ศิลปศึกษา 21003

93

1.5. โขนฉาก เปน รปู แบบโขนทีพ่ ฒั นาเปนลําดบั สุดทาย กลา วคอื เปนการแสดงในโรง มกี าร
จดั ทําฉาก เปล่ยี นไปตามเรอ่ื งราวทกี่ าํ ลังแสดง ดําเนนิ เร่ืองดว ยการพากย เจรจา และขบั รอง รา ยรํา
ประกอบคาํ รองมรี ะบํา ฟอ นประกอบ

2. ละคร คอื การแสดงท่ีเลน เปน เรอื่ งราว มงุ หมายกอใหเกดิ ความบนั เทงิ ใจ สนกุ สนาน
เพลดิ เพลนิ หรอื เรา อารมณ ความรูสึกของผดู ู ตามเรอ่ื งราวนนั้ ๆ ขณะเดยี วกันผดู กู จ็ ะไดแ นวคดิ
คตธิ รรมและปรัชญา จากการละครน้ัน

ประเภทของละครไทย
ละครไทยเปน ละครท่ีมพี ฒั นาการมาเปนลําดบั ต้งั แตสมยั กรุงศรีอยุธยาจนถึงปจ จุบัน

ดงั น้นั ละครไทยจงึ มรี ปู แบบตาง ๆ ซ่งึ แบงออกเปน ประเภทใหญ ได ประเภทดงั ตอไปนี้
ละครรํา
ละครรอ ง
ละครพูด

ละครราํ
เปนศลิ ปะการแสดงของไทยท่ีประกอบดว ยทา ราํ ดนตรบี รรเลง และบทขับรอ งดําเนนิ เรื่อง มีผู
แสดงเปนตวั พระ ตวั นาง และตวั ประกอบแตง องคทรงเครอ่ื งตามบท งดงามระยับตา ทา รําตามบทรอง
ประสานทํานองดนตรบี รรเลง จังหวะชา เรว็ เราอารมณ ใหเ กิดความรสู ึกตามบทละครทั้งคกึ คกั
สนกุ สนาน หรือโศกเศรา ตวั ละครส่อื ความหมายบอกกลาวตามอารมณด ว ยภาษาทา โดยมผี ขู ับรอ ง คือผู
เลา เร่ืองดว ยทํานองเพลงตามบทละคร ซ่ึงเปน คาํ ประพนั ธ ประเภทคํากลอน บทละคร มกี ารบรรยายความ
วา ตัวละครเปนใคร อยูที่ไหน กําลังทาํ หรอื คดิ ส่ิงใด และมีทํานอง เพลงรอง เพลงหนาพาทย ประกอบทา
ราํ บรรจไุ วใ นบทกลอน ตามรูปแบบศิลปะการแสดงละครรํา ดนตรใี ชวงปพ าทยบ รรเลงประกอบการ
แสดง
ละครรําแบงการแสดงออกเปน 6 ชนิดคอื ละครนอก ละครใน ละครดกึ ดาํ บรรพ ละครพันทาง
ละครเสภา และละครชาตรีเครอ่ื งใหญ

94

ภาพละครในเรือ่ งอิเหนา

ละครชาตรเี ร่ืองมโนราห

95

ละครนอกเร่อื งสงั ขท อง

3. ราํ และระบํา เปนการแสดงชดุ เบด็ เตลด็ มหี ลายรปู แบบ ไดแกราํ หนา พาทย การราํ บท การราํ
เดี่ยว การราํ หมู ระบาํ มาตรฐาน ระบาํ ทีป่ รับปรุงขึน้ ใหม ราํ หรือ ระบาํ สวนใหญ จะเนน ในเรอ่ื งสวยงาม
ความพรอมเพรียง ถา เปน การแสดงหมมู าก ตลอดทัง้ ใชร ะยะเวลาการแสดงสน้ั ๆ
ชมแลว ไมเ กิดความเบ่อื หนาย

ราํ สีนวล

96

ฉุยฉายพราหมณ

4. การละเลน พืน้ เมอื ง
การละเลน พื้นเมอื งเปน การละเลนในทอ งถนิ่ ท่สี บื ทอดกันมาเปนเวลานาน แบง ออกเปน ภาค

กลาง ภาคเหนือ ภาคใต ภาคอีสาน แตล ะภาคจะมีลกั ษณะเฉพาะในการแสดง ท้งั น้ขี น้ึ อยูกับปจจัยหลาย
ประการไดแ กส ภาพภูมศิ าสตร ประเพณี ศาสนา ความเช่ือและคานิยม ทาํ ใหเกดิ รปู แบบการละเลน
พน้ื เมอื งข้ึนหลายรูปแบบ ไดแ ก รปู แบบการแสดงทีเ่ ปน เรอื่ งราวของการรอ งเพลง เชน เพลงเกยี่ วขา ว เพลง
บอก เพลงซอ หรอื รูปแบบการแสดง เชน ฟอนเทียน เซ้ิงกระหยัง ระบาํ ตารกี ีปส
ซ่งึ แตละรูปแบบนีจ้ ะมที ง้ั แบบอนุรกั ษป รบั ปรงุ และพฒั นา เพ่อื ใหด ํารงอยสู บื ไป

ภาพฟอนเทียน

97

เรือ่ งท่ี 4 นาฏยศัพท

นาฏยศพั ท หมายถึง ศัพทเ ฉพาะในทางนาฏศิลป ซ่ึงเปน ภาษาที่ใชเปน สญั ลกั ษณและส่ือ
ความหมายกันในวงการนาฏศิลปไ ทย

นาฏยศพั ท แบง ออกเปน 3 หมวด คือ
1. หมวดนามศัพท หมายถึง ทา รําส่อื ตางๆ ท่บี อกอาการของทา นนั้ ๆ

- วง เชน วงบน วงกลาง
- จีบ เชน จีบหงาย จบี ควํ่า จีบหลัง
- ทา เทา เชน ยกเทา ประเทา กระดก
2. หมวดกิริศพั ท คอื ศพั ทท่ีใชใ นการปฏบิ ัติอาการกริ ิยา แบงออกเปน ศัพทเสริมและ
ศพั ทเส่ือม
- ศพั ทเสรมิ หมายถงึ ศัพทท ี่ใชเสรมิ ทวงทใี หถ กู ตอ งงดงาม เชน ทรงตัว สง มอื เจยี ง ลักคอ
กดไหล ถบี เขา เปน ตน
- ศัพทเ ส่อื ม หมายถึง ศพั ทท ีใ่ ชเ รียกทารําที่ไมถูกระดบั มาตรฐาน เพื่อใหผรู าํ รูต ัวและตอง
แกไ ขทว งทขี องตนใหเขาสูร ะดบั เชน วงลา วงตกั วงลน ราํ เลือ้ ย ราํ ลน เปน ตน
3. หมวดนาฏยศพั ทเ บ็ดเตลด็ คอื ศัพทท น่ี อกเหนือจากนามศัพท กิริยาศัพท ซึง่ จัดไวเ ปน หมวด
เบด็ เตล็ด มีดงั นี้

เหล่ยี ม หมายถึง ระยะเขา ทง้ั สองขางแบะออก กวาง แคบ มากนอยสุดแตจะเปน ทาของพระ
หรือนาง ยกั ษ ลงิ เหล่ียมท่กี วา งท่ีสดุ คือเหลีย่ มยกั ษ

เดินมอื หมายถึง อาการเคลอ่ื นไหวของแขนและมอื เพ่ือเชอื่ มทา

แมท า หมายถึง ทา ราํ ตามแบบมาตรฐาน เชน แมบท

ขนึ้ ทา หมายถงึ ทาทีป่ ระดษิ ฐใ หส วยงาม แบง ออกเปน

ก. ข้นึ ทาใหญ มอี ยู 4 ทา คอื
(1) ทาพระสห่ี นา แสดงความหมายเจรญิ รุงเรอื ง เปน ใหญ
(2) ทานภาพร แสดงความหมายเชน เดียวกับพรหมสห่ี นา
(3) ทาเฉดิ ฉิน แสดงความหมายเก่ียวกบั ความงาม
(4) ทาพสิ มยั เรียงหมอน มคี วามหมายเปนเกยี รติยศ

98

ข. ข้ึนทา นอ ย มีอยูหลายทาตา งกนั คอื
(1) ทามอื หนง่ึ ตงั้ วงบัวบาน อกี มอื หนึ่งจีบหลงั
(2) ทา ยอดตอ งตอ งลม
(3) ทา ผาลาเพียงไหล
(4) ทา มอื หนงึ่ ตง้ั วงบน อกี มือหนงึ่ ต้งั วงกลาง เหมือนทา บงั สรุ ยิ า
(5) ทา เมขลาแปลง คือมอื ขางทหี่ งายไมตองทําน้วิ ลอ แกว

พระใหญ – พระนอ ย หมายถึง ตวั แสดงทม่ี บี ทสําคัญพอๆ กัน พระใหญ หมายถึงพระเอก เชน
อเิ หนา พระราม สวนพระนอย มีบทบาทเปนรอง เชน สังคามาระตา พระลกั ษณ

นายโรง หมายถงึ พระเอก เปนศัพทเฉพาะละครราํ
ยืนเครือ่ ง หมายถงึ แตงเคร่ืองละครรําครบเครอื่ ง
นางกษตั ริย บคุ ลิกทว งทเี รยี บรอ ย สงา มีทีทาเปนผูด ี
นางตลาด ทว งทวี อ งไว สะบดั สะบ้งิ ไมเรียบรอ ย เชน นางยกั ษ นางแมว เปนตน

ทา “เฉดิ ฉิน”
นาฏยศพั ท มือขวาตง้ั “วงบัวบาน” มือซายตัง้ ”วงหนา” เทาซา ย “กระดกหลงั ”

99

ภาษาทา หมายถงึ การแสดงกริ ยิ าทาทางเพ่อื สือ่ ความหมายแทนคาํ พดู สว นมากใชใน
การแสดงนาฏศลิ ปแ ละการแสดงละครตา งๆ ภาษาทา แบง เปน 3 ประเภท ดงั นี้

