The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by anisah akasah, 2020-11-17 02:33:52

stam tajwid nota

stam tajwid nota

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

ASAS ILMU TAJWID ‫) مبادئ علم التجويد‬1

S - Berikan takrif ilmu Tajwid dari sudut bahasa dan istilah ilmu tajwid.: .‫ َعِّرف التجويد لغة واطلاحا‬-1‫س‬
J - ilmu Tajwid : .‫ التحسين‬: ‫ التجويد لغة‬-‫ج‬

 Dari segi bahasa : Memperelok dan memperhalusi. ‫ بإعطاءكل‬ ‫ تلاكة القرءاف على حسب ما أنزؿ الله على نبيو محمد‬: ‫واصطلاحا‬
‫حرؼ حقو من اتظخارج كالصفات كمستحقو من اتظد أك الغن أك الإظهار أك الإدغاـ‬
 Dari segi istilah ilmu Tajwid: membaca al Quran mengikut apa yang
diturunkan oleh Allah swt kepada nabi Muhammad saw dengan .‫كغيرىا‬
memberikan Hak huruf iaitu makhraj dan sifatnya, dan Mustahaq huruf
iaitu mad (bacaan panjang), ghunna (dengung), izhar (menyatakan
bunyinya), idgham (memasukkan huruf ke dalam huruf lain) dan lain-lain.

S – Apa hokum mempelajari ilmu Tajwid ? ‫ ما حكم العلِم بالتجويد؟‬-2‫س‬
J - Hukum mengetahui ilmu tajwid adalah fardu kifayah .‫ حكم العلم بالتجويد فرض كفاية‬-‫ج‬

S – Apa hokum menggunakan ilmu Tajwid? ‫ ما حكم العم ِل بالتجويد؟‬-3‫س‬
J - Hukum menggunakannya (semasa membaca al Quran) adalah fardu ain bagi .‫ حكم العمل بو فرض عين على كل مسلم كمسلمة‬-‫ج‬
setiap muslim lelaki atau perempuan.
‫ اذكر دليلا قرءانيا على وجوب العم ِل بالتجويد‬-4‫س‬
S – Nyatakan Dalil al Quran tentang kewajipan Membaca al Quran dengan ْ :‫ ىكىرتًًٌل اليقٍرءىا ىف تىػٍرتًٍي ىل – اتظزمل‬: ‫ قاؿ الله تعالى‬-‫ج‬
bertajwid.
J - Firman Allah s.w.t: “dan bacalah Al-Quran Dengan "Tartil". ‫ اذكر دليلا من السنة النبوية على وجوب العم ِل بالتجويد‬-5‫س‬
.... ‫ اقرءكا القرءاف بلحوف العرب كأصواتها‬:  ‫ قاؿ الرسوؿ‬-‫ج‬
S – Nyatakan Dalil al Quran tentang kewajipan Membaca al Quran dengan
bertajwid.
J - Sabda nabi saw : “bacalah al Quran dengan nada suara bahasa Arab”

S – Nyatakan Topik perbincangan ilmu Tajwid ‫ اذكر موضوع علم التجويد‬-6‫س‬
J - Topik perbincangannya : perkataan-perkataan al Quran dari sudut menghalusi
sebutan huruf dan memperelokkanya ‫ الكلمات القرءانية من حيث إحكاـ حركفها كإتقاف‬: ‫ موضوع علم التجويد‬-‫ج‬
.‫النطق بها‬

1

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S – Apakah Kelebihan ilmu Tajwid? ‫ ما فضل علم التجويد؟‬-7‫س‬
J - Kelebihan ilmu Tajwid: Ilmu ini adalah semulia-mulia ilmu kerana ia langsung
berkait dengan (kitab Allah) sebaik-baik perkataan yang diturunkan kepada semulia- ‫ ىذا العلم من أشرؼ العلوـ لتعلقو بأشرؼكلاـ أنزؿ على‬: ‫ فضل علم التجويد‬-‫ج‬
mulia manusia yang diutuskan iaitu penghulu kita nabi Muhammad saw. . ‫أشرؼ بشر أرسل كىو سيدنا محمد‬

S – Kenapa ilmu tajwid dianggap semulia--mulia ilmu ? ‫ لداذا يعد علم التجويد من أشرف العلوم؟‬-8‫س‬
J - Kerana ia langsung berkait dengan (kitab Allah) sebaik-baik perkataan yang . ‫ لتعلقو بأشرؼ كلاـ أنزؿ على أشرؼ بشر أرسل كىو سيدنا محمد‬-‫ج‬
diturunkan kepada semulia-mulia manusia yang diutuskan iaitu penghulu kita nabi
Muhammad saw. .‫ من الواضع لعلم التجويد؟‬-9‫س‬
‫ الواضع لعلم التجويد ىو أئمة القرءاف الذين كفقهم الله تعالى للعمل على حفظ‬-‫ج‬
S – Siapakah penyusun ilmu Tajwid ?
J - Penyusun ilmu Tajwid ialah imam-imam qiraat yang diberi taufiq oleh Allah .‫كتابو من اللحن كالتحريف‬
untuk berusaha menjaga kitabNya daripada kesalahan dan penyelewengan.

S – Apakah Faedah ilmu Tajwid ? ‫ ما الفائدة من علم التجويد ؟‬-11‫س‬
J - Faedah ilmu Tajwid: mencapai kebahagiaan di dunia dan akhirat. ‫ الفوز بالسعادة في الدنيا كالآخرة‬: ‫ الفائدة من علم التجويد‬-‫ج‬

S - Apakah Sumber ilmu Tajwid ? ‫ ما استمداد علم التجويد ؟‬-11‫س‬

J - Sumber ilmu Tajwid: kitab al Quran dan Hadis. Juga dari cara bacaan nabi saw ‫ ككيفية قراءة الصحابة من‬ ‫ من الكتاب كالسنة ككيفية قراءة النبي‬: ‫ استمدادق‬-‫ج‬
dan bacaan para sahabat selepasnya, tabi’in serta imam-imam Qiraat dan .‫بعده كالتابعين كأئمة القراءة كأىل الأداء‬

pengamalnya.

S – Apa nama ilmu ini ? .‫ ما اسم ىذا العلم ؟‬-12‫س‬
J - Namanya : ilmu Tajwid al Quran al Karim. .‫ علم تجويد القرءاف الكرًن‬: ‫ اسمو‬-‫ج‬

2

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S – Nyatakan permasalah yang dibincangkan dalam ilmu Tajwid. ‫ اذكر مسائل علم التجويد؟‬-13‫س‬
J - Masalah yang dibincangkannya ialah kaedah-kaedah dan permasalahan secara ‫ قواعده كقضاياه الكلية التي يتوصل بها إلى معرفة أحكامو‬: ‫ مسائل علم التجويد‬-‫ج‬
menyeluruh yang menyampaikan kepada mengetahui / memahami hokum-hukumnya

secara terperinci. .‫اتصزئية‬

Contoh : ‫كل نوف ساكنة كقع بعدىا حرؼ من حركؼ اتضلق نرب إظهارىا كيسمى‬: ‫مثل‬
Setiap nun mati dan selepasnya terdapat huruf Halqi maka wajiblah .‫إظهارا‬
mengizharkannya. Ini dinamakan Izhar.

S – apa Tujuan mempelajari ilmu Tajwid ‫ ما الغاية من دراسة علم التجويد؟‬-14‫س‬
J - Tujuan mempelajari ilmu Tajwid ialah : Memelihara lidah daripada kesalahan .‫ يصٍوف اللساف عن اللحن في القرءاف‬: ‫ الغاية من دراسة علم التجويد‬-‫ج‬
dan penyelewengan ketika membaca ayat-ayat al Quran.
‫) اللحن وأقسامو وحكم كل قسم‬2
LAHN DAN BAHAGIANNYA SERTA HUKUMNYA
.‫ َعِّرف اللحن‬-1‫س‬
S – Berikan Takrif Lahn. .‫ ىو اتططاء كاتظيل عن الصواب‬: ‫ اللحن‬-‫ج‬
J - Lahn ialah kesalahan dan seleweng dari cara yang betul.

S – Berapakah / Apakah bahagian Lahn ? ‫ ما أقسام اللحن ؟‬/ ‫ إلىكم ينقسم اللحن ؟‬-2‫س‬
‫ ُ) تضن جلي‬: ‫ ينقسم اللحن إلى قسمين‬-‫ج‬
J - Lahn terbahagi kepada dua bahagian :

1- Lahn Jaliy 2- Lahn Khafiy ‫ِ) تضن خفي‬

S – terangkan erti Lahn Jaliy dari sudut bahasa dan istilah. .‫ بِّّي معٌت اللحن الجلي لغة واصطلاحا‬-3‫س‬
J - Lahn Jaliy dari sudut bahasa : Lahn yang Zahir
dan istilah: kesalahan yang berlaku pada (sebutan) perkataan-perkataan al Quran dan ‫ اللحن اتصلي لغة اللحن الظاىر‬-‫ج‬
mencacatkannya mengikut bacaan biasa, ‫ فيخل بعرؼ القراءة‬،‫واصطلاحا عبارةه عن خطأ يطرأ على ألفاظ القرءاف الكرًن‬

contoh : .‫ تبديل الطاء ضادا كالذاؿ زايا أك جعل الفتحة كسرة أة الضمة فتحة‬:‫مثل‬
Menukar huruf Ta ( ‫ ) ط‬kpd Dho ( ‫) ض‬, zal ( ‫ ) ذ‬kepada Zai ( ‫ ) ز‬atau menjadikan baris
atas ( َ‫ ى‬- ) kepada baris bawah ( ًَ - ), baris hadapan ( َ‫ ي‬- ) kepada baris atas ( َ‫ ى‬- ).

3

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah ‫ لداذا سمى جليا ؟‬-4‫س‬
S – Kenapa dinamakan Lahn Jaliy ? .‫ يسمى جليا لاشًتاؾ العلماء كغيرىم في معرفتو‬-‫ج‬

J - Dinamakan Lahn Jaliy kerana ulamak dan golongan lain turut menamakan

sedemikian.

S – Apa Hukum Lahn Jaliy ? ‫ ما حكم لح ٍن جل ٍّي ؟‬-5‫س‬
J - Hukumnya adalah haram dan diseksa orang yang melakukannya dengan sengaja. ‫ فإف فعلو ناسيا أك جاىلا فلا حرمة‬،‫ حراـ يعاقب عليو فاعلو إف تعمده‬: ‫ حكمو‬-‫ج‬
Sekiranya melakukannya dengan lupa atau jahil maka tidaklah berdosa.
‫عليو‬
S - Apa itu Lahn Khafiy ?
J - Lahn Khafiy : Kesalahan yang berlaku pada (sebutan) perkataan dan ‫ ما اللحن الخفي ؟‬-6‫س‬
mencacatkannya mengikut bacaan biasa tanpa perubahan maknanya, .‫ اللحن الخفي ىو خطأ يطرأ على الألفاظ فيخل بالعرؼ دكف اتظعٌت‬-‫ج‬
.‫ ترؾ الإظهار في اتظظهر كترؾ الإدغاـ في اتظدغم كقصر اتظمدكد كمد اتظقصور‬:‫مثل‬
Contoh :
Meninggalkan izhar pada muzhar (perkataan yang mesti diizharkan), meninggalkan ‫ لداذا سمي لحنا خفيا‬-7‫س‬
idgham pada mudgham (perkataan yang mesti diidghamkan), atau memendekkan .‫ تشي تضنا خفيا لاختصاصو علماء التجويد كالقراءات بمعرفتو دكف سواىم‬-‫ج‬
bacaan yang panjang, memanjangkan bacaan yang pendek.
‫ ما حكم كل قسم من اللحن ؟‬-8‫س‬
S – Kenapa dinamakan Lahn khafiy ?
J - Dinamakan Lahn khafiy kerana ulamak tajwid dan qiraat sahaja yang menamakan ‫أك‬ ‫ناسيا‬ ‫فعلو‬ ‫فإف‬ ،‫تعمده‬ ‫إف‬ ‫فاعلو‬ ‫عليو‬ ‫حراـ ـ يعاقب‬ ‫حكمو‬ : ‫جل ٌي‬ ‫تضن‬ )ُ -‫ج‬
sedemikian. ‫فلا ًحرىمة عليو‬ ‫جاىلا‬

S – Apakah Hukum kedua-dua Lahn ini ? .‫ حراـ‬: ‫ كقيل‬.‫ حكمو مكركه كمعيب عند أىل ىذا الفن‬: ‫ِ) تضن خفي‬
J - Lahn Jaliy : Hukumnya adalah haram dan diseksa orang yang melakukannya
dengan sengaja. Sekiranya melakukannya dengan lupa atau jahil maka tidaklah
berdosa.

Lahn khafiy : Hukumnya adalah makruh dan mencacatkan bagi ulamak ilmu tajwid
ini. Pendapat lain mengatakan : hukumnya juga haram.

4

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

Rukun Bacaan ‫) أركان القرءاة‬3

S - Berapakah Rukun Bacaan dan sebutkan kesemuanya. .‫كم أركان القراءة واذكرىا‬-1‫س‬
J - Rukun Bacaan ada tiga :

1- sah sanad : seseorang itu perlu membaca al Quran dengan guru yang teliti / tepat : ‫ أركاف القرءاة ثلاثة‬-‫ج‬
sebutannya dan mahir serta bersambung sanadnya dengan nabi saw.  ‫ يقرأ على شيخ متقن النطق حاذؽ متصل السند بالنبي‬: ‫ صحة السند‬-ُ

2- perlu sama dengan resam usmani .‫ ضركرة اتظوافقة للرسم العثماني‬-ِ
.‫ ضركرة اتظوافقة لوجو من كجوه النحو‬-ّ
3- menepati dengan ilmu nahu.
‫ ما الدقصود بصحة السند ؟‬-2‫س‬
S – Apakah maksud sah sanad  ‫ أف يقرأ على شيخ متقن النطق حاذؽ متصل السند بالنبي‬: ‫ صحة السند‬-‫ج‬
J - Sah sanad : seseorang itu perlu membaca al Quran dengan guru yang teliti / tepat
sebutannya dan mahir serta bersambung sanadnya dengan nabi saw.

Peringkat bacaan al Quran ‫مراتب القراءة‬

S - Berapakah Peringkat bacaan al Quran serta nyatakannya. ‫كم مراتب القراءة مع الذكر‬-1‫س‬
:‫ مراتب القراءة أربعة كىي‬-‫ج‬
J - Peringkat bacaan al Quran ada empat :
‫ الحدر‬.ّ ‫ التحقيق‬.ِ ‫ الًتتيل‬.ُ
1. Tartil 2. Tahqiq 2. Hadar - 3. Tadwir

‫ التدوير‬.ّ

S – Apakah peringkat bacaan Tartil ?. .‫ ما الًتتيل ؟ واذكر الفرق بّي الًتتيل والتحقيق‬-2‫س‬
J - Tartil – bacaan perlahan-lahan dan tenang serta merenungi makna .‫ ىو القراءة بتؤدة كطمأنينة مع تدبر اتظعاني كمراعاة الأحكاـ‬: ‫ الًتتيل‬-‫ج‬
dan memelihara hokum-hukumnya.
‫ ما الدقصود بالتحقيق ؟‬-2‫س‬
S – Apakah maksud peringkat bacaan Tahqiq ?
S – Apakah peringkat Bacaan yang digunakan untuk mereka baru ‫ ما ىي مراتب القراءة التي تؤخذ في مقام التعليم؟‬-‫س‬
belajar al Quran ? ‫ التحقيق ىو مثل الًتتيل تداما إلا أنو أكثر منو اطمئنانا كىو اتظأخوذ بو في مقاـ‬-‫ج‬
J -Tahqiq – bacaannya seperti Tartil Cuma lebih lambat dan perlahan.
.‫التعليم‬
Bacaan ini biasanya bagi mereka baru belajar al Quran.

5

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S – Apakah maksud al hadar ? ‫ ما ىو الحدر ؟‬-3‫س‬
J - Hadar ialah bacaan cepat serta memelihara hokum tajwid .‫ الحدر ىو قراءة القرءاف الكرًن بسرعة مع المحافظة على أحكاـ التجويد‬-‫ج‬

S – Berikan takrif at Tadwir . ‫ عّرف التدوير ؟‬-4‫س‬
J - Tadwir ialah bacaan al Quran bentuk pertengahan di antara bacaan ‫ التدوير ىو قراءة القرءاف الكرًن بحالة متوسطة بين الاطمئناف كالسرعة مع مراعاة‬-‫ج‬
perlahan-lahan dan bacaan cepat serta memelihara hokum tajwid.
.‫الأحكاـ‬

S – Apakah Peringkat yang secara umumnya adalah paling baik ? ‫ ما أفضل ىذه الدراتب على العموم مع التعليل ؟‬-5‫س‬
kenapa ? .‫ أفضل ىذه اتظراتب على العموـ مرتبة الًتتيل لنزكؿ القرءاف الكرًن بها‬-‫ج‬
J - Peringkat yang terbaik secara umumnya ialah peringkat bacaan
tartil kerana al Quran diturun dengan cara bacaan tersebut. ْ :‫ ىكىرتًًٌل اليقٍرءىا ىف تىػٍرتًٍي ىل – اتظزمل‬: ‫قاؿ الله تعالى‬

Firman Allah s.w.t: “dan bacalah Al-Quran Dengan "Tartil".

Membaca Isti’azah ‫) الإستعاذة‬4
.‫ عّرف الإستعاذة‬-1‫س‬
S - berikan takrif Isti‟azah.
J - Erti Isti‟azah : memohon dan berpegang teguh serta berlindung .‫ الإستعاذة ىي الالتجاء كالاعتصاـ كالتحصن بالله من الشيطاف الرجيم‬-‫ج‬

dengan Allah s.w.t. daripada syaitan yang direjam.

S –Sebutkan dua daripada bentuk Lafaz Isti’azah . . ‫ اذكر اثنّي من صيغ الإستعاذة‬-2‫س‬
]‫ااًلملعىنسظاميليمَعّشٍياًلمطىعاىنلًيفالمالًََّشّمرٍيًىجنٍطيىااًملًف]َّشاٍيلَّرطىًاجٍيًفًما]لَّرًجٍيًم‬ ‫بًاللًه‬
J - dua b[[‫مم‬eًً‫ٍيٍي‬n‫ًًجج‬t‫ّّرر‬uََ‫الل‬k‫ًًفف ا‬L‫ططىىاا‬af‫ٍٍيي‬a‫ََّّشش‬z‫االل‬Is‫ىىنن‬t‫مم‬iًً‟a‫يلمًه‬z‫الل‬aً‫بع‬h‫ٍواذيل‬:‫]أىعيٍوذي بًاللًه الس]مأىيعيع‬ ‫بًاللًه‬ ‫[أىعيٍوذي‬ )ُ -‫ج‬
‫بًاللًه‬ ‫[أىعيٍوذي‬ )ِ
‫[أىعيٍوذي‬


S – Apakah bentuk Lafaz Isti‟azah yang terkenal dan terpilih bagi ‫ ما صيغة الإستعاذة الدشهورة والدختارة عند أىل الأداء ؟‬-3‫س‬
‫ أىعيٍوذي بًاللًه ًم ىن ال َّشٍيطىا ًف الَّرًجٍيًم‬: ‫صيغة الإستعاذة اتظشهورة كاتظختارة عند أىل الأداء‬
Qurra’?

J -‫يًم‬Lٍ‫ًج‬a‫َّر‬f‫ال‬az‫ا ًف‬I‫طى‬st‫ٍي‬i‫‟َّش‬a‫ال‬z‫ن‬a‫ ى‬h‫ًم‬ y‫لًه‬a‫ًال‬n‫ ب‬g‫ٍوذي‬t‫عي‬e‫أى‬rp]ilih dan terkenal ialah

[

6

S – Kenapa bentuk ini paling terkenal ? Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

J - kerana ‫م‬iًa‫جٍي‬nً‫ّر‬yَ‫ال‬a ‫ًف‬d‫ا‬i‫طى‬se‫ّشٍي‬bَ u‫ال‬t‫ىن‬d‫ًم‬al‫ًه‬a‫لل‬m‫با‬ ‫ذ‬sٍuً‫تىع‬r‫س‬aٍ h‫فىا‬a‫ىف‬l‫ا‬N‫قٍرءى‬a‫لي‬h‫ ا‬l‫ىت‬ayٍ‫ىرأ‬a‫قىػ‬t‫ذىا‬9‫ًإ‬8‫]فى‬:. ‫ لداذا تعتبر ىذه الصيغة بأشهرىا ؟‬-4‫س‬
‫ تعتبر ىذه الصيغة بأشهرىا لأنها ىي التي كرد ذكرىا في سورة النحل في قولو تعالى‬-‫ج‬
[:
ٖٗ : ‫ النحل‬.‫ فىًإذىا قىػىرأٍ ىت اليقٍرءىا ىف فىا ٍستىعً ٍذ باللًه ًم ىن ال َّشٍيطىا ًف الَّرًجٍيًم‬:

S – Apa hokum membaca Isti’azah ? ‫ ما حكم الإستعاذة ؟‬-5‫س‬
J - Hukum membaca Isti’azah adalah sunat, dan pendapat lain .‫ كاجبة‬:‫ كقيل‬.‫ حكمها مستحبة‬-‫ج‬

mengatakan: wajib.

