ชุมชนวัดดวงแข

ดวั ดวแ งข DUANG
KAE

เรื่องเล่�จ�ก
ชุมชนเล็กที่ซ่อน
ตัวอย่ใู นเมืองใหญ่

เรื่องเล่�จ�ก
ชุมชนเล็กที่ซ่อน
ตัวอย่ใู นเมืองใหญ่

DUANG
KAE

วดั ดวแ งข

ชมุ ชนวัดั ดวังแข
แขวงรองเมอื ง / เขตปทมุ วนั / กรงุ เทพมหานครฯ

UANE

O1 O2

ทำ�ความรู้จกั กับชุมชน ความเปลี่ยนแปลง

ของชุมชน

ชมุ ชนเล็ก 3 บา้ นพกั ท่เี ปลยี่ นเปน็ 21
ท่ามกลางเมอื งใหญ่ บ้านหลงั ที่สองของเดก็ 25
9 คนธรรมดาทล่ี กุ ขนึ้ มา 37
จดุ เร่ิมต้นบน สรา้ งความเปลย่ี นแปลง 45
จุดหมายปลายทาง 13
ชมุ ชนที่เปน็ แค่ในนาม 15 มหกรรมทีส่ รา้ ง
17 ความเปล่ยี นแปลง
ชมุ ชนสีแดง ภาพจำ�ที่ถูกเปล่ียน
ชวี ิตในชมุ ชนแออัด
“กำ�แพง”
กับการถา่ ยทอดวิถีชวี ติ

D

O3 O4

ภาพชมุ ชน แวะมาเทยี่ ว

ในมุมมองของเดก็ ในชมุ ชน

ชุมชนในฝัน 51 ไปไง มาไง 63
ภาพฝันทเ่ี ป็นจรงิ ได้ 55 How to get here 65
73
Mascot เรื่องราว Landmark
ทถ่ี กู เลา่ ผา่ นตัวการต์ ูน ทีเ่ ทย่ี วภายในชุมชน

แวะเท่ยี วใน
บรเิ วณใกล้เคยี ง

บทที่ 1

ทกุ พื�นทย่ี ่อมมี
เรื่องร�วของตวั เอง

ร้จู ัก

1

ทำ�
คว�มรูจ้ ัก
กับชุมชน

ชุมชนเลก็ ท�่ มกล�ง ด้วยทาำ เลที่ตั้งอยู่ภายในซึ่อยเล็ก ๆ ติดกับ
เมอื งใหญ่ สถานรี ถไฟใหญอ่ ยา่ งสถานหี วั ลำาโพง ชมุ ชน
จดุ เร่ิมตน้ บน วัดดวงแขในสายตาของใครหลายคนจึงอาจ
จดุ หม�ยปล�ยท�ง เป็นเพียงแค่ทางผ่าน แต่หากได้ลองหยุด
ชมุ ชนที่เปน็ มองและลองเง่ียหูฟัง เราอาจได้ยินเรื่องราว
แคใ่ นน�ม ท่อี ยากเลา่ ของชมุ ชนเล็ก ๆ แห่งนี้
ชุมชน
สแี ดง 2
ชวี ิตใน
ชุมชนแออดั

ชุมชนเล็ก
ท่�มกล�ง
เมืองใหญ่

3

ท่�มกล�ง กรงุ เทพมหานคร เมอื งในฝนั ของใครหลายคน เมอื งท่ี
แสงไฟและ ขบั เคลอื่ นดว้ ยความเจรญิ เมอื งทเี่ ตม็ ไปดว้ ยสสี นั ทชี่ วน
คว�มเจรญิ . ใหน้ า่ หลงใหล และใครหลายคนนยิ ามวา่ กรงุ เทพเปน็
เมอื งทนี่ า่ อยู่ แตท่ า่ มกลางความเจรญิ นน้ั มอี กี มมุ หนง่ึ
ทีใ่ กล้สถานีรถไฟหวั ลาำ โพง เป็นมมุ เล็ก ๆ ของชมุ ชน
หนงึ่ ทเี่ ตม็ ไปดว้ ยเรอื่ งราวมากมาย และผคู้ นทม่ี ากหนา้
หลายตา หมนุ เวยี นอาศยั อยรู่ ว่ มกนั ภายในซึ่อยเลก็ ๆ
หลงั กาำ แพงสถานรี ถไฟ ชมุ ชนนน้ั กค็ อื ชมุ ชนวดั ดวงแข

4

คว�มแออัด
ท่�มกล�ง -
คว�มเจริญ

เมอื่ เดนิ ไปตามถนนดา้ นขา้ งสถานรี ถไฟหวั ลาำ โพงประมาณ 500 เมตร
เราจะพบกบั ชมุ ชนทซี่ ึ่อ่ นตวั อยภู่ ายในซึ่อยขนาดเลก็ “ ชมุ ชนวดั ดวงแข”
โดยบรเิ วณดา้ นหนา้ ของปากทางเขา้ ชมุ ชน มมี ลู นธิ เิ พอื่ การพฒั นาเดก็
ศนู ยด์ วงแขตงั้ อยู่ เปน็ บา้ นไมส้ องชน้ั ทเ่ี ปดิ พน้ื ทใี่ หส้ าำ หรบั ทกุ คน ทงั้ เดก็
และผใู้ หญ่ ทงั้ คนนอกและคนในชมุ ชนสามารถเขา้ มาใชเ้ วลารว่ มกนั ได้
เม่อื เดินเข้าไปในชมุ ชน ความร้สู ึกแรกที่เกิดข้ึนคือ ความประหลาดใจ
หลังไดเ้ หน็ พ้ืนท่ีทางเดนิ เบ้อื งหน้าที่ความกว้างน้อยกว่า 2 เมตร ดว้ ย
ซึ่้าำ แต่ส่ิงที่อยู่ขนาบข้างทางเดิน ท้ังราวตากผ้า ต้นไม้ และเครื่องมือ
ทำามาหากิน ทำาให้ซึ่อยท่ีว่าคับแคบแล้วย่ิงดูเล็กลงไปถนัดตา ลำาพัง
แค่การเดินสวนกันก็รู้สึกอึดอัดแล้ว ย่ิงมีรถจักรยานยนต์สัญจรไปมา
กย็ ง่ิ ทาำ ใหก้ ารเดนิ ทางภายในชมุ ชนกลายเปน็ เรอื่ งยากลาำ บากเขา้ ไปอกี

5

และเมื่อเรามองเข้าไปในบ้านแต่ละหลัง แล้ว ยงั มซี ึ่อยทีแ่ คบยิ่งกวา่ นนั้ ซึ่อยทีแ่ สง
จะเห็นได้ชัดว่าพื้นท่ีทุกตารางน้ิวถูกใช้ สว่างไม่สามารถเข้าถึงได้ มีนำา้ ท่ีท่วมขัง
อย่างคุ้มค่าท่ีสุด ท้ังบริเวณหน้าบ้านและ เมื่อเดินเข้าไปจะเจอกับนำ้าเฉอะเเฉะ ที่
กำาแพงฝังตรงข้ามได้ถูกใช้เป็นราวตาก กระเด็นกระดอนอย่างไม่เปน็ ทิศเปน็ ทาง
ผ้าและที่วางของ ทง้ั ตกึ แถวท่ีถูกแบง่ ซึ่อย และรบั รไู้ ดถ้ งึ กลน่ิ ไมพ่ งึ ประสงค์ บรบิ ทท่ี
ย่อยเป็นห้องเช่าขนาดเล็ก ท้ังห้องนำา้ ท่ี กลา่ วมานนั้ คอื บรบิ ทของ “ ซึ่อยงเู หลอื ม”
ผู้คนส่วนใหญ่ในพ้ืนที่ต้องใช้ร่วมกันเป็น ซึ่อยทผ่ี คู้ นแถบนี้ ไดน้ ยิ ามชอื่ ทบี่ ง่ บอกถงึ
ประจาำ จากสง่ิ ทก่ี ลา่ วมาจะเหน็ ไดว้ า่ ดว้ ย ความกวา้ งของซึ่อยทมี่ เี พยี งงเู หลอื มเลอ้ื ย
ขอ้ จาำ กดั ของขนาดพนื้ ที่ ทาำ ใหท้ างเลอื กใน ผา่ นได้เท่านน้ั
การจดั สรรพน้ื ทลี่ ดนอ้ ยลง ถา้ คดิ วา่ ทก่ี ลา่ ว ชุมชน
มานน้ั ดเู ลก็ และแคบอยา่ งทไ่ี มค่ วรจะเปน็ ที่ซ่อนตัว
อยู่ในตรอก

