilan ovum
• Menyediakan uterus untuk penempelan embrio

Progesteron • Mengekalkan ketebalan dinding uterus
untuk penempelan embrio

Testis Testosteron • Mengawal perkembangan ciri-ciri seks
sekunder lelaki seperti suara yang garau
dan pertumbuhan misai

• Merangsang penghasilan sperma

148 7.1.1

Koordinasi Badan Bab 7

Aktiviti 7.1 Pembentangan Hasil Sendiri

Tujuan: Membuat persembahan multimedia yang menunjukkan kelenjar endokrin utama PAK21
(kelenjar pituitari, kelenjar tiroid, kelenjar adrenal, pankreas, ovari dan testis) serta fungsinya.

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Cari maklumat dari Internet, buku rujukan, majalah dan artikel tentang perkara yang berikut:
(a) kedudukan kelenjar endokrin
(b) jenis hormon yang dirembes
(c) fungsi setiap hormon itu
3. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda di dalam kelas dalam bentuk persembahan multimedia.

Punca dan Kesan Ketidakseimbangan Hormon kepada Kesihatan

Hormon ialah bahan kimia organik yang mempunyai peranan yang penting dalam setiap
fungsi tubuh. Oleh itu, kadar rembesan hormon mesti seimbang dengan fungsinya. Kelebihan
atau kekurangan hormon yang dirembeskan oleh kelenjar endokrin akan menyebabkan
ketidakseimbangan hormon. Ketidakseimbangan hormon boleh menyebabkan penyakit.
Ketidakseimbangan hormon mungkin terjadi kerana gaya hidup dan pemakanan yang tidak sihat
atau terdedah kepada sinaran berbahaya.

... ... Kerusi Panas

Aktiviti 7.2

Tujuan: Menjalankan kajian mengenai ketidakseimbangan sistem endokrin. PAK21

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Kumpulkan maklumat dari Internet, buku rujukan, majalah dan artikel mengenai punca dan kesan

gangguan berikut:
(a) diabetes insipidus
(b) diabetes melitus
(c) akromegali
(d) kadar metabolisme rendah
3. Lantik seorang murid sebagai wakil untuk duduk di kerusi yang disediakan dan menjadi

seorang ‘doktor’.
4. ‘Doktor’ akan menjawab segala soalan yang dikemukakan oleh murid lain.

7.1.1 149

7.1.2

K••• •e •• H •k•k• t• p• kou ika cdgearrudkebsaoramncparnakukekeianaderetdekronnketgpmalmmeaanu-dgrraekrrhabeebuntmlattarurtieeiannruadnhdhesnnogabnuataoasgdkkaorgmrnegraasba(lmdjainkmniluneosnearnmkoplfkheensaiijsnaeezaneaemykdinltrdjketuiaaratniyeaiendiarnaagilonojttsigasndeirdmkksnaragambeausgtnenblhieirbuegngr)uermoerkiarlsadineadeaegsmbn,kwakibtahaapaaoknaklsalaaantnmnema(armebskanaiatkynanseteyumbdataneepbmgnakydmaae)aneb:naobnkjaonl :

Gambar foto 7.1 Goiter

Ketidakseimbangan Hormon

Kekurangan hormon testosteron Kekurangan hormon estrogen
akan menyebabkan: akan menyebabkan:
• lambat akil baligh • perkembangan ciri-ciri seks
• bilangan sperma yang rendah
Hormon testosteron yang sekunder perempuan terjejas
berlebihan akan menyebabkan: Hormon estrogen yang
• sifat kelelakian pada wanita berlebihan akan menyebabkan:
• sifat keperempuanan

pada lelaki

INFORMASI Fahami Hormon untuk Kekurangan hormon
Kekal Sihat progesteron akan
http://bukutekskssm.my/ menyebabkan:
Sains/T4/Hlm150 • masalah haid
• sakit kepala
• sembelit
• keguguran kandungan

150 7.1.2

Koordinasi Badan Bab 7

Kakekanurmanegnaynebhaobrkmaonn: pertumbuhan
• kekerdilan

Hb•• eorpralmkeerrbootiunmhmapenbgeuraathlkiua(amknnebtgmiudeheargknaayntseeiyrabkanaan)bwgkaal n:



Gambar foto 7.2 Lelaki
akromegali (kanan) dan

lelaki normal (kiri)

Kekurangan hormon antidiuresis
(ADH) akan menyebabkan:
• air tidak dapat diserap semula
di duktus pengumpul di ginjal
• penghasilan urin yang berlebihan
• sentiasa berasa dahaga
• diabetes insipidus
Hormon antidiuresis (ADH) yang
berlebihan akan menyebabkan:
• sakit kepala
• pening

Km•• •eH m •e••k go mnaedulraryhundiremaareaikynaaspbbonoehsjgoeasagnbaglgtdabugaealiliubkinksanbsgkoeasemkylhosurinmaaklaosele:nonaiilrdbnaigg:mtraiueehybrosnnaaaendhnnrlagiemtnhibdbseiauhenklraiinlndnegabakpikahaattandniatukkaanr

151

7.1.2

Praktis Formatiiff 7.1

1. Nyatakan maksud hormon.

2. Nyatakan kelenjar-kelenjar endokrin utama di dalam badan manusia.

3. Namakan hormon yang dirembeskan oleh kelenjar berikut:
(a) Kelenjar adrenal (b) Pankreas (c) Testis (d) Kelenjar tiroid

4. Apakah fungsi hormon yang dihasilkan oleh kelenjar berikut?
(a) Kelenjar tiroid (b) Ovari (c) Pankreas

7.2 Gangguan kepada Koordinasi Badan

Koordinasi badan boleh terganggu disebabkan oleh pelbagai faktor. Salah satu faktor utama
ialah pengambilan dadah yang di luar kawalan. Dadah merupakan satu bahan kimia yang dapat
mengganggu fungsi neuron dengan cara melambatkan pergerakan impuls di dalam neuron.
Dadah yang diambil tanpa kawalan bukan sahaja mengganggu koordinasi badan, malah akan
menyebabkan ketagihan.

Gambar foto 7.3 Jenis dadah sebagai ubat

152 7.2.1

Koordinasi Badan Bab 7

Jenis-jenis Dadah

Dadah mungkin mendatangkan kesan yang baik atau buruk kepada badan bergantung pada cara
penggunaannya. Dadah boleh digunakan untuk mengubati penyakit, contohnya morfin dan
steroid yang perlu diambil di bawah pengawasan doktor. Rajah 7.4 menunjukkan jenis-jenis dadah
utama dan kesannya.

Penenang Perangsang
• Menghalang atau melambatkan • Mempercepat pergerakan impuls

pergerakan impuls dalam dalam koordinasi badan. Pengguna
koordinasi badan. Pengguna akan akan berasa sangat yakin dan
mengantuk dan kurang cemas. berwaspada terhadap perubahan
Kesan juga bergantung pada dos sekeliling
yang diambil • Kesan juga bergantung pada dos
• Contoh ialah barbiturat dan alkohol yang diambil
• Contoh ialah amfetamina dan
metamfetamin

Jenis-jenis INFORMASI
dadah Agensi Antidadah Kebangsaan
http://bukutekskssm.my/Sains/
T4/Hlm153

Inhalan Halusinogen
• Bahan kimia yang boleh disedut • Mengubah laluan impuls di

menerusi pernafasan dalam otak
• Menyebabkan halusinasi • Menyebabkan khayal,
• Merosakkan otak, peparu
menjejaskan persepsi
dan ginjal • Menjejaskan koordinasi otot
• Contoh ialah pelarut dan • Menyebabkan terdengar suara-suara

bahan gas dan terlihat objek yang tidak wujud
• Contoh ialah ketamin dan LSD
(Sumber: http://www.adk.gov.my/en/
public/posters-banners) (dietilamida asid lisergik)
(Dicapai pada 19 Ogos 2019)

Rajah 7.4 Jenis-jenis dadah dan kesannya

153

7.2.1

Penyalahgunaan dadah menyebabkan ketagihan dan penagih akan mengalami simptom
penarikan jika tidak mengambil dadah. Antara simptomnya termasuklah menggigil, loya, resah
dan sedih. Rajah 7.5 menunjukkan kesan penyalahgunaan dadah terhadap koordinasi badan.

