Havacılık Tıbbı Derneği - Bülten Sayı 30

2017 Şubat Sayı: 30

Dernek Haberleri 2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

Havacılık Tıbbı Derneği Yönetim ve
Denetim Kurulları Toplantısı

1 Ekim 2016 günü Eskişehir’de yapılan toplantıda,
yönetim ve denetim kurulunun görev dağılımları ve
yeni üyelerin kabulü konusunda kararlar alındı; ya-
pılacak işler gözden geçirildi ve yeni projeler üze-
rinde fikir alışverişi yapıldı.

Norveç’te ESAM-ECAM Konferansı

Üyemiz pilot fizyolog Hüsnü Onuş’un “INTERACTIVE
AVIATION PHYSIOLOGY TRAINING FOR CIVIL AVI-
ATION” başlıklı sunumunun olduğu ESAM’ın Oslo
konferansı 15-18 Eylül 2016 tarihlerinde yapıldı. Kon-
feransa yönetim kurulu üyemiz Prof.Dr. Hasan Fehmi
Töre de katıldı. Bu yıl 5’incisi yapılan konferans seri-
sinin bir sonrakisi 2018’de olacak. Toplantı sürecinde
Türkiye’yi Derneğimizin temsil ettiği ESAM’ın alt ko-
mite toplantıları da yapılmaktadır.

Hindistan’da ICASM Toplantısı

6-10 Ekim 2016 tarihlerinde Hindistan’ın Yeni Delhi kentinde yapılan
64th International Congress of Aviation and Space Medicine (ICASM) top-
lantısına ülkemizi temsilen sadece DHMİ personeli ve Derneğimiz üyesi
Dr. Mustafa Morkoyun katıldı.

TRT’de havacılık tıbbı ve fizyolojik eğitim
konulu sohbet programı

22 Kasım 2016 gecesi saat 21.30’da TRT-Belgesel Ka-
nalında (Digitürk 190) Emekli Emniyet Amiri ve sivil
pilot Bülent Kılıçtepe’nin hazırlayıp sunduğu ‘Havacı-
lık Hikâyeleri’ programının konukları Prof.Dr. Hasan
Fehmi Töre ve Prof.Dr. Muzaffer Çetingüç idi. Hava-
cılık tıbbı ve uçuş fizyolojisi konuları temelinde yapılan
sohbet niteliğindeki programda Eskişehir USAEM’deki
simulatör cihazları da tanıtıldı.

Hava ve Uzay Hekimliği Çalıştayı hazırlık toplantısı

3 Şubat 2017 günü yapılan toplantıda Çalıştayın 3-4 Haziran 2017 tarihlerinde İstanbul’da Sağlık Bilimleri
Üniversitesinde yapılması kararlaştırıldı. Toplantıya Derneğimizi temsilen Prof.Dr. Muzaffer Çetingüç ve Dr.
Abdullah Öksüz katıldı. 19 Mayıs Üniversitesi temsilcileri Prof. Dr. Ferşat Kolbakır ve Prof.Dr. Ender Arıtürk;
Ufuk Üniversitesi temsilcisi Doç.Dr. Aycan Fahri Erkan, USAEM hekimleri Dr. Nazım Ata ve Dr. Savaş İlbas-
mış da üyelerimizdi.

