7. Sınıf Sosyal Bilgiler Etkinlik Cevap Anahtarı

6. ÜNİTE

ETKİN VATANDAŞLIK

Demokrasi Serüveni
Atatürk’ten Milletimize Armağan

Cumhuriyetimi Seviyorum
Hakimiyet Milletindir!

Kazanımlar

➢➢ 7.6.1. Demokrasinin ortaya çıkışını, gelişim evrelerini ve günümüzde ifade ettiği anlamları açıklar.
➢➢ 7.6.2. Atatürk’ün Türk demokrasisinin gelişimine katkılarını açıklar.
➢➢ 7.6.3. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temel niteliklerini toplumsal hayattaki uygulamalarla ilişkilendirir.
➢➢ 7.6.4. Demokrasinin uygulanma süreçlerinde karşılaşılan sorunları analiz eder.

7. Sınıf Etkin Vatandaşlık

Kurultay Egemenlik
Kamuoyu Cumhuriyet

Darbe Ünite ile ilgili Demokrasi
kavramlar

Laik Devlet Çoğulculuk
Hukuk Muhalefet

153

7. Sınıf Demokrasi Serüveni

Demokrasi Serüveni Tarihimiz Boyunca Demokrasinin Gelişimi
➤➤ Orta Asya’da kurulan Türk devletlerinde siyasi,
Geçmişten Günümüze Demokrasinin Aşama-
ları askerî ve ekonomik kararların alındığı meclise
➤➤ Tarihte bilinen ilk demokrasi örneği Eski Yu- kurultay, toy ya da kengeş denirdi. Kurultaya
nan’da ortaya çıkmıştır. Halkın agora adı verilen kağanın başkanlığında devletin ileri gelenleri katı-
meydanda oluşturduğu meclis; yasaları kabul edi- lırdı. Savaş, barış ve yeni kağan seçimi gibi önemli
yor, savaşa, barışa ve vergi toplanmasına karar konular kurultayda karar altına alınırdı. Kurultaya
veriyordu. Bu durum doğrudan demokrasiye bir hakanın eşi de katılırdı.
örnektir. ➤➤ Osmanlı da devlet işleri divan adı verilen bir kurulda
➤➤ Roma Cumhuriyeti’nde On iki Levha Kanunların- görüşülür ve karara bağlanırdı. Padişah önemli dev-
da vatandaşlık hukuku ile devlet vatandaş ilişkileri let işleri ile ilgili karar alırken divan üyelerine danışıp
düzenlenmiştir. fikirlerini alırdı. Divan, din ve millet farkı gözetmeksi-
➤➤ 1215 yılında İngiltere’de “Magna Carta” ile kralın zin bütün halkın istek ve şikayetlerine açıktı.
yetkileri sınırlandırılmıştır. Bununla birlikte soylula-
rın da halka bazı hak ve özgürlükler tanıması kabul  Osmanlı Devleti’nin manevi önderlerinden
edilmiştir. olan Şeyh Edebali’nin “İnsanı yaşat ki dev-
➤➤ 1689 yılında İngiltere kralının yetkilerini kısıtlayıp let yaşasın.’’ ifadesi demokrasinin esası
keyfi davranışlarını engelleyen “Haklar Bildirisi” olan insana verilen değeri ve saygıyı yansı-
ile tahta çıkan kralların, yetkilerinin birçoğunu par- tır.
lâmentoya devretmesi kabul edilmiştir.
➤➤ 1789’da Fransız İhtilali ile Fransa’da mutlak ➤➤ 1808’de Sened-i ittifak ile ilk kez padişahın yetki-
monarşi yıkılmış yerine cumhuriyet yönetimi ku- leri sınırlandırılmıştır.
rulmuştur.
➤➤ 1948’de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tara- ➤➤ Tanzimat Fermanı ile Osmanlı Devleti’nde huku-
fından kabul edilen “İnsan Hakları Evrensel kun üstünlüğü kabul edilerek demokratikleşme
Bildirgesi” tüm dünyadaki insanların din, dil, yolunda ilk önemli adım atılmış oldu.
cinsiyet ve ırk ayrımı yapılmadan her türlü hakkı
güvence altına alınmıştır. ➤➤ 1856’da Islahat Fermanı ile Osmanlı Devle-
ti’ndeki Müslüman ve gayrimüslimler eşit hâle
 Temsilî demokraside halk, seçimler yoluyla getirilmesi amaçlansa da azınlıkların olumsuz fa-
kendi temsilcilerini seçer ve o kişiler halk aliyetleri nedeniyle başarılı olmamıştır.
adına kararlar alır.
➤➤ 1876 yılında II. Abdülhamit Döneminde Meş-
Demokrasinin Temel İlkeleri rutiyet yönetimine geçildi. İlk anayasamız olan
Kanun-i Esasi yürürlüğe girdi. Halk sınırlı da olsa
• Eşitlik, tüm vatandaşların kanunlar önünde aynı ilk defa seçme ve seçilme hakkını kullandı. Hal-
haklara sahip olmasıdır. kın seçtiği müslüman ve gayrimüslim üyelerden
oluşan “Meclis-i Mebusan’’ ve üyeleri padişah ta-
• Özgürlük, insanların anayasal ve yasal sınırlar rafından belirlenen “Meclis-i Ayan’’ açıldı.
içinde kalmak şartıyla istediklerini düşünebilme-
si ve istediklerine inanabilmesidir. ➤➤ Uzun bir aradan sonra 1908 yılında yeniden yü-
rürlüğe giren II. Meşrutiyet’in ilanıyla birlikte
• Katılım, halkın başta seçme-seçilme hakkı Osmanlı Devleti’nde padişahın birçok yetkisi (sür-
olmak üzere sivil toplum kuruluşlarının faaliyet- güne gönderme ve meclisi kapatma gibi) Meclis-i
lerinde etkin rol almasıdır. Mebusan’a devredildi.

• Millî egemenlik, yönetme yetkisinin seçilen
cumhurbaşkanı ve milletvekilleri aracılığıyla mil-
lete verilmesidir.

• Çoğulculuk, farklı fikirlerin yönetime yansıması-
dır. Farklı görüşlere sahip siyasi partilerin mecliste
yer alması çoğulcu demokrasiyi güçlendirir.

154

7. Sınıf Demokrasi Serüveni

Etkinlik 23

SB.7.6.1. Demokrasinin ortaya çıkışını, gelişim evrelerini ve günümüzde ifade ettiği anlamları açıklar.

1. Tabloda verilen bilgilerin hangi Türk devletine ait olduğunu işaretleyiniz.

Bilgiler İlk Türk Osmanlı
Devletleri Devleti
a. Türk devletlerinde siyasi, askerî ve ekonomik kararların
alındığı meclise kurultay denir. ✓ ✓
✓
b. Devlet işleri divan adı verilen bir kurulda görüşülürdü. ✓
✓
Enderun Mektebinde bireysel farklılıklara değer ve- ✓ ✓
c. rilmesi, öğrencilerin ilgi ve yeteneklerine göre eğitim
✓ ✓
görmesi de demokratik eğitimin varlığına bir örnektir. ✓
✓
d. Türklerde her ne kadar son sözü söyleyen kağan olsa ✓
da önemli konularda meclise danışılırdı.

e. Halk tarafından seçilen meclise “Meclis-i Mebusan’’
adı verilmiştir.

f. İnsana verilen önem ve sosyal devlet anlayışı Bilge Ka-
ğan Yazıtı’nda vurgulanmıştır.

g. Padişah önemli devlet işleri ile ilgili karar alırken divan
üyelerine danışıp fikirlerini alırdı.

h. Savaş, barış ve yeni kağan seçimi gibi önemli konular
kurultayda karar altına alınırdı.

i. Hakan bile olsa devlet töresi olarak kabul edilen adale-
te aykırı davranırsa cezalandırılırdı.

Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu) ile Müslü-
j. man ve gayrimüslim halka can, mal, namus güvenliği ile

mülkiyet hakkı verilmiştir.

k. Tanrı’nın egemenlik hakkını doğrudan kağana verdiği-
ne inanılırdı, buna kut denirdi.

I. Meşrutiyetin ilanı ile ilk anayasa (Kanun-i Esasi) ha-
l. zırlanmış ve kanun önünde eşitlik ve birey haklarının

anayasa güvencesine alınması sağlanmıştır.

Topkapı Sarayı’ndaki Divanıhümayunun giriş kapısı
155

7. Sınıf Demokrasi Serüveni

Etkinlik 23

2. Demokrasi ortaya çıktığı ilk halinden günümüze gelene kadar birçok aşamadan geçmiştir.
Tabloda yer alan demokrasinin gelişim aşamalarını kronolojik olarak sıralayınız.

a. İngiltere’de ilan edilen b. Roma Cumhuriyeti’nde c. Eski Yunan’da meydana
“Haklar Bildirisi” ile On iki Levha Kanunları- toplanan halkın bir meclis
kralın bazı yetkileri sı- nın düzenlenmesi oluşturması
nırlandırılması

d. İnsan Hakları Evrensel e. Fransız İhtilali sonrasın- f. Magna Carta’nın ilan edil-
Bildirgesinin devletlerce da Fransa’da cumhuriyet mesi
kabul edilmesi yönetimi kurulmuştur.

1. c 2. b 3. f 4. a 5. e 6. d

3. Aşağıda verilen bilgileri doğru “D” veya yanlış “Y” şeklinde belirtiniz.

Bilgiler D Y
Türk kültüründe “meşveret” kavramı vardır. Yani en doğru-
a. yu bulmak için birilerine danışılmasıdır. ✓ ✓
✓ ✓
Orta Asya Türk devletlerinde önemli konular kurultayda ✓
b. görüşülürdü. ✓
✓
Osmanlı Devleti halkın dinî inançlarında serbestlik ta-
c. nımamıştır. ✓
✓
Divan, din ve millet farkı gözetmeksizin bütün halkın
d. istek ve şikayetlerine açıktı. ✓

Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletlerinde ülke hüküm-
e. darın ve ailesinin ortak malı olarak kabul edilirdi.

II. Mahmud Döneminde Meşrutiyet yönetimine geçil-
f. di.

Osmanlı Devleti’nde devlet adamı yetiştiren bir okul olan
g. Enderun Mektebinde bireysel farklılıklara değer verildi.

Türk devletlerinde hükümdar öldükten sonra ailenin er-
h. kek üyelerinden biri tahta geçerdi. Buna “saltanat” adı

verilmişti.
Sened-i ittifak ile Osmanlı Devleti’nde halk ilk kez seç-
ı. me ve seçilme hakkını kullanmıştır.

Eski Yunan’da halk agora adı verilen meydanda top-
i. lanıp bir meclis oluşturuyordu.

156

7. Sınıf Demokrasi Serüveni

Etkinlik 23

4. Aşağıda verilen demokrasinin temel ilkelerini ilişkili olduğu açıklamalarla eşleştiriniz.

Milli Egemenlik Farklı fikirlerin yönetime yansımasıdır.
Özgürlük
Eşitlik Bireylerin herhangi bir kısıtlamaya veya
zorlamaya bağlı olmaksızın düşün-
celerini açıklayabilmesi ve istedikleri
davranışları yapabilmesidir.

Yönetme yetkisinin millete verilmesi-
dir.

Katılım Yöneticilerin verdiği kararlarda etkili
olmak ve topluma fayda sağlamak ama-
cıyla bireylerin dernek ve vakıf gibi sivil
toplum kuruluşlarında aktif rol almasıdır.

Çoğulculuk Tüm vatandaşların kanunlar önünde
aynı haklara sahip olmasıdır.

5. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde demokrasinin gelişimi daha hızlı olmuştur.

Tabloda verilen gelişmelerin aşağıdaki açıklamalardan hangisiyle ilgili olduğunu be-
lirtiniz.