Dadah

kesan

Degupan jantung, merangsang Sistem saraf melambatkan Degupan jantung,
kadar pernafasan, kadar pernafasan,
tekanan darah tekanan darah

menyebabkan

Lebih bertenaga, Gangguan persepsi, Lambat bergerak balas
aktif, perasaan halusinasi dan ilusi terhadap rangsangan,
tidak menentu mengantuk dan koordinasi
dan ganas otot yang lemah

Rajah 7.5 Kesan penyalahgunaan dadah
Faktor-faktor yang menyebabkan penyalahgunaan dadah adalah seperti sifat ingin
tahu, pengaruh rakan sebaya, mencari keseronokan dan ingin mengatasi kesedihan atau
melupakan masalah.

... ... Jalan Galeri

Aktiviti 7.3

Tujuan: Menyediakan ulasan tentang penyalahgunaan dadah. PAK21

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Dengar dan catat maklumat-maklumat penting daripada ceramah tentang penyalahgunaan dadah

seperti:
(a) kategori dadah
(b) jenis-jenis dadah dan contoh setiap jenis dadah itu
(c) kesan-kesan penggunaan dadah
(d) ciri-ciri seorang penagih dadah
3. Kumpulkan maklumat yang diperoleh dan sediakan satu ulasan.
4. Tampalkan ulasan kumpulan anda pada dinding kelas.
5. Tulis komen tentang hasil kerja kumpulan lain pada hasil kerja itu.

154 7.2.2

Koordinasi Badan Bab 7

Kesan Penyalahgunaan Dadah dan Alkohol kepada
Koordinasi Badan

EN. HARIZ ENH. HAARIRSIZ Kebanyakan dadah mempengaruhi koordinasi badan dengan
memberikan kesan terhadap sistem saraf. Alkohol juga
memberikan kesan kepada saraf dengan memperlahankan
pengaliran impuls saraf dan menjejaskan fungsi otak. Mari
kita lihat lebih lanjut kesan penyalahgunaan dadah dan
alkohol ini kepada koordinasi badan manusia.

Ketidakseimbangan hormon
• Badan akan mengalami gangguan koordinasi. Badan akan terdedah kepada bahaya dan

kecederaan. Tubuh badan akan mengalami pertumbuhan yang melampau atau tidak berlaku
perkembangan jika berlaku kerosakan pada kelenjar pituitari. Perkembangan seks sekunder
akan terbantut jika hormon estrogen dan testosteron gagal berfungsi secara normal.
• Gejala ketidakseimbangan hormon dapat diperhatikan melalui perubahan fizikal dan
mental penghidap seperti badan terlalu besar dan tinggi, terlalu kurus, murung dan kurang
daya ingatan.

Pertuturan tidak jelas
• Mengambil alkohol akan memberikan kesan buruk kepada bahagian serebrum dalam otak.

Serebrum ialah bahagian otak yang mengawal pertuturan manusia.
• Hal ini menyebabkan mereka yang minum alkohol secara berlebihan akan mengalami

pertuturan yang tidak jelas dan meracau.

Tindakan refleks yang lambat
• Bahan kimia psikoaktif di dalam dadah dan etanol di dalam alkohol akan melambatkan

gerak balas sistem saraf terhadap rangsangan. Bahan kimia ini akan berada di antara neuron
aferen dengan interneuron. Pergerakan impuls akan terhalang dan akan melambatkan
proses penghantaran maklumat ke otak.
• Hal ini dapat diperhatikan pada penagih dadah dan mereka yang minum minuman
beralkohol berlebihan.

Hilang keseimbangan
• Pengambilan dadah dan minuman beralkohol akan menyebabkan koordinasi otot

lemah dan mengakibatkan cara berjalan tidak betul, terhuyung-hayang dan hilang
keseimbangan badan.

155

7.2.2

Kesan Penyalahgunaan Dadah dan Alkohol kepada Kesihatan
Fizikal dan Mental

Selain mempengaruhi sistem saraf, penyalahgunaan dadah juga menyebabkan CHEONG
banyak masalah kesihatan fizikal dan mental seperti kerosakan hati,
melemahkan sistem keimunan pengguna, kerosakan otak dan masalah mental
yang serius. Pengambilan minuman beralkohol yang berlebihan juga boleh
merosakkan kebanyakan bahagian dan organ badan manusia. Mari kita lihat
kesan-kesan penyalahgunaan dadah dan alkohol kepada kesihatan manusia.

Sirosis hati
• Pengambilan minuman beralkohol yang berterusan terutamanya jika diambil dalam jumlah

yang banyak dan penyalahgunaan dadah boleh memberikan kesan toksik kepada hati dan
menyebabkan sirosis hati.
• Sirosis hati ialah keadaan hati mengalami kerosakan yang kronik, berparut, mengeras
dan tidak berfungsi seperti hati yang sihat. Parut ini akan merebak secara perlahan-lahan
sehingga fungsi hati hilang sepenuhnya.

(a) Hati sihat (b) Sirosis hati

Gambar foto 7.4 Perbezaan antara hati yang sihat dengan sirosis hati

156 7.2.2

Ulser perut Koordinasi Badan Bab 7
• Alkohol boleh menyebabkan ulser perut. Gambar foto 7.5 Ulser pada perut
• Ulser perut atau ulser peptik merupakan

satu keadaan selaput di dalam perut
mengalami luka.
• Hal ini demikian kerana alkohol
menyebabkan perut menghasilkan lebih
banyak asid daripada biasa yang akan
mengakibatkan iritasi dan radang pada
selaput di dalam perut.
• Pesakit akan mengadu pedih atau sakit
di kawasan ulu hati, berasa kembung
perut, loya dan muntah.
• Pesakit ulser perut juga boleh mengalami
gejala yang lebih serius seperti muntah
darah dan najis berwarna hitam.

Perlakuan ganas
• Pengambilan dadah seperti amfetamina akan mengaktifkan sel-sel otak dan meningkatkan

kadar metabolisme. Pengguna akan menjadi lebih aktif, tidak dapat tidur, bersikap ganas
dan agresif.
• Seseorang yang minum alkohol secara berlebihan akan mabuk dan hilang kewarasan
fikiran. Mereka akan berkelakuan seperti orang gila, ketawa berseorangan, bertindak di luar
kawalan dan boleh menjadi ganas.

Halusinasi
• Dadah seperti ganja mengganggu fungsi otak. Dadah ini akan mengubah persepsi

seseorang pengguna.
• Hal ini menyebabkan penagih itu mengalami halusinasi, paranoid atau perasaan syak

wasangka dan takut terhadap orang lain. Halusinasi juga mungkin menyebabkan kelakuan
menjadi agresif terhadap orang lain.

Praktis Formatiiff 7.2

1. Apakah kesan penyalahgunaan dadah terhadap koordinasi badan?
2. Bagaimanakah bahan kimia dalam dadah dan minuman beralkohol memberikan kesan

pada neuron?
3. Bagaimanakah dadah dan alkohol mempengaruhi rembesan hormon di dalam badan?

157

7.2.2

7.3 Minda yang Sihat

Dalam dunia yang dilingkari dengan kemajuan sains dan teknologi, kita sering kali dikejutkan
dengan isu pengabaian amalan minda yang sihat dalam kalangan masyarakat di negara ini.
Minda merupakan fungsi otak yang berkaitan dengan kesedaran kita seperti personaliti,
pemikiran, ingatan, pertimbangan, intelek dan emosi. Minda yang sihat ialah keupayaan
otak untuk menaakul dan berfikir, iaitu mampu membuat pertimbangan yang logik sebelum
tindakan diambil. Minda yang sihat juga merujuk kepada sikap positif, berdikari, penyayang
dan bertanggungjawab.
Individu yang mempunyai minda yang sihat mempunyai ciri-ciri seperti yang berikut:

Boleh berfikir Mampu mengesan Boleh mengingati Sanggup
dan membuat rangsangan dan peristiwa silam yang menerima
pertimbangan yang bergerak balas sedih dan gembira cabaran

wajar dengan sewajarnya

Mampu Bertanggungjawab Hidup tenteram Bebas daripada
membezakan antara dan mempunyai prasangka
yang betul dengan pandangan positif
terhadap kehidupan
salah

Berfikiran terbuka Mampu menaakul
dan tidak emosional

158 7.3.1

Koordinasi Badan Bab 7

Terdapat beberapa faktor yang mempengaruhi minda dan kesihatan mental. Rajah 7.6
menunjukkan faktor-faktor yang mempengaruhi kesihatan minda.