S – Berapakah Keadaan membaca isti’azah .‫ب) في المحافل كاتظناسبات‬ ‫كم أحوال الإستعاذة وما ىي ؟‬-6‫س‬
J - Keadaan membaca isti‟azah terdapat 4 keadaan: .‫ب) في الإنفراد‬
1- dua keadaan perlu dinyaringkan bacaannya iaitu : : ‫ للإستعاذة أربعة أحواؿ‬-‫ج‬
: ‫ حالتاف نرهر بها فيهما‬-ُ
i) peringkat pembelajaran
ii) di majlis orang ramai. ‫أ) في مقاـ التعليم‬
: ‫ حالتاف يسٌر بها فيهما‬-ِ
2- dua keadaan perlu diperlahankan bacaannya iaitu :
i) dalam solat ‫أ) في الصلاة‬
ii) ketika sendirian

S – Jelaskan Bentuk bacaan isti’azah bersama basmalah di awal .‫ بّّي أوجو الإستعاذة مع البسملة عند أولكل سورة مع التمثيل‬-7‫س‬
setiap surah serta contohnya.
J - Membaca Isti‟azah bersama basmalah di awal setiap surah terdapat : ‫ للإستعاذة مع البسملة عند أكؿكل سورة أربعة أكجو‬-‫ج‬
empat cara bacaannya :
‫ قطع الجميع‬.ُ
1) Berhenti setiap satu daripadanya:
Seseorang itu membaca Isti‟azah berhenti dan kemudiannya membaca ‫ ثم يبدأ بالآية اتظراد‬،‫ ثم يقف على البسملة‬،‫أف القارئ يقف على الإستعاذة‬
basmalah berhenti, seterusnya membaca ayat yang ingin dibacanya.
‫اللًه‬ ‫الَّرًجٍيًم‬ .‫قراءتها‬
Co‫ًه‬n‫لل‬t‫ا‬o‫ير‬h‫ ٍص‬:‫[ أىعيٍوذي بًاللهً ًم ىن ال َّشٍيطىا ًف الَّرًجٍيًم * بً ٍسًم اللهً الَّرتٍزى ًن الَّرًحٍيًم * إًىذا ىجآءى نى‬ ‫إً ىذا‬ ‫الَّرًحٍيًم‬ ‫الَّرتٍزى ًن‬ ‫بً ٍسًم‬ ‫ال َّشٍيطىا ًف‬ ‫ًم ىن‬ ‫للًه[ ىكأاىلعيىفٍٍتوذيًحبًا]للًه‬:‫ا‬
] ‫ىكالىفٍت ًح‬ ‫ىجآءى‬ * * ‫مثاؿ‬
‫نى ٍصير‬
7

‫‪Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah‬‬

‫‪2) Berhenti pada isti’azah dan menyambung basmalah dengan‬‬ ‫ِ‪ .‬قطع الأول ووصل الثاني بالثالث‬
‫أف القارئ يقف على الإستعاذة ثم يصل البسملة بالآية اتظراد قراءتها‪.‬‬
‫‪awal surah:‬‬ ‫مثاؿ ‪ [ :‬أىعيٍوذي بًاللًه ًم ىن ال َّشٍيطىا ًف الَّرًجٍيًم *بً ٍسًم اللهً الَّرتٍزى ًن الَّرًحٍيًم قي ٍل يىىو اللهي‬

‫‪Seseorang itu membaca isti‟azah berhenti dan kemudiannya membaca‬‬ ‫أى ىحد ]‪.‬‬

‫‪basmalah dan menyambungkanya dengan ayat yang ingin dibacanya.‬‬

‫‪Contoh‬‬ ‫‪:‬‬ ‫الَّرًحٍيًم‬ ‫الَّرتٍزى ًن‬ ‫اللًه‬ ‫*بً ٍسًم‬ ‫الَّرًجٍيًم‬ ‫ال َّشٍيطىا ًف‬ ‫ًم ىن‬ ‫بًاللهً‬

‫]‪.‬‬ ‫أى ىحد‬ ‫اللهي‬ ‫يىىو‬ ‫قي ٍل‬ ‫أىعيٍوذي‬ ‫[‬

‫‪3) Menyambung Isti’azah dan Basmalah sahaja serta memisahkan‬‬ ‫ّ‪ .‬وصل الأول بالثاني وقطع الثالث‬

‫‪awal surah:‬‬ ‫أف يصل القارئ الإستعاذة بالبسملة‪ ،‬ثم يقف‪ ،‬ثم يبدأ بالآية اتظراد قراءتها‪.‬‬
‫‪Seseorang itu menyambung isti’azah dengan basmalah dan berhenti,‬‬ ‫مثاؿ ‪ [ :‬أىعيٍوذي بًاللًه ًم ىن ال َّشٍيطىا ًف الَّرًجٍيًم بً ٍسًم اللًه الَّرتٍزى ًن الَّرًحٍيًم * قي ٍل يىىو اللهي‬

‫‪kemudian membaca ayat yang ingin dibacanya.‬‬ ‫أى ىحد ]‪.‬‬
‫ْ‪ .‬وصل الجميع‬
‫‪Contoh‬‬ ‫‪:‬‬ ‫الَّرًحٍيًم‬ ‫الَّرتٍزى ًن‬ ‫اللًه‬ ‫بً ٍسًم‬ ‫الَّرًجٍيًم‬ ‫ال َّشٍيطىا ًف‬ ‫ًم ىن‬ ‫بًاللًه‬ ‫أف القارئ يصل الإستعاذة بالبسملة بالآية اتظراد قراءتها‪.‬‬

‫]‬ ‫أى ىحد‬ ‫اللهي‬ ‫يىىو‬ ‫قي ٍل‬ ‫*‬ ‫أىعيٍوذي‬ ‫[‬

‫‪4) Menyambung ketiga-tiganya sekaligus:‬‬
‫‪Iaitu menyambung Isti‟azah dengan Basmalah serta ayat yang ingin‬‬

‫‪dibacanya tanpa berhenti.‬‬ ‫مثاؿ ‪ [ :‬أىعيٍوذي بًاللًه ًم ىن ال َّشٍيطىا ًف الَّرًجٍيًم بً ٍسًم اللًه الَّرتٍزى ًن الَّرًحٍيًم قي ٍل يىىو اللهي‬
‫أى ىحد ]‪.‬‬
‫‪Contoh :‬‬ ‫يىىو‬ ‫قي ٍل‬ ‫الَّرًحٍيًم‬ ‫الَّرتٍزى ًن‬ ‫اللًه‬ ‫بً ٍسًم‬ ‫الَّرًجٍيًم‬ ‫ال َّشٍيطىا ًف‬ ‫ًم ىن‬ ‫بًاللًه‬ ‫أىعيٍوذي‬ ‫[‬

‫اللهي أى ىحد ]‪.‬‬

‫‪S – Jelaskan Bentuk bacaan bismillah di antara dua surah .‬‬ ‫س‪ -8‬وضح أوجو البسملة التي بّي السورتّي مع التمثيل‪.‬‬
‫‪J - Bentuk bacaan bismillah di antara dua surah terdapat tiga cara :‬‬
‫ج‪ -‬أكجو البسملة التي بين السورتين ثلاثة ‪:‬‬
‫‪1) Berhenti setiap satu daripadanya:‬‬ ‫ُ‪ -‬قطع الجميع‬

‫‪BMaaskmsauldanhyًَa‬‬ ‫‪: berhenti‬‬ ‫‪di akhir surah dan kemudiannya‬‬ ‫‪membaca‬‬ ‫قطع آخر السورة عن البسملة عن أكؿ السورة اتظراد قراءتها‪.‬‬
‫‪berhenti,‬‬ ‫‪seterusnya membaca surah yang‬‬ ‫‪ingin‬‬ ‫مثاؿ ‪ [ :‬ىكَىلٍ يى يكن َلّوي يكيفنوا أى ىحد * بً ٍسًم اللًه الَّرتٍزى ًن الَّرًحٍيًم * قي ٍل أىعيٍوذي بًىر ًٌب الىفلىًق‬

‫‪dibacanya.‬‬ ‫]‬

‫[ ىكَىلٍ يى يكن َلّوي يكيفنوا أى ىحد * بً ٍسًم اللًه الَّرتٍزى ًن الَّرًحٍيًم * قي ٍل أىعيٍوذي بًىر ًٌب الىفلىًق ] ‪Contoh :‬‬

‫‪8‬‬

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

2) Berhenti pada akhir surah dan menyambung basmalah dengan ‫قطع الأول ووصل الثاني بالثالث‬
awal surah lain: .‫قطع آخر السورة ككصل البسملة بأكؿ السورة اتظراد قراءتها‬
Maksudnya : berhenti di akhir surah dan kemudiannya membaca

Basmalah dengan menyambungkanya dengan awal surah lain yang ] ‫ [ ىكَىلٍ يى يكن َلّوي يكيفنوا أى ىحد * بً ٍسًم اللهً الَّرتٍزى ًن الَّرًحٍيًم قي ٍل أىعيٍوذي بًىر ًٌب الىفلىًق‬: ‫مثاؿ‬
ingin dibacanya. : ‫ وصل الجميع‬.ِ

3) Menyambung ketiga-tiganya sekaligus:

Maksudnya : menyambung akhir surah dengan Basmalah serta awal .‫كصل آخر السورة بالبسملة بأكؿ السورة اتظراد قراءتها‬
surah lain yang ingin dibacanya tanpa berhenti. ] ‫ [ ىكَىلٍ يى يكن َلّوي يكيفنوا أى ىحد بً ٍسًم اللًه الَّرتٍزى ًن الَّرًحٍيًم قي ٍل أىعيٍوذي بًىر ًٌب الىفلىًق‬: ‫مثاؿ‬

S – Apakah Bentuk yang dilarang membacanya dan mengapa ia ‫ ما الوجو الذي يدتنع منها مع التعليل‬-9‫س‬
dilarang? ‫ الوجو الذم نشتنع منها ىو وصل الأول بالثاني وقطع الثالث‬-‫ج‬
J - Bentuk yang dilarang ialah Menyambung akhir surah dan Basmalah .‫لئلا يتوىم أف آخر السورة [بً ٍسًم اللًه الَّرتٍزى ًن الَّرًحٍيًم ] كليس كذلك‬
sahaja serta memisahkan awal surah lain. Ini kerana supaya tidak
disangkakn bahawa akhir surah itu ialah basmalah sedangkan
sebenarnya bukan begitu.

S – Sebutkan Bentuk bacaan di antara surah al Anfal dan surah al .‫ اذكر الأوجو التي بّي سورة الأنفال وسورة براءة مع التمثيل‬-11‫س‬
Taubah (Baraah).
J - Bentuk bacaan di antara surah al Anfal dan surah al Taubah : ‫ الأكجو التي بين سورة الأنفاؿ كسورة براءة ثلاثة‬-‫ج‬
(Baraah) terdapat tiga cara : : ‫ القطع‬-ُ

1) Berhenti setiap satu daripadanya: .‫الوقف على آخر سورة الأنفاؿ مع التنفس كالابتداء بأكؿ سورة براءة‬
Maksudnya : berhenti di akhir surah al Anfal serta bernafas dan ] ...ِ‫ [ إً َّف اللهى بً يك ًٌل ىش ٍيوء ىعلًٍيمُ * بػىىراءىةه ًم ىن اللًه ىكىر يسٍولًًو‬: ‫مثاؿ‬
kemudiannya memulakan dengan awal surah Baraah ‫ السكت‬-ِ

2) Diam seketika .‫الوقف على آخر سورة الأنفاؿ بدكف التنفس كالابتداء بأكؿ سورة براءة‬
Maksudnya : berhenti di akhir surah al Anfal tanpa bernafas dan ] ..‫ [ إً َّف اللهى بً يك ًٌل ىش ٍيوء ىعلًٍيم * بػىىراءىةه ًم ىن اللًه ىكىر يسٍولًًو‬: ‫مثاؿ‬
kemudiannya memulakan dengan awal surah Baraah.

57 : ‫ سورة الأنفال‬1
1 : ‫ سورة البراءة‬2

9

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah ‫الوصل‬
.‫اتظراد بو كصل آخر سورة الأنفاؿ بأكؿ سورة براءة‬
3) Menyambung kedua-duanya sekaligus: ] ...‫[ إً َّف اللهى بً يك ًٌل ىش ٍيوء ىعلًٍيم بػىىراءىةه ًم ىن اللًه ىكىر يسٍولًًو‬
Maksudnya : menyambung akhir surah al Anfal dengan awal surah al
Baraah.

C] o..n.t‫ًو‬oً‫ول‬hٍ‫يس‬:‫[ إً َّف اللهى بً يك ًٌل ىش ٍيوء ىعلًٍيم بػىىراءىةه ًم ىن اللًه ىكىر‬

NUN MATI DAN TANWIN ‫) النون الساكنة والتنوين‬5

S – Berikan Pengertian Nun Sakinah ‫ عّرف النون الساكنة‬-1‫س‬
J - Nun mati ialah nun yang tiada tiga baris (atas, hadapan dan bawah). )‫ النوف الساكنة ىى اتطالية من اتضركات الثلاث (الفتح كالضم ك الكسر‬-‫ج‬

S – Bagaimana keadaan nun sakinah ? ‫كيف تكون النون الساكنة ؟‬-2‫س‬
J - Ianya tidak berubah sama ada ketika bacaan sambung atau berhenti. ‫ كتكوف متوسطة‬،‫ كاتضركؼ‬،‫ كالأفعاؿ‬،‫ كتكوف فى الأتشاء‬،‫ تكوف ثابتة كصلا كقفا‬-‫ج‬
Nun mati ini ada pada kata nama, kata kerja dan huruf. Ianya berada di
tengah dan di akhir perkataan. .‫كمتطٌرفة‬

S – Berikan Pengertian Tanwin beserta contoh. .‫ عّرف التنوين مع الدثال‬-3‫س‬
J - Tanwin ialah nun mati yang ditambah di akhir kata nama dari segi .‫ التنوين ىو نوف ساكنة زائدة تلحق آخر الاسم لفظا لا خطٌا‬-‫ج‬
sebutan sahaja tidak pada tulisan.
)ّ‫ ( يك ٌل‬، )‫ ( ىح ًكيوم‬، )‫ ( ىعلًي نما‬: ‫مثل‬
C)ّ‫ٌل‬o‫يك‬n(to،)h‫يوم‬:‫( ىح ًك‬،)‫( ىعلًي نما‬
‫ ما علامة التنوين ؟‬-4‫س‬
S – Apakah Tanda Tanwin ? )َ‫ ( ه‬، )َ‫ ( و‬، )َ‫ الفتحتاف أك الكسرتاف أك الضمتاف ىكذا ( ن‬: ‫ علامة التنوين‬-‫ج‬

J - Tanda Tanwin ،ia)lَa‫و‬h(d،ua)َ‫ن‬ba(ris di atas, di bawah atau di hadapan.

Simbolnya : )َ‫( ه‬

S – Bagaimana keadaan Tanwin ? .‫كيف يكون التنوين ؟‬-5‫س‬
J - Tanwin hanyalah berada di akhir perkataan. ‫ التنوين لا يكوف إلا متطٌرفان‬-‫ج‬

10

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah ‫ اذكر الفرق بّي النون الساكنة والتنوين‬-6‫س‬

s – Nyatakan Perbezaan Antara Nun Mati Dan Tanwin

J - Perbezaan Antara Nun Mati Dan Tanwin ‫ الفرؽ بين النوف الساكنة كالتنوين‬-‫ج‬

NUN MATI TANWIN ‫التنوين‬ ‫النوف الساكنة‬
‫حرؼ زائد عن بنية الكلمة‬ ‫حرؼ أصلي من أحرؼ اتعجاء‬
1 huruf asal daripada huruf hijaiyah huruf tambahan daripada binaan ‫ثابت في اللفظ دكف اتطط‬
‫ثابت في الوصل دكف الوقف‬ ‫ثابتة فى اللفظ كاتطط‬
perkataan ‫ثابتة في الوصل كالوقف‬ ُ
‫يكوف في الأتشاء فقط‬ ‫تكوف فى الأتشاء كالأفعاؿ كاتضركؼ‬ ِ
2 wujud pada sebutan dan tulisan hanya wijud pada sebutan tidak pada ّ
ْ
tulisan

3 wujud ketika bacaan sambung dan wujud ketika bacaan sambung dan tidak

bacaan waqf (berhenti) pada bacaan waqf (berhenti).