910

2017 Şubat Sayı: 30 Havacılık Tıbbı Derneği 2000 yılında kuruldu; o yıl do-
ğanlar bugün 17’inci yaşını bitirmek üzere olan deli-
Yayın Sorumlusu : Prof. Dr. Muzaffer Çetingüç kanlılar. Derneğimiz de 17 yılda birçok badire atlattı,
Basım Yeri : Eskişehir Ülkü Ofset ama ne bilimsel duruşundan taviz verdi, ne de politik
ve başka çıkarlar için eğildi… Üye arkadaşlarımızın
Grafik Tasarım : Selçuk Tandoğan hepsinin düşüncelerini bilemesek de, toplantılarımızda
Yazışma Adresi : Orhangazi Mah. Küme Sok. veya bireysel sohbetlerimizde fikirlerini aktaranlar, bu-
güne kadar yapılanların bu koşullarda oldukça iyi ve
Hisarpark. Park-2/C ESKİŞEHİR işlevsel olduğunu söylüyorlar. Yani sistemde bir farkın-
dalık oluşmasında, uçuş emniyetinin tıbbi, fizyolojik ve
Tel: 0222 3240098 psikolojik konularının daha geniş kitlelere duyurulmasında önemli katkılar
sağladığını düşünüyorlar. Gerçekten de Derneğimizin web sayfasına ayda
Web: www.hvtd.org ortalama 1.350 giriş oluyor (günde 45); Airkule sitesindeki her yazımız 2-3
bin tıklanma alıyor. Bu kanallardan soru, yorum ve feed back’ler geliyor; hiç
E-Posta: [email protected] umulmadık yerlerden Bülten aboneliği ve Dernek üyeliği talepleri oluyor…
Elinizde tuttuğunuz Bülten ise 11 yaşındadır. Deneğin çocuğu olarak 2006
Dernek Haberleri 910 yılından bu yana hepimizin katkılarıyla yaşamaktadır. Dernek olarak hiçbir
şey yapamadıysak, ülkemiz havacılık tıbbı bilim alanına bir ‘bilgi bankası’
Türk Sivil Havacılık Akademisi kuruluşu 912 sunmakla önemli bir hizmette bulunduğumuzu söyleyebiliriz… Ama sonuç-
ta biz, havacılığın Türk usulü yapıldığı bir ülkede havacılık tıbbı satmaya
Bana bir şey olmaz sendromu 913 çalışan idealist bir grup olarak, müşteri portföyümüzün maalesef çok fazla
olmadığını üzülerek görerek kanıksamış durumdayız. Büyük ve köklü ha-
Sana bir şey olmaz sendromu 914 vacılık kurumları ve devlet bile bu alandaki tek sivil toplum kuruluşu olarak
gayretlerimize ilgi göstermiyor. Örnek vermek gerekirse, bu Bülten’e sivil
FETÖ Darbe girişimi; havacılık tıbbına etkisi 915 havacılık kuruluşlarımızdan hiçbiri abone değildir; sanki burada sunulan
bilgilere hiç ihtiyaçları yokmuş gibi… Bir başka örnek, bu derginin ‘Dernek
Askeri hastanelerin lağvedilmesi 918 Haberleri’ bölümünde ayrıntısını görebileceğiniz konudur: Avrupa Havacılık
ve Uzay Tıbbı Birliği’nde (ESAM) ülkemizi sadece Derneğimiz temsil etmek-
GATA mutlak ihtiyaçtır 919 te, orada sadece biz bayrak göstermekteyiz. Peki acaba, SHGM orada neler
konuşulduğu ve ne kararlar alındığıyla ilgili bizden bilgi alıyor mu, ya da
GATA Türk hekimliğinin öncüsüdür 920 ulusal politikalar doğrultusunda Derneğe bilgi ve tavsiye notları veriyor mu?
diye soracak olursanız, yanıtımız maalesef HAYIR’dır…
Eski GATA Dekanı ve Komutanı’nın görüşleri 923
2016 yılı Mayıs ayında Derneğimizin 8. Genel Kurulu yapıldı. Katılım faz-
Kırgızistan, Kolombiya ve Soçi kazaları 925 la değildi. Keşke daha geniş bir katılım olsaydı da aykırı fikirleri olan üye-
lerimizle birlikte beyin fırtınaları yapabilseydik. Yeni motivasyonlarla yeni
Uçak yolculuğu ve solunum sistemi 928 projeler başlatma şansımız böyle artabilir diye düşünüyoruz. Örneğin, yılda
bir kez havacılık tıbbı kongreleri yapmak, ödüller vermek, ulusal medyada
Pilotlarda depresyon ve intihar oranları 931 haber olmak ne kadar iyi olurdu… Bu ve benzeri konularda yeni fikirleri
olan, bazı etkinliklerde destek olabileceğini düşünen üyelerimizin önerile-
Uzay yolcusu Halil Kayıkçı 931 rine daima açığız.

Ampüte kadın pilotun uçuşa dönüşü 932 Prof.Dr. Muzaffer Çetingüç

Hava trafik kontrolörlerinin yorgunluk alarmı 933

Sivil havacılıkta fizyolojik eğitim 935

Uçuş tecrübesinin tehlikesi 937

Uçuş kazaları 940

Yer kazaları, Olmamış kazalar 942

Haberler 943

İtaatsiz yolcu haberleri 945

Uçuşta tıbbi olaylar 948

THY, Pegasus, Atlas haberleri 950

ICASM 2016 Hindistan izlenimleri 951

Kâğıttan uçaklar 952

Atatürk’ün havacılık vizyonu ve 10 Kasım 953

İlk Türk uçuş doktoru, Yusuf Balkan 955

Bir uçak, HÜRKUŞ 956

Bir hava aracı, Airlander-10 957

Bir Film: SULLY 958

Bir Kitap: Havacılık ve Uzay Psikolojisi 959

Uçuş Dr. Köşesi 960

Bülten 26-30 indeksi 961

Mizah Köşesi 963

Duyurular 964

911

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

Türk Sivil Havacılık Akademisi Kuruluyor

“Türk Sivil Havacılığı Emniyet ve Güvenlik Eğitimi Kapa-
sitesinin Geliştirilmesi Teknik Yardım Projesi” kapsamında
Türk Sivil Havacılık Akademisi’nin temel atma töreni 7 Ey-
lül 2016 günü yapıldı. İstanbul Atatürk Havalimanı A Kapısı
yanında inşa edilecek olan akademi projesi, Türkiye Cum-
huriyeti ve Avrupa Birliği tarafından ortak olarak finanse
ediliyor. SHGM Gn. Md. Bilal Ekşi’nin ev sahipliğinde yapı-
lan törene Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakan Yard.
Yüksel Coşkunyürek, Avrupa Birliği Delegasyonu Müsteşarı
François Begeot ve AB Komisyonu Sivil Havacılık Direk-
törü Matthew Baldwin de katıldı. 2017 yılı sonuna kadar
faaliyete başlaması plânlanan Akademi’nin, AB mükteseba-
tı ile uyumlu olarak iç sektöre ve bölge ülkelerden gelen
havacılık personeline uluslararası standartlarda havacılık eğitimleri vermesi hedefleniyor. Avrupa ve dünyadaki
diğer sivil havacılık eğitim merkezleri ile rekabet edecek olan Türk Sivil Havacılık Akademisi (TSHA), yılda 2
bin civarında kursiyere eğitim verme kapasitesi ile bölgemizdeki en büyük eğitim merkezi (eğitim hub’ı) olacak.
Ortadoğu, Afrika ve Asya ülkelerinden gelecek personele Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) ile işbirliği
içinde burslu eğitim imkânı da sunulacak. Türkiye’nin önümüzdeki 5 yıllık dönemde havacılık sektöründe yıllık
%6 büyüyerek Avrupa’da birinci ülke olması, dünyada ilk 5 ülkenin içinde yer alması hedeflenmekte.