Kecederaan pada Pengambilan Ketidakseimbangan
bahagian otak minuman hormon semasa haid
akibat jangkitan beralkohol atau sindrom prahaid

mikroorganisma/ secara berlebihan dan juga selepas
patogen, kemalangan putus haid
Faktor yang Tekanan
atau tumor mempengaruhi mental
Penyalahgunaan kesihatan minda

dadah

Penuaan

Rajah 7.6 Faktor-faktor yang mempengaruhi kesihatan minda
(a) Ketidakseimbangan hormon biasa berlaku sebelum atau semasa kitar haid

dan juga apabila putus haid. Kebiasaannya seseorang itu akan mengalami sakit
kepala, murung dan cepat marah.
(b) Pengambilan minuman beralkohol secara berlebihan akan menjejaskan
keupayaan seseorang untuk berfikir, mengesan rangsangan, menaakul
dan mengawal emosi. Seseorang yang mabuk boleh menjadi agresif dan
membahayakan diri sendiri atau diri orang lain.
(c) Penyalahgunaan dadah akan mendatangkan akibat yang buruk seperti
kegagalan melaksanakan kewajipan terhadap keluarga, kerja atau pelajaran,
dan orang sekeliling. Penyalahgunaan dadah boleh mengakibatkan masalah
mental yang serius.
(d) Tekanan mental boleh menjejaskan minda yang sihat. Oleh itu, kita perlu
sentiasa pandai mengawal tekanan supaya tidak menjejaskan minda.
(e) Kecederaan otak boleh menyebabkan seseorang itu hilang ingatan atau
daya intelek. Kecederaan otak juga boleh menyebabkan seseorang mudah
dipengaruhi oleh perasaannya.

159

7.3.1

Setiap individu seharusnya mempunyai minda yang sihat dan baik. Hal ini demikian kerana
setiap individu mempunyai tanggungjawab sendiri terhadap keluarga, tempat kerja, masyarakat
dan negara.

Keluarga Tempat kerja
• Dapat membina • Menjalin hubungan

keluarga bahagia yang baik antara pekerja
• Membuat keputusan dengan majikan
• Menjalin hubungan yang baik
secara bijak antara rakan sekerja
• Menjadi teladan dalam • Menghasilkan kerja
yang berkualiti
keluarga supaya diikuti • Berdisiplin
oleh ahli keluarga

Negara Masyarakat
• Berfikir dengan positif • Belajar menangani kritikan
• Amalkan nilai-nilai keagamaan
dengan baik
dan moral • Boleh berperanan
• Mengamalkan cara hidup sihat
• Dapat menjanakan sebagai kawan untuk
bertukar-tukar fikiran
ekonomi negara • Membantu masyarakat
yang dalam kesusahan

Gambar foto 7.6 Kepentingan mempunyai minda yang sihat

160 7.3.1

Koordinasi Badan Bab 7

Aktiviti 7.4 PembentangaMn eHluaksisl SPeonsdteirri

Tujuan: Mengumpulkan maklumat mengenai minda yang sihat dan baik PPAAKK-21
serta kepentingannya.

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Kumpulkan maklumat daripada majalah, buku, surat khabar atau Internet mengenai perkara berikut:
(a) faktor yang mempengaruhi minda yang sihat,
(b) bagaimana faktor tersebut mempengaruhi minda,
(c) kepentingan mempunyai minda yang sihat dan baik.
3. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda di dalam kelas dalam bentuk

persembahan multimedia.

... ... Melukis Poster

Aktiviti 7.5

Tujuan: Menilai kepentingan mempunyai minda yang sihat terhadap keluarga, PAK21
tempat kerja, masyarakat dan negara.
Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Buat poster untuk menerangkan kepentingan minda yang sihat pada murid lain di sekolah.
3. Tampal poster anda di sudut pameran di dalam kelas.

Praktis Formatiiff 7.3

1. Apakah maksud minda?
2. Senaraikan lima ciri minda yang sihat dan baik.
3. Terangkan ketidakseimbangan hormon yang boleh menjejaskan minda.
4. Nyatakan tiga faktor yang mempengaruhi kesihatan minda.

161

7.3.1

162 Ru mu sa n

KOORDINASI
BADAN

Sistem Endokrin Gangguan kepada Minda yang Sihat
Manusia Koordinasi Badan

Kelenjar endokrin Punca dan kesan Faktor yang
ketidakseimbangan mempengaruhi minda
merembeskan
hormon kepada Penyalahgunaan Kesan penyalahgunaan dadah
Hormon kesihatan dadah dan alkohol kepada koordinasi

• Diabetes insipidus badan dan kesihatan mental
• Diabetes melitus
• Akromegali
• Kadar metabolisme

rendah

Fungsi Pengambilan
minuman beralkohol

yang berlebihan

Koordinasi Badan Bab 7

Refleksi Kendiri

Selepas mempelajari bab ini, anda dapat:
7.1 Sistem Endokrin Manusia

Menerangkan sistem endokrin dan fungsinya.
Menjelaskan punca dan kesan ketidakseimbangan hormon kepada kesihatan dengan contoh.
7.2 Gangguan kepada Koordinasi Badan
Menerangkan jenis dadah dengan contoh.
Menaakul kesan penyalahgunaan dadah dan alkohol kepada koordinasi badan dan kesihatan
mental.
7.3 Minda yang Sihat
Mewajarkan keperluan masyarakat yang mempunyai minda yang sihat.

Praktis Sumatif 7 KUIZ Soalan Objektif
http://bukutekskssm.my/
1. Rajah 1 menunjukkan sistem endokrin manusia. Sains/T4/K7

P
Q
R

S

Rajah 1

(a) Nyatakan kelenjar yang merupakan kelenjar induk dalam sistem endokrin manusia.

(b) (i) Namakan hormon yang dirembeskan oleh kelenjar Q.

(ii) Nyatakan kesan pada manusia jika hormon dalam soalan 1(b)(i) tidak dirembeskan
secukupnya ke dalam badan.

163

(c) (i) Namakan kelenjar R.
(ii) Nyatakan hormon yang dirembeskan oleh kelenjar R.
(iii) Bagaimanakah kegagalan kelenjar R berfungsi boleh menyebabkan seseorang itu
mengalami penyakit diabetes melitus?
(d) Namakan hormon yang dirembeskan oleh kelenjar S.
2. Rajah 2 menunjukkan sebahagian sistem endokrin bagi seorang perempuan.

Y

Rajah 2
(a) (i) Namakan hormon-hormon yang dihasilkan oleh kelenjar Y.
(ii) Nyatakan satu fungsi bagi setiap hormon yang dinyatakan dalam soalan 2(a)(i).
(b) Walaupun kelenjar Y wujud sejak lahir, kelenjar itu tidak aktif. Bilakah kelenjar Y

menjadi aktif?
(c) (i) Namakan kelenjar endokrin bagi lelaki yang turut tidak aktif semasa lahir.
(ii) Terangkan fungsi hormon yang dirembeskan oleh kelenjar yang anda nyatakan
dalam soalan 2(c)(i).

Cabar Minda

3. Minum kopi secara berlebihan adalah tidak baik untuk kesihatan. Terangkan sebabnya.
4.

Seorang wanita yang sedang hamil didapati seorang penagih alkohol.
Apakah kemungkinan yang akan berlaku kepada fetus di dalam kandungannya?
5. Seorang rakan anda telah menceritakan bahawa dia berasa tertekan kerana

masalah keluarga.
Sebagai seorang rakan sekelas, apakah tindakan atau pertolongan yang boleh anda

lakukan untuk membantu rakan anda itu?

164

TEMA Penerokaan Unsur

3 dalam Alam
• Terdapat 118 unsur yang telah
ditemui. Tahukah anda di mana
kedudukan unsur karbon dalam
Jadual Berkala Unsur Moden?
• Tingkap bangunan pencakar
langit di Malaysia biasanya
diperbuat daripada kaca.
Apakah kegunaan kaca
yang lain?
• Jika anda sakit, doktor akan
merawat dan memberikan
ubat yang sesuai kepada anda.
Apakah kesannya jika kita
memakan ubat-ubatan tanpa
nasihat daripada doktor?

165

Bab

8 Unsur dan Bahan

Kata Kunci

Bahan atom
Bahan molekul
Bahan ion
Jadual Berkala
Unsur Moden
Ion positif
Ion negatif
Isotop

166

Unsur dan Bahan Bab 8

Apakah jenis zarah yang terdapat di dalam emas?
Bagaimanakah unsur disusun dalam Jadual
Berkala Unsur Moden?
Bagaimanakah ion positif dan ion negatif
terbentuk daripada atom?
Apakah isotop?