Sened-i Islahat Tanzimat Kanun-i Meclis-i Meclis-i
İttifak Fermanı Fermanı Esasi Mebusan Ayan

dfa c e b

a. Osmanlı Devleti 1839 yılında açıklanan Gülhane Hattı Hümayunu ile Müslüman ve gay-
rimüslim halka can, mal, namus güvenliği ile mülkiyet hakkı verilmiştir.

b. Üyelerinin tamamının padişah tarafından belirlendiği meclistir.

c. Sadrazam Mithat Paşa’nın bizzat kendisinin başkanlık ettiği bir heyet tarafından Os-
manlı’nın ilk anayasası hazırlandı.

d. Osmanlı Devleti’nde padişah eyaletlerin ileri gelenleri olan ayanları tanımış ve onlara
yetkiler vermiştir.

e. Osmanlı tarihinde halkın ilk defa seçme ve seçilme hakkını kullanarak belirlediği Müslü-
man ve gayrimüslim üyelerden oluşan meclistir.

f. Osmanlı Devleti’ndeki Müslüman ve gayrimüslimler eşit hâle getirilmesi amaçlansa da
bu ferman hiçbir zaman uygulanmamıştır. (1856)

157

7. Sınıf Demokrasi Serüveni KKT - 23 

1. Türk devletlerinde savaş, barış ve yeni kağan 4.
seçimi gibi önemli konulara kurultayda karar ve- Farklı görüşlere, anlayışlara,
rilirdi. Kağan önemli konularda meclise danışırdı. inanışlara saygı gösterilme-
Kağanın yanına toplantılarda eşi olan hatun otu- sidir. Farklı fikirlerin yönetime
rurdu. Ülke yönetiminde yazılı olmayan hukuk yansımasıdır.
kuralları geçerliydi.
Sinan Öğretmen’in yaptığı açıklama demokra-
Bu bilgilere göre aşağıdaki ifadelerden hangisi sinin temel niteliklerinden hangisiyle yakından
söylenemez? ilgilidir?

A) Kurultayın danışma meclisi olduğu A) Milli egemenlik
B) Çoğulculuk
B) Hatunun da söz sahibi olduğu C) Eşitlik
D) Katılım
C) Önemli işlerin kurultayda görüşüldüğü

D) Egemenliğin kaynağının halk olduğu

2. Geçmişten günümüze kurulan Türk devletleri-
nin yönetim şeklinde ve egemenlik anlayışında
sürekli değişim yaşanmıştır. Milli egemenlik, bir
milletin kendini yönetecek kişileri kendisinin seç-
mesi yani yönetimde söz sahibi olması demektir.

Buna göre;

I. Monarşi
II. Meşveret
III. Cumhurbaşkanı
IV. Referandum

gibi kavramlardan hangisi ya da hangileri de-
mokrasi anlayışıyla çelişir?

A) Yalnız I B) I, II ve IV
C) II ve IV D) I ve III

3. Eski Yunan’da merkezî bir devlet yoktu. Birbirin- 5. Aşağıda yer alan görsellerden hangisi demok-
den bağımsız site adı verilen kent devletleri vardı. rasi anlayışına aykırıdır?
Bu sitelerde halk agora adı verilen meydanda A) B)
toplanıp bir meclis oluşturuyordu. Yasaları kabul
eden savaşa, barışa ve vergi toplanmasına karar C) D)
veren organ bu meclisti.

Bu durum demokrasinin aşağıdaki uygulanış
şeklinden hangisine örnek gösterilebilir?

A) Doğrudan demokrasi

B) Temsili demokrasi

C) Yarı doğrudan demokrasi

D) Parlamenter demokrasi

158

7. Sınıf Atatürk’ten Milletimize Armağan

Atatürk’ten Milletimize Armağan yasası’na “Türkiye Devleti’nin hükümet şekli
cumhuriyettir.” ifadesi eklendi. Atatürk, Türkiye
➤➤ Cumhuriyet ve demokrasimizin kurucusu olan Cumhuriyeti Devleti’nin ilk cumhurbaşkanı oldu.
Mustafa Kemal Atatürk, Millî Mücadele’nin bütün
aşamalarında halkın desteği ve onayını alarak ha- Çok Partili Yaşama Geçiş
reket etmiştir.
➤➤ Demokrasinin işleyebilmesi için birden fazla
Örneğin; partiye ihtiyaç vardı. Mustafa Kemal’in isteğiy-
le kurulan farklı partiler Cumhuriyet yönetimi için
• Amasya Genelgesi’ndeki “Milletin istiklalini, mil- tehdit oluşturunca kapatıldı.
letin azim ve kararı kurtaracaktır.” kararı,
➤➤ Mecliste yer alan “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i
• Erzurum ve Sivas Kongrelerine katılan üyelerin Hukuk” grubu önce Halk Partisi adını aldı. Cum-
“halkın güvenini kazanmış” özellikte olmasına huriyetin ilanı ile birlikte Cumhuriyet Halk Partisi
dikkat edilmesi, adını alarak kurulan ilk siyasi parti oldu.

• Mustafa Kemal’in temsil heyetine başkan olarak ➤➤ Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Kurtuluş
seçilmesi, Savaşında komutanlık yapmış Kazım Karabekir
(Parti başkanı), Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy,
• Erzurum Kongresi’ndeki “Millî kuvvetleri etkin, Refet Bele, Adnan Adıvar gibi kişiler tarafından
millî iradeyi hâkim kılmak esastır.” kararı, kurulmuştur. Yeni Türk devletinin ilk muhalefet
partisidir. Zamanla Cumhuriyete ve inkılapla-
• Millî Mücadele döneminde İrade-i Milliye (Millî ra karşı olanların toplandığı bir parti haline geldi.
İrade) ve Hâkimiyet-i Milliye (Millî Egemenlik) Doğuda çıkan Şeyh Sait İsyanı ile ilişkisi olduğu
adıyla gazetelerin yayımlanması, gerekçesiyle parti kapatıldı. (5 Haziran 1925)

Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren; ➤➤ Serbest Cumhuriyet Fırkası, Mustafa Kemal’in
yakın arkadaşı Fethi Okyar tarafından kuruldu.
• Büyük Millet Meclisi’nin açılması, Kurulma amacı; ekonomik anlamda çözümler
üretmek ve hükümetin daha iyi denetlenmesini
• Saltanatın kaldırılması, sağlamaktı. Parti liberal ekonomik görüşü sa-
• Cumhuriyet’in ilan edilmesi, vundu. Zamanla Cumhuriyete ve inkılaplara karşı
• Halifeliğin kaldırılması, olanların toplandığı bir parti dönüştüğü gerekçe-
• Çok partili siyasi hayata geçmek için çalışmala- siyle Fethi Okyar tarafından kapatıldı. (17 Kasım
1930) Partinin kapanmasından sonra yaşanan
rın yapılması, Menemen Olayı kararın doğrulunu kanıtladı.
• Medeni Kanun’un kabulü,
• Kadınlara seçme ve seçilme haklarının verilmesi ➤➤ Terakkiperver ve Serbest Cumhuriyet Fırkalarının
demokratikleşmeye yönelik olarak yapılan ça- kapatılması ülkenin henüz çok partili hayata ha-
lışmalardır. zır olmadığını göstermiştir. Ülkemizde Demokrat
Partinin (kurucuları: Celal Bayar, Adnan Mende-
➤➤ Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920’de açıldı. res, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü) katıldığı 1946
Mustafa Kemal oy birliğiyle Büyük Millet Mecli- seçimlerinden sonra çok partili siyasi hayata ge-
si’nin ilk başkanı seçildi. Anadolu’da gücünü millet çilmiştir.
iradesinden alan yeni bir yönetim oluştu.

➤➤ Mustafa Kemal, milli mücadelenin her aşama-
sında halkın da görüşlerine önem vermiştir. 29
Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edildi. 1921 Ana-

159

7. Sınıf Atatürk’ten Milletimize Armağan

Etkinlik 24

SB.7.6.2. Atatürk’ün Türk demokrasisinin gelişimine katkılarını açıklar.

1. Aşağıdaki tabloda TBMM’ye ait bazı görseller verilmiştir. Bu görsellerde anlatılanların
Türk demokrasi tarihine katkısını belirtiniz.

BMM’den bir görünüm

23 Nisan 1920’de BMM açılışı Öğrencilerden gelen uygun yanıtlar kabul edilir.

Mustafa Kemal ve Meclis Üyeleri, 1922

Günümüzde TBMM

2. Aşağıda verilen tabloda demokrasiyle örtüşenleri işaretleyiniz.

Tek parti rejimi + Seçim
+ Eşitlik Padişah
+ Çoğulculuk
+ Meclis + Halkın iradesi
+ Milletvekili
Mutlakiyet + Cumhurbaşkanı
+ Çok partili hayat
Saltanat
Halifelik + Muhalefet
+ Siyasi parti
+ Bağımsızlık Divan-ı Hümayun
+ Parlamento Kişisel egemenlik
+ Katılım

160

7. Sınıf Atatürk’ten Milletimize Armağan

Etkinlik 24

3. Demokrasinin tam anlamıyla işleyebilmesi için çok partili siyasi yaşama geçilmesi gerekiyor-
du. Mustafa Kemal’in isteğiyle yeni partiler kuruldu.

Aşağıdaki tabloda verilen bilgileri doğru “D” veya yanlış “Y” şeklinde belirtiniz.

Bilgiler DY
a. Cumhuriyet tarihinin ilk siyasi partisi Cumhuriyet Halk Partisidir.
✓
b. Atatürk döneminde çok partili hayata geçiş başarılı olmuştur. ✓
Cumhuriyet tarihinin ilk muhalefet partisi Terakkiperver Cumhuri-
✓
c. yet Partisidir. ✓

d. Serbest Cumhuriyet Fırkasının kurucusu Kazım Karabekir ‘dir. ✓
✓
Birden çok siyasi partinin olması halkın seçme hakkını kullanması
e. ve hükûmetin denetlenebilmesi açısından önemlidir. ✓
✓
f. Şeyh Sait Ayaklanmasıyla ilişkili olduğu gerekçesiyle Terakkiper-
ver Cumhuriyet Partisi kapatılmıştır. ✓

g. Terakkiperver Cumhuriyet Partisini kurucusu Adnan Menderes’tir. ✓
✓
Kadınlara seçme ve seçilme haklarının verilmesi, demokrasinin ✓
h. eşitlik ve katılım ilkelerini güçlendirmiştir.

Millî Mücadele yıllarında Anadolu Müdafaa-i Hukuk Grubunu ku-
i. ran Mustafa Kemal Atatürk daha sonra bu gruba Terakkiperver

Cumhuriyet Fırkası adını vermiştir.

j. Şeyh Sait Ayaklanması ve Menemen Olayı Türkiye’nin çok partili
hayata hazır olmadığını göstermiştir.

Demokrat Partinin katıldığı 1946 seçimlerinden sonra çok partili
k. siyasi hayata geçilmiştir.

l. Cumhuriyetin ilanıyla egemenlik hakkı millete verilmiştir.

m. Tek partili sistem demokratik hayatın vazgeçilmez özelliğidir. ✓
✓
n. Terakkiperver Cumhuriyet Partisi zamanla inkılap karşıtlarının top-
landığı bir parti haline gelmiştir. ✓

Serbest Cumhuriyet Partisi günümüzde de faaliyetlerini sürdür-
o. mektedir.