1. ทา ทางทใี่ ชแทนคาํ พดู เชน ไป มา เรยี ก ปฏเิ สธ
2. ทาทางที่ใชแ ทนอารมณภ ายใน เชน รกั โกรธ ดใี จ เสียใจ
3. ทา แสดงกริ ิยาอาการหรืออิริยาบถ เชน ยนื เดิน น่งั
การรา ยราํ ทา ตางๆ นํามาประกอบบทรอ งเพลงดนตรี โดยมงุ ถงึ ความสงางามของลลี าทา ราํ และ
จาํ เปน ตองอาศยั ความงามทางศิลปะเขาชว ย วธิ กี ารใชท า ทางประกอบบทเรียน บทพากย และเพลงดนตรี
พนั ทางนาฏศิลปเ รียกวา การตีบท หรือการรําบท

100

เรอื่ งท่ี 5 ราํ วงมาตรฐาน

ประวัติรําวงมาตรฐาน
รําวงมาตรฐาน เปนการแสดงมาจากราํ โทน เปนการละเลน พน้ื บา นอยา งหนง่ึ ของชาวไทยท่ีบง

บอกถงึ ความสนกุ สนาน ซง่ึ แตเ ดิมราํ โทนกเ็ ลนกนั เปน วง จึงเรียกวา “ราํ วง” แตเ ดิมไมมคี าํ วา “มาตรฐาน”
จะเรียกกันวา ราํ วงเทานน้ั ตอ มาราวสงครามโลกคร้งั ท่ี 2 ไดม กี ารปรับปรุงการเลน ราํ โทนใหงดงามตาม
แบบของกรมศลิ ปากร ทงั้ การรอ ง และการรายรําใหมคี วามงดงามเปน แบบฉบบั กลางๆ ทจี่ ะรองเลน ได
ท่ัวไปในทกุ ภาค และเปล่ียนจากการเรียกวา ราํ โทน เปน ราํ วง เพราะประการท่ีหน่ึง เครื่องดนตรที ใ่ี ชมี
มากกวา ฉง่ิ กรบั และโทน เพือ่ เพิ่มความสนกุ สนาน และความไพเราะใหถูกหลกั ทง้ั ไทยและสากล
ประการทสี่ อง แตเ ดมิ ราํ โทนกเ็ ลน กันเปนวงการเปลยี่ นจากราํ โทนเปน รําวง ก็ยงั คงรูปลักษณเดิมไวส ว น
ท่พี ัฒนาคอื ทารํา จดั ใหเปน ทา ราํ ไทยพืน้ ฐานอยางงา ยๆ สโู ลกสากล เรยี นรงู า ย เปน เรว็ สนุก และเปนแบบ
ฉบับของไทยโดยแท ทางดา นเนือ้ รอ งไดพฒั นาในทาํ นองสรา งสรรค ราํ วงที่พัฒนาแลวนเ้ี รียกวา รําวง
มาตรฐาน เนอื้ เพลงในราํ วงมาตรฐานมที ้ังหมด 10 เพลง แตละเพลงจะบอกทาราํ (จากแมบ ท) ไวใ หพ รอม
ปฏิบตั ิ

ชอ่ื เพลงรําวงมาตรฐานและทาราํ ทารํา

ชอ่ื เพลง 1. สอดสรอ ยมาลา
1. งามแสงเดอื น 2. ชักแปง ผัดหนา
2. ชาวไทย 3. รําสา ย
3. รํามาซิมาราํ 4. สอดสรอ ยมาลาแปลง
4. คนื เดอื นหงาย 5. แขกเตาเขารงั
5. ดวงจนั ทรว ันเพญ็

เพลงรําวงมาตรฐาน

1. เพลงงานแสงเดือน ราํ ทา สอดสรอ ยมาลา

งามแสงเดอื นมาเยือนสอ งหลา งามใบหนา เมือ่ อยวู งราํ (2 เทยี่ ว)

เราเลน เพ่อื สนกุ เปล้อื งทกุ ขวายระกํา

ขอใหเ ลน ฟอนรํา เพ่อื สามัคคี เอย.

101

2. เพลงชาวไทย รําทา ชักแปง ผดั หนา

ชาวไทยเจาเอย ขออยา ละเลยในการทําหนา ที่

การทเ่ี ราไดเลน สนกุ เปลือ้ งทุกขส บายอยางน้ี

เพราะชาติเราไดเ สรี มีเอกราชสมบูรณ

เราจึงควรชว ยชาติ ใหเกงกาจเจดิ จํารูญ

เพ่ือความสุขเพ่มิ พูน ของชาวไทยเรา เอย.

3. เพลงรําซิมารํา รําทา รําสาย เรงิ ระบาํ กันใหส นุก
รํามาซิมารํา ไมละไมทิ้งจะเกดิ เขญ็ ขกุ
ตามเชิงเชนเพอื่ ใหส รา งทกุ ข
ยามงานเราทาํ งานจริงจริง เลน สนกุ อยางวฒั นธรรม
ถึงยามวางเราจงึ ราํ เลน ใหงามใหเรยี บจงึ จะคมขาํ
ตามเยี่ยมอยางตามยุค มาเลนระบําของไทยเรา เอย.
เลน อะไรใหม ีระเบยี บ
มาซิมาเจา เอยมาฟอนราํ

4. เพลงคนื เดอื นหงาย ราํ ทา สอดสรอ ยมาลาแปลง

ยามกลางคนื เดอื นหงาย เยน็ พระพายโบกพล้วิ ปลิวมา

เย็นอะไรก็ไมเ ย็นจติ เทา เยน็ ผกู มิตรไมเบ่อื ระอา

เย็นรม ธงไทยปกไทยทว่ั หลา เย็นย่ิงนาํ้ ฟามาประพรม เอย.

ชือ่ เพลง ทา ราํ
6. ดอกไมข องชาติ 6. รํายั่ว
7. หญงิ ไทยใจงาม 7. พรหมสห่ี นา, ยงู ฟอนหาง
8. ดวงจันทรข วญั ฟา 8. ชา งประสานงา, จันทรท รงกลดแปลง
9. ยอดชายใจหาญ 9. (หญิง) ชะนีรายไม (ชาย) จอ เพลงิ กาฬ
10. บชู านักรบ 10. เท่ียวแรก (หญิง) ขดั จางนาง

(ชาย) จนั ทรท รงกลด
เท่ียวสอง (หญงิ ) ลอ แกว

(ชาย) ขอแกว

102

ลักษณะทา รําแบบตางของราํ วงมาตรฐาน

ทาสอดสรอยมาลา

ทาชกั แปง ผัดหนา

103

ทา นกแขกเตาเขา รัง

104

เร่ืองท่ี 6 การอนุรักษน าฏศิลปไทย

นาฏศลิ ปไทย เปนผลผลิตทางวัฒนธรรมทเ่ี ปน รปู ธรรม ซ่ึงนบั เปน มรดกทางวัฒนธรรมทีบ่ รรพ
บุรษุ ของเราไดส รา งและสั่งสมภมู ิปญญามาแตโ บราณ เปนส่ิงท่แี สดงถงึ เอกลักษณของชาติ ซงึ่ แสดงให
เห็นถงึ ความเปนอารยประเทศของชาตไิ ทยที่มีความเปนเอกราชมาชานาน นานาประเทศในโลกตางชนื่ ชม
นาฏศลิ ปไ ทยในความงดงามวจิ ิตรบรรจง เปน ศิลปะทมี่ คี ณุ คาควรแกก ารอนรุ กั ษแ ละสบื ทอด

แนวทางในการอนรุ ักษนาฏศลิ ปไ ทย
1. การอนุรกั ษร ปู แบบ หมายถงึ การรกั ษาใหค งรปู ดงั เดิม เชน เพลงพน้ื บา นกต็ อ งรกั ษาข้นั ตอน

การรอ ง ทํานอง การแตง กาย ทาราํ ฯลฯ หรอื หากจะผลิตขน้ึ ใหมกใ็ หร กั ษารูปแบบเดมิ ไว
2. การอนรุ กั ษเนอ้ื หา หมายถงึ การรักษาในดานเนอ้ื หาประโยชนค ณุ คา ดว ยวิธีการผลิต การ

รวบรวมขอมลู เพ่ือการศึกษา เชน เอกสาร และสือ่ สารสนเทศตางๆ
การอนรุ กั ษท้งั 2 แบบน้ี หากไมมกี ารสืบทอดและสง เสริม ก็คงไวประโยชนใ นท่นี ้ี

จะขอนาํ เสนอแนวทางในการสงเสริมเพื่ออนรุ ักษน าฏศิลปไ ทย ดงั นี้
1. จดั การศึกษาเฉพาะทาง สง เสรมิ ใหม ีสถาบนั การศกึ ษาดา นนาฏศิลปจัดการเรยี นการสอน เพ่ือ

สบื ทอดงานศลิ ปะดานนาฏศิลป เชน วิทยาลัยนาฏศลิ ป สถาบนั เอกชน องคก รของรัฐบางแหง ฯลฯ
2. จดั การเรียนการสอนในข้ันพนื้ ฐาน โดยนําวชิ านาฏศิลปจดั เขา ในหลกั สูตรและเขา สรู ะบบ

การเรียนการสอนทกุ ระดับ ตามระบบทค่ี วรจะใหเยาวชนไดร บั รูเปนขน้ั ตอนตงั้ แตอนบุ าล ประถม
มธั ยมศกึ ษา และอดุ มศึกษา ตลอดจนสถาบนั การศกึ ษาทุกระดับ จดั รวบรวมขอ มลู ตา งๆ เพือ่ ประโยชนต อ
การศึกษาคนควา และบริการแกช มุ ชนไดด ว ย

3. มีการประชาสัมพันธใ นรปู แบบสอื่ โฆษณาตา งๆ ทง้ั วิทยุ โทรทัศน และหนังสือพิมพ โดยนาํ
ศลิ ปวฒั นธรรมดานนาฏศิลปเ ขา มาเก่ยี วขอ งเพื่อเปนการสรางบทบาทของความเปน ไทยใหเปนทร่ี จู กั

4. จัดเผยแพร ศิลปวัฒนธรรม ในรูปแบบการแสดงนาฏศลิ ปแกห นว ยงานรฐั และเอกชน
โดยทวั่ ไปทั้งภายในประเทศและตางประเทศ

5. สง เสรมิ และปลกู ฝงมรดกทางศิลปวัฒนธรรมภายในครอบครวั ใหร ูซ้ึงถึงความเปน ไทยและ
อนุรกั ษร ักษาเอกลักษณไทย