Rencana Sains

msddHeUaeipinrdAmeislprrabouatmogirdoeldaeSnkihhesAdkimigdlaaaeernnmonsshgt,eaeesSm.ilneliBiumukdimnoaaetnnbsai,atenhealnagemddh-libaaauuisnmnhndtiBs.adauDununrimgpysBtaeiwuenbrmugamjguipapadasiulnudilnyaki agB,M.tubeOamartkdnaisa.yhipagaekarinttteuernrddsauirpriat

Anda akan belajar tentang:

asas jirim
Jadual Berkala Unsur Moden
isotop

167

8.1 Asas Jirim

Bahan Atom, Bahan Molekul dan Bahan Ion

Anda telah mempelajari bahawa jirim terdiri daripada zarah-zarah yang halus dan diskrit semasa
di Tingkatan 1. Terdapat tiga jenis zarah yang membina jirim, iaitu atom, molekul dan ion.

Atom Molekul Ion
Atom ialah zarah yang Molekul ialah gabungan Ion ialah zarah-zarah
paling kecil di dalam dua atau lebih atom yang bercas, sama ada
sesuatu unsur. Atom secara kimia. Molekul positif atau negatif.
ialah unit paling asas boleh terdiri daripada Ion terbentuk apabila
dalam unsur. gabungan jenis atom sesuatu atom menderma
yang sama atau berbeza. atau menerima elektron.

Semua bahan yang terdapat di sekeliling kita ialah jirim. Bahan boleh dikelaskan kepada tiga
kumpulan berdasarkan jenis zarah yang terkandung di dalamnya.

Bahan Atom

Bahan ini mengandungi zarah atom sahaja. Semua unsur logam dan gas nadir terdiri daripada
atom. Atom-atom di dalam logam disusun secara rapat dan teratur, manakala susunan atom
di dalam gas nadir berjauhan dan tidak teratur.

Kemmbbaallii Atom emas

Atom terdiri daripada Logam emas Belon berisi
zarah subatom, iaitu Atom helium helium
proton, neutron
dan elektron. Rajah 8.1 Bahan atom 8.1.1

–

–

– + + + –
+

++ –

–

– - Elektron

+ - Proton

- Neutron

168

Unsur dan Bahan Bab 8

Bahan Molekul

Bahan ini mengandungi zarah molekul yang merupakan gabungan dua atau lebih atom secara
kimia, sama ada atom yang sama atau berbeza. Kebanyakan bahan bukan logam wujud dalam
bentuk molekul. Tindak balas antara unsur bukan logam akan membentuk sebatian yang wujud
dalam bentuk molekul.

Tangki oksigen

Molekul oksigen

Air laut

Molekul air Rajah 8.2 Bahan molekul

Bahan Ion +–+ Bahan ion terbentuk daripada tindak
+–+–+ balas antara unsur logam dengan unsur
Garam biasa –+–+– bukan logam. Bahan ini mengandungi
Rajah 8.3 Bahan ion +–+–+ ion positif dan ion negatif. Contoh bahan
ion ialah natrium klorida.
+–+

Ion natrium
dan ion klorida

Aktiviti 8.1 Pembentangan Hasil Sendiri

Tujuan: Membuat persembahan multimedia tentang bahan yang dibina oleh zarah PAK21
atom, molekul dan ion dalam kehidupan harian.

Arahan:
1. Dapatkan maklumat daripada pelbagai sumber tentang bahan-bahan di sekeliling anda yang terbina

daripada zarah atom, molekul dan ion.
2. Persembahkan maklumat yang anda peroleh dalam bentuk persembahan multimedia.

169

8.1.1

Kewujudan Unsur dalam Pelbagai Bentuk

Masihkah anda ingat akan unsur-unsur di dalam Jadual Berkala Unsur Moden yang telah anda
pelajari di Tingkatan 1? Unsur boleh wujud dalam bentuk atom, molekul atau ion. Adakah unsur
yang sama boleh wujud dalam bentuk yang berbeza? Cuba anda lihat gambar foto di bawah.

Unsur: Ferum –+–
–+–+–
+–+–+
–+–+–

–+–

Unsur ferum wujud Unsur ferum wujud
dalam bentuk atom dalam bentuk ion
pada kepala tukul. dalam sebatian karat.

Gambar foto 8.1 Tukul berkarat dan tukul tidak berkarat

Unsur: Hidrogen Unsur hidrogen
wujud dalam
+– bentuk molekul di
–+ dalam udara.
+–

Unsur hidrogen
wujud dalam
bentuk ion di
dalam jus limau.

Gambar foto 8.2 Jus limau dan udara

Praktis Formatiiff 8.1

1. Berikan tiga jenis zarah yang membina sesuatu bahan.
2. Nyatakan contoh bahan yang terdiri daripada unsur ferum dalam bentuk ion.
3. Kelaskan bahan-bahan berikut kepada zarah-zarah yang membinanya sama ada atom, molekul

atau ion.

Kepingan besi, ketulan ais, garam biasa, ketulan gula, batu marmar, wayar kuprum,
air kapur, gas oksigen, gas helium

4. Berikan dua contoh unsur yang wujud dalam bentuk molekul dan atom.

170 8.1.2

Unsur dan Bahan Bab 8

8.2 Jadual Berkala Unsur Moden

Semasa di Tingkatan 1, anda telah belajar tentang 118 jenis unsur yang disusun di dalam Jadual
Berkala Unsur Moden. Kini, mari kita kaji Jadual Berkala Unsur Moden yang ditunjukkan dalam
Rajah 8.4 secara teliti dan kenal pasti beberapa ciri pentingnya.

Turus menegak dalam Jadual Berkala Unsur Moden disebut kumpulan.
Terdapat 18 kumpulan dalam Jadual Berkala Unsur Moden.

KUMPULAN
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Logam alkali bumi Kekunci: Halogen Gas
Logam
Logam 1 Nombor proton Separuh logam C Pepejal nadir
alkali Bukan logam
H Simbol unsur
Hidrogen Nama unsur Br Cecair
1 Jisim atom relatif
1 H Gas 2

1 HHidrogen 6 7 He
1
C N Helium
34 5 8 9 4
Karbon Nitrogen
2 Li BeLitium B 12 14 O F 10
Berilium
Boron 14 15 Oksigen Fluorin Ne
79 11 16 19 Neon
Si P 20
11 12 13 16 17
Silikon Fosforus 18
3 Na MgNatrium Unsur peralihan Al 28 31 S Cl
Ar
Magnesium Aluminium 32 33 Sulfur Klorin
27 32 35.5 Argon
23 24 Ge As 40
31 34 35
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Germanium Arsenik 36
Ga 73 75 Se Br
KALA 4 K Ca Sc Ti VKalium Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Kr
Kalsium Skandium Titanium Vanadium Nikel Kuprum Zink Galium 50 51 Selenium Bromin
Kromium Mangan Ferum Kobalt 59 64 65 70 79 80 Kripton
39 40 45 48 51 52 55 56 59 Sn Sb 84
49 52 53
37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 Stanum Antimoni 54
In 119 122 Te I
5 Rb Sr Y Zr NbRubidium Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd Xe
Strontium Ytrium Zirkonium Niobium Paladium Argentum Kadmium Indium 82 83 Telurium Iodin
Molibdenum Teknetium Rutenium Rodium 106 108 112 115 128 127 Xenon
85.5 88 89 91 93 96 101 103 Pb Bi 131
75 81 84 85
55 56 57 – 71 72 73 74 76 77 78 79 80 Plumbum Bismut 86
Re Tl 207 209 Po At
6 Cs Ba Hf TaSesium W Os Ir Pt Au Hg Rn
Barium Lantanida Hafnium Tantalum Renium Platinum Aurum Merkuri Talium 114 115 Polonium Astatin
Tungsten 186 Osmium Iridium 195 197 201 204 210 210 Radon
133 137 178.5 181 184 190 192 Fl Mc 222
107 113 116 117
87 88 89 – 103 104 105 106 108 109 110 111 112 Flerovium Moscovium 118
Bh Nh Lv Ts
7 Fr Ra Rf DbFransium Sg Hs Mt Ds Rg Cn Og
Radium Aktinida Ruterfordium Dubnium Bohrium Darmstadtium Roentgenium Kopernisium Nihonium Livermorium Tennessine
Siborgium Hasium Meitnerium Oganesson

Siri lantanida 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71
Siri aktinida
La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
Praseodimium Neodimium Tulium Iterbium
Lantanum Serium 141 144 Prometium Samarium Europium Gadolinium Terbium Disprosium Holmium Erbium 169 173 Lutetium
139 140 145 150 152 157 159 162.5 165 167 175
91 92 101 102
89 90 93 94 95 96 97 98 99 100 103
Pa U Md No
Ac Th Protaktinium Uranium Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Mendelevium Nobelium Lr
231 238 Kurium
Aktinium Torium Neptunium Plutonium Amerisium Berkelium Kalifornium Einsteinium Fermium Lawrensium
232

Kala merujuk kepada unsur yang disusun Di bahagian bawah Jadual Berkala Unsur Moden terdapat
dalam baris mengufuk. Terdapat 7 kala dua siri unsur dengan nombor proton 57 hingga 71 dan
dalam Jadual Berkala Unsur Moden. 89 hingga 103 yang diletakkan secara berasingan. Dua siri
unsur ini disebut sebagai siri lantanida dan siri aktinida.