161

7. Sınıf Atatürk’ten Milletimize Armağan KKT - 24 

1. Mustafa Kemal: “Milli egemenlik 4. Cumhuriyet ve demokrasimizin kurucusu olan
esasına dayanan ve bilhassa Mustafa Kemal Atatürk, Millî Mücadele’nin bütün
cumhuriyet idaresine sahip aşamalarında halkın desteği ve onayını alarak ha-
memleketlerde siyasi partilerin reket etmiştir.
mevcudiyeti tabiidir” demiştir.
Aşağıdaki örneklerden hangisi bu açıklamayı
Aşağıdaki gelişmelerden hangisi bu ifadeye desteklemez?
örnek gösterilemez?
A) Amasya Genelgesi’ndeki “Milletin istiklalini,
A) Cumhuriyet Halk Partisinin kurulması milletin azim ve kararı kurtaracaktır.” kararı

B) Terakkiperver Cumhuriyet Partisinin kurulması B) Erzurum ve Sivas Kongrelerine katılan üyelerin
“halkın güvenini kazanmış” özellikte olmasına
C) Serbest Cumhuriyet Partisinin kurulması dikkat edilmesi

D) İttihat ve Terakki Partisinin kurulması C) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kapatıl-
ması

D) Erzurum Kongresi’ndeki “Millî kuvvetleri etkin,
millî iradeyi hâkim kılmak esastır.” kararı

2. “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.” ifadesini; 5. Atatürk’ün Fethi Bey’e yazdığı mektupta “Bü-
yük Millet Meclisinde ve millet önünde millet
I. Saltanat işlerinin serbest tartışılması ve iyi niyet sahibi
II. Cumhuriyet zatların ve fırkaların düşüncelerini ortaya koya-
III. TBMM rak milletin yüksek menfaatlerini aramaları benim
IV. Padişah gençliğimden beri taraftar olduğum bir sistem-
dir. Memnuniyetle tekrar görüyorum ki laiklik
gibi maddelerden hangileri destekler? esasında beraberiz. Büyük Mecliste aynı temele
dayanan yeni bir fırkanın faaliyete geçerek millet
A) I ve II B) II ve III işlerini serbest münakaşa etmesini cumhuriyet
C) I ve IV D) II, III ve IV esaslarından sayarım. Bu itibarla görüşlerinizi ta-
kip için siyasi mücadeleye girmenizi şüphesiz iyi
3. “… Bunun için bir muhalif fırka tesis ediyorum karşıladım.”
ve bu işi Fethi Bey’den başka hiç kimseye teslim
edemem”. Atatürk’ün ifadelerine göre;

Mustafa Kemal’in bu sözüyle ilgili olarak aşa- I. Çok partili hayata geçilmek istendiği
ğıdaki gelişmelerden hangisi yaşanmıştır?
II. Mecliste tartışma ve eleştirilerin uygun görül-
A) Cumhuriyet Halk Fırkasının kurulması mediği
B) Terakkiperver Cumhuriyet Partisinin kurulması
C) Demokrat Partinin kurulması III. Halkın çıkarlarının göz önünde tutulduğu
D) Serbest Cumhuriyet Partisinin kurulması
IV. Mecliste farklı görüşlerin olmasının önemsen-
diği

gibi maddelerden hangilerine ulaşılabilir?

A) I ve II B) II ve III
C) I, III ve IV D) II, III ve IV

162

7. Sınıf Cumhuriyetimi Seviyorum

Cumhuriyetimi Seviyorum vidir. Anayasamızın 5. 60. ve 61. maddelerinde bu
görevler belirtilmiştir.
➤➤ Devletlerin yönetim biçimi, yönetim organları ile
insan haklarına ilişkin düzenlemeler anayasayla
belirlenir ve güvence altına alınır. Anayasa, bir
devletin dayandığı esasları gösteren temel ka-
nundur. Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası’nın
1.2.3. maddeleri hiçbir şekilde değiştirilemez.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Nitelikleri

T.C. Anayasası Madde 2- “Türkiye Cumhu- ➤➤ Hukuk, toplumun düzen içinde yaşamasını sağ-
riyeti toplumun huzuru, millî dayanışma ve layan kurallar bütünüdür. Türkiye Cumhuriyeti
adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Devleti bir hukuk devletidir. Hukuk devleti vatan-
Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belir- daşın canını, malını, temel hak ve hürriyetlerini
tilen temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve güvence altına alır. Haksızlığa uğradığına inanan
sosyal bir hukuk devletidir. “ kişi mahkemeye başvurabilir. Mahkemeler ara-
cılığıyla hakkını arar. Ülkemizde kanun önünde
➤➤ Türkiye Cumhuriyeti Devleti, insan haklarına herkesin eşit olması ve kimseye ayrıcalık tanın-
saygılı bir devlettir. Ülkemizde insanların doğuş- maması “hukukun üstünlüğü” düşüncesinin bir
tan getirdikleri haklar, anayasal olarak güvence gereğidir.
altına alınmıştır. İnsan hakları, insanları insan gibi
yaşatmayı amaç edinir. Anayasa Danıştay Sayıştay Uyuşmazlık
Mahkemesi Mahkemesi
➤➤ Atatürk milliyetçiliği etnik kökene bakmaksızın
devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkesi Türk Ülkemizde Yer Alan Bazı Yüksek Mahkemeler
olarak niteler. “Ne mutlu Türküm diyene.” sözü
bu durumu ifade eder. • Yasaların anayasaya uygunluğunu Anayasa
Mahkemesi denetler.
➤➤ Demokrasi, hâkimiyetin millete ait olduğu bir
siyasi rejimdir. Vatandaşlar seçme ve seçilme hak- • Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nde yasama yetki-
kına sahiptir. Halk sahip olduğu egemenlik hakkını si Türkiye Büyük Millet Meclisi, yürütme yetkisi
temsilcileri olan milletvekilleri aracılığıyla kullanır. Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu, yargı ise
Ülkemizde seçimler dört yılda bir ve gizli oy açık bağımsız mahkemelerce kullanılır. Bu duruma
sayım şeklinde yapılır. “kuvvetler ayrılığı ilkesi” denir.

➤➤ Ülkemizde herkes istediği dine inanmakta, iste- ➤➤ Adalet Heykeli’nde yer alan kılıç; doğruluğu ve
diği ibadeti yapmakta özgürdür. Din ve devlet gücü, terazi; hukukta denge, eşitlik ve adil yar-
işleri birbirinden ayrılmıştır. Ülkemizde devlet işleri gılanmayı, heykelin gözlerinin bağlı olması da
akıl ve bilim esasına dayanır. Herkes istediği di- tarafsızlığı simgelemektedir.
ne inanır ve bu durum anayasada güvence altına
alınmıştır. Anayasa’nın 10. maddesinde “Herkes,
dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce felsefi inanç,
din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım gözetil-
meksizin kanun önünde eşittir.’’ şeklinde yer alır.

➤➤ Türkiye Cumhuriyeti’nin sosyal devlet anlayışında
devlet halkı için vardır ve halkı için çalışır. Devlet,
vatandaşlarının toplumsal ve ekonomik varlıklarını
iyileştirmek için önemli roller üstlenir. Ülkemizde,
eğitim-öğretim, sağlık, yol, su, elektrik ve iletişim
hizmetini vatandaşlarına ulaştırmak devletin göre-

163

7. Sınıf Cumhuriyetimi Seviyorum

Etkinlik 25

SB.7.6.3. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temel niteliklerini toplumsal hayattaki uygulamalarla ilişkilendirir.

1. Anayasamızın 2. Maddesi’nde “Türkiye Cumhuriyeti toplumun huzuru, millî dayanışma ve
adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belir-
tilen temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.”

Verilen ifadelerin Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temel niteliklerinden hangilerine ait
olduklarını belirtiniz.

İfadeler Demokratik Laik Sosyal Hukuk
a. Ülkemizde mahkemeler tarafsız ve bağımsızdır.
✓

Vatandaşların dinî inançlarından dolayı kı- ✓
b. nanması, inancını değiştirmeye zorlanması

yasaktır.

c. Ülkemizde genel seçimler dört yılda bir yapıl- ✓
maktadır.

d. Ülkemizde din ve devlet işleri birbirinden ayrılır. ✓

Ülkemizde devlet; eğitim-öğretim, sağlık, yol, ✓
e. su, elektrik ve iletişim hizmetini vatandaşları-
✓
na ulaştırmak için çalışır.
f. Yapılan seçimlerle halk temsilcilerini belirler.

g. Bakıma muhtaç yaşlılar, devletçe korunur. ✓

h. Hiç kimseye inancından dolayı baskı yapıla- ✓
maz.

i. Haksızlığa uğradığına inanan kişi mahkemeye ✓
başvurabilir.

j. Ülkemizde hukukun üstünlüğü ilkesi geçerlidir. ✓

k. Vatandaşlarımız seçme ve seçilme hakkına ✓
sahiptirler.

l. Hiç kimse anayasa ve yasalara aykırı davra- ✓
namaz.

m. Devlet korunmaya muhtaç çocukların toplu- ✓
ma kazandırılması için çalışır. ✓

n. Herkes kanun önünde eşittir.

o. Herkes dinini seçmekte serbesttir. ✓

164

7. Sınıf Cumhuriyetimi Seviyorum

Etkinlik 25

2. Anayasanın 2. maddesinde Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin niteliklerinden bahsedilirken de-
mokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olduğu belirtilmiştir.
Aşağıda verilen görsellerin alt kısımlarına Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin hangi nite-
liğini yansıttığını belirtiniz.

a. b. c.

Sosyal Devlet Hukuk Devleti Laik Devlet

d. e. f.

Sosyal Devlet Laik Devlet Demokratik Devlet
ı.
g. h.

Demokratik Devlet Sosyal Devlet Hukuk Devleti

3. Aağıdaki tabloya Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temel nitelikleriyle ilişkili olan kurum
ve kuruluşları yazınız.

Sosyal Demokratik Hukuk

1. T.C. Aile, Çalışma ve Sos- 1. T.B.M.M 1. T.C Adalet Bakanlığı
yal Hizmetler Bakanlığı

2. Sosyal Yardımlaşma ve 2. Yüksek Seçim Kurulu 2. Anayasa Mahkemesi
Dayanışma Vakfı

3. Hastaneler ve Sağlık Ocak- 3. Siyasi Partiler 3. Adli Tıp Kurumu
ları

165

7. Sınıf Cumhuriyetimi Seviyorum

Etkinlik 25

4. Aşağıda verilen kavramları cümlede boş bırakılan yerlere uygun şekilde yerleştiriniz.

1. Laik 2. Demokrasi 3. egemenlik 4. gizli

5. Anayasa 6. Mahkemeler 7. hukuk 8. güvenlik

9. bilime 10. Monarşi 11. Anayasa 12. oy verme
Mahkemesi

a. Mahkemeler adaletin gerçekleştiği yerlerdir.

b. Seçimlerde oy verme bir hak olduğu kadar aynı zamanda bir vatandaşlık
görevidir.

c. Toplumun düzen içinde yaşamasını sağlayan kuralların bütününe hukuk denir.

d. Laik devletlerde din ve devlet işleri birbirinden ayrılır.

e. Ülkemizde seçimlerde oylama gizli, oyların sayımı ise açık yapılır.

f. Devletin tek kişi tarafından yönetilme şekline Monarşi denir.

g. Anayasa bütün kanunların üstündedir.

h. Demokrasilerde egemenlik hakkı kayıtsız şartsız milletindir.

i. Yasaların anayasaya uygunluğunu Anayasa Mahkemesi denetler.

j. Ülkemizde devlet işleri akıl ve bilime dayanır.

k. Demokrasi; egemenlik hakkının kayıtsız, şartsız millete ait olduğu bir yönetim
şeklidir.

l. Demokratik ülkelerde devlet; milletin güvenlik, huzur ve refahını sağlamakla
görevlidir.