4 ada pada kata nama, kata kerja dan hanya pada kata nama sahaja

huruf

5 berada di tengah dan akhir perkataan hanya berada di akhir perkataan sahaja

‫يكوف متطرفنا‬ ‫ٓ تكوف متوسطة كمتطٌرفة‬

HOKUM NUN MATI DAN TANWIN ‫) أحكام النون الساكنة والتنوين‬6

S – Berapakah hokum Nun mati dan tanwin ? ‫ْ) الإخفاء حقيقي‬ ‫كم أحكام النون الساكنة والتنوين ؟‬-1‫س‬
J - Nun mati dan tanwin mempunyai empat hokum: : ‫ للنوف الساكنة كالتنوين أربعة أحكاـ كىى‬-‫ج‬
‫ُ) الإظهار اتضلقى ِ) الإدغاـ ّ) الإقلاب‬
1) Izhar halqi
2) Iidgham
3) Iqlab
4) Ikhfa hakiki

Hokum Pertama : Izhar Halqi ‫ الإظهار الحلقي‬: ‫الحكم الأول‬

S – Apakah takrif Izhar ? ‫ ما تعريف الإظهارلغة واصطلاحا ؟‬-1‫س‬
J - Izhar Dari sudut bahasa: ialah nyata atau jelas. .‫ البياف أك الإيضاح‬: ‫ الإظهار لغة‬-‫ج‬
Dari sudut istilah (ilmu tajwid) : : ialah mengeluarkan setiap huruf
dari makhrajnya tanpa ghunnah (dengung) pada huruf muzhar .‫ إجراج كل حرؼ من تؼرجو من غير غنة فى اتضرؼ اتظيظهر‬: ‫وإصطلاحا‬

11

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

J - Huruf muzhar iaitu nun mati dan tanwin. ‫ ما الحرف الدُظهر ؟‬-2‫س‬

S – Berapakah Huruf izhar ? .‫ اتضرؼ اتظيظهر ىو النوف الساكنة كالتنوين‬-‫ج‬
‫كم حروف الإظهار؟‬-3‫س‬
J - Huruf izhar ada enam huruf : [‫]أ‬, [‫]ىػ‬, [‫]ع‬, [‫]ح‬, [‫]غ‬, [‫]خ‬.
.‫ اتطاء‬، ‫ كالغين‬، ‫ كاتضاء‬، ‫ كالعين‬، ‫ كاتعاء‬، ‫ اتعمزة‬: ‫ حركؼ الإظهار ستة كىى‬-‫ج‬

S – Bilakah wajib dibaca Izhar ? ‫ متى وجب الإظهار ؟‬-4‫س‬
J - Wajib dibaca Izhar apabila ada salah satu dari enam huruf ini
selepas nun mati dalam satu perkataan atau dua perkataan, atau berada ‫ كجب الإظهػار إذا كقع أم حرؼ من ىذه الأحرؼ الستة بعد النوف الساكنة فى‬-‫ج‬
selepas tanwin pada dua perkataan. ‫كلمة أك فى فى كلمتين أك بعد التنوين فيكلمتين‬

S –Kenapa dinamakan izhar halqi ? ‫ لداذا سمي إظهارا حلقيّا ؟‬-5‫س‬
J - Dinamakan izhar halqi kerana huruf-hurufnya keluar dari halkum. ‫ تشى إظهارا حلقيٌا تطركج حركفو من اتضلق‬-‫ج‬

S – Apakah sebab diizharkan ? ‫ ما سبب الإظهار ؟‬-6‫س‬
J - Sebab diizharkan ialah kerana amat jauh antara makhraj nun mati .‫ التباعد الشديد بين تؼرج النوف الساكنة كتؼرج أحرفو الستة‬: ‫ سبب الإظهار‬-‫ج‬
dan makhraj enam huruf ini.
‫ عند العين كاتضاء‬: ‫ِ) وسطى‬ .‫كم مراتب الإظهار واذكرىا‬-7‫س‬
S – Berapakah Peringkat izhar dan sebutkannya.
J - Peringkat izhar ada tiga :‫ مرتب الإظهار ثلاثة‬-‫ج‬
‫ عند اتعمزة كاتعاء‬: ‫) عليا‬1
1) Tinggi : ketika hamzah dan Ha
2) Pertengahan : ketika ain dan ha ‫ عند الغين كااتطاء‬: ‫) دنيا‬3
3) Rendah : ketika ghin dan ha

S – Apakah huruf muzhar itu ?
12

‫‪S – Sebutkan tiga contoh izhar halqi‬‬ ‫‪Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah‬‬ ‫س‪ -8‬اذكر ثلاثة من أمثلة الإظهار الحلقي‪.‬‬

‫‪J - contoh izhar halqi :‬‬ ‫الأمثلة مع التنوين‬ ‫ج‪ -‬أمثلة النوف الساكنة كالتنوين حالة الإظهار ‪:‬‬
‫رسوؿ أمين‬
‫]رسوؿ أمين[ ‪],‬من حكيم[ ‪],‬أنعمت[ ‪],‬من أىل[ ‪],‬ينػئوف[‬ ‫جرؼ ىار‬ ‫الأمثلة مع النوف الساكنة‬
‫حقيق على‬
‫عليم حكيم‬ ‫من كلمتين‬ ‫من كلمة‬ ‫حركؼ الإظهار‬
‫كرب غفور‬
‫يومئذ خػشعة‬ ‫ينػئوف من أىل‬ ‫اتعمزة‬

‫من ىاجر‬ ‫ينػهوف‬ ‫اتعاء‬

‫من عمل‬ ‫أنعمت‬ ‫العين‬

‫من حكيم‬ ‫ينحتوف‬ ‫اتضاء‬

‫من غير شيء‬ ‫فسينغضوف‬ ‫الغين‬

‫كمن خزم‬ ‫كاتظنخنقة‬ ‫اتطاء‬

‫‪Hokum Kedua : Idgham‬‬ ‫الحكم الثاني ‪ :‬الإدغام‬

‫‪S – Berikan Pengertian Idgham dari sudut bahasa dan istilah.‬‬ ‫س‪ -1‬عّرف الإدغام لغة وإصطلاحا‪.‬‬
‫‪J - Dari sudut bahasa: idgham ialah memasukkan sesuatu dalam‬‬ ‫ج‪ -‬الإدغام لغة ‪ :‬إدخاؿ شىء فى شىء‬
‫‪sesuatu.‬‬ ‫وإصطلاحا ‪ :‬إدخاؿ حرؼ ساكن فى حرؼ متحٌرؾ بحيث يصيراف عند النطق بهما‬
‫‪Dari sudut istilah (ilmu tajwid) : :memasukkan huruf mati pada huruf‬‬
‫‪berbaris yang mana ketika menyebut kedua-dua huruf itu ianya‬‬ ‫حرفا كاحدا مش ٌددا‪.‬‬
‫‪menjadi satu huruf yang bersabdu.‬‬
‫س‪ -2‬ما الحرف الدُدغم ؟‬
‫? ‪S – Apa Huruf yang diidghamkan itu‬‬ ‫ج‪ -‬اتضرؼ اتظيدغم ىو النوف الساكنة كالتنوين‪.‬‬
‫‪J - Huruf yang diidghamkan itu ialah nun mati dan tanwin.‬‬
‫س‪ -3‬اذكر حروف الإدغام‪.‬‬
‫‪S – Nyatakan Huruf-huruf idgham.‬‬ ‫ج‪ -‬حركؼ الإدغاـ ستة ىى ‪ :‬الياء كالراء كاتظيم كاللاـ ك النوف ( يرملوف )‬

‫]ف[ ‪],‬ك[ ‪],‬ؿ[ ‪],‬ـ[ ‪],‬ر[ ‪],‬م[ ‪J - Huruf idgham ada enam iaitu‬‬
‫( يرملوف )‬

‫‪13‬‬

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S – Bilakah wajib idgham ? ‫ متى وجب الإدغام ؟‬-4‫س‬

J - Wajib idgham apabila ada salah satu daripada huruf-huruf idgham .‫ كجب الإدغاـ إذا كقع حرؼ من حركؼ الإدغاـ بعد النوف الساكنة أك التنوين‬-‫ج‬

selepas nun mati atau tanwin

S – Terangkan Bahagian idgham. ‫ِ) إدغاـ بغير غنة‬ ‫ و ّضح أقسام الإدغام‬-5‫س‬
J - Idgham ada dua bahagian: ‫ ُ) إدغاـ بغنة‬: ‫ الإدغاـ قسماف‬-‫ج‬

1- Idgham bighunnah (memasukkan huruf mati pada huruf ‫ ما الفرق بّي إدغام بغنة وإدغام بغير غنة‬-6‫س‬
berbaris beserta dengung)
‫ الفرؽ بين إدغاـ بغنة كإدغاـ بغير غنة‬-‫ج‬
2- Idgham bila ghunnah (memasukkan huruf mati pada huruf
berbaris tanpa dengung)

S – Apakah beza antara Idgham bighunnah dan Idgham bila ghunnah? ‫إدغاـ بغير غنة‬ ‫إدغاـ بغنة‬
J – Perbezaan antara Idgham bighunnah dan Idgham bila ghunnah
‫ والراء‬، ‫ اللام‬: ‫ الياء كالنوف كاتظيم كالواك ( ينمو ) حرفاف‬: ‫ُ حركفو‬
Idgham Bighunnah Idgham Bila Ghunnah
‫ِ كجب الغنة لايغن‬
1 Hurufnya : [‫]م‬, [‫]ف‬, [‫]ـ‬, [‫( ينمو ) ]ك‬ Hurufnya : [‫]ؿ‬, [‫]ر‬,
‫يسمى إدغاماكاملا‬ ‫ّ يسمى إدغاما ناقصا‬
2 wajib dengung tidak dengung

3 dinamakan idgham naqis dinamakan idgham kamil

S – Bilakah wajib idgham bighunnah? ‫ متى وجب الإدغام بغنة ؟‬-7‫س‬

J - Wajib idgham apabila salah satu dari huruf-huruf [‫ ]ينمو‬ini berada ‫ كجب الإدغاـ إذا كقع حرؼ من ىذه الأحرؼ (ينمو ) بعد النوف الساكنة أك‬-‫ج‬
‫التنوين‬
selepas nun mati atau tanwin maka.

S – Kenapa dinamakan idgham bighunnah sebagai idgham naqis ?. ‫ لداذا سمى إدغام بغنة إدغاما ناقصا ؟‬-8‫س‬
J - Dinamakan idgham naqis kerana hilangnya huruf pertama iaitu nun ‫ تشٌي إدغاما ناقصا لذىاب اتضرؼ الأكؿ كىو النوف الساكنة أك التنوين كبقاء‬-‫ج‬
mati atau tanwin dan kekal sifatnya iaitu ghunnah (dengung). Ghunnah
ini menghalang sempurnanya tasydid (sabdu). .‫ كالغنة مانعة منكماؿ التشديد‬، ‫الصفة كىى الغنة‬

14

‫‪Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah‬‬

‫? ‪S – Bilakah wajib Idgham bial ghunnah‬‬ ‫س‪ -9‬متى وجب الإدغام بغير غنة ؟‬

‫‪] dan‬ر[ ‪J - Wajib Idgham bial ghunnah apabila ada dua huruf iaitu‬‬ ‫ج‪ -‬كجب الإدغاـ بغير غنة إذا كقع حرؼ من الراء كاللاـ بعد النوف الساكنة أك‬
‫‪] selepas nun mati atau tanwin‬ؿ[‬ ‫التنوين‬

‫? ‪S – Kenapa di dinamakan idgham bighairi ghunnah‬‬ ‫س‪ -11‬لداذا سمى إدغام بغير غنة ؟‬
‫‪J - Dinamakan idgham bighairi ghunnah sebagai idgham kamil. Iaitu‬‬ ‫ج‪ -‬تشى إدغاـ بغير غنة إدغامانكاملان (كامل التشديد) لذىاب اتضرؼ كالصفة معان‪.‬‬
‫‪sempurna tasydid (bacaan sabdu). Ini kerana hilangnya huruf dan juga‬‬
‫‪sifatnya sekali.‬‬

‫‪S – Berikan contoh idgham bighairi ghunnah.‬‬ ‫س‪ -11‬ىات مثال للإدغام بغنة والإدغام بلا غنة‪.‬‬

‫‪J - contoh idgham bighairi ghunnah :‬‬ ‫ج‪ -‬أمثلة النوف الساكنة كالتنوين حالة الإدغاـ ‪:‬‬

‫]غفور رحيم[ ‪],‬من كاؿ[ ‪],‬من يقوؿ[‬ ‫أمثلة التنوين‬ ‫أمثلة النوف الساكنة‬ ‫حركؼ الإدغاـ‬
‫لقوـ يؤمنوف‬
‫أمنة نعاسا‬ ‫من يقوؿ‬ ‫الياء‬
‫عذاب مقيم‬
‫خير كابقى‬ ‫من نعمة‬ ‫النوف‬
‫يومئذ تطبير‬
‫غفور رحيم‬ ‫اتظيم من كاؿ‬

‫الواك من كاؽ‬

‫من لدنو‬ ‫اللاـ‬

‫الراء من ربهم‬

‫? ‪S – Apa syarat pada nun mati ketika idgham‬‬ ‫س‪ -12‬ما الشرط في النون الساكنة حالة الإدغام ؟‬
‫‪J - Syarat pada nun mati ketika idgham itu ianya berada di akhir‬‬ ‫ج‪ -‬الشرط فى النوف الساكنة حالة الإدغاـ أف تكوف متطٌرفة‬
‫‪perkataan.‬‬
‫س‪ -13‬متى يسمى إظهارا مطلقا ؟‬
‫? ‪S – Bilakah dinamakan izhar mutlak‬‬ ‫ج‪ -‬يسمى إظهارا مطلقا إذا كانت النوف الساكنة حالة الإدغاـ متوسطة‪.‬‬
‫‪J - Dinamakan izhar mutlak apabila nun mati ketika idgham berada di‬‬
‫‪tengah perkataan.‬‬

‫‪15‬‬

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S – Kenapa dinamakan izhar mutlaq ? ‫ لداذا سمّى إظهاراً مطلقاً ؟‬-14‫س‬
.‫ تشٌى إظهاران مطلقان لعدـ تقييده بحلق أك شفة‬-‫ج‬
J - Ianya dinamakan izhar mutlaq kerana tiada kaitan dengan halqum

atau bibir mulut.

S – Berikan dua contoh izhar mutlak. .‫ ىات مثالّي من أمثلة لإظهار الدطلق‬-15‫س‬
J – Contoh izhar mutlak : ] ‫ ك [ صنواف‬، ] ‫ ك [قنواف‬، ] ‫ ك [بنياف‬،] ‫ [ الدنيا‬: .‫ أمثلة لإظهار اتظطلق‬-‫ج‬

] ‫[ الدنيا ] [بنياف ] [قنواف ] [ صنواف‬ . ‫ اذكر أسباب الإدغام‬-16‫س‬
: ‫ أسباب الإدغاـ ثلاثة كىى‬-‫ج‬
S – Sebutkan Sebab-sebab idgham .)‫ُ) التماثل (إدغاـ النوف فى النوف‬
.)‫ِ) التقارب (إدغاـ النوف فىكل من الراء كاللاـ كالواك كالياء‬
J - Sebab-sebab idgham ada tiga: .)‫ّ) التجانس (إدغاـ النوف فى اتظيم‬

1- Huruf yang sama pada idghamkan [‫ ]ف‬dalam [‫]ف‬ ‫ ما فائدة الإدغام ؟‬-17‫س‬
2- Huruf hampir sama pada idghamkan [‫ ]ف‬dalam huruf [‫]ر‬, ‫ التخفيف لأف اتضرؼ اتظدغم مشدد كاتضرؼ اتظشدد يقوـ مقاـ حرفين‬: ‫فائدة الإدغاـ‬

[‫]ؿ‬, [‫]ك‬, dan [‫]م‬ .‫ساكن فمتحرؾ كينطق بهما حرفا كاحدا‬
3- Huruf sejenis pada idghamkan [‫ ]ف‬dalam [‫]ـ‬

.
S – Apa faedah idgham ?

J -Faedah (hokum) idgham ialah meringankan (bacaan) kerana huruf

yang diidghamkan bersabdu dan huruf bersabdu menepati dua huruf

iaitu huruf mati dan huruf berbaris dan kedua-duanya dibaca dengan

satu huruf sahaja.

16

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

Hokum Ketiga : Iqlab ‫ الإقلاب‬: ‫اتضكم الثالث‬
S – Berikan Pengertian Iqlab dari sudut bahasa dan istilah .
.‫ عّرف الإقلاب لغة وإصطلاحا‬-1‫س‬
J - Pengertian Iqlab dari sudut bahasa : mengubah sesuatu dari bentuk

asalnya. .‫ تحويل الشيء عن كجهو‬: ‫ الإقلاب لغة‬-‫ج‬
‫ جعل حرؼ مكاف آخر مع مراعاة الغنة كالإخفاء فى اتضرؼ الأكؿ‬: ‫كإصطلاحا‬
Pada istilah : menjadikan satu di tempat huruf yang lain serta

memelihara [‫ ]الغنة‬dengung dan [‫ ]الإخفاء‬pada huruf pertama.

S – Apakah maksud huruf pertama ? ‫ ما الدراد بالحرف الأول ؟‬-2‫س‬
J – Huruf pertama ialah nun mati dan tanwin yang ditukar kepada mim .‫ اتظراد باتضرؼ الأكؿ النوف الساكنة كالتنوين اتظقلبين ميما‬-‫ج‬

S – Apakah Huruf iqlab itu ? ‫ ما حرف الإقلاب ؟‬-3‫س‬
.‫ حرف الإقلاب ىو الباء‬-‫ج‬
J - Iqlab ialah huruf [‫]ب‬.

S – Bilakah wajib menukar nun mati dan tanwin kepada mim dengan ‫ متى وجب قلب النون الساكنة والتنوين ميما وإخفائها بغنة ؟‬-4‫س‬

membaca dengan ikhfa‟ dan dengung ? ‫ كجب قلب النوف الساكنة كالتنوين ميما كإخفائها بغنة إذا كقعت الباء بعد النوف‬-‫ج‬
.‫الساكنة من كلمة أك منكلمتين أك بعد التنوين منكلمتين‬
J - Wajib menukar [‫ ] ٍف‬yang mati dan [ ‫ نوه‬. ] tanwin kepada [‫ ]ـ‬serta
mengikhfa‟kannya dengan [‫ ]الغنة‬dengung apabila huruf [‫ ]ب‬berada

selepas [‫ ] ٍف‬yang mati dalam satu atau dua perkataan, juga apabila ia ‫ ما سبب الإقلاب ؟‬-5‫س‬
‫ سبب الإقلاب سهولة النطق بالنوف الساكنة كالتنوين بقلبهما ميما كإخفائهما فى‬-‫ج‬
berada selepas tanwin dalam dua perkataan.
‫الباء‬
S – Apa sebab Iqlab ?
J - Sebab Iqlab ialah mudahnya menyebut nun mati dan tanwin dengan ‫ بّّيكيفية الإقلاب ؟‬-6‫س‬
menukar kedua-duanya kepada huruf mim dan menyembunyikannya : ‫ تتحققكيفية الإقلاب بواحد من أمور ثلاثة كىي‬-‫ج‬
pada huruf ba. Ianya lebih mudah daripada izhar dan idgham.
‫(ُ) قلب النوف الساكنة أك التنوين ميما‬
S – Terangkan cara berlakunya Iqlab ?
J - Berlakunya Iqlab dengan salah satu dari tiga cara berikut:

1) Menukar nun mati atau tanwin kepada mim

17

‫‪Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah‬‬

‫‪2) Ikhfa’kan mim dalam ba‬‬ ‫ِ) إخفاء اتظيم فى الباء‬
‫’‪3) Dengungkan serta ikhfa‬‬ ‫ّ) الغنة مع الإخفاء‬

‫? ‪S – Apakah Simbol Iqlab dalam al Quran‬‬

‫‪] mim kecil di atas nun‬ـ[ ‪J - Tanda Iqlab dalam al Quran diletakkan‬‬ ‫س‪ -7‬ما علامة الإقلاب فى الدصحف ؟‬

‫‪mati atau tanwin.‬‬ ‫ج‪ -‬علامة الإقلاب فى اتظصحف كضع ميم قائمة (ـ) فوؽ النوف الساكنة أك التنوين‬

‫‪S – Berikan contoh iqlab.‬‬

‫أنبئوني ‪ -‬من بعد نوح ‪ -‬خبير بصير ‪J -‬‬ ‫س‪ -8‬ىات ثلاثة من أمثلة الإقلاب‪.‬‬

‫ج‪ -‬أنبئوني ‪ -‬من بعد نوح ‪ -‬خبير بصير‬

‫‪Hokum keempat : Ikhfa’ Hakiki‬‬ ‫الحكم الرابع‪ :‬الإخفاء الحقيقي‬

‫? ‪S – Apakah erti Ikhfa‟ pada bahasa dan istilah‬‬ ‫س‪ -1‬ما الإخفاء لغة وإصطلاحا ؟‬
‫‪J - Ikhfa’ pada bahasa : tertutup / tersembunyi.‬‬ ‫ج‪ -‬الإخفاء لغة ‪ :‬السًت‪.‬‬
‫‪Pada Istilah : menyebut huruf dengan sifat izhar dan idgham tanpa‬‬
‫‪sabdu disamping mengekalkan dengung pada huruf pertama iaitu nun‬‬ ‫كإصطلاحا ‪ :‬النطق باتضرؼ بصفة بين الإظهار كالإدغاـ عار عن التشديد مع بقاء‬
‫‪mati atau tanwin.‬‬ ‫الغنة في اتضرؼ الأكؿ كىو النوف الساكنة أك التنوين‪.‬‬

‫? ‪S – Apakah Huruf-huruf ikhfa‟ itu‬‬ ‫س‪ -2‬ما حروف الإخفاء ؟‬
‫‪J - Huruf ikhfa’ ada 15 huruf :‬‬ ‫ج‪ -‬حركؼ الإخفاء تسسة عشر حرفا‪[ :.‬ص ‪ ،‬ذ ‪ ،‬ث ‪ ،‬ؾ ‪ ،‬ج ‪ ،‬ش ‪ ،‬ؽ ‪ ،‬س ‪،‬‬

‫‪],‬ض[ ‪],‬ت[ ‪],‬ؼ[ ‪],‬ز[ ‪],‬ط[ ‪],‬د[ ‪],‬س[ ‪],‬ؽ[ ‪ ],‬ش[ ‪],‬ج[ ‪],‬ؾ[ ‪],‬ث[ ‪],‬ذ[ ‪],‬ص[‬ ‫د ‪ ،‬ط ‪ ،‬ز ‪ ،‬ؼ ‪ ،‬ت ‪ ،‬ض ‪ ،‬ظ]‬
‫]ظ[‬ ‫( ًص ٍف ذىا ثػىنىا ىك ٍم ىجاىد ىش ٍخ هص قىٍد تىشىا ‪ #‬يدٍـ طىػيًٌػبنا ًزٍد ًفي تػينقى ىض ٍع ظىالًنما)‬
‫( ىستي ٍجىز ىص َّد ىؾ فىثً ٍق ىضطى وظ ىش ٌوذ) ‪Ringkasnya‬‬

‫‪18‬‬

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S – Bilakah wajib ikhfa‟ ? ‫ متى وجب الإخفاء ؟‬-3‫س‬
J – Wajib ikhfa’ apabila salah satu dari 15 huruf ikhfa’ berada selepas
‫ كجب الإخفاء إذا كقع حرؼ من حركؼ الإخفاء اتطمسة عشر بعد النوف‬-‫ج‬
nun mati pada satu perkataan atau dua perkataan, juga selepas tanwin

pada dua perkataan. .‫الساكنة من كلمة أك منكلمتين أك بعد التنوين منكلمتين‬

S – Kenapa dinamakan ikhfa‟ ?
J - Dinamakan ikhfa’ kerana nun mati atau tanwin benar-benar

tersembunyi dan tidak nyata kedua-duanya pada sebutan dan bacaan ‫ لداذا يسمى إخفاء حقيقيا؟‬-4‫س‬
sebelum huruf –huruf ikhfa’..
‫ يسمى إخفاء حقيقيا لتحقق سًت النوف الساكنة أك التنوين كعدـ ظهورنذا في‬-‫ج‬
S – Berapakah Kedudukan ikhfa‟ dan nyatakannya. .‫النطق كالقراءة قبل حركؼ الإخفاء‬
J - Kedudukan ikhfa’ ada tiga tahap :

1) Tinggi : ‫كم مراتب الإخفاء واذكرىا ؟‬-3‫س‬
: ‫ مراتب الإخفاء ثلاثة‬-‫ج‬
Pada huruf [‫]ط‬, [‫ ]د‬dan [‫ ]ت‬kerana hampir makhrajnya dengan nun

mati dan tanwin.

