Havacılık Tıbbı Derneği - Bülten Sayı 30

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

Bir Kitap ... HAVACILIK ve
UZAY PSİKOLOJİSİ

PROF. DR. MUZAFFER ÇETİNGÜÇ

Türkçemizde alanında ilk olan bu kitap 40 yıllık uçuş doktorluğu
deneyimleri, bilgi birikimi ve 900’den fazla kaynak kullanılarak
hazırlanmıştır. Havacılık psikolojisi ağırlıklı olmakla birlikte fizyo-
loji, fizyopatoloji, nörokimya, psikiyatri, tıp ve hayata dair konu-
ları da içermektedir. Kitapta hayata dair anlatımlar bulunmasının
nedeni, havacılığın hayatın bir parçası ve hatta ta kendisi olmasın-
dandır. İnsan hayatta hangi davranışsal enstrumanları kullanıyor-
sa, havacılıkta kullandıkları bunlardan farklı değildir. Yani hava-
cılıktan konuşurken insandan ve hayattan da konuşulmuş olur…
Bu kitapta insanın fizyolojik sistemiyle ve psikolojik mekanizma-
larıyla ‘olmazsa olmaz’ rolü vurgulanmaya çalışılmıştır. Giderek
insansız hava araçlarının yaygınlaştığı çağımızda sanki insan dev-
re dışı kalıyor gibi görünse de; bütün otomasyon, bilgisayar ve
uzaktan yönlendirme sistemlerinin arkasında, bir karar verici ola-
rak en önemli pozisyonda insan ve onun psikolojisi vardır…
Kitabın amaçlarından biri, havacılık psikolojisiyle ilgili dağınık
bilgileri sistematize ederek derli toplu bir dosya haline getirmek
ise, bir diğeri de; sadece uçuş doktoru, uçuş psikoloğu ve uçuş emniyet görevlilerine değil, uçağa yolcu olarak adı-
mını atanlara ve bizzat uçuculara insan psikolojisinin uçuşu nerelere götürebileceği konusunda bir farkındalık ka-
zandırmaktır. Böylece kendi konusunda bir bilgi altyapısı sunmayı ve insanın bilinmezliklerine bir parça ışık tutmayı
da amaçlamaktadır.
621 sayfalık hacimde ve 25 bölümde toplanan kitabın içeriğini ortaya koyan başlıklardan bazıları şunlardır: Türkiye’de
ve dünyada havacılık tıbbının tarihçesi, pilot kişiliği ve seçimi, uçuş motivasyonunun unsurları, kadın pilotlar, uçuş
doktorunun misyonu, uçuş korkuları ve tedavisi, bilişsel bozukluk yapan havacılığa özel durumlar (G kuvvetleri,
yerçekimsizlik, vertigo, görsel illüzyonlar, hipoksi, irtifa öforisi, dekompresyon, uçak tutması, jet lag), yorgunluk,
solaklık, pilot intiharları, alkol ve ilaç kullanımının etkileri, yaşlı pilot, kazalarda insan faktörü, karar verme, liderlik,
iletişim sorunları, CRM, havayoluyla hasta taşınması, kuraldışı yolcular, uçuş kazaları (TSSB ve dibrifing), savaş yor-
gunluğu, uzayda psikoloji/psikiyatri, havacılık terminolojisi, yazarın otobiyografisi, vs…
Ders kitabı soğukluğundan uzaklaşmak, okunmasını keyifli ve kolay anlaşılır hale getirmek amacıyla 650 resim, ka-
rikatür ve grafik, 370 kadar anı, anekdot ve film öyküsü de kitapta yer almıştır.

Sipariş: Nobel Tıp Kitabevi,
Kültür Mahallesi Mithatpaşa Cad.
No: 74/4 Ankara.
( h t t p : / / w w w. p e g e m . n e t /
kitabevi/2-107-Nobel-Yayin-
Dagitim.aspx)
(http://www.nobelyayin.com/de-
tay.asp?u=11038)

Tevfik Fikret Uçar Armağan Başlı 2016

959

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

Uçuş Doktoru Köşesi

SORU-1: Ben işitme ve konuşma engelliyim. 20 yaşındayım. Şuan üniversitede Yönetim Bilişim Sistemleri bölümünde
4. sınıf okumaktayım. Benim hayalimdeki meslek PİLOT OLMAK. Bir yazınızda, “İşitme engelliler, tüm işitsel radyo
verilerini digital ve görsel mesajlara çeviren yardımcılar kullanılmak koşuluyla uçabilir” diye yazmışsınız. Benim pilot
olmak için neler yapmam gerekiyor?
(Ersu Vural)