5. Aşağıda yer alan Mustafa Kemal’in ifadelerini Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temel
nitelikleri çerçevesinde açıklayınız.

a. Türk Milleti, en eski tarihlerinde ünlü kurultaylarıyla, bu Öğrencilerden gelen uygun
kurultaylarda devlet başkanlarını seçmeleriyle demok- yanıtlar kabul edilir.
rasi fikrine ne kadar bağlı olduklarını göstermişlerdi.

b. Hükümet, memlekette yasayı egemen kılmak ve ada-
leti iyi dağıtmakla görevlidir. Bu itibarla adalet işi pek
önemlidir. Bu sebeple adalet siyasetimizi de açıklama-
yı faydalı buluyorum. Adliye siyasetimizde izlenecek
amaç, evvelâ halkı yormaksızın hızla, isabetle, güvenle Öğrencilerden gelen uygun
adaleti dağıtmaktır. İkinci olarak, toplumumuzun bütün yanıtlar kabul edilir.

dünya ile teması doğal ve zorunludur. Bunun için ada-
let düzeyimizi, bütün uygar toplumların adalet düzeyi
derecesinde bulundurmak zorunluğundayız.

c Her fert, istediğini düşünmek, istediğine inanmak,
kendine mahsus siyasi bir fikre malik olmak, mensup Öğrencilerden gelen uygun
olduğu bir dinin icaplarını yapmak veya yapmamak hak yanıtlar kabul edilir.
ve hürriyetine maliktir.

166

7. Sınıf Cumhuriyetimi Seviyorum KKT - 25 

1. Aşağıda yer alan bilgiler doğru ya da yanlış 4. Türkiye Cumhuriyeti Devleti demokratik bir
şeklinde işaretlenirse hangisine ulaşılır? devlettir. Bu özellik yasalarca güvence altına alın-
mıştır.
I. Ülkemizde yargının bağımsız mahkemelerce
yürütülmesi hukukun üstünlüğünü gösterir. Aşağıdaki ifadelerden hangisi bu açıklamaya
örnek gösterilemez?
II. Laik devletlerde din ve devlet işleri birlikte
yürütülür. A) Genel seçimler dört yılda bir yapılmaktadır.

III. Ülkemizde egemenlik hakkı kayıtsız, şartsız B) Afetzede, yardıma muhtaç, yaşlı halk için
millete aittir. yardım yapılır.

I II III C) Herkesin eşit oy hakkı vardır.

A) D D D D) Yapılan seçimlerde oylama gizli, oyların sayımı
ise açık yapılır.
B) Y Y Y

C) D Y D

D) Y D Y

2. “Ülkeyi yönetme ve yasa yapma yetkisi bir par- 5.
tiye, bir kişiye ya da bir zümreye ait değil halkın
tümüne aittir. Halk bu yetkisini seçimler yoluyla Verilen logo Türkiye Cumhuriyeti’nin öncelikle
yönetime getirdiği temsilcileri aracılığı ile kullanır.” hangi özelliğine örnek oluşturur?
A) Sosyal yapısına
Bu bilgiye göre, Türkiye Cumhuriyeti’nin hangi B) Hukuksal yapısına
temel niteliği vurgulanmıştır? C) Laik yapısına
D) Demokratik yapısına
A) Sosyal B) Laik
C) Hukuki D) Demokratik

3.

Verilen görsel Türkiye Cumhuriyeti’nin ön- 6. Aşağıda yer alan uygulamalar demokrasi an-
celikle hangi niteliğe sahip olduğunun bir layışına göre değerlendirildiğinde hangisi
göstergesidir? dışta kalır?

A) Sosyal Devlet A) Seçimlere birden fazla partinin katılması
B) Laik Devlet
C) Hukuk Devleti B) Hukukun üstünlüğü anlayışına uygun hareket
D) Demokratik Devlet edilmesi

C) Egemenliğin bir kişiye, bir zümreye veya sınıfa
bırakılması

D) Her türlü inanca karşı saygı duyulması

167

7. Sınıf Hakimiyet Milletindir!

Hakimiyet Milletindir! lan eğitsel kulüp çalışmaları ve öğrenci meclisi
seçimleri bireylerin demokratik değerleri benim-
➤➤ Aile, okul ve yaşadığımız çevre demokrasi ilkeleri- semesinde önemli rol oynar.
nin uygulama alanıdır.

➤➤ Demokrasi eğitimi ilk önce ailede başlar. De- • Saygılı olma
mokratik aile, karar alırken aile ferdi olarak • Hoşgörülü davranma
çocuklarının da fikirlerine önem verir. Ortak görüş • Ayrımcılık yapmadan bir arada yaşama
doğrultusunda alınan kararlar uygulanır. Her ko- • Okul imkanlarından eşit yararlanma
nuyu özgürce tartışabilen, konuşabilen ailelerde Okulda öğrenilen önemli demokratik değerlerdir.
yetişen bireyler, sosyal ilişkilerinde başarılı olur.
Düşüncelerin özgürce ifade edilmesi, aile bireyle-  Öğrenci kulüplerinin genel amacı öğrenci-
rinin ve toplumun gelişmesine katkı sağlar. lere demokrasinin işleyişini kavratmak ve
onların iyi bir vatandaş olarak yetişmelerini
➤➤ Atatürk, çocukları önemsemiş, onların dinlenmesi sağlamaktır.
gerektiğini şu şekilde belirtmiştir;

Çoğu ailelerde öteden beri çok kötü bir alışkan- 15 Temmuz Demokrasi ve Millî Birlik Günü
lık var; çocuklarını söyletmez ve dinlemezler. ➤➤ Demokratik değerlerin benimsendiği ülkelerde
Zavallılar lafa karışınca “Sen büyüklerin ko-
nuşmasına karışma” der, sustururlar. Ne kadar yöneticiler seçimle belirlenir. Darbeciler ise halkın
yanlış, hatta zararlı bir hareket…Halbuki tam iradesini hiçe sayarak meclisi kapatır, temel hak
tersine, çocukları serbestçe konuşmaya, dü- ve özgürlüklere sınırlamalar getirir. Dünya siyasi
şündüklerini, duyduklarını olduğu gibi, ifade tarihinde birçok darbe gerçekleşmiştir. Türkiye’de
etmeye teşvik etmelidir; böylece hem hatala- 1960, 1971 ve 1980 yıllarında gerçekleşen askerî
rını düzeltmeye imkân bulunur, hem de ileride darbeler ülkemize büyük zarar vermiştir.
yalancı ve riyakâr olmalarının önüne geçilmiş
olur. Kısacası çocuklarımızı artık, düşünceleri- ➤➤ Ülkemizde 15 Temmuz 2016 günü hain darbeciler
ni hiç çekinmeden açıkça ifade etmeye, içten tarafından demokrasiye müdahale edildi. Darbeciler
inandıklarını savunmaya, buna karşılık da başka- millî iradeyi yok sayarak yönetime zorla el koymaya
larının samimi düşüncelerine, saygı beslemeye, çalıştılar. Millî egemenliği temsil eden Türkiye Büyük
alıştırmalıyız. Aynı zamanda onların temiz yü- Millet Meclisini, Cumhurbaşkanlığı Külliyesini, polis
reklerinde; yurt, ulus, aile ve yurttaş sevgisiyle karargâhlarını ve Millî İstihbarat Teşkilatının binalarını
beraber doğruya, iyiye ve güzel şeylere karşı bombaladılar. Millet, ordu ve polisimiz omuz omuza
sevgi ve ilgi uyandırmaya çalışılmalıdır. Bence vererek darbecilerin planlarını bozdu. Milletimizin 15
bunlar, çocuk terbiyesinde, ana kucağından en Temmuz gecesinde ortaya koyduğu kahramanlığın
yüksek eğitim ocaklarına kadar her yerde, her hatırlanması ve gelecek nesillere aktarılması için 15
zaman üzerinde durulacak önemli noktalardır. Temmuz, “Demokrasi ve Millî Birlik Günü” olarak
Ancak bu suretledir ki, çocuklarımız memle- ilan edildi.
kete yararlı birer vatandaş ve mükemmel birer
insan olurlar”.

➤➤ Demokrasi bireylerin birbirlerine saygı duyduğu,
düşüncelerini özgürce ifade edebildiği, yönetime
katılabildiği bir toplumu amaçlar. Okullarda yapı-

168

7. Sınıf Hakimiyet Milletindir!

Etkinlik 26

SB.7.6.4. Demokrasinin uygulanma süreçlerinde karşılaşılan sorunları analiz eder.

1. Aile, okul ve yaşadığımız çevre demokrasi ilkelerinin uygulama alanıdır.
Tabloda verilen ifadelerden demokratik anlayışa uygun olanları “+” koyarak belirtiniz.

a. Okulda sosyal faaliyetlere katılmak +
b. Ailede yalnızca babanın sözünün geçerli olması
c. Sınıfta yapılan oylamayla sınıf başkanını seçmek +
d. Öğretmenin kulüp karar defterine sadece kendi ifadelerine yer vermesi
e. Öğrenci temsilcisi olmak için aday olmak +
f. Annenin kızına sormadan odasındaki eşyaların yerini değiştirmesi
g. Aileyi ilgilendiren kararlarda bütün aile üyelerinin görüşünün alınması +
h. Okul zilinin müziğini belirlemek için öğrencilerin görüşlerinin alınması +

2. Türkiye Cumhuriyet Devleti demokratik yönetim anlayışını benimsemiştir. 15 Temmuz 2016
günü terör örgütü mensupları tüm demokratik kuralları hiçe saydı. 15 Temmuz günü Türk
milleti darbe girişimini kahramanca durdurdu.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu tarz darbe girişimlerinin gerçekleştiği ülkelerde
yaşanabilecek durumları ifade eder? ✓ işareti ile gösteriniz.

a. Hükûmet yıkılır veya iş görmez hâle gelir. ✓
b. Temel hak ve özgürlüklere sınırlamalar gelir. ✓
c. Demokrasi ve çağdaşlaşma yönünde çalışmalar durur. ✓
d. Ülkenin uluslararası alanda saygınlığı artar.
e. Darbeciler kendi yasama ve yürütme organlarını getirir. ✓
f. Temel insan hakları ihlalleri yaşanır. ✓
g. Milli birlik ve beraberlik duygusu artar.
h. Ülke içte ve dışta güvenlik sorunları yaşar. ✓
i. Darbe yönetimi seçimle gelen meclisi kapatır. ✓
j. Düşünce ve ifade özgürlüğü güçlenir.

169

7. Sınıf Hakimiyet Milletindir!

Etkinlik 26

3. Okullardaki demokrasi eğitimi bireylere önemli değerler kazandırır.
Aşağıdaki tabloda bu duruma uygun olan kazanımları işaretleyiniz.

a. Başkalarının haklarına saygılı olmak ✓
b. Aşırı tüketimi özendirmek
c. Sorumlu davranmayı öğretmek ✓
d. Kurallara uymayı öğretmek ✓
e. Ön yargılı bireyler yetiştirmek
f. Hoşgörülü ve saygılı olmayı benimsetmek ✓
g. Hak ve özgürlüklerini öğretmek ✓
h. Farklı düşünceleri önemsemeyen bireyler yetiştirmek
ı. İş bölümü ve iş birliği alışkanlığı kazandırmak ✓
i. Tüm insanların eşit haklara sahip olduğunu öğretmek ✓
j. Tek sesli bir toplum anlayışını yerleştirmek
k. Sorumlu yurttaş olmayı öğretmek ✓

4. Demokrasi, İnsan Hakları ve Vatandaşlık Kulübünün temel amacı öğrencilere demokrasinin
işleyişini kavratmak ve onların iyi birer vatandaş olarak yetişmelerini sağlamaktır.

