คติความเชื่อของดอกไม้ในวิถีมลายู สู่การสร้างสรรค์จิตรกรรมร่วมสมัย

อญั ชนา นงั คลา

นยิ ามศพั ท์เฉพาะ (ทเ่ีกย่ี วขอ้ งกบั K)

คตคิ วามเชอื่ ของดอกไมใ้ นวถิ มี ลายูสู่การสร้างสรรค์จติ รกรรมร่วมสมยั
 ดอกไม้ หมายถงึ ดอกไมท้ ป่ี รากฏในวถิ ชี วี ติ (เกดิ แก่ เจบ็ ตาย) ดอกไมท้ ่ี

เกยี่ วขอ้ งกบั ประเพณี วฒั นธรรมในสงั คมมลายู
 คตคิ วามเชอื่ หมายถงึ แบบอย่าง วถิ ี แนวทางทปี่ ฏบิ ตั สิ บื ต่อกนั มาหลายชวั่

อายุคน ได้รบั การยอมรบั ว่าสง่ิ ใดสงิ่ หนงึ่ เป็นความจรงิ หรอื มกี ารดารงอยู่จรงิ
 มลายู หมายถงึ กลุม่ ชาตพิ นั ธ์ุทม่ี ปี ระเพณวี ฒั นธรรมเดยี วกนั พน้ื ทคี่ าบสมุทร

มลายูในประเทศไทย ทมี่ พี น้ื ทตี่ ดิ กบั ประเทศมาเลเซยี ได้แก่พน้ื ท5ี่ จงั หวดั
ชายแดนภาคใต้ ประกอบด้วยจงั หวดั ปตั ตานี ยะลา นราธวิ าส สงขลา สตูล

(มติ วิ ฒั นธรรม ประวตั ศิ าสตร์และภาพอนาคต คนื สู่สนั ตจิ งั หวดั ชายแดน
ภาคใต้.-- กรุงเทพฯ :กระทรวงวฒั นธรรม, ๒๕๕๕.)

คตคิ วามเชอ่ื ของดอกไมใ้ นวถิ มี ลายูสู่การสร้างสรรค์จติ รกรรมร่วมสมยั

ดอกไม้ คือ....

 ดอก (น.) ส่วนหนงึ่ ของพรรณไมท้ ผ่ี ลอิ อกจากต้นหรอื กงิ่ มหี น้าทท่ี าใหเ้ กดิ ผล
และเมลด็ เพอ่ื สบื พนั ธ์ุ มเีกสรและเรณูเป็นเครอ่ื งสบื พนั ธ์ุ เรยี กเตม็ ว่า ดอกไม้

ความหมายจาก พจนานุกรมแปล ไทย-ไทย ราชบณั ฑติ ยสถาน

 ดอก (น.) ส่วนหนงึ่ ของต้นไมท้ ผี่ ลอิ อกจากกา้ นเพอ่ื สบื พนั ธ์ุ
ความหมายจาก พจนานุกรมแปล ไทย-ไทย อ.เปลอ้ื ง ณ นคร

 Flower (n.)the seed-bearing part of a plant,
consisting of reproductive organs (stamens and
carpels) that are typically surrounded by a brightly
colored corolla (petals) and a green calyx (sepals).

 ส่วนทแ่ี บกเมลด็ ของพชื ประกอบด้วยอวยั วะสบื พนั ธ์ุ (เกสรและ อบั เรณู) ทม่ี กั จะ
ลอ้ มรอบด้วยกลบี ดอกสสี ดใส (กลบี ) และกลบี เลย้ี งสเีขยี ว (กลบี เลย้ี ง)

DICTIONARY

ดอกไม้ มลี กั ษณะอย่างไร....

 จำแนกตำมส่วนประกอบของดอก
 ดอกสมบูรณ์ (Complete flower) คอื ดอกทมี่ สี ่วนประกอบของดอกครบทง้ั 4 ส่วนในดอก

เดยี วกนั เช่น ชบา
 ดอกไม่สมบูรณ์ (Incomplete flower) คอื ดอกทมี่ สี ่วนประกอบของดอกไม่ครบทง้ั 4 ส่วน เช่น

ดอกหนา้ ววั
 จำแนกตำมลักษณะเพศ
 ดอกสมบูรณ์เพศ คอื ดอกทม่ี ที ง้ั เกสรตวั ผูแ้ ละเกสรตวั เมยี ในดอกเดยี วกนั เช่น ดอกตาลงึ พูร่ ะหง และกุหลาบ
 ดอกไม่สมบูรณ์เพศ คอื ในดอกจะมเีพยี งเกสรตวั ผูห้ รอื เกสรตวั เมยี เพยี งอย่างเดยี วเท่านน้ั
 จำแนกตำมจำนวนดอก
 ดอกเด่ียว เป็ นดอกท่ีเกิดข้ึนบนก้ำนดอก เป็ นดอกเดียวโดดๆ ในแต่ละข้อของกิ่งหรือลำต้น เช่น

ชบำ จำปี กำระเวก
 ดอกช่อ เป็ นดอกท่ีเกิดเป็ นกล่มุ อยู่บนก้ำนดอกใหญ่เดียวกัน และประกอบด้วยก้ำนดอกย่อยๆ

หลำยดอก ลักษณะกำรติดของดอกทำให้เกิด ช่อดอก แบบต่ำงๆ กัน แบ่งเป็ น 6 กล่มุ ตำม
ลักษณะกำรบำนของดอก



ดอกไม้ สำคัญแค่ไหน?