YANIT: Gökyüzünün derinliklerini keşfetmek, özgürlüğü yaşamak, vb. gibi mo-
tivasyonlarla pilot olmak istemenizi takdirle karşılıyorum. Dünyada bazı fiziksel
özürleri olduğu halde uçmayı başaran çok sayıda insan var. Sizin de onlardan biri
olmak istemeniz çok normal ve teorik olarak mümkün... Ancak herkesin özürlü-
lük durumu birbirinden çok farklı olduğu için bu konuda standart kurallar yok.
İşitme ve konuşma engelinin derecesi ve düzeltilebilirlik ölçüsü kadar, uçulacak
uçağın kişiye özel modifikasyonu da göz önünde bulundurulmak zorundadır.
Yani öyle bir uçak dizaynı yapılacak ki, hem işitsel radyo verilerini digital ve gör-
sel mesajlara çevirecek, hem de sizin sözel mesajlarınızı havadaki diğer uçaklara
ve yer merkezlerine bir biçimde aktaracak... Bu kolay bir şey değil, masrafı da oldukça yüksek olur. Üçüncü bir zorluk
da, birkaç basamaklı soruların yanıtında saklı: Sizin durumunuzdaki bir kişiye PPL eğitiminin nasıl verileceği, eğitim
başarısı düzeyinin ne olacağı, yalnız uçuş kararını verecek olan öğretmenin sorumluluğu, “pilotaja elverişlidir” kararı
verecek olan hekimlerin çekinceleri ve SHGM’nin bunu onaylayıp onaylamayacağı...

Açıkçası sizin yerinizde ben olsaydım, koşulları bu kadar zorlamazdım. Çünkü
sonuçta uçuşun ciddi yaşamsal riskleri var, uçuş keyfini yaşayacağım derken
bazı handikaplar yüzünden yaşamından olmak ihtimali fazla gibi görünüyor-
sa, orada durmak gerekir. Örneğin ben uçak tutması nedeniyle pilot olama-
mıştım, ama uçuş doktoru olarak da havacılığı yaşıyorum ve mutluyum. Sizin
de havacılık ve uçuş sevginizi tatmin edeceğin başka alanlar olabilir. Uçuş
okullarında ve havacılık-uzay bilimleri fakültelerinde havacılık yönetimiyle
ilgili iş alanları var. Simülatör cihazlarında ve bilgisayar oyun programlarında
da sanal uçuşlar yaparak keyif alabilirsiniz diye düşünüyorum...

(Prof.Dr. Muzaffer Çetingüç)

SORU-2: Benim kulağımda şu anda ileri derecede işitme kaybı var; işitme cihazı ile yeterli şartları sağlayabilirsem pi-
lotluk için uçuşa elverişlidir raporu alabilir miyim? Yoksa cihazsız olarak mı bu şartları sağlamak zorundayım?
(Doğan Çok)

YANIT: Pilotaj başlangıç muayenelerinde işitme gerekliliği; başvuru sa-
hibinin arkası dönük şekilde iki metreden her iki kulağı ile en az nor-
mal konuşma şiddetinde olan sesleri işitip anlaması ile muayene edilir.
Bununla beraber her türlü işitme yardımcısı cihazın çıkarılarak yapılan
saf ton odyometri testinde herhangi bir kulakta 500, 1000 ve 2000 Hz
frekanslarda 35dB ve 3000 Hz frekansta 50 dB üzerinde işitme kaybı
bulunmaması gerekmektedir.

Bu koşullar dışındaki işitme kaybı ve işitme cihazı kullanılarak
düzeltilme durumları yalnızca AMS (SHGM Sağlık Birimi) değer-
lendirmesi şartı ile daha önceden sağlık sertifikası almış ve yeni-
leme amacıyla başvuran uçucular için kısıtlama getirilerek uçuşa
elverişli olabilecek durumlardır. Pilotaj başlangıç muayenesi için
geçerli değildir.

(Dr. Savaş İlbasmış)