105

กิจกรรมที่ 1
ผลการเรยี นรูที่คาดหวงั บอกท่มี าและประเภทของนาฏศลิ ปไทยได
คาํ ชี้แจง ใหผ ูเ รยี นตอบคาํ ถามตอไปนี้

1. นาฏศลิ ปไ ทยเกิดขึน้ จากเหตใุ ด
2. นาฏศลิ ปไทยมีกป่ี ระเภท อะไรบาง จงอธบิ าย
3. ใหผูเรยี นเขยี นช่อื การแสดงราํ และระบาํ ของนาฏศลิ ปไทยที่เคยชมใหมากท่ีสุด
4. ใหผ ูเ รยี นหาภาพและประวัตกิ ารแสดงเกยี่ วกับนาฏศลิ ปไทย

กจิ กรรมที่ 2
ผลการเรยี นรทู ค่ี าดหวัง

1. บอกความหมายของนาฏยศัพทได
2. เขา ใจสุนทรยี ะของการแสดงนาฏศิลปไ ทยตามหลกั การใชภ าษาทา
คําช้แี จง ใหผเู รียนตอบคาํ ถามตอไปนี้
1. อธิบายความหมายของนาฏศัพท พรอมยกตัวอยางพอสังเขป
2. อธิบายความหมายของภาษาทา ในนาฏศิลปไทย
3. แบง กลุม คดิ ภาษาทา กลมุ ละ 3 ประโยค ออกมาแสดงภาษาทาทคี่ ิดไวท ีละกลุม โดยใหก ลมุ

อ่ืนเปนผูทายวาภาษาทานนั้ ๆ หมายถึงอะไร

กิจกรรมที่ 3
ผลการเรยี นรูทค่ี าดหวงั

1. แสดงความรูส ึก ความคิดเหน็ ไดอยางมีเหตผุ ลและสรางสรรค
2. รับฟง ความคดิ เหน็ ของผูอ่นื และนาํ ไปปรับใชไ ดอยางมีเหตผุ ล
คาํ ชแี้ จง ใหผ ูเรยี นบอกชื่อการแสดงนาฏศลิ ปไ ทยท่ีเคยชม แลวแสดงความคดิ เห็น
1. เร่อื งทชี่ ม
2. เนือ้ เรือ่ ง
3. ตวั แสดง
4. ฉาก
5. ความเหมาะสมของการแสดง

106

กจิ กรรมท่ี 4
ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง

1. บอกประวตั คิ วามเปน มาของรําวงมาตรฐานได
2. แสดงราํ วงมาตรฐานไดอ ยา งถกู ตองเหมาะสม
คาํ ช้ีแจง
1. จงอธิบายประวัติความเปน มาของรําวงมาตรฐาน
2. ราํ วงมาตรฐานนาํ ไปแสดงในโอกาสใดบา ง จงอธิบาย
3. ใหผเู รียนแบงกลมุ ฝก การแสดงราํ วงมาตรฐาน กลุมละ 3 เพลง แสดงใหเพ่อื นดทู ลี ะกลุม

กิจกรรมที่ 5
ผลการเรียนรูทค่ี าดหวงั รคู ุณคา ของนาฏศิลปไทยและแนวทางอนุรกั ษนาฏศลิ ปไ ทย
คาํ ช้แี จง ใหผูเรยี นตอบคําถามตอไปนี้

1. ถา หากไมม นี าฏศิลปไ ทย ประเทศไทยจะเปน อยา งไร
2. ผเู รยี นมแี นวทางการอนรุ กั ษน าฏศลิ ปไทยอยางไรบาง

107

บทท่ี 4

นาฏศิลปไทยกับการประกอบอาชีพ

นาฏศิลปไ ทยเปน การแสดงศิลปะที่เปนเอกลักษณของไทย เปนเรื่องท่ีมีความเกี่ยวของสัมพันธ
กบั ประวตั ศิ าสตรไทย วัฒนธรรมไทย เปนการละเลนเพอื่ ความบนั เทงิ รนื่ เรงิ ของชาวบานภายหลังฤดูเก็บ
เกย่ี ว นาฏศิลปไ ทยมหี ลายประเภท เชน โขน ละคร ราํ การละเลน พนื้ เมือง เปนตน

สาํ หรบั แนวทางในการประกอบอาชีพนาฏศิลปไทยนั้น ไดแก อาชีพการละเลนพื้นเมืองของแต
ละภาค ดังนี้

1. อาชพี การแสดงหนังตะลงุ
2. อาชีพการแสดงลเิ ก
3. อาชพี การแสดงหมอลาํ
ผูเรยี นสนใจทีจ่ ะศึกษาแนวทางการประกอบอาชพี ดา นน้ีตองมคี วามสนใจ และมีความเช่ือม่ันใน
ตัวเอง พรอ มที่จะเรยี นรูส่ิงตางๆ เก่ยี วกบั อาชพี ดังกลาว

เร่อื งท่ี 1 คุณสมบตั ิของอาชพี นกั แสดงทดี่ ี

ในการแสดงบทบาทตางๆ นักแสดงตองมีความรับผิดชอบ มีการซอมบทบาทท่ีตองแสดงโดย
การศึกษาเน้อื เร่อื ง และบททไี่ ดรับมอบหมายใหแ สดง แสดงบทตลก บทที่เครงเครียด โดยการใชถอยคํา
หรอื กิรยิ าทาทาง แสดงประกอบ อาจรอ งเพลง เตนรํา หรอื ฟอนรํา อาจชํานาญในการแสดงบทบาทอยาง
ใดอยางหน่ึง หรอื การแสดงประเภทใดประเภทหนึ่งและอาจมีช่ือเรียกตามบทบาทหรือประเภทของการ
แสดง

เรื่องท่ี 2 คุณลกั ษณะของผูประกอบอาชีพการแสดง

1. มีความถนดั ทางศิลปะการแสดง
2. มสี นุ ทรยี ะ สนใจสง่ิ สวยงาม ดนตรี วรรณกรรม
3. มีอารมณอ อ นไหว
4. มีจนิ ตนาการสงู มีความคดิ สรา งสรรค และไมล อกเลยี นแบบใคร

108

โอกาสกา วหนา ในอาชีพ
เปนนกั แสดง โอกาสกาวหนาขึ้นอยูกบั ความสามารถของผูแสดง และความนยิ มของผชู ม ท้ังน้ีอยู

ท่ีการพัฒนาตนเองและการใฝหาความรูของผูท่จี ะประกอบอาชีพ

1. อาชพี การแสดงหนงั ตะลงุ

หนังตะลุง คือ ศลิ ปะการแสดงประจาํ ทอ งถ่ินอยางหนง่ึ ของภาคใต เปนการเลา เรื่องราวท่ีผูกรอย
เปนนิยาย ดาํ เนินเรือ่ งดวยบทรอ ยกรองท่ีขับรอ งเปน ลําเนียงทองถิ่น หรือท่ีเรียกกันวาการ “วาบท” มีบท
สนทนาแทรกเปนระยะ และใชการแสดงเงาบนจอผาเปนส่ิงดึงดูดสายตาของผูชม ซ่ึงการวาบท การ
สนทนา และการแสดงเงาน้ี นายหนงั ตะลงุ เปนคนแสดงเองท้งั หมด

หนังตะลุงเปน มหรสพทนี่ ิยมแพรหลายอยางย่ิงมาเปน เวลานาน โดยเฉพาะในยุคสมัยกอนที่ไมมี
ไฟฟา ใชก ันทว่ั ถึงทกุ หมูบ านอยา งในปจจบุ นั หนงั ตะลงุ แสดงไดท ง้ั ในงานบุญและงานศพ ดังน้ันงานวัด
งานศพ หรืองานเฉลมิ ฉลองทีส่ าํ คญั จงึ มักมหี นงั ตะลงุ มาแสดงใหช มดวยเสมอ

ปจ จบุ ัน โครงการศิลปน แหงชาติ สํานักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแหงชาติ ไดสงเสริมใหมี
การอนรุ ักษและสืบทอดศลิ ปะการแสดงหนังตะลงุ ใหแ กอ นชุ นรุนหลัง เพอ่ื รกั ษามรดกทางวัฒนธรรมอัน
ทรงคุณคา นใ้ี หค งอยสู ืบไป

ประวัตคิ วามเปนมาของหนังตะลุง
นักวิชาการหลายทานเชื่อวา มหรสพการแสดงเงาจําพวกหนังตะลุง เปนวัฒนธรรมเกาแกของ
มนุษยชาติ ปรากฏแพรห ลายมาทง้ั ในแถบประเทศยโุ รป และเอเชยี โดยมหี ลกั ฐานปรากฏวา เม่ือคร้ังพระ
เจาอเล็กซานเดอรม หาราชมีชัยชนะเหมือนอียิปต ไดจัดใหมีการแสดงหนัง (หรือการละเลนท่ีคลายกัน)
เพอื่ เฉลมิ ฉลองชัยชนะและประกาศเกยี รตคิ ณุ ของพระองค และเชื่อวามหรสพการแสดงเงาน้ีมีแพรหลาย
ในประเทศอียิปตม าแตกอ นพุทธกาล ในประเทศอนิ เดยี พวกพราหมณแสดงหนังทีเ่ รียกกันวา ฉายานาฏกะ
เรื่องมหากาพยรามายณะ เพื่อบูชาเทพเจาและสดุดีวีรบุรุษ สวนในประเทศจีนมีการแสดงหนังสดุดี
คุณธรรมความดีของสนมเอกแหง จกั รพรรดย์ิ วนตี่ (พ.ศ. 411 – 495)

109

ในสมัยตอมา การแสดงหนังไดแพรหลายเขาสูในเอเชียอาคเนย เขมร พมา ชวา มาเลเซีย และ
ประเทศไทย คาดกนั วา หนังใหญค งเกิดขึน้ กอ นหนงั ตะลงุ และประเทศแถบนคี้ งจะไดแ บบมาจากอินเดีย
เพราะยงั มีอิทธิพลของพราหมณหลงเหลืออยูมาก เรายังเคารพนับถือฤาษี พระอิศวร พระนารายณ และ
พระพรหม ย่ิงเรอ่ื งรามเกียรต์ิ ยิ่งถอื วาเปนเรอื่ งขลังและศกั ด์ิสทิ ธ์ิ หนังใหญจ ึงแสดงเฉพาะเร่ืองรามเกียรต์ิ
เรม่ิ แรกคงไมมจี อ คนเชดิ หนังใหญจงึ แสดงทาทางประกอบการเชดิ ไปดว ย