Aşağıda boş bırakılan yere Demokrasi, İnsan Hakları ve Vatandaşlık Kulübünün temel
amacına uygun afiş ve sloganlar yazınız.

uygun yanıtlar
edilir.
Öğrencilerden gelen
kabul

170

7. Sınıf Hakimiyet Milletindir! KKT - 26 

1. Oy kullanmak bir vatandaşlık görevidir. Her va- 4. Demokrasi eğitimi ilk önce ailede başlar. Demok-
tandaş kendisine en uygun bulduğu siyasi parti ratik aile, karar alırken aile ferdi olarak çocuklarının
ya da kişiye oy verir. Bu kişisel bir tercihtir. Siz de da fikirlerine önem verir.
kendinize uygun olanı tercih edersiniz.
Bu ifadeleri kullanan birey için aşağıdakiler- Aşağıdaki öğrencilerin hangisinin verdiği ör-
den hangisi söylenemez? nek demokratik anlayışı benimsemiş ailelerde
görülür?
A) Etkin bir vatandaş
B) Demokratik değerleri benimsemiş bir vatandaş A)
C) Hak ve sorumluluklarının bilincinde bir vatan- Ailevi kararlar hep birlikte alınır.

daş Yağmur Kuralları hep ebeveyn koyar.
D) Bireysel çıkarlarını düşünen bir vatandaş B)

2. Okullarda faaliyet gösteren eğitsel ve sosyal Melis Babanın aldığı kararlar geçerli
kulüplerin amacı öğrencilere bazı tutum ve dav- C) olur.
ranışları kazandırmaktır.
Aşağıdakilerden hangisi bu tutum ve davra- Metin Çocuğun kuralların dışına çıkma-
nışlara örnek oluşturmaz? D) sı hoş karşılanmaz.

A) Etkin vatandaş olma Mehmet
B) Hak ve özgürlüklerinin farkında olma
C) Farklılıklara saygı duyma
D) Sorumsuz hareket etme

3. 5. Demokrasiyle yönetilen ülkelerde yöneticiler halk
Etkin bir vatandaş olmak tarafından seçilir. Yargı ve ordunun siyasete her-
hangi bir müdahalede bulunmaması önemlidir.
Temel hak ve özgürlükleri Darbeler demokrasiyi kesintiye uğratır, temel hak
öğrenmek ve özgürlüklere sınırlamalar getirir.

Yukarıdaki ifadelerin eğitsel ve sosyal kulüp- Aşağıdaki gelişmelerden hangisi 15 Temmuz
lerden hangisiyle daha fazla ilişkili olduğu 2016 tarihinde ülkemizde yaşanan hain darbe
söylenir? girişiminin hedefleri arasında yer almaz?

A) Spor Kulübü A) Hükûmeti yıkmak veya iş görmez hâle getir-
B) Demokrasi, İnsan Hakları ve Vatandaşlık Kulü- mek

bü B) Türkiye Büyük Millet Meclisinin çalışmalarını
C) Kütüphanecilik Kulübü engellemek
D) Satranç Kulübü
C) Demokrasi ve çağdaşlaşma yolunda ilerleme
sağlamak

D) TRT’yi ele geçirip iletişim yollarını kontrol altına
almak

171

7. ÜNİTE

KÜRESEL BAĞLANTILAR

Türkiye’de ve Dünyada Barış
Ekonomiye Yön Veren Kuruluşlar

İnsanları Nasıl Tanıyoruz?
Küresel Sorunlara Çözüm Üretiyorum

Kazanımlar

➢➢ 7.7.1. Türkiye’nin üyesi olduğu uluslararası kuruluşlara örnekler verir.
➢➢ 7.7.2. Türkiye’nin ilişkide olduğu ekonomik bölge ve kuruluşları tanır.
➢➢ 7.7.3. Çeşitli kültürlere yönelik kalıp yargıları sorgular.
➢➢ 7.7.4. Arkadaşlarıyla birlikte küresel sorunların çözümüne yönelik fikir önerileri geliştirir.

7. Sınıf Küresel Bağlantılar

NATO BM
Örgüt
Çevre

Ön Ünite ile ilgili Sera etkisi
Yargı kavramlar

Geri Küresel
Dönüşüm Isınma
Doğal
Yenilenebilir Kaynaklar
Enerji

174

7. Sınıf Türkiye’de ve Dünyada Barış

Türkiye’de ve Dünyada Barış

➤➤ Türkiye, coğrafi konumu nedeniyle ticari, ekonomik, askerî ve siyasi yönden birçok uluslararası kuruluşa üye-
dir. Farklı birçok uluslararası kuruluşa üye olan ülkemiz Mustafa Kemal Atatürk’ün belirlediği “Yurtta Sulh,
Cihanda Sulh” düşüncesiyle hareket etmektedir. UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü)
Mustafa Kemal Atatürk’ün 100. doğum yıl dönümü dolayısıyla 1981 yılını Dünya Barış Yılı olarak ilan etti.

Birleşmiş Milletler 1945
Kuruluşun başlıca amaçları;
• Dünyada barışı korumak ve güvenliği sağlamak.
• Ülkeler arasında dostluk ilişkilerini gerçekleştirmek,
• Uluslararası ekonomik, toplumsal, kültürel ve insani sorunların çözümünde işbirliği

yapmak,
• İnsan hakları ve temel özgürlüklere saygı gösterilmesini sağlamaktır.
Türkiye, Birleşmiş Milletlere 1945 yılında üye olmuştur.

Birleşmiş Milletlerin Çatısı Altında Faaliyet Gösteren Bazı Kuruluşlar
UNICEF : Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu
UNESCO : Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü
ILO : Uluslararası Çalışma Örgütü
WHO : Dünya Sağlık Örgütü
FAO : Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü
WFP : Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı
UNDP : Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı

Kuzey Atlantik Paktı (NATO) 1949
ABD’nin soğuk savaş döneminde Rusya’nın yayılmasını durdurmak istemesi nedeniyle
kurulmuştur. Askeri ve güvenlik amaçlı bir kuruluştur. Türkiye, Kore Savaşı’ndaki başa-
rılarından dolayı 1952’de NATO’ya üye olmuştur.

İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) 1969
İslam ülkeleri arasında dayanışma ve iş birliğini güçlendirmeyi amaç edinen birliğe ülke-
miz 1976’da katılmıştır.

TÜRK KONSEYİ (Türk Dili Konuşan Ülkeler İş Birliği Konseyi) 2009
Türk dünyasının tarihi ve kültürel birikimlerinden en geniş şekilde yararlanılmak suretiyle
Türk dili konuşan ülkeler arasındaki çok taraflı iş birliğinin geliştirilmesi amacıyla kurul-
muş bir örgüttür. Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye üye ülkelerdir.
AVRUPA KONSEYİ 1949
İnsan hakları, hukukun üstünlüğü ve çoğulcu demokrasi ilkelerini korumak ve güç-
lendirmek; azınlıklar, ırkçılık, hoşgörüsüzlük ve yabancı düşmanlığı, sosyal dışlanma,
uyuşturucu madde ve çevre konularındaki sorunlara çözüm aramak örgütün amaçları
arasında yer alır.

Türkiye ve Avrupa Güvenlik ve İş birliği Teşkilatı (AGİT) 1994
Amacı üye ülkelerin siyasi, askerî, ekonomik, çevre ve insani yükümlülüklerinin uygulan-
ma durumlarını izlemek, bununla birlikte katılımcı devletlere demokratikleşme, hukukun
üstünlüğü ve insan haklarına saygı gibi konularda yardım etmektir.

 Ekonomik Kalkınma ve İş birliği Örgütü (OECD) 1960 yılında kurulan küresel ve ekonomik bir ör-
güttür. Türkiye, OECD’ye kurulduğu yıl katılmıştır.

175

7. Sınıf Türkiye’de ve Dünyada Barış

Etkinlik 27

SB.7.7.1. Türkiye’nin üyesi olduğu uluslararası kuruluşlara örnekler verir.

1. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, galip devletlerin ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkları çözmek
amacıyla kurdukları en büyük küresel örgüt Birleşmiş Milletlerdir. (BM)
Birleşmiş Milletlerin bünyesinde bulunan kuruluşları ve kısaltmaları uygun şekilde eş-
leştirerek yandaki kutucuğa yazınız

ı 1. Dünyla Ticaret Örgütü a. FAO
h 2. Dünya Sağlık Örgütü b. UNDP
g 3. Uluslararası Çalışma Örgütü c. UNICEF
f 4. Uluslararası Göç Örgütü d. UNESCO
e 5. Dünya Bankası e. WB
d 6. Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü f. IOM
c 7. Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu g. ILO
a 8. Gıda ve Tarım Örgütü h. WHO
i 9. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı ı. WTO
b 10. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı i. WFP

2. Aşağıda verilen uluslararası kuruluşların amaçlarını kısaca belirtiniz.

İslam dünyasının hak ve çıkarlarını korumak, üye devletler arasında iş
birliğini ve dayanışmayı güçlendirmektir.
İslam İşbirliği Teşkilatı

Amacı üye ülkelerin özgürlük ve güvenliklerini korumaktır. Bir saldırı
veya saldırı tehdidine karşı üyelerini savunma amacı ile kurulmuştur.

Kuzey Atlantik
Antlaşması Örgütü

Türk dünyasının tarihi ve kültürel birikimlerinden en geniş şekilde ya-
rarlanılmak suretiyle Türk dili konuşan ülkeler arasındaki çok taraflı iş
birliğinin geliştirilmesi amacıyla kurulmuş bir örgüttür.

Türk Konseyi

176

7. Sınıf Türkiye’de ve Dünyada Barış

Etkinlik 27

3. Aşağıdaki tabloda verilen bilgileri doğru (D) ya da yanlış (Y) şeklinde belirtiniz.

Bilgiler DY

a. Birleşmiş Milletler (BM) İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin ardın- ✓
dan kurulmuştur.

b. Güvenlik Konseyi, Birleşmiş Milletlerin en önemli organı olarak kabul ✓
edilir.

c. Türkiye 1950 yılında Kore’ye asker göndermesinden sonra BM üye ✓
olmuştur.

d. İslam İş birliği Teşkilatı’nın (İİT) amacı, İslam ülkeleri arasında sosyal, ✓
ekonomik, kültürel ve bilimsel alanda iş birliği sağlamaktır.

BM Güvenlik Konseyi’nde alınan kararları ABD, Rusya, Çin, İngiltere
e. ve Fransa’nın veto etme hakkı vardır ve bu ülkelerden birinin onayla- ✓

madığı bir karar yürürlüğe girmez.

f. Dünya Sağlık Örgütü’nün amacı, dünyadaki gıda ve tarımla ilgili çalış- ✓
malar yürütmektir.

g. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) askeri bir örgüttür. ✓

h. Türkiye; ticari, ekonomik, askerî ve siyasi yönden farklı uluslararası ✓
kuruluşlara üyedir.

i. Türkiye, 1945 yılında NATO’ya üye olmuştur. ✓

j. Ülkemiz bölgesinin ve dünyanın barış ve huzuruna hizmet etmektedir. ✓

4. Aşağıda verilen sözcükleri en fazla ilişkili olduğu uluslararası kuruluşla eşleştiriniz.

Kuruluşlar Sözcükler
UNESCO İslam Dünyası
Birleşmiş Milletler Türk Dünyası
İnsan hakları, hukukun üstünlüğü ve
TÜRK KONSEYİ demokrasi ilkeleri
Salgın hastalık
UNİCEF Küresel barış
İslam İşbirliği Teşkilatı Saldırı, tehdit ve güvenlik
NATO Eğitim, Bilim ve Kültür
AVRUPA KONSEYİ Çocuk hakları
Dünya Sağlık Örgütü

177

7. Sınıf Türkiye’de ve Dünyada Barış KKT - 27 

1. Ülkemiz siyasi, güvenlik, ekonomik, sağlık, gıda, 3. Amerika Birleşik Devletleri öncülüğünde ku-
kültür alanlarında faaliyet gösteren uluslararası rulmuş küresel ve askeri bir örgüttür. Merkezi,
kuruluşlar içerisinde yer almaktadır. Belçika’nın başkenti Brüksel’de bulunmaktadır.
Türkiye, 1952 yılında bu kuruluşa üye olmuştur.
Aşağıda verilen uluslararası kuruluşlardan
hangisinin faaliyet alanı diğerlerine göre daha Yukarıda açıklaması verilen uluslararası kuru-
fazladır? luş aşağıdakilerden hangisidir?