6

ขณะทเี่ ดนิ อยภู ายในชมุ ชน สงิ่ ตา ง ๆ รอบตวั ั
ดใู กลช้ ดิ ตดิ ตวั ัเราไปหมด หอ้ งเชา มากมายที่
รายลอ้ มอยรู อบตวั ั นอกจากผคู้ นจํานวันมาก
จะใช้ชีวัิตอยูกันอยางแออัดแล้วั บางคนยัง
ยอมแลกควัามสะดวักสบายในการอยูอาศัย
เพ่ือลดคาใช้จายในการใช้ชีวัิต โดยเลือกท่ี
จะเชา หอ้ งพกั ทแ่ี บง ใหเ้ ชา เปน เวัลากลางวันั
และกลางคืน ควัามหมายของคาํ วัา ‘บ้าน’
สาํ หรบั ใครบางคนจงึ เปน เพยี งทน่ี อนพกั หลงั
จากการทํางาน

กรุงเทพ
ในมุมที่ไม่
เคยเห็นม�ก่อน

7

ใครจะคิดว่าท่ามกลางความเจริญในเมืองหลวง
แห่งนี้ จะมีอีกมุมหน่ึงท่ีราวกับว่าไม่ได้ตั้งอยู่ใน
ที่เดียวกัน เป็นชุมชนเล็ก ๆ ที่เต็มไปด้วยผู้คน
มากมายจากหลากหลายทอ้ งถนิ่ ทเ่ี ขา้ มาไขวค่ วา้
หางานทำาเพอ่ื เลย้ี งชพี แมต้ อ้ งแลกกบั คณุ ภาพทไี่ ม่
ดมี ากนกั ชมุ ชนทด่ี แู ตกตา่ งจากความศวิ ไิ ลในเมอื ง
หลวงทาำ ให้เราได้เหน็ ว่า แสงสีไฟแห่งความเจริญ
ไมไ่ ดส้ อ่ งไปทว่ั ทกุ พนื้ ที่ ยงั มบี างจดุ ทถ่ี กู มองขา้ ม
ไป ดเู หมอื นวา่ ภาพจำาของเมอื งหลวงจะไมเ่ หมอื น
เดมิ อกี ตอ่ ไป ตงั้ แตว่ นั ทเ่ี ราไดเ้ ดนิ เขา้ ไปในชมุ ชน

8

จุดเริ่มต้น
บน
จุดหมายปลายทาง

เดิมิ ทีกี ่อ่ นที่�จะมีชี ุมุ ชนวัดั ดวงแข พื้�นที่�บริเิ วณนี้�เคยเป็น็ คลอง
นางหงส์ม์ าก่อ่ น ต่อ่ มาในสมัยั รััชกาลที่� 5 เกิดิ การสร้า้ งทาง
รถไฟสายแรกของประเทศไทยจากหัวั ลำ�ำ โพงถึงึ ปากน้ำ�ำ� พื้�นที่�
คลองนางหงส์์จึึงถููกถมเป็็นรางรถไฟ ในสมััยที่�การเดิินทาง
เป็น็ เรื่�องยากลำ�ำ บาก การเข้า้ มาของรถไฟจึงึ เป็น็ ใบเบิกิ ทางที่�
ทำ�ำ ให้้ผู้�คนสามารถเดิิน ทาง
ข้า้ มไปมาระหว่า่ งเมือื งได้อ้ ย่า่ ง
สะดวก เนื่�องจากราคาที่่�ถููก
และระยะเวลาในการเดินิ ทาง
ที่�รวดเร็ว็ กว่า่ ระบบขนส่ง่ ทาง
บกอื่�น ๆ คนส่ว่ นใหญ่จ่ ึงึ เลือื ก
ใช้้รถไฟในการเดิินทาง และ
หนึ่ �งในจุุดหมายปลายทางที่ �
เป็น็ ที่่�นิยิ มที่่�สุดุ ก็ค็ งหนีไี ม่พ่ ้น้
สถานีีรถไฟหััวลำ�ำ โพง ปลาย
ทางแรก ๆ เมื่�อนึึกถึึงความ
เจริิญ ปลายทางที่�สามารถ
เปลี่�ยนชีวี ิิตเราไปตลอดกาล

9

Next station,
สถานีปลายทาง

กรุงเทพฯ

ปลายทางกรุงุ เทพมหานครได้ก้ ลาย
มาเป็็นจุุดมุ่ �งหมายของผู้ �คนที่ �เดิิน
ทางมาจากทั่�วสารทิิศ ด้้วยหวัังจะ
มาแสวงหาความเจริญิ ในเมือื งหลวง
เพราะความเจริิญก็็คืือโอกาสที่่�นำำ�
ไปสู่�การมีอี าชีพี ที่่�ดีี เส้น้ ทางที่�ทอด
ยาวของรางรถไฟจึงึ อาจเปรียี บได้ก้ ับั
เส้้นทางที่่�นำ�ำ ไปสู่�อนาคต
เพ่ือท่ีจะเร่ิมต้นชีวิตใหม่ ผู้คนจึงหลั่งไหลเข้ามาอย่างไม่
ขาดสาย ท�ำให้บริเวณรอบข้างสถานีรถไฟกลายเป็นท�ำเล
ทอง ที่ทุกคนต่างหวังจะจับจองเป็นที่พักอาศัย หวังจะลง
หลักปักฐาน ปลายทางของรถไฟจึงนับเป็นจุดเร่ิมต้นของ

10

ชวี ิตทเ่ี คล่อื นที่ นอกจากจะเป็็นจุุดเริ่ �มต้้นของการตั้ �งชุุมชนแล้้ว
ไปพร้อมกบั สถานีรี ถไฟยังั เปรียี บได้ก้ ับั หัวั ใจที่�หล่อ่ เลี้�ยงคนใน
หัวรถจกั ร ชุมุ ชนให้ม้ ีรี ายได้ห้ าเลี้�ยงชีพี อาชีพี ของคนส่ว่ นใหญ่่
ในชุุมชนล้้วนต้้องอาศััยรถ ไฟเป็็นหลััก ทั้�งการ
11 ทำำ�อาชีีพค้้าขายบนรถไฟ อาชีีพทำำ�ความสะอาด
รถไฟ การที่่�ยัังมีีคนใช้้บริิการของรถไฟอยู่่�จึึงเป็็น
ช่อ่ งทางใน การหารายได้ห้ ลักั ของหลายครอบครัวั
ในชุมุ ชนแถบนี้�

ต้นทาง / ORIGIN ปลางทาง / DESTINATION
-
กรุงเทพ
BANGKOK

ในเมืืองที่ �ไม่่เคยหยุุดนิ่ �งและทุุกสิ่ �งได้้ถููกพััฒนาไป
มาก บ้า้ นเมือื งเปลี่�ยนแปลงไปถนััดตา การเข้้ามา
ของเทคโนโลยีที ำำ�ให้ช้ ุมุ ชนและวิถิ ีชี ีวี ิติ คนไม่เ่ หมือื น
เดิิม รถไฟไม่่ได้้เป็็นระบบขนส่่งสาธารณะที่่�นิิยม
อีีกต่่อไป เมื่�อผู้�คนมีีตััวเลืือกใหม่่ ๆ ที่�เดิินทางได้้
เร็็วกว่่า สะดวกกว่่า จึึงไม่่น่่าแปลก
ใจ ที่�ไม่่ว่่าใครก็็ย่่อมเลืือกหนทางที่�
สะดวกสบายกว่า่ สิ่�งที่�หลงเหลือื จึงึ มีี
เพียี งร่อ่ งรอยความเจริญิ ในอดีตี จาก
สถานีปี ลายทางรถไฟที่�เคยครึกึ ครื้�น
ผู้�คนที่�เคยขวักั ไขว่่ วันั นี้�กลับั เงียี บเหงา
แล้ว้ กับั คนในชุมุ ชนที่�รายได้ส้ ่ว่ นใหญ่่
มาจากสถานีรี ถไฟเป็น็ หลักั พวกเขา
จะใช้้ชีีวิิตต่่อไปอย่่างไร ในวัันหนึ่�งที่�
ความสำ�ำ คััญของสถานีีรถไฟลดลง
ทางรถไฟสายเดิิมที่�เคยนำ�ำ พาผู้�คน
เข้้าหาความเจริิญ ในวัันนี้� เส้้นทาง
ที่่�ยัังทอดยาวออกไป สถานีีถััดไป
คืือแห่่งหนใด-เรายังั ไม่่อาจล่่วงรู้�ได้้