Rajah 8.4 Jadual Berkala Unsur Moden
Apabila merentasi kala dari kiri ke kanan, didapati sifat kimia dan sifat fizik unsur berubah secara
beransur-ansur, iaitu:
(a) sifat logam berkurang dan sifat bukan logam meningkat
(b) perubahan sifat oksida daripada oksida bes kepada oksida asid
(c) sifat kekonduksian arus elektrik semakin berkurangan

Prinsip Susunan Unsur dalam Jadual Berkala Unsur Moden

Dalam Jadual Berkala Unsur Moden, unsur disusun mengikut tertib menaik nombor proton
dari kiri ke kanan dan dari atas ke bawah. Nombor proton ditakrifkan sebagai bilangan proton yang
terdapat di dalam nukleus suatu atom. Cuba anda kaji semula Jadual Berkala Unsur Moden di atas.

8.2.1 171

8.2.2

... ... Meja Bulat

Aktiviti 8.2

Tujuan: Menghubungkaitkan susunan unsur dengan nombor proton unsur dalam PAK21
Jadual Berkala Unsur Moden.

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Setiap kumpulan diberi satu Jadual Berkala Unsur Moden yang tidak lengkap dan beberapa kad
dengan simbol dan nombor proton bagi unsur.
3. Guna kad tersebut untuk mengisi tempat kosong di dalam Jadual Berkala Unsur Moden yang
diberikan.
4. Bentangkan Jadual Berkala Unsur Moden yang telah lengkap di hadapan kelas.

... ... Meja Bulat

Aktiviti 8.3 PAK21

Tujuan: Mengenal pasti kedudukan unsur dalam Jadual Berkala Unsur Moden.
Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Rujuk Jadual Berkala Unsur Moden dan tentukan simbol sebenar unsur di bawah dan

kedudukannya di dalam Jadual Berkala Unsur Moden.

7 18 20 42

VWX Y

14 40 40 96

3. Bentangkan hasil dapatan di hadapan kelas.

Susunan Elektron Unsur

Anda telah ketahui bahawa setiap unsur di dalam Jadual Berkala Unsur Moden mempunyai
nombor proton yang tersendiri. Sebagai contoh, nombor proton bagi oksigen ialah 8 dan nombor
proton bagi magnesium ialah 12. Bagi atom neutral, bilangan proton adalah sama dengan
bilangan elektron. Bagaimanakah elektron disusun di sekeliling nukleus? Elektron disusun
mengelilingi nukleus dalam petala elektron. Elektron akan memenuhi petala terdekat dengan
nukleus dahulu. Elektron hanya dapat diisi dalam petala baharu apabila petala sebelumnya
telah diisi.
Contoh:
Petala pertama: 2 elektron

Petala kedua: 8 elektron S
Petala ketiga: 18 elektron

Nukleus

Rajah 8.5 Susunan elektron di sekeliling nukleus Rajah 8.6 Susunan elektron atom sulfur
Bagi atom-atom dengan nombor proton Sulfur mempunyai nombor proton 16. Maka, satu atom
1 hingga 20, dua elektron diisi dalam petala sulfur mempunyai bilangan elektron 16. Dua elektron
pertama, lapan elektron dalam petala kedua disusun dalam petala pertama, lapan elektron disusun
dan lapan elektron dalam petala ketiga. dalam petala kedua dan bakinya, enam elektron disusun
dalam petala ketiga. Susunan elektron bagi atom sulfur
172 ditulis sebagai 2.8.6.

8.2.2
8.2.3

... ... Unsur dan Bahan Bab 8

Aktiviti 8.4 Jalan Galeri

Tujuan: Melukis susunan elektron bagi 20 unsur pertama dalam Jadual Berkala PAK21
Unsur Moden.

Bahan: Pen penanda, kertas A4

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Tentukan nombor proton bagi setiap unsur dan kaitkannya dengan bilangan elektron.
3. Lukis susunan elektron bagi setiap unsur pada kertas A4 dan tampalkannya di belakang kelas.

Pembentukan Ion Positif dan Ion Negatif Galeri Sains

Anda telah belajar tentang pembentukan ion positif dan ion negatif Susunan elektron duplet
semasa di Tingkatan 3. Kebanyakan atom mempunyai susunan ialah susunan elektron
elektron yang tidak stabil. Maka, atom-atom ini akan cenderung yang stabil yang
untuk membentuk susunan elektron yang stabil. mempunyai 2 elektron
Atom neutral membentuk ion melalui pendermaan elektron pada petala pertama.
pada petala terluarnya kepada atom lain atau menerima elektron
pada petala terluar daripada atom lain. Hal ini adalah bagi mencapai He
susunan elektron duplet atau oktet yang stabil.
Susunan elektron duplet
Apabila sesuatu atom menderma atau menerima elektron, Susunan elektron oktet
atom itu menjadi zarah bercas yang disebut sebagai ion. ialah susunan elektron yang
• Ion positif terbentuk apabila atom unsur logam stabil yang mempunyai
menderma elektron. 8 elektron pada petala terluar.
• Ion negatif terbentuk apabila atom unsur bukan logam
menerima elektron. Ne
Sebagai contoh, atom magnesium mempunyai 12 elektron.
Susunan elektronnya ialah 2.8.2. Bagaimanakah atom ini dapat Susunan elektron oktet
mencapai susunan elektron oktet yang stabil? Adakah lebih mudah
untuk atom ini menderma dua elektron atau menerima enam 2+
elektron? Mari kita kaji Rajah 8.7.
Mg
Mg Derma dua elektron

Atom magnesium (2.8.2) Ion magnesium (2.8)

Rajah 8.7 Pembentukan ion positif, Mg 2+

8.2.3 173
8.2.4

Atom klorin mempunyai 17 elektron. Rajah 8.8 menunjukkan atom klorin yang mempunyai
susunan elektron 2.8.7. Atom ini menerima satu elektron untuk mencapai susunan elektron oktet
yang stabil.

–

Terima satu elektron Cl
Cl

Atom klorin (2.8.7) Ion klorida (2.8.8)

Rajah 8.8 Pembentukan ion negatif, Cl–
Atom ini akan cenderung untuk mencapai susunan elektron yang stabil dengan cara
menderma atau menerima elektron daripada atom lain. Jalankan Aktiviti 8.5 untuk menunjukkan
kesan terhadap suatu bahan apabila ion terbentuk.

... ... Pembelajaran Berasaskan Masalah

Aktiviti 8.5

Tajuk: Mengawal Pengaratan PAK21
Topik berkaitan: Kakisan logam berlaku apabila atom logam membentuk ion positif.
Cadangan tempoh masa: 1 minggu

Masalah: Salah satu masalah utama dihadapi oleh pengguna jambatan dan kenderaan ialah
pengaratan. Oleh itu, penyelenggaraan jambatan dan kenderaan ialah satu cabaran kepada
ekonomi negara. Permukaan bahan atom (contohnya besi) perlu dikekalkan dalam keadaan baik.

Berdasarkan masalah di atas, bincangkan cara kerja penyelenggaraan dilakukan pada jambatan
dan kenderaan.
Sumber:
• Buku teks Sains (kandungan yang berkaitan dengan pembentukan ion, pengaratan)
• Laman web
• Bahan rujukan lain seperti majalah ilmiah berkaitan dengan pembentukan ion dan pengaratan
Menjelaskan cara atau kaedah yang sesuai bagi mengawal kakisan logam. Hasil dapatan boleh
dipersembahkan dalam bentuk persembahan multimedia.

