7. Sınıf Sosyal Bilgiler Etkinlik Cevap Anahtarı

AD, SOYAD:
OKUL:
SINIF:
NUMARA:

Bilginin efendisi olmak için çalışmanın uşağı olmak gerekir.
Balzac

Genel Yayın Yönetmeni
İbrahim Sakallıoğlu

Yayını Hazırlayan
Hız Yayımcılık Yayın Kurulu

Dizgi
Hız Yayımcılık Grafik ve Dizgi Servisi

Fotoğraflar ve Çizimler
Hız Yayımcılık Görsel Arşivi

Kasım 2018

Sertifika No: 34917
Her hakkı saklıdır ve Hız Yayımcılık Basım Dağıtım Sanayi ve Ticaret AŞ'ye aittir.

İçindeki yazı, şekil, grafik ve tablolar yayınevinin izni olmadan alınamaz;
fotokopi, teksir, film şeklinde ve başka hiçbir şekilde çoğaltılamaz,
basılamaz ve yayımlanamaz.
Hız Yayımcılık Basım Dağıtım Sanayi ve Ticaret AŞ
İdealtepe Mah. Ali Reis Sok. No.: 18/A
Maltepe / İSTANBUL
Tel: 0 216 359 88 00
www.hizyayinlari.com
[email protected]
Baskı ve Cilt
Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti.
Nasuh Akar Mahallesi 1404. Sok. No.:19
Çankaya / Ankara
Sertifika No.:16031

İstiklâl Marşı

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ!
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,
Hakkıdır Hakk'a tapan milletimin istiklâl! Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden İlâhi, şudur ancak emeli:
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar-ki şehadetleri dinin temeli-
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder-varsa-taşım,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan İlâhi, boşanıp kanlı yaşım,
Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na'şım;
"Medeniyet!" dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.
Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet;
Hakkıdır Hakk'a tapan milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif Ersoy

Mustafa Kemal ATATÜRK

1881-1938

SUNUŞ

Sevgili Öğrenciler;

Sevgili öğrenciler, hem okul derslerinde hem de gireceğiniz sınavlarda başarıya ulaşmak için
doğru ve güvenilir kaynaklar sizlerin işini kolaylaştıracağı gibi edinmeniz gereken bütün bilgileri de
sizlere kazandıracaktır. Bu nedenle derslerinize ve sınavlarınıza iyi bir kaynakla hazırlanmanız ge-
rekmektedir.

“Hız Yayımcılık” ailesi olarak bizim tek amacımız, sınav sürecinde yükünüzü hafifletmek ve
sınav sonrasında yüzünüzde bir tebessüm oluşturmaktır. Bu hedefimize ulaşabilmek için müfredatı
özümsemiş, alanında uzman yazar kadrosuyla özgün kitaplar hazırladık. Özgün sorulardan oluş-
turduğumuz kitaplarımızla sizlerin MEB’in belirlediği kazanımları edinmenizi, yazılılarda en yüksek
puanları almanızı ve sınavlarda karşılaşabileceğiniz bütün soru tiplerini deneyimlemenizi hedefle-
dik.

Saygıdeğer Öğretmenlerimiz,

Özveriyle sürdürdüğünüz bu görevde en kıymetliniz olan öğrencilerinizi sınavlara hazırlarken
bütün kazanımları içeren güvenilir kaynakların ne denli önemli olduğunun bilincindeyiz. Bu noktada
hem kazanımların öğrencilere aktarılmasında hem de ölçme değerlendirme sürecinde “Hız Yayım-
cılık” olarak, sizlerin kaynak ihtiyacını karşılamak için büyük bir yazar kadrosuyla çalışmaktayız.
Kitaplarımızı sahadaki siz değerli öğretmenlerimizin ihtiyaçlarını ve taleplerini gözeterek oluşturup
sizlerin hizmetine sunmaktan “Hız Yayıncılık” olarak büyük bir kıvanç duymaktayız.

Sevgili Veliler,

İyi bir gelecek için iyi bir eğitim almanın gerekliliği yadsınamaz bir gerçektir. Bu nedenle iyi
bir eğitim alabilmek için çabalayan çocuklarımızın içinde bulundukları eğitim maratonunda “Hız
Yayımcılık”, sizlerin ve çocuklarınızın hedeflerine ulaşması ve mutlu bir gelecek edinmesi için çalış-
maktadır.

“Hız Yayımcılık”, ülkemizin geleceği olan gençlerin eğitim hayatına katkı sunmaktan gurur duy-
maktadır.

Eğitim hayatınızda hepinize başarılar dileriz.

HIZ YAYIMCILIK

İÇİNDEKİLER

1. ÜNİTE ..........................................................

İnsandan İnsana Giden Yol / İletişimin Gücü ...........................................................................10
Hızlı İletişim Güçlü Toplum .....................................................................................................18
İletişim Özgürlüğü....................................................................................................................24

2. ÜNİTE ..........................................................

Beylikten Cihan Devletine........................................................................................................32
İnsanı Yaşat ki Devlet Yaşasın .................................................................................................39
Avrupa’da Uyanış ....................................................................................................................45
Değişen Dünyada Değişen Osmanlı ........................................................................................52
Osmanlıdan Kalan Mirasımız ..................................................................................................58

3. ÜNİTE ..........................................................

Nereye Yerleşelim? ..................................................................................................................66
Tablo ve Grafiklerle Ülkemiz ....................................................................................................71
Doğduğun Yer mi, Doyduğun Yer mi? .....................................................................................80
Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğüm Var.....................................................................................87

4. ÜNİTE ..........................................................

Kil Tabletlerden Akıllı Tabletlere ...............................................................................................95
Bilimin Öncüleri........................................................................................................................99
Her Yenilik Geleceğimize Bir Katkıdır.....................................................................................105
Özgür Düşüncenin Bilime Katkısı ..........................................................................................111

5. ÜNİTE ..........................................................

Topraktan Üretir, Toprağı Yönetiriz ........................................................................................118
Üretim Teknolojisi Hayatımızı Etkiliyor ...................................................................................125
Vakıf Demek, Medeniyet Demek............................................................................................130
İşinin Ehli İnsan Yetiştirmek ...................................................................................................137
Geleceğin Senin Ellerinde......................................................................................................142
Dijital Teknoloji Çağındayız.....................................................................................................146

6. ÜNİTE ..........................................................

Demokrasi Serüveni ..............................................................................................................154
Atatürk’ten Milletimize Armağan............................................................................................159
Cumhuriyetimi Seviyorum .....................................................................................................163
Hakimiyet Milletindir...............................................................................................................168

7. ÜNİTE ..........................................................

Türkiye’de ve Dünyada Barış ...............................................................................................175
Ekonomiye Yön Veren Kuruluşlar...........................................................................................179
İnsanları Nasıl Tanıyoruz? .....................................................................................................183
Küresel Sorunlara Çözüm Üretiyorum ...................................................................................187

1. ÜNİTE

BİREY VE TOPLUM

İnsandan İnsana Giden Yol
İletişimin Gücü

Hızlı İletişim Güçlü Toplum
İletişim Özgürlüğü

Kazanımlar

➢➢ 7.1.1. İletişimi etkileyen tutum ve davranışları analiz ederek kendi tutum ve davranışlarını sorgular.
➢➢ 7.1.2. Bireysel ve toplumsal ilişkilerde olumlu iletişim yollarını kullanır.
➢➢ 7.1.3. Medyanın sosyal değişim ve etkileşimdeki rolünü tartışır.
➢➢ 7.1.4. İletişim araçlarından yararlanırken haklarını kullanır ve sorumluluklarını yerine getirir.

7. Sınıf Birey ve Toplum

Akıllı İletişim
işaretler Kamuoyu
Kitle
iletişim

Genel Ağ Ünite ile ilgili Birey
kavramlar

Jest ve Basın
mimik

Empati

10

7. Sınıf İnsandan İnsana Giden Yol / İletişimin Gücü

İnsandan İnsana Giden Yol / İletişimin Gücü

➤➤ İletişim: İnsanlara ait duygu, düşünce, davranış ve bilgilerinin çeşitli yollarla başkalarına aktarılmasıdır. İletişim
insanların olduğu her yerde vardır. Konuşmamız, susmamız, yüz ifadelerimiz, oturuş biçimimiz, iletişim kurmak
için yaptığımız bazı davranışlardır.

➤➤ İnsanlara “iyi günler, merhaba, günaydın, teşekkür ederim, nasılsınız? hayırlı sabahlar” gibi sözler söyle-
mek olumlu iletişim örneklerinden bazılarıdır. İnsanlar, sözlü (kelimelerle), yazılı ve sözsüz (beden dili) iletişim
yöntemlerini kullanır.

 Etkileyici konuşma ve etkin dinleme yapabilmek için kitap okuma alışkanlığı kazanmalıyız.

İletişimi Olumlu Etkileyen Davranışlar İletişimi Olumsuz Etkileyen Davranışlar

• Empati kurmalıyız. Empati; kendimizi karşı- • Ön yargılı davranmak
mızdakinin yerine koyarak onun duygu ve • İletişim sırasında suçlayıcı ve seviyesiz sözler
düşüncelerini anlama çabasıdır.
söylemek
• Ben dilini kullanmalıyız. • Karşımızdakiyle alay etmek
• Göz teması kurmalıyız. • Bir kimseye kendi isminin dışında onun hoşuna
• Beden dilini etkili bir biçimde kullanmalıyız.
• Farklılıklara saygı göstermeliyiz. gitmeyen isim takmak
• Anlatmak istediklerimizi açık bir dille ifade et- • Konuşan kişinin sözünü kesmek
• Sen dilini kullanmak
meye çalışmalıyız. • Dikkatsiz ve ön yargılı dinlemek

➤➤ Beden dili etkili iletişim için önemlidir. Jest: Herhangi bir şeyi açıklamak için genellikle el, kol ve baş ile yapılan
içgüdüsel ve iradeli harekettir. Mimik: Duygu ve düşüncelerimizi yansıtan yüz ifadelerimizdir.

 İnsan, yüzünde bulunan 43 kas sayesinde 10.000’in üzerinde yüz ifadesi oluşturabilir. Çocuklar günde
yaklaşık 300 kez gülerken yetişkinler ise günde ortalama 17 kez gülüyor. (www.tubitak.gov.tr)

11

7. Sınıf İnsandan İnsana Giden Yol / İletişimin Gücü

➤➤ İletişim sırasındaki ses tonumuz kullandığımız kelimelere farklı bir anlam katabilir. Sesin alçaklığı veya
yüksekliği iletişimi olumlu ya da olumsuz etkileyebilir.

 İletişim sırasında; sözcüklerimiz %7, ses tonumuz %38, beden dilimiz %55 oranında etkileme
gücüne sahiptir.

Ben dili Sen dili

• Bireyin kendi duygularını ortaya koyar. • Yargılayıcı, suçlayıcı ve eleştirel şekilde
• Örnek; ödevlerini zamanında bitirmen beni konuşmaktadır.

sevindirdi. • Örnek; sen ne zaman ödevlerini zamanın-
• İletişimi olumlu yönde etkiler. da bitirdin ki!