สถานีต่อไป

12

ชุมชนที่เป็น
แค่ในน�ม

แมว้ า่ จะมีคนเข้ามาอยูอ่ าศยั ภายในชมุ ชนเปน็ จาำ นวนมาก หลังจากท่ีชมุ ชน
เรม่ิ เปน็ ทรี่ จู้ กั แตพ่ นื้ ทแ่ี หง่ นก้ี เ็ ปน็ เพยี งทอ่ี ยอู่ าศยั ทคี่ นผา่ นไปมา ตงั้ บา้ นอยู่
อาศัยเพียงชั่วคราวก็เท่าน้ัน จึงไม่ได้มีใครคิดเร่ืองการก่อตั้งชุมชนเป็นจริง
เปน็ จงั ชมุ ชนวดั ดวงแขจงึ เปน็ เพยี ง ‘ชอื่ เรยี ก’ ทไี่ มไ่ ดถ้ กู รบั รองใหเ้ ปน็ ชมุ ชน
ทางกฎหมายแตอ่ ย่างใด จนกระทง่ั ในช่วงปี พ.ศ. 2545 ชุมชนวดั ดวงแข ได้
เกิดเหตุการณ์ไฟไหม้ครั้งใหญ่เกิดข้ึน แม้จะได้รับผลกระทบมากมายจาก
เหตกุ ารณไ์ ฟไหม้ แตก่ ลบั ไมม่ หี นว่ ยงานใดใหค้ วามชว่ ยเหลอื ชมุ ชนเลย แตก
ตา่ งกบั อกี ชมุ ชนหนง่ึ ทเี่ กดิ เหตกุ ารณไ์ ฟไหมเ้ ชน่ กนั แตก่ ลบั ไดร้ บั การประสาน
งาน การช่วยเหลือ และจัดการดูแลจากหน่วยงานภายนอก ด้วยเหตุผลท่ี
ว่าชุมชนอีกแห่งนั้นเป็น “ชุมชน” ในทางกฎหมายจริง ๆ จากเหตุการณ์ไฟ
ไหม้คร้ังนั้น ทำาให้คนในชุมชนวัดดวงแขได้เล็งเห็นถึงความสำาคัญของการ
จดทะเบยี นชมุ ชน ทจ่ี ะทำาใหไ้ ดร้ บั ความชว่ ยเหลอื จากทางภาครฐั จงึ ดาำ เนนิ
การจดทะเบียนชุมชนให้ถกู ตอ้ งตามกฎหมาย

13

หลังจากการจดทะเบียนชุมชนแล้วทางชุมชนได้จัดต้ังคณะ
กรรมการชุมชน มีการสร้างมติร่วมกับคนในชุมชน เพ่ือให้
คนในชุมชนเข้าใจ และร่วมกันปฏิิบัติไปในทิศทางเดียวกัน
นอกจากนนั้ แลว้ ยงั มกี ารจดั อบรมใหก้ บั หวั หนา้ ชมุ ชน เพอื่ นาำ
มาบอกต่อคนในชุมชนไม่ว่าเร่ืองสิทธิข้ันพ้ืนฐาน สิทธิที่เด็ก
ควรได้รับ และทุกเร่ืองที่เป็นประโยชน์ต่อคนในชุมชน เพื่อ
ให้เกิดการพัฒนาและการปรับปรุงคุณภาพชีวิตของคนใน
ชมุ ชนใหด้ ขี น้ึ จนทาำ ใหเ้ ปน็ ชมุ ชนทส่ี มบรู ณแ์ บบในฉบบั ชมุ ชน
วดั ดวงแขนน่ั เอง

ก่อนจะม�เป็นช่อื วดั ดวงแข

ชมุ ชนร้อยซอย ซอยหมอดู ซอยประช�ก�รพิมพ์

เพราะมีซึ่อยเป็นจาำ นวนมาก ในสมยั กอ่ นมหี มอดมู าอาศยั ในสมัยก่อนมีโรงพิมพ์ชื่อ
สามารถทะลหุ ากนั ได้ แตใ่ น ในชุมชนหลายคน ทาำ ให้คน ว่า ประชาการพิมพ์ ตั้งอยู่
ปัจจุบันมีหน่วยงานทางภาค เรียกซึ่อยนี้ว่าซึ่อยหมอดู แต่ ภายในซึ่อยชุมชนวัดดวงแข
รัฐและเอกชนเข้ามาใช้พื้นที่ ในปัจจุบันหมอดูได้ย้ายถิ่น แต่ในปัจุบันโรงพิมพ์ได้ปิด
บริเวณดังกล่าว ทำาให้ชุมชน ฐานออกไปทอ่ี นื่ แลว้ ตัวลงแลว้
มีซึ่อยทะลหุ ากันได้นอ้ ยลง

14

ชุมชน
สีแดง

คร้ังหนง่ึ พืน้ ท่ีแหง่ นเ้ี คยเป็น 1 ใน 5 แห่ง ท่ี
สาำ นักงาน ป.ป.ส. ประกาศให้เป็นพืน้ ทเ่ี ฝ้า
ระวงั สงู สดุ ใน กรงุ เทพมหานคร และเคยออก
ขา่ วหน้าหน่งึ เกีย่ วกับปญั หายาเสพติด โดย
สภาพปญั หายาเสพตดิ ในชมุ ชน ไดม้ นี กั คา้
รายย่อยอยู่ในเครือข่ายท่ีเชื่อมโยงกับกลุ่ม
พอ่ คา้ ยาเสพตดิ ในพนื้ ทอี่ นื่ ๆ และผเู้ สพสว่ น
ใหญเ่ ป็นเดก็ และเยาวชน

15

การแกไ้ ขปญ หายาเสพตดิ ในชมุ ชนวัดั ดวังแข ป.ป.ส.ได้
เขา้ มาจดั ทําโครงการชมุ ชนอนุ ใจไดล้ กู หลานกลบั คนื มา
และเนอื่ งจากมลู นธิ เิ พอื่ การพฒั นาเดก็ ศนู ยด วังแข
เปนมูลนิธิท่ีตั้งอยูบริเวัณชุมชนวััดดวังแขทําให้เห็น
ปญหาตาง ๆ ทีเ่ กดิ ขน้ึ ในชุมชน และมลู นธิ กิ ็เห็นวัา
ปญหายาเสพติดที่เกิดขึ้นในชุมชนเปนปญหาใหญ
ทาํ ให้มูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก ศูนยดวังแขจึงหา
แนวัทางในการชว ัยเหลอื ชมุ ชนดว้ ัยการชกั ชวันใหเ้ ดก็
และเยาวัชนมาทาํ กจิ กรรมทศ่ี นู ย และใชก้ ระบวันกา
รกบั เดก็ ในการสอนวัา สงิ่ เสพตดิ เปน สงิ่ ทไี่ มด ี ไมค วัร
เขา้ ไปยงุ เกย่ี วั และทาํ มาอยา งตอ เนอ่ื งจนถงึ ทกุ วันั น้ี

ในปัจจุบันสถานการณ์ของชุมชนดีขึ้นมาก โดยมีการ 16
ควบคุมจุดเส่ียงในชุมชน จับกุมนักค้ายาเสพติดและ
เครือข่ายยาเสพติด และไม่ได้เป็นพ้ืนท่ีสีแดงอีกต่อไป
เพราะมีมาตรการในการควบคุมดูแลท่ีดีขึ้น โดยมีเจ้า
หนา้ ทตี่ ำารวจมาสาำ รวจภายในชมุ ชนบอ่ ยครง้ั การซึ่อื้ ขาย
ยาเสพติดจึงลดลง ส่งผลใหภ้ าพลักษณช์ มุ ชนในสายตา
คนนอกดขี ึน้ มาก