เคร่ืองดนตรีหนังตะลงุ
เครื่องดนตรีหนังตะลุงในอดีต มีความเรียบงาย ชาวบานในทองถ่ินประดิษฐขึ้นไดเอง มีทับ
กลอง โหมง ฉิง่ เปน สําคญั สว นป เกดิ ข้นึ ภายหลัง แตก็ยังเปนเครื่องดนตรีที่ชาวบานประดิษฐไดเองจน
เมื่อมีวัฒนธรรมภายนอกเขามา หนังตะลุงบางคณะจึงนําเครื่องดนตรีใหมๆ เขามาเสริม เชน กลองชุด
กตี าร ไวโอลิน ออรแกน เมอ่ื เคร่ืองดนตรีมากขน้ึ จาํ นวนคนในคณะก็มากขึ้น ตนทุนจึงสูงขึ้น ทําใหตอง
เรยี กคา ราด (คา จา งแสดง) แพงข้ึน แตห นังตะลงุ หลายคณะก็ยังรักษาเอกลกั ษณเ อาไว
เครอื่ งดนตรสี ําคญั ของหนังตะลุง มีดงั ตอ ไปนี้

ทับ ของหนังตะลุงเปนเครอื่ งกาํ กบั จังหวะและทวงทํานองท่ีสําคัญที่สุด ผูบรรเลงดนตรีช้ินอ่ืนๆ
ตองคอยฟงและยกั ยายจงั หวะตามเพลงทบั นกั ดนตรที ี่สามารถตที ับไดเรียกวา “มือทับ” เปนคํายกยองวา
เปนคนเลน ทับมือฉมัง

รปู หนังตะลงุ ตัวตลกหนังตะลงุ

110

ตวั ตลกหนังตะลงุ เปน ตวั ละครที่มคี วามสาํ คญั อยางย่ิง และเปนตัวละครท่ี “ขาดไมได” สําหรับ
การแสดงหนงั ตะลุง บทตลกคือเสนหหรือสีสัน ที่นายหนังจะสรางความประทับใจใหกับคนดู เมื่อการ
แสดงจบลง ส่งิ ท่ีผชู มจาํ ได และยังเกบ็ ไปเลา ตอ กค็ อื บทตลก นายหนงั ตะลุงคนใดท่ีสามารถสรางตัวตลก
ไดมีชีวติ ชวี าและนาประทบั ใจ สามารถทําใหผ ชู มนําบทตลกน้ันไปเลา ขานตอไดไมรูจบ ก็ถือวาเปนนาย
หนังทป่ี ระสบความสําเรจ็ ในอาชีพโดยแทจ รงิ ตวั ตลกหนังตะลุงมชี อื่ ดงั ตอ ไปน้ี

1. อายเทง
2. อา ยหนนู ุย
3. นายยอดทอง
4. นายสแี กว
5. อายสะหมอ

ข้นั ตอนการแสดงหนังตะลุง
หนังตะลงุ ทุกคณะจะนิยมเลนเปน แบบเดยี วกันโดยมีการลําดบั การเลน ดังน้ี
1. ตง้ั เคร่อื งเบิกโรง เปนการทําพธิ ีเอาฤกษ ขอทตี่ ัง้ โรงและปด เปา เสนียดจัญไร เร่ิมโดยเมื่อคณะ
หนังขนึ้ โรงแลว นายหนังจะตกี ลองนําเอาฤกษ ลกู คูบรรเลงเพลงเชดิ ชนั้ นี้เรยี กวา ต้งั เคร่อื ง
2. โหมโรง การโหมโรงเปนการบรรเลงดนตรีลวนๆ เพื่อเรียกคนดู และใหนายหนังได
เตรียมพรอม การบรรเลงเพลงโหมโรงเดิมที่เลากันวาใช “เพลงทับ” คือใชทับเปนตัวยืนและเดินจังหวะ
ทํานองตา งๆ กันไป
3. ออกลิงหัวคํา่ เปนธรรมเนยี มการเลนหนังตะลุงสมัยกอน ปจจุบันเลิกเลนแลว เขาใจวาไดรับ
อิทธพิ ลจากหนงั ใหญ เพราะรูปท่ใี ชส ว นใหญเปนรูปจับ มีฤาษีอยูกลาง ลิงขาวกับลิงดําอยูคนละขาง แต
รูปทแ่ี ยกเปน รูปเดีย่ วๆ 3 รูป แบบเดียวกบั ของหนังตะลุงกม็ ี
4. ออกฤาษี เปนการเลนเพ่ือคารวะครู และปดเปาเสนียดจัญไร โดยขออํานาจจากพระพรหม
พระอิศวร พระนารายณ และเทวะอน่ื ๆ และบางหนังยังขออํานาจจากพระรัตนตรัยดวย
5. ออกรูปฉะ หรือรูปจับ คําวา “ฉะ” คอื สูร บ ออกรปู ฉะเปนการออกรูปจากพระรามกับทศกัณฐ
ใหต อสกู นั วธิ ีเลน ใชท ํานองพากยค ลา ยหนงั ใหญ การเลนชดุ น้ีหนงั ตะลุงเลิกเลน ไปนานแลว
6. ออกรูปปรายหนา บท รูปปรายหนาบท เปน รปู ผูชายถือดอกบัวบา ง ธงชาตบิ าง ถือเปนตัวแทน
ของนายหนงั ใชเลน เพ่อื ไหวครู ไหวสิ่งศกั ดิ์สิทธแ์ิ ละผทู ีห่ นังเคารพหนงั ถอื ทง้ั หมดตลอดท้งั ใชรองกลอน
ฝากเนื้อฝากตัวกบั ผูชม
7. ออกรูปบอกเร่อื ง รปู บอกเรือ่ งเปน รปู ตลก หนงั สวนใหญใชร ูปขวัญเมืองเลนเพ่ือเปนตัวแทน
ของนายหนัง ไมมีการรอง กลอน มีแตพูด จุดประสงคของการออกรูปน้ีเพ่ือบอกกลาวกับผูชมถึงเรื่อง
นิยายทห่ี นังจะหยิบยกข้ึนแสดง

111

8. เก้ียวจอ เปนการรองกลอนสั้นๆ กอนต้ังนามเมืองเพ่ือใหเปนคติสอนใจแกผูชม หรือเปน
กลอนพรรณนา ธรรมชาติและความในใจ กลอนท่ีรองนห้ี นงั จะแตง ไวก อ น และถอื วา มคี วามคมคาย

9. ต้ังนามเมือง หรือตั้งเมือง เปนการออกรูปกษัตริย โดยสมมติขึ้นเปนเมืองๆ หน่ึงจากนั้นจึง
ดาํ เนนิ เหตุการณไ ปตามเรื่องท่ีกาํ หนดไว

วตั ถุประสงคก ารเลน หนังตะลุง
จากทก่ี ลาวมา เปน ขนบนิยมในการเลนหนังเพื่อความบันเทิงโดยทั่วๆ ไป แตหากเลนประกอบ

พิธกี รรม จะมขี นบนิยมเพิ่มขน้ึ การเลน เพอื่ ประกอบพิธีกรรมมี 2 อยาง คือ เลนแกเหมรยและเลนในพิธี
ครอบมือ การเลน แกเหมรยเปน การเลนเพื่อบวงสรวง ครูหมอหนังหรือส่ิงศักด์ิสิทธิ์ตามพันธะท่ีบนบาน
ไว หนงั ตะลุงทจี่ ะเลน แกเหมรยไดต อ งรอบรใู นพิธกี รรมอยางดี และผานพิธคี รอบมอื ถูกตอ งแลว การเลน
แกเหมรยจะตองดูฤกษยามใหเหมาะ เจาภาพตองเตรียมเครื่องบวงสรวงไวใหครบถวนตามที่บนบานไว
ขนบนยิ มในการเลนทั่วๆไปแบบเดียวกับเลนเพื่อความบันเทิง แตเสริมการแกบนเขาไปในชวงออกรูป
ปรายหนาบท โดยกลา วขับรองเชิญครหู มอหรอื สง่ิ ศกั ดิ์สิทธ์ิมารบั เครอ่ื งบวงสรวง ยกเรอื่ งรามเกียรติ์ตอน
ใดตอนหนงึ่ ทพ่ี อจะแกเ คล็ดวาตัดเหมรยไดขึ้นแสดง เชน ตอนเจาบุตรเจาลบ เปนตน จบแลวชุมนุมรูป
ตา งๆมีฤาษีเจาเมือง พระ นาง ตัวตลก ฯลฯ โดยปกรวมกนั หนาจอเปน ทํานองวา ไดรว มรูเห็นเปนพยานวา
เจาภาพไดแกเหมรยแลว แลวนายหนังใชมีดตัด หอเหมรยขวางออกนอกโรง เรียกวา “ตัดเหมรย” เปน
เสรจ็ พิธี สวนการครอบมือเปน พธิ ีที่จดั ขึน้ เพ่อื ยอมรับนบั ถอื ครหู นงั แตครั้งบุรพกาล ซง่ึ เรียกวา “ครตู น ” มี
พระอณุ รทุ ธไชยเถร พระพริ าบหนา ทอง ตาหนยุ ตาหนักทอง ตาเพชร เปนตน

112

ตวั อยางผทู ปี่ ระสบความสาํ เรจ็ ในอาชีพการแสดงหนังตะลุง

นายหนงั พรอ มนอ ย

นายหนงั พรอ มนอ ย ตะลงุ สากล เปน นายหนังผูหนงึ่ ที่ไดร ับความนิยมจากประชาชนท่มี ีความช่ืน
ชอบการแสดงหนังตะลุงของนายหนังพรอมนอย ตะลุงสากล เนื่องจากมีคุณลักษณะในการแสดงหนัง
ตะลงุ หลายๆ ดานรวมกัน เชน