Empati düşüncesine bir örnek... • İletişimi olumsuz yönde etkiler.

Nasrettin Hoca bir gün
eşeğinden düşer ve acıyla
kıvranır. Başına toplananlar
“hemen bir hekim
çağırın ...” diye bağrı-
şırlarken, hoca “hayır
bana hekim değil, eşek-
ten düşmüş birini
bulun.” diye haykırır.

12

7. Sınıf İnsandan İnsana Giden Yol / İletişimin Gücü

Etkinlik 1

SB.7.1.1. İletişimi etkileyen tutum ve davranışları analiz ederek kendi tutum ve davranışlarını sorgular.
SB. 7.1.2. Bireysel ve toplumsal ilişkilerde olumlu iletişim yollarını kullanır.

1. İnsanlar, içeresinde bulundukları duruma göre; sözlü, yazılı ve sözsüz (beden dili) gibi farklı
iletişim yöntemlerini kullanır.
Bu iletişim yöntemlerini, aşağıdaki görsellerle ilişkilendirerek alt boşluklara uygun bir
şekilde yerleştiriniz.

a. b. c.

Sözlü Yazılı Sözlü
d. e. f.

Sözsüz (beden dili) Yazılı Sözsüz (beden dili)

2. İletişim üzerinde beden dilinin etkisi çok fazladır. Buna göre aşağıda verilen görseller-
den “iletişimde olumlu özellik taşayanları” daire içine alınız.

a. b. c. d.

e. f. g. h.

13

7. Sınıf İnsandan İnsana Giden Yol / İletişimin Gücü

Etkinlik 1

3. Aşağıda yer alan konuşma balonlarının karşılarına, iletişim sırasında kullanılan “ben
dili” veya “sen dili” kavramlarından uygun olanları yazınız.

A)

Ödevlerini niçin sen dili
zamanında bitirmedin?

B) ben dili
Odanı düzenli tutacağını ben dili
biliyorum. sen dili
sen dili
C) ben dili
Bu konuda seni anlıyo-
rum.

D)
Hep aynı davranışları
yapıyorsun.

E)
Böyle yaparsan başarılı
olamazsın.

F)
Okulda gösterdiğin

başarılardan mutlu olu-
yorum.

14

7. Sınıf İnsandan İnsana Giden Yol / İletişimin Gücü

Etkinlik 1

4. İletişimde karşımızdakine karşı takındığımız tutumlar ve davranışlar iletişimi olumlu veya
olumsuz etkiler.

Aşağıda yer alan tabloda verilen ifadelerin karşılarına iletişimi olumlu etkileyenlere

, olumsuz etkileyenlere simgesini koyunuz.

Tutum ve Davranışlar

a. Ad takmak

b. Emir vermek

c. Empati kurmak

d. Sen dilini kullanmak

e. Yargılayıcı konuşmak

f. Suçlayıcı ifadeler kullanmak

g. Göz teması kurmak

h. Ben dilini kullanmak

ı. Başka işlerle ilgilenmek

i. Etkili dinlemek

j. Konuşurken ses tonunu iyi ayarlamak

k. Samimi ve içten davranmak

l. Emir verir tarzda konuşmak

15

7. Sınıf İnsandan İnsana Giden Yol / İletişimin Gücü

Etkinlik 1

5. Aşağıdaki tablolarda boş bırakılan yerleri uygun şekilde doldurunuz.

A) 2.
1. Konuşmacının sözü-
nü kesmeden dinler.
Dikkatini karşısındaki
kişiye verir.

İyi Dinleyicinin 4.
Özellikleri Yargılamadan, suçla-
madan dinler.
3.
Konuşmacıyla göz te-
ması kurar.

B) 2.
1. Son sözü söylemek
Konuşmacının duygu için çabalar.
ve düşüncelerini an-
lamaya çalışmaz. 4.
Dinlerken başka bir
Kötü Dinleyicinin işle meşgul olur.
Özellikleri

3.
Konuşmacının sözü-
nü keser.

16

7. Sınıf İnsandan İnsana Giden Yol / İletişimin Gücü KKT - 1 

1. Duygu, düşünce ve bilgilerin 4.
her türlü yolla başkalarına ak- İLETİŞİMİ OLUMSUZ ETKİLEYEN UNSURLAR
tarılmasına ne denir?
Aşağıdaki davranışlardan hangisi bu başlığın
içerisinde yer almaz?

A) Tehdit etmek B) Ön yargılı davranmak
C) Ad takmak D) Göz teması kurmak

Metin Öğretmen’in sınıfa sorduğu tanımı,
aşağıdaki öğrencilerden hangisi doğru yanıt-
lamıştır?

A) B)

Empati İletişim

C) D) 5. İnsanların duygu ve düşüncelerini birbirleriyle
paylaşmasına iletişim denir. İnsanlar farklı neden-
Ben dili Tutum lerle birbirleriyle iletişim kurarlar.

2. “Ben dili” iletişimde olumlu sonuçlar verir. Anlaş- I. Bilgi almak
mazlıkları azaltır ve konuşan kişiyi rahatlatır.
II. İhtiyaçlarını karşılamak
Aşağıdaki ifadelerden hangisi “ben diline” ör-
nek gösterilir? III. Sorunlarını paylaşmak

A) Sorumluluklarından her zaman kaçıyorsun. IV. Düşüncelerini anlatmak
B) Seni anlıyorum.
C) Okula hep geç kalıyorsun. Tabloda yer alan ifadelerden hangileri, iletişim
D) Söz verdiğin halde neden yapmıyorsun? kurma nedenleri arasında gösterilir?

A) I-II B) II-III-IV
C) I-III-IV D) I-II-III-IV

3. Beden dili etkili iletişim için önemlidir. Jest, her- 6. Ilgın, Atatürk Ortaokulu 7.sınıf öğrencisidir. Bir
hangi bir şeyi açıklamak için genellikle el, kol ve gün sınıfa girdiğinde en sevdiği arkadaşının ken-
baş ile yapılan içgüdüsel ve iradeli harekettir. disine kızgın olduğunu fark eder.
Mimik, duygu ve düşüncelerimizi yansıtan yüz
ifadelerimizdir. Ilgın’ın, aşağıdaki davranışlardan hangisini
yapması bu sorunun çözümünde daha etkili-
Aşağıdakilerden hangisi beden diline ait öğe- dir?
ler arasında yer almaz?
A) Arkadaşına kızması
A) Yüz ifadeleri
B) Arkadaşını görmezlikten gelmesi
B) El ve kol hareketleri
C) Nedenini anlamaya çalışması
C) Göz teması
D) Arkadaşlığını bitirmesi
D) Olumlu kelimeler kullanmak

17

7. Sınıf Hızlı İletişim Güçlü Toplum

Hızlı İletişim Güçlü Toplum

➤➤ Kitle İletişim Araçları: Yazılı, sesli ve görsel olarak bilgilerin çok kısa süre içeresinde insanlara (kitlelere) ulaş-
masını sağlayan araçlardır.

Radyo : Yalnızca sesli (işitsel) kitle iletişim aracıdır. Ülkemizde 1927 yılında
ilk yayın İstanbul Radyosuyla başlamıştır.

Televizyon: Günümüzde en yaygın olarak kullanılan görüntülü ve ses-
li kitle iletişim aracıdır. Ülkemizde televizyon yayını ilk kez İstanbul Teknik
Üniversitesi tarafından 1952 tarihinde gerçekleştirildi.1968 yılından itibaren
televizyon ülkemizde faaliyete geçti.

Genel Ağ: Bilgisayar sistemlerinin birbirine bağlı olduğu gittikçe yayılan
iletişim ağıdır. Genel Ağ ülkemizde ilk olarak Orta Doğu Teknik Üniversite-
since 1993 yılında kullanılmaya başlanmıştır.
Günümüzde iletişim aracı olarak kullanılmasının yanında e-eğitim ve e-tica-
ret gibi farklı alanlarda da yaygın olarak kullanılmaktadır.

Gazete : İnsanlara haber ve bilgileri sunan yazılı kitle iletişim aracıdır. Tarihi-
mizde ilk gazete 1831 yılında yayınlanan Takvim-i Vekayi’dir.

Cep telefonu: Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle yaygınlaşan kitle ile-
tişim aracıdır. 1973 yılında ilk cep telefonu Martin Cooper tarafından icat
edildi.

Kitle iletişim araçları sayesinde;

➤➤ Bilgi ve haberlere hızlı ulaşırız.
➤➤ Eğleniriz ve boş zamanlarımızı değerlendiririz.
➤➤ Yeni kültürleri tanımış oluruz.
➤➤ Dünyayı ve ülkemizi ilgilendiren konularda kamuoyu oluşmasını sağlar.
➤➤ Genel Ağ üzerinden yeni bir eğitim (e-eğitim) anlayışı ortaya çıkmış. Böylece e-eğitim ilköğretimden

yükseköğretime kadar eğitimin bütün kademelerinde bireylere fırsat eşitliğini genişletmiştir.
➤➤ Bireyler Genel Ağ üzerinden ticaret imkânı bulmuş, bu durum sanal market veya e-market alışveriş

ortaya çıkarmıştır.
➤➤ Devlet ile birey arasındaki ilişki yavaş yavaş e-devlet uygulamasıyla elektronik ortama taşınmaktadır.

18

7. Sınıf Hızlı İletişim Güçlü Toplum

➤➤ Medya; gazete, dergi, radyo, televizyon ve Genel Ağ gibi kitle iletişim araçlarının tümünü kapsayan genel bir
kavramdır. Medyanın, sosyal iletişim ve etkileşim gücü artmasıyla beraber “sosyal medya” ve “dijital medya”
gibi kavramlar ortaya çıkmıştır. Medyanın sosyal değişim ve etkileşimdeki rolü, her geçen gün artmaktadır.

 Millî Eğitim Bakanlığı ve RTÜK iş birliğiyle “Medya Okuryazarlığı” projesi hazırlanmış ve uygulamak-
tadır. Medya okuryazarlığı dersinin amacı; öğrencinin medya karşısında pasif bir alıcı olmak yerine
medyayı okuyabilecek bilince ulaşmasını sağlamaktır.

SİHİRLİ KUTU EVLERDE

Türkiye’de ilk kez 31 Ocak 1968’de gerçekleşen TRT
yayın akışı şöyleydi:

18.30 - Test diası
19.15 - TRT yazısı ve sinyal müziği
19.25 - Anons ve sinyal müziği
19.30 - Posta açılışı anonsu
19.35 - Başlarken
19.55 - Devrim tarihi
20.00 - Haberler
20.10 - Hava durumu
20.15 - Çizgi film
20.21 - Belgesel
20.50 - Kapanış anonsu ve İstiklâl Marşı

19

7. Sınıf Hızlı İletişim Güçlü Toplum

Etkinlik 2

SB.7.1.3. Medyanın sosyal değişim ve etkileşimdeki rolünü tartışır.

