श्यामची आई

श्यामची आई साने गरु ुजी

परंािु घराि आिा काम कोण करणार? शजे ारच्या शरदिा न्िाऊ कोण घािणार? आई जे दोन
रूपये हमळिीि िोिी, िे आिा बांद झािे. िडीि आि,े म्िणजे दिू ाांची आजी रागाने चरफडे, बडबड.े

'मेिा स्ियांपाक िरी कसा कराियाचा? चुिीि घािायिा काडी नािी, गोिरीचे िाांड नािी;
भाजीिा घािायिा िेि नािी, मीठ नािी. का नसु िा भाजीभाि उकडून िाढू?' दिू ाचां ी आजी बोिि िोिी.

माझे िडीि शािंा पणे हििा म्िणािे, 'नुसिे िांादळू उकडून आम्िािंा ा िाढ, द्वारकाकाकू ! आमची
अब्रू गिे ीच आि.े िी आणिी दिडू नका.'

त्या ददिशी आई पुरूषोत्तमिा म्िणािी, 'परु ूषोत्तम! िझु ्या मािशीिा पत्र हििी. आिा अिरे च्या
िेळी िीच उपयोगी पडिे . हििा हििी, म्िणजे िी यईे ि. रािािाईंना एक काडथ दणे ्यासाठी मी साहंा गििे
आि.े जा, घऊे न य;े नािीिर इांदिू ाच मी बोिाित्ये, म्िणून सागां , िीच चागंा िे पत्र हििीि. जा बाळ,
बोिािनू आण.'

पुरूषोत्तमने इांदिू ा साहंा गििे ि इंादू काडथ घेऊन आिी.
'यशोदाबाई! जास्ि का िाटिे आि?े कपाळ चेपू का मी जरा?' िी प्रमे ळ मुिगी म्िणािी.

'नको इांद,ू हिचारिेस एिढचे पषु ्कळ िो. कपाळ चपे नू अहिकच दिु िे. िुिा पत्र हिहिण्यासाठी
बोिाहििे आि.े माझ्या बहिणीिा पत्र हििाियाचे आि.े सििू ा, हििा माझी सारी िकीकि हििी ि मी
बोिाहििे आि,े म्िणनू हििी. कसे हििािे, िे ििु ाच चांगा िे समजेि.' आई म्िणािी.

इांदनू े पत्र हिहििे ि िर पत्ता हिहििा. पुरूषोत्तम िे पत्र पटे ीि टाकू न आिा. इांदचू ा मिु गा घरी
उठिा िोिा म्िणून इंादू हनघनू गिे ी.

'बाळ, पाणी दे रे!' आई माझ्या ििान भािािा म्िणािी. िो एकदम िोंडाि ओिू िागिा.

'चमच्याने घाि रे िोंडाि, संाध्यचे ्या पळीने घाि, चमचा नसिा कु ठे िर.' असे आईने साहां गििे.
िसे परु ूषोत्तमाने पाणी पाजिे.

'या जानकीबाई, या िो, बसा.' जानकीबाई समाचारािा आल्या िोत्या.

'पाय चपे ू का जरा?' त्यानां ी हिचारिे.

ई साहित्य प्रहिष्ठान www.esahity.com

श्यामची आई साने गुरुजी

'चेपू हबपू नका. िी िाडे, जानकीबाई, चेपल्याने िरेच जास्ि दिु िाि. जिळ बसा म्िणजे झाि.े '
आई म्िणािी.

'आिळयाची िडी दऊे का आणून? हजभेिा र्ोडी चि येईि.' जानकीबाईंनी हिचारि.े

'द्या िकु डा आणनू .' िीण स्िराि आई म्िणािी.

'चि परु ूषोत्तम, िुजजिळ दते ्ये िुकडा, िो आईिा आणनू द.े ' असे म्िणनू जानकीियनी हनघनू
गले ्या. परु ूषोत्तमिी

त्यााचं ्याबरोबर गेिा ि त्यानंा ी ददििे ी आिळयाची िडी घऊे न आिा. आईने िोंडाि ििानसा
िुकडा िरून ठेििा. पुरूषोत्तम जिळ बसिा िोिा.

'जा िो बाळ, जरा बािरे िळे बीळ, शाळेि कािी जाऊ नकोस. मिा बरे िाटेि, त्या ददिशी आिा
शाळेि जा. यरे ्े कोण आिे दसु रे?' असे त्याच्या पाठीिर िाि दफरिीि आई म्िणािी.

पुरूषोत्तम बािरे िळे ाियास गेिा.