A) NATO A) Birleşmiş Milletler

B) Birleşmiş Milletler B) Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü

C) İslam İşbirliği Teşkilatı C) Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı

D) Türk Konseyi D) Avrupa Konseyi

4. Uluslararası örgütler siyasi, kültürel ve güvenlik
gibi birçok konuda faaliyet göstermektedir.

Uluslararası kuruluşların faaliyet alanları
aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak veril-
miştir?

2. Birleşmiş Milletler 24 Ekim 1945 tarihinde 51 ül- Siyasi Güvenlik Kültürel
kenin bir araya gelmesiyle kurulmuştur. Birleşmiş A) BM NATO Türk Konseyi
Milletlerin teşkilat yapısı beş ana idari birimden B) Türk Konseyi BM
meydana gelir. C) NATO NATO
D) BM Türk Konseyi BM
Aşağıdaki öğrencilerden hangisi Birleşmiş Türk Konseyi
Milletlerin kuruluş amacını yanlış ifade etmiş- NATO
tir?
5.
A) Türkiye’nin üye olduğu uluslararası
İnsan hakları ve temel özgürlük- örgütlerden biridir. Örgütün merkezi,
leri korumak Suudi Arabistan’ın Cidde kentindedir.
Örgütün amacı, İslam ülkeleri ara-
Mete Dünyada barış ve güvenliği ko- sında sosyal, ekonomik, kültürel ve
B) rumak bilimsel alanda iş birliği sağlamaktır.

Nil Ülkeler arasında dostluk ilişkile-
C) rini güçlendirmek

Can Güçlü devletlerin çıkarlarını ko- Semra Öğretmen’in açıklamasını verdiği ulus-
D) rumak lararası kuruluşa aşağıdaki ülkelerden hangisi
üye değildir?

Ezgi A) Sudan B) Suudi Arabistan
C) Çin D) Azerbaycan

178

7. Sınıf Ekonomiye Yön Veren Kuruluşlar

Ekonomiye Yön Veren Kuruluşlar

Mustafa Kemal ATATÜRK: “Komşuları ile ve bütün devletlerle iyi geçinmek, Türkiye siyasetinin esasıdır. Bu
ilkenin bütün devletlerce siyaset esası sayılmasıyladır ki, uygarlık için ve milletlerin mutluluk ve refahı için
en gerekli olan barış kararlılık kazanmış olur. “

➤➤ Türkiye dünya üzerinde stratejik bir konumda bulunmaktadır. Özellikle de Türkiye’nin önemli enerji kaynakları
ve ticari yollar üzerinde bulunması, uluslararası ve bölgesel kuruluşlarla ilişkisini geliştirmesinde temel etkendir.

Avrupa Birliği (AB) 1958
1958’de kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu, 1991’de Avrupa Birliği ismini
alarak ekonomik ve siyasi bir örgüt hâline geldi. Kuruluş yıllarında 6 üyesi olan
kuruluşun günümüzde 28 üyesi vardır. Merkezi Belçika’nın Brüksel şehridir.
Avrupa Birliği’nin amacı; tarım, ulaşım, sanayi, enerji, siyasi ve birçok alanda
üye ülkelerle ortak politikalar oluşturmaktır.
Türkiye 1959’da birliğe üyelik için başvuruda bulunmuş ancak adaylık süreci
halen devam etmektedir.

G-20
Dünyanın en büyük ekonomileri arasında yer alan 19 ülkeden ve Avrupa
Birliği Komisyonu’ndan oluşur. G20 ülkeleri arasında Türkiye, Dünyanın en
büyük 16. ekonomisine sahiptir.
Ülkemiz 1 Aralık 2014 tarihinde üstlendiği G20 Dönem Başkanlığını 15-16
Kasım 2015 tarihlerinde Antalya’da düzenlenen Liderler Zirvesi ile başarıyla
gerçekleştirmiştir.
D-8
15 Haziran 1997 tarihinde İstanbul’da yapılan Devlet/Hükümet Başkanları
Zirvesi ile D-8 resmen kurulmuştur. Üyeleri, nüfusunun büyük bir kısmının
Müslümanların oluşturduğu Türkiye, İran, Pakistan, Bangladeş, Malezya,
Endonezya, Mısır ve Nijerya’dır. D-8’in temel amacı, üye ülkeler arasında
ekonomik ve ticari iş birliğini geliştirmektir.
Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİ ya da BSEC)
1992’de Türkiye’nin önderliğinde kurulan bu örgütün amacı, Karadeniz’e
kıyısı olan ve bu denizle ekonomik bağlantısı bulunan ülkeler arasında iş-
birliği sağlamaktır.
 Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT): Faaliyet alanı içindeki ticari sorunları çözüme kavuşturmak ve
bölge içi ticareti geliştirmek amacıyla kurulmuştur. Kurucu üye ülkeleri; Türkiye, İran, Pakistan’tır.
Diğer üyeleri; Afganistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan, Türkmenis-
tan’dır.
 Avrupa Kafkasya Asya Ulaştırma Koridoru (TRACECA) Karadeniz, Kafkasya ve Orta Asya’da
uluslararası ulaşımı geliştirmeyi ve siyasi-ekonomik ilerlemeyi hedefleyen bir programdır.
 Akdeniz İçin Birlik (AİB): Avrupa-Akdeniz bölgesinde barışı, istikrarı, güvenliği ve ortak ekonomik iş
birliğini sağlamaya yönelik bir oluşumdur.

179

7. Sınıf Ekonomiye Yön Veren Kuruluşlar

Etkinlik 28

SB.7.7.2. Türkiye’nin ilişkide olduğu ekonomik bölge ve kuruluşları tanır.

1. Avrupa Birliğinde, eğitimden sosyal politikaya, gıda güvenliğinden taşımacılığa, çevreden
tüketicinin korunmasına, rekabetten bilim ve teknolojiye dek pek çok alanda üye devletler
ortak politikalar üretmektedir. Türkiye 1959’da birliğe üyelik için başvuruda bulunmuş ancak
adaylık süreci halen devam etmektedir.
Buna göre Avrupa Birliği üyeliğinin ülkemiz açısından önemini yazınız.

2. Aşağıdaki tabloda verilen bilgilerin ait olduğu kuruluşları belirtiniz.

Gelişmeler AB KEİ G–20 D–8

a. Üye ülkeler, dünya ekonomisinin %90’ını, ticaretinin %80’ini ve ✓
nüfusunun 2/3’ünü temsil etmektedir.

b. Kuruluşun amaçları arasında Karadeniz ve çevresinin bir ✓
barış, istikrar ve huzur bölgesi olmasını sağlamak vardır.

c. Türkiye’nin daveti üzerine İran, Pakistan, Bangladeş, Ma- ✓
lezya, Endonezya, Mısır ve Nijerya’nın katılımıyla kuruldu.

d. Amaçlarından birisi de üye ülkeler arasında iş gücü, ser- ✓
maye ve malların serbest dolaşımını gerçekleştirmektir.

Örgütün amacı, Karadeniz’e kıyısı olan ve bu denizle ✓
e. ekonomik bağlantısı bulunan ülkeler arasında iş birliği

sağlamaktır.

f. 15 Haziran 1997 tarihinde İstanbul’da yapılan Devlet ve ✓
Hükûmet Başkanları Zirvesi’nde resmen kurulmuştur.

g. Türkiye 1959’da birliğe üyelik için başvuruda bulunmuş ✓
ancak adaylık süreci halen devam etmektedir. ✓

h. Kuruluşun merkezi, Belçika’nın Brüksel şehridir.

Ülkemiz 1 Aralık 2014 tarihinde üstlendiği bu kuruluşun dö- ✓
i. nem başkanlığını 15-16 Kasım 2015 tarihlerinde Antalya’da

düzenlenen Liderler Zirvesi ile başarıyla tamamlamıştır.

j. Bu kuruluşa üye ülkeler ortak para birimi olan euroyu (av- ✓
ro) kullanmaktadır.

180

7. Sınıf Ekonomiye Yön Veren Kuruluşlar

Etkinlik 28

3. G-20, gelişmiş ülkeler ile gelişmekte olan ülkelerin temsil edilmesi amacıyla, 1999 yılında
kurulan uluslararası bir örgüttür. Ülkemiz 1 Aralık 2014 tarihinde üstlendiği G-20 Dönem
Başkanlığını 15-16 Kasım 2015 tarihlerinde Antalya’da düzenlenen Liderler Zirvesi ile başa-
rıyla tamamlamıştır.
Buna göre G-20’nin üyesi olan ülkeleri ait oldukları bölgelere yerleştiriniz

Türkiye, İngiltere, Avustralya Almanya, Rusya Federasyonu, Suudi Arabistan, Meksika,
Fransa, İtalya Arjantin, Brezilya, Çin, Hindistan, Japonya, Güney Kore, Endonezya, ABD,
Kanada

AVRUPA AMERİKA ASYA–PASİFİK AFRİKA ORTA DOĞU
Çin, Hindis-
Türkiye, İngil- ABD, Kanada, tan, Japonya, Güney Afrika Suudi Arabistan
tere, Almanya, Meksika, Arjan- Güney Kore,
Fransa, İtalya, Endonezya,
Rusya Federas- tin, Brezilya Avustralya

yonu

4. Aşağıda verilen ifadeleri cümlede boş bırakılan yerlere uygun şekilde doldurunuz.
Avrupa Kafkasya Asya Ulaştırma Koridoru, Avrupa Birliği, Trans Anadolu Doğal Gaz
Boru Hattı, ihraç, Akdeniz İçin Birlik, doğal gaz, ithal, Azerbaycan

a. Ülkemiz, bölgesel enerji koridorları üzerindeki konumunu güçlendirme amacıyla ger-

çekleştirdiği projelerden biri de Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı ’dır.

b. Ülkemiz, petrol ve doğal gaz rezervlerinin dörtte üçüne sahip bölge

ülkeleriyle Avrupa’daki tüketici pazarları arasında bir konuma sahiptir.

c. Komşularımızdan petrol ve petrol ürünleri yanında çeşitli tarımsal ürünler, ham maddeler

ve yarı mamül maddeler ithal etmekteyiz.

d. Komşu ülkelere makine ve makine aksamı, inşaat ve yapı malzemeleri, tekstil ürünleri,

işlenmiş tarımsal ürünler ve gıda maddeleri ihraç etmekteyiz.

e. Avrupa Kafkasya Asya Ulaştırma Koridoru Karadeniz, Kafkasya ve Orta Asya’da

uluslararası ulaşımı geliştirmeyi ve siyasi-ekonomik ilerlemeyi hedefleyen hükûmetler

arası bir programdır.

f. Akdeniz İçin Birlik Platformu, Avrupa-Akdeniz bölgesinde barışı, istikrarı,

güvenliği ve ortak ekonomik iş birliğini sağlama amacı taşır.

g. Azerbaycan ile Türkiye’nin iş birliğiyle ortaya çıkan TANAP projesi ile

Avrupa’nın ve Türkiye’nin doğal gaz ihtiyacının karşılanması amaçlanmaktadır.

h. Türkiye 1959’da Avrupa Birliği ’ne üyelik için başvuruda bulunmuş

ancak adaylık süreci halen devam etmektedir.