‘Sivil Havacılık Akademisi’ ve ‘Türk Sivil Havacılık Akademisi’

SHGM bağlısı olarak (İstanbul’da) faaliyet gösterecek olan Türk Sivil Havacılık Aka-
demisi (TSHA) binasının temeli 7 Eylül 2016 günü atıldı; hayırlı olsun.
Bilenler biliyor; bir de Sivil Havacılık Akademisi (SHA) var. 2010 yılı Mart ayından
bu yana 6,5 yıldır faaliyette olan bir kuruluş. (Geniş bilgi için; SHA’nın web sayfası:
www.sh-akademi.org ; kuruluş amacı ve faaliyetleriyle ilgili röportaj linki: http://
www.kokpit.aero/sivil-havacilik-akademisi-roportaj)

İsim benzerliği olan bu iki kuruluş arasındaki bazı farklar şöylece özetlenebilir:
• SHA, havacılığın çeşitli dallarından uzmanların (pilot, uçuş doktoru, teknisyen, kontrolör, vs.) oluşturduğu idealist
bir sivil toplum kuruluşu; TSHA ise resmi memurların görev yapacağı bir devlet organıdır. (Devlet organı olmayı, bilim-
sel ve yansız davrandığı sürece olumsuz bir özellik saymıyoruz.)
• SHA’nın misyonu, uçuş emniyetini doğrudan veya dolaylı biçimde etkileyen tüm konularda beyin fırtınaları ve an-
ketler yoluyla raporlar ve bildiriler hazırlamak, yetkilileri uyarmak ve çözüm önerileri sunmaktır. TSHA ise Türkiye ve
bölge ülkeleri için kalifiye havacılık personeli eğitimi yapmakla sınırlı bir işlev üstlenecektir. (Şüphesiz ki, bu kalifiye
personel eğitimi konusu da çok önemlidir.)
• SHA’nın bir başkanı değil koordinatörü vardır; üyeler birbiriyle hiyerarşik ilişki içinde değildir. SHA’nın gönüllü
üyeleri görüş ve öneriler hazırlarken bir başkanın talimatıyla davranmama özgürlüğü içindedirler. Üyeler egolarını
dışarıda bırakmayı, bağımsız ve apolitik davranmayı, referans olarak bilimsel verileri kullanmayı, hiçbir sponsora da-
yanmamayı (tüzüğüne de yazarak) ilke edinmiş, ilkeleri ihlâl edenlerle yollarını ayırmıştır.
• SHA’nın 2010 yılında kamuoyuna sunduğu manifesto’sunda, en temel ihtiyacın, kaza-kırım incelemelerini ve sivil
havacılık denetlemelerini de kapsayacak bağımsız ve bilimsel çalışan bir kurum (Türk Sivil Havacılık Kurumu veya
Uçuş Emniyet Kurumu) olduğu belirtilmişti. Bugünkü haliyle TSHA için, diğer paydaşların da (kaza inceleme ve denet-
leme) aynı organizasyon içinde yer alacağı bir yapılanma tasarlansaydı ideal olabilirdi…
• Manifestosunda SHA’nın bir önerisi de ‘Havacılık Şurası’ oluşturulmasıydı. Önerimiz, sivil havacılıkla ilgili tüm
kamu ve özel sektör kuruluşlarıyla, üniversitelerden bilim adamlarının ve STK temsilcilerinin belirli aralıklarla top-
lanması ve havacılık sorunlarının çözümü için Bakanlığa raporlar hazırlaması idi. Bu bağlamda keşke sadece eğitim
hizmeti veren bir TSHA yerine, yukarıda sözü edilen tüm işlevleri yerine getirecek daha üst bir organizasyon (Sivil Ha-
vacılık Kurumu, vb.) hayata geçirilseydi diye düşünüyoruz.

Bu görüşlerimiz, SHA’yı yüceltip TSHA’yı önemsizleştirme gayretkeşliği değildir; sadece aradaki farkları vurgulamak
amaçlanmış ve yeri geldiği için de küçük eleştiri ve beklentilerimize yer verilmiştir.

(Bu yazı 12 Eylül 2016 tarihinde Airkule ve Airlinehaber.com sitelerinde SHA’nın bildirisi olarak yayınlanmıştır.)