Praktis Formatiiff 8.2

1. Nyatakan kedudukan unsur-unsur berikut dalam Jadual Berkala Unsur Moden.
(a) Litium (b) Argentum (c) Helium (d) Aurum
2. Berikan dua contoh unsur yang berada dalam Kumpulan 17.
3. Unsur M mempunyai nombor proton 19. Berdasarkan Jadual Berkala Unsur Moden, nyatakan
nama unsur M.
4. Unsur N ditempatkan dalam Kumpulan 15 dan Kala 3 dalam Jadual Berkala Unsur Moden.
Apakah susunan elektron bagi atom unsur N?
5. Dengan memberikan contoh yang sesuai, nyatakan pembentukan ion positif dan ion negatif
daripada atom unsurnya.

174 8.2.4
8.2.5

Unsur dan Bahan Bab 8

8.3 Isotop

Semua atom yang terkandung di dalam sesuatu unsur mempunyai Laman Sejarah
bilangan proton dan neutron yang sama. Namun begitu, terdapat
unsur tertentu yang atomnya mempunyai bilangan proton yang Perkataan isotop berasal
sama, tetapi bilangan neutron yang berlainan. Atom-atom ini dikenal daripada perkataan
sebagai isotop. Jadual 8.1 menunjukkan beberapa contoh isotop. Yunani ‘isos’ yang
bermaksud sama dan
Jadual 8.1 Contoh isotop ‘topos’ yang bermaksud
tempat. Perkataan ini
Isotop Bilangan Bilangan Bilangan bermaksud isotop bagi
proton elektron neutron suatu unsur mempunyai
Hidrogen-1 kedudukan yang sama
Hidrogen-2 1 1 0 dalam Jadual Berkala
Hidrogen-3 1 1 1 Unsur Moden.
Karbon-12 1 1 2
Karbon-13 6 6 6 Isotop
Karbon-14 6 6 7 http://bukutekskssm.
Oksigen-16 6 6 8 my/Sains/T4/Isotop.
Oksigen-18 8 8 8 mp4

8 8 10

Isotop biasanya ditulis nombor nukleonnya sahaja. VIDEO
Nombor nukleon ialah jumlah bilangan proton dan neutron
di dalam nukleus atom itu. Sebagai contoh, isotop hidrogen yang
mempunyai 1 proton dan 2 neutron, ditulis hidrogen-3. Jalankan
Aktiviti 8.6 untuk menentukan bilangan proton, neutron dan
nombor nukleon dalam isotop-isotop lain.

Aktiviti 8.6

Tujuan: Menentukan bilangan proton, neutron dan nombor nukleon dalam isotop.
Arahan: Lengkapkan jadual di bawah dengan bilangan proton, neutron dan nombor nukleon bagi
isotop-isotop yang diberikan.

Isotop Bilangan proton Bilangan neutron Nombor nukleon
Klorin-35 11 18 37
Klorin-37 35
Natrium-23 13 79
Natrium-24
Bromin-79
Bromin-81

8888....3333....1212 175

Kegunaan Isotop dalam Pelbagai Bidang

Perkembangan teknologi menyebabkan penggunaan isotop semakin meluas. Tanpa kita sedari,
isotop dalam bentuk radioisotop sebenarnya banyak digunakan di sekeliling kita. Radioisotop
ialah isotop tidak stabil yang memancarkan sinaran radioaktif. Walaupun radioisotop
mengeluarkan sinaran berbahaya, namun radioisotop mempunyai kegunaan yang penting
jika dikendalikan dengan betul. Radioisotop digunakan dalam bidang perubatan, pertanian,
perindustrian, penjanaan tenaga dan penyelidikan. Imbas kembali kegunaan sinaran radioaktif
yang telah anda pelajari semasa di Tingkatan 3 seperti di bawah.

Perubatan

Sinar gama
daripada kobalt-60
digunakan untuk

membunuh
sel kanser.

Teknologi makanan Gambar foto 8.3 Mesin radioterapi

Sinar gama Pertanian
daripada kobalt-60

juga digunakan
untuk membasmi
mikroorganisma pada
sayur-sayuran tanpa
mengubah kualiti

makanan itu.

Gambar foto 8.4 Sayur-sayuran bebas daripada kuman

Fosforus-32 Gambar foto 8.5
disuntik ke dalam Akar tumbuhan
akar tumbuhan untuk
mengkaji kadar
penyerapan baja

fosforus
dalam tumbuhan.

176 8.3.3

Unsur dan Bahan Bab 8

Tahukah anda kegunaan isotop yang lain? Mari kita jalankan Aktiviti 8.7.

... ... Fikir-Pasang-Kongsi

Aktiviti 8.7

Tujuan: Mencari maklumat penggunaan isotop dalam pelbagai bidang. PAK21

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini secara berpasangan.
2. Cari maklumat daripada pelbagai sumber tentang kegunaan isotop dalam pelbagai bidang

selama 20 minit.
3. Kongsi dan bincangkan hasil dapatan yang diperoleh bersama pasangan.
4. Persembahkan maklumat yang diperoleh dalam jadual seperti berikut.

Bidang Isotop Kegunaan

Perubatan Natrium-24

Kobalt-60

Iodin-131

Pertanian Fosforus-32

Karbon-14

Arkeologi dan Geologi Karbon-14

Teknologi makanan Kobalt-60

Industri kertas Amerisium-241

Penjanaan tenaga elektrik Uranium-235

Praktis Formatiiff 8.3

1. Nyatakan definisi bagi isotop.
2. Berikan tiga contoh isotop.
3. Satu atom mempunyai 10 proton, 10 neutron dan 10 elektron. Apakah nombor nukleon atom

tersebut?
4. Apakah kegunaan isotop dalam bidang perubatan?

88..33..33 177

178 Ru mu sa n

UNSUR DAN BAHAN

Asas Jirim Jadual Berkala Isotop
Unsur Moden

Jenis zarah

Definisi isotop Kegunaan isotop

Atom Molekul Ion

membentuk membentuk membentuk Perubatan Perindustrian Penyelidikan

Bahan Bahan Bahan Pertanian Penjanaan tenaga
atom molekul ion

Kumpulan Susunan elektron Pembentukan ion
dan Kala

Ion positif Ion negatif

Unsur dan Bahan Bab 8

Refleksi Kendiri

Selepas mempelajari bab ini, anda dapat:
8.1 Asas Jirim

Menerangkan bahan atom, bahan molekul dan bahan ion dengan contoh.
Menjelaskan kewujudan unsur dalam pelbagai bentuk.
8.2 Jadual Berkala Unsur Moden
Mencerakinkan Jadual Berkala Unsur Moden.
Mendeduksikan prinsip susunan unsur dalam Jadual Berkala Unsur Moden.
Melakar dan menulis susunan elektron unsur dalam kumpulan.
Menjelaskan pembentukan ion positif dan ion negatif.
Mewajarkan pendermaan dan penerimaan elektron untuk mencapai susunan elektron stabil.
8.3 Isotop
Menerangkan isotop dengan contoh.
Menentukan bilangan proton, bilangan neutron dan nombor nukleon dalam isotop.
Berkomunikasi mengenai kegunaan isotop dalam pelbagai bidang.

Praktis Sumatif 8 KUIZ Soalan Objektif
http://bukutekskssm.
1. Gambar foto 1 menunjukkan dua jenis bahan. my/Sains/T4/K8

Gambar foto 1
(a) Nyatakan jenis zarah yang membentuk:
(i) garam
(ii) gula
(b) Berikan dua contoh lain bahan yang terbentuk daripada jenis zarah yang sama seperti garam

dan gula.
(c) Berikan dua contoh bahan yang unsur oksigen wujud sebagai molekul dan ion.

179

2. Rajah 1 menunjukkan sebahagian daripada Jadual Berkala Unsur Moden.

P QR

T

U S


Rajah 1
P, Q, R, S, T dan U ialah huruf-huruf yang digunakan bagi mewakili unsur dalam Jadual Berkala

Unsur Moden dan bukan merupakan simbol sebenar unsur tersebut.
(a) Bagaimanakah unsur disusun dalam Jadual Berkala Unsur Moden?
(b) Unsur manakah yang berada dalam kumpulan yang sama?
(c) Unsur manakah yang wujud sebagai atom yang stabil? Jelaskan jawapan anda.
(d) Suatu unsur mempunyai nombor nukleon 32 dan nombor proton 16. Di manakah

kedudukannya dalam Jadual Berkala Unsur Moden?
(e) Nyatakan susunan elektron bagi unsur-unsur berikut:
(i) P
(ii) Q
(iii) T

3. Jadual 1 menunjukkan beberapa unsur dengan nombor proton dan nombor nukleon
masing-masing.

Jadual 1

Unsur Nombor proton Nombor nukleon
X 13 27
Y 17 35
Z 20 40

(a) Tentukan bilangan neutron bagi atom unsur X, Y dan Z.