181

7. Sınıf Ekonomiye Yön Veren Kuruluşlar KKT - 28 

1. Türkiye’nin önemli enerji kaynakları ve ticari yol- 4. I. Türkiye’nin daveti üzerine İran, Pakistan,
ların üzerinde bulunması, uluslararası ve bölgesel Bangladeş, Malezya, Endonezya, Mısır ve Ni-
kuruluşlarla ilişkisini geliştirmesinde temel etken- jerya’nın katılımıyla, 15 Haziran 1997 tarihinde
dir. İstanbul’da kurulmuştur.
Aşağıdaki kuruluşlardan hangisi verilen açık-
lamaya örnek gösterilemez? II. Karadeniz’in bulunduğu alana barış ve istikrar
A) Ekonomik İşbirliği Teşkilatı getirmek oluşumun amaçlarından birisidir.
B) Avrupa Kafkasya Asya Ulaştırma Koridoru
C) Akdeniz İçin Birlik Platformu III. Antalya Liderler Zirvesi 2015 yılında Türki-
D) İslam İşbirliği Teşkilatı ye’nin başkanlığında yapılmıştır.

2. Aşağıdaki öğrencilerden hangisi, ülkemizin de Yukarıda verilen bilgiler ait oldukları kuru-
üyesi olduğu bölgesel ve ekonomik amaçlı bir luşlarla eşleştirildiğinde aşağıdakilerden
kuruluşa örnek vermiştir? hangisine ulaşılır?
A)
NATO I II III
A) D–8 G–20 KEİ
B) B) G–20 D–8 KEİ
Birleşmiş Milletler C) KEİ G–20 D–8
D) D–8 KEİ G–20
C)
Avrupa Birliği 5. Türk sanayiini yurt dışında üst düzeyde temsil et-
mek ve ‘Türk Malı’ algısını yükseltmek amacıyla
D) Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teş- Ekonomi Bakanlığı ve Türkiye İhracatçılar Mecli-
kilatı si’nin (TİM) koordinasyonu ile başlatılan, yaklaşık
bir buçuk yıldır süren ‘Türkiye Markası’ çalış-
maları tamamlandı. Logo, tarihte Türklerin kilim,
mimari, el sanatları gibi alanlarda kullandığı 8 ayrı
motiften esinlenerek geliştirildi.

3. I. Birlik üyesi olan devletlerin ekonomik kalkın- Gücünü ve Potansiyelini Keşfet
masını sağlama amacı taşır.
Buna göre logo ve sloganla ilgili olarak aşağı-
II. Ortak para birimi olan dolar kullanılır. dakilerden hangisi söylenemez?

III. Karadeniz Havzası’nın bir barış, istikrar ve A) Kültürel unsurlara yer verildiği
refah bölgesi olmasını temin etmeye çalışır. B) Farklı anlamlarda motifler kullanıldığı
C) Marka değeri taşıdığı
IV. Kafkasya ve Orta Asya’da uluslararası ula- D) İthalatı teşvik edici unsurların yer aldığı
şımı geliştirmeyi ve siyasi-ekonomik ilerlemeyi
hedefler.

Yukarıda verilen bilgilerden hangisi ya da han-
gileri Avrupa Birliği’yle ilgilidir?

A) Yalnız I B) II ve III
C) I ve IV D) I, III ve IV

182

7. Sınıf İnsanları Nasıl Tanıyoruz?

İnsanları Nasıl Tanıyoruz?

➤➤ Çevremizdeki insanlar bizi giydiğimiz kıyafet, oturduğumuz mahalle, saç şeklimiz, sahip olduğumuz eşyalar,
dinlediğimiz müzik tercihlerimize göre değerlendirir. Bu kalıp yargılar yeni bir kişiyle tanıştığımızda o insanı
kolayca değerlendirmemizi sağlar.

İnsanları kitaplar gibi düşünün ve kapaklarına bakıp aldanmayın, asıl değerini okumaya başlayınca
anlarsınız.

Hz. Mevlâna

➤➤ Kalıp yargı insanları özelliklerine göre sınıflandırma eğiliminin neden olduğu bir al-
gılama ve davranış biçimidir. Kalıp yargılar çoğunlukla gerçeğe dayanmayan sözlü
kültüre ait unsurlardır.

Kalıp yargılar iki şekilde gelişir:
• Genelleştirme eğilimi; uzun boylu, yaramaz bir çocuğu olan kişinin bütün uzun

boylu çocukların yaramaz olduğunu düşünmesi.
• Özelleştirme eğilimi; gördüğümüz tüm Japonların çalışkan olduğunu düşünmek

gibi.

 İslamofobi İslam dünyasına mensup olan bireylerin maruz kaldıkları ayrımcı muameleye verilen genel
isimdir. Özellikle batılı ülkelerde Müslümanların, göçmenlerin, sığınmacıların ve kimi azınlıkların da bu-
lunduğu gruplara ve kişilere karşı zamanla oluşmuştur. Günümüzde kültürler arası iletişimin hızlanması
sonrasında İslamofobi azaldı.

Kalıp yargılardan;
• Hoşgörülü ve saygılı olmak
• İnsanları olduğu gibi kabul etmek
• Yardımlaşma duygusunu geliştirmek
kurtulma yolları arasında yer alır.
➤➤ Ön yargı, bir kimse veya bir şeyle ilgili olarak belirli şart, olay ve görüntülere dayanarak önceden edinilmiş
olumlu veya olumsuz yargıdır. Araştırmalar, insanlar arasında farklılık ne kadar çoksa o kadar önyargılı davra-
nıldığını gösterir. Ön yargılar zaman içerisinde ayrımcılığa yol açabilir.

Fikrini değiştirmeyenler, hiçbir şeyi değiştiremez. Ön yargılarından kurtulamayanlar, hiçbir insanı
anlayamaz.

Bernard Shaw
Niçin ilk defa gördüğümüz bir peynirin evsafı (özellik, nitelik) hakkında söz söylemekten kaçtığımız
halde ilk rast geldiğimiz insan hakkında son kararımızı verip gönül rahatlığıyla öteye geçiveriyoruz?

Sabahattin Ali
183

7. Sınıf İnsanları Nasıl Tanıyoruz?

Etkinlik 29

SB.7.7.3. Çeşitli kültürlere yönelik kalıp yargıları sorgular.

1. Aşağıdaki tabloda verilen bilgileri doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak belirtiniz.

Bilgiler DY

a. Kalıp yargılarda gerçeğin payı oldukça azdır. ✓

b. Kalıp yargılar zaman içinde ön yargıya dönüşebilir. ✓

c. Ön yargı çeşitli sorunlara yol açarak ayrımcılığa sebep olabilir. ✓

d. Farklılıkları tanımak ve farklılıklara saygılı olmak kalıp yargıların ✓
güçlenmesine yol açar. ✓

e. Karşılaştığımız ve etkileşime girdiğimiz insanların davranışlarını ✓
onların kültürel norm ve değerlerine göre değerlendirmeliyiz.

f. Kalıp yargılar değiştirilemez.

g. Kalıp yargılar sözlü kültüre ait ürünlerdir. ✓

h. Kalıp yargıya maruz kalmış, farklı kültür ve milletten insanlar bu ✓
durumdan olumsuz etkilenir.

ı. Farklı kültüre sahip insanları kendi kültürümüzün kurallarına gö- ✓
re değerlendirmeliyiz.

i. Kalıp yargı ve ön yargı kuracağımız iletişimi ve tavırlarımızı ✓
olumsuz yönde etkiler.

2. Kalıp yargı insanları özelliklerine göre sınıflandırma eğiliminin neden olduğu bir algılama ve
davranış biçimidir. İnsanlarda var olduğu sanılan bu özellikler çoğunlukla gerçeğe dayanmaz.

Tabloda verilen ifadelerden kalıp yargı olanlarını belirtiniz.

a. Kilolu insanlar neşeli olur. ✓
b. Bugün hava sıcak.
c. Yaramaz çocuklar zeki olur. ✓
d. Kadınlar duygusaldır. ✓
e. Erkekler yemek yapmaz. ✓
f. Teknolojik gelişmeler iletişimi hızlandırdı.
g. Almanlar disiplinlidir. ✓
h. Ülkemizin kültürü zengindir.
i. Çin malları kalitesiz olur. ✓

184

7. Sınıf İnsanları Nasıl Tanıyoruz?

Etkinlik 29

3. Ön yargı bir kimse veya bir şeyle ilgili olarak belirli olay ve görüntülere dayanarak önceden
edinilmiş olumlu veya olumsuz yargılardır.
Tabloda yer alan soruları yanıtlayınız.

Ön yargı nelere sebep olur? Ön yargının azalması için neler yapılmalıdır?
I. Toplumda ayrımcılığa ve çatışmaya I. Empati kurmalıyız.

neden olur. II. Farklılıklara saygı göstermeliyiz.
II. Toplumsal uyumu, birlik ve beraberli-
III. İnsanları olduğu gibi kabul etmeliyiz.
ği zayıflatır.
III. İnsanlar arasındaki duygusal bağın IV. Toplumdaki yardımlaşma faaliyetlerine
katılmalıyız.
azalmasına yol açar.
IV. Bireyi yalnızlaştırır. V. İnsanlar arasındaki iletişim ve duygusal
bağ güçlendirilmelidir.
V. Bireyde psikolojik sorunlara yal aça-
bilir.

4. Aşağıda verilen görseli de dikkate alarak ön yargı ve kalıp yargı konusundaki duygu
düşüncelerinizi yazınız.

türüSmeünzbdizeiğmilsin... Senin gibi insanları Çocvuekrillamraeziz..i.n
tutmayız...
Hahaha...

Haha... Çok şişman... Sen geri dön!! koku da ne?
Bu

Öğrencilerden gelen uygun
yanıtlar kabul edilir.
185

7. Sınıf İnsanları Nasıl Tanıyoruz? KKT - 29 

1. İnsanlar yediğimiz yemek, giydiğimiz kıyafet, 4. Çoğu zaman kalıp yargılarda gerçeğin payı ol-
tuttuğumuz takım, oturduğumuz mahalle, saç dukça azdır. Kalıp yargılar değiştirilemez gibi
şeklimiz, dinlediğimiz müzikler ve daha pek çok zannedilse de aslında değiştirilebilirler.
şeye bu göre bizleri değerlendirir.
Buna göre kalıp yargıların değiştirilmesinde
Bu durum aşağıdakilerden hangisinin oluşma- aşağıdakilerden hangisinin iyi bir yöntem ol-
sına yol açar? duğu söylenebilir?

A) Empati B) Kalıp yargı A) Farklılıklara saygı göstermemek
C) Sorumluluk D) Davranış
B) İnsanları kendi düşüncemize göre değerlendir-
mek

C) İnsanları olduğu gibi kabul etmek

D) Yalnızca aynı düşünceye sahip insanlarla ileti-
şim kurmak

2. I. Kalıp yargılardan kurtulmamızın yolu, farklılık- 5.
ları tanımak ve saygılı olmaktır.

II. Ön yargı iletişimi ve tavırlarımızı olumlu yönde
etkiler.

III. Birbirini tanımayan, empati kuramayan, farklı-
lıklara saygı duymayan bireylerde başkalarına
karşı ön yargılar oluşmaktadır.

Yukarıda verilen bilgiler doğru/yanlış şeklinde
kodlandığında aşağıdakilerden hangisine ula-
şılır?

A) D B) D C) Y D) D Ön yargıları yok etmek atomu par-
Y D D Y çalamaktan daha zordur.
Y Y Y D

3. Ön yargı bir kimse veya bir şeyle ilgili olarak belirli Aşağıdaki tanımlardan hangisine Albert Eins-
olay ve görüntülere dayanarak önceden edinilmiş tein (Albert Aynştayn)’ın bu sözü örnek olarak
olumlu veya olumsuz yargılardır. gösterilemez?

Aşağıdakilerden hangisi ifadesi verilen tanıma A) Bir kimse veya bir şeyle ilgili olarak belirli şart,
örnek gösterilemez? olay ve görüntülere dayanarak önceden edinil-
miş olumlu veya olumsuz yargıdır.
A) Bu akşam yemekte dolma yedik.
B) Bir kişi ya da olaya ilişkin yeterli bir bilgi edin-
B) O bizimle gelmez, hiç çağırmayalım. meden, önceden, peşin bir karara varmış olma
durumudur.
C) Buraya yazıyorum, üniversite sınavını bu sene
de kazanamayacaksın. C) Herhangi bir konuda, yeterli ve gerekli bilgi
edinmeden ya da inceleme yapmadan, yeter-
D) Bu saatten sonra yağmur falan yağmaz. siz kanıtlara dayanarak varılan yargıdır.