912

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

“BANA BİR ŞEY OLMAZ” SENDROMU

Superman’ın göğsün- gibi söylemler, bilinçdışı incinmezlik hisleriyle ilgilidir. Uça-
den mermilerin sekmesi, ğın teknolojik üstünlüklerine ve güvenlik sistemlerine fazlaca
Akhille’in topuğundan baş- inananlarda, kendi beceri ve tecrübelerine gereğinden çok
ka yerine ok işlememesi gibi güvenenlerde bu his sıkça görülür ve popüler kültürde İka-
masalsı örnekler, insanların rus veya Titanik Sendromu olarak da bilinir. (İkarus, kanat
bilinçaltında az veya çok bir kuşanıp Girit adasından uçarak kaçarken, babasının uya-
yaralanmazlık / incinmezlik rılarına aldırmayarak çok yükselmiş ve sonra Ege Denizine
düşünüşünün (invulnerabi- düşmüştü.) Gerçeğin çarpıtılmış biçimindeki bir aşırı güven
lity, invincibility) bulunduğu- düşüncesine kapılmak pozitif illüzyondur; bir çeşit deveku-
nu; bunun da masallara, çizgi romanlara ve filmlere yansı- şu yaklaşımıdır... Bunun bir savunma mekanizması olarak
makta olduğunu gösterir. toplumlarda %43 gibi oldukça yaygın bir oranda kullanıldığı
Bazı bilgisayar oyunlarında Tanrı ileri sürülmüştür. Ohio’da üniversite öğrencileri arasında ya-
moduna giren kişiler, başlarına gelen tüm pılan başka bir çalışmada da, öğrencilerin %93’ü başkaların-
felâketlerden ölmeden çıkar. James Bond, dan daha iyi araba kullanabildiklerini iddia etmiştir. ‘Bana bir
Temel Reis, Terminator, Roger Rabbit, şey olmaz’cılar, sanki bütün kaza ve kötülüklerin başkalarının
Batman, Kriptions, Hulk gibi çağdaş fan- başına geleceği, yanlış düşüncesi içindedirler. Bu düşünce,
tazya kahramanları bu yönleriyle bezenip davranışlara sıkça yansımaya başladığında veya sığınılan bir
topluma sunulmuştur. Önemli olan su- ilke haline geldiğinde tehlike çanları çalıyor demektir. Ken-
nulması değildir, (çünkü tüketim ve kâr dinden memnuniyet, durumundan kaygı duymama fazla
amacıyla binlerce başka sunumlar da ya- iyimser ve nikbin psikolojinin verdiği rahatlık (complacency)
pılıyor) önemli olan hangilerinin insanla- içinde iken dikkat ve uyanıklıktaki azalma ve umursamazlık-
rın bilinçaltlarında bir karşılık bulduğu ve taki artış (kedidir kedi! tutumu), kaza riskini arttırabilir.
benimsendiğidir. Kendisine kötü bir şey- Gerçeğin çarpıtılması: Misti-
ler olmayacağı, ‘sanki hiç ölmeyeceği’ düşüncesini bilinçal- fikasyon: Toplum mühendis-
tında taşıyan (öyle olmasını arzu edip buna da inanan) kişile- lerinin ve bazı politikacıla-
rin bu tür hikâyelerin kahramanlarıyla özdeşleşme eğilimleri rın kitleleri manipüle etmek
vardır. Özellikle narsistik eğilimi olan insanlarda tehlikeli du- için gizemli unsurlar katarak
rumlardan yaralanmadan çıkmak, içlerinde bir yerleri okşar, gerçeği gizleyip, istedikleri
keyif ve mutluluk hissi verir. Bu kişiler böyle çizgi roman, film yönde çarpıtmaları ve pozi-
ve öykülerin müşterisi olurlar; orada kendilerini bulurlar. Bu tif bir illüzyon yaratma eği-
inancın mottosu ‘Bana bir şey olmaz’dır. (It won’t happen to limleri vardır. Bazı optimist
me.) ve narsist kişilerin bunu bir
Ölümcül durumlardan sağ kurtulan bazı insanların sihir- savunma mekanizması gibi
li bir yaralanmazlık / yenilmezlik inancına kapıldıkları, bu kendi kendilerine veya çev-
nedenle de sonra karşılaştıkları riskli durumlara gözü kara resindekilere yapmaları da mümkündür. (Kaza uyarılarını yok
biçimde atıldıkları gözlenmiştir. 2. Dünya Savaşında İngiliz sayma, hafife alma…)
Hava K. (RAF) pilotları, ‘kendilerinin seçilmiş kişiler ve ilâhi Sağlıklı yaralanmazlık-incin-
koruma altında olduklarına’ inanmakta; morallerini yüksek mezlik düşüncesi: İncinmez-
tutmak için de, ‘Bana bir şey olmaz’ diye düşünmekteydiler. lik hissinin makul ölçüsü de
Ünlü yazar W. Saroyan’ın ölmek üzereyken söylemiş olduğu, olabilir ve biraz da gerekli-
‘Herkes ölecek, ama ben hep Tanrının benim için bir istisna dir. İnsanların kısacık ömür-
yapabileceğine inanmıştım’ sözleri, bu durumun filozoflar lerini ölüm, hastalık ve kaza
için bile geçerli olduğunun kanıtıdır. düşünceleriyle fazlaca göl-
gelemeden yaşamalarında
Asla batmayaca- veya gerçekten riskli işlerle
ğı lanse edilen Titanik uğraşanların korku ve endişelerini yatıştırmakta işe yarayabi-
gemisinin kaptanına lir. Ancak bu sahte ve tehlikeli iyimserliği abartanlarda, aşırı
(15 Nisan 1912 gece- bir özgüven nedeniyle görünür tehlikeleri inkâr etme tutumu
si, daha ilk seferinde) gelişir ve bu noktadan itibaren sağlıksız düşüncenin tehlikeli
gemisinin bir buzda- sularına girilir. Kendisini yaralanmalara ve ölüme karşı ba-
ğına çarparak 3 saatte ğışık sanan kişi kolayca risk alır, felâketlerin kenarında ge-
batacağı söylenseydi zinmeye başlar. Bu tutum havacılıkta maço, kontrfobik ve
buna asla inanamazdı. impulsif pilotlarda oldukça sık görülür. Ancak ‘bana bir şey
Dünyanın en modern, olmaz’ düşüncesini sadece pilotlarla sınırlı tutmak ve yalnız-
büyük ve mükemmel ca onları uyarmak yetmez. Yer teknik ekiplerinin, hava trafik
yolcu gemisinin kap- kontrolörlerinin ve kabin ekiplerinin içinde de böylesi takın-
tanı, bu abartılı özgüven içinde iken bir dizi tehlikeli gelişme- tıları olan insanlar olabilir ve onların benzer tutumları da cid-
ler olmaktaydı. Buzdağı uyarıları aynı özgüven içindeki ekip di kazaların açık veya gizli kalmış sebeplerinin hazırlayıcısı
tarafından kaptana ulaştırılmamıştı. Zaten gözcülere dürbün olabilir…
verilmemişti; gemide kırmızı yardım fişeği ve herkese yetecek Hazırlayan: Prof. Dr. Muzaffer Çetingüç
kadar filika da yoktu… Buzdağına çarparak parçalanan gemi- (Bu yazı Airkule sitesinde 1 Ağustos 2016 tarihinde yayına
den çıkamayan veya soğuk denize düşen 1.517 kişi donarak girmiştir.)
ve boğularak öldü...
Riskli işler yapan insanların, tehlike duyumlarını azaltan
bilinçdışı mekanizmalardan birisi inkâr’dır (denial). ‘Uçuş
sanıldığı kadar tehlikeli değil, uçuş riskleri beni etkilemez’