1. มเี สยี งเพราะนํา้ เสียงในการขับบทกลอนทมี่ เี สียงดงั ฟงชดั
2.มคี วามรอบรทู ัง้ ทางโลกและทางธรรม
3. มกี ารนําเหตุการณบ า นเมอื งในปจ จบุ นั มาทําการแสดงเขากับวรรณกรรม
4. สอดแทรกมขุ ตลก
นายหนงั พรอ มนอ ย ตะลุงสากล มคี ณุ ลกั ษณะในเร่ืองของเสียงนายหนังพรอมนอย ตะลุงสากล เปนนาย
หนังท่ีมนี ํ้าเสยี งทสี่ ามารถแสดงหนงั ตะลงุ ติดตอกันหลายชั่วโมงโดยเสียงไมแหบและสามารถเลียนเสียง
ตัวหนังแตล ะตัวที่เอกลักษณข องนา้ํ เสียงแตกตางกันออกไปไดอยางเหมาะสม สามารถถายทอดใหผูชม
ไดร บั รูถึงบทบาทของนายหนังไดเ ปน อยา งดี
วรรณกรรมท่ีแสดงหนังพรอมนอย ตะลุงสากล มีการนําคติสอนใจมาสอดแทรกในเนื้อหาการ
แสดงสอนใหผชู มไดรบั รูถงึ คําสอนในทางโลกและทางธรรม วรรณกรรมที่แสดงเขากับยุคสมัยโดยการ
นําเหตุการณในทองถิ่น เหตุการณการเมืองการปกครองมาดัดแปลงในการแสดงเพ่ือเปนสื่อกลางให
ชาวบานผูชมทราบถึงเหตุการณบานเมืองในปจจุบัน เร่ืองมุขตลกหนังพรอมนอย ตะลุงสากลมีวิธีการ
แสดงโดยนาํ มาสอดแทรกในเรอื่ งทาํ ใหก ารแสดงหนังตะลงุ เปนเร่อื งสอื่ บนั เทิงใหกับชาวบานในทองถ่ิน
ไดม ีความสนุกมสี วนรวมไปกับการแสดงหนังตะลงุ
หนังพรอมนอย ตะลุงสากลยังมีลุกคูที่มีความสามารถบรรเลงประกอบการแสดงหนังตะลุง
รวมถึงความทันสมยั ในเรื่องดนตรที นี่ าํ มาบรรเลงกบั ดนตรีพนื้ บาน ทําใหไ ดรับความนิยมจากผูชมทุกวัย
การนําดนตรีสากลเขา มาใชป ระกอบการแสดงหนังตะลุงของคณะหนงั พรอมนอย มีการสรา งสรรคโ ดยนาํ
เพลงไทยเดิมมาบรรเลงกับดนตรีสากล สวนเพลงตามสมัยนิยมสามารถนํามาบรรเลงกับการแสดงหนัง
ตะลงุ ไดอ ยางเหมาะสมและลงตัว
สิ่งที่ขาดไมไดนอกเหนือจากองคประกอบความสามารถของนายหนังในการแสดงหนังตะลุง
นายหนังตะลุงควรนําองคประกอบการแสดงหนังตะลุงและความสามารถจากการแสดงหนัง

113

ตะลุงและความสามารถจากการแสดงไปชว ยเหลือสังคม โดยนายหนังพรอมนอย ตะลุงสากลกลาว
วา การแสดงหนังตะลุงท่ตี นประสบความสาํ เร็จไดม ากจากการยอมรับจากประชาชน เราควรจะทําอะไร
เพ่ือประโยชนใหกับสังคมบาง หนังพรอมนอย ตะลุงสากล จึงนําเงินที่ไดจากการแสดงหนังตะลุงไป
ชวยเหลือชุมชน หรือบางคร้ังเปดการแสดงหนังตะลุงเพ่ือหาเงินสมทบไปพัฒนาหมูบาน โรงเรียน วัด
สถานทร่ี าชการ ใหม คี วามสะดวกยง่ิ ขนึ้

คณุ สมบตั พิ เิ ศษของผูทจ่ี ะแสดงหนังตะลงุ
จะตองเปนคนเสียงดีและเสียงดัง ทําเสียงไดหลายเสียง เปลี่ยนเสียงตามบทบาทของตัวละครที่
พากยไดฉบั พลันและเปนธรรมชาติ พากยย กั ษเสียงตองหาวอยางยักษ พากยนางเสียงตองนุมหวานอยาง
นาง พากยต ัวตลกตัวใดเสียงตองเปน อยา งตวั ตลกตัวนั้น เรยี กภาษาหนังตะลุงวา “กินรูป” เสียงท่ีชวนฟง
ตอ งแจมใสกังวานกลมกลนื กับเสยี งโหมง เรียกวา “เสียงเขาโหมง ” และสามารถรกั ษาคุณภาพของเสียงได
ตลอดเวลา การแสดงตงั้ แตป ระมาณ 3 ทุม จนสวาง ตองรอบรูในศิลปและศาสตรตางๆ อยางกวางขวาง
ท้ังคดีโลกและคดธี รรม เพื่อแสดงหนงั ใหไดท ั้งความบันเทงิ และสารประโยชน มีอรรถรส สามารถดึงดูด
ผชู มใหช วนตดิ ตาม

2.อาชพี การแสดงลิเก

ลเิ ก เกิดขนึ้ ในสมัยรชั กาลที่ 5 คําวา ลเิ ก ในภาษามลายู แปลวา ขับรอง เดิมเปนการสวดบูชาพระ
ในศาสนาอิสลาม สวดเพลงแขกเขากับจังหวะรํามะนา พวกแขกเจาเซ็นไดสวดถวายตัวเปนคร้ังแรกใน
การบาํ เพญ็ พระราชกศุ ล เมือ่ พ.ศ. 2423 ตอ มาคิดสวดแผลงเปน ลํานําตางๆ รอ งเปน เพลงตา ง

114

ภาษา และทําตัวหนังเชิด โดยเอารํามะนาเปนจอก็มี ลิเกจึงกลายเปนการเลนขึ้น ตอมามี
ผูคิดเลน ลเิ กอยา งละคร คอื เรม่ิ รอ งเพลงแขก แลวตอไปเลน อยางละครราํ และใชป พ าทยอยา งละคร

ลเิ กมี 4 แบบ คอื
ลิเกบันตน เร่ิมดวยรองเพลงบันตนเปนภาษามลายู ตอมาก็แทรกคําไทยเขาไปบาง ดนตรีก็ใช
รํามะนา จากนั้นก็แสดงเปนชุดๆ ตางภาษา เชน แขก ลาว มอญ พมา ตองเร่ิมดวยชุดแขกเสมอ
ผูแสดงแตงตัวเปนชาติตางๆ รองเอง พวกตีรํามะนาเปนลูกคู มีการรองเพลงบันตนแทรกระหวางการ
แสดงแตล ะชดุ
ลิเกลูกบท คอื การแสดงผสมกบั การขบั รองและบรรเลงเพลงลูกบท รองและราํ ไปตามกระบวน
เพลง ใชป พ าทยป ระกอบแทนรํามะนา แตง กายตามทนี่ ิยมในสมัยน้นั ๆ แตสีฉดู ฉาด ผูแสดงเปนชายลว น
เม่อื แสดงหมดแตละชุด ปพ าทยจ ะบรรเลงเพลง 3 ช้ันท่เี ปน แมบ ทข้นึ อกี และออกลูกหมดเปนภาษาตางๆ
ชุดอนื่ ๆ ตอ ไปใหม
ลิเกทรงเครอ่ื ง เปน การผสมผสาน ระหวางลเิ กบนั ตนและลิเกลกู บท มีทา รําเปน แบบแผน แตงตัว
คลา ยละครราํ แสดงเปนเรื่องยาวๆ อยางละคร เริม่ ดว ยโหมโรงและบรรเลงเพลงภาษาตางๆ เรียกวา "ออก
ภาษา" หรือ "ออกสบิ สองภาษา" เพลงสดุ ทา ยเปนเพลงแขก พอปพ าทยห ยดุ พวกตีรํามะนาก็รองเพลงบัน
ตน แลวแสดงชุดแขก เปนการคํานับครู ใชปพาทยรับ ตอจากน้ันก็แสดงตามเนื้อเร่ือง ลิเกท่ีแสดงใน
ปจ จุบันเปนลิเกทรงเคร่ือง
ลิเกปา เปนศิลปะการแสดงที่เคยไดรับความนิยมอยางกวางขวางในจังหวัดสุราษฎรธานีและ
จังหวดั ทางภาคใตท่วั ๆ ไป แตใ นปจ จุบนั ลเิ กปามีเหลืออยูนอ ยมาก ผูเฒาผูแกเลาวา เดิมลิเกปาจะมีแสดง
ใหดูทกุ งาน ไมวาจะเปน บวชนาค งานวดั หรอื งานศพ
ลเิ กปามีเคร่ืองดนตรีประกอบการแสดง 3 อยา ง คือ กลองรํามะนา 1-2 ใบ ฉ่งิ 1 คู กรับ 1 คู บาง
คณะอาจจะมโี หมง และทบั ดวย ลเิ กปามนี ายโรงเชน เดยี วกบั หนงั ตะลงุ และมโนราห สําหรบั การแสดงก็
คลา ยกบั โรงมโนราห ผแู สดงลิเกปา คณะหนงึ่ มีประมาณ 6-8 คน ถา รวมลกู คดู ว ยก็จะมจี าํ นวนคนพอ ๆ
กบั มโนราหห น่ึงคณะ การแสดงจะเรม่ิ ดวยการโหมโรง "เกริน่ วง" ตอ จากเกรน่ิ วงแขกขาวกบั แขกแดงจะ
ออกมาเตน และรอ งประกอบ โดยลกู คจู ะรบั ไปดว ย หลังจากน้นั จะมผี ูออกมาบอกเรื่อง แลว กจ็ ะเรม่ิ แสดง
วธิ กี ารแสดง เดนิ เรื่องรวดเรว็ ตลกขบขนั เร่ิมดวยโหมโรง 3 ลา จบแลว บรรเลงเพลงสาธุการ ให
ผูแสด ง ไ หว ค รู แล ว จึ ง ออก แข ก บอก เรื่ อง ท่ี จ ะ แสด ง สมั ย ก อน มี ก าร รํ า ถว า ย มื อหรื อ
ราํ เบกิ โรง แลวจึงดาํ เนินเร่ือง ตอมาการราํ ถวายมือก็เลกิ ไป ออกแขกแลว กจ็ บั เรือ่ งทนั ที การรายรํานอยลง
ไปจนเกอื บไมเ หลอื เลย คงมีเพียงบางคณะทยี่ งั ยดึ ศลิ ปะการราํ อยู
ผแู สดง เดิมใชผูชายลวน ตอมาแสดงชายจริงหญิงแทน้ัน ผูแสดงตองมีปฏิภาณในการรองและ
เจรจา ดาํ เนนิ เร่ืองโดยไมมกี ารบอกบทเลย หัวหนา คณะจะเลา ใหฟ ง กอนเทา น้ัน นอกจากน้ี