1. Kitle iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla bu iletişim araçlarının insan yaşamı üze-
rinde olumlu ve olumsuz etkileri ortaya çıkmıştır. Kitle iletişim araçlarının olumlu ve
olumsuz etkilerini aşağıda boş bırakılan kısımlara yazınız.
A. Olumlu Etkileri

1. Bilgi ve haberlere hızlı ulaşırız.
2. Eğleniriz ve boş zamanlarımızı değerlendiririz.
3. Yeni kültürleri tanımış oluruz.
4. Dünyayı ve ülkemizi ilgilendiren konularda kamuoyu oluşmasını sağlar.
5. Genel Ağ üzerinden ihyacımız olan ürünleri kolay ve hızlıca alabiliriz.

B. Olumsuz Etkileri

1. Fazla kullanımı çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir.
2. Aile üyeleri arasında iletişim kopukluğuna neden olabilir.
3. Toplumda çatışma ve kültürel yozlaşmaya yol açabilir.
4. Kötü amaçlarla kullanılabilir.
5. Başkalarının özel yaşamına müdahale edilmesine yol açabilir.

20

7. Sınıf Hızlı İletişim Güçlü Toplum

Etkinlik 2

2. Kitle iletişim araçları, çok kısa bir sürede çok sayıda insana bilgiyi ulaştırır. Bu araçlar sesli,
görüntülü ve yazılı özellikler taşıyabilir.

Aşağıda yer alan kitle iletişim araçlarının özelliklerini sesli, görüntülü ve yazılı şeklinde
görsellerin üst kısımlarına yazınız.
(Birden fazla özellik yazılabilir)

a. Sesli b. Sesli ve görüntülü c. Yazılı

d. Yazılı e. Yazılı f. Sesli, görüntülü ve yazılı

g. Sesli, görüntülü ve yazılı h. Yazılı ı. Sesli

3. Aşağıdaki tabloda kitle iletişim araçlarının yararlı ve zararlı özelliklerini vurgulayan görseller
verilmiştir.
Görselleri yararlı (+) ya da zararlı (-) şeklinde değerlendiriniz.

a. b. c.

+– +

d. e. f.

–+ –

g. h. ı.

–+ –

21

7. Sınıf Hızlı İletişim Güçlü Toplum

Etkinlik 2

4. Aşağıdaki tabloda verilen kavramları cümlede boş bırakılan yerlere yazınız.

Tellallar E–devlet Kamuoyu EBA

Televizyon Genel Ağ Matbaa Kitle iletişim
araçları

Gazete, radyo, televizyon, cep telefonu gibi kitle iletişim araçları
a.

insanlar arasında iletişim ve etkileşim sağlar.

1950 yılı sonrasında ortaya çıkan gelişmeler önce radyonun sonra televizyonun
b

hayatımıza girmesini sağladı.

Okullarımızda uygulanan eğitim bilişim ağı ( EBA ) sayesinde eğitim
c.

kalitesi giderek artmaktadır.

d. E-devlet uygulamasıyla Devlet ile birey arasındaki ilişki yavaş yavaş

elektronik ortama taşınmaktadır.

i. Eski zamanlarda tellallar önemli haberleri halka açık yerlerde davul

eşliğinde bağırarak duyurmuştur.

f. İletişim alanındaki buluşların en önemlilerinden biri Gutenberg (Gutenberk)’in

XV. yüzyılda icat ettiği matbaadır .

Günümüzde sanal market veya e-market alışverişi Genel Ağ
g.

üzerinden kolay ve hızlıca yapılmaktadır.

Kitle iletişim araçları, toplumu bilgilendirerek kamuoyu oluşmasına
h.

katkıda bulunur.

22

7. Sınıf Hızlı İletişim Güçlü Toplum KKT - 2 

1. Kitle iletişim araçları günümüzde çok hızlı gelişme 4. Merhaba adım Ali. Ödevlerimi za-
gösterdi. Kitle iletişim araçlarının yararlı özellikleri manında yapıyorum. Düzenli kitap
olduğu gibi zararlı özellikleri de bulunmaktadır. okuyorum. Zaman kalırsa ailemin
onayını da alarak en sevdiğim oyu-
Aşağıdakilerden hangisi kitle iletişim araçları- nu Genel Ağ’da oynuyorum.
nın faydalı özellikleri arasında gösterilemez?
Ali’nin Genel Ağ’ın hangi özelliğinden yarar-
A) Haber alma landığı söylenebilir?
B) Kamuoyu oluşmasını sağlama
C) Hareketsiz yaşamı getirmesi A) Eğlenme B) Bilgi alma
D) Eğlendirme
C) Alış-veriş yapma D) Kamuoyu oluşturma

2. I. Mektup 5. Aşağıdaki öğrencilerden hangisi hem işitsel
II. Genel Ağ hem de görsel özellik taşıyan kitle iletişim ara-
III. Televizyon cına örnek vermiştir?
IV. Duman
A) B)
Yukarıda verilen kitle iletişim araçlarının
günümüzden geçmişe doğru sıralaması aşağı- Mektup Televizyon
dakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
C) D)

Gazete Radyo

A) II, III, I, IV B) III, I, IV, II
C) IV, I, III, II D) I, III, IV, II

3. Aşağıda verilen bilgilerden hangisinin günü- 6. Millî Eğitim Bakanlığı ve RTÜK iş birliğiyle “Medya
müz toplumunda geçerli olduğu söylenemez? Okuryazarlığı” projesi hazırlanmış ve uygulanmış-
tır.
A) Teknoloji sayesinde iletişim araçlarının çeşitlili-
ği arttı. Buna göre aşağıdakilerden hangisi Medya
okuryazarlığı dersinin amaçları arasında gös-
B) Medyanın sosyal iletişim ve etkileşim gücü hız- terilemez?
landı.
A) Öğrenciye ekranda izlediklerini “gerçeklik” ve
C) Bilgisayar, akıllı telefon ve Genel Ağ kullanımı “kurgu” bakımından ayırt etme becerisi kazan-
bireyler arasındaki iletişimi artırdı. dırmak

D) Medyanın sosyal değişim ve etkileşimdeki rolü B) Medyanın ilettiği mesajların doğru okunmasını
her geçen gün azaldı. sağlamak

C) Çocukların, küçük yaşlardan itibaren medya
karşısında bilinçlenmesini sağlamak

D) Bireyin medya karşısında pasif alıcı olmasını
sağlamak

23

7. Sınıf İletişim Özgürlüğü

İletişim Özgürlüğü yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya
toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir...
➤➤ Kitle iletişim özgürlüğü; haber, bilgi ve düşünce-
lerin iletişim araçları vasıtasıyla serbestçe elde ➤➤ Madde 28: Basın hürdür, sansür edilemez… Dev-
edilebilmesi, açıklanabilmesi ve yayılabilmesidir. let, basın ve haber alma hürriyetlerini sağlayacak
tedbirleri alır…”

➤➤ Günümüzde akıllı cihazların yaygınlaşması, veri
paylaşımına izin veren kötü amaçlı yazılımları da
beraberinde getirdi. Teknolojik cihazlarda kullan-
dığınız program ve uygulamalara bulaşmış olan
virüsler gizlilik ve güvenlik sorunları ortaya çıkara-
bilir. Bize ait verilerin kötü amaçlı kişilerin ellerine
geçmesi sonucunda özel hayatımızın gizliliği zarar
görebilir.

Kitle iletişim özgürlüğü; ➤➤ Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK): Ülkemiz-
deki radyo ve televizyon kanallarını denetleyen
➤➤ Doğru bilgi alma hakkı kuruluştur. RTÜK, yayın kurallarına uyulmadığı
➤➤ Düşünce ve ifade özgürlüğü zaman radyo ve televizyon kanallarına uyarı, pa-
➤➤ Özel hayatın gizliliği hakkı ra ve yayın durdurma gibi cezalar verebilir. RTÜK
➤➤ Haber yapma ve haber alma hakkı (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu) tarafından ha-
ile ilişkilidir. zırlanan akıllı işaretler televizyon programlarının
yaş grubuna uygunluğu konusunda bize programı
 İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ne gö- izlemeden önce uyarı veren işaretlerdir.
re; “Herkes düşünce ve ifade özgürlüğü
hakkına sahiptir; bu hak serbestçe düşün-
me, hangi yoldan ve nereden olursa olsun
bilgi ve görüş alma, araştırma ve yayma
özgürlüğünü içerir.

 Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Genel izleyici 7 yaş 13 yaş 18 yaş
Sözleşmesi, çocukların her konuda gö- kitlesi üzeri için üzeri için üzeri için
rüşlerini özgürce ifade edebilmesine ve bu
görüşlerinin dikkate alınmasına önem verir. Şiddet / Korku Cinsellik Olumsuz Örnek
Yaşadığı toplumda çocuğu bağımsız bir bi- Oluşturabilecek
rey olarak tanımlayarak haklarını güvence
altına alır. Davranışlar

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası: Televizyonda Kullanılan Akıllı İşaretler

➤➤ Madde 20: Herkes, özel hayatına saygı gösteril- ➤➤ Basın yayın kuruluşları farklı sebeplerle topluma
mesini isteme hakkına sahiptir... yanlış bilgi verebilirler. Bu durum da yanlışlık or-
taya çıktığında haberi yapan kuruluş düzeltme
➤➤ Madde 22: Herkes, haberleşme hürriyetine sahip- (tekzip) yayınlar. Bu uygulama kitle iletişim özgür-
tir. Haberleşmenin gizliliği esastır... lüğü ve özel hayatımızın gizliliği hakkını güçlendirir.

➤➤ Madde 26: Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz,

24

7. Sınıf İletişim Özgürlüğü

Etkinlik 3

SB.7.1.4. İletişim araçlarından yararlanırken haklarını kullanır ve sorumluluklarını yerine getirir.

1. Aşağıda verilen bilgileri doğru (D) ya da yanlış (Y) şeklinde değerlendiriniz.

Bilgiler D Y
✓ ✓
a. Basın özgürlüğü sadece gazetecilere ve basın organlarına tanınan bir
haktır.

b. Herkes düşünce ve ifade özgürlüğü hakkına sahiptir.

c. Devlet, aile ve kişi sırları açıklanabilir. ✓
✓
d. Farklı düşüncelerin çeşitli yollarla insanlara ulaşmasını sağlamak de- ✓
mokratik bir davranıştır. ✓
✓
e. İnsanların bilgisi dışında özel hayatlarıyla ilgili haberler yapılabilir. ✓

f. Doğru bilgi alma hakkı, düşünceyi açıklama hakkı ve kitle iletişim özgür- ✓
lüğüne uygun hareket etmeyen kuruluşlar RTÜK tarafından cezalandırılır.

g. Hiçbir çocuğun özel yaşamına, ailesine, konutuna veya iletişimine, keyfi
ya da haksız olarak müdahale edilemez.

h. Ülkemizde kitle iletişim araçlarının kontrol ve denetimleri Valilikler tara-
fından gerçekleştirilmektedir.

i. Basın özgürlüğü insanların düşüncelerini, görüşlerini, gazete, dergi, ki-
tap, radyo, televizyon vb. yoluyla diğer insanlara iletme özgürlüğüdür.