913





2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

silinmiş, manevi köklerinden koparılmış, düz-renksiz- • İrtifada oksijen azlığının (hipoksi) ve basınç azalmasıyla
derinliksiz genç subaylar yetiştirilecek olmasına bir iti- kabin patlamasının (dekompresyon) etkilerinin gösterildiği
razdır. hipobarik çember,
Askeri liseleri ve harp okullarını darbeci kadrolar yetiş- • Uçaktan atlama prosedürünün (ejection) uygulandığı si-
tiren tarlalar gibi görmek çok yanlıştır. Buralarda bazı mülatör cihazı,
darbeci oluşumlar ya da çürük raporu çeteleri varsa • Gece görüş illüzyonlarının ve gece görüş gözlükleri kul-
bunları temizlemek hiç zor değildir ve büyük çoğunlu- lanımında karşılaşılan illüzyonların yaşatıldığı (night visi-
ğu zaten 3-5 günde kapı dışarı edilmiştir. on) eğitim laboratuvarı, bu merkezde konuşludur.
Askeri lise, harp okulu ve astsubay sınıf okulları oluştur-
manın bir rasyoneli olduğunu görmek gerekir. Örneğin 3. GATA: Havacılık tıbbı konuları üzerinde bilimsel araş-
imam-hatip lisesi öğrencileri, din adamlarının sahip ol- tırmalar yapılması, uçuş doktoru ve hava ve uzay hekim-
ması gereken ahlâk, dürüstlük, erdem ve mesleki bil- liği uzmanı hekimler yetiştirilmesi 1950’li yıllardan beri
gilerle donatılmak için özel bir eğitim müfredatından GATA sorumluluğunda gerçekleştirilmektedir. Hava Kuv-
geçirilirler. Aynı biçimde askeri okul öğrencileri de ül- vetleri Komutanlığı ve GATA, hem TSK’nın ve hem de si-
kesini canı pahasına savunacak gençler olarak özel bir vil havacılığımızın ihtiyacı olan uçuş doktorlarını da 1950
fiziksel ve psikolojik eğitime tabi tutulurlar. Askeri okul- yılından bugüne bu merkezde açılan kurslarla yetiştirmek-
lar kurmanın amacı, vatan savunmasının ve düşmanla teydi. Uçuş psikologları, havayoluyla hasta tahliyesinde
mücadele etmenin yöntemlerini bilen çekirdekten ye- görevli sağlıkçılar da burada eğitim alırlardı. Havacılık tıb-
tişmiş kadrolara sahip olmaktır. bı eğitimi almış olan hekimler ve sofistike eğitim cihazları,
uçuculara güven verir.
2. Askeri hastaneler: Bu hastaneleri, asker sınıfına ayrıca-
lıklı tıbbi hizmet veren yerler; askeri doktorları da omuz- Hava Kuvvetlerinde 25 yıl hizmet etmiş bir emekli askeri
larında rütbe taşıyan sağlıkçılar olarak görmek çok yan- tabip olarak, bir denizaltı personelinin fiziksel ve psiko-
lıştır. Uçak biçiminde inşa edilmiş olan Eskişehir Hava lojik bozukluklarına müdahalede kendimi yeterli bulmaz-
Hastanesi, heybetli Haydarpaşa, Gümüşsuyu, Erzurum ve ken, bu görevi üstlenmek zorunda kalacak olan Devlet
Bursa Askeri Hastaneleri kuru taş binalar değildir. Askeri hastanesi uzmanları ne kadar yardımcı olabileceklerini
personel daha kapıdan girişte doğru bir adrese geldiğini, bilemiyorum. Çeşitli çatışmalarda fiziksel ve psikolojik
burada kendisinin ihtimam göreceğini, savaş yaralanma- travmalar geçiren askerlerimize uygun tıbbi destek vermek
larında fiziksel ve ruhsal olarak şefkatli ve ehil ellerde iyi üzere GATA’da kurulu bulunan ‘harp cerrahisi’ ve ‘askeri
bakılacağını hisseder. psikiyatri’ bilim dalları ülkemizde başka hiçbir üniversite-
Askeri personelin mesleki zorlanmalardan kaynaklı be- mizde bulunmamaktadır. GATA lağvedildikten sonra bu
densel ve ruhsal rahatsızlıklarını bir devlet hastanesinin si- hizmetleri kimler verecek, ne kadar yeterli olacaktır?
vil doktoru ancak yüzeysel olarak anlayabilir. Bu kişilerin
görevlerine özel fiziksel hastalıkları, dışarıdan birine farklı Hava Kuvvetlerinde savaş uçağı pilotlarının G kuvvetle-
gelen psikolojileri söz konusudur. Onları, onlarla birlikte rine bağlı ağır fiziksel zorlanmaları, vertigo, hipoksi, gaz
yaşayan, streslerini bilen, deneyimli askeri hekimler daha embolileri, barotravmalar, görsel illüzyonlar, uçak tutma-
iyi bilir. sı, vs. sorunlarıyla hangi sivil hekimler muhatap olup, ne
Örneğin Hava Kuvvetlerine bağlı hastanelerde, pilot ve di- kadar yardımcı olabileceklerdir? Bu gibi tıbbi ve psikiyat-
ğer uçucu personelin mesleğe giriş muayeneleri ve sonraki rik bozukluklar tıp fakültesi müfredatında olmadığı ve uz-
yıllardaki periyodik sağlık kontrolleri yapılır. Pilot adayla- manlık eğitiminde öğretilmediği için çoğu sivil hekimler
rı havacılığa uyumlarını ölçen özel psikomotor testlerden bunları bilmeyebilir. Sonuçta denizaltıcı, tankçı, dalgıç,
geçer. Yetişmiş uçuculara da Eskişehir Hava Hastanesinde komando, pilot gibi personelin fizik ve psikolojik sorunla-
belirli aralıklarla fizyolojik eğitim verilirdi: rına aşina olmayan sivil hekimlerin, doğru tanı ve tedavide
• G kuvvetlerine direncinin arttırıldığı insan santrifüjü, zorlanabilecekleri aşikârdır.
• Üç boyutlu uçuş hareketleri sırasında oryantasyon kay- GATA’yı ve 33 askeri hastaneyi bir gecede çıkarılan bir
bının eğitiminin yapıldığı vertigo simülatörü, KHK ile kapatarak Sağlık Bakanlığına bağlamanın (ya da
yumuşak geçiş yapmanın) çok toptancı ve yanlış bir karar
olduğunu düşünmekteyiz. Bu kadar aceleye getirilen ve
hemen uygulamaya geçirilen bir kararın komplikasyonları
önümüzdeki yıllarda fark edilecektir. Bu tür kararlar önce-
sinde, 30-40-50 yıl askeri hekimlik yapmış, pratik uygula-
ma sırasında felsefesini kavramış kıdemli kişilerden fikirler
alınması, STK’ların görüşlerinin sorulması, günlerce tartı-
şılması ve orta yollar üzerinde kafa yorulması gerekirdi…
İşlerin bu noktaya gelmesinde, önceki yıllarda FETÖ’cü ta-
bip ve işbirlikçiler tarafından yapılan rapor suiistimalleri ve
rüşvetçi çürük çetelerinin basında yer alması ve GATA’nın
prestij kaybına uğramasının da rolü olabilir. Başka kurum-
larda da benzeri olabilen münferit olaylar basına alaycı bir
terimle (GATAkulli) yansıtılmıştı...