ชีวิตใน

ชุมชน
แออัด

17

เงอ่ื นไขของก�ร
อยู่ในเมืองใหญ่

ภายใต้สังคมเมืองที่ผู้คนตางใช้ชีวัิต จากการทค่ี นในชมุ ชนประกอบอาชพี
อยา งเรง รบี เพราะโอกาสในเมอื งใหญไ ม หาเช้ากินคา่ํ พอ แมหลายคนจึงไมมี
ไดถ้ กู หยบิ ยนื่ ใหท้ กุ คนอยา งเทา เทยี ม เวัลาในการดแู ลลกู เทา ทคี่ วัร และผล
ชีวัิตในแตละวัันจึงดาํ เนินไปราวักับ จากการท่ีเด็กบางสวันต้องอยูตาม
อยูในเกมการแขงขันที่ใครดีใครได้ ลําพังภายในชุมชนโดยไมมีผู้ใหญ
ไมใ ชท กุ คนจะเปน ผชู้ นะทว่ี ัง่ิ เขา้ เสน้ คอ ยใหค้ าํ ชแี้ นะ ทําใหเ้ กดิ การซมึ ซบั
ชยั หลายคนลําพงั เพยี งหาเลยี้ งชพี ใน พฤติกรรมที่ไมเหมาะสมจากส่ือ
แตล ะวันั กย็ ากลาํ บากแลว้ ั ดว้ ัยเงอื่ น ออนไลนแ ละบคุ คลภายนอก จนเดก็
ไขชวิี ัติ ทตี่ อ้ งทํางานหาเชา้ กนิ คา่ํ เชน บางคนแสดงออกมาดว้ ัยพฤตกิ รรมท่ี
นเ้ี อง ทที่ าํ ใหเ้ ขาเหลา นนั้ ไมม แี มแ้ ต ไมเหมาะสม อยางการพูดคาํ หยาบ
เวัลาจะมาปฏสิ มั พนั ธก บั คนรอบขา้ ง หรือใช้ควัามรุนแรงกับเพื่อนในวััย
เพราะทุกชั่วัขณะเวัลาที่เสียไปคีือ เดียวักัน ประกอบกับสภาพพื้นท่ีไม
ราคาทยี่ ากจะจา ยคนื แมร้ ะยะหา งของ เออ้ื อํานวัยใหเ้ ดก็ ภายในชมุ ชนไดท้ าํ
แตละบ้านจะใกล้แตกด็ เู หมือนระยะ กจิ กรรม เนอ่ื งจากลกั ษณะพนื้ ทคี่ อ น
ระหวัางควัามสัมพันธกลับดูไกลกัน ข้างแออัดและคับแคบ เด็กจึงไมมี
เหลือเกิน ชุมชนแหงนี้จึงกลายเปน โอกาสในการวั่ิงเลนและทาํ กิจกรรม
ชุมชนท่ีมีควัามเปน ปจ เจกสูงในทีส่ ดุ ท่ีสรา้ งเสริมพัฒนาการสมวัยั

18

บทที่ 2

ทุกอย�่ งยอ่ มเกดิ
ก�รเปลี่ยนแปลง

แปลง

19

คว�ม
เปลี่ยนแปลง
ของชุมชน

ชมุ ชนในเมอื งใหญท่ เ่ี ตม็ ไปดว้ ยเงอื่ นไข และ
อะไร ๆ ไม่เคยง่ายดาย ตง้ั แต่ขอบเขตพื้นท่ี
ทตี่ กี รอบใหท้ กุ อยา่ งคบั แคบ ไปจนถงึ สภาพ
เศรษฐกจิ ทเี่ รง่ รดั ใหค้ นในชมุ ชนทาำ งานตง้ั แต่
เช้ายนั คำ่า ทา่ มกลางความสงสยั วา่ ชมุ ชนนี้
มอี ะไร ใครบางคนเลกิ ต้ังคาำ ถามและลงมือ
สรา้ งอะไรให้กลับชุมชนแทน

บ�้ นพักทเี่ ปลี่ยนเป็น
บ้�นหลังท่ีสองของเด็ก
คนธรรมด�ทล่ี ุกข�นึ ม�
สร�้ งคว�มเปล่ยี นแปลง
มหกรรมทีส่ ร้�ง
คว�มเปลีย่ นแปลง
ภ�พจ�ำ ทีถ่ กู เปล่ยี น “ก�ำ แพง”
กบั ก�รถ�่ ยทอดวิถชี ีวิต

20

21

บ้�นพักที่เปลี่ยนเป็น
บ้�นหลังที่สองของเด็ก

22

มูลนิธิเพอ่ื ก�รพฒั น�เดก็ ศนู ย์ดวงแข

เพราะการได้ว่ิงเล่น ได้ทำากิจกรรมคือ เวลาตอ่ มาทสี่ ถานการณแ์ รงงานเดก็ ได้
ปัจจัยสำาคัญที่ส่งเสริมให้เด็กคนหนึ่ง ลดลง ประกอบกบั การตง้ั อยขู่ องมลู นธิ ทิ ่ี
ได้เติบโต เพื่อที่จะสร้างโอกาสในการ ตดิ กบั บรเิ วณชมุ ชนพอดี ทำาใหเ้ จา้ หนา้ ที่
เรยี นรขู้ องเดก็ ภายใตเ้ งอื่ นไขของชมุ ชน ได้เล็งเห็นถึงประเด็นการขาดพื้นที่เล่น
ท่ีไม่มีพื้นที่เล่นบ้านพักหลังหนึ่งจึงถูก ของเดก็ ในชมุ ชน มูลนธิ ิเพอื่ การพฒั นา
ปรบั เปลย่ี นใหก้ ลายเปน็ บา้ นหลงั ทส่ี อง เดก็ จงึ ตดั สนิ ใจเปดิ บา้ นพกั ใหก้ ลายเปน็
ของเดก็ ในชมุ ชน พ้นื ทปี่ ลอดภยั เป็นจุดศนู ย์รวมของ
เดก็ ๆ ชมุ ชนวดั ดวงแขและชมุ ชนรอบขา้ ง
ปัจจุบันมูลนิธิเพ่ือการพัฒนาเด็ก ศูนย์
ดวงแขแหง่ นจี้ งึ เปรยี บเสมอื นบา้ นหลงั ท่ี
สองของเดก็ ๆ เปน็ บา้ นทม่ี ที ง้ั สนามเดก็
เลน่ มคี นคอยดแู ล มกี จิ กรรมสรา้ งสรรค์
ให้ทำา และยังเป็นบ้านท่ีมีคนมากมาย
อยู่ด้วยกันอย่างอบอุ่น นอกจากมูลนิธิ
ครง้ั หนง่ึ บา้ นพกั ทตี่ ง้ั อยบู่ รเิ วณหนา้ ชมุ ชน แห่งนี้จะมีการจัดกระบวนการเรียนรู้ที่
เคยถูกติดต่อขอเช่าจากมูลนิธิเพื่อการ เน้นการเล่นให้เด็ก เพื่อให้เด็กมีพ้ืนที่
พัฒนาเด็กเพื่อใช้เป็นบ้านพักแรงงาน ในการเลน่ และมพี ฒั นาการตามวยั แลว้
เด็ก ด้วยความต้งั ใจที่จะบรรเทาปญั หา มลู นธิ ยิ งั เปดิ โอกาสใหน้ กั ศกึ ษาหรอื หนว่ ย
การลอ่ ลวงเดก็ ไปทาำ งานในเมอื ง แตใ่ น งานภายนอกเขา้ มาจดั กจิ กรรมใหก้ บั เดก็ ๆ

23

อกี ดว้ ย ซึ่งึ่ ในปจั จบุ นั มลู นธิ เิ พอื่ การพฒั นา ให้เด็กในชุมชนได้มีโอกาสในการทาำ
เด็ก ไม่ไดเ้ พียงแคด่ แู ลเดก็ แตย่ งั มเี ป้า กจิ กรรมทมี่ ากและหลากหลายขน้ึ และผล
หมายท่ีจะพัฒนาชุมชนอีกด้วย มูลนิธิ จากการทำางานตอ่ เนอื่ งของมลู นธิ มิ ากวา่
จึงได้จัดทาำ โครงการรองเมือง…เรืองย้ิม 20 ปี รวมเขา้ กบั ความรว่ มมอื จากหนว่ ย
เปน็ กจิ กรรมทส่ี ง่ เสรมิ ใหเ้ ดก็ ในชมุ ชนวดั งานภายนอก ทัง้ เด็กและชุมชนกค็ ่อย ๆ
ดวงแขเป็นส่วนหน่ึงหรือเป็นแกนนำาใน เกดิ การเปลย่ี นแปลงไปในทศิ ทางทดี่ ขี น้ึ
การพัฒนาชุมชน การเข้ามาของมูลนิธิ
เพอ่ื การพฒั นาเด็กศนู ย์ดวงแข จึงสง่ ผล