2) Rendah : ‫ عند الطاء كالداؿ كالتاء لقربها تؼرجا من النوف الساكنة كالتنوين‬: ‫ُ) عليا‬
. ‫ عند القاؼ كالكاؼ لًبيع ًد تؼرجهما عن النوف الساكنة كالتنوين‬: ‫ِ) دنيا‬
Pada huruf [‫ ]ؽ‬dan [‫ ]ؾ‬kerana jauh makhrajnya dengan nun mati dan

tanwin.

3) Pertengahan : ‫ عند بقية حركؼ الإخفاء لأنها َل تبعد عن تؼرج النوف كَل تقرب منها‬: ‫ّ) كسطى‬
Pada huruf –huruf ikhfa’ yang lain kerana makhrajnya tidak jauh dari .‫بلكانت كسطا بينهما‬

nun mati dan tidak juga dekat bahkan ianya berada di tengah antara

kedua-duanya.

S – Berikan tiga contoh ikhfa‟ ? .‫ ىات ثلاثة من أمثلة الإخفاء‬-8‫س‬
‫ كمن جهد‬- ‫ من تذرة‬- ‫ ينصركم‬-‫ج‬
J - ‫ كمن جهد‬- ‫ من تذرة‬- ‫ينصركم‬

19

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah ‫) حكم النون والديم الدش ّددتّي‬7

Hokum Nun dan Mim bersabdu ‫ ما حكم النون والديم الدش ّددتّي ؟‬-1‫س‬
.‫ النوف كاتظيم اتظش ٌددتين نرب عنهما بمقدار حركتين‬-‫ج‬
S – Apakah hokum Nun dan Mim bersabdu [ ‫] ٌف‬. [ ‫?] ٌـ‬

J - Nun dan Mim bersabdu wajib dibaca kadar 2 harakat.

S – Bagaimana ditentukan satu harakat itu ? ‫كيف تقدر الحركة ؟‬-2‫س‬
J - Satu harakat ialah kadar mengengam jari atau membukanya. ‫ تقدر اتضركة مقدار قبض الأصبع أك بسطو‬-‫ج‬

S – Apakah hokum bagi perkataan (‫ )إ َّف‬, (ٌ‫? ) ثم‬. ‫ ثمٌ) ؟‬، ‫ ما حكم (إ َّف‬-3‫س‬
.‫ حكمها كجوب الغنٌة‬-‫ج‬
J - Hukumnya wajib didengungkan.

S – Berikan Takrif Ghunnah dari sudut bahasa dan istilah. ‫ عّرف الغنة لغة واصطلاحا‬-4‫س‬
J - Ghunnah dari sudut bahasa iaah suara berdengung yang keluar dari ‫ صوت أرف نسرج من اتطيشوـ‬: ‫ الغنة لغة‬-‫ج‬
hidung. .‫ صوت لذيذ لو رنين مرٌكب في اتصسم النوف كاتظيم اتظشديدتين‬: ‫كاصطلاحا‬

Dari sudut istilah : suara yang indah yang berdengung yang tersusun ‫ ما الخيشوم ؟‬-5‫س‬
pada huruf nun dan mim yang bersabdu. .‫ الخيشوم ىو أقصى الأنف من داخلها‬-‫ج‬

S – Apa itu Khaisyum ? .‫ اذكر أماكن وجود الغنة مع الدثال‬-6‫س‬
J - Khaisyum ialah pangkal hidung dari sebelah dalam. :‫ توجد الغنة في‬-‫ج‬

S – Nyatakan Tempat adanya dengung dan sertakan contoh. ‫(ُ) النون الساكنة والتنوين‬
J - Dengung terdapat pada keadaan berikut: }‫ {من يقوؿ} {كبرؽ نرعلوف‬:‫ حالة الإدغاـ بغنة نحو‬-
1- Nun mati dan tanwin
}‫ {أف بورؾ} {تشيع بصير‬:‫ حالة الإقلاب نحو‬-
- ketika keadaan idgham bighunnah, }‫ {أف صدككم} {رنزا صرصرا‬:‫ كحالة الإخفاء اتضقيقي نحو‬-

contoh: [‫]من يقوؿ‬, [‫]كبرؽ نرعلوف‬.
- ketika keadaan iqlab, contoh: [‫]أف بورؾ‬, [‫]تشيع بصير‬.
- ketika keadaan ikhfa hakiki, contoh: [‫]أف صدككم‬, [‫]رنزا صرصرا‬.

20

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah :‫(ِ) الديم الساكنة‬

2- Mim mati ]‫ [فاحكم بينهم‬:‫ حالة الإخفاء الشفوم نحو‬-
]‫ [خلقكم من تراب‬:‫ كإدغاـ اتظثلين الصغير نحو‬-
- ketika keadaan ikhfa syafawi, contoh: [‫]فاحكم بينهم‬.
- ketika keadaan iqlab, contoh: [‫]خلقكم من تراب‬. :‫(ّ) النون والديم الدشددتّي‬

3- Nun dan Mim bersabdu ]‫ [إندا] [تظا‬:‫ حالة كقوعهما وسطا نحو‬-

- ketika kedua-dua huruf ini berada di tengah perkataan, ]‫ [إف] [عم‬:‫نحو‬ ‫ كطرفا‬-

contoh: [‫]إندا‬, [‫]تظا‬. ‫كم مراتب الغنة واذكرىا‬-7‫س‬

- ketika kedua-dua huruf ini berada di akhir perkataan, :‫ مراتب الغنة ثلاثة كىي‬-‫ج‬

contoh: [‫]إف‬, [‫]عم‬. ]‫ إف‬، ‫ [عم‬:‫(ُ) الدشدد كىو أقواىا نحو‬

S – Berapakah Peringkat ghunnah (dengung) ? ]‫ خلقكم من‬، ‫ [من يقوؿ‬:‫نحو‬ ‫(ِ) الددغم‬

J - Peringkat ghunnah ada tiga :

1- Bersabdu, tahap ginnah yang paling tinggi, contoh: [‫ إف‬، ‫]عم‬.
2- Diidghamkan, contoh : [‫ خلقكم من‬، ‫]من يقوؿ‬.
3- Diikhfakan, contoh : [‫ يأتيكم بمآء‬، ‫]ينصركم‬.

]‫ يأتيكم بمآء‬، ‫ [ينصركم‬:‫نحو‬ ‫(ّ) الدخفى‬

9) Mim mati ‫) الديم الساكنة‬8
‫ عّرف الديم الساكنة‬-1‫س‬
S – Berikan Pengertian Mim mati:
J - Mim mati ialah mim yang tidak ada mana-mana daripada tiga baris )‫ كالكسر‬،‫ كالضم‬،‫ الديم الساكنة ىي اتطالية من اتضركات الثلاث ( الفتح‬-‫ج‬
(atas, hadapan atau bawah)
‫كم أحكام الديم الساكنة ؟ واذكرىا‬-2‫س‬
S – Berapakah Hukum Mim mati dan sebutkan kesemuanya.
J - Mim mati ada tiga hokum : :‫ اتظيم الساكنة ثلاثة أحكامو كىي‬-‫ج‬

1- Ikhfa syafawi ‫(ِ) إدغاـ اتظثلين الصغير‬ ‫(ُ) الإخفاء الشفوم‬
2- Idgham mithlain soghir
3- Izhar syafawi

‫(ّ) الإظهار الشفوم‬

21

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

Hokum pertama : Ikhfa syafawi ‫ الإخفاء الشفوي‬: ‫اتضكم الأكؿ‬

S – Apakah Huruf ikhfa‟ syafawi ? ‫ ما حرف للإخفاء الشفوي ؟‬-‫س‬
J - Huruf ikhfa’ syafawi satu sahaja iaitu huruf ba. .‫ للإخفاء الشفوم حرؼ كاحد ىو الباء‬-‫ج‬

S – Bilakah wajib ikhfa‟ syafawi ? ‫ متى وجب الإخفاء الشفوي ؟‬-‫س‬
J - Wajib ikhfa’ syafawi apabila mim mati berada sebelum huruf ba
‫ كجب الإخفاء الشفوم إذا كقعت اتظيم الساكنة قبل حرؼ الباء بشرط أف تكوف‬-‫ج‬
dengan syarat mim mati tersebut berada di akhir perkataan dan huruf .‫اتظيم الساكنة متطرفو كحرؼ الباء في الكلمة التي تليها أخفيت‬

ba berada pada perkataan selepasnya maka mim tersebut

disembunyikan

S – Kenapa dinamakan ikhfa‟ syawi ?. ‫ لداذا سمى إخفاء شفويا ؟‬-‫س‬
J - Dinamakan syafawi kerana keluar huruf mim dan ba dari dua bibir. .‫ تشي شفويا تطركج اتظيم كالباء من الشفتين‬-‫ج‬

S – Apakah perbezaan antara ikhfa‟ hakiki dan ikhfa‟ syafawi ? ‫ ما الفرق بّي الإخفاء الحقيقي والإخفاء الشفوي ؟‬-‫س‬
J - Perbezaan antara ikhfa’ hakiki dan ikhfa’ syafawi ialah :
: ‫ الفرؽ بين الإخفاء اتضقيقي كالإخفاء الشفوم‬-‫ج‬

Ikhfa’ Hakiki Ikhfa’ Syafawi ‫الإخفاء الشفوم‬ ‫الإخفاء اتضقيقي‬

1 Berlaku dengan menyembunyikan Berlaku menyebut ‫ُ يتم فيو سًت النوف الساكنة كالتنوين كإعدامهما حالة يتم فيو تبعيض اتظيم‬

dan meniadakan nun mati dan tanwi sebahagian mim dan

ketika menuturkannya. melemahkan bunyinya ‫كإضعافها حالة النطق‬ ‫النطق‬

2 Huruf ikhfa’15 huruf’ ketika menuturkannya ‫حرؼ الباء‬ ‫ِ حركفو تسسة عشر‬
Hurufnya ialah huruf ba

22

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S - Berikan contoh ikhfa‟ syafawi. .‫ ىات أمثلة للإخفاء الشفوي‬-‫س‬
J - Contoh ikhfa’ syafawi :
:‫ أمثلة اتظيم الساكنة حالة الإخفاء الشفوم‬-‫ج‬
[‫]فاحكم بينهم بمآ أنزؿ الله‬, [‫]يوـ ىم برزكف‬
‫حرؼ الإخفاء الشفوم الأمثلة‬

}‫{فاحكم بينهم بمآ أنزؿ الله‬ ‫الباء‬
}‫{يوـ ىم برزكف‬

Hokum kedua : Idgham Mithlain Soghir ‫ إدغام الدثلّي الصغير‬: ‫الحكم الثاني‬

S – Apakah Huruf-huruf Idgham Mithlain Soghir ? ‫ ما حرف لإدغام الدثلّي الصغير ؟‬-‫س‬
J - Idgham hanya ada satu huruf sahaja iaitu mim. ‫ للإدغاـ حرؼ كاحد كىو اتظيم‬-‫ج‬

S – Bilakah wajib Idgham Mithlain Soghir ‫ متى وجب إدغام الدثلّي الصغير ؟‬-‫س‬
J - Wajib dibaca Idgham Mithlain Soghir apabila mim mati berada ‫ كجب إدغاـ اتظثلين الصغير إذا كقعت اتظيم الساكنة قبل ميم مثلها متحٌركة بشرط‬-‫ج‬
sebelum mim seumpamanya yang berbaris dengan syarat mim mati itu
berada di akhir perkataan dan mim yang berbaris itu di permulaan .‫أف تكوف اتظيم الساكنة متطرفة كاتظيم اتظتحركة في بداية الكلمة التي تليها أدغمت‬
perkataan selepasnya. Maka diidghamkan mim tersebut
‫ لداذا سمى إدغام مثلّي صغيرا ؟‬-‫س‬
S – Kenapa dinamakan idgham mithlain soghir ?. .‫ تشي إدغاما صغيرا لسكوف اتضرؼ الأكؿ كتحريك اتضرؼ الثاني‬-‫ج‬
J - Dinamakan idgham soghir kerana mati huruf pertama dan berbaris
huruf kedua.

23

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S - Berikan contoh idgham mithlain: .‫ ىات أمثلة لإدغام مثلّي صغيرا‬-‫س‬

J - Contoh idgham mithlain : :‫ أمثلة اتظيم الساكنة حالة إدغاـ اتظثلين‬-‫ج‬

[‫]ضرب لكم مثلا‬, [‫]خلقكم من تراب‬ ‫حرؼ الإدغاـ الأمثلة‬

}‫{خلقكم من تراب } {ضرب لكم مثلا‬ ‫اتظيم‬

Hokum ketiga : Izhar Syafawi ‫ الإظهار الشفوي‬: ‫الحكم الثالث‬
S – Berapakah Huruf-huruf Izhar Syafawi ?
J - Izhar Syafawi ada 26 huruf iaitu selain huruf ba dan mim. ‫كم حروفا للإظهار الشفوي ؟‬-1‫س‬
‫ للإظهار الشفوم ستة كعشركف حرفا ما عدا حرؼ الباء كاتظيم‬-‫ج‬
S – Bilakah wajib dibaca Izhar Syafawi ?
J - Wajib dibaca Izhar Syafawi apabila mim mati berada sebelum ‫ متى وجب الإظهار الشفوي ؟‬-2‫س‬
mana-mana 26 huruf hijaiyah maka diizharkan ‫ كجب الإظهار الشفوم إذا كقعت اتظيم الساكنة قبل أم حرؼ من حركؼ‬-‫ج‬

S – Kenapa dinamakan izhar syafawi ?. .‫أظهرت‬.‫اتعجاء الستة كالعشرين‬
J - Dinamakan syafawi kerana keluar mim dari dua bibir.
‫؟‬.‫ لداذا سمى إظهارا شفويا‬-3‫س‬
S – Bilakah izhar itu dikuatkan / lebih jelas ? .‫ تطركج اتظيم من الشفتين‬:‫ تشي شفويا‬-‫ج‬
J - Izhar itu dikuatkan / lebih jelas ketika betemu dua huruf iaitu wau
dan fa kerana bimbang akan disembunyikan mim dalam fa kerana ‫ متى يكون الإظهار شديدا ؟ ولداذا ؟‬-4‫س‬
hampir makhrajnya atau menyembunyikan mim dalam wau kerana ‫ يكوف الإظهار شديدا عند حرفي الواك كالفاء خشية أف تخفى اتظيم في الفاء لقربها‬-‫ج‬
sama makhrajnya.
.‫تؼرجا أك تخفى اتظيم في الواك لاتحادىا تؼرجا‬

24

‫‪Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah‬‬

‫‪S - Berikan contoh izhar syafawi.‬‬ ‫س‪ -5‬ىات مثال للإظهار الشفوي‪.‬‬

‫‪J - Contoh izhar syafawi :‬‬ ‫ج‪ -‬أمثلة اتظيم الساكنة حالة الإظهار الشفوم‪:‬‬

‫]عليكم أنفسكم[ ‪],‬الظمئاف[‬ ‫أمثلة منكلمتين‬ ‫أمثلة منكلمة‬ ‫حرؼ الإظهار الشفوم‬

‫عليكم أنفسكم‬ ‫اتعمزة الظمئاف‬

‫س‪ -‬بّّي حكم ما تحتو خط‪.‬‬ ‫أَل تر‬ ‫التاء أمتا‬
‫مرجعكم ثم‬
‫كنشددكم بأمواؿ كبنين‬ ‫‪Jelaskan hokum bagi perkataan bergaris‬‬ ‫جعلنهم جسدا‬ ‫الثاء أمثلكم‬

‫كىم بالعدكة القصول ‪-‬‬ ‫اتصيم ‪-‬‬

‫‪ -‬إخفاء شفوم‬ ‫ج‪ -‬ىم بالعدكة‬ ‫أـ حسب‬ ‫اتضاء نشحق‬
‫‪ -‬إظهار شفوم‬ ‫نشددكم‬ ‫أـ خلقوا‬
‫عليهم دآئرة‬ ‫اتطاء ‪-‬‬

‫نشددكم بأمواؿ ‪ -‬إخفاء شفوم‬ ‫كأمددنهم‬ ‫الداؿ‬

‫أتضقنا بهم ذريتهم‬ ‫الذاؿ ‪-‬‬

‫ربكم رب‬ ‫الراء إمرا‬

‫أـ زاغت‬ ‫الزام رمزا‬

‫فوقكم سبع‬ ‫السين تدسوف‬

‫تعم شراب‬ ‫الشين أمشاج‬

‫كىم صغركف‬ ‫الصاد ‪-‬‬

‫ءابآءىم ضآلين‬ ‫الضاد كامضوا‬

‫مسهم طئف‬ ‫الطاء كأمطرنا‬

‫كىم ظلموف‬ ‫الظاء ‪-‬‬

‫كالذين ىم عن اللغو‬ ‫أمعآءىم‬ ‫العين‬

‫فإنهم غيره‬ ‫الغين ‪-‬‬

‫ذرأكم فى الأرض‬ ‫الفاء ‪-‬‬

‫فوقهم قهركف‬ ‫القاؼ ‪-‬‬

‫ما لكمكيف‬ ‫فيمكث‬ ‫الكاؼ‬

‫‪25‬‬

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

10) Makhraj Huruf ‫ٗ) لسارج الحروف‬
S – Berikan takrif Makhraj ‫ عّرف الدخرج لغة واصطلاحا‬-1‫س‬
J - Makhraj dari sudut bahasa ialah tempat keluar. ‫ تػل اتطركج‬:‫ الدخرج لغة‬-‫ج‬
Dari sudut istilah : tempat keluar huruf dan ia membezakan satu huruf
dengan yang lain. .‫ تػل خركج اتضرؼ كتدييزه عن غيره‬:‫كاصطلاحا‬

S – Apakah faedah mengetahui makhraj huruf ‫ ما فائدة معرفة الدخرج ؟‬-2‫س‬
J - Dapat mengetahui kadarnya. ‫ يعرؼ بو مقداره‬-‫ج‬

S – Bagaimana kita dapat mengetahui makhraj ? ‫كيف نعرف لسرج حرف ؟‬-3‫س‬
J - Dengan mensabdukannya atau matikannya kemudian masukan ‫ بتشديده أك تسكينو ثم أدخل عليو أم حرؼ متحرؾ فحيث انقطع الصوت‬-‫ج‬
padanya mana-mana huruf yang berbaris. dimana putusnya suara

S – Sebutkan huruf yang mana makhrajnya jelas ?.kenapa ?. ‫ اذكر الحروف التي لسارجها لزققة ولداذا ؟‬-4‫س‬
J - Huruf yang mana makhrajnya jelas ialah semua huruf hijaiyah
kerana terputus suara ketika keluar huruf tersebut. Asasnya ‫ اتضركؼ التي تؼارجها تػققة ىي كل حركؼ اتعجاء لانقطاع الصوت عند‬-‫ج‬
berdasarkan pada bahagian halkum, lidah dan bibir ‫ كالشفة‬،‫ اللساف‬،‫ كاعتمادىا على أجزاء اتضلق‬،‫خركجها‬

S – Sebutkan huruf yang mana makhrajnya tidak jelas ?.kenapa ? ‫ اذكر الحروف التي لسارجها مقدرة ولداذا ؟‬-5‫س‬
J - Huruf yang mana makhrajnya tidak jelas / diandaikan iaah 3 huruf
mad, kerana tidak putus suara ketika keluar huruf tersebut bahkan ‫ اتضركؼ التي تؼارجها مقدرة حركؼ اتظد الثلاثة لعدـ انقطاع الصوت عند‬-‫ج‬
suaranya berpanjangan (tidak putus) ‫خركجها‬

S – Pada apakah Makhraj huruf itu dapat disimpulkan ? ‫ فيم تنحصر تؼارج اتضركؼ ؟ كما ىي ؟‬-ٔ‫س‬
:‫ تنحصر تؼارج اتضركؼ في تسسة تؼارج كىي‬-‫ج‬
J - Makhraj huruf dapat disimpulkan pada 5 tempat keluar iaitu :
‫(ُ) اتصوؼ (ِ) اتضلق (ّ) اللساف (ْ) الشفتاف‬
1- Rongga tengkak 2- Kerongkong (halkum)

3- Lidah 4- Dua bibir 5- Rongga hidung ‫(ٓ) اتطيشوـ‬

26

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S – Apakah Pendapat ulamak tentang bilangan tempat keluar huruf ?.