 หนา้ ทห่ี ลกั ของดอกไม้ ถูกมองว่ามคี วามสาคญั ต่อมนุษยชาติ ในแง่มุมทาง
ชวี ภาพ ในฐานะเป็นแหล่งกาเนดิ พลงั งานหลกั บนพน้ื โลก ดอกไมใ้ ห้ผลไม้
ผลไมใ้ หพ้ ลงั งานแก่สตั ว์ รวมถงึ มนุษย์ แต่หลกั ฐานทางประวตั ศิ าสตร์ดู
เหมอื นดอกไมจ้ ะมคี ุณค่าและความสาคญั มากกว่านนั้ .............

images that prove there were PRE HISTORIC
trees and flowers in ancient art BC

Mesopotamia 3500 BC-636 BC

Ram-in-thicket from the Royal Cemetery of Ur, (2500–2400BC),

Sumerian

Egyptian (3500 BC - 30 BC)

Minoan Crete 3000 BC-1200 BC

Greek 900 BC-30 BC

 Flora

Classicial Roman 735 BC-337 AD

Fresco showing a garden scene from the House of
the Golden Bracelet, Pompeii, mid–1st century C.E.
Photo via Wikimedia Commons.

Byzantine (324 AD - 1453 AD)

โมเสกไบเซนไทน์แสดงรูปกวางบนพืน้ มหาวหิ ารใน
เมืองโบราณของ Heraclea Lyncestis ใกล้ Bitola
มาซิโดเนีย

Gothic 1140-1300 AD

Notre Dame's rose windows date back to the 13th century.

1400-1550 AD

Renaissance Artist: Sandro Botticelli

Flora,the Roman goddess of flowers.
Primavera,Tempera on panel,1482 AD Italy

Baroque DutcDh uGotcldhenGAgoelden Age 1600-1750 AD

Flowers in a Vase with Shells and Insects, c. 1628,
Balthasar van der Ast (Dutch Golden Age painter)

Rococo 1700-1750 AD

Neoclassicism 1750-1850 AD

Élisabeth Vigée Le Brun,

“Princess Eudocia Ivanovna
Galitzine as Flora,” 1799

Romanticism 1780-1850 AD

Impressionism 1865-1885 AD

Pierre-Auguste Renoir (1841-1919) Anemones (1890s) & Bed of
Anemones (c1912). Renoir painted a series of anemones in his trademark
style. Not my cup of tea but some people like them.

Post Impressionism 1885-1910 AD

Expressionism& Fauvism 1900-1935 AD

Art Nouveau 1890-1900

Cubism 1905-1920

Pop Art 1954-1970

Op Art 1964-1970

ในยุคหลงั สมยั ใหม่ หรอื Post Modern ในโลกศลิ ปะ “ดอกไม”้ ถูกให้
ความหมาย ในเชงิ สญั ลกั ษณ์ ทช่ี ดั เจน และสนั่ สะเทอื นโลกศลิ ปะ งาน IRIS ของ
Georgia O'Keeffe เป็นภาพดอกไมท้ ท่ี รงพลงั ทส่ี ุดในยุคน้ี ดอกไม้
ของเธอ ถูกวจิ ารณ์และใหค้ ุณค่าว่า เป็นสญั ลกั ษณ์ทางเพศ แสดงความเป็นผูห้ ญงิ

ชดั เจนยงิ่ กว่าภาพนูด้ (ภาพเปลอื ยของผูห้ ญงิ ) สญั ลกั ษณ์การเบ่งบาน

Georgia O'Keeffe 1887-1986

POST MODERN

ดอกไม้ ศิลปะศตวรรษที่21

 การใหค้ วามหมาย ดอกไม้ ในศลิ ปะโลกปจั จุบนั MURAKAMI
ผูไ้ ด้ชอ่ื ว่าเป็นศาสดาป๊อปอาท ของญป่ี ุ่น

 แรงบนั ดาลใจมาจากหนงั สอื การ์ตูนอานเิมะ หรอื มงั งะ ผูน้ าพา “ดอกมูราคาม”ิ
จากโลกศลิ ปะ สู่โลกแห่งธุรกจิ มูลค่ามหาศาล

Takashi Murakami



ดอกไม้ สื่อ สัญลักษณ์ในโลกตะวันตก
FLOWERS

Thalia (bloom)

evokes springs; virginal, feminine beauty and all that is
lovely and fleeting. Primavera, painting from a
bedroom of Villa Arianna, 89 B.C.E.-79 C.E., Stabiae

(nearPompeii),Italy.

Maya, 600-900 AD
Jaina

Figure Maya, 600-900 AD Jaina ชายฝ่ังCampeche เมก็ ซโิ ก The Brooklyn Museum

Iris ไอริส

Lily ลลิ ล่ี

Rose กหุ ลาบ

Thistle

AFRICA

 Hans Silvester

ดอกไม้ สอ่ื สญั ลกั ษณ์ในโลกตะวนั ออก

 ดอกไม้ ในโลกตะวนั ออก มคี วามสมั พนั ธ์กบั วฒั นธรรม ประเพณี ความเชอื่ และ
ศาสนาอย่างแนบแน่น ในศาสนาฮนิ ดู ดอกบวั คอื สญั ลกั ษณ์แทนแผน่ ดนิ ความ
เชอ่ื เกยี่ วกบั ดอกบวั ทม่ี าเชอื่ มโยงกบั คาสอนในศาสนาพุทธ ในประเทศอนิ เดยี มี
การบูชาพระลกั ษมดี ว้ ยดอกไม้ และ จนี เชอื่ ว่าดอกบว๊ ยและดอกโบตน๋ั คอื
สญั ลกั ษณ์ของความมงั่ คงั่ รุ่งโรจน์ ความเชอ่ื ลกั ษณะนก้ี ระจายไปทว่ั ทวปี เอเชยี



จีน

อนิ เดยี UDYANOTSAV

อนิ โดนเีซยี