24

คนธรรมด�
ที่ลุกขึ�นม�
สร้�งคว�ม
เปลี่ยนแปลง

25

จิตอ�ส�มลู นิธิ คนธรรมดาคนนึงท่ีอยูใ่ นชุมชน ใช้ชีวติ ใน
เพอ่ื ก�รพัฒน�เดก็ แตล่ ะวนั ดว้ ยการหาเชา้ กนิ ค่ำา จะสามารถ
ศูนยด์ วงแข สรา้ งความเปลยี่ นแปลงอะไรใหช้ มุ ชนได?้
นค่ี งเป็นคาำ ถามทใ่ี ครหลายคนสงสยั โดย
สารคดีนำาเสนอเรื่องราว เฉพาะป้าหมีป้าติ�ม ที่คิดว่าตนเองคงไม่
ของจติ อาสา ศูนยด์ วงแข สามารถแกไ้ ขอะไรได้ แมจ้ ะรบั รถู้ งึ ปญั หา
ที่ เกดิ ขนึ้ แตก่ ท็ าำ ไดเ้ พยี งดำาเนนิ ชวี ติ ตอ่ ไป
ในฐานะผเู้ ฝา้ มอง จนวนั หนงึ่ ความคดิ ของ
ปา้ หมปี า้ ตม�ิ กไ็ ดเ้ ปลยี่ นไป เมอ่ื ไดม้ โี อกาส
กา้ วเขา้ มาทาำ หนา้ ทจ่ี ติ อาสาภายในมลู นธิ ิ
เพือ่ การพัฒนาเด็ก ศูนยด์ วงแข

26

ติ๋ม ชูแก้ว
(ป้�ติ๋ม)

ิจตอาสา ีท่มูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก Q : จดุ เรมิ่ ตน้ ของก�รก�้ ว ยงั ไมร่ วู้ า่ ทน่ี เี่ ขาทาำ อะไร ไมร่ วู้ า่ ทน่ี ่ี
( ูศน ์ยดวงแข) เป็นเวลา 15 ปี เข�้ ม�เปน็ จติ อ�ส� เขาเปิดพื้นทเี่ ล่น แล้วพอดพี ีท่ ่ีเขา

มาทำาจิตอาสาตรงน้ีก่อนมาชวน
A : ตอนแรกปา้ อยใู่ นชมุ ชน มอี าชพี ป้า ว่าอยากเป็นอาสาสมัครไหม
รบั จา้ งซึ่กั ผา้ แลว้ พอดลี กู สาวปา้ เขา้ ปา้ กเ็ ลยตอบว่า ก็ไดน้ ะ เพราะวา่
มาเลน่ ทน่ี ่ี ทบี่ า้ นพกั ตอนนนั้ เราก็ อยบู่ า้ นกเ็ บอื่ กไ็ มไ่ ดท้ าำ อะไรดว้ ย

27

Q : บทบ�ท หน�้ ทขี่ องจติ อ�ส� Q : ค�ดหวงั ใหเ้ ดก็ เปน็ อย�่ งไร
ต้องท�ำ อะไรบ้�ง เมอ่ื เข�ได้เข�้ ม�ท่ีบ้�นพัก

A : กอ่ นที่บ้านพกั จะเปดิ ตอน 10 โมง A : ความคิดของป้าทเี่ ข้ามาทำางานจิต
เราก็เข้ามาทาำ ความสะอาด เตรียม อาสาตรงนเ้ี นยี่ กค็ อื คาดหวงั ใหเ้ ขาไดเ้ ขา้
สถานท่ี เกบ็ กวาดสนามทราย ระวงั เศษ มาทำากจิ กรรมตรงนแ้ี ลว้ มพี ฒั นาการท่ี
เหลก็ เศษแกว้ คอื เตรยี มความปลอดภยั ดี มกี จิ กรรมทด่ี ี คาดหวงั ใหเ้ ขาเปน็ คนดี
แล้วก็ดูแลเร่ืองนา้ำ เรื่องของเล่นต่าง ๆ
หรอื ถา้ เดก็ อยากเลน่ หรอื ประดษิ ฐอ์ ะไร Q : พอเหน็ คว�มเปลย่ี นแปลง
เรากห็ าของให้ พอบา้ นพกั เปดิ ตอนเทย่ี ง ในตวั เด็กแล้วรู้สึกอย่�งไร
เด็ก ๆ เข้ามาเล่น เราก็ดวู า่ เดก็ มกี ่คี น
ในแต่ละวัน เด็กเล่นอะไรบ้าง แล้วเรา A : กภ็ มู ใิ จ พอเหน็ เดก็ ไมย่ งุ่ กบั ยาเสพ
กด็ พู ฤตกิ รรมเขาเวลาเขาเลน่ กบั เพอื่ น ตดิ แลว้ คาำ หยาบเดก็ กไ็ มค่ อ่ ยพดู ถา้ พอ่
บางทเี วลาทเ่ี ขาเขา้ กบั เพอื่ นไมไ่ ด้ เราก็ แมพ่ ดู คาำ หยาบเดก็ กจ็ ะบอกวา่ ทน่ี พี่ ดู คาำ
คอยศกึ ษาดวู ่าเพราะอะไร ซึ่ึง่ ตอนแรก หยาบไมไ่ ดน้ ะ ทาำ ไมตอ้ งพดู คาำ หยาบดว้ ย
เราก็ยังไม่รู้สาเหตุนะ เราก็คอยเข้าไป เดก็ กจ็ ะไปสะทอ้ นกบั ผปู้ กครองตรงนน้ั
ถาม เวลาเขาเล่นไปด้วยเราก็ไปน่ัง เลย แล้วสมมติเพื่อนมีพฤติกรรมไม่ดี
เล่นกับเขา ไปคุยว่าเพราะอะไร ทาำ ไม เขากจ็ ะมาเลา่ ใหเ้ ราฟงั เรากจ็ ะไปดแู ล
เขาแกล้งเพ่ือน บางคนเคยพบเจอกับ เพอื่ นเขาอกี ทนี งึ ชว่ ยเหลอื ซึ่งึ่ กนั และกนั
เหตุการณ์ความรุนแรงมา เขาก็มาใช้ แต่ก่อนเด็กเล่นเลียนแบบผู้ใหญ่ เด็ก
ความรุนแรงกับเพ่ือน เราก็คอยไปพูด เลน่ ไปกไ็ มม่ ใี ครบอก แตต่ อนนพี้ อเดก็
ไปใหก้ าำ ลงั ใจเขา เหน็ กนั แลว้ กม็ าบอกตอ่ ๆ กนั เรากไ็ ด้
ดูแลพฤติกรรมเด็กต่อไป

28

Q : ทำ�ง�นตรงน�ีเหน่ือยไหม พืน้ ทน่ี ใ้ี หท้ กุ อยา่ งกบั ปา้ เลย ทง้ั ลกู แลว้
ก็เด็กในชุมชน ไม่ใช่แค่เด็ก ตัวเราเอง

A : กเ็ หนื่อยเป็นบางครงั้ นะ แตก่ อ่ นป้า ด้วยท่ไี ดร้ ับโอกาส
เหนอื่ ยตรงทวี่ า่ เดก็ ดอื้ หา้ มไมฟ่ งั อยา่ ง
เดก็ สมาธสิ น้ั เลน่ ใชแ้ ตอ่ ารมณ์ กเ็ หนอื่ ย Q : คว�มเปลี่ยนแปลงท่ีเกิด
บางครงั้ กท็ อ้ อยากจะลาออก แตพ่ อเรา ขึน�
มานกึ ถงึ เดก็ อะ เพราะเขาเปน็ อยา่ งนเี้ รา
กต็ อ้ งอยู่ ถา้ เราไมอ่ ยชู่ ว่ ยกไ็ มม่ ใี ครแลว้ A : จากแตก่ อ่ นปา้ ไมพ่ ดู ขอี้ ายแลว้ กไ็ ม่
ปา้ กต็ อ้ งอยกู่ อ่ น แตพ่ อตอนหลงั มา เรา พดู อา่ นหนงั สอื บางครง้ั กย็ งั อา่ นไมอ่ อก
เห็นความเปลี่ยนแปลงของเด็ก เขาเข้า ปา้ จบ ป. 4 อา่ นออกเขยี นไดเ้ ปน็ บางคำา
มาสวสั ดเี รา เรากห็ ายเหนอ่ื ยเลยอะ หรอื เข้ามาตรงน้ีก็เหมือนได้พัฒนาตัวเอง
บางครง้ั ทเี่ ราตอ้ งไปทาำ งานขา้ งนอกแลว้ ท่ี เยอะเลยไดร้ จู้ กั คนขา้ งนอกแลว้ กจ็ ติ อาสา
นม่ี นั ปดิ เดก็ ๆ ไมม่ ที เี่ ลน่ นะ เรากค็ ดิ ถงึ ตรงนี้เปล่ียนชีวิตป้าไปเยอะ ก็ปรับตัว
เดก็ ตรงน้ี กไ็ มเ่ หนอื่ ย มกี ำาลงั ใจขน้ึ เยอะ จากที่ไม่ค่อยพูด พ่ี ๆ เจ้าหน้าที่ก็ฝาก