J - Perbezaan pendapat Ulamak tentang bilangan tempat keluar huruf ‫ ما رأي العلماء في عدد لسارج الحروف ؟‬-7‫س‬
ada tiga pendapat : :‫ اختلف العلماء في عدد تؼارج اتضركؼ إلى ثلاثة آراء كىي‬-‫ج‬

1) Pendapat kebanyakan ulamak, antaranya Ibnu Jazari, Khalil bin ‫(ُ) ذىب الجمهور كمنهم ابن اتصرزم كاتطليل بن اتزد إلى أ ٌف اتظخارج سبعة‬
Ahmad mengatakan tempat keluar huruf ada 17 tempat.

2) Syatibi dan Sibawih mengatakan tempat keluar huruf ada 16 tempat. .‫عشر تؼراجا‬

3) Farra’, Yahya, Qatrab dan Jurami mengatakan tempat keluar huruf .‫(ِ) ذىب الشاطبي وسيبويو إلى أف اتظخارج ستة عشر تؼراجا‬
ada 14 tempat .‫(ّ) ذىب الفّراء ويحيى وقطرب والجرامي إلى أ ٌف اتظخارج أربعة عشر تؼراجا‬

S – Apakah pendapat yang paling tepat daripada tiga pandangan ini?. .‫ ما الدختار من ىذه الدذاىب الثلاثة ؟‬-8‫س‬
J - Pendapat yang paling tepat ialah pendapat Khalil bin Ahmad dan ‫ اتظختار من ىذه اتظذاىب الثلاثة مذىب اتطليل بن أتزد كابن اتصزرم‬-‫ج‬
Ibnu Jazari yang mengatakan 17 tempat keluar huruf.

Makhraj pertama [‫]الجوف‬ )‫ (الجوف‬:‫الدخرج الأول‬

S – Apa erti Jauf ? ‫ ما معٌت الجوف لغة واصطلاحا ؟‬-1‫س‬
J – Jauf dari sudut bahasa ialah ruangan kosong ‫ اتطلاء‬:‫ الجوف لغة‬-‫ج‬
Manakala pada istilah ialah ruangan kosong yang terdapat di antara
kerongkong dan mulut. .‫ اتطلاء الواقع داخل اتضلق كالفم‬:‫كاصطلاحا‬

S – Apakah Huruf yang keluar daripada jauf ? ‫ ما الحروف التي تخرج من الجوف ؟‬-2‫س‬

J - Huruf yang keluar daripada jauf ialah 3 huruf mad [‫ م‬/ ‫ ك‬/ ‫ ]ا‬iaitu: :‫ تخرج من اتصوؼ حركؼ اتظ ٌد الثلاثة كىي‬-‫ج‬
]‫ [قاؿ‬:‫مثل‬ ‫ الألف اتظفتوح ما قبلها‬-ُ
1- Alif yang mana huruf sebelumnya berbaris di atas,
]‫ [قيل‬:‫ الياء اتظدية اتظكسور ما قبلها مثل‬-ِ
contoh : [‫ ]قاؿ‬telah berkata
]‫ [يقوؿ‬:‫ الواك اتظدية اتظضموـ ما قبلها مثل‬-ّ
2- Ya mad yang mana huruf sebelumnya berbaris di bawah,

contoh : [‫ ]قيل‬dikatakan

3- Wau mad yang mana huruf sebelumnya berbaris di hadapan,

contoh : [‫ ]يقوؿ‬ia sedang berkata

27

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S – Kenapa dinamakan jaufaiyah dan maddiyah .‫ لداذا تسمى ىذه الحروف جوفية وم ّدية ؟‬-3‫س‬
J - Huruf ini dinamakan [‫ ]جوفية‬kerana keluarnya dari rongga mulut dan .‫ كم ٌدية لامتداد الصوت بها‬،‫ تسمى ىذه اتضركؼ جوفية تطركجها من اتصوؼ‬-‫ج‬

dinamakan mad kerana panjang bunyi suaranya.

Makhraj kedua [‫]الحلق‬ )‫الدخرج الثاني (الحلق‬

S – Berapakah Makhraj [‫? ]اتضلق‬. ‫كم لسارج الحلق ؟‬-1‫س‬
J - Makhraj kedua [‫ ]اتضلق‬ada tiga iaitu:
1) [‫ ]أقصى اتضلق‬pangkal kerongkong , 2) [‫ ]كسط اتضلق‬tengah kerongkong :‫ تؼارج اتضلق ثلاثة كىي‬-‫ج‬
3) [‫ ]أدنى اتضلق‬hujung kerongkong
‫ّ) أدنى الحلق‬ ‫ِ) وسط الحلق‬ ‫ُ) أقصى الحلق‬
S – Apakah erti [‫ ?]أقصى اتضلق‬dan huruf apa yang keluar daripada
makhraj ini? ‫ ما أقصى الحلق ؟ وما يخرج منو ؟‬-2‫س‬
J - [‫ ]أقصى اتضلق‬pangkal kerongkong ialah Bahagian pangkal yang jauh
bertentangan dada. Keluar daripada bahagian ini huruf [‫ ]أ‬dan [‫]ىػ‬. .‫ أقصى اتضلق أبعده تؽا يلي الصدر كنسرج منو اتعمزة كاتعػاء‬-‫ج‬
Contoh huruf Hamzah : [‫ ]اقرأ‬, huruf Ha : [‫]إنو يعلم اتصهر من القوؿ‬ ]‫ [إنو يعلم اتصهر من القوؿ‬:‫ اتعاء‬، ]‫ [اقرأ‬:‫ مثاؿ اتعمزة‬-

S – Apakah erti [‫ ? ]كسط اتضلق‬dan huruf apa yang keluar daripada ‫ ما وسط الحلق ؟ وما يخرج منو ؟‬-3‫س‬
makhraj ini?
J - [‫ ]كسط اتضلق‬tengah kerongkong Bahagian yang berhampiran lelangit .‫ ما لاصق اتصوزة من أسفلها كنسرج منو العين كاتضاء‬: ‫ كسط اتضلق‬-‫ج‬
dari bahagian bawah. Keluar dari bahagian ini huruf [‫ ]ع‬dan [‫]ح‬. ]‫ [فجعلو غثاء أحول‬:‫ اتضاء‬، ]‫ [يعلم خآئنة الأعين‬:‫ مثاؿ العين‬-
Contoh huruf ain : [‫ ]يعلم خآئنة الأعين‬, huruf ha : [‫]فجعلو غثاء أحول‬
‫ ما أدنى الحلق ؟ وما يخرج منو ؟‬-4‫س‬
S – Apakah erti [‫ ? ]أدنى اتضلق‬dan huruf apa yang keluar daripada
makhraj ini ? .‫ أقربو تؽا يلي الفم كنسرج منو الغين كاتطاء‬: ‫ أدنى اتضلق‬-‫ج‬
J - [‫ ]أدنى اتضلق‬hujung kerongkong ialah Bahagian yang hampir dengan ]‫ [كتخفى فى نفسك‬:‫ اتطاء‬، ]‫ [كاستغفر لذنبك‬:‫مثاؿ الغين‬
mulut. Keluar dari bahagian ini huruf [‫ ]غ‬dan [‫]خ‬.
Contoh huruf Ghain : [‫ ]كاستغفر لذنبك‬, huruf Kha : [‫]كتخفى فى نفسك‬

28

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

Makhraj ketiga [‫]اللسان‬ )‫ (اللسان‬:‫الدخرج الثالث‬

S – Berapakah Makhraj [‫ ? ]اللساف‬sebutkan kesemuanya ? ‫كم لسارج اللسان ؟ وما ىي ؟‬-1‫س‬
J - Makhraj [‫ ]اللساف‬lidah ada 10 iaitu:
:‫ تؼارج اللساف عشرة كىي‬-‫ج‬
1/2) Pangkal lidah ‫ْ) أكؿ إحدل حافتي اللساف‬ ‫ِ) أقصى اللساف ّ) كسط اللساف‬/ُ
3) Tengah lidah ‫ٓ) أدنى إحدل حافتي اللساف إلى منتهى طرفو‬
4) Salah satu daripada tepi lidah ‫ٔ) طرؼ اللساف مع ما يليو من لثة الأسناف العليا‬
5) Hampir salah satu daripada dua tepi lidah sehingga ke hujungnya
(bertentangan dengan gusi gigi atas). ‫ٕ) طرؼ اللساف قريب إلى ظهره قليلا‬
6) Hujung lidah bertentangan dengan gusi dua gigi kapak sebelah atas ‫ٖ) طرؼ اللساف مع أصوؿ الثنايا العليا‬
7) Hujung lidah serta sedikit ke belakang lidah (bertentangn gusi gigi ‫ٖ) طرؼ اللساف مع أصوؿ الثنايا العليا‬
hadapan / gigi kapak) selepas makhraj huruf Nun. ‫ٗ) طرؼ اللساف مع ما بين الثنايا العليا كالسفلى‬
8) Hujung lidah bertentangan dengan pangkal gigi hadapan sebelah ‫َُ) طرؼ اللساف مع أطراؼ الثنايا العليا‬
atas.
9) Hujung lidah bersama gigi hadapan sebelah atas dan bawah
10) Hujung lidah bersama gigi atas (dikeluarkan lidah antara dua gigi)

S – Apakah huruf yang keluar dari [‫ ]أقصى اللساف‬Pangkal lidah ? ‫ ما الحروف التي تخرج من أقصى اللسان ؟‬-3‫س‬
J – i) Bahagian yang jauh ke kerongkong. Keluar huruf [‫]ؽ‬. ]‫ [كأقسموا بالله‬:‫ مثل‬، ‫ القاف‬: ‫ُ) من أبعده‬-‫ج‬
]‫ [كماكنتم تستكبركف‬:‫ مثل‬، ‫ الكاف‬: ‫ِ) تؽا يلي اتضلق تحت تؼرج القاؼ‬
ii) Bahagian yang bertentangan dengan kerongkong, di bawah
:‫ ما الحروف التي تخرج من اللسان‬-4‫س‬
daripada makhraj [‫ ]ؽ‬: huruf [‫]ؾ‬. ‫ اتصيم كالشين كالياء المحركة‬: ‫ُ) كسط اللساف‬-‫ج‬
]‫ [كاليل إذ أدبر‬:‫ الياء‬، ]‫ [أشتاتا‬:‫ الشين‬، ]‫ [كالفجر‬:‫مثاؿ اتصيم‬
S – Apakah huruf yang keluar dari [‫ ]اللساف‬lidah ?
J – 1) [‫ ]كسط اللساف‬: huruf [‫]ج‬, [‫ ]ش‬dan [‫ ]م‬berbaris.
Contoh : [‫]كالفجر‬, [‫ ]أشتاتا‬dan [‫]كاليػل إذ أدبر‬.

29

‫‪Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah‬‬

‫]ض[ ‪] : huruf‬أكؿ إحدل حافتي اللساف[ )‪2‬‬ ‫ِ) أكؿ إحدل حافتي اللساف ‪ :‬الضاد ‪ ،‬مثل‪[ :‬ككنتم منهم تضحكوف]‬
‫]ككنتم منهم تضحكوف[ ‪Contoh :‬‬
‫]قل أعوذ[ ‪]. Contoh:‬ؿ[ ‪] : huruf‬أدنى إحدل حافتي اللساف إلى منتهى طرفو[ )‪3‬‬ ‫ّ) أدنى إحدل حافتي اللساف إلى منتهى طرفو ‪ :‬اللاـ ‪ ،‬مثل‪[ :‬قل أعوذ]‬
‫‪].‬ف[ ‪] : huruf‬طرؼ اللساف مع ما يليو من لثة الأسناف العليا[ )‪4‬‬ ‫ْ) طرؼ اللساف مع ما يليو من لثة الأسناف العليا ‪ :‬النوف ‪ ،‬مثل‪[ :‬من ربهم]‬

‫]من ربهم[ ‪Contoh :‬‬ ‫ٓ) طرؼ اللساف قريب إلى ظهره قليلا ‪ :‬الراء ‪ ،‬مثل‪[ :‬فرعوف]‬
‫]فرعوف[ ‪]. Contoh :‬ر[ ‪] : huruf‬طرؼ اللساف قريب إلى ظهره قليلا[ )‪5‬‬ ‫ٔ) طرؼ اللساف مع أصوؿ الثنايا العليا ‪ :‬الطاء كالداؿ كالتاء‬
‫‪].‬ت[ ‪] dan‬د[ ‪],‬ط[ ‪] : huruf‬طرؼ اللساف مع أصوؿ الثنايا العليا[ )‪6‬‬ ‫مثاؿ الطاء‪[ :‬كطهر] ‪ ،‬الداؿ‪[ :‬نردؾ] ‪ ،‬التاء‪[ :‬كإذا الأرض مدت]‬
‫‪].‬كإذاالأرض مدت[ ‪],‬نردؾ[ ‪],‬كطهر[ ‪Contoh :‬‬

‫‪].‬س[ ‪] dan‬ز[ ‪],‬ص[ ‪] : huruf‬طرؼ اللساف مع ما بين الثنايا العليا كالسفلى[ )‪7‬‬ ‫ٕ) طرؼ اللساف مع ما بين الثنايا العليا كالسفلى ‪ :‬الصاد‪ ،‬كالزام‪ ،‬كالسين‬
‫]سأتعم خزنتها[ ‪] ,‬زين تعم[ ‪] ,‬كإذا صرفت[ ‪Contoh :‬‬ ‫مثاؿ الصاد‪[ :‬كإذا صرفت] ‪ ،‬الزام‪[ :‬زين تعم] ‪ ،‬السين‪[ :‬سأتعم خزنتها]‬
‫‪].‬ث[ ‪] dan‬ذ[ ‪],‬ظ[ ‪] : huruf‬طرؼ اللساف مع أطراؼ الثنايا العليا[ )‪8‬‬
‫]يلهث ذلك[ ‪] ,‬إذجآءكم[ ‪] ,‬ظاتظى[ ‪Contoh:‬‬ ‫ٖ) طرؼ اللساف مع أطراؼ الثنايا العليا ‪ :‬الظاء كالذاؿ كالثاء‬

‫‪] dua bibir‬الشفتّي[ ‪Makhraj keempat‬‬ ‫مثاؿ الظاء‪[ :‬ظاتظى] ‪ ،‬الذاؿ‪[ :‬إذجآءكم] ‪ ،‬الثاء‪[ :‬يلهث ذلك]‬

‫‪] ? Apakah huruf yang keluar dari‬الشفتين[ ‪S – Berapakah Makhraj‬‬ ‫الدخرج الرابع‪( :‬الشفتان)‬
‫? ‪makhraj ini‬‬
‫‪] dua bibir ini ada dua tempat keluar huruf :‬الشفتين[ ‪J – Bagi Makhraj‬‬ ‫س‪-‬كم لسارج للشفتّي ؟ وما الحروف التي تخرج منو ؟‬
‫‪].‬ؼ[ ‪1) Perut bibir bawah bertentangan gigi hadapan atas : huruf‬‬ ‫ج‪ -‬للشفتين تؼرجاف كنذا‪:‬‬
‫]فػلآ أقسم بموقع النجوـ[ ‪Contoh :‬‬
‫]ك[ ‪] dan‬ـ[ ‪] ,‬ب[ ‪2) Dua bibir serentak : huruf‬‬ ‫ُ) بطن الشفة السفلى مع اطراؼ الثنايا العليا ‪ :‬الفاء‬
‫]كلو نسش إلا الله[ ‪] ,‬ألػم تركيف[ ‪] ,‬بػلى إف ربو[ ‪Contoh :‬‬ ‫ِ) الشفتاف معا‪ :‬الباء كاتظيم كالواك‬

‫]الخيشوم[ ‪Makhraj kelima‬‬ ‫الدخرج الخامس‪( :‬الخيشوم)‬
‫‪] ? Apakah huruf yang keluar dari makhraj‬اتطيشوـ[ ‪S – Apa erti Makhraj‬‬ ‫س‪ -1‬ما الخيشوم ؟ وما يخرج منو ؟‬
‫? ‪ini‬‬ ‫ج‪ -‬اتطيشوـ ىو أقصى الأنف من داخلها‪ ،‬كتخرج منو الغنة‬
‫‪] ialah pangkal hidung dari bahagian dalam. Keluar‬اتطيشوـ[ ‪J - Makhraj‬‬
‫‪] dengung.‬الغنة[ ‪daripadanya‬‬
‫‪].‬إندا[ ‪],‬تظا[ ‪],‬ثم[ ‪],‬إف[ ‪Contoh :‬‬

‫‪30‬‬

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

SIFAT HURUF ‫(َُ) صفات الحروف‬
S – Berikan takrif sifat dari sudut bahasa dan istilah. ‫ عّرف الصفة لغة واصطلاحا‬-1‫س‬

J - [‫ ]صفة‬Sifat pada bahasa : unsur yang ada pada sesuatu benda sama ‫ ما قاـ بالشيء من اتظعاني اتضسية كالصفرة أك اتظعنوية كالعلم‬:‫ الصفة لغة‬-‫ج‬
.‫كالأدب‬
ada berbentuk lahiriah seperti warna kuning atau bentuk maknawi
seperti ilmu dan adab (akhlak). .‫ كيفية ثابتة تعرض للحرؼ عند حصولو في تؼرجو‬:‫كاصطلاحا‬

Sifat dari sudut istilah : cara yang tetap yang ada pada sesuatu huruf ‫ ما فائدة معرفة صفات الحروف ؟‬-2‫س‬
ketika ia keluar pada makhrajnya. .‫كما نشيز اتضركؼ اتظشًتكة في اتظخرج‬،‫ نشيز القوم من الضعيف‬-‫ج‬

S – Apa Faedah mengetahui sifat-sifat huruf ? ‫ إلىكم تنقسم الصفات ؟‬-3‫س‬
J - Faedah mengetahui Sifat huruf ini dapat membezakan nada yang :‫ تنقسم الصفات إلى قسمين‬-‫ج‬
kuat dan lemah, ia juga dapat membezakan huruf yang sama ‫ُ) قسم لو ضد ِ) كقسم لا ضدلو‬
makhrajnya.

S – Berapakah Bahagian sifat huruf ?
J - Sifat huruf ini terbahagi kepada dua bahagian :

1- Sifat berlawanan (5 sifat huruf dan lawannya ada 5 sifat)
2- Sifat tidak ada lawannya (7 sifat )

S – Sebutkan Sifat yang mempunyai lawan ? .‫(ِ) الشدة والتوسط كضدنذا الرخاوة‬ ‫ اذكر الصفات لذا ضد ؟‬-4‫س‬
‫(ْ) الاطباق كضده الانفتاح‬
J - Sifat yang mempunyai lawan (5 sifat huruf dan lawannya ada 5 :‫ الصفات تعا ضد‬-‫ج‬
‫(ُ) الذمس كضده الجهر‬
sifat) ‫(ّ) الاستعلاء كضده الاستفال‬
‫(ٓ) الإذلاق كضده الإصمات‬
i) [‫ ]اتعمس‬lembut suara, lawannya [‫ ]اتصهر‬nyaring suara
ii) [‫ ]الشدة كالتوسط‬kuat dan pertengahan, lawannya [‫ ]الرخاكة‬lembut
iii) [‫ ]الاستعلاء‬tinggi suara , lawannya [‫ ]الاستفاؿ‬rendah suara
iv) [‫ ]الاطباؽ‬menutup (mulut) lawannya [‫ ]الانفتاح‬membuka mulut
v) [‫ ]الإذلاؽ‬terlepas suara keluar, lawannya [‫ ]الإصمات‬tertegah

keluar suara.