हिसरे प्रिरी नमूमािशी आईकडे आिी िोिी. आईची िी ििानपणची मतै ्रीण. िी गािािच ददिी
िोिी. दोघी ििानपणी भािुकिीने, िडंा ी-बोरिडयाने िेळल्या िोत्या. दोघींनी झोपाळयािर ओव्या
म्िटल्या िोत्या. दोघींनी एकत्र मांगळागौर पहू जिी िोिी. एकमके ींकडे िसोळया म्िणनू गेल्या िोत्या. नमू
मािशीिा आईकडे िरचेिर येिा यिे नसे. हिचे घर िोिे गािाच्या टोकािा. हशिाय हििासधु ्दा मिनू मिून
बरे नस.े

'ये नम,ू कसां आिे िुझ?ां िझु ्या पायाानं ा जरा सूज आिी िोिी, आिा कशी आई?' आईने नमूिा
हिचारिे.

'बरे आि.े चायायाच्या पानानां ी शेकहिि.े सजू ओसरिी आि.े पण, िझु ंा कसंा आि?े अगदीच
िडकिीस. िाप हनघि नािी अांगाििा?' नमूमािशी आईच्या अांगािा िाि िािनू म्िणािी.

'नमू, िझु ्याबरोबर परु ूषोत्तम यईे ि, त्याच्याबरोबर िाबंा िीभर ििे दे पाठिनू . ििे ाचा टाक
नािी घराि. द्वारकाकाकू ओरडिे. ििु ा सारे समजिे. मी सागंा ायिा नको. िू िरी का श्रीमांि आिसे ?
गरीबच ि,ू परंािु परकी नािीस िू मिा, म्िणनू साहां गिि.े ' आई म्िणािी.

'बरे, िो, त्याि काय झािे? इिके मनािा िािून घऊे नकोस. सारे मनािा िािून घिे से . िुझे िरे

दिु णे िचे आि.े मुिाांना ििीस िो िू. िीर िर.' नमू म्िणािी.

ई साहित्य प्रहिष्ठान www.esahity.com

श्यामची आई साने गरु ुजी

'आिा जगण्याची अगदी इच्छा नािी. झािे सोिाळे ििे ढे परु ेि.' आई म्िणािी.

'हिन्िीसाजंा चे असे नको ग बोि.ू उद्या की नािी, िुिा गरु गुल्या भाि टोपाि करून आणीन.
िाशीि ना?' नममू ािशीने हिचारि.े

'नम!ू डोळे हमटािे िो आिा. दकिी ग ओशाळिाणे, िाहजरिाणे िे हजणे?' आई डोळयाांि पाणी
आणून म्िणािी.

'िे काय असे? बरे िोशीि िो िू ि चांागिे ददिस येिीि. िझु े श्याम, गजानन मोठे िोिीि.
गजाननिा नोकरी िागिी का?' नमूने हिचारि.े

'महिन्यापिू ी िागिी. परंािु अिघा एकोणीस रूपये पगार. माबंु ईि रािणंा, िो िाणार काय,
पाठहिणार काय? हशकिणी िगैरे करिो. परिा पाच रूपये आिे िो त्याच.े पोटािा हचमटा घेऊन पाठिीि
असिे .' आई साांगि िोिी.

'श्यामिा कळििे आिे का िुमच्या दिु ण्याचे?' नमनू े हिचारिे. 'त्यािा कळिू नका, असे मी
त्यांना ा सांहा गिि.े हिकडे हबचारा अभ्यास करीि असेि. उगीच कशािा त्यािा काळजी? येण्यािा पैसे िरी
कोठे असिीि त्याच्याजिळ? येर्े आिा, म्िणजे दफरून जाण्याच्या िळे ी िििे पसै .े पशै ाहशिाय का िी
िााबं ची यणे ीजाणी िोिाि? यरे ्े कापाि जिळ िोिा, िाटेि िहे ािा यिे अस;े परंािु हिद्यसे ाठी िाांब गिे ा.
त्यािा दिे सिु ी ठेिो, म्िणजे झाि.े माझे काय?' आई म्िणािी.

नममु ािशी हनघािी. 'कुंा कू िाि, ग. िरे ्े कोनाडयाि करंाडा आि.े ' आईने साांहगििे. नमूमािशीने
स्िि:च्या कपाळी कुां कू िाहििे ि आईिािी िाििे ि िी हनघून गेिी.

'आई! िे बघ मािशीचे पत्र. मिा सारे िागि.े िाचू मी?' असे म्िणून पुरूषोत्तमने मािशीचे पत्र
िाचून दािहििे. मािशीचे अिर सुिाच्य ि ठसठशीि असे. मािशी येणार िोिी. आईिा आनदंा झािा.
इिक्याि इांदू आिी.

'इांदू ! उद्या यणे ार िो सिू. िू पत्र हिहििे िोिसे ना! िे बघ हिचे पत्र. दे रे इंादिू ाईिा.' आई
परु ूषोत्तमास म्िणािी.

ई साहित्य प्रहिष्ठान www.esahity.com