2. Aşağıdaki tabloda Anayasamızın bazı maddeleri verilmiştir. Bu maddelerle ilişkili olan
ifadeleri eşleştiriniz.

“Madde 22– Herkes, Telefon görüş-
1. haberleşme hürriyeti- c – d a. melerinin gizlice
ne sahiptir… dinlenmesi
Bireyin güncel
olayları sosyal
d. medyadan takip

Madde 21- Kimsenin Evden değerli eş- etmesi
2. konutuna dokunula- yaların çalınması
b b.
maz…

Kişiye ait mektu-
e. bun izin alınmadan
Madde: 20 – Herkes özel okunması
hayatına ve aile hayatına Farklı fikirlere sa-
3. saygı gösterilmesini iste- a–e c. hip gazetelerin
me hakkına sahiptir. Özel basılması
hayatın ve aile hayatının
gizliliğine dokunulamaz.

25

7. Sınıf İletişim Özgürlüğü

Etkinlik 3

3. Aşağıdaki tabloda verilen cümlelerden düşünce ve ifade özgürlüğüne uygun olanları
işaretleyiniz.

İfadeler +

a. Kişinin bilgi ve düşüncelerini sosyal medyada paylaşması +

b. Ülkede farklı görüşlere sahip gazetelerin yayınlanması +

c. Gazetecilerin insanların özel hayatlarıyla ilgili her türlü haberi yapmaları

d. Basın mensuplarına yönelik hiçbir baskı ortamının bulunmaması ve gazeteci- +
lerin özgürce görüşlerini belirtmeleri

e. Televizyonlarda tek tip yayınların yapılması

f. Gazetenin veya gazetecinin şahsi veya taraf tutan kanaatlerine haberlerin
metninde yer vermesi

4. Tabloda yer alan anayasa maddelerini aşağıdaki görsellerle ilişkili olacak şekilde eş-
leştiriniz.

Madde 20: Madde 28:
A. Özel hayatın gizliliği B. Basın özgürlüğü

b–d–f–g a–c–e–h–ı

a. b. c.

d. e. f.

g. h. ı.

26

7. Sınıf İletişim Özgürlüğü

Etkinlik 3

5. RTÜK’ün hazırladığı akıllı işaretler, televizyon yayınlarının içeriğiyle ilgili bilgilendirici bir uy-
gulamadır.
Aşağıda verilen akıllı işaretlerin anlamlarını görsellerin yanlarına yazınız.

a. Genel izleyici kitlesi içindir.

b. 7 yaş ve üzeri üzeri izleyiciler içindir.

c. Cinsellik

d. Olumsuz örnek oluşturabilecek davranışlar içerir.

e. 13 Yaş ve üzeri izleyiciler içindir.

f. Şiddet / Korku içerir.

g. 18 yaş ve üzeri izleyiciler içindir.

27

7. Sınıf İletişim Özgürlüğü KKT - 3 

1. Anayasamızın 22. maddesine göre: “Herkes, 4. Madde 26: Herkes, düşünce ve kanaatlerini
haberleşme hürriyetine sahiptir. Haberleşmenin söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına
gizliliği esastır.” ifadesi yer almaktadır. Haklar ve veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına
özgürlükler yasalara göre bazı durumlarda kısıt- sahiptir...
lanabilir.
Buna göre haklar ve özgürlüklerin aşağıdaki Anayasa’da yer alan bu madde, aşağıdaki hak
durumlardan hangisinde engellenmesi bekle- ve özgürlüklerden hangisiyle yakından ilişkili-
nemez? dir?

A) Ülke güvenliğinin tehdit altında olması A) Konut dokunulmazlığı
B) Genel sağlık ve ahlakı koruma sorunuyla karşı B) Özel hayatın gizliliği
C) İfade özgürlüğü
karşıya kalınması D) Eğitim hakkı
C) Kamu düzenini koruma zorunluluğunun ortaya
5.
çıkması Kitle iletişim özgürlüğü; - - - - deva-
D) Yerel yöneticilerinin isteği mı sayılır.

2. Buket Öğretmen’in tahtaya yazıp boş bıraktığı
yere aşağıdaki ifadelerden hangisi yazılamaz?
Verilen görselde yer alan haber, aşağıdaki
haklardan hangisinin ihlaline örnek oluşturur? A) Doğru bilgi alma hakkının
B) Düşünceyi açıklama özgürlüğünün
A) Konut dokunulmazlığı C) Düşünceyi yayma özgürlüğünün
B) Özel hayatın gizliliği D) Seyahat etme özgürlüğünün
C) Basın özgürlüğü
D) Haberleşme özgürlüğü 6. Kitle iletişim araçlarından en çok etkilenen kesim
çocuklardır. Özellikle televizyon çocukların fizik-
3. Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin dört temel ilkesi sel, ruhsal ve sosyal gelişmelerini olumsuz yönde
doğrultusunda çocuklara çeşitli alanlarda haklar etkilemektedir. Akıllı işaretler, televizyon yayınla-
tanınmıştır. Bunlar; ayrım gözetmeme, çocuğun yük- rının içeriğiyle ilgili bilgilendirici bir sınıflandırma
sek yararı yaşama ve gelişme hakkı, katılım hakkı. sistemidir.
Bu bilgi aşağıda yer alan görsellerden hangi- Buna göre çocukların şiddet sahnelerinden et-
siyle çelişmektedir? kilenmeden izleyebilmeleri için aşağıdaki akıllı
işaretlerden hangisinin olmaması gerekir?
A) B)
A) B)

C) D)

C) D)

28

2. ÜNİTE

KÜLTÜR VE MİRAS

Beylikten Cihan Devletine
İnsanı Yaşat ki Devlet Yaşasın

Avrupa’da Uyanış
Değişen Dünyada Değişen Osmanlı

Osmanlı’dan Kalan Mirasımız

Kazanımlar

➢➢ 7.2.1. Osmanlı Devleti’nin siyasi güç olarak ortaya çıkış sürecini ve bu süreci etkileyen faktörleri açıklar.
➢➢ 7.2.2. Osmanlı Devleti’nin fetih siyasetini örnekler üzerinden analiz eder.
➢➢ 7.2.3. Avrupa’daki gelişmelerle bağlantılı olarak Osmanlı Devleti’ni değişime zorlayan süreçleri kavrar.
➢➢ 7.2.4. Osmanlı Devleti’nde ıslahat hareketleri sonucu ortaya çıkan kurumlardan hareketle toplumsal ve ekono-

mik değişim hakkında çıkarımlarda bulunur.
➢➢ 7.2.5. Osmanlı kültür, sanat ve estetik anlayışına örnekler verir.

7. Sınıf Kültür ve Miras

Etkileşim Devlet
Reaya
Fetih

Seyyah Ünite ile ilgili Gaza
Islahat kavramlar İskan

Kültür Hoşgörü

31

7. Sınıf Beylikten Cihan Devletine

Beylikten Cihan Devletine Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu
➤➤ Osmanlı Devleti’nin kurucuları Kayı boyundandır.
Türklerin ilk yurdu Orta Asya’dır. Türkler
geçimlerini hayvancılıkla sağlamışlardır. Konar- Ertuğrul Gazi liderliğinde Anadolu’ya gelen Kayı
göçer bir hayat sürdürmüşlerdir. boyu Türkiye Selçuklu Devleti tarafından Söğüt ve
(1071) Malazgirt Zafer’inden sonra Büyük Sel- Domaniç’e yerleştirilmişti.
çuklu Sultanı Alparslan, komutanlarını gaza ve
cihat yapmaları için Anadolu’da görevlendirdi. Osman Bey (1299-1326):
Yapılan fetihler sonucunda Danişmentli, Sal- ➤➤ Osmanlı Devleti’nin kurucusudur. İlk Osmanlı
tuklu, Artuklu, Mengücekli beylikleri kuruldu.
Bu durum Anadolu’nun Türkleşmesini hızlan- parasını bastırdı. Koyunhisar’da yapılan ilk Os-
dırdı. manlı-Bizans savaşını Osmanlı kazandı. (1302)
Anadolu’nun vatan olarak benimsenmesinde Bizans tekfurlarının hakimiyetindeki Yenişehir, Bi-
Mevlâna Celaleddin Rumi, Yunus Emre, Ha- lecik, İnegöl, Karacahisar fethedildi.
cı Bektaş Veli, Ahi Evran gibi kişiler önemli rol
oynamıştır. Osman Bey Döneminde Sınırlar
Türkiye Selçuklu Devleti
➤➤ Süleyman Şah, Malazgirt Zaferi’nin ardından Tür- Osmanlı Beyliği’nin Kısa Sürede Büyümesinin
kiye Selçuklu Devleti’ni kurdu. Bizans’la yapılan Nedenleri;
(1176) Miryekefalon Savaşı sonrasında Anado- • Osmanlıların zayıf durumda olan Bizans sınırın-
lu’daki Türk hakimiyeti kesinleşti. Türkiye Selçuklu
Devleti, Kösedağ Savaşı (1243) sonrasında Mo- da kurulmuş olması
ğollara yenilerek zayıfladı. Anadolu’da siyasi birlik • Balkanlarda siyasi birliğin olmaması
parçalandı; yeniden beylikler dönemi başladı. • Osmanlı Devleti’nin hoşgörülü ve adil bir politika

Anadolu Türk Beylikleri haritası izlemesi
 Haçlı Seferleri; 11.yy ve 13.yylar arasında • Başarılı bir yerleştirme (iskân) politikasının uygu-

Avrupa’nın Katolik Kilisesi öncülüğünde lanması
Ortadoğu topraklarını ele geçirmeye yöne- • Merkezi otoriteye önem verilmesi
lik yaptığı seferlerdir. Bu seferler pusula, Orhan Bey (1324-1362):
barut, kâğıt ve matbaa gibi gelişmelerin ➤➤ Bursa, İznik ve İzmit fethedildi. Karesioğulları
Avrupalılar tarafından öğrenilmesine ve ge- Beyliği alındı. Böylece Osmanlı Devleti ilk deniz
liştirilmesine yol açtı. kuvvetine sahip oldu. Bizans İmparatoru Kanta-
kuzen Orhan Bey’in yardımı ile hükümdar olunca
karşılığında Osmanlı Devleti’ne Rumeli toprak-
larında yer alan Gelibolu’daki Çimpe Kalesi’ni
verdi. (1353) Bu durum Osmanlı’nın Avrupa top-
raklarına attığı ilk adım oldu.