(b) Lukiskan susunan elektron bagi atom unsur X, Y dan Z.

(c) Pada pendapat anda, di manakah kedudukan unsur X, Y dan Z dalam Jadual Berkala
Unsur Moden?

(d) Bagaimanakah atom unsur-unsur berikut mencapai susunan elektron yang stabil?
(i) Unsur X
(ii) Unsur Y

180

Unsur dan Bahan Bab 8

4. Jadual 2 menunjukkan unsur P, Q, R dan S dengan nombor proton dan nombor nukleon
masing-masing.

Unsur Jadual 2 Nombor nukleon
P 32
Q Nombor proton 24
R 15 23
S 11 14
11
6

(a) Unsur manakah merupakan pasangan isotop? Jelaskan jawapan anda.
(b) Nyatakan kegunaan isotop yang anda nyatakan dalam soalan 4(a) dalam bidang perubatan

dan industri.
(c) Nyatakan unsur P dan kegunaannya dalam bidang pertanian.
(d) Namakan unsur S dan nyatakan kegunaannya dalam bidang pertanian dan arkeologi.

Cabar Minda

5.
Akmal menerima laporan tentang keadaan jalan yang merekah walaupun telah
diturap berkali-kali. Didapati struktur tanah tiba-tiba menjadi lembut disebabkan
oleh kebocoran saluran paip bawah tanah.

Bagaimanakah Akmal menyelesaikan masalah berkenaan?
Penyelesaian masalah tersebut perlulah mengikut langkah berikut:

• mengenal pasti masalah
• menjelaskan masalah
• menyatakan langkah-langkah diambil ke arah

penyelesaian masalah

181

Bab

9 Kimia Industri

Kata Kunci

Aloi
Komponen kaca
dan seramik
Polimer semula jadi
Polimer sintetik
Getah asli
Getah tervulkan
Pemvulkanan getah

182

Kimia Industri Bab 9

Apakah yang dikatakan sebagai aloi?
Apakah yang dikatakan sebagai aloi superkonduktor?
Bagaimanakah kaca dan seramik diperbuat?
Adakah terdapat pelbagai jenis kaca dan kegunaannya
yang tertentu?
Apakah yang dikatakan sebagai polimer?
Apakah contoh-contoh polimer semula jadi dan
polimer sintetik?

Rencana Sains

kybsbabahteeTducdeandalTreTaiantnigbbuemteimtygnibataalentiiaeunge.nanimgpsbnknrdTtggkauliaeaaiakgkhaannkptnsmaehpkikegbunprslalaiyaadkedgankndapnibwektkmaanwuakian,.icDhgkeepigpdpakawlsadidauadadlecniinalaciwachjeukuleaasnpaiaipklaankng(amdak.tTayctanuaSanuacDanbelceeampaKdlialrlnahajk)aukkukgniatnaalangeekeecnncamrrablaiaagdtmikiduelnhitykaeri,mieaaaiocbnbtnndnaesdibgahjog.agtakaiuikUgrnnsapdlaieaugnbppgaitbpktsaektbauiaaardmphatbktrpaaihutealuukieainnhdnnebgpgadsaitiaiuunaejinnlunknlrtayaggaudatdmanad.niigpauaegdkdetnaaalcagelnnaalabahmnihhkaknalis

Anda akan belajar tentang:

aloi
kaca dan seramik
polimer

183

9.1 Aloi

Banyak benda di sekeliling
kita diperbuat daripada aloi.
Gambar foto 9.1 menunjukkan
beberapa benda yang diperbuat
daripada aloi.

Gambar foto 9.1 Benda yang diperbuat daripada aloi

Apakah Aloi? Permainan
Interaktif
Aloi merupakan campuran beberapa jenis logam atau campuran logam dan
bukan logam mengikut peratusan yang tertentu. Terdapat beberapa jenis
aloi yang biasa digunakan dalam kehidupan harian seperti keluli, piuter,
gangsa, loyang dan duralumin. Jadual 9.1 menunjukkan komposisi, sifat
dan kegunaan aloi-aloi tersebut.

Jadual 9.1 Komposisi, sifat dan kegunaan aloi

Aloi Komposisi Sifat Kegunaan
Keluli Besi 99%
Piuter Karbon 1% • Keras dan kuat • Membina bangunan dan jambatan
Gangsa Timah 96% • Membuat badan kenderaan dan landasan kereta api
Loyang Kuprum 3%
Antimoni 1% • Permukaan berkilau • Membuat barangan perhiasan seperti bingkai
Duralumin Kuprum 88% • Tahan kakisan gambar
Timah 12%
• Keras • Membuat tugu, ukiran logam, duit syiling, pingat
Kuprum 75% • Tahan kakisan dan sebagainya
Zink 25% • Warna yang menarik

Aluminium 95% • Kuat • Membuat kunci, tombol pintu, alatan muzik seperti
Kuprum 3% • Permukaan berkilat trompet dan sebagainya
Magnesium 1% • Mudah ditempa
Mangan 1% • Warna keemasan

• Ringan • Membuat badan pesawat, kapal terbang dan
• Kuat sebagainya
• Tahan kakisan

184 9.1.1

Kimia Industri Bab 9

Mengapakah aloi dihasilkan? Umumnya, kebanyakan logam tulen adalah lembut dan mudah
terkakis. Ciri ini tidak sesuai untuk menghasilkan kebanyakan benda di sekeliling kita. Maka,
proses pembentukan aloi atau pengaloian dilakukan untuk membaiki sifat logam tulen.

Atom di dalam logam tulen tersusun secara teratur dan Integrasi
berlapis-lapis. Lapisan atom logam tulen mudah menggelongsor
apabila dikenakan daya. Sains dengan.....

Daya dikenakan SEJARAH
Aloi pertama yang ditemui
Lapisan atom ialah gangsa. Gangsa
mudah menggelongsor ditemui beratus-ratus tahun
dahulu, iaitu pada zaman
Rajah 9.1 Susunan atom dalam logam tulen prasejarah yang disebut
Zaman Gangsa. Pada
zaman itu, gangsa banyak
digunakan untuk membuat
alatan dan senjata.

Apabila satu atau lebih unsur logam atau bukan logam lain dicampurkan ke dalam logam
tulen, atom-atom unsur ini menyukarkan penggelongsoran antara lapisan atom logam tulen. Hal ini
demikian kerana atom unsur asing mempunyai saiz yang berlainan. Maka, aloi adalah lebih kuat dan
keras berbanding dengan logam tulen.

Atom logam tulen Atom unsur asing

+ Cetusan Minda
Adakah aloi wujud secara
semula jadi?
Aloi

Apabila daya dikenakan, Atom unsur asing
lapisan atom logam Atom logam tulen

tulen sukar menggelongsor

Rajah 9.2 Aloi
Komposisi atau peratus kandungan setiap unsur dalam aloi boleh diubah mengikut
kesesuaian penggunaannya.

Aktiviti 9.1 Jalan Galeri

Tujuan: Membina model susunan zarah di dalam logam dan aloi. PAK21

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Pilih satu jenis aloi yang berbeza daripada kumpulan lain.
3. Gunakan bahan-bahan kitar semula untuk membina model susunan zarah di dalam aloi dan

logam tulennya.
4. Persembahkan model yang dibina di hadapan kelas.

185

9.1.1

Terdapat beberapa ciri aloi dan logam tulen yang boleh diuji melalui eksperimen di dalam
makmal. Mari kita jalankan Eksperimen 9.1 dan Eksperimen 9.2.

Eksperimen 9.1

Tujuan: Mengkaji perbezaan kekerasan antara aloi dengan logam tulen.
Pernyataan masalah: Adakah aloi lebih keras berbanding dengan logam tulen?
Hipotesis: Aloi lebih keras berbanding dengan logam tulen.
Pemboleh ubah:
(a) dimanipulasikan: Jenis bongkah
(b) bergerak balas: Diameter lekuk
(c) dimalarkan: Diameter bola keluli, ketinggian pemberat, jisim pemberat
Bahan: Bongkah kuprum, bongkah gangsa, pita selofan, benang
Radas: Bola keluli, pemberat (1 kg), kaki retort dan pengapit, pembaris, pembaris meter
Prosedur:
1. Sediakan susunan radas seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 9.3.