ให้พูด แล้วก็พาไปนู่นไปนี่ ไปเจอคน
Q : จ�กคนทเ่ี ปน็ จิตอ�ส�-ใน หลาย ๆ พื้นที่หลายชุมชนก็เลยกลาย
ฐ�นะทเี่ ร�เป็นผ้ใู ห้ เร�ไดอ้ ะไร เป็นคนกลา้ พูด
กลับคนื ม�บ้�งไหม
A : ถ้าไม่มีพื้นที่ตรงนี้ ป้าก็ไม่รู้ว่าป้า
จะอยยู่ งั ไง ปา้ กค็ งอยแู่ ตใ่ นชมุ ชน ไมไ่ ด้
เปน็ คนให้ ไมไ่ ดเ้ ปน็ อาสาสมคั รกค็ งจะ
ทาำ งานง่อก ๆ อยู่ในชุมชน ไม่รู้อะไร
ไมไ่ ด้ช่วยเหลือเด็ก พอมาทาำ งานตรงนี้
กไ็ ดช้ ว่ ยเหลอื เดก็ แลว้ กค็ นในชมุ ชนดว้ ย

29

“ก็ เ ห น่ื อ ย บ � ง ค ร�ั ง

ก็ท้อ อย�กจะล�ออก
แ ต่ เ ร � ก็ ต้ อ ง อ ยู่ ถ้ � เ ร �

”ไม่อยู่ ก็ไม่มีใครแล้ว
30

รัสมี ทอนทอง จิตอาสาทม่ี ลู นิธเิ พอ่ื การพฒั นาเด็ก
(ป้�หมี) (ศนู ย์ดวงแข) เปน็ เวลา 18 ปี

Q : จุดเริ่มต้นของก�รก้�วเข้�ม�เป็น
จติ อ�ส�
A : ทำามาตง้ั แตป่ ระมาณ พ.ศ. 2545 ทเี่ รม่ิ มาทาำ กเ็ พราะ
วา่ ตอนแรกลกู ปา้ มาเลน่ ทศ่ี นู ย์ แลว้ ทศี่ นู ยเ์ ขายงั ไมม่ แี ม่
บา้ นทาำ ความสะอาด เขาเลยอยากใหป้ า้ หมหี าคนทาำ ความ
สะอาดทศ่ี นู ยใ์ หห้ นอ่ ย จรงิ ๆ ตอนนนั้ ไปถามใครใครกไ็ มท่ าำ
หรอกงานบา้ นนะ่ ปา้ กเ็ ลยรบั มาทาำ แทน แตพ่ อทำามาไดส้ กั
4 – 5 เดอื นเจ้าหนา้ ทีเ่ ขาก็ชวนป้ามาทำาจติ อาสาท่ีศนู ย์
ป้าก็เลยลองดู ส่วนงานตอนนี้ก็ทาำ 5 วันต่อสัปดาห์
วันพธุ ถึงวนั อาทิตย์ หยดุ จนั ทร-์ อังคาร

31

Q : แลว้ อะไรเปน็ แรงบนั ด�ลใจ Q:พอเดก็ ๆเปลยี่ นแลว้ ผใู้ หญ่
ใหต้ ดั สนิ ใจม�เปน็ อ�ส�สมคั ร ในชมุ ชนเปลย่ี นต�มเดก็ ๆ ไหม

A : พอป้าทำางานแม่บ้านที่นี่มาสักพัก A : ผู้ใหญ่ในชุมชนเด�ียวนี้เรื่องความ
ได้เห็นเด็ก ๆ ที่มาเข้าศูนย์ตลอดก็เลย รุนแรงก็ลดลงนะ คาำ พูดคาำ จาก็มี แต่
ตัดสินใจทาำ เพราะว่าชุมชนของเรามัน น้อยลง เหมือนพอเขาเห็นเด็ก ๆ ทาำ
เปน็ ชมุ ชนทงั้ เปดิ ทง้ั แออดั ไมม่ พี น้ื ที่ เดก็ เขาก็อาย อยา่ งเด็ก ๆ ท่ีน่เี ขาต้งั กฎของ
ทนี่ เี่ ลยไมค่ อ่ ยมภี มู คิ มุ้ กนั พอมศี นู ยม์ า เขาเลยนะท่ีศูนย์ดวงแข เด็ก ๆ เข้ามา
ต้ังท่ีชุมชน ป้าเลยรู้สึกว่าท่ีน่ีมันเป็น ห้ามพูดคาำ หยาบ น่ันคือความต้องการ
พน้ื ทท่ี ใ่ี หเ้ ดก็ ๆ ไดม้ าเปดิ เลยเขา้ มาทำาดู ของเดก็ ไมใ่ ชผ่ ใู้ หญ่ ไมใ่ ชป่ า้ หมไี มใ่ ชป่ า้
ตม�ิ แตเ่ ขาประชมุ กันเอง แลว้ ณ ตอนนี้
Q : บทบ�ท หน�้ ทขี่ องจติ อ�ส� ชมุ ชนเรามนั มีปญั หาเยอะ เด็ก ๆ รับไม่
ต้องท�ำ อะไรบ�้ ง ได้ กเ็ ปน็ โจทยส์ าำ หรบั เขาวา่ ตอ้ งทำายงั ไง

A : พอตกลงมาเปน็ อาสาสมคั รเขากพ็ า เด็ก ๆ อยากให้ตรงน้ีเปล่ียนแปลงยังไง
เราไปเปิดโลก ไปเจอคนเยอะแยะ ทำา แล้วเปลี่ยนท่ีตัวเขาด้วย เด็ก ๆ ก็เสนอ
อะไรที่เราไม่เคยทำา ไปอบรมเรื่องเกี่ยว แล้วพอเขาทาำ กัน ก็เลยไปทำากับผู้ใหญ่
กบั เดก็ สิทธเิ ด็ก ได้รวู้ ่าเวลาอยู่กับเด็ก ในชุมชนดว้ ย
เราต้องดูแลเด็กเข้าหาเด็กยังไง เพ่ือให้
เราเข้าใจแลว้ มาทำางานกบั เดก็ ได้

32

“

คิิ ด ดีี แ ล้้ ว ห ร อ ฐ า น ะ
อ ย่่ า ง ป้้ า ห มีี ห า เ ช้้ า
กิิ น ค่ำ�ำ � ไ ม่่ มีี อัั น จ ะ กิิ น
ยัังมาทำำ �งานตรงนี้้�

”

33

Q : ในอนาคตยัังจะทำำ�งานที่่�นี่่� ณ ตอนนั้�นมีีคนเขามาถามป้้าหมีี จัับมืือ
อยู่่�ไหม ถามป้้าหมีีว่่า คิิดดีีแล้้วหรอฐานะอย่่างป้้า
หมีีหาเช้้ากิินค่ำำ�� เขาใช้้คำ�ำ ว่่าไม่่มีีอัันจะกิิน
A : ในอนาคตป้้าคิิดว่่าเด็็ก ๆ เยาวชนที่� ยัังมาทำ�ำ งานตรงนี้� ตอนนั้�นป้้าหมีีก็็ไม่่ได้้
เขาโตขึ้�น บางคนน่่าจะมาสนใจมาทำำ�มาก คิิดอะไรนะ คิดิ หลััก ๆ เลยคือื 1.เด็ก็ ๆ มีี
กว่่าป้้า อย่่างป้้าอายุุเยอะแล้้วป้้าก็็ยัังไม่่ ที่�เล่่น 2.เด็ก็ ๆ จะได้้โตขึ้�นอย่า่ งมีีคุณุ ภาพ
แน่่ใจ แต่่ถ้้ายัังทำำ�ไหวอยู่่�ก็็ยัังทำำ�เพราะว่่า คุณุ ภาพของป้้าหมีีคืือ ผู้�ใหญ่ต่ ้อ้ งไม่่ปล่่อย
การทำ�ำ งานช่่วยเหลืือเด็็ก ๆ นี่่�มัันต้้องมา ปละละเลยเด็ก็ ๆ 
จากใจ เพราะของพวกนี้้�คำ�ำ ว่่าจิิตอาสาเนี้�ย
ถ้้าไม่่มาจากใจ มันั ไม่ไ่ ด้อ้ ะไร ถ้า้ อยากทำ�ำ Q : คุ้้�มค่า่ ไหมกับั การเข้า้ มาทำ�ำ งาน
อะไรก็็ไม่่ต้้องไปหวัังว่่า เออเราจะได้้อะไร ที่่�นี่่�

เราแค่่อยากทำ�ำ ถ้้าทำ�ำ แล้้วถ้้ามัันเกิิดขึ้�นมา
มันั ก็เ็ ป็น็ เรื่�องนึงึ ที่�เราได้้ เราทำำ�แค่ใ่ ห้เ้ ด็ก็ คน A : ถามว่่าคุ้�มไหมมันั น่่าจะคุ้�มนะ กับั ที่่�ป้า้
นึงึ เป็น็ คนดีขี องสังั คมไม่ต่ ้อ้ งสร้า้ งปัญั หาให้้ ทำำ�แล้้วเห็็นเด็ก็ หลายคนที่�เขาเป็น็ คนดีี มันั
คนอื่�นเขา อยู่่�ยัังไงให้้ชุุมชนตััวเองเข้้มแข็็ง คุ้�มเพราะว่า่ เด็ก็ ที่�เข้า้ มาเล่น่ ในศูนู ย์เ์ ราเนี้�ย
เข้้มแข็็งจนตััวเองเก่่ง แล้้วสามารถไปช่่วย เราทำ�ำ ยัังไงที่�จะไม่่ให้้เขาเป็็นเด็็กที่่�มีีปััญหา
เหลือื คนอื่�นได้้ ให้้เขาเป็็นคนที่�แก้ป้ ััญหาด้้วยตัวั เองให้ไ้ ด้ ้

Q : การทำ�ำ งานที่่�นี่่� ต้อ้ งเผชิญิ กับั
ปัญั หาหรือื อุปุ สรรคอะไรบ้า้ งไหม

A : อุปุ สรรคปัญั หามันั มีเี ยอะนะ อย่า่ งเรื่�อง
ผู้�ปกครอง บางทีีตอนแรกก็็ทำำ�ความเข้้าใจ
กัันอยู่� ถ้้าเป็็นปััญหาของป้้าหมีีเลย คืือมีี
ครั้�งแรกที่่�ป้้าหมีีเข้้ามาเป็็นอาสาสมััคร ซึ่�่ง

34

คว�ม
เปลี่ยนแปลง

ของหนู

“ มาเลน่ นานแลว้ ครบั 2-3 ปแี ลว้ ครบั เพราะ
มคี วามสขุ เพอ่ื นมาเลน่ มาเลน่ ของเลน่ แลว้
กท็ ำากจิ กรรมกบั พวกพ่ี ๆ ครับ แต่ก่อน เรา
เป็นเด็กไม่ดีครับ ก็เกเรครับ หลังจากนี้
เลน่ อยคู่ รบั เพราะชอบ ทำาใหเ้ ราสนกุ สนาน
ทาำ ให้เรารู้สึกว่าเราโตขึ้นครับ ด้านความ
เปน็ ระเบียบ”

-บอส พนั ธลักษณ หนทู มิ -

รหู้ รอื ไม่ เมอ่ื เขา้ ไปในมลู นิธหิ า้ มพูดคำาหยาบ
เพราะท่ีนม่ี ีกฎกติกา เปน็ ข้อตกลงที่เด็ก ๆ ช่วยกันกำาหนด

35

เสยี งสะท้อนจ�กเด็กในชมุ ชน

“ ชอบมาทาำ กจิ กรรม สอนว่าหา้ ม “ เขาสอนใหเ้ ราเปน็ คนดี เขาสอน
ทะเลาะกัน ห้ามด่ากัน ห้ามตีกัน ไมใ่ หเ้ ราพดู คาำ หยาบ หา้ มตบตกี นั
ห้ามเตะกัน ห้ามต่อยเตะกนั รูส้ กึ แตก่ อ่ นเราพดู คำาหยาบ ตอนนพ้ี ดู
เปลี่ยนแปลง ปกติเราพดู คำาหยาบ น้อยลง เพราะว่าป้าหมีสอน”
แต่ตอนนีเ้ ราพูดนิดเดียวแล้ว”
-ไบรท เอกพันธ จันดา-
-โมจิ สธุ าสินี บญุ ครอง-

36

37

มหกรรมที่สร้าง
ความเปลี่ยนแปลง

งานประจ�ำ ปี 4 ชมุ ชน

ชุมุ ชนวัดั ดวงแขมีคี วามเป็น็ ปัจั เจกบุคุ คลสูงู เนื่�องจากผู้�คน
ส่ว่ นใหญ่ใ่ นชุมุ ชนต้อ้ งประกอบอาชีพี หาเช้า้ กินิ ค่ำำ�� ชีวี ิติ
ในแต่ล่ ะวันั ต้อ้ งใช้ไ้ ปอย่า่ งเร่ง่ รีบี จึงึ ไม่ม่ ีเี วลาว่า่ งในการ
พูดู คุยุ หรือื สร้า้ งปฏิิสััมพันั ธ์ก์ ัับคนรอบข้า้ งมากนักั งาน
เทศกาล หรือื วันั สำ�ำ คัญั จึงึ ไม่ไ่ ด้้จัดั ขึ้�นเพียี งเพราะความ
รื่�นเริงิ แต่ย่ ังั เป็น็ โอกาสที่่�ช่ว่ ยเชื่�อมโยงความสัมั พันั ธ์ข์ อง
คนใน ชุมุ ชนให้แ้ น่น่ แฟ้น้ มากยิ่�งขึ้�น และหนึ่�งในวันั สำำ�คัญั
ที่่�ทุกุ คนในชุมุ ชนได้ม้ ารวมตัวั กันั ก็ค็ ือื งานรองเมือื งเรือื ง
ยิ้�ม ซึ่ง�่ งานนี้�สามารถช่ว่ ยสร้า้ งปฏิสิ ัมั พันั ธ์ท์ี่่�ดีตี ่อ่ คนภายใน
ชุมุ ชนได้้ เนื่�องจากเป็น็ มหกรรมที่�คนภายในชุมุ ชนได้ม้ ีี
ส่ว่ นร่ว่ มกับั งานที่่�จัดั ขึ้�นโดยมีกี ิจิ กรรมที่�หลากหลาย ไม่่
ว่่าจะเป็็นการจััดซุ้�มขายของ การแสดงของบุุตรหลาน
หรืือเด็็ก ๆ ทำำ�ให้้คนในชุมุ ชนมีีโอกาสได้้มาพบปะ พูดู
คุยุ สื่�อสาร รัับชมการแสดงร่ว่ มกันั จากคนที่�ไม่เ่ คยรู้�จัก
กันั อาจจะได้ท้ ำำ�ความรู้�จักกันั ในงานนี้้�ก็็เป็น็ ได้้

38

มหกรรม รองเมืองเรอื งยม�ิ

จนถึงวันนี้ เป็นเวลากว่า 6 ปีแล้วที่ ได้มาสร้างผลงานศิลปะและแสดง
มหกรรม รองเมอื ง....เรอื งยม้ิ ไดถ้ กู จดั ความสามารถใหก้ บั คนภายนอกหรอื
ขน้ึ บรเิ วณถนนรองเมอื งซึ่ง่ึ ในแตล่ ะครงั้ คนในชมุ ชนไดม้ องเหน็ ศกั ยภาพของ
ทถี่ กู จดั กจ็ ะมธี มี ทแี่ ตกตา่ งกนั ออกไป เด็กและเยาวชนเหล่านี้ นอกจากนี้
ไมว่ า่ จะเปน็ ธมี ปทมุ วนั ปนั ยม้ิ ชมุ ชน ภายในงานยังมีเครือข่ายท่ีทำางาน
วถิ สี ขุ The Festival และในครง้ั ลา่ สดุ เก่ียวกับ เด็กและเยาวชนของมูลนิธิ
ทเ่ี พงิ่ ผา่ นมาเมอ่ื ปลายปี 2562 มชี อื่ เพ่ือการพัฒนาเด็ก จากหลายพื้นท่ี
ธมี วา่ “ ชวนกนั มาเลน่ ” เปน็ มหกรรม ท่ัวประเทศมาจัดฐานการเรียนรู้เพื่อ
ทเี่ ปดิ พนื้ ท่ี ใหเ้ ดก็ และเยาวชนในชมุ ชน แลกเปลี่ยนวัฒนธรรมอีกดว้ ย
รอบขา้ งหรอื ทเ่ี รยี กวา่ ชมุ ชนรองเมอื ง