İskân (Yurtlandırma) Politikası:
➤➤ Osmanlı Devleti’nin Rumeli’de fethettiği yerlere

Anadolu’dan getirdiği Türkmenleri yerleştirme uy-
gulamasıdır. Bu politikayla fethedilen yerlerde

32

7. Sınıf Beylikten Cihan Devletine

kalıcı olmak ve fethedilen bölgelerin İslamlaşma- likte yaya ve müsellem (atlı) adıyla ilk düzenli ordu
sını ve Türkleştirilmesini sağlamak amaçlanmıştır. kurulmuştu. Fetihlerin devamlılığı ve toprakların
İskân politikası sayesinde üretim sürekli hâle ge- güvenliği için I. Murat döneminde devşirme sis-
tirilerek boş topraklar ekonomiye kazandırılmıştır. temine dayalı kapıkulu ordusu kuruldu. Devşirme
sistemine göre, köken olarak hıristiyan olan çocuk-
I. Murat (1362-1389): lar müslüman bir ailenin yanında eğitilerek Türk ve
➤➤ Edirne fethedilerek başkent yapıldı. (1363) İslam kültürünü öğrenirlerdi. Ardından Acemi Oca-
ğı’nda askeri eğitim alırlardı. Osmanlı ordusunun en
Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda ilerlemesini dur- kalabalık gücünü ise Tımarlı sipahiler oluştururdu.
durmak isteyen haçlılarla; Sırpsındığı, Çirmen ve
I. Kosava Savaşları yapıldı. Osmanlı Balkanlarda Kapıkulu Askerleri;
genişlemeye devam etti. • Üç ayda bir ulufe adı verilen maaş alırdı.
• Savaş zamanı orduya katılır, savaş dışında baş-
I. Bayezid (Yıldırım) (1389-1402):
➤➤ Niğbolu Savaşıyla haçlılar mağlup edildi. İstanbul’u kentin güvenliğini sağlardı.
• Gayrimüslim bir ailenin çocuğu olarak devşirme
kuşatan ilk Osmanlı padişahıdır. Anadolu Türk si-
yasi birliği sağlandı. Ankara Savaşı’nda Timur sistemine göre seçilirdi.
Devleti Osmanlı Devleti’ni yendi. Osmanlı Devleti Tımarlı Sipahiler;
fetret (bunalım) dönemine girdi. (1402-1413) • Geçimini dirlik sahibinin kazandığı gelirle karşı-

I. Mehmet (Çelebi) (1413-1421): lardı.
➤➤ Fetret dönemine son vererek devletin ikinci ku- • Savaş zamanı orduya katılır, barış zamanı bulun-

rucusu kabul edilir. Venediklilerle ilk deniz savaşı duğu bölgenin güvenliğini ve dirlik toprağındaki
yapıldı. üretimi denetlerdi.
• Müslüman ailelere ait kişilerden seçilirdi.
II. Murat (1421-1451):
➤➤ Haçlılarla Varna ve II. Kosova Savaşları yapıldı. Divan Teşkilatı
➤➤ Orhan Bey zamanında kurulmuş olan Di-
Balkanlardaki Osmanlı hakimiyeti kesinleşti.
van Teşkilatı, devlet işlerinin görüşüldüğü ve
II. Murat döneminde Osmanlı Devleti karara bağlandığı en önemli kurumdu. Fatih
Sultan Mehmed Dönemi’ne kadar divan toplan-
Toplumsal ve Ekonomik Yapı tılarına padişahlar başkanlık yapmaktayken, bu
➤➤ Osmanlı toplumu; reaya (halk-yönetilen) ve askeri dönemden itibaren divan toplantılarına veziriazam
(sadrazam) başkanlık etmeye başladı. Divanıhü-
(yöneten) kesimlerinden oluşurdu. Reaya kesimini mayun’da son söz padişaha aitti.
tüccar, esnaf, köylü ve konargöçerler oluştururdu. Divanıhümayun üyeleri → Veziriazam (sadrazam)
Osmanlı Devleti’nde Askerî Yapı → Vezirler → Kazasker → Defterdar → Nişancı
Orhan Bey döneminde sınırların genişlemesiyle bir-
• Reisülküttap, Şeyhülislam ve Kaptan-ı Derya
gibi görevliler 16.yydan itibaren divan toplantı-
larına sürekli katılmaya başladı.

Divan toplantılarının yapıldığı yer (Topkapı Sarayı).

33

7. Sınıf Beylikten Cihan Devletine

Etkinlik 4

SB.7.2.1. Osmanlı Devleti’nin siyasi güç olarak ortaya çıkış sürecini ve bu süreci etkileyen faktörleri açıklar.

1. Aşağıda verilen bilgileri doğru “D” veya yanlış “Y” olarak değerlendiriniz.

Bilgiler DY
Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya Türkler yerleşmeye baş-
a. ladı. ✓
Osmanlı Beyliği’nin Bizans sınırında yer alması batı yönünde fetihleri ✓
b. kolaylaştırdı. ✓

c. Kayı Boyu Ertuğrul Gazi liderliğinde Söğüt ve Domaniç’e yerleşti.

d. Osmanlı Beyliği kurulduğu sırada Bizans güçlü bir devletti. ✓
Osmanlı Beyliği bağımsızlığını ilan etmeden önce Türkiye Selçuklu ✓

e. Devleti’ne bağlıydı. ✓
f. Osmanlı Beyliği, ilk önce fetihlerini doğu yönünde gerçekleştirdi.

Osmanlı Beyliği gaza ve cihat politikası izleyerek Müslüman ülke- ✓
g. leri kendi sınırlarına dahil etti. ✓
✓
h. Osmanlı Beyliği bağımsızlığını Orhan Bey zamanında ilan etti. ✓

i. Osmanlı Beyliği kurulduğu sırada diğer Anadolu beyliklerine oran-
la toprakları en küçük beylikti.

j. Çimpe Kalesi’nin alınması Osmanlı’nın Karadeniz’deki hakimiye-
tini güçlendirdi.

2. Aşağıdaki haritada Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde fethettiği yerler verilmiştir.
Haritada numaralandırılan yerleri verilen şehirlerle uygun şekilde eşleştiriniz.

I İzmit I Bursa III
Söğüt IV Domaniç V
II
III İznik II

V IV

34

7. Sınıf Beylikten Cihan Devletine

Etkinlik 4

3. Aşağıda yer alan padişahlarla ilişkili olan tarihi olayları uygun şekilde eşleştiriniz.

1. Osman Bey Koyunhisar Savaşı a.
2. Yıldırım Beyazid Devletin ikinci kurucusu b.
3 I. Murad Varna Savaşı c.
4. Orhan Bey Ankara Savaşı d.
5. I. Mehmed Sırpsındığı Savaşı e.
6. II. Murad Bursa’nın Fethi f.

1. a 2. d 3. e 4. f 5. b 6. c

4. Osmanlı Devleti’nin Rumeli’de fethettiği yerlere Anadolu’dan getirdiği Türkmenleri yerleştir-
me uygulamasına İskân (yerleştirme) politikası denir.
Aşağıda boş bırakılan yerlere iskân politikanın amaçlarını yazınız.

a. Balkanlarda fetihlerin kalıcı ol- b. Konargöçerleri yerleşik hayata
masını sağlamak geçirmek

İskân Politikasının Amaçları

c. Türk-İslam kültürünü yaymak d. Fethedilen yerlerin güvenliğini
sağlamak

35

7. Sınıf Beylikten Cihan Devletine

Etkinlik 4

5. Osmanlı Beyliği’nin kısa sürede bulunduğu bölgenin en güçlü devleti haline gelmesi-
nin nedenlerini aşağıdaki tabloya yazınız.
a. Anadolu ve Balkanlarda güçlü devletlerin olmaması

b. Bizans İmparatorluğu’nun iç karışıklıklar yaşaması
c. Anadolu beyliklerine karşı barışçı bir politika izlemesi

d. Moğol baskısından uzak konumda yer alması
e. Kurulduğu bölgenin önemli ticaret yolları üzerinde bulunması

6. Aşağıdaki tabloda verilen kelimeleri cümlelerde noktalı olan yerlere uygun şekilde ya-
zınız.

a. Tımarlı b. Türkiye Sel- c. Orhan Bey d. I. Murat
Sipahiler çuklu Devleti

e. Kapıkulu f. müsellem g. Devşirme h. gayrimüslim
Sistemi

i. Osman Bey j. Rumeli

……1…...’nin yıkılmasıyla ……2……. döneminde kayı boyu bağımsız hareket etmeye baş-
ladı. Osmanlı Beyliği, …….3……. döneminde ……4….... ’ye geçti. Bu dönemde sınırların
genişlemesiyle Türk gençlerinden sürekli savaşa hazır bir ordu oluşturuldu. Bu ordu yaya
ve ……5…… adı verilen askerlerden oluşturuldu. ……6…… döneminde …....7….... ailelerin
erkek çocukları asker olarak yetiştirilmek amacıyla toplanmaya başlandı. “…….8……. ” ile
yetiştirilen askerlerden “……9.…..” ordusu meydana getirildi. Yine bu dönemde Osmanlı
ordusunun en kalabalık gücü olan Tımarlı Sipahiler oluşturuldu.

1. b 2. i 3. c 4. j 5. f 6. d 7. h 8. g 9. e

36

7. Sınıf Beylikten Cihan Devletine

Etkinlik 4

7. Osmanlı Devleti’nin sınırlarının genişlemesiyle birlikte Divanıhümayun gibi padişaha yardım-
cı kurumlar oluşturuldu.

Aşağıda yer alan tabloya Divanıhümayun üyelerinin görevlerini kısaca yazınız.

a. Sadrazam (veziriazam): Padişahın vekili ve yardımcısıdır.

b. Kazasker: Divan toplantılarında büyük davalara bakar, kadıların ve müderrislerin ata-
malarını yapardı

c. Defterdar: Bütçenin hazırlanması ve devletin diğer mali işlerinden sorumludur.

d. Nişancı: Divan toplantılarında alınan kararlara ve diğer belgelere padişahın imzası
demek olan tuğrayı çekmekle görevliydi.

e. Vezir: Devlet idaresinde veziriazama yardım ederdi.

8. Osmanlı ordusunun iki önemli gücünü oluşturan yeniçeriler ve tımarlı sipahilerin özel-
liklerini tabloya yazınız.

Yeniçeri Askeri Tımarlı Sipahi

• Üç ayda bir “ulufe” adı verilen maaş alırdı. • Geçimi Tımar sistemiyle sağlanırdı.


• Gayrimüslim ailelerden seçilirdi. • Müslüman ailelerden seçilirdi.


• Savaş dışında İstanbul’un güvenliğini sağ- • Savaş dışında taşranın güvenliğini sağlardı.
lardı.

37

7. Sınıf Beylikten Cihan Devletine KKT - 4 

1. Ertuğrul Gazi liderliğinde Anadolu’ya gelen Kayı 4. Osmanlı Devleti’nin batı yönünde ilerlemesi üze-
boyu Türkiye Selçuklu Devleti tarafından Söğüt rine Balkan milletleri Haçlı birlikleri meydana
ve Domaniç bölgesine yerleştirildi. getirdi.
Aşağıdakilerden hangisi bu açıklamaya örnek
Bu durumun; gösterilemez?

I. Türkiye Selçuklu Devleti’nin batı sınırını koru- A) I. Kosova Savaşı
mak B) Ankara Savaşı
C) Sırp Sındığı Savaşı
II. Bizans’a karşı gaza ve cihat yapılmasını sağ- D) Niğbolu Savaşı
lamak
5. “Kayı Boyu’nun Bizans sınırına yerleştirilmesiy-
III. Anadolu Beyliklerini ortadan kaldırmak le gaza ve fetihler hız kazandı. Türkiye Selçuklu
Devleti’nin yıkılmasıyla Osman Bey döneminde
gibi amaçlardan hangi ya da hangilerini taşı- bağımsız hareket etmeye başlayan Osmanlı Bey-
dığı söylenir? liği, I. Murat döneminde ilk kez Rumeli’ye geçti.”
Yukarıdaki bilgi yanlışlığının giderilmesi için
A) I ve II B) I ve III aşağıdaki düzeltmelerden hangisi yapılmalı-
C) I, II ve III D) II ve III dır?