31

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S –Nyatakan Sifat yang tidak ada lawannya. ‫ اذكر الصفات ليس لذا ضد ؟‬-5‫س‬

J - Sifat yang tidak ada lawannya iaitu7 sifat : :‫ الصفات ليس تعا ضد‬-‫ج‬
‫(ُ) الصفير (ِ) القلقلة (ّ) الانحراؼ‬
i) [‫ ]الصفير‬suara siulan ii- [‫ ]القلقلة‬suara gementar ‫(ٓ) اللين (ٔ) التفشى (ٕ) الاستطالة‬
iii) [‫ ]الانحراؼ‬melencong iv- [‫ ]التكرير‬berulang-ulang
‫(ْ) التكرير‬
v) [‫ ]اللين‬lembut vi- [‫ ]التفشى‬berhamburan
vii) [‫ ]الاستطالة‬berpanjangan

Bahagian pertama : Sifat yang mempunyai lawannya ‫ الصفات التي لذا ضد‬:‫أكلا‬
Sifat pertama )‫الصفات الأكلى (الذمس‬
S – Apakah erti [‫ ]اتعمس‬dari sudut bahasa dan istilah ?
J - [‫ ]اتعمس‬pada bahasa : sembunyi ‫ ما الذمس لغة واصطلاحا ؟‬-1‫س‬
Pada istilah : suara huruf kurang jelas kerana lemah tekanannya pada ‫ اتطفاء‬:‫ الذمس لغة‬-‫ج‬
makhrajnya.
.‫ خفاء التصويت باتضرؼ لضعف الاعتماد على تؼرجو‬:‫كاصطلاحا‬
S – Berapakah Huruf [‫? ]اتعمس‬
J - Huruf [‫ ]اتعمس‬ada 10 huruf. ‫كم حركؼ الذمس ؟‬-ِ‫س‬
iaitu huruf [‫]ؼ‬, [‫]ح‬, [‫]ث‬, [‫]ىػ‬, [‫]ش‬,[‫]خ‬, [‫]ص‬, [‫]س‬, [‫]ؾ‬, [‫]ت‬. ،‫ السين‬،‫ الصاد‬،‫ اتطاء‬،‫ الشين‬،‫ كاتعاء‬،‫ كالثاء‬،‫ كاتضاء‬،‫ الفاء‬: ‫ حركفو عشرة‬-‫ج‬
(‫)فحثو شخص سكت‬
)‫ كالتاء (فحثو شخص سكت‬،‫الكاؼ‬
S – Kenapa dinamakan [‫? ]مهموسة‬
J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]مهموسة‬kerana lemah (suaranya) dan ‫ لداذا سميت مهموسة ؟‬-3‫س‬
nafas terlepas ketika menyebutnya serta lemah tekanan pada ‫ تشيت مهموسة لضعفها كجرياف النفس معها عند النطق بها كضعف الاعتماد‬-‫ج‬
makhrajnya.
.‫على تؼرجها‬
Sifat kedua : [‫]اتصهر‬
S – Apa erti [‫ ]اتصهر‬pada bahasa dan istilah ? )‫الصفة الثانية (الجهر‬
J - [‫ ]اتصهر‬pada bahasa pada bahasa : nyata / nyaring
Pada istilah : kuat sebutan hurufnya dan tertahan nafas ketika ‫ ما الجهر لغة واصطلاحا ؟‬-1‫س‬
menyebutnya kerana tekanna yang kuat pada makhrajnya. ‫ الإعلاف‬:‫ الجهر لغة‬-‫ج‬

‫ قٌوة النطق بحركفو كانحباس جرل النفس معو لقوة الاعتماد غلى تؼرجها‬:‫كاصطلاحا‬

32

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah ‫ ما حروف الجهر ؟‬-2‫س‬
‫ كىي الباقية بعد حركؼ اتعمس‬،‫ حركؼ اتصهر تسعة عشر حرفا‬-‫ج‬
J - Huruf [‫ ]اتصهر‬ada 19 huruf iaitu huruf hijaiyah selain daripada 10
huruf [‫]اتعمس‬.

S – kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]جهرية‬ ‫ لداذا سميت جهرية ؟‬-4‫س‬
J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]جهرية‬kerana nyaring dan kuat nada .‫ للجهر بها كقوتها‬:‫ تشيت جهرية‬-‫ج‬

suaranya ]‫ [الشدة والتوسط‬: ‫الصفة الثالثة‬

Sifat ketiga [‫]الشدة كالتوسط‬ ‫ ما الشدة لغة واصطلاحا ؟‬-1‫س‬
S – Apa erti [‫ ]الشدة‬pada bahasa dan istilah ? ‫ القوة‬:‫ الشدة لغة‬-‫ج‬
J - [‫ ]الشدة‬pada bahasa: kuat
‫ انحباس جرل الصوت عند النطق باتضركؼ لقوة الاعتماد عليو في اتظخرج‬:‫كاصطلاحا‬
Pada istilah : tertahan keluarnya suara ketika menyebut huruf kerana
tekanan yang kuat pada makhrajnya. ‫ ما حروف الشدة ؟‬-2‫س‬
‫ اتعمزة كاتصيم كالداؿ كالقاؼ كالطاء كالباء كالكاؼ كالتاء‬: ‫ حركؼ الشدة ثمانية‬-‫ج‬
S – Apakah Huruf [‫? ]الشدة‬
J - Huruf [‫ ]الشدة‬ada 8 huruf iaitu huruf [‫]أ‬, [‫]ج‬, [‫]د‬, [‫]ؽ‬, [‫]ط‬, [‫]ب‬, [‫]ؾ‬, )‫(أجد قط بكت‬
[‫]ت‬. (‫)أجد قط بكت‬
‫ لداذا سميت شديدة ؟‬-3‫س‬
S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]شديدة‬ .‫ تشيت شديدة لقوتها كانحباس الصوت من اتصرياف لقوة الاعتماد عليها في اتظخرج‬-‫ج‬
J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]شديدة‬kerana kuat (suaranya) dan
‫ ما التوسط لغة واصطلاحا ؟‬-4‫س‬
nafas tertahan daripada terlepas kerana kuat tekanan pada makhrajnya. ‫ الاعتداؿ‬:‫ التوسط لغة‬-‫ج‬

S – Apa erti [‫ ]التوسط‬pada bahasa dan istilah ? ‫ اعتداؿ عند النطق باتضرؼ لعدـ كماؿ جريانو كعدـ كماؿ انحباسو‬:‫واصطلاحا‬
J - [‫ ]التوسط‬pada bahasa: pertengahan
S – Apakah Huruf [‫ ]اتصهر‬itu ?
Pada istilah : pertengahan ketika menyebut huruf kerana tidak
sempurna keluar suara (seperti syiddah) dan tidak sempurna tertahan
suaranya (seperti rakhawah).

33

S – Apakah Huruf [‫? ]التوسط‬ Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

J - Huruf [‫ ]التوسط‬ada 5 huruf iaitu huruf [‫]ؿ‬, [‫]ف‬, [‫]ع‬, [‫]ـ‬, [‫]ر‬. (‫)لن عمر‬ ‫ حروف الإعتدال (التوسط) ؟‬-5‫س‬
.)‫ اللاـ كالنوف كالعين كاتظيم كالراء (لن عمر‬: ‫ حركفو تسسة‬-‫ج‬

S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]متوسٌطة‬ ‫ لداذا سميت متو ّسطة ؟‬-6‫س‬
J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]متو ٌسطة‬kerana pertengahan suaranya ‫ تشيت متو ٌسطة لتوسط الصوت عند النطق بها كعدـ كماؿ جريانو كعدـ كماؿ‬-‫ج‬

ketika menyebut huruf dan tidak sempurna keluar suara begitu juga .‫انحباسو‬
tidak sempurna tertahan suaranya.
. )‫الصفة الرابعة (الرخاوة‬
Sifat keempat
‫ ما الرخاوة لغة واصطلاحا ؟‬-1‫س‬
S – Apa erti [‫ ]الرخاكة‬pada bahasa dan istilah ? ‫ اللين‬:‫ الرخاوة لغة‬-‫ج‬
J - [‫ ]الرخاكة‬pada bahasa : lembut
.‫ جرياف الصوت عند النطق باتضرؼ لضعف الاعتماد على تؼرجو‬:‫كاصطلاحا‬
Pada istilah : keluar suara ketika menyebut huruf kerana lemah
tekanan pada makhrajnya.

S – Apakah Huruf [‫ ]الرخاكة‬itu ? ‫ ما حروف الرخاوة ؟‬-2‫س‬
J - Huruf [‫ ]الرخاكة‬ada 16 huruf iaitu selain dari huruf bersifat [ ‫الشدة‬ .‫ حركؼ الرخاوة ستة عشر حرفا كىي الباقية بعد حركؼ صفة الشدة كالتوسط‬-‫ج‬

‫]كالتوسط‬. ‫ لداذا سميت رخوة ؟‬-3‫س‬
.‫ تشيت رخوة لضعفها كضعف الاعتماد على تؼرجها‬-‫ج‬
S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]رخوة‬
J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]رخوة‬kerana lemah huruf tersebut dan )‫الصفة اتطامسة (الاستعلاء‬
‫ الاستعلاء لغة كاصطلاحا ؟‬-1‫س‬
lemah tekanan pada makhrajnya. ‫ الارتفاع كالعلٌو‬:‫ الاستعلاء لغة‬-‫ج‬
‫ ارتفاع اللساف عند النطق باتضرؼ إلى اتضنك الأعلى‬:‫كاصطلاحا‬
Sifat kelima

S – Apa erti [‫ ]الاستعلاء‬pada bahasa dan istilah ?
J - [‫ ]الاستعلاء‬pada bahasa : terangkat / meninggi

Pada istilah : Lidah terangkat ketika menyebut huruf ini ke lelangit

atas.

34

‫? ]الاستعلاء[ ‪S – Apakah Huruf‬‬ ‫‪Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah‬‬

‫س‪ -2‬ما حروف الاستعلاء ؟‬

‫‪] ,‬ط[ ‪],‬غ[ ‪],‬ض[ ‪],‬ص[ ‪],‬خ[ ‪] ada 7 huruf iaitu huruf‬الاستعلاء[ ‪J - Huruf‬‬ ‫ج‪ -‬حركفو سبعة ‪ :‬اتطاء كالصاد‪ ،‬كالضاد‪ ،‬كالغين‪ ،‬كالطاء‪ ،‬كالقاؼ‪ ،‬كالظاء‬

‫)خص ضغط قظ( ‪].‬ظ[ ‪],‬ؽ[‬ ‫(خص ضغط قظ)‬

‫? ]مستعلية[ ‪S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan‬‬ ‫س‪ -3‬لداذا سميت مستعلية ؟‬
‫‪] kerana lidah meninggi‬مستعلية[ ‪J - Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan‬‬ ‫ج‪ -‬تشيت مستعلية لاستعلاء اللساف كارتفاعو إلى اتضنك الأعلى عند النطق بحركفها‬

‫‪dan terangkat ke lelangit atas ketika menyebut huruf-huruf ini.‬‬

‫‪Sifat keenam‬‬ ‫الصفة السادسة (الاستفال)‬
‫س‪ -1‬الاستفال لغة واصطلاحا ؟‬
‫? ‪] pada bahasa‬الاستفاؿ[ ‪S – Apa erti‬‬ ‫ج‪ -‬الاستفال لغة‪ :‬الانخفاض أك الانحطاط‬
‫‪] pada bahasa : merendah / menurun‬الاستفاؿ[ ‪J -‬‬ ‫كاصطلاحا‪ :‬انخفاض اللساف أك انحطاطو عند النطق بحركفها عن اتضنك الأعلى إلى‬

‫‪Pada istilah : Lidah rendah atau turun ke bawah ketika menyebut huruf‬‬ ‫قاع اللفم‪.‬‬
‫‪ini dari lelangit atas ke dasar mulut.‬‬
‫س‪ -2‬ما حروف الاستفال ؟‬
‫? ]الاستفاؿ[ ‪S – Apakah Huruf‬‬ ‫‪iaitu selain dari 7 huruf bersifat‬‬ ‫ج‪ -‬حركؼ الاستفاؿ اثنان وعشرون حرفا كىي الباقية بعد حركؼ الاستعلاء‬
‫‪] ada 22 huruf‬الاستفاؿ[ ‪J - Huruf‬‬
‫‪].‬الاستعلاء[‬ ‫السبعة‪.‬‬

‫? ]مستفلة[ ‪S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan‬‬ ‫س‪ -3‬لداذا سميت مستفلة ؟‬
‫‪] kerana lidah turun ke dalam‬مستفلة[ ‪J - Huruf-huruf ini dinamakan‬‬ ‫ج‪ -‬تشيت مستفلة لانخفاض اللساف في الفم كعدـ ارتفاعو إلى أعلاه عند النطق بها‬

‫‪mulut dan tidak terangkat ke lelangit atas ketika menyebut huruf-huruf‬‬
‫‪ini.‬‬

‫‪35‬‬

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

Sifat ketujuh )‫الصفة السابعة (الإطباق‬
‫ الإطباق لغة واصطلاحا ؟‬-1‫س‬
S – Apa erti [‫ ]الإطباؽ‬pada bahasa dan istilah ?
J - [‫ ]الإطباؽ‬pada bahasa : melekat / mendempik ‫ الإلصاؽ‬:‫ الإطباق لغة‬-‫ج‬

Pada istilah : Melengkung hujung lidah ke lelangit atas ketika ،‫ انطباؽ طائفة من اللساف إلى اتضنك الأعلى عند النطق باتضرؼ‬:‫كاصطلاحا‬

menyebut huruf ini.

S – Berapakah Huruf [‫ ]الإطباؽ‬dan sebut huruf tersebut ? .‫كم حروف الإطباق ؟ اذكرىا‬-2‫س‬
J - Huruf [‫ ]الإطباؽ‬ada 4 huruf iaitu [‫]ص‬, [‫ ]ض‬, [‫]ط‬, [‫]ظ‬. ،‫ كالظاء‬،‫ كالطاء‬،‫ كالضاد‬،‫ الصاد‬:‫ حركؼ الإطباق أربعة كىي‬-‫ج‬

S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]مطابقة‬ ‫ لداذا سميت مطابقة ؟‬-3‫س‬
J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]مطابقة‬kerana lidah melekat dan ‫ تشيت مطابقة لانطباؽ اللساف كالتصاقو باتضنك الأعلى عند النطق بهذه‬-‫ج‬

berdempik dengan lelangit atas ketika menyebut huruf-huruf ini. .‫الأحرؼ‬

Sifat kelapan )‫الصفة الثامنة (الانفتاح‬
‫ الانفتاح لغة واصطلاحا ؟‬-1‫س‬
S - Apa erti [‫ ]الانفتاح‬pada bahasa dan istilah ?
J - [‫ ]الانفتاح‬pada bahasa : berpisah .‫ الافًتاؽ‬:‫ الانفتاح لغة‬-‫ج‬
.‫ ابتعاد اللساف عن اتضنك الأعلى عند النطق باتضرؼ‬:‫كاصطلاحا‬
Pada istilah : Jauh lidah dari lelangit atas ketika menyebut huruf ini.
.‫ كم حروف الانفتاح ؟ واذكرىا‬-2‫س‬
S – Berapakah Huruf [‫ ]الانفتاح‬itu dan sebut huruf tersebut ? .‫ تسسة كعشركف حرفا كىي الباقية بعد أحركؼ الإطباؽ أربعة‬-‫ج‬
J - Huruf [‫ ]الانفتاح‬ada 25 huruf iaitu huruf hijaiyah yang selain 4
huruf [‫]الإطباؽ‬. ‫ لداذا سميت منفتحة ؟‬-3‫س‬
.‫ تشيت منفتحة لانفتاح اللساف أم ابتعاده عن اتضنك الأعلى عند النطق بها‬-‫ج‬
S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]منفتحة‬
J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]منفتحة‬kerana lidah terbuka iaitu Jauh

lidah dari lelangit atas ketika menyebut huruf ini.

36

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

Sifat kesembilan (‫الصفة التاسع ) الإذلاق‬
‫ عّرف الإذلاق لغة واصطلاحا ؟‬-1‫س‬
S – Apa erti [‫ ]الإذلاؽ‬pada bahasa dan istilah ? .‫ حدة اللساف كبلاغتو‬:‫ الإذلاق لغة‬-‫ج‬
J - [‫ ]الإذلاؽ‬pada bahasa : Pantas lidah dan cepat menyebutnya
.‫ سرعة النطق باتضرؼ تطركجو من طرؼ اللساف أك من الشفتين‬:‫كاصطلاحا‬
Pada istilah : pantas menyebut huruf ini kerana ia keluar dari hujung

lidah atau dari dua bibir.

S – Berapakah Huruf [‫? ]الإذلاؽ‬ ‫ كم حروف الإذلاق ؟‬-2‫س‬
J - Huruf [‫ ]الإذلاؽ‬ada 6 huruf iaitu huruf [‫]ؼ‬, [‫]ر‬, [‫]ـ‬, [‫]ف‬, [‫ ]ؿ‬, [‫]ب‬. )‫ كالباء (فر من لب‬،‫ كاللاـ‬،‫ كالنوف‬،‫ كاتظيم‬،‫كالراء‬،‫ الفاء‬:‫ حركؼ الإذلاؽ ستة‬-‫ج‬
(‫)فر من لب‬
‫ لداذا سميت مذلقة ؟‬-3‫س‬
S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]مذلقة‬ ‫ تشيت مذلقة تطركج بعضها من طرؼ اللساف كبعضها من بطن الشفة كبعضها‬-‫ج‬
J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]مذلقة‬kerana keluar sebahagiannya dari
.‫الشفتين‬
hujung lidah dan sebahagiannya keluar dari perut bibir dan sebahagian
lagi keluar dari dua bibir. )‫الصفة العاشرة (الإصمات‬

Sifat kesepuluh ‫ عّرف الإصمات لغة واصطلاحا‬-1‫س‬
‫ اتظنع‬:‫ الإصمات لغة‬-‫ج‬
S – Berikan takrif [‫ ]الإصمات‬pada bahasa dan istilah ?
J - [‫ ]الإصمات‬pada bahasa : Tertegah .‫ ثقل يأتي عند النطق بحركفو تطركجو بعيدا عن طرؼ اللساف كالشفتين‬:‫كاصطلاحا‬

Pada istilah : Timbul rasa berat ketika menyebut huruf ini kerana
keluarnya jauh dari bahagian hujung lidah dan dua bibir.

S – Berapakah Huruf [‫ ]الإصمات‬dan nyatakan huruf tersebut ? .‫ كم حركؼ الإصمات؟ واذكرىا‬-ِ‫س‬
J - Huruf [‫ ]الإصمات‬ada 23 huruf iaitu huruf hijaiyah selain daripada
6 huruf [‫]الإذلاؽ‬. ‫ حركؼ الإصمات ثلاثة كعشركف حرفا كىي الباقية من حركؼ اتعجاء بعد‬-‫ج‬
.‫حركؼ الإذلاؽ ستة‬

37

S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]مصمتة‬ Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]مصمتة‬kerana berat menyebutnya ‫ لداذا سميت مصمتة ؟‬-‫س‬
.‫ لثقل النطق بها تطركج حركفها من غير طرؼ اللساف كالشفتين‬-‫ج‬

disebabkan huruf ini keluar bukan dari hujung lidah dan dua bibir.