39

40

กจิ กรรมทเ่ี ดก็ ๆ ในชุมชนได้ทำ�

เมนเู รืองยิ้ม ร้านเรอื งย้ิม
มนี กั โภชนาเขา้ มาใหค้ วามรเู้ กยี่ ว เดก็ และเยาวชนไดส้ ำารวจรา้ นอาหาร
กบั อาหารทค่ี รบ 5 หมู่ และความ ในพ้นื ที่โดยรอบชุมชน และมอบ
สาำ คัญของอาหารเช้า มีการสอน ประกาศนยี บตั รใหก้ บั รา้ นอาหาร
ทาำ อาหารเช้า รวมถึงสอนถ่าย ทส่ี ะอาด ปลอดภยั และรสชาตดิ ี
ภาพอาหารใหส้ วยงาม

บา้ นเรอื งย้มิ ชมุ ชนเรืองยมิ้
จัดประกวดบ้านภายในชุมชนท่ี สรา้ งความรว่ มมอื ของทกุ ภาคสว่ น
สะอาด และปลอดภยั สาำ หรบั เดก็ ในสงั คม รว่ มกนั ปรบั ปรงุ พน้ื ทใี่ น
โดยให้เด็ก ๆ เปน็ คนตดั สินบา้ น ชมุ ชน ใหน้ า่ อยู่ สะอาด ปลอดภยั
แตล่ ะหลังทเี่ ขา้ ประกวดด้วยการ และเป็นพื้นท่ีที่สามารถเผยแพร่
ติดสติกเกอร์รอยยิ้มให้กับบ้าน สูค่ นภายนอกได้
ที่ได้รับรางวัล

41

โดยกิจกรรมต่าง ๆ ได้จัดทาำ ภาวะทดี่ ใี หก้ บั เดก็ ในชมุ ชน เพอ่ื
ขึ้นก่อนที่จะมีการจัดมหกรรม ใหเ้ ดก็ และผคู้ นทอ่ี าศยั อยใู่ นพน้ื ที่
รองเมอื ง...เรอื งยม้ิ โดยมมี ลู นธิ ิ ยา่ นถนนรองเมอื งมสี ขุ ภาพกาย
เพอ่ื การพฒั นาเดก็ ศนู ยด์ วงแข และใจที่สมบรู ณ์ สามารถดาำ รง
เป็นผู้สนับสนุนกิจกรรมเหล่าน้ี ชีวิตอยูไ่ ด้อยา่ งมคี วามสุข และ
และมลู นธิ ไิ ดพ้ ฒั นาตน้ แบบสขุ มีจิตอาสาเพ่ือส่วนรวมอีกด้วย

ร้หู รือไม : ชุมชนรองเมืองมีด้วยกันทงั้ หมด 4 ชุมชน ได้แก่
ชุมชน วัดดวงแข แฟลตรถไฟ ตรอกสลักหิน และจรัสเมือง

42

จากเรม่ิ แรกทเ่ี ดก็ บางคนไมอ่ ยากเขา้ มาทำา เดก็ ๆ ในชมุ ชนไดเ้ ขา้ มาเปน็ สว่ นสำาคญั ใน
กิจกรรมที่มูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก ศูนย์ การปรบั สภาพแวดลอ้ มในชมุ ชนใหด้ ขี น้ึ เชน่
ดวงแข แต่เม่ือเวลาผ่านไป เด็กเหล่าน้ัน ศิลปะบนกำาแพง เป็นการปรับทัศนียภาพ
ได้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของ ให้กับชุมชน โดยมีหน่วยงานหรือองค์กร
ตนเองไปในทางทด่ี ขี นึ้ อยา่ งเรอื่ งของคำาพดู ภายนอกเขา้ มารเิ รมิ่ เชญิ ชวนเดก็ ๆ ใหม้ สี ว่ น
ในขณะทีเ่ ดก็ หลายคนไดร้ ับโอกาส ในการ รว่ มในการออกแบบ และเรยี บเรยี งเรอื่ งราว
ทำาส่งิ ใหม่ ๆ ทัง้ การออกไปอบรมภายนอก ความเปน็ มา อาชพี ในอดตี ของชุมชน กอ่ น
และการได้ทำากิจกรรมท่ีตนชื่นชอบอย่าง นำาเสนอผา่ นศลิ ปะบนกำาแพง รวมถงึ มกี าร
การเลน่ ดนตรี ทำาใหม้ มุ มองความคดิ ทม่ี ตี อ่ สรา้ งมมุ สำาหรบั ถา่ ยรปู และมกี ารจดั ทำาสอ่ื
ศนู ยเ์ ปลยี่ นไปและอยากเขา้ มาทำากจิ กรรม ประชาสมั พนั ธช์ มุ ชนโดยใหเ้ ดก็ ไดเ้ ปน็ ผลู้ งมอื
ที่ศูนย์มากขึ้น และนอกเหนือไปจากการ ทำาดว้ ยตวั เอง เชน่ แผนทบี่ นั ทกึ เสน้ ทาง หนงั
ทำากิจกรรมภายในมูลนธิ แิ ล้ว เด็ก ๆ ยังได้ สั้นเกยี่ วกบั ชมุ ชนวัดดวงแข
รวมตัวกันกอ่ ต้ังแกนนำาเยาวชนขึน้ เป็นหัว
เรยี่ วหวั แรงในการชกั ชวนเดก็ กบั คนในชมุ ชน เพราะเด็กคือกำาลังสำาคัญที่จะเติบโตเป็น
ออกไปทำากิจกรรมของชุมชน เชน่ เทศกาล ผู้ใหญใ่ นวนั ข้างหน้า มลู นธิ เิ พ่อื การพฒั นา
หรือประเพณีต่าง ๆ ไปงานอบรมพัฒนา เดก็ ศนู ยด์ วงแขจงึ พยายามผลกั ดนั ใหเ้ ดก็ รนุ่
ศกั ยภาพของผนู้ ำา หรอื งานมหกรรมประจำา ใหมม่ คี วามคดิ ทอ่ี ยากเปลย่ี นแปลงชมุ ชนให้
ปี “ รองเมอื ง...เรอื งยมิ้ ” ไปในทศิ ทางทด่ี ีขึน้ หรือเข้ามาเปน็ แกนนำา
เยาวชน โดยพากลุ่มเด็กไปอบรมในสถาน

43

ก�รเโปอลกี่ย�สนทแีป่นลำ�ไงปสู่

ท่ีต่าง ๆ เพื่อพัฒนาทักษะและความ
สามารถของตนเอง สอนความเปน็ ผูน้ ำา
เรียนรู้การทำางานทั้งภายใน ภายนอก
ชมุ ชน และทำากจิ กรรมเพอ่ื สว่ นรวม ไดแ้ ก่
การปลูกป่าในหลายจังหวัด กจิ กรรมจิต
อาสาทวั่ ไปใหค้ วามชว่ ยเหลอื ในเขตพนื้ ที่
ตา่ ง ๆ ทปี่ ระสบปญั หา และมลู นธิ ไิ ดผ้ ลกั
ดนั ใหเ้ ดก็ และเยาวชนในชมุ ชนวดั ดวงแข
ไดม้ บี ทบาทในสภาเดก็ เเละเยาวชนเขต
ปทุมวัน เพ่อื ใหเ้ ด็ก ๆ ในเขตได้รจู้ ักกนั
เพอื่ สง่ เสรมิ พฒั นาการของเดก็ และเยาวชน
ในพื้นท่ีให้มีความรู้ความสามารถ และ
คณุ ธรรมไดอ้ ย่างตอ่ เน่อื ง

44

ภ�พจำ�ที่ถูกเปลี่ยน

“กำ�แพง” กับก�ร

ถ่�ยทอดวิถีชีวิต

เมอ่ื พดู ถงึ กาำ แพง เรากค็ งนกึ ถงึ สงิ่ กอ่ สรา้ งทม่ี อี ยทู่ วั่ ไป
สง่ิ ทท่ี กุ คนมองขา้ ม และผคู้ นอาจไมไ่ ดใ้ หค้ วามสาำ คญั
กบั มนั แตก่ บั ทนี่ ่ี ณ “ชมุ ชนวดั ดวงแข” แหง่ นี้ การบอก
เลา่ เรอ่ื งราวตา่ ง ๆ เกยี่ วกบั ชมุ ชนนถี้ กู สอื่ ผา่ นกำาแพง
กำาแพงทถ่ี กู มองขา้ ม จากคราบดาำ กลนิ่ อบั ถกู เปลยี่ น
มาใหเ้ ปน็ สงิ่ ทชี่ วนมองมากขนึ้ กลายเปน็ สงิ่ ทบ่ี อกเลา่
ความรสู้ กึ และบอกเลา่ วถิ ชี วี ติ ของผคู้ น เปน็ สง่ิ ทผ่ี คู้ น
ในชมุ ชนเลือกทีบ่ อกเล่าผ่านกาำ แพงเหล่านี้

45