960

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

Bülten 26-30. Sayılar İndeksi

Aile Destek Timleri THY’de, Atlas Global’de 853, 948
Akrobasi uçuşu kazaları 837
Atatürk’ün havacılık vizyonu 903, 952
Bana / Sana Bir Şey Olmaz Send. 913
CRM Liderlik 785
Dekompresyon hastalığı 713
Depresyon Pilotlarda 931
Derin ven trombozu Ekonomi sınıfı sendromu 896
Diş Oral-maksillofasial sorunlar, Diş çekimi 826
Dental implant, Bruksizm 827
Enfeksiyon hastalıkları Ebola virüs hastalığı 710
Zika virüs enfeksiyonu 873
HIV (+), AIDS 883
Sıtmadan ölüm 846
Engelli pilotlar Uçuş izin kriterleri, modifiye uçaklar 816
Ampüte kadın askeri pilot 932
FETÖ darbe girişimi ve havacılık tıbbı 915
Fil yürüyüşü Kuzey kore uçakları 897
Fizyolojik eğitim Sivil havacılıkta 935
G kuvvetleri, Akselerasyon Bilişsel işlevler 779
Göz, Görüş Renk körlüğü 855
Uzayda görme 876
Gülhane Askeri Tıp Akademisi Askeri ve sivil havacılıktaki yeri 920
Hava Ambulansları 2016 yılı performansı 943
Hava trafik kontrolörleri Stres, yorgunluk 933
Havacılık filmleri Top Gun 755
Marslı 856
Sully 958
Havacılık kitapları Havada Kalan Sorular 756
Havacılıkta Emniyet Kültürü 904
Havacılık ve Uzay Psikolojisi 959
Giyilebilir sağlık teknolojileri 823
Hipoksi Kazalardaki rolü, Farkındalık eğitimi 775,777
Hipoksi Bilişsel işlevlere etkisi 779
İnkapasitasyon Yolcularda 720
İnsansız hava araçları İHA’lar 870
Yolcu uçağı, Droneliner 704
Drone pilotlarının psikolojisi 819
İHA kazaları 749
İzinsiz drone uçuşları 848, 799
İntihar Uçak destekli 717
Germanwings olayı 769
Pilot intihar olguları 819, 851
İntihar niyeti oranı 931
Kardiyoloji Koroner Arter, MI, Patent Foramen Ovale, 726-737
Transplantasyon, İrtifada kalp, EKG 726-737
Karar verme CRM 787
Kazakopterler 943
KBB Vestibüler dizoryantasyon 781
Östaki tüp disfonksiyonu 715
İşitme kayıpları 960
Kifoskolyoz Pilotta 754
Lazer tehlikesi 830
Liderlik 785
Logolar Havacılık kuruluşlarında 835
Mezar taşı uçaktan 898
Obezite Uçakla nakil 878
Kilolu hosteslerin işten çıkarılması 847
Atlas Global’de kontrol 950
Oruç Pilotlarda riskler 829

961

Mesut Özil’in oruç tutmaması 2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0
Ozon gazı Trioksijen 875
Pazartesi ve Cuma sendromları 822
Portreler Vecihi Hürkuş 886
Nuri Demirağ 757, 906
Richard Bach 806
Dr. Y. Ziya Balkan 858
Halil Kayıkçı 955
Psikolojik sağlamlık, direnç Zihinsel dayanıklılık 931
Self imposed stress 880
Semazen vertigosu Neden coriolis olmuyor? 738
Serebral kavernöz malformasyon 824
Sivil Havacılık Akademisi Türk Sivil Havacılık Akademisi 877
Solunum sistemi Asthma, Koah, Apne, Pnömotoraks, vs. 912
Tecrübeli pilotlar Tehlikeli mi? 928
Tehlikeli pilotlar Riskli davranışlar 937
Teröristin portresi Anti-kahraman 738, 901
Uçağa saygı seremonileri Japonya’da 820
Uçak içi tıbbi aciller Emirates örneği 808
MedAire 810
Diversion 725
Uçakta doktor 725
Uçak kazaları Malezya -MH17 704, 724
Air Asya 706
Germanwings 709
F-4 kazaları 769
Mısır’da Rus Yolcu Uçağı kazası 767
Rusya’da FlyDubai uçağı kazası 817
Soçi’de Rus uçağı kazası 867
Giresun’da Sikorsky kazası 927
Ege Denizine düşen Mısır uçağı 866
Kırgızistan’da kargo uçağı kazası 868
Kolombiya kazası 925
Tayvan’da nehire düşen uçak 926
Uçak mezarlıkları 793
Uçak restoranlar 804
Uçaklar, Hava araçları A-400 M 902
FX / TX 805, 794
Solar Impulse-2 739
B-2 , F-117 831
An-225 857
Kâğıt uçaklar 905
Hürkuş 952
Airlander-10 956
Uçakta doktor 957
Uçuş doktoru Gönüllü 704, 724
Uğursuzluk 854
Uyku apnesi Obstrüktif 740
UZAY Türk Uzay Kuvvetleri 825, 930
En uzun süre uzayda kalma rekoru 739
Görme yetisi 834, 849, 897
İlk Türk astronot adayı 876
En yaşlı astronot 898
Uzaya dolmuş seferleri 944
Vertigo Spatial dizorientation 898
Yaşlı pilotlar Bilişsel ve endokrin bozuklukları 781
Yaşlı yolcular Uçuşta tıbbi riskler 705, 809
Yaşlı uçuş doktoru (AME) Yaş engeli 771
Yüksek irtifa atlayışları Alan Eustace 865, 885
Yüksek irtifa hastalığı Acetazolamide, Dexametazone 752
705

962