2. “Bizans Gelibolu’daki Çimpe Kalesi’ni Osman- A) “Kayı” yerine “Kınık” yazılmalı
lı’ya üs olarak verdi (1353). Osmanlı ordusu kısa B) “Türkiye Selçuklu Devleti” yerine “Bizans İm-
süre içinde Gelibolu’dan başlayarak Balkanlar’ın
içlerine kadar ilerledi.” paratorluğu” yazılmalı
C) “Osman Bey” yerine “Ertuğrul Gazi” yazılmalı
Yukarıda açıklaması verilen olay, aşağıdaki D) “I. Murat” yerine “Orhan Bey” yazılmalı
padişahlardan hangisi zamanında gerçekleş-
ti? 6. İznik şehri Osmanlı Devleti tarafından fethedildik-
ten sonra şehir, camiler, mescitler, medreseler,
A) I. Murat B) Osman Bey hanlar, hamamlar ile donatıldı. Orhan Bey ayrıca
C) Orhan Bey D) Yıldırım Bayezid burada yaşayan yoksullar ve yolcular için bir ima-
ret yaptırarak ücretsiz yemek verilmesini emretti.
3. Osmanlı toplumu reaya ve askeri (yönetenler) ol- İmaretin açılış gününde padişah bizzat kendi eliy-
mak iki kısımdan oluşurdu. le fakirlere yemek dağıttı.
Buna göre Osmanlı Devleti’yle ilgili aşağıdaki-
Buna göre aşağıda yer alan kesimler gruplan- lerden hangisi söylenemez?
dırıldığında hangisi dışta kalır?
A) Sosyal devlet anlayışı taşıdığı
A) Çiftçi B) Esnaf B) İmar çalışmaları yapıldığı
C) Vezir D) Tüccar C) Eğitim ve ticaret faaliyetlerine önem verildiği
D) Yalnızca Müslüman halka hizmet verildiği

38

7. Sınıf İnsanı Yaşat ki Devlet Yaşasın

İnsanı Yaşat ki Devlet Yaşasın İstanbul’un kuşatılmasını gösteren harita

➤➤ Osmanlı fetihlerinin kalıcı olmasında Abdalân-ı İstanbul’un Fethi’nin Sonuçları
Rum (Dervişler), Ahiyân-ı Rum (Ahiler), Baciyân-ı
Rum (Kadınlar), Gaziyân-ı Rum (Gaziler ve Alp- ➤➤ Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğü sağlandı.
ler) adı verilen teşkilatların büyük katkısı olmuştu. ➤➤ Bizans İmparatorluğu yıkıldı ve İstanbul Osmanlı
Anadolu’ya yerleşen dervişler, öncelikle halkın
gönlünü fethetti. Bu durum Osmanlı Devleti’nin Devleti’nin merkezi oldu.
askeri fetihlerini de kolaylaştırdı. ➤➤ Avrupa’da feodalitenin yıkılmasına merkezi krallık-

 Eski Türklerde “yiğit, cesur” insanlara “alp” ların güçlenmesine ortam hazırladı.
denilirdi. Osmanlı’da bu gelenek devam ➤➤ Orta Çağ sona erdi ve Yeni Çağ başladı.
etmişti. Osmanlı’nın kuruluş aşamasında
Konuralp ve Akçakoca gibi kahramanlar  Osmanlı Devleti istimâlet politikasını fet-
fetihlerde büyük yararlılık göstermişti. hedilen yerlerde yaşayan insanların devlete
olan bağlılıklarını güçlendirmek ve fethedi-
Fetih ve Fatih (1451-1481) len bölgede kalıcı olmak amacıyla uyguladı.
Fethedilen yerlerde; adil yönetim anlayışı
Fatih Sultan Mehmed’in izlendi. Bölge halkına din, dil ve kültürel öz-
portresi gürlükler tanındı.

➤➤ Fatih Sultan Mehmed çocuk yaştan itibaren dö- Doğunun Fatihi: Yavuz Sultan Selim
nemin en iyi alimlerinden yoğun bir eğitim aldı. (1512-1521)
Edebiyatla ilgilenmiş, altı yabancı dil öğrenmiş ve
kuşatma sırasında kullanılan şahi toplarını tasar- ➤➤ Yavuz Sultan Selim döneminde Safeviler ile ya-
lamıştı. pılan Çaldıran Savaşı’nı (1514) ve Memluklerle
yapılan Mercidabık (1516) ve Ridaniye (1517)
İstanbul’un Fethi (1453) savaşlarını Osmanlı Devleti kazandı. Böylece
İstanbul’un Fethi’nin Nedenleri Memluk Devleti sona erdi. Mısır, Suriye, Filistin
• Anadolu ve Balkanlar arasındaki toprak bütün- Osmanlı topraklarına katıldı. Turnadağ Savaşı
(1515) ile Dulkadiroğlu Beyliği ortadan kaldırıldı ve
lüğünü sağlamak Anadolu’da Türk birliği kesin olarak sağlandı.
• Bizans’ın Haçlı birliği oluşturmasını engellemek
• Bizans’ın Osmanlı şehzadelerini kışkırtmasına Unvanı Kanun Olan Padişah: I. Süleyman
(Kanuni) (1521-1566)
son vermek.
• . Hz. Muhammed’in “Konstantinopolis (İstanbul) Büyük bir devlet adamı olan Kanûnî Sultan Sü-
leyman aynı zamanda ünlü bir şairdi. Meşhur
bir gün mutlaka fethedilecektir. Onu fetheden şiirlerinden birisi şudur: “Halk içinde muteber
asker ne güzel asker, onu fetheden komutan ne bir nesne yok devlet gibi, Olmaya devlet cihan-
büyük komutandır.” hadisi. da, bir nefes sıhhat gibi. Saltanat dedikleri bir
cihan kavgasıdır, Olmaya baht ü saadet dünya-
 54 gün süren kuşatma, 29 Mayıs 1453’te da vahdet gibi”.
İstanbul’un Fethi’yle son buldu.
• Osmanlı Devleti’nde en uzun süre tahtta kalan
padişahtır. (46 yıl)

39

7. Sınıf İnsanı Yaşat ki Devlet Yaşasın

• Belgrat fethedildi. (1521). Osmanlı’da Millet Sistemi
• Mohaç Meydan Savaşı’yla (1526) Macaristan
➤➤ Uzun yıllar boyunca üç kıtada hüküm süren
mağlup edildi ve Orta Avrupa’da Osmanlı ha- Osmanlı Devleti, çeşitli dil, inanç ve kültürden
kimiyeti güçlendi. Osmanlı sınırları Viyana’ya milletlerin bir arada, uyum içinde yaşatmak ko-
kadar genişledi. (1529). nusunda günümüz devletleri içinde örnek olmaya
• Fransa’ya bazı ayrıcalıklar (kapitülasyonlar) ve- devam etmektedir. Osmanlı her toplumun kendi
rildi. gelenek ve inançları yaşamasına imkân sağlandı.
Osmanlı Devleti’nde adalete büyük önem verilir,
17. yüzyıl sonlarına kadar Osmanlı Devleti sınırları halk arasında hiç bir ayrım yapılmazdı.

Denizlerde Fetihler ➤➤ Osmanlı Devleti’nde devlet ile vatandaşlar ara-
➤➤ Fatih Sultan Mehmed Ege Denizi’nde hâkimi- sındaki ilişkilerde din esas alınmıştır. Osmanlı
toplumunu iki temel unsur oluşturdu. Müslüman
yet kurma amacıyla; İmroz, Limni, Bozcaada, olanlar ve Müslüman olmayanlar (gayrimüslim-
Eğriboz, Semadirek, Midilli ve Taşoz adalarını, Ka- ler) Gayrimüslimler de mensubu oldukları din ve
radeniz’de hakimiyet kurma amacıyla da Amasra, mezhepler esas alınarak birer millet olarak kabul
Sinop, Trabzon ve Kırım’ı fethetmiştir. edilmiştir.
➤➤ Osmanlı donanması en güçlü dönemini Kanuni
Sultan Süleyman zamanında yaşamıştır. Barbaros ➤➤ Osmanlı Devleti, gayrimüslim toplulukları müm-
Hayrettin Paşa’nın komutasında yapılan Preveze kün olduğu ölçüde kendi iç meselelerinde serbest
Deniz Savaşı’yla (1538) Osmanlı donanması Akde- bırakmış olmasına rağmen gayrimüslimler arala-
niz’de rakipsiz hâle geldi. Kıbrıs’ın Fethi (1571) ile rındaki davaları Osmanlı mahkemelerine taşıyarak
Osmanlı’nın Doğu Akdeniz’deki hakimiyetini güç- Osmanlı adaletine duydukları güveni göstermiş-
lendi. Osmanlı, donanmasının iyi yönetilmemesi lerdir. Çeşitli ülkelerde inançlarından dolayı baskı
nedeniyle İnebahtı Deniz Savaşı’nda yenildi. (1571) ve zulüm gören insanlar Osmanlı topraklarına ka-
bul edilmiştir.

➤➤ Adil ve hoşgörülü siyaset sayesinde fethedilen
yerlerde yaşayan halk kısa sürede Osmanlı yöne-
timini kabul etmiştir.

Fatih, İstanbul’un fethinden
sonra şehirden ayrılanların
geri dönmeleri için gerekli ted-
birleri almıştır. Ayasofya’da
toplanan halka serbestçe
ve hiçbir şekilde korkmadan
evlerine ve işlerine dönebile-
ceklerini ilan etmiştir. Onlara
mal, can ve ırz güvenliği temi-
natı da vermiştir.

Kanuni ve Barbaros’un görüşmesi

40

7. Sınıf İnsanı Yaşat ki Devlet Yaşasın

Etkinlik 5

SB.7.2.2. Osmanlı Devleti’nin fetih siyasetini örnekler üzerinden analiz eder.

1. İstanbul’un kuşatılmasını gösteren haritaya göre aşağıdaki soruları yanıtlayınız.

a. Osmanlı Devleti İstanbul’u karadan mı, denizden mi kuşatmıştır?
Hem karadan hem de denizden kuşatmıştır.

b. Bizans kuşatma karşısında ne gibi önlemler almıştır?
Kale surlarını güçlendirmiş ve Haliç’in giriş kısmına zincir çektirmişti.

c. Görsele göre, Fatih Sultan Mehmed İstanbul’u almak için neler yapmıştır?
Hem karadan hem denizden kuşatmış ve gemileri karadan Haliç’e indirmiştir.

d. Fatih Sultan Mehmet gemileri karadan yürütmekteki amacı nedir?
Haliç’in giriş kısmında yer alan zinciri etkisiz hale getirmek

e. Bizans İmparatorluğu’nun diğer devletlerle kara ve deniz bağlantısı var mı?
Kara ve deniz bağlantısı yok

2. Aşağıdaki tabloda boş bırakılan yerleri uygun şekilde doldurunuz.

a. Osmanlı Devleti’nin toprak
bütünlüğü sağlandı.

b. İstanbul Osmanlı Devle- İSTANBUL’UN e. Orta Çağ sona erdi ve Yeni
ti’nin başkenti oldu. FETHİ’NİN Çağ başladı.

c. İpek Yolu’nun denetimi SONUÇLARI d. Bizans İmparatorluğu yıkıl-
Osmanlı Devleti’nin eline dı.
geçti.