916

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

GATA Haydarpaşa Hastanesine de yeni isim vermek FETÖ’cü parmaksız pilot
şart mı idi? Verilecekse Sultan Abdülhamit’den başka
bir isim bulunamaz mı idi? Basında Haydarpaşa Aske- İzmir Cumhuri-
ri Hastanesini kuran kişinin Sultan Abdülmecit olduğu yet Başsavcılı-
yazıldı. İlk Askeri Tıp Okulu’nu (Mekteb-i Tıbbiye-i ğınca yürütülen
Askeriye-i Şahane) Avrupa’dan öğretim üyeleri getir- FETÖ soruştur-
terek 14 Mart 1827 günü açan padişahın II. Mahmut malarında bazı
olduğu biliniyor. Ayrıca Sultan 2. Abdülhamit’in adı- tanıkların ifa-
nın verileceği başka kurumlar olabilirdi. Böyle köklü deleri, örgütün
bir askeri hastaneye, tıp tarihimizde, askeri hekimlikte bir dönem TSK
ve GATA’da iz bırakmış bir hekimin (Cemil Topuzlu, içindeki etkinliğini ve örgütle bağlantılı kişilerin önle-
Hulusi Behçet, Tevfik Sağlam) adı verilmesi, hem ka- rinin nasıl açıldığını ortaya koydu. Savcılıkça dinlenen
dirşinaslık hem de uygunluk yönünden daha iyi olmaz bir tanık, darbe girişiminin ardından TSK’dan ihraç
mıydı? edilen askeri Hv. Plt. Kur.Yzb. Ekrem Aydoğdu’nun sol
işaret parmağının olmamasına rağmen FETÖ desteğiyle
Son söz: Vicdani kanaatimiz, askeri okulların, askeri pilot yapıldığını belirtti. 15 Temmuz 2016 gecesi yapı-
hastanelerin, GATA’nın ve askeri hekimliğin korunma- lan darbe girişiminde Gölbaşı’ndaki Özel Harekât Mer-
sıdır. Tabii ki eski düzenin aksaklıkları masaya yatırı- kezini bombalayan uçağın pilotunun ilk uçuş eğitimini
labilir ve bazı iyileştirmeler yapılabilir. Önerimiz, hiç zor bela tamamlayabildiği, Çiğli 2. Ana Jet Üs’deki ikin-
olmazsa uzmanlık hastanesi olarak 3 askeri hastanenin ci aşama uçuş eğitiminde T-37C uçağında yetenekten
muhafazasıdır: Askeri havacılık için Eskişehir Hava elendiği anlaşıldı. O dönemdeki yönerge gereği Aydoğ-
Hastanesinin, askeri denizcilik için Gölcük veya Kasım- du hakkında gıyabi kurul yapılıp uçuştan direkt ilişiği-
paşa Deniz Hastanelerinden birinin, harp cerrahisi ve nin kesilmesi gerekiyordu. Ancak karanlık güçler tekrar
harp psikolojisinde yoğunlaşmış kadrolarıyla bir kara devreye girip yönergeyi değiştirdiler. Hiçbir teğmene
hastanesinin tutulmasında yarar vardır. hak bile verilmezken ona ikinci kez, üstelik yönerge de-
Bırakalım, Işıklar Hava Lisesinden ve Hava Harp Oku- ğiştirilerek hak verildi. Normal şartlarda parmağı olma-
lundan yüksek motivasyonlu, yetenekli ve havacılık yan bir kişinin pilot adayı dahi gösterilemeyecekken,
ruhu yüksek gençler yetişsin, GATA’dan askeri tıp uy- örgüt mensubu bazı doktorların “uçuşa elverişli” raporu
gulamalarına aşina hekimler mezun edilsin… düzenlediği iddia edildi.