Bahagian kedua : Sifat yang tidak mempunyai lawannya ‫ الصفات التي لا ض ّدىا‬:‫ثانيا‬
Sifat pertama )‫الصفة الأكلى (الصفير‬

S – Berikan takrif [‫ ]الصفير‬pada bahasa dan istilah? ‫ عّرف الصفير لغة واصطلاحا‬-1‫س‬
J - [‫ ]الصفير‬pada bahasa : suara yang menyerupai suara burung .‫ صوت يشبو صوت الطائر‬:‫ الصفير لغة‬-‫ج‬
.‫ صوت زائد نسرج عند النطق باتضرؼ يشبو صفير الطائر‬:‫كاصطلاحا‬
Pada istilah : suara tambahan yang keluar ketika menyebut huruf ini
yang menyerupai siulan burung. ‫ ما حروف الصفير‬-2‫س‬
،‫ كالسين‬،‫ كالزام‬،‫ الصاد‬:‫ حركؼ الصفير ثلاثة ىي‬-‫ج‬
S – Apakah Huruf [‫? ]الصفير‬
J - Huruf [‫ ]الصفير‬ada 3 huruf iaitu huruf [‫]ص‬, [‫]ز‬, [‫]س‬. ‫ لداذا سميت بالصفير‬-3‫س‬
.‫ تشيت بالصفير لأف صوتو يشبو صفير الطائر‬-‫ج‬
S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]الصفير‬
J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫]الصفير‬kerana suaranya menyerupai

siulan burung.

Sifat kedua )‫الصفة الثانية (القلقلة‬

S – Berikan takrif [‫ ]القلقلة‬pada bahasa dan istilah ? ‫ عّرف القلقلة لغة واصطلاحا‬-1‫س‬
J - [‫ ]القلقلة‬pada bahasa : bergerak dan gementar ‫ اتضركة كالاضطراب‬:‫ القلقلة لغة‬-‫ج‬
.‫ قٌوة اضطراب صوت اتضرؼ الساكن في تؼرجو ليظهر ظهوراكاملا‬:‫كاصطلاحا‬
Pada istilah : kuat lantunan suara huruf yang mati pada makhrajnya
kerana ia begitu jelas. ‫ اذكر حركؼ القلقلة‬-ِ‫س‬
)‫ (قطب جد‬.‫ القاؼ كالطاء كالباء كاتصيم كالداؿ‬: ‫ تسسة‬-‫ج‬
S – Nyatakan Huruf [‫? ]القلقلة‬
J - Huruf [‫ ]القلقلة‬ada 5 huruf. iaitu huruf [‫]ؽ‬, [‫]ط‬, [‫]ب‬, [‫]ج‬, [‫]د‬.
(‫)قطب جد‬

38

S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]مقلقلة‬ Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]مقلقلة‬kerana lidah bergerak-gerak ‫ لداذا سميت مقلقلة ؟‬-3‫س‬
.‫ تشيت مقلقلة لاضطراب اللساف في الفم عند النطق بحركفها‬-‫ج‬
dalam mulut ketika ketika menyebut huruf-huruf ini.
)‫الصفة الثالثة (اللّي‬
Sifat ketiga (‫)اللّي‬ ‫ عّرف اللّي لغة واصطلاحا‬-1‫س‬
S – Berikan takrif [‫ ]اللين‬pada bahasa dan istilah ?
J - [‫ ]اللين‬pada bahasa : mudah ‫ السهولة‬:‫ اللّي لغة‬-‫ج‬
.‫ إخراج حرفية في سهولة كعدـكلفة‬:‫كاصطلاحا‬
Pada istilah : mengeluarkan huruf dengan mudah dan tidak sukar.

S – Berapakah Huruf [‫? ]اللين‬ ‫كم حروف اللّي‬-2‫س‬
J - Huruf [‫ ]اللين‬ada 2 huruf iaitu huruf [‫ ]ك‬mati, sebelumnya huruf ‫ كالياء الساكنة اتظفتوح ما‬،‫ الواو الساكنة اتظفتوح ما قبلها‬:‫ حركؼ اللين حرفاف‬-‫ج‬
berbaris di atas dan huruf [‫ ]م‬mati, sebelumnya huruf berbaris di atas.
S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]لينٌة‬ ‫قبلها‬
J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]لينٌة‬kerana mudah menyebutnya dan
‫ لداذا سميت لينّة ؟‬-3‫س‬
tidak sukar untuk mengeluarkannya dari makhrajnya. .‫ تشيت لينٌة لسهولة النطق بها كعدمكلفة في إخراجها من تؼرجها‬-‫ج‬

Sifat keempat )‫الصفة الرابعة (الانحراف‬
‫ عّرف الانحراف لغة واصطلاحا‬-1‫س‬
S – Berikan takrif [‫ ]الانحراؼ‬pada bahasa dan istilah ?
J - [‫ ]الانحراؼ‬pada bahasa : condong dan melencong .‫ اتظيل كالعدكؿ‬:‫ الانحراف لغة‬-‫ج‬
.‫ ميل اتضرؼ عن تؼرجو حتى يصل بمخرج آخر‬:‫كاصطلاحا‬
Pada istilah : melencong huruf dari makhrajnya sehinga sampai kepada
makhraj lain. ‫كم حروف الانحراف ؟‬-2‫س‬
.‫ اللاـ كالراء‬: ‫ حركؼ الانحراؼ حرفاف‬-‫ج‬
S – Berapakah Huruf [‫? ]الانحراؼ‬
J - Huruf [‫ ]الانحراؼ‬ada 2 huruf iaitu huruf [‫ ]ؿ‬dan [‫]ر‬.

39

S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]منحرفة‬ Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

‫ لداذا سميت منحرفة ؟‬-3‫س‬

J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]منحرفة‬kerana melencong dua huruf ini .‫ تشيت منحرفة لانحراؼ حرفيها عن تؼرجهما عند النطق بهما إلى غيرىا‬-‫ج‬

dari makhrajnya kepada makhraj lain ketika menyebutnya.

)‫الصفة الخامسة (التكرير‬

Sifat kelima ‫ ما التكرير لغة واصطلاحا‬-1‫س‬

S – Apa erti [‫ ]التكرير‬pada bahasa dan istilah ? .‫ الإعادة‬:‫ التكرير لغة‬-‫ج‬
J - [‫ ]التكرير‬pada bahasa : berulang-ulang ‫ ارتعاد اللساف كاىتزازه عند النطق باتضرؼ‬:‫كاصطلاحا‬

Pada istilah : bergetar dan bergoncang lidah ketika menyebut huruf ini.

S – Berapakah Huruf [‫? ]التكرير‬ ‫ كم حروف التكرير ؟‬-2‫س‬
J - Huruf [‫ ]التكرير‬ada 1 huruf sahaja iaitu huruf [‫]ر‬. .‫ حرؼ الواحد ىو الراء‬-‫ج‬

S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]التكرير‬ ‫ لداذا سمي بالتكرير ؟‬-3‫س‬
J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]التكرير‬kerana bergetar dan bergoncang .‫ تشي بالتكرير لارتعاد اللساف كاىتزازه عند النطق بو‬-‫ج‬

lidah ketika menyebutnya. )‫الصفة السادسة (التفشي‬
‫ ما التفشي لغة واصطلاحا‬-1‫س‬
Sifat keenam
‫ الانتشار‬:‫ التفشي لغة‬-‫ج‬
S – Apa erti [‫ ]التفشي‬pada bahasa dan istiah ? ‫ انتشار اتعواء بالشين حتى يتصل بمخرج الظاء‬:‫كاصطلاحا‬
J - [‫ ]التفشي‬pada bahasa : berhamburan
Pada istilah : berhamburan angin pada huruf [‫ ]ش‬sehingga sampai ‫ لداذا سميت متفشية ؟‬-3‫س‬
pada makhraj [‫]ظ‬. .‫ تشيت متفشية لانتشار الريح في الفم عند النطق بها‬-‫ج‬

S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]متفشية‬
J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]متفشية‬kerana berhamburan angin

dalam mulut ketika menyebutnya.

40

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

Sifat ketujuh )‫الصفة السابعة (الاستطالة‬

S – Apakah erti [‫ ]الاستطالة‬pada bahasa dan istilah ? ‫ ما الاستطالة لغة واصطلاحا‬-1‫س‬
J - [‫ ]الاستطالة‬pada bahasa : berpanjangan
Pada istilah : makhraj [‫ ]ض‬memanjang dari tepi pangkal lidah hingga ‫ الامتداد‬:‫ الاستطالة لغة‬-‫ج‬
‫ امتداد تؼرج الاد من أكؿ إحدل حافتي اللساف إلى آخرىا حتى تتصل‬:‫كاصطلاحا‬
sampai pada makhraj [‫]ؿ‬.
.‫بمخرج اللاـ‬

S – Kenapa Huruf-huruf ini dinamakan [‫? ]مستطيلة‬
J - Huruf-huruf ini dinamakan [‫ ]مستطيلة‬kerana makhrajnya
‫ لداذا سميت مستطيلة ؟‬-2‫س‬

memanjang hingga sampai pada makhraj [‫]ؿ‬. .‫ تشيت مستطيلة لامتداد تؼرجها حتى تتصل بمخرج اللاـ‬-‫ج‬

41

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

Mad dan Qasr ‫) الدد والقصر‬11

ِِ S - Apakah Takrif Mad dari sudut bahasa dan istilah ? ‫ ما الد ّد لغة وإصطلاحا ؟‬-1‫س‬
J - Mad dari sudut bahasa (Arab) ialah tambahan, seperti dalam firman Allah swt : ‫ أل يزدكم‬.)) ‫ (( ىكنيش ًد ٍدهك ٍم بًأىٍمىواوؿ ىكبىنًيىن‬: ‫ الزيادة كمنو قولو تعالى‬: ‫ الد ّد لغة‬-‫ج‬
… iaitu menambahkan untuk kamu harta dan anak-anak.. ‫ الألف كالواك كالياء إلى أكثر‬: ‫ إطالة الصوت بأحد حركؼ اتظد الثلاثة‬: ‫كإصطلاحا‬

Dari sudut istilah (ilmu tajwid) : memanjangkan suara lebih daripada dua harakat ‫من حركتين لوجود سبب من أسباب اتظد‬
pada salah satu dari tiga huruf mad : huruf Alif, Wau dan Ya3 kerana terdapat sebab
mad (perlu memanjangkan sebutan)

S – Nyatakan sebab mad (perlu memanjangkan sebutan)? . ‫ اذكر سببا من أسباب الدد‬-2‫س‬
J - terdapat huruf hamzah sebelum huruf mad atau hamzah atau atau tanda mati .‫ كقوع نذز قبلو أك نذز أك سكوف بعده‬-‫ج‬
sebelumnya.

S – Berikan Takrif Qasr pada bahasa dan istilah. ‫أل‬ .)) ‫اتٍطًيىاًـ‬ ‫ًفى‬ ‫ىمٍق يصوىر هت‬ ‫يحوهر‬ (( : .‫ عّرف القصر لغة وإصطلاحا‬-3‫س‬
J - Qasr dari sudut bahasa ialah tahan, seperti dalam firman Allah swt : … iaitu ‫ اتضبس كمنو قولو تعالى‬: ‫ القصر لغة‬-‫ج‬
ditahan di dalamnya.
.‫تػبوسات فيها‬
Dari sudut istilah : memanjangkan suara kadar dua harakat pada salah satu dari tiga
huruf mad (huruf Alif, Wau dan Ya) ketika tidak ada huruf hamzah sebelum huruf ‫ إطالة الصوت بأحد حركؼ اتظد الثلاثة بمقدار حركتين عند عدـ كجود‬: ‫كإصطلاحا‬
mad atau tanda mati sebelumnya.

‫نذز قبلو أك نذز أك سكوف بعده‬

S – Apakah nama mad ini ? ‫ على ماذا يطلق ىذا الدد ؟‬-4‫س‬
J - Mad ini dinamakan mad asli dan dinamakan juga mad tobi’e

S – Kenapa dinamakan mad tobi’e ? ) ‫ يطلق اتظد بهذا اتظقدار على الدد الأصلى كيسمى ( الدد الطبيعي‬-‫ج‬
J - kerana ia tidak terhenti pada sebab adanya huruf hamzah atau tanda mati
(sebelumnya) bahkan hanya memadai dengan salah satu dari huruf mad itu sahaja. ‫ لداذا يسمى بالدد الطبيعي ؟‬-5‫س‬

‫ لأنو لا يتوقف على سبب من نذز أك سكوف بل يكتفى بأحد حركؼ اتظد‬-‫ج‬

3 Dalam al Quran Rasm Uthmani ketiga-tiga huruf Mad ini tidak diletakkan apa-apa tanda di atasnya .‫الثلاثة‬
untuk menunjukkan ia sebagai huruf mad.

42

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S – Berapakah Huruf Mad dan sebutkan syarat-syaratnya. .‫كم حروف الدد ؟ واذكرىا مع شروطها‬-6‫س‬
J - Huruf Mad ada tiga huruf : huruf Alif, Wau dan Ya

Syarat Alif : huruf sebelumnya berbaris atas, contoh : [‫]قىا ىؿ‬ ‫ الألف ك الواك ك الياء‬: ‫ حركؼ اتظد ثلاثة كىى‬-‫ج‬

Syarat Wau : huruf sebelumnya berbaris hbaadwaapha,nc,ocnotnothoh: [:‫]يى]تنلىي ًذواٍي[هر‬ )) ‫ أف تكوف ساكنة مفتوح ما قبلها نحو (( قىا ىؿ‬: ‫شرط الألف‬
Syarat Ya : huruf sebelumnya berbaris )) ٍ‫نىيىتًذلييهورا‬ (( ‫نحو‬ ‫قبلها‬ ‫ما‬ ‫مضموـ‬ ‫ساكنة‬ ‫تكوف‬ ‫أف‬ : ‫شرط‬
)) (( ‫نحو‬ ‫قبلها‬ ‫ما‬ ‫مكسور‬ ‫ساكنة‬ ‫تكوف‬ ‫أف‬ : ‫الواو‬ ‫شرط‬
‫الياء‬

S – Apakah Dua Huruf Lin itu dan nyatakan syarat kedua-duanya? ‫ – ما حرفا اللّي وما شروطهما‬7‫س‬

J - Dua Huruf Lin ialah huruf Wau dan Ya yang bertanda mati dan huruf ‫ الواك كالياء الساكنتين اتظفتوح ما قبلهما‬: ‫ حرفا اللين نذا‬-‫ج‬
) ‫ بىي هت‬، ‫ ( ىخو هؼ‬: ‫نحو‬
sebelumnya berbaris atas. Contoh : [‫ ] ىخو هؼ‬, [‫]بىي هت‬.

S – Berapakah Peringkat Mad itu ? ‫كم مراتب الدد ؟‬-8‫س‬

J - Peringkat mad ada lima tahap iaitu : ‫ مراتب اتظد تسسة كىى‬-‫ج‬
. ‫ البدؿ‬- ‫ اتظنفصل‬- ‫ العارض للسكوف‬- ‫ اتظتصل‬- ‫اللازـ‬
1) Mad Lazim, 2) Mad Muttasil, 3) Mad ‘Arid Lis Sukun,

4) Mad Munfasil 5) Mad Badal.

S – Sebutkan Bahagian Mad ‫ اذكر أقسام الدد‬-9‫س‬
J - Mad terbahagi kepada dua bahagian iaitu Mad Asli dan Mad Far’i . ‫ أصلي كفرعي‬: ‫ ينقسم اتظد إلى قسمين‬-‫ج‬

S – Apakah takrif Mad Asli ? ‫ ما ىو الدد الأصلي‬-11‫س‬
J - Mad Asli ialah Mad Tobi’e yang berlaku pada huruf tersebut dan bukan terhenti
‫ ىو اتظد الطبيعي الذل لا تقوـ ذات اتضرؼ إلا بو كلا يتوقف‬: ‫ الدد الأصلي‬-‫ج‬
pada sebab huruf hamzah atau tanda mati, ‫على سبب من نذز أك سكوف‬

43

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S – Dengan apakah memadai pada Mad Asli ? ‫ بماذا يكتفى في الدد الأصلي ؟‬-11‫س‬
)) ‫ بوجود أحد حركؼ اتظد الثلاثة بشركطها المجتمعة فى قولو تعالى (( نيوًحيىهآ‬-‫ج‬
J - memadai dengan adanya salah satu dari tiga huruf Mad dengan syaratnya,
‫نيوًحي ىهآ‬contohnya terhimpun pada firman Allah swt [
]

S - Apakah takrif Mad Far’i ? ‫ ما ىو الدد الفرعي ؟‬-12‫س‬
J - Mad Far’i ialah mad tambahan kepada mad Tobi’e dengan sebab adanya huruf . ‫ اتظد الزائد على اتظد الطبيعي بسبب كجود نذز قبلو أك نذز أك سكوف بعده‬-‫ج‬

hamzah sebelumnya atau huruf hamzah / tanda mati selepasnya.

S - Sebutkan jenis mad disebabkan huruf hamzah ? ‫ اذكر أنواع الدد بسبب الذمز‬-13‫س‬
J - Huruf Hamzah adalah sebab kepada tiga jenis mad iaitu Mad Muttasil, Mad .‫ اتظد اتظتصل – اتظد اتظنفصل – اتظد البدؿ‬-‫ج‬
Munfasil dan Mad Badal
‫ اذكر أنواع الدد بسبب سكون‬-14‫س‬
S - Sebutkan jenis mad disebabkan Tanda Mati? . ‫ اتظد العارض للسكوف – اتظد اللازـ‬-‫ج‬
J - Tanda Mati adalah sebab kepada dua jenis mad iaitu Mad ‘Arid lis Sukun dan
Mad Lazim

S – Nyatakan Hokum Mad. .‫ اذكر أحكام الدد‬-15‫س‬
J - Hokum mad ada tiga : ‫ الوجوب – كاتصواز – كاللزكـ‬- : ‫ أحكاـ اتظد ثلاثة كىى‬-‫ج‬

1- Wajib ‫ ما الدد الخاص بالوجوب والجائز واللزوم ؟‬-16‫س‬
2- Harus ‫ ُ) الوجوب خاص باتظد اتظتصل‬-‫ج‬
3- Perlu sentiasa memanjangkan bacaannya
‫ِ) اتصواز خاص باتظد اتظنفصل كالعارض للسكوف كالبداؿ‬
S – Apakah mad yang Wajib , Harus dan Lazim itu ? ‫ّ) اللزكـ خاص باتظد اللازـ‬
J – 1) Mad Wajib khas pada mad Muttasil,
2) Harus mad itu khas pada mad Munfasil, mad ‘Arid lis Sukun dan mad Badal,
Lazim mad itu khas pada mad Lazim

S –Berapakah Jenis mad Far’i 2) Mad Munfasil 3) Mad Badal, ‫كم أنواع الدد الفرعي ؟‬-17‫س‬
J - Jenis mad Far’i ada lima : 5). Mad Lazim
: ‫ أنواع اتظد الفرعي تسسة كىى‬-‫ج‬
1) Mad Muttasil, .‫اتظد اتظتصل – اتظد اتظنفصل – مد البدؿ – اتظد العارض للسكوف – اتظد اللازـ‬
4) Mad ‘Arid Lis Sukun
44

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S – Apakah Takrif Mad Muttasil dan sebutkannya beserta contoh ? .‫ ما تعريف الدد الدتصل واذكره مع التمثيل‬-18‫س‬
J - Takrif Mad Muttasil ialah huruf mad berada di hadapan dan selepasnya

Cbeornstaomhb:u[n‫ءي‬g‫ىمآ‬d‫س‬eَّ n‫ل‬g‫]ا‬a,n[h‫ت‬ur‫ئى‬u‫سي‬fً ]h,am[‫كوء‬z‫ر‬a‫ػيي‬h‫]ق‬dalam satu perkataan yang sama. ‫ ىو أف يتقدـ حرؼ اتظد كيأتي بعده نذز متصل بو فى كلمة كاحدة‬:‫ الدد الدتصل‬-‫ج‬
) ‫ ( قػييركوء‬، ) ‫ ( ًسيئىت‬، ) ‫ ( ال َّس ىمآءي‬: ‫نحو‬

S – Apakah Hokum Mad Muttasil dan berapa Kadar panjangnya ‫ وما حكم الدد الدتصل وكم مقدار مده‬-19‫س‬
J - Hokumnya : wajib memanjangkan sebutannya. ‫ كجوب اتظد‬: ‫حكمو‬

Kadar panjangnya ialah empat atau lima harakat ketika sambung bacaan dan enam ‫ أربع أك تسس حركات فى حالة الوصل كست حركات فى حاؿ الوقف‬: ‫مقدار مده‬
)) ‫ (( يى ىشآءي‬: ‫إذاكاف اتعمز متطرفا نحو‬
harakat ketika berhenti sekiranya huruf hamzah berada di akhir perkataan.
‫ لداذا سمى متصلا ؟‬-21‫س‬
Contoh : [‫]يى ىشآءي‬ .‫ لإتصاؿ حرؼ اتظد باتعمز فىكلمة كاحدة‬-‫ج‬

‫متصل‬S – Kenapa Dinamakan [ ]?