41

7. Sınıf İnsanı Yaşat ki Devlet Yaşasın

Etkinlik 5

3. Aşağıda yer alan Osmanlı Tarihi’ne ait önemli olayları ait olduğu dönemin padişahıyla
eşleştiriniz.

Fatih Sultan Mehmet Yavuz Sultan Selim Kanuni Sultan Süleyman
1. 2. 3.
a–f–h c–d–g
b–e–i

a. İstanbul’un Fethi b. Preveze Deniz c. Mısır’ın Fethi d. Mercidabık
Savaşı Savaşı

e. Belgrat’ın Fethi f. Otlukbeli Savaşı g. İlk halife ünvanı h. Kırım’ın Fethi
alan padişah

i. Mohaç Meydan
Savaşı

4. Aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) ya da yanlış (Y) şeklinde değerlendiriniz.

a. Osmanlı Devleti vatandaş ile devlet arasındaki ilişkilerde etnik ✓
köken ya da ırkı esas almıştır.

b. Çeşitli ülkelerde inançlarından dolayı baskı ve zulüm gören insan- ✓
lar Osmanlı topraklarına kabul edilmiştir.

c. Hoşgörü ve adalet, Osmanlı Devleti’nin fetihlerini zorlaştıran en ✓
önemli etkendir.

Fatih, İstanbul’un fethinden sonra Ayasofya’da toplanan halka

d. serbestçe ve hiçbir şekilde korkmadan evlerine ve işlerine dönebi- ✓

leceklerini söylemesi hoşgörü ifadesidir.

e. Osmanlı sınırları içerisindeki farklı milletlere mensup insanlar, dil- ✓
lerini, dinlerini, kültürlerini baskı altında yaşamışlardır.

f. Osmanlı Devleti tüm farklılıklara rağmen sınırları içinde yaşayan ✓
insanları uyum içinde yönetti.

Osmanlı padişahları yeni fethedilen yerlerde halkın güvenini ka-

g. zanmak için can ve mal güvenliği garantisi veren “ahidname” adlı ✓

bir belge yayımlardı.

h. Yavuz Sultan Selim “Mekke ve Medine’nin hâkimi” anlamına ge- ✓
len “Hâkimü’l Harameyn” unvanını kullandı.

i. Osmanlı Devleti fethedilen topraklarda kalıcı olmak için “sömür- ✓
ge politikası “uyguladı.

j. Osmanlı Devleti istimâlet politikası ile farklı millet ve kültürleri bir ✓
arada yaşatmayı başardı.

42

7. Sınıf İnsanı Yaşat ki Devlet Yaşasın

Etkinlik 5

5. Aşağıdaki tablolarda verilen Osmanlı Tarihi’yle ilgili önemli olayları ve açıklamalarını
uygun şekilde eşleştiriniz.

Olaylar

İnebahtı Deniz Kırım’ın Fethi Preveze Deniz 4. Viyana
Savaşı Savaşı Kuşatması
2.
1. b 3. c
f g

Mısır’ın Fethi Mohaç Meydan 7. İstanbul’un Kıbrıs’ın Fethi
Savaşı Fethi
5. d 8.
a 6. e
h

Açıklamalar

a. Mercidabık ve Ridaniye Savaşları b. Karadeniz’de Osmanlı hakimiyeti
sonucunda fethedilen yer güçlendi.

c. Osmanlı ordusu ağır kış şartlarının d. Bizans İmparatorluğu yıkıldı.
da etkisiyle sonuç alamadı.(1529).
f. Haçlı donanması, Osmanlı donan-
e. Doğu Akdeniz’de Osmanlı hakimi- masını mağlup etti
yeti güçlendi.
h. Macarlar üzerine hakimiyet sağla-
g. Akdeniz’i Türk denizi haline getiren yan olay
olay

6. Aşağıda verilen görsel ve ifadelerden “Osmanlı Devleti’nde hoşgörü” temalı olanları
işaretleyiniz.

a. b. c. d.

e. f. g. h.

Sultan II.Bayezid Fatih Sultan Mehmed’in Fatih Sultan Mehmet
1492’de İspanya’da zor Bosna Ruhbanlarına verdiği İstanbul’un fethinden
durumda kalan Musevi ahidname sonra Ortodoks’la-
topluluğuna Osmanlı ra içişlerinde ve dinî
topraklarında yerleşme konularda geniş özerklik
hakkı tanımıştır. verdi.

43

7. Sınıf İnsanı Yaşat ki Devlet Yaşasın KKT - 5 

1. Osmanlı ordusunda yer alan bir yeniçeri anıların- 4.
da şöyle anlatmıştır: “Sultan tüm şehrin ve tüm Kanuni Sultan Süleyman → ?
ordunun büyük şaşkınlığı içinde gemilerini alışıl-
madık bir şekilde denize indirdi. Karaya iç yağıyla Verilen tabloda “?” ile gösterilen bölüme aşa-
kaplanmış kalaslar yerleştirildi. Birbirini ardınca ğıdakilerden hangisi yazılamaz?
otuz gemi insanlar ve sığırlar tarafından çekilerek A) Mohaç Meydan Savaşı
sanki denizdeymişçesine ilerledi.” B) Preveze Deniz Savaşı
C) Belgrat’ın Fethi
Yukarıda anlatılan tarihi olayla aşağıdakiler- D) Ankara Savaşı
den hangisi arasında ilişki kurulamaz?

A) Bizans İmparatorluğu

B) Rumeli Hisarı

C) Şâhi Topu

D) Çimpe Kalesi

2. …………………………?……………………….

Mancınıklar 400 parçadan Büyük çapta 5. “İstanbul’da ve Anadolu’nun birçok şehrinde çok
hazırlandı. oluşan donan- toplar döktürdü sayıda cami ile birlikte Rum, Ermeni, Katolik kili-
ma oluşturuldu seleri ve sinagoglar bulunmaktadır.”

Yukarıdaki tabloya verilebilecek en uygun Yukarıda anlatılan durum aşağıdaki kavram-
başlık aşağıdakilerden hangisidir? lardan hangisi ile ilgilidir?

A) İstanbul’un Fethi için yapılan hazırlıklar A) Ticaret B) Hoşgörü
B) İstanbul’un Fethi’nin nedenleri C) Adalet D) İskân
C) İstanbul’un Fethi’nin sonuçları
D) Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki faaliyetleri

3. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisinde hata 6. Osmanlı Devleti uyguladığı istimâlet politika-
yapılmıştır? sıyla;

A) Kırım’ın Fethi → Karadeniz Osmanlı Devleti’nin I. Farklı millet ve kültürleri bir arada yaşatmak
kontrolüne geçti. II. İslam dinini baskıyla kabul ettirmek
III. Fethedilen topraklardaki insanların devlete
B) Turnadağ Savaşı → Balkanlardaki Osmanlı ha-
kimiyeti güçlendi. olan bağlılıklarını güçlendirmek
IV. Hâkim olduğu topraklarda kalıcı olmak
C) Amasra, Sinop ve Trabzon’un fethi → Karade-
niz’de Osmanlı hakimiyeti güçlendi. gibi amaçlardan hangilerini hedeflemiştir?

D) Limni, Midilli, Gökçeada ve Eğriboz gibi adala- A) I, II, III ve IV B) I, II ve III
rın fethi → Ege Denizinde Osmanlı Devleti’nin C) I, III ve IV D) III ve IV
hakimiyeti güçlendi.

44

7. Sınıf Avrupa’da Uyanış

Avrupa’da Uyanış Rönesans;

Haçlı Seferleri ➤➤ Avrupa’da XV. ve XVI. yüzyıllarda edebiyat, gü-
➤➤ XI. ve XII. yüzyıllarda Avrupa’da Katolik Kilisesi zel sanatlar, bilim ve teknik alanlarında görülen
gelişmelere Rönesans denir. Kelime anlamı “yeni-
öncülüğünde Ortadoğu topraklarını ele geçirmeye den doğuş” demektir. Rönesans hareketi ilk kez
yönelik seferlerdir. Bu seferler sırasında pusula, İtalya’da başlamış ve sonrasında tüm Avrupa’ya
barut, kâğıt ve matbaa gibi gelişmeler Avrupa’ya yayılmıştır.
götürüldü ve geliştirildi.
 Burjuva, keşifler sonucunda zenginleşen
Coğrafi Keşifler tüccarların oluşturduğu sosyal sınıftır.
➤➤ XV. ve XVI. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından
 Hümanizm, insan ve insani değerlere
okyanusların, yeni kıtaların ve ticaret yollarının bu- önem veren düşünce akımıdır.
lunmasına coğrafi keşifler denir. Keşifleri Portekiz
ve İspanyol denizciler başlattı. ➤➤ Nedenleri; keşifler sonrası kilise baskısının azal-
• Bartolomeu Dias (Bartelmi Diyaz) (Ümit Bur- ması ve insanların düşüncelerini özgürce tartışıp
ifade etmeleri, matbaanın gelişmesi ve kâğıdın bol
nu’nun keşfetti), Vasco da Gama (Hint deniz ve ucuza mal edilmesi
yolu keşfi), Kristof Kolomb (Amerika Kıtasını
keşfetti ama Hindistan olduğunu sandı.) Ameri- ➤➤ Sonuçları; skolastik düşünce yıkılırken pozitif dü-
ko Vespuçi (yeni olan bu kıtaya “Amerika” adını şünce gelişti. Reform hareketlerinin başlamasına
verdi.) Magellan (Dünya’nın yuvarlak olduğunu neden oldu.
kanıtlayan ilk kişi oldu.)
➤➤ Keşiflerin Nedenleri; Doğu ticaret yollarının (ipek • Resim alanında → Leonardo Da Vinci, Rafaello,
ve baharat) Osmanlı Devleti’nin kontrolünde ol- Gentile Bellini,
ması ve Avrupa’nın alternatif yol arayışı, coğrafi
bilgilerin gelişmesi (pusula, haritacılık vb.), cesur • Mimari alanda → Michelangelo, Donetello,
gemicilerin yetişmesi ve okyanusa dayanıklı gemi- • Bilim ve edebiyat alanında → Montaigne, Sha-
lerin yapılması
kespeare, Cervantes, Kopernik
➤➤ Keşiflerin Sonuçları; Yeni ticaret yolları keşfedil-
di. Atlas Okyanusundaki limanlar önem kazandı. Reform
Amerika, Avusturalya ve Antarktika gibi yeni kıta
ve yerler keşfedildi. Avrupalılar keşfettikleri yerler- ➤➤ Avrupa’da XVI. yüzyılda “yeniden şekil vermek”
de sömürgeler kurdu. anlamına gelen reform, Katolik kilisesini aslına
döndürmek amacıyla yapılan değişiklik ve düzen-
 Coğrafi keşifler İpek ve Baharat yollarının lemelerdir.
önemini kaybetmesine neden oldu. Bu du-
rum Osmanlı Devleti’ni ekonomik yönden ➤➤ Nedenleri; Rönesans hareketinin etkisi, matbaa
olumsuz etkiledi. sayesinde okuma ve yazmanın artması ve İncil’de-
ki bilgilerin yayılması ve kilisenin sorgulanması

➤➤ Sonuçları; Avrupa’da mezhep birliği bozularak
yeni mezhepler ortaya çıktı. Avrupa’da laik bir
eğitim başladı. Kilise, otoritesini ve saygınlığını
kaybetti. Araştırmacı ve sorgulayıcı bilim anlayışı
ortaya çıktı. (Pozitif düşünce)

 İlk kez Almanya’da Martin Luther öncü-
lüğünde başlayan harekete göre; “Tanrı ile
kul arasına kimse giremez. Tanrı kullarının
günahlarını yalnızca kendisi bağışlar.”