FETÖ’cü pilot çişini yaparken
F-16’yı düşürmüş

Ankara Cum-
huriyet
Başsavcılığı’nın
yürüttüğü
FETÖ çatı so-
ruşturması
dosyasına, 15
Temmuz dar-
be girişiminde
bazı uçakları aktif olarak kullanılan Hava Kuvvetleri’ne
ilişkin çarpıcı bir rapor girdi. FETÖ’yle bağlantılı öğ-
retmen ve pilotların tecrübesizliğinden” kaynaklandığı
belirtilerek son dönemde yaşanan uçak kazalarına da
yer verilen raporda, Hava Kuvvetleri’nde eğitim veren
öğretmenlerin yetersizliği ve pilotların tecrübesizliği
sonucunda 2 yılda 9 uçak kazasının meydana geldiği
kaydedildi. 3 adet F-4 ile 6 adet F-16 uçağının karıştığı
kazalar sonucunda 7 pilotun şehit düştüğü vurgulandı.
Raporda, “13 Mayıs 2013 tarihinde Suriye krizi kap-
samında sınırda bekleme görevi icra eden F-16 savaş
uçağının, pilotunun idrarını yaparken bel kemeri toka-
sını uçuş kumandası ile sandalye arasına sıkıştırdığı için

düştüğü de yer aldı. (Habertürk, Fevzi Çakır)

917

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

Asker kökenli THY pilotları Hava Kuvvetlerine dönüyor

15 Temmuz 2016 tarihindeki FETÖ kalkışmasının, en fazla TSK
içinde kamufle olmuş kişilerce gerçekleştirildiğinin sanılması yan-
lıştır. Diyanet’ten, Milli Eğitim’den, Emniyet’ten ve Yargı’dan da
toplamda on binlerce FETÖ’cü tespit edilmiş ve bir kısmı ihraç
edilmiş, bir kısmı tutuklanmıştır. Ama TSK mensuplarının ve Hava
Kuvvetleri pilotlarının bu işe bulaşmış olması, halkımızı daha çok
sarsmıştır. TSK içinde F-16 uçaklarından ve helikopterlerden açılan
ateşlerle darbeye destek verilmesi göze daha çok batmakla birlikte,
Deniz K. gemilerinin %70’inin darbecilerin emrine girmesi, keza
tank birliklerinin darbe teşebbüsüne agresif biçimde katılmış olması
unutulmamalıdır.
Hava Kuvvetlerinden ihraç edilen pilotlar TSK’nın muharebe gü-
cünde bir zafiyet yaratmış, savaş uçağı başına NATO standardı olan
1.5 pilot yerine bu oran 0.8’e düşmüştü. Bu durumdan hareketle sivil havayolu şirketlerinde görev yapan emekli askeri
pilotlara TSK’ya dönme yolu açıldı. Anlaşmayı THY adına Genel Müdür Bilal Ekşi,
TSK adına ise Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Abidin Ünal imzaladı. TSK’daki zafiye-
te idealist ve vatanperver duyguları razı gelmeyen bazı pilotlar sivil havacılıktaki gö-
revlerinden istifa ederek geri dönmeye başladı. Ayrıca, kapatılan Hava Harp Okuluna
da başka üniversitelerde öğrenim görmekte olan öğrencilerden174’ü kaydırıldı. (baş-
vuran 4.500) 19’u kız olan bu öğrencilerden birinin başörtülü olması dikkat çekti…

Eskişehir Asker Hastanesi lağvedildi

Eskişehir Hava (Asker) Hastanesi de Sağlık Bakanlığına bağlanarak, Yunus Emre Devlet Hastanesinin bir ünitesine
dönüştürüldü. Hastanenin askeri hekimleri mavi üniformalarını ve rütbelerini çıkardı, (özlük hakları baki kalmak
üzere) sivil hekim statüsüne girdi. Hastanenin arka bahçesindeki USAEM binası ve personeli Hava K.K. bağlılı-
ğında kalırken, Hava ve Uzay Hekimliği ABD personeli İstanbul’daki Sağlık Bilimleri Üniversitesi’nin ‘Gülhane
Sağlık Bilimleri Enstitüsü’ne bağlandı.
26 Ağustos 2016 günü diğer askeri hastaneler gibi ‘Eskişehir Asker Hastanesi’nin de tabelâsı indirildi. Eskişehir
Asker Hastanesinin Yunus Emre Devlet Hastanesi İki Eylül Binası olarak hizmet vereceği belirtildi. Bu, orada
uzun yıllar hizmet veren personelde hüzün yarattı. Yapılan açıklamada, asker hastanelerinin Sağlık Bakanlığı’na

bağlanmasının Fethullahçı Terör Örgütü (FETÖ) ile bir
ilgisi olmadığı, sivil ve askeri sağlık hizmetleri çalışan-
larının üst kimlikte birleşmesi projesiyle ilgili olduğu
bildirildi. Lağvedilmenin bir başka gerekçesi olarak da;
askeri hastanelerin poliklinik, laboratuvar, yatan hasta,
ameliyat, vs. sayılarının diğer hastanelere oranla çok
aşağılarda performans sergilemesi olduğu, tüm sağlık
kuruluşlarının Bakanlık denetimine girmesinin denge,
tasarruf ve eşgüdüm sağlayacağı öne sürüldü… (Buna
inanıp inanmamak serbesttir!)