115

การเจรจาตองดดั เสียงใหผ ดิ ปกติ ซึง่ เปนเอกลักษณ ของลิเก แตตวั สามัญชนและตัวตลกพูดเสียงธรรมดา
เพลงและดนตรี ดาํ เนินเร่อื งใชเ พลงหงสท องช้ันเดียว แตด ดั แปลงใหดนไดเน้ือความมาก ๆ แลวจึง

รับดวยปพาทย แตถาเลนเรื่องตางภาษา ก็ใชเพลงท่ีมีสําเนียงภาษาน้ันๆ ตามทองเร่ือง แตดนใหคลาย
หงสทอง ตอมานายดอกดิน เสือสงา ไดดัดแปลงเพลงมอญครวญของลิเกบันตนที่ใชกับ
บทโศก มาเปน เพลงแสดงความรกั ดวย

เรื่องที่แสดง นิยมใชเรื่องละครนอก ละครใน และเร่ืองพงศาวดารจีน มอญ ญวน เชน สามกก
ราชาธิราช

การแตงกาย แตงตัวดวยเคร่ืองประดับสวยงาม เลียนแบบเครื่องทรงกษัตริย จึงเรียกวา ลิเก
ทรงเครื่อง "สมยั ของแพง" กล็ ดเครื่องแตงกายที่แพรวพราวลงไป แตบางคณะก็ยังรักษาแบบแผนเดิมไว
โดยตวั นายโรงยังแตงเลียนแบบเครื่องทรงของกษัตริยในสวนที่มิใชเครื่องตน เชน นุงผายกทอง สวมเสื้อ
เขมขาบหรือเยียรบับ แขนใหญถึงขอมือ คาดเข็มขัดนอกเสื้อ ประดับเคร่ืองราชอิสริยาภรณตางๆ แต
ดดั แปลงเสียใหม เชน เครอื่ งสวมศรี ษะ เครอื่ งประดับหนา อก สายสะพาย เครอื่ งประดับไหล ตัวนางนุงจีบ
ยกทอง สวมเส้ือแขนกระบอกยาว หมสไบปกแพรวพราว สวมกระบังหนาตอยอดมงกุฎ ท่ีแปลกกวาการ
แสดงอนื่ ๆ คือสวมถุงเทา ยาวสีขาวแทนการผัดฝนุ อยา งละคร แตไมสวมรองเทา

สถานทแ่ี สดง ลานวัด ตลาด สนามกวางๆ โดยปลกู เพิงสงู ระดับตา ดานหนา เปน ทแ่ี สดง ดานหลงั
เปนที่พักท่แี ตง ตวั

คณุ สมบัติของผูท จี่ ะแสดงลเิ ก
- มีใจรกั ในการแสดงและฝกฝนใหช าํ นาญ
- มีการรอ งและราํ ทีด่ ีและสวยงามเพราะเปน จุดเดนของลเิ กไทย
- ผสมผสานศิลปวฒั นธรรมไทยไดอยา งงดงาม นาชม
- ตรงตอเวลา และมคี วามรบั ผดิ ชอบในอาชีพ สามารถทํางานกับสวนรวมให เพราะคณะลิเก
จะมผี ูแ สดงจาํ นวนมาก
ผูที่ประสบความสําเร็จจากอาชีพการแสดงลิเก
คุณพนม พง่ึ อํานาจ อายุ 40 ป ลิเกคณะ พนมพึ่งอาํ นาจ ทอ่ี ยู 121/1 อาํ เภอเมือง จงั หวดั
เพชรบรุ ี ลิเกคณะพนมพึง่ อาํ นาจ เริม่ มกี ารแสดงมาแลว ต้งั แตส มยั บรรพบรุ ษุ โดยคณุ พอคณุ แมข องคุณ
พนมไดแ สดงลิเกมากอ นแลว และเขาไดเ ริ่มเลนตอนอายุ 26 ปซึ่งอดีตไดเ คยทํางานธนาคารแลวลาออกมา
เลน ลิเก เพราะชอบศลิ ปวฒั นธรรมของไทยและไดต ้งั คณะลเิ กข้ึนเปน ของตนเองเพื่อเปนการสบื สานตอ
จากคุณพอคณุ แม การแสดงลเิ กจะถือวา เปนเรอื่ งทง่ี า ยก็งายจะวา ยากกย็ ากแตถา มใี จรักในสงิ่ ทเ่ี ราทาํ นนั้ กจ็ ะ
ถอื วาเปน ความถนดั และงา ยสาํ หรบั ตวั เราเอง และมพี ืน้ ฐานตน แบบของการแสดงลเิ กนี้มาจากคณุ พอ
คณะมีผูรว มแสดงทง้ั หมดประมาณ 27 คน จะมอี ายุตั้งแต 17 ปซ ่งึ จะอยูในวยั เรยี น แลว ก็อายุ 20 ปทม่ี าก
สดุ 60 ป การแสดงแตล ะเร่ืองจะมหี ลายบทบาทที่แตกตา งกนั

116

ออกไปก็จะดวู า ใครเหมาะสมกบั บทบาทไหน สวนใหญจ ะแสดงลิเกกันเปนอาชีพหลัก การแสดงจะมีอยู
ตลอดทุกเดือนอยางตอเน่ืองและมีการแสดงมากในชวงออกพรรษาตระเวนแสดงผลงานทั้งป การแสดง
ไดรับเงินมากท่ีสุด คือ 60,000 บาท การแสดงเร่ืองหนึ่งจะใชเวลา 4 ชั่วโมง เวลาที่แสดงจะเปนชวง
กลางคืนเวลาสามทุมถึงตีหนงึ่ เสนห ข องลเิ กอยทู ่เี นอ้ื เรื่อง การแตง ตัวสําคัญที่สุดคือศิลปะการรอง การรํา
ซึง่ จะเปนจุดเดน ของลิเกไทยเปน การผสมผสานของศลิ ปวัฒนธรรมไทยทาํ ใหม ีความงดงามนาชม

ความเจริญกา วหนา ในอาชพี
ฝกการแสดงในบทรอง – บทราํ ใหม ีความชํานาญและพฒั นาไปในสิ่งท่ีดี และมีความรับผิดชอบ
จนเปน ทีย่ อมรับของผูชมท่ัวไป สามารถประสบความสาํ เรจ็ ได
3. อาชีพการแสดงหมอลาํ

คําวา "ลาํ " มีความหมายสองอยาง อยางหน่ึงเปนช่ือของเร่ือง อีกอยางหน่ึงเปนชื่อของ การขับ
รอ งหรือการลํา ที่เปนชือ่ ของเรือ่ งไดแ กเรอื่ งตา ง ๆ เชน เรอ่ื งนกจอกนอย เรอ่ื ง ทา วกา่ํ กาดํา เรอื่ งขลู นู างอว้ั
เปนตน เรือ่ งเหลา นีโ้ บราณแตงไวเ ปนกลอน แทนทจี่ ะเรยี กวา เร่อื งก็เรียกวา ลาํ กลอนท่เี อามาจากหนังสือ
ลาํ เรยี กวากลอนลํา

อกี อยางหนง่ึ หมายถึงการขับรอง หรือการลํา การนําเอาเร่ืองในวรรณคดีอีสานมา ขับรอง หรือ
มาลํา เรียกวา ลํา ผูที่มีความชํานาญในการขับรองวรรณคดีอีสาน โดยการทองจําเอากลอน
มาขบั รอง หรือผทู ีช่ ํานาญในการเลานทิ านเรอื่ งนัน้ เรอ่ื งน้ี หลายๆ เรื่องเรยี กวา "หมอลาํ "