 Osmanlı, Reform hareketlerinden faz-
la etkilenmedi. Çünkü, Osmanlı Devleti
gayrimüslimlere din ve inanç özgürlüğü yö-
nünden geniş haklar tanımıştır.

45

7. Sınıf Avrupa’da Uyanış

Aydınlanma Çağı • Emperyalizm (sömürgecilik); Genellikle bir
devletin başka ulusları, devletleri, toplulukları,
➤➤ XVII ve XVIII. yüzyıllarda Avrupa’da akla dayalı siyasal ve ekonomik egemenliği altına alarak
düşünce sisteminin egemen olduğu bu döneme yayılmasıdır.
Aydınlama Çağı adı verilir. Bu dönemin önemli
temsilcilerinin başında Newton (Nivtın), Koper- • Avrupa’daki ucuz ve hızlı üretimle rekabet
nik, Galileo (Galile) Dr. Harvey (Harvin), Mozart edemeyen Osmanlı, zamanla Avrupa’nın ham
ve Descartes (Dekart) gelir. Aydınlanma Çağı dü- madde ve pazar kaynağına dönüştü.
şünürleri hemen hemen her konuyu incelediler.
Aydınlanma Çağı’nda meydana gelen bilim, sanat Fransız İhtilali ve Avrupa (1789)
ve teknolojideki gelişmeler Sanayi İnkılabına te- ➤➤ 1789 yılında Fransız’da başlayan olaylar sonucun-
mel oluşturdu.
da ihtilalciler, İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi’
 Avrupa’da bilimsel gelişmeler yaşanır- ni ilan ettiler. Fransa’dan yayılan bu fikirler dünya
ken, Osmanlı Devleti’nde XVII. yüzyıldan siyasi haritasının değişmesine neden oldu.
itibaren pozitif bilimlere yönelik çalışmalar ➤➤ Nedenleri; özgür düşüncenin yayılması, aydın-
azaldı. ların halkı bilinçlendirmesi, toplumda yaşanan
ekonomik sıkıntılar
Sanayi inkilabı ➤➤ Sonuçları; monarşi yerine cumhuriyet yönetimleri
önem kazandı. Yeni Çağ bitip, Yakın Çağ başladı
➤➤ İlk kez İngiltere’de XVIII. yüzyıldan itibaren başla- Milliyetçilik, eşitlik, özgürlük kavramları önem ka-
yan ve insan gücünün yerini makinaların almasıyla zandı.
sanayi inkılabı gerçekleşti. Zamanla Avrupa ül-
kelerine yayıldı. Bu dönemde demir ve kömürün  Osmanlı Devleti’ne bağlı olan bazı milletler,
kullanımı yaygınlaştı. Makinelerde buhar gücün- milliyetçilik fikrine kapılarak kendi bağım-
den yararlanılmaya başlandı. sız devletlerini kurmak istedi. Bu açıdan
Osmanlı Devleti’ni olumsuz etkiledi. Bazı
 James Watt buharlı makinayı, Fulton bu- Osmanlı aydınları, Fransız ihtilali’nin etki-
harlı gemiyi, Edison elektrik lambasını, siyle Osmanlı’da demokrasi hareketlerinin
Stevenson lokomotifi icat etti. başlamasını sağladı. (Tanzimat Fermanı, Is-
lahat Fermanı ve I. ve II. Meşrutiyet’in ilanı)

Buharlı tren =
İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi’ne göre:
➤➤ Sonuçları; Üretim hızlı bir şekilde arttı. Kentle- “İnsanlar hakları bakımından hür ve eşit doğar-
rin nüfusları çoğaldı. İşçi sınıfı oluştu. Sendika ve lar ve öyle kalırlar. Bu haklar hürriyet, mülkiyet,
partiler kurulmaya başladı. Ham madde ve pazar güvenlik ve zulme karşı direnme haklarıdır. Her
arayışı hızlandı. I. ve II. Dünya savaşlarının yaşan- türlü egemenlik esas olarak millettedir. Her va-
masında etkili oldu. tandaş hür bir şekilde konuşabilir, yazabilir ve
yayında bulunabilir.“

46

7. Sınıf Avrupa’da Uyanış

Etkinlik 6

SB.7.2.3. Avrupa’daki gelişmelerle bağlantılı olarak Osmanlı Devleti’ni değişime zorlayan süreçleri kavrar.

1. Aşağıdaki tabloda boş bırakılan yerlere uygun ifadeleri yazınız.

5. Yeni kıta ve yerler 1. Akdeniz limanları
keşfedildi. önemini kaybetti.

Coğrafi Keşiflerin 2. Avrupalılar birçok
Sonuçları yeni bitki ve hay-
van çeşidini tanıdı.
4. Kilise ve din
adamlarına duyu-
lan güven azaldı.

3. Avrupalılar keşfettik-
leri yerlerde sömürge
devletleri kurdular.

2. Aşağıda yer alan kavram ve tanımları uygun şekilde eşleştiriniz.

f 1. Rönesans a. İnsanı merkeze alan düşünce akımı
a 2. Hümanizm b. Sanatçıları koruyan zengin sınıf
b 3. Mesen c. Avrupa’da ticaretle uğraşan orta sınıf
c 4. Burjuva d. İtalyan ressam
d 5. Leonardo da Vinci e. İngiltere’de Rönesans’ın temsilcisi
e 6. Shakespeare f. Yeniden doğuş
h 7. Reform g. Deney ve gözlem
g 8. Aydınlanma Çağı h. İncil’in farklı dillere çevrilmesi

47

7. Sınıf Avrupa’da Uyanış

Etkinlik 6

3. Aşağıdaki tabloda verilen bilgileri doğru (D) ya da yanlış (Y) şeklinde değerlendiriniz.

İfadeler D Y
✓
a. Rönesans etkilerini öncelikle sanat daha sonra mimari ve kültürel ✓ ✓
alanlarda gösterdi.
✓
b. Fransız İhtilali Yakın Çağ’ı bitiren, Yeni Çağı başlatan olay olarak
kabul edildi.

c. Eski Yunan ve Roma uygarlıklarına ait eserlerin incelenmesi ve ✓
değerlendirilmesi Rönesans’ın ortaya çıkmasında etkili oldu.

d. Fransız İhtilali’nden sonra Fransa’da İnsan ve Vatandaş Hakları ✓
Bildirisi ilan edildi.

e. Fransız İhtilali sonucunda tüm dünyada milliyetçilik, eşitlik, özgür-
lük kavramları önem kaybetti.

f. Rönesans döneminin en önemli temsilcilerinden biri Leonardo da ✓
Vinci’dir.

g. Ticaretle zenginleşen, sanatı seven ve sanatçıları koruyan zen- ✓
gin sınıf Rönesans hareketlerini destekledi.

h. Reform Hareketleri sonucunda Avrupa’da Protestanlık, Kalvenizm ✓
ve Anglikanizm gibi yeni mezhepler ortaya çıktı.

i. Reform hareketleri Avrupa’yı daha çok ekonomik yönden et-
kiledi.

j. Aydınlanma Çağı’nda meydana gelen bilim ve teknolojideki geliş- ✓
meler Sanayi İnkılabı’nın temelini oluşturdu.

48

7. Sınıf Avrupa’da Uyanış

Etkinlik 6

4. Aşağıda yer alan soruları kısaca yanıtlayınız.

a. Coğrafi Keşifler Osmanlı Devleti’ni nasıl etkilemiştir?

İpek ve Baharat yollarının önemini kaybetmesi Osmanlı Devleti’ni ekonomik yönden
olumsuz etkiledi.

b. Osmanlı Devleti’nin Reform Hareketleri sırasında Protestanları desteklemesinin sebebi
nedir?

Avrupa’da yeni Haçlı birliği oluşmasını engellemek ve batı yönünde ilerleyişi kolaylaştır-
mak.

c. Osmanlı Devleti Sanayi İnkılabından nasıl etkilenmiştir?

Osmanlı toprakları Avrupalı devletler açısından ham madde temin edilecek bir kaynak
ve aynı zamanda üretilen malların satılacağı bir pazar haline geldi. Osmanlı ekonomisi
olumsuz etkilendi.

d. Fransız İhtilali Osmanlı Devleti’ni hangi açılardan etkilemiştir?

Osmanlı Devleti gibi çok uluslu olan devletleri olumsuz etkiledi. (Milliyetçilik fikri) Fransız
İhtilali’nden etkilenen bazı Osmanlı aydınları sayesinde ülkede demokrasi hareketleri
başladı.

5. Sanayi İnkılabı’yla ilgili verilen ifadeleri doğru (D) ya da yanlış (Y) şeklinde işaretleyiniz.

İfadeler DY

a. Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin üretim alanına uygulanma- ✓
sıyla Sanayi İnkılabı gerçekleşti.

b. İlk olarak İtalya’da başlamıştır. ✓

c. Yalnızca bazı ülkelerle sınırlı kaldı ve Avrupa ‘da yayılmadı. ✓
✓
d. Sonucunda kömür, petrol ve su gücüyle çalışan fabrikalar ku- ✓
ruldu.

e. Tren, taşımacılıkta oldukça önemli araç hâline geldi. ✓

f. Demir yollarının gelişimi Sanayi İnkılabı’nın etkilerinin başka ül- ✓
kelere yayılmasına da katkıda bulundu.

g. Osmanlı Devleti’nde 1804 yılında raylar üzerinde ilerleyen ilk
buharlı lokomotif icat edildi.

h. XVIII. yüzyılın sonlarında buharlı motorun icadıyla üretimde kol ✓
gücünden makine gücüne geçilmiştir.

49

7. Sınıf Avrupa’da Uyanış

Etkinlik 6

6. Aşağıda verilen görselleri Avrupa’da yaşanan gelişmelerle ilişkili olacak şekilde eşleşti-
riniz.

Coğrafi Rönesans Reform Aydınlanma Sanayi
Keşifler Çağı İnkılabı
I. II. III. IV. V.
b–g
a–d–h c–j f–ı–i e–k

a. b. c.

d. e. f.

g. h. ı.

FERDINAND
MAGELLANUS

i. j. k.

50