‫متصل‬J - Dinamakan [ ] kerana huruf mad bersambung dengan huruf hamzah dalam

satu perkataan.

S – Apakah takrif Mad Munfasil dan sertakan contohnya. ‫ ما ىو الدد الدنفصل مع التمثيل ؟‬-21‫س‬

J - Mad Munfasil ialah huruf mad berada di hadapan dalam satu perkataan dan ‫ ىو أف يتقدـ حرؼ اتظد فى كلمة كيأتي بعده نذز منفصل عنو فى‬: ‫ الدد النفصل‬-‫ج‬
)) ‫ (( َىيًبىرًىي ىم‬: ‫ بداية الكلمة التى تليها نحو‬/ ‫أكؿكلمة ثانية‬
sCeolenptoahsn:y[a‫ ىم‬h‫ًىي‬u‫ىر‬r‫ب‬uً‫َىي‬f] hamzah [y‫ىم‬a‫ي‬n‫ًى‬g‫بىر‬bً‫ إ‬e‫ىا‬r‫ي‬a]singan pada awal perkataan lain selepasnya.
asalnya ‫ ما حكم الدد النفصل وكم مقدار مده ؟‬-22‫س‬
‫ جواز اتظد كالقصر‬/ ‫ اتصواز تصواز قصره كمده فالقصر حركتاف‬: ‫ حكمو‬-‫ج‬
S –Apakah Hokum Mad Munfasil dan berapakah Kadar panjangnya ?
J - Hokumnya : harus memanjangkan sebutannya kerana boleh memendekkan dan ، ‫ أربع حركات أك تسس حركات‬: ‫مقدار مده‬
memanjangkannya. Bacaan pendek ialah dua harakat.

Kadar panjangnya ialah empat atau lima harakat

S – kenapa dinamakan [‫? ]منفصل‬ ‫ لداذا سمى منفصلا ؟‬-23‫س‬
.‫ لإنفصاؿ حرؼ اتظد عن اتعمز لكوف كل منهما فيكلمة غير الكلمة الأخرل‬-‫ج‬
‫منفصل‬J - Dinamakan [ ] kerana huruf mad berpisah dengan huruf hamzah, kedua-

duanya berada dalam dua perkataan yang berasingan

45

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S – Apakah takrif Mad Badal sertaka contohnya? ‫ ما ىو الدد البدل مع التمثيل‬-24‫س‬
‫ ىو أف يتقدـ اتعمز على حرؼ اتظد‬: ‫تعريف الدد البدل‬
J - Mad :B[a‫ٍوا‬d‫نيػ‬a‫ىم‬l‫ءىا‬ia]l,ah[‫ننا‬h‫نشى‬uً‫إ‬r]u,f[ٍh‫وا‬a‫كتي‬m‫]أي‬zah berada di hadapan huruf mad.
Contoh )) ٍ‫ (( ءىاىمنيػٍوا )) (( إًنشىننا )) (( أيكتيوا‬: ‫نحو‬

S – Apakah Hokum Mad Badal dan berapakah Kadar panjangnya ? ‫ ما حكم وكم مقدار مده ؟‬-25‫س‬
J - Hokumnya : harus memanjangkan sebutannya kerana boleh memendekkannya .‫ كجوا توسطو كمد لورش‬، ‫ اتصواز تصواز قصره تصميع القرأء‬: ‫ حكمو‬-‫ج‬
bagi semua qurra’ (ulamak dalam bidang al Quran) dan boleh membaca pertengahan
madnya atau memanjangkannya bagi Warasy. .‫ حركتاف فقط تصميع القراٍ كأربع كست حركات لورش‬: ‫مقدار مده‬

Kadar panjangnya ialah dua harakat bagi semua qurra’ dan empat atau enam ‫ لداذا سمى بدلاً ؟‬-26‫س‬
harakat bagi Warasy ‫ لأف حرؼ اتظد مبدؿ من جنس حركة ما قبلو‬-‫ج‬

‫بدل‬S – Kenapa dinamakan [ ] ? ‫ ما ىو الدد العارض للسكون مع التمثيل ؟‬-27‫س‬
‫بدؿ‬J - Dinamakan [ ] kerana huruf mad ditukar daripada jenis yang sama dengan ‫أف يقع السكوف العارض بعد حرؼ مد فى حالة الوقف‬
)) ‫ (( نىستىعًيىن‬، )) ‫ (( الىعلى ًميىن‬، )) ‫ (( اتظيستىًقي يم‬: ‫نحو‬
baris huruf sebelumnya. ‫ ما حكم الدد العارض للسكون وكم مقدار مده ؟‬-28‫س‬

S – Apakah takrif Mad ‘Arid lis Sukun sertakan contohnya? ‫ جواز اتظد كالقصر‬:‫ حكمو‬-‫ج‬
J - Mad ‘Arid lis Sukun ialah sukun ‘aridh (tanda mati yang baru datang) selepas .‫ كاتظد ست حركات‬، ‫ كالتوسط أربع حركات‬، ‫ القصر حركتاف‬: ‫مقدار مده‬

hCuornutfohm:a[d‫ي يم‬k‫ًق‬e‫تى‬t‫س‬ik‫ظي‬a‫]ات‬w,a[‫ن‬q‫يى‬f‫لى(ًم‬b‫ىع‬e‫ال‬r]h,en[ t‫ن‬i‫يى‬bً‫ع‬a‫تى‬c‫س‬aa‫نى‬n] ) sahaja.

S – Apakah Hokum Mad ‘Arid lis Sukun dan berapakah Kadar panjangnya ?
J - Hokumnya : harus memanjangkan sebutannya dan memendekkannya .

Kadar panjangnya ialah qasr (memendekkan bacaan) dua harakat, tawassud
(bacaan pertengahan) empat harakat dan mad (bacaan panjang) enam harakat .

‫عارض‬S – Kenapa Dinamakan []? ‫ لداذا سمي عارضاً ؟‬-29‫س‬
.‫ لعركض سببو فى الوقف كىو السكوف‬-‫ج‬
‫عارض‬J - Dinamakan [] kerana sebab baru datang ketika berhenti bacaan iaitu tanda

mati.

46

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

S – Sebutkan bentuk mad ‘Arid lis Sukun jika ianya nasab (baris atas) ? ‫ اذكر الأوجو للمد العارض للسكون إنكان منصوباً ؟‬-31‫س‬

Jma- ttae.rcdoanptaothti:g[a‫يىن‬b‫ًم‬e‫لى‬n‫ىع‬t‫ل‬u‫]ا‬k iaitu qasr, tawassud dan mad dengan tanda mati semata- ‫ّ)اتظد بالسكوف اتظىح ًض‬ ‫ِ) التوسط‬ ‫ ُ) القصر‬: ‫ ثلاثة أكجو كىى‬-‫ج‬
)) ‫ (( الىعلى ًميىن‬: ‫ نحو‬.

S – Sebutkan bentuk mad ‘Arid lis Sukun jika ianya majrur (baris bawah) ? ‫ اذكر الأوجو للمد العارض للسكون إنكان لررورا؟‬-31‫س‬

‫الَّرًحيًم‬J - terdapat empat bentuk iaitu tiga bentuk di atas (qasr, tawassud dan mad) dan ‫ّ)اتظد بالسكوف اتظىح ًض‬ ‫ ُ) القصر ِ) التوسط‬: ‫ أربعة أكجو كىى‬-‫ج‬
) ‫ ( الَّرًحيًم‬: ‫ْ) الَّركـ على القصر نحو‬
keempat raum pada qasr , contoh : [ ]

S – Sebutkan bentuk mad ‘Arid lis Sukun jika ianya marfu’ (baris hadapan) . ‫ اذكر الأوجو للمد العارض للسكون إنكان مرفوعاً ؟‬-32‫س‬

J - terdapat tujuh bentuk iaitu tiga bentuk di atas (qasr, tawassud dan mad) dengan ‫اتظىح ًض‬ ‫بالسكوف‬ ‫ّ)اتظد‬ ‫ُ) القصر ِ) التوسط‬: ‫كىى‬ ‫أكجو‬ ‫سبعة‬ -‫ج‬
.‫القصر كالتوسط كاتظد مع الإشماـ‬ ‫على‬ ‫كالَّركـ‬ )ْ
‫نىستىعًيين‬tanda mati semata-mata kemudian raum pada qasr , tawassud, mad bersama]
dengan isymam , contoh : [

)) ‫ (( نىستىعًيين‬: ‫نحو‬

S – Berikan takrif Raum dan Isymam. ‫ ما ىو الَّروم والإشمام ؟‬-33‫س‬
J - Raum ialah menyebut setengah harakat dengan suara perlahan yang hanya dapat
didengari oleh orang yang berada berdekatan dan tidak dapat didengari oleh orang .‫ الإتياف ببعض اتضركة بصوت خفى يسمعو القريب دكف البعيد‬: ‫ الَّروم‬-‫ج‬
yang jauh ‫ أف تضم الشفتين بعد إسكاف اتضرؼ للوقف إشارة إلى أف اتضركة المحذكفة‬: ‫والإشمام‬

Isymam ialah menghimpunkan dua bibir (memuncungkan dua bibir ke hadapan) .‫ىى الضمة‬
selepas mematikan huruf kerana berhenti untuk menunjukkan bahawa baris yang
dibuang itu ialah baris hadapan.

47

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

) ‫ ( الدد اللازم‬: ‫النوع الخامس من أنواع الدد الفرعي‬

JENIS MAD FAR’I YANG KELIMA : MAD LAZIM

Pengertian mad lazim :‫تعريفو‬
Selepas huruf mad terdapat huruf bertanda mati yang asal, ianya wujud ketika
bacaan bersambung atau berhenti pada satu perkataan. ‫ ىو أف يأتي بعد حرؼ اتظد سكوف أصلى ثابت كصلان ككقفان فى كلمة‬: ‫الدد اللازم‬
.‫كاحدة‬
Hukumnya : perlu dibaca panjang
.‫ لزكـ اتظد‬: ‫حكمو‬
Kadar panjangnya : 6 harakat dan ini adalah bacaan yang paling panjang. .‫ كىو أقول اتظدكد‬.‫ ست حركات‬: ‫مقدار مده‬
Sebab (dibaca dengan panjang) : huruf bertanda mati yang asal berada selepas huruf ‫ للزكـ م ٌده حالة كاحدة‬:‫ كتشٌي لازمان‬.‫ كقوع السكوف الأصلى بعد حرؼ اتظد‬: ‫سببو‬
mad. Dinamakan Lazim kerana perlu dibaca panjang dalam satu bentuk iaitu 6
harakat ketika bacaan bersambung atau berhenti ‫كىي ست حركات كصلان ككقنفا‬

Bahagian mad Lazim : ‫أقسامو‬
: ‫ينقسم اتظد اللازـ إلى قسمين‬
Mad Lazim terbahagi kepada dua bahagian :
1) Mad lazim kalimi .‫(ُ) مد لازـ كلمي‬
2) Mad lazim harfi
Kedua-dua bahagian ini terbahgi pula kepada muthaqqal dan mukhaffaf. Oleh . ‫كبذلك تصير الأقساـ أربعة‬،‫(ِ) مد لازـ حرفي ككل منهما إما مثٌقل كإما تؼفف‬
itu mad ini mempunyai empat bahagian.
:‫بياف أقساـ اتظد اللازـ بالتفصيل‬
Penjelasan bahagian mad Lazim secara terperinci: ‫ الدد اللازم الكلمي الدثقل‬: ‫(ّ) الأكؿ‬
‫(ْ) كىو أف يقع بعد حرؼ اتظد أك اللين سكوف أصلي يمد ىغم أم مش ٌدد في كلمة‬
Pertama : Mad lazim kalimi Muthaqqal
‫تزيد على ثلاثة أحرؼ‬
Selepas huruf mad terdapat huruf bertanda mati yang asal dan diidghamkan )) ‫ (( ال َطّآَّمةي )) (( أىتيحى ُّجوًنٌى )) (( اتضىآَقّةي‬: ‫(ٓ) نحو‬
(bersabdu) pada satu perkataan yang mempunyai lebih tiga huruf..

Contoh: ) ‫( ال َطّآَّمةي‬, ) ‫( أىتيحى ُّجوًنٌى‬, ) ‫( اتضىآَقّةي‬.

48

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

Kedua : Mad lazim kalimi Mukhaffaf ‫ الدد اللازم الكلمي الدخّفف‬: ‫الثاني‬

Selepas huruf mad atau huruf lin terdapat huruf bertanda mati yang asal dan tidak ‫ أم‬،‫كىو أف يقع بعد حرؼ اتظد أك اللين سكوف أصلي غير مدغم فيما بعده‬

diidghamkan pada huruf selepasnya (tidakbersabdu) satu perkataan yang ) ‫ كقد كقع ىذا النوع فىكلمة ( ءىآلٍئى ىن‬،‫تؼفف في كلمة تزيد على ثلاثة أحرؼ‬
‫موضعين فقط بسورة يونس‬
mempunyai lebih tiga huruf.. jenis ini terdapat pada perkataan iaitu dua tempat
)‫ (ءىآلئى ىن ىكقىد يكنتيم بًًو) (ءىآلئى ىن ىكقىد ىع ىصي ىت‬: ‫كنذا‬
sCaohnatjoahd:al)a‫ًو‬mً‫ب‬ surah Yunus )‫ىع ىصي ىت‬ ‫ىكقىد‬ ‫(ءىآلئى ىن‬

‫(ءىآلئى ىن ىكقىد يكنتيم‬,

Ketiga : Mad lazim harfi Muthaqqal ‫ الدد اللازم الحرفى الدثقل‬: ‫الثالث‬

Selepas huruf mad atau huruf lin terdapat huruf bertanda mati yang asal dan ‫على‬ ‫ىجاؤه‬ ‫في‬ ‫مش ٌدد‬ ‫أم‬ ‫يم ٍد ىغم‬ ‫أصل ٌي‬ ‫سكوف‬ ‫اللين‬ ‫أك‬ ‫بعد حرؼ اتظد‬ ‫كىو أف يقع‬
diidghamkan (bersabdu pada hurufnya) perkataan yang mempunyai tiga huruf. Yang ‫كلين‬ ‫مد‬ ‫كسطها حرؼ‬ ‫ثلاثة أحرؼ‬
mana huruf tengahnya adalah huruf mad atau huruf lin..
.)‫ (اَل) (طسم‬: ‫نحو‬
Contoh: )‫(اَل‬, )‫(طسم‬

Keempat : Mad lazim harfi Mukhaffaf ‫ الدد اللازم الحرفى الدخّفف‬: ‫الرابع‬

Selepas huruf mad atau huruf lin terdapat huruf bertanda mati yang asal dan tidak ‫كىو أف يقع بعد حرؼ اتظد أك اللين أك بعد حرؼ اللين سكوف أصلي غير مدغم فى‬
diidghamkan pada hurufnya (tidakbersabdu) perkataan yang mempunyai tiga huruf. : ‫حرؼ ىجاؤه على ثلاثة أحرؼ كسطها حرؼ مد لين أك حرؼ لين فقط نحو‬
Yang mana huruf tengahnya adalah huruf mad atau huruf lin..
.‫(ص) (ؽ) كالعين من فاتحة سورتي مرًن كالشورل‬
Contoh:)‫ (ص‬, )‫ (ؽ‬yang merupakan permulaan surah Maryam dan Syura

49

Panitia Usuluddin SMU(A) Meheliah

Perbezaan antara mad Lazim Muthaqqal dan mad lazim mukhaffaf ialah kekalnya ‫ ىو بقاء السكوف بعد حرؼ اتظد فى‬.‫كالفرؽ بين اللازم الدثقل ك اللازم الدخفف‬
tanda mati selepas huruf Mad pada mad lazim mukhaffaf. Manakala pad mad lazim

muthaqqal kita dapati terdapat huruf mad bersabdu selepas huruf mad. Mad lazim .‫ أما في اللازـ اتظثقل فنجد حرفا م ندا مشددا بعد حرؼ اتظد‬،‫اللازـ اتظخخف‬

hdaihrfimi phuannkyaanlaohlehpapdengawaraalngsuTruahhf.ahH:u)r‫ك‬u‫ى‬f ‫ىم‬i‫ٍل‬n‫ًغ‬i terdapat lapan huruf seperti yang

‫( ىسنىػيق ُّص‬ )‫نىػىق ىص‬ ‫( ىك ٍم ىع ىس ٍل‬ ‫في أكائل السور كذلك في‬ ‫يكوف‬ ‫كذلك‬ ‫في أكائل ال ُّسىوًر‬ ‫اللازـ اتضرفى دائما يكوف‬ ‫كاتظد‬
)‫نىػىق ىص) ( ىسنىػيق ُّص ًغٍل ىم ىك‬ ‫ىع ىس ٍل‬ ‫ ( ىك ٍم‬: ‫التفحة في قولو‬ ‫حركؼ ترعهما صاحب‬ ‫تذاني‬
Huruf yang berasingan (huruf rahsia) di a‫ٍن‬w‫ىم‬al‫ٍيػنرا‬s‫ىح‬ur‫يس‬ah‫ٍلوي‬te‫ًص‬rd(apat 14 huruf yang

dihimpunkan oleh pengarang Tuhfah : )‫قىطىىع ىك‬ ‫كاتضركؼ اتظقطعة اتظوجودة في أكائل السور أربعة عشر حرفا ترعها صاحب التفحة فى‬

Huruf-huruf ini terbahagi kepada tiga bahagian: )‫ ( ًصٍلوي يس ىحٍيػنرا ىم ٍن قىطىىع ىك‬:‫قولو‬

‫ألف‬1) Bahagian yang tidak dibaca panjang pada asalnya iaitu huruf alif ( ) : ‫كتنقسم ىذه اتضركؼ إلى ثلاثة أقساـ‬

kerana huruf tengahnya bukan huruf mad. ‫ قسم لا يدد أصلا كىو الألف لأف كسطو ليس بحرؼ مد‬-ُ

2) Bahagian yang dibaca panjang 2 harakat iaitu lima huruf yang terhimpun ‫ ( ىح ٌّي طىيهىر) ككل‬: ‫ قسم يدد حركتّي كىو تسسة أحرؼ تغموعة في لفظ‬-ِ
‫ (حم) كالياء‬: ‫ فاتضاء من‬،‫حرؼ منها مكوف من حرفين ثانيهما حرؼ مد‬
dalam perkataan )‫( ىح ٌّي طىيهىر‬. Setiap huruf ini terdiri dari dua huruf yang
mana huruf keduanya ialah huruf mad. Huruf ha (‫ )حاء‬: )‫ (حم‬, huruf ya ‫ (الر) في‬:‫ كالطاء كاتعاء (طو) كالراء من‬.‫ (يس) ك (كهيعص) أكؿ مرًن‬:
(‫ )ياء‬: )‫(يس) (كهيعص‬, pada awal surah Maryam. Huruf To (‫ )طاء‬dan Ha .‫تريع مواضعها‬
(‫ )ىاء‬: )‫ (طو‬, huruf ra (‫ )راء‬: )‫…… (الر‬.pada semua tempatnya.
‫ ( ىك ٍم ىع ىس ٍل‬: ‫ قسم يدد ست حركات كىى اتضركؼ الثمانية المجموعة في قولو‬-ّ
3) Bahagian yang dibaca panjang 6 harakat iaitu 8 huruf yang dihimpunkan ‫ فيجوز فيها التو ٌسط أربع‬،‫نػىىق ىص) عدا العين من أكؿ سورتي مرًن كالشورل‬
dalam ungkapan : , kecuali huruf ain pada awal surah Maryam dan Syura.
Maka boleh panjangkannya 4 harakat dan 6 harakat kerana ditengahnyaada .‫حركات كاتظ ٌد ست حركات لأف كسطها حرؼ لين كالأفضل اتظ ٌد‬
huruf lin dan yang terbaik adalah panjangkan bacaan.

50


Click to View FlipBook Version