117

ววิ ฒั นาการของหมอลํา
ความเจริญกา วหนา ของหมอลาํ กค็ งเหมือนกบั ความเจริญกา วหนาของสงิ่ อน่ื ๆ เร่มิ แรกคงเกดิ จากผู
เฒา ผูแกเ ลานิทาน นิทานทน่ี าํ มาเลา เกยี่ วกบั จารตี ประเพณแี ละศลี ธรรม โดยเรยี กลกู หลานใหม าชมุ นุมกนั ที
แรกนั่งเลา เม่ือลูกหลานมาฟงกนั มากจะนั่งเลา ไมเหมาะ ตอ งยืนขน้ึ เลา เรือ่ งทน่ี ํามาเลาตอ งเปน เรื่องท่ีมใี น
วรรณคดี เชน เรื่องกาฬเกษ สนิ ชัย เปนตน ผูเ ลาเพยี งแตเ ลา ไมออกทาออกทางก็ไมสนุก ผูเ ลาจึง
จาํ เปนตอ งยกไมย กมือแสดงทา ทางเปน พระเอก นางเอก เปน นกั รบ เปน ตน
เพียงแตเ ลา อยา งเดยี วไมส นุก จึงจาํ เปนตองใชส ําเนียงส้ันยาว ใชเสยี งสงู ต่ํา ประกอบ และหา
เคร่ืองดนตรีประกอบ เชน ซงุ ซอ ป แคน เพือ่ ใหเ กิดความสนุกครกึ ครนื้ ผูแสดง มเี พียงแตผ ูช ายอยา งเดยี ว
ดไู มมรี สชาติเผด็ มนั จงึ จําเปน ตองหาผหู ญงิ มาแสดงประกอบ เม่อื ผูหญงิ มาแสดงประกอบจึงเปน การลําแบบ
สมบูรณ เม่อื ผหู ญิงเขา มาเกี่ยวของเร่อื งตา ง ๆ ก็ตามมา เชน เรอื่ งเกีย้ วพาราสี เร่ืองชงิ ดชี งิ เดน ยาด (แยง) ชยู าด
ผัวกนั เรื่องโจทย เรื่องแก เร่อื งประชนั ขันทา เร่อื งตลกโปกฮากต็ ามมา จึงเปนการลาํ สมบรู ณแบบ
จากการทมี่ ีหมอลาํ ชายเพียงคนเดียวคอย ๆ พัฒนาตอมาจนมีหมอลาํ ฝายหญงิ มเี คร่อื งดนตรี
ประกอบจังหวะเพ่อื ความสนกุ สนาน จนกระทั่งเพม่ิ ผแู สดงใหมจี าํ นวนเทา กบั ตวั ละครที่มใี นเรื่องมีพระเอก
นางเอก ตวั โกง ตวั ตลก เสนา ครบถวน ซง่ึ พอจะแบง ยคุ ของววิ ฒั นาการไดดงั นี้
ลาํ โบราณ เปน การเลา ทานของผูเฒา ผูแกใ หล ูกหลานฟง ไมมที า ทางและดนตรปี ระกอบ
ลกู คูห รือลํากลอน เปนการลําทมี่ ีหมอลําชายหญิงสองคนลําสลับกัน มีเครื่องดนตรีประกอบ คือ
แคน การลาํ มีทัง้ ลําเรอื่ งนทิ านโบราณคดีอสี าน เรยี กวา ลาํ เรอื่ งตอ กลอน ลําทวย (ทายโจทย) ปญหา ซึ่งผลู ํา
จะตองมี ปฏิภาณไหวพริบที่ดี สามารถตอบโต ยกเหตุผลมาหกั ลา งฝายตรงขามได ตอ มามกี ารเพ่ิมผูลํา ข้ึน
อีกหนึง่ คน อาจเปนชายหรือหญิง กไ็ ด การลาํ จะเปล่ียนเปนเรอื่ ง ชิงรักหกั สวาทยาดชูยาดผัว เรียกวา ลําชิงชู
ลาํ หมู เปน การลําท่มี ีผแู สดงเพิม่ มากขน้ึ จนเกือบจะครบตามจาํ นวนตัวละครทมี่ ีในเรอ่ื ง มเี คร่อื ง
ดนตรีประกอบเพ่มิ ขน้ึ เชน พณิ (ซงุ หรือ ซึง) กลอง การลําจะมี 2 แนวทาง คอื ลาํ เวยี ง จะเปนการลําแบบ
ลํากลอน หมอลําแสดง เปนตวั ละครตามบทบาทในเร่อื ง การดาํ เนินเร่อื งคอ นขา งชา แตก ็ไดอรรถรสของ
ละครพ้ืนบาน หมอลําไดใ ชพรสวรรคข องตวั เองในการลาํ ทงั้ ทางดา นเสียงรอง ปฏภิ าณไหวพริบ และ
ความจาํ เปนทนี่ ิยมในหมผู สู งู อายุ ตอมาเมอื่ ดนตรลี ูกทงุ มอี ทิ ธิพลมากขึน้ จึงเกิดววิ ัฒนาการของลําหมูอีก
คร้ังหนงึ่ กลายเปน ลําเพลิน ซึง่ จะมจี ังหวะทีเ่ ราใจชวนใหส นุกสนาน กอ นการลาํ เรอ่ื งในชวงหวั ค่าํ จะมี
การนําเอารปู แบบของ วงดนตรีลกู ทุงมาใชเ รยี กคนดู กลา วคอื จะมนี กั รอง (หมอลาํ ) มารอง เพลงลกู ทุงท่ี
กําลังฮิตในขณะนัน้ มหี างเครอ่ื งเตนประกอบ นําเอาเครอื่ งดนตรีสมัยใหมม าประยกุ ตใ ช เชน กตี าร
คียบ อรด แซ็กโซโฟน ทรมั เปต และกลองชดุ โดยนํามาผสมผสานเขากบั เคร่อื งดนตรีเดิมไดแ ก พณิ แคน
ทาํ ใหไ ดรสชาตขิ องดนตรที ่แี ปลกออกไป ยุคนับวา หมอลําเฟอ งฟมู ากท่สี ุด คณะหมอลําดัง ๆ สว นใหญ
จะอยูในแถบจังหวดั ขอนแกน มหาสารคาม อุบลราชธานี
ลาํ ซงิ่ หลงั จากท่หี มอลําคูและหมอลําเพลิน คอย ๆ เส่อื มความนยิ มลงไป อนั เนือ่ งมาจากการกา ว
เขามาของเทคโนโลยีวทิ ยโุ ทรทศั น ทําใหดนตรีสตริงเขา มาแทรกในวิถีชวี ติ ของผูค นอสี าน ความนยิ มของ

118

การชมหมอลาํ คอ นขางจะลดลงอยา งเห็นไดช ดั จนเกิดความวิตกกังวลกนั มากในกลมุ นกั อนรุ กั ษ
ศิลปวัฒนธรรมพืน้ บา น แตแลว มนตข ลงั ของหมอลําก็ไดก ลบั มาอีกครั้ง ดวยรปู แบบท่ีสะเทือนวงการดวย
การแสดงทีเ่ รียกวา ลําซงิ่ ซ่งึ เปนววิ ัฒนาการของลาํ คู (เพราะใชห มอลํา 2-3 คน) ใชเครือ่ งดนตรสี ากลเขา
รว มใหจ ังหวะเหมอื นลําเพลิน มีหางเคร่ืองเหมอื นดนตรลี กู ทงุ กลอนลาํ สนุกสนานมจี ังหวะอันเราใจ ทาํ
ใหไ ดร บั ความนิยมอยา งรวดเรว็ จนกระท่งั ระบาดไปสกู ารแสดงพืน้ บา นอน่ื ใหต อ งประยกุ ตปรบั ตวั เชน
เพลงโคราชกลายมาเปน เพลงโคราชซง่ิ กนั ตรมึ ก็กลายเปนกันตรึมรอ็ ค หนงั ปราโมทยั (หนังตะลงุ อีสาน)
กลายเปน ปราโมทัยซ่งิ ถงึ กบั มกี ารจดั ประกวดแขง ขัน บันทึกเทปโทรทัศนจ าํ หนายกันอยา งแพรห ลาย
จนถึงกับ มบี างทา นถึงกับกลา ววา "หมอลาํ ไมมวี นั ตาย จากลมหายใจชาวอสี าน"
กลอนลาํ แบบตางๆ

กลอนท่ีนํามาเสนอ ณ ท่ีน้มี หี ลายกลอนทม่ี คี าํ หยาบโลนจาํ นวนมาก บางทา นอาจจะทําใจยอมรับ
ไมไดก ต็ อ งกราบขออภยั เพราะผจู ดั ทาํ มเี จตนาที่จะเผยแพรไวเพอ่ื เปนการสบื สาน วัฒนธรรมประเพณี มไิ ด
มีเจตนาทีจ่ ะเสนอใหเปนเรอ่ื งลามกอนาจาร ตอ งยอมรับอยา งหน่งึ วา น่ีคอื วิถชี วี ิตของคนอีสาน กลอนลาํ
ทงั้ หลายท้งั ปวงผูลํามีเจตนาจะทําใหเกิดความสนุกสนานตลกโปกฮาเปนที่ตั้ง ทา นท่อี ยใู นทอ งถน่ิ อนื่ ๆ ขอ
ไดเขา ใจในเจตนาดว ยครับ สนใจในกลอนลําหัวขอใดคลกิ ทหี่ ัวขอนน้ั เพอ่ื เขา ชมไดค รับ

กลอนที่นํามารอ งมาลํามมี ากมายหลายอยาง จนไมสามารถจะกลาวนับหรือแยกแยะไดห มด แตเ มือ่
ยอรวมลงแลว จะมีอยูสองประเภท คอื กลอนสัน้ และกลอนยาว

กลอนสั้น คือ คาํ กลอนท่ีส้ันๆ สาํ หรับเวลามีงานเล็กๆ นอ ยๆ เชน งานทําบญุ บา น หรอื งาน
ประจําป เชน งานบญุ เดอื นหกเปนตน กลอนสนั้ มดี ังตอ ไปน้ี

1. กลอนข้นึ ลาํ
2. กลอนลงลํา
3. กลอนลาํ เหมดิ คนื
4. กลอนโตน
5. กลอนต่ิง
6. กลอนตง
7. กลอนอศั จรรย
8. กลอนสอย
9. กลอนหนังสอื เจียง
10. กลอนเตยหรือผญา
11. ลําสีฟนดอน
12. ลาํ สนั้ เรือ่ งตดิ เสนห 

119

กลอนยาว คือ กลอนสาํ หรบั ใชล าํ ในงานการกศุ ล งานมหรสพตางๆ กลอนยาวนใี้ ชเ วลาลาํ เปน
ชวั่ โมงบาง คร่ึงชว่ั โมงบาง หรือแลว แตก รณี ถา ลาํ คนเดยี วเชน ลําพื้น หรอื ลําเรื่อง ตองใชเ วลาลาํ เปนวนั ๆ
คนื ๆ ท้งั น้แี ลวแตเรื่องที่จะลําสั้นหรอื ยาวแคไ หน แบง ออกเปน หลายชนดิ ดังนี้

1. กลอนประวัติศาสตร
2. กลอนลาํ พน้ื หรอื ลาํ เรื่อง
3. กลอนเซงิ้
4. กลอนสอ ง
5. กลอนเพอะ
6. กลอนลอ งของ
7. กลอนเวาสาว
8. กลอนฟอนแบบตางๆ
อปุ กรณวธิ ีการแสดง ประกอบดว ยผแู สดงและผบู รรเลงดนตรคี อื หมอแคน แบงประเภทหมอลํา
ดงั น้ี
1. หมอลาํ พ้นื ประกอบดวยหมอลํา 1 คน หมอแคน 1 คน
2. หมอลาํ กลอน ประกอบดว ย หมอลํา 2-3 คน และหมอแคน 1-2 คน
3. หมอลําเรอื่ งตอกลอน ประกอบดว ยหมอลาํ หลายคน เรยี ก หมอลําหมู ดนตรีประกอบคอื

แคน พณิ ฉงิ่ กลอง และเครื่องดนตรีสากล
4. หมอลาํ เพลนิ ประกอบดว ยหมอลาํ หลายคนและผูบรรเลงดนตรีหลายคน
สถานท่ีแสดง เปนมหรสพที่ใชในงานเทศกาล งานบวช งานกฐิน งานวันเกิด งานศพ ฯลฯ เปน
มหรสพทปี่ ระชาชนชาวอสี านในอดีตนิยมชมชน่ื มาก

120

ผปู ระสบความสําเรจ็ จากอาชพี การแสดงหมอลาํ

หมอแปน หรือ น.พ.สุชาติ ทองแปน อายุรแพทย วัย 36 ป เขาสามารถใชชีวิตอยูตรงก่ึงกลาง
ระหวางการเปน "หมอรกั ษาคน" และ "หมอลาํ " ไดลงตวั อะไรทท่ี ําใหน ายแพทยคนหน่ึงเลือกที่จะมีชีวิต
สองข้วั บนเสน ทางคขู นานระหวา งความฝนกบั ความเปนจรงิ

"หมอแปน " เปน แพทยประจาํ โรงพยาบาลมหาสารคาม ผูท ที่ ุมเทใหกับการรกั ษาผูปวยดวยหัวใจ
เกินรอย เขายังไดรับการยอมรับจากบุคลากรทุกระดับช้ันของโรงพยาบาล วาเปนหมอท่ีมากดวย
ประสทิ ธภิ าพในการเยียวยารักษา เอาใจใสผ ูปว ย และนิสยั ใจคอกโ็ อบออมอารี

หมอแปน เลาวา โดยสวนตัวผมชอบหมอลํามาต้ังแตเด็ก แลวจําไดวาตอนท่ีเรียนหมออยู
ป 4 ทค่ี ณะมหี มอลาํ เขามาเปดสอนใหหดั รองหัดลาํ ผมก็อยากจะไปเรียน เพราะชอบมาต้ังนานแลว ก็ไป
บอกพอกับแม แตเ ขากไ็ มใ หเรียน บอกวาอยาเลย ผมเลยไมไ ดไ ปสมัคร แตต อนนน้ั กจ็ ะไปดหู มอลาํ ตลอด
ดูจนถึง 6 โมงเชา เกือบทุกวันเลย แตไมใหเสียการเรียน ถึงกลับมาเชาเราก็ไปเขาเรียนตอได ไมมี
ผลกระทบอะไร เพราะเราแบง เวลาเปน และทีล่ าํ หมอลาํ ไดกไ็ มไดไปเรียนทไ่ี หน อาศยั จําเอา ดูคนนั้นคน
น้ีแลวก็จํา ตอมาประมาณป 2547 ก็เริ่มชักชวนเพื่อนๆ ในโรงพยาบาลตั้งวงหมอลําข้ึนมา ช่ือวา "บาน
รมเย็น" ปจ จบุ ันมีสมาชิกประมาณ 30 คน มีท้ังแพทย พยาบาล เจาหนาที่โภชนาการ แมบาน ผูปวย ฯลฯ
ซง่ึ ชว งแรกเปน เงนิ ของตัวเอง ตอ มากเ็ ปนเงินกองทุนบานรมเย็นเอาไวซ้ือเคร่ืองสําอาง วิชาชีพ "หมอลํา"
เปนการแสดงพน้ื บาน ท่หี ลอเล้ียง จิตวญิ ญาณของชาวอสี าน ทด่ี ไู ปแลว ศาสตรท ง้ั 2 น้นั ไมนา จะโคจรมาพบ
กนั ได ทําใหหนา ที่เปน หมอรกั ษาคนไข กบั การแสดงความเพลิดเพลินใหคนดมู คี วามสุข

ความเจรญิ กาวหนาในอาชพี
ฝก การแสดงใหมีความชาํ นาญ และพัฒนาไปในสิ่งท่ีดี มีความรับผิดชอบ จนเปนท่ียอมรับของ
ผชู มทว่ั ไป สามารถประสบความสาํ เรจ็ ได

121

สถานที่สําหรบั ศกึ ษาหมอลาํ
โรงเรยี นสอนหมอลาํ กลอน ลาํ ซง่ิ (ศิลปะการแสดงพ้ืนบาน) ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ วิทยาลัย
นาฏศลิ ปรอ ยเอด็ สําหรับผูทีส่ นใจเรยี นศลิ ปะการแสดง หมอลํากลอน แคนเตาเดียว หรือลาํ ซิ่ง การเรียนลาํ
เรียนตง้ั แตกอ นฟอน พนื้ ฐานตา งๆ สวนลํากลอนเรยี น 5 ยก ลาํ ซง่ิ 3-4 ยก

กจิ กรรมทา ยบท
ผลการเรียนรูท่คี าดหวัง

บอกลักษณะท่ีมาและประเภทของอาชพี นาฏศลิ ปไทยได

คาํ ช้แี จง ใหผูเรยี นตอบคําถามตอไปน้ี
1. อธิบายข้ันตอนของอาชพี การแสดงหนังตะลุง
2. อธิบายขั้นตอนของอาชีพการแสดงลิเก
3. อธบิ ายขน้ั ตอนของอาชพี การแสดงหมอลํา

122

คณะผจู ัดทํา

ทปี่ รกึ ษา

1. นายประเสริฐ บญุ เรือง เลขาธกิ าร กศน.
รองเลขาธกิ าร กศน.
2. ดร.ชยั ยศ อม่ิ สวุ รรณ รองเลขาธิการ กศน.
ทป่ี รกึ ษาดานการพัฒนาหลักสตู ร กศน.
3. นายวชั รินทร จาํ ป ผูอาํ นวยการกลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น

4. ดร.ทองอยู แกว ไทรฮะ ขาราชการบํานาญ
กศน. เฉลมิ พระเกรี ยติ จ.บุรีรัมย
5. นางรกั ขณา ตัณฑวฑุ โฒ สถาบนั กศน. ภาคใต
สถาบัน กศน. ภาคตะวนั ออก
ผูเขียนและเรียบเรยี ง สถาบัน กศน. ภาคตะวนั ออก
กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน
1. นายจํานง วนั วิชยั
ขาราชการบํานาญ
2. นางสรญั ณอร พฒั นไพศาล กศน. เฉลิมพระเกีรยติ จ.บุรรี ัมย
สถาบัน กศน. ภาคใต
3. นายชยั ยนั ต มณีสะอาด สถาบัน กศน. ภาคตะวนั ออก
สถาบัน กศน. ภาคตะวนั ออก
4. นายสฤษดิช์ ัย ศริ ิพร กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน
ขาราชการบาํ นาญ
5. นางชอทพิ ย ศิรพิ ร
กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
6. นายสรุ พงษ มั่นมะโน กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน
กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน
ผบู รรณาธกิ าร และพัฒนาปรับปรุง กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น

1. นายจํานง วันวชิ ัย

2. นางสรัญณอร พัฒนไพศาล

3. นายชยั ยนั ต มณสี ะอาด

4. นายสฤษดชิ์ ัย ศริ พิ ร

5. นางชอทิพย ศริ ิพร

6. นายสรุ พงษ มัน่ มะโน

7. นายวิวฒั นไชย จนั ทนสุคนธ

คณะทาํ งาน

1. นายสรุ พงษ มนั่ มะโน

2. นายศุภโชค ศรรี ัตนศลิ ป

3. นางสาววรรณพร ปท มานนท

4. นางสาวศริญญา กลุ ประดษิ ฐ

5. นางสาวเพชรินทร เหลอื งจิตวัฒนา กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน

123

ผพู ิมพตน ฉบบั คะเนสม กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน
1.นางสาวปยวดี เหลืองจติ วฒั นา กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น
2. นางสาวเพชรนิ ทร กวีวงษพิพัฒน กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น
3. นางสาวกรวรรณ ธรรมธิษา กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน
4. นางสาวชาลนิ ี บา นชี กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
5. นางสาวอลิศรา
ผูอ อกแบบปก ศรีรัตนศลิ ป กลุม พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน

นายศุภโชค

ผพู ัฒนาและปรบั ปรงุ ครั้งท่ี 2

คณะทปี่ รกึ ษา บุญเรือง เลขาธกิ าร กศน.
อมิ่ สวุ รรณ รองเลขาธิการ กศน.
นายประเสริฐ จาํ ป รองเลขาธิการ กศน.
นายชัยยศ จนั ทรโอกลุ ผเู ชย่ี วชาญเฉพาะดานพฒั นาสอื่ การเรยี นการสอน
นายวชั รนิ ทร ผาตนิ ินนาท ผูเ ชีย่ วชาญเฉพาะดานการเผยแพรท างการศกึ ษา
นางวทั นี ธรรมวธิ กี ลุ หวั หนาหนวยศกึ ษานเิ ทศก
นางชลุ ีพร งามเขตต ผูอ าํ นวยการศกึ ษานอกโรงเรยี น
นางอัญชลี
นางศุทธนิ ี

ผพู ฒั นาและปรับปรงุ คร้ังท่ี 2

นายสรุ พงษ มนั่ มะโน กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน
กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน
นายศุภโชค ศรรี ตั นศลิ ป กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
นายกิตติพงศ จันทวงศ กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น

นางสาวผณนิ ทร แซอ้งึ

นางสาวเพชรินทร เหลืองจติ วฒั นา

124

คณะผูปรบั ปรงุ ขอ มลู เกย่ี วกบั สถาบันพระมหากษตั ริยป พ.ศ. 2560

ทป่ี รกึ ษา จําจด เลขาธกิ าร กศน.
หอมดี ผูต รวจราชการกระทรวงศึกษาธกิ าร
1. นายสุรพงษ ปฏิบตั หิ นาทร่ี องเลขาธกิ าร กศน.
2. นายประเสรฐิ สุขสุเดช ผอู าํ นวยการกลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกระบบ
และการศึกษาตามอธั ยาศยั
3. นางตรีนุช

ผปู รบั ปรุงขอ มลู

นายศุภโชค ศรีรัตนศิลป กลุม พัฒนาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั

คณะทํางาน

1. นายสรุ พงษ ม่ันมะโน กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั
กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัย
2. นายศุภโชค ศรรี ัตนศลิ ป กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั
กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย
3. นางสาวเบญ็ จวรรณ อาํ ไพศรี กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย
กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย
4. นางเยาวรตั น ปน มณวี งศ กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั
กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย
5. นางสาวสลุ าง เพ็ชรสวาง

6. นางสาวทิพวรรณ วงคเ รือน

7. นางสาวนภาพร อมรเดชาวฒั น

8. นางสาวชมพูนท สังขพิชยั