D) Çoğunluğun görüş biçimine aykırı düşen
görüşlere sabırla, hem de taraf tutmadan kat-
lanma demektir.

186

7. Sınıf Küresel Sorunlara Çözüm Üretiyorum

Küresel Sorunlara Çözüm Üretiyorum

➤➤ Dünya nüfusunun artmasıyla birlikte sınırlı olan doğal kaynaklar hızlı bir biçimde
kullanılmaya veya tüketilmeye başlandı. Bu durum doğal dengenin bozulmasına
ve küresel sorunların ortaya çıkmasına neden oldu.

Küresel Sorun: Dünya üzerinde geniş alanları etkileyen açlık, savaş, doğal afetler, göç, terör, bulaşıcı
hastalıklar, çevre kirliliği gibi olayların neden olduğu sorunlardır.

Birleşmiş Milletler çeşitli küresel sorunların çözümü için çalışmalarını sürdüren en önemli kuruluştur.
Küresel Isınma
➤➤ Küresel ısınma, atmosfere salınan gazların sera etkisi yaratarak yeryüzündeki sıcaklığı artırmasıdır. Küresel
ısınma, fosil yakıtların (kömür ve petrol) aşırı tüketimi ve sanayi faaliyetleri sonucunda etrafa yayılan karbondi-
oksit gazından kaynaklanmaktadır. Bu durum, Dünya’daki sıcaklık ortalamalarının yükselmesine ve iklim
değişikliklerinin yaşanmasına neden olmaktadır. Küresel ısınma nedeniyle; ormanlar yok olmakta, buzullar
erimekte ve dünya çölleşme tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır.

Zararlı gazların dünyanın etrafını bir sera gibi kapatarak dünyanın sıcaklığını arttırmasına sera etkisi denir.

NASA verilerine göre; yirminci yüzyıl, son bin yılın en sıcak yüzyılı olmuş ve 1998
son bin yılın en sıcak yılı olmuştur.

Başlıca Küresel Sorunlar

Doğal Afetler DEMİR NÜKLEER
➤➤ Günümüzde doğal afetlerin yıkıcı ve öldürücü gücü küresel ısınmanın da etkisiyle DÖKÜNTÜ PATLAMA

FIRTINA KURAKLIK

daha fazla artmıştır. Deprem, sel, hortum, yangın, heyelan, çığ ve fırtına başlıca KASIRGA
KÜL

doğal afetler arasındadır.

Açlık LAV
PÜSKÜRMESİ
TSUNAMİ
SEL
➤➤ Dünya nüfusunun hızla artması, açlık ve yoksulluk sorununu giderek derinleştir- KİMYASAL
di. Kuraklık, salgın hastalıklar, savaşlar ve iç karışıklıklar açlığın başlıca nedenlerini HEYELAN ATIK
oluşturur. Günümüzde bir milyarı aşkın insan açlık ve yoksulluk sorunuyla karşı
karşıya bulunmaktadır. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı (WFP) açlıkla mü- YANGIN ÇIĞ

DEPREM

cadele etmektedir. Tarımsal üretimi arttırmak, doğal kaynakları dikkatlice kullanma

ve israf yapmamak sorunun çözümüne katkıda bulunacaktır.

Terörizm

➤➤ Topluma korku salma, insanları korkutma, yıldırma eylemlerinin tümü terörizm olarak adlandırılır. Dünyanın farklı
bölgelerinde devletlerin en önemli sorunlarından birisi de küresel terör faaliyetleridir. Terör eylemleri Afganistan, Irak,
Nijerya, Pakistan ve Suriye gibi ülkelerde yoğunlaşmaktadır. Verilere göre; 2014 yılı içerisinde 32 bin 658 kişi teröre
kurban gitmiştir. Ülkelerin terör konusunda ortak hareket etmeleri sorunun çözümünde önemli bir faktördür.
Göç

➤➤ İnsanların çeşitli nedenlerden dolayı yaptıkları zorunlu coğrafi yer değiştirme hareketidir. Günümüzde siyasi, eko-
nomik ve toplumsal nedenlerden kaynaklanan 175 milyonu aşan bir insan topluluğu farklı ülkeler de yaşamlarını
sürdürmektedir. Türkiye, özel konumu nedeniyle hem göç alan hem göç veren hem de geçiş yolu üzerinde bulunan
bir ülke konumundadır.

187

7. Sınıf Küresel Sorunlara Çözüm Üretiyorum

Etkinlik 30

SB.7.7.4. Arkadaşlarıyla birlikte küresel sorunların çözümüne yönelik fikir önerileri geliştirir.

1. Dünya nüfusunun artması doğal kaynakların hızla tükenmesine neden olmaktadır. Bunun
sonucunda farklı küresel sorunlar ortaya çıkmaktadır.
Aşağıda verilen sözcükleri ait oldukları tanımlarla eşleştiriniz.

e 1. Küresel ısınma a. Tüm insanların yaşamını etkileyen sorunlar-
dır.

d 2. Fosil yakıt b. Atmosferde bulunan ve en çok ısı tutma
özelliğine sahip olan bileşiklerdir.

b 3. Sera gazı Doğadaki kaynaklardan elde edilebilen ve
c. doğa tarafından daimî olarak takviye edilebi-

len enerjiye denir.

a 4. Küresel sorun Hidrokarbon içeriğine sahip olan kömür,
d. petrol ve doğalgaz gibi enerji kaynaklarının

tümüne denir.

Atmosfere salınan gazların neden olduğu
düşünülen sera etkisinin sonucunda karada,
c 5. Yenilenebilir enerji e. denizde ve havada ölçülen ortalama sıcaklık-

larda görülen artıştır.

2. Aşağıda görselleri verilen küresel sorunların hangilerine ait olduğunu belirtiniz.
a. b. c.

Su kirliliği Kuraklık Terörizm
d. e. f.

Hava kirliliği Açlık Göç
g. h. ı.

Deprem Sel Hortum
188

7. Sınıf Küresel Sorunlara Çözüm Üretiyorum

Etkinlik 30

3. Tabloda verilen bilgileri doğru (D) ya da yanlış (Y) şeklinde belirtiniz.

Bilgiler DY

a. Hızlı nüfus artışı tüketimin hızla artmasına bu durum da dünyanın ✓
doğal kaynaklarının tükenmesine neden olmaktadır.

b. Küresel ısınma küresel açlık sorununu hızlandırmıştır. ✓

c. Küresel sorunların çözümü için devletler kendi başlarına hareket ✓
etmelidir.

d. Doğal kaynakların tasarruflu kullanılması gerekir. ✓

e. Küresel ısınma sonucu kasırgalar azalmaktadır. ✓

f. Küresel ısınmaya en çok yol açan gaz oksijendir. ✓

g. Çevre sağlığının korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesinde birey- ✓
sel önlemler de alabiliriz.

h. Atmosferde biriken sera gazları küresel ısınma ve iklim değişiklikle- ✓
rine neden olmaktadır.

ı. Küresel ısınma karşısında tükenebilir enerji kaynaklarını daha çok ✓
kullanmalıyız.

4. Aşağıda verilen görseli dikkate alarak küresel sorunlar karşısında yapılması gereken-
leri yazınız.

Kâğıt, teneke, plastik ve
cam gibi atıklarımız geri
a. Güneş ve rüzgar enerji- c. dönüşümde değerlendir-
sinden yararlanılmalı
meli

Ulaşımda toplu taşıma d. Ağaçlandırma çalışmaları
b. araçları ve bisiklet tercih yapılmalı

edilmeli

e. Tasarruflu ampuller kul- f. Su tasarruflu kullanılmalı
lanılmalı

189

7. Sınıf Küresel Sorunlara Çözüm Üretiyorum

Etkinlik 30

5. Günümüzde birçok ürün tasarlanırken nasıl geri dönüşebileceği göz önünde bulundurularak
üretiliyor.
Aşağıdaki tabloya geri dönüşümün faydalarını yazınız.

a. Doğal kaynaklar korunmuş olur.

Organik b. Enerji tasarrufu sağlanır.
c. Atık miktarı azalır.
Plastik Kağıt

Şişe Metal d. Ülke ekonomilerine katkı sağlanır.
e-atık Karışık e. Çevre kirliliği azalır.

6. Aşağıdaki tabloda verilen gelişmeler ile bu gelişmelerin neden olduğu çevre sorunla-
rını eşleştiriniz.

Gelişmeler Çevre sorunları
1. Fosil yakıtların kullanımı 2 Toprak kirliliği
2. Tarımsal faaliyetlerde aşırı gübre ve zirai ilaç kul- 3 Su kirliliği

lanımı 4 Asit yağışları
3. Kanalizasyon atıklarının sulara bırakılması 1 Hava kirliliği
4. Sülfür ve azot oksit gibi kimyasal maddelerin su
5 Radyasyon yayılımı
buharı ile birleşerek su döngüsüyle yağış olarak
yeryüzüne dönmesi
5. TV vericileri, radar, uzaktan kumanda cihazları,
telsizler, cep telefonları, baz istasyonları, mikro-
dalga fırınlar gibi cihazların aşırı kullanımı

190

7. Sınıf Küresel Sorunlara Çözüm Üretiyorum KKT - 30 

1. Geri dönüşüm, kullanıldıktan sonra atık hâline 4.
gelen malzemelerin çeşitli yöntemlerle tekrar imal Küresel sorunların çözümüne ilişkin
edilmesi sürecidir. neler yapabilirsiniz?

Aşağıdakilerden hangisi, geri dönüşümün fay- Ayşe Öğretmen’in sorusunu aşağıdaki öğren-
daları arasında yer almaz? cilerden hangisi yanlış yanıtlamıştır?

A) Enerji tasarrufu sağlanması
B) Ülke ekonomilerine katkı sağlanması
C) Atık miktarlarının artması
D) Doğal kaynakların korunması

A)
Mümkün olduğunca toplu taşıma
araçlarını kullanmalıyız.

Erdem Fosil yakıtları daha fazla tüket-
B) meliyiz.

Nisa Atıklarımızı geri dönüşümde de-
C) ğerlendirmeliyiz.

2. Günümüzde yenilenebilir enerji kaynaklarının Hamza Tasarruflu cihazlar kullanmalıyız.
kullanımı ve yaygınlaşması yaşanan çevre sorun- D)
larının azalmasında etkili rol oynar.
Pınar
Buna göre aşağıdakilerden hangisi yenilene-
bilir enerji kaynağıdır?

A) Güneş B) Petrol
C) Doğal gaz D) Kömür

3. Dünya nüfusunun hızlı artmasıyla birlikte doğal 5. Atmosfere salınan gazların sera etkisi yaratması
kaynakların tüketimi de hızlanmıştır. Bu durum sonucunda Dünya yüzeyinde sıcaklığın artmasıy-
çeşitli küresel sorunları ortaya çıkarmıştır. la küresel ısınma oluşur.

Aşağıdaki küresel sorunlardan hangisi doğal Küresel ısınma sonucunda;
afetler arasında yer almaz?
I. Tatlı su kaynaklarının azalması
II. Salgın hastalıkların artması
III. Açlık ve yoksulluğun artması
IV. Trafik kazalarının çoğalması

gibi maddelerden hangilerinin gerçekleşeceği
beklenmektedir?

A) Göç B) Deprem A) I, II ve IV B) I ve III
C) Sel D) Fırtına C) I, II ve III D) I, II, III ve IV

191

Notlar

.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................

192