Hazırlayan: Prof. Dr. Muzaffer Çetingüç

918

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

“GATA MUTLAK İHTİYAÇTIR”

Prof.Dr. Ali Şehirlioğlu’nun görüşleri:

Fikret Bila yazıyor: Askeri sağlık sistemi, as- Askeri doktor yetişmezse
keri doktorluk ve GATA konusundaki işleyiş
ve şikâyet konularını GATA’dan emekli olan Şehirlioğlu, yeni sistemde GATA’dan askeri doktor yetişme-
Prof. Dr. Ali Şehirlioğlu ile konuştuk. Dr. Şe- yeceğini, sivil doktorlardan alınacak hizmetin ise yeterli ol-
hirlioğlu, askeri sağlık sisteminin çökmemesi mayacağını kaydederek şu saptamalarda bulundu:
için GATA’nın ve askeri hastanelerin eski sistemine döndü- “Askeri doktor aynı zamanda askerdir, subaydır. Tıp eğitimi-
rülmesi gerektiğini savunarak şu bilgiyi verdi: nin yanında askerlik eğitimi de alır ve gerekirse bulunduğu
“Askerlikte sık kullanılan bir kavram vardır; ‘mutlak ihtiyaç’. birlikte eline silah alıp çatışmaya da girer. Askeri doktorluk
Bunun anlamı, bu ihtiyacın mutlaka karşılanması gerektiğidir. sivil doktorluktan ayrı bir meslektir. Askeri doktor askeri bir-
Alternatifi olmayan bir ihtiyaç anlamındadır. GATA ve aske- likte, cephede yetişir. İzah ettiğim gibi Role-1’den başlaya-
ri doktorluk da Türk Silahlı Kuvvetleri için mutlak ihtiyaçtır. rak deneyim kazanır, uzmanlaşır ve GATA’ya öğretim üyesi
Bunun yerine ikame edilmeye çalışılan Sağlık Bakanlığı for- olmayı hedefler. Bu sistem kaldırıldı. Şimdi, şu anda askeri
mülü hem fiziki tedavi hizmetleri hem de askerin moral mo- birliklerde Role-1 hizmeti veren teğmen, üsteğmen, yüzbaşı
tivasyonu bakımından olumsuz etkiler yaratmaya başlamıştır. rütbelerindeki askeri doktorların bir sonraki aşamaları belir-
Çözüm GATA’nın eski statüsüne döndürülmesi, en azından sizdir. Eğer TUS’u kazanırlarsa sivil üniversitelere gidecek-
kurulacak Milli Savunma Üniversitesi bünyesinde tıp fakül- ler ve uzman olduktan sonra herhangi bir sivil hastaneye
tesi olarak yer almasıdır. Aksi takdirde bir süre sonra askeri atanacaklardır. Bu askeri doktorluk kariyerlerini seçmiş bir
doktorluk tarihe karışacaktır. doktor için hedef değildir. Sivil doktorlar ise askeri koşulla-
ra uyum sağlayamayabilir. Aylarca görevde kalacak, örneğin
Askeri doktorsuz ordu olmaz Japonya’ya gidecek veya Körfez korsanlarıyla mücadele gö-
revi icra edecek bir gemide o koşullara alışkın askeri doktor
“Dünyada her ordunun mutlaka askeri doktoru ve askeri gerekecektir. Afganistan’da, Kosova’da, Bosna’da, Lübnan’da
sağlık sistemi vardır. Belçika ordusunda bile bu sistem var- görev yapan birliklerimize yine askeri eğitimden geçmiş aske-
ken, Türkiye gibi büyük bir ülkede ve Türk Silahlı Kuvvetleri ri doktor hizmet verebilir. Büyük askeri birliklerin bulunduğu
gibi büyük bir ordunun askeri sağlık sistemi olmadan olmaz. yerlerde mutlaka askeri hastane olması gerekir.”
Belçika tehdit altında bir ülke değil. Ordusunun asıl görevi
yangın, deprem, sel gibi felaketlerde yardımcı olmaktır. TSK
ise ülke içinde ve dışında terörle mücadele eden, çatışan,
şehit ve gazi veren, en uzak ülkeler dahil yurtdışında asker
bulunduran bir ordunun mutlaka askeri sağlık sistemi olması
gerekir. Bu sistemin bel kemiği de GATA’dır. Bütün NATO

ülkelerinde bu sistem vardır.”

4 Basamak ve GATA Harp yarası, harp cerrahisi

Dr. Şehirlioğlu, Sağlık Bakanlığı’na bağlanmadan önce “Harp yaralanmaları ve harp cerrahisi diye bir gerçek vardır.
TSK’nın askeri sağlık sisteminin işleyişini de şöyle anlattı: Hap yarasını en hızlı şekilde askeri doktor tedavi eder. Bu
“Askeri sistemde Role-1, Role-2, Role-3, Role-4 ve en üst- deneyim meselesidir. Harp yarasını aynı şekilde harp cerrahı
te de en gelişmiş donanımıyla GATA vardır. Role-1 hizmeti doktor hızlı ve doğru şekilde ameliyat edebilir. Harp cerra-
askeri birlikle beraber giden ve cephede de hizmet veren ba- hisi GATA genel cerrahi içinde özel bir bölümdür. Kurşun
samaktır. Çoğunlukla özel eğitim almış pratisyen askeri