Benang
Pemberat (1 kg)

Pembaris meter Kaki retort
Bola keluli

Pita selofan
Bongkah kuprum

Rajah 9.3 Susunan radas
2. Gantungkan pemberat 1 kg setinggi 50 cm dari bongkah kuprum.
3. Lepaskan pemberat supaya terhentak ke atas bola keluli yang dilekatkan pada bongkah kuprum.
4. Perhati dan ukur diameter lekuk yang terbentuk pada permukaan bongkah kuprum

menggunakan pembaris.
5. Ulangi langkah 2 hingga 4 sebanyak dua kali lagi pada permukaan yang berlainan untuk

mendapatkan diameter purata lekuk pada bongkah kuprum.
6. Ulangi langkah 2 hingga 5 dengan menggantikan bongkah kuprum dengan bongkah gangsa.
Keputusan:

Bongkah Diameter lekuk (cm) Purata diameter
123 (cm)
Kuprum
Gangsa

Kesimpulan: Adakah hipotesis eksperimen ini diterima? Apakah kesimpulan eksperimen ini?
Soalan:
1. Antara bongkah kuprum dengan bongkah gangsa, yang manakah lebih keras?
2. Lukis susunan atom di dalam kedua-dua bongkah tersebut.
3. Mengapakah diameter lekuk bagi kedua-dua bongkah boleh berbeza?

186 9.1.2

Kimia Industri Bab 9

Eksperimen 9.2

Tujuan: Mengkaji perbezaan ketahanan terhadap kakisan antara aloi dengan logam tulen.
Pernyataan masalah: Adakah aloi lebih tahan terhadap kakisan berbanding dengan logam tulen?
Hipotesis: Aloi lebih tahan terhadap kakisan berbanding dengan logam tulen.
Pemboleh ubah:
(a) dimanipulasikan: Jenis paku
(b) bergerak balas: Kehadiran lapisan perang pada paku
(c) dimalarkan: Saiz paku, jenis larutan, jangka masa eksperimen
Bahan: Paku besi, paku keluli, air
Radas: Tabung uji, rak tabung uji
Prosedur:
1. Labelkan tabung uji sebagai P dan Q.
2. Masukkan 10 ml air ke dalam tabung uji P dan Q.
3. Masukkan paku besi ke dalam tabung uji P dan paku keluli ke dalam tabung uji Q.

Tabung Perhatian:
uji

Air Pastikan kedua-dua
paku digosok dengan
Paku besi Paku keluli kertas pasir sebelum
melakukan eksperimen
PQ ini untuk membersihkan
permukaannya.

Rajah 9.4 Susunan radas

4. Letakkan kedua-dua tabung uji di rak tabung uji di atas meja makmal dan biarkan selama seminggu.
5. Selepas seminggu, rekodkan pemerhatian anda.

Keputusan:

Jenis paku Kehadiran lapisan perang pada paku
Paku besi
Paku keluli

Kesimpulan: Adakah hipotesis eksperimen ini diterima? Apakah kesimpulan eksperimen ini?
Soalan:
1. Paku yang manakah berkarat selepas seminggu?
2. Lukis susunan atom di dalam kedua-dua paku tersebut.
3. Mengapakah ketahanan kakisan bagi kedua-dua paku boleh berbeza?

Selain keras dan tahan kakisan, apakah ciri-ciri lain pada aloi yang membezakannya daripada
logam tulen? Bincangkan jawapan anda bersama guru dan rakan-rakan yang lain.

187

9.1.2

Kegunaan Aloi dalam Kehidupan Harian

Aloi mempunyai kegunaan tertentu berdasarkan ciri-ciri istimewa yang terdapat padanya.

Keluli digunakan dalam Badan kapal terbang Beberapa alatan
pembinaan bangunan pencakar diperbuat daripada muzik diperbuat
langit kerana sifatnya yang keras duralumin yang daripada loyang
dan tahan kakisan. ringan dan kuat. yang berkilat dan
tahan kakisan.

Gambar foto 9.2 Gambar foto 9.3 Kapal terbang Gambar foto 9.4 Seksofon
Menara Kembar Petronas

Terdapat beberapa jenis unsur logam dan bukan Aloi superkonduktor digunakan dalam
logam yang menunjukkan sifat superkonduktor pada pembuatan landasan kereta api berkuasa
suhu yang rendah dan dicampurkan untuk membuat tinggi supaya kereta api dapat bergerak
aloi superkonduktor. Superkonduktor ialah bahan secara terapung dan dapat mengelakkan
yang boleh mengalirkan arus elektrik pada kecekapan geseran antara landasan dengan badan
yang tinggi tanpa rintangan. Superkonduktor kereta api. Hal ini membolehkan kereta
juga berupaya untuk menolak medan magnet dan api ini bergerak dengan sangat laju.
menyebabkan bahan superkonduktor terapung
apabila diletakkan di atas magnet.

Gambar foto 9.6 Mesin pengimejan Gambar foto 9.5 Kereta api Maglev
resonans magnetik (MRI) Aloi superkonduktor seperti niobium titanium
dan niobium timah digunakan dalam pembuatan
188 peralatan mesin pengimejan resonans magnetik
(MRI) untuk pengimejan perubatan.

9.1.3

Kimia Industri Bab 9

Praktis Formatiiff 9.1

1. Berikan dua jenis aloi yang mengandungi logam kuprum.
2. Lukis susunan atom di dalam aloi dan logam tulen dan hubung kaitkan susunan atom dengan

sifat asal logam tulen.
3. Apakah aloi yang digunakan untuk membuat badan kapal terbang? Jelaskan sebab aloi

itu dipilih.

9.2 Kaca dan Seramik

Apakah Kaca?

Kaca dipercayai mula digunakan sekitar 5000 tahun S.M. Kaca diperbuat daripada silika. Silika ialah
sebatian yang mengandungi silikon dioksida dan wujud secara semula jadi di dalam pasir. Silika
tulen dileburkan sekitar 1500°C sehingga menjadi cecair dan dibentuk menjadi kaca.

Gambar foto 9.7 Silika Gambar foto 9.8 Botol kaca

Terdapat beberapa jenis kaca yang dibuat dalam industri. Jadual 9.2 menunjukkan jenis kaca
dengan komposisi serta ciri-cirinya.

Jadual 9.2 Jenis kaca dengan komposisi dan ciri-cirinya

Kaca Komposisi Ciri-ciri
Kaca silika terlakur • Tahan terhadap haba
Kaca soda kapur • Silika • Lengai terhadap bahan kimia
• Takat lebur yang rendah
Kaca borosilikat • Silika • Mudah dibentuk
• Kalsium karbonat
Kaca plumbum • Natrium karbonat • Ketahanan yang sangat tinggi
• Silika terhadap haba dan bahan kimia
• Boron oksida berbanding dengan kaca soda kapur
• Natrium oksida
• Aluminium oksida • Takat lebur yang rendah
• Silika • Mempunyai indeks biasan yang tinggi
• Plumbum(II) oksida
• Natrium oksida

189

9.2.1

Apakah Seramik?

Seramik terdiri daripada bahan bukan logam yang terbentuk hasil daripada tindakan haba pada
suhu yang tinggi. Seramik diperbuat daripada tanah liat. Komponen utama dalam tanah liat ialah
aluminium silikat.

Seramik tahan haba dan tekanan yang tinggi. Seramik juga sangat keras, rapuh, lengai
terhadap bahan kimia dan tidak berkarat. Selain itu, seramik juga merupakan penebat haba dan
elektrik yang baik.

Gambar foto 9.9 Aluminium silikat Gambar foto 9.10 Pinggan mangkuk seramik

... ... Fikir-Pasang-Kongsi

Aktiviti 9.2

Tujuan: Menyediakan ulasan bagi sesi perkongsian mengenai lawatan ke kilang kaca PAK21
dan seramik atau menonton video.

Arahan:
1. Ambil bahagian dalam sesi perkongsian atau tonton video tentang pembuatan kaca dan seramik.
2. Kumpulkan maklumat tentang pembuatan kaca dan seramik, kemudian catatkan maklumat yang

diperoleh dalam buku nota anda.
3. Berdasarkan maklumat yang telah diperoleh, tulis ulasan tentang pembuatan kaca dan seramik.

Penggunaan Kaca dan Seramik dalam Kehidupan Harian

Berdasarkan ciri-ciri kaca dan seramik yang telah dipelajari, kita telah ketahui bahawa
kaca dan seramik sesuai digunakan untuk menghasilkan pelbagai jenis barangan dalam
kehidupan harian kita. Hal ini juga telah dapat memajukan industri kaca dan seramik di
negara kita.

190 9.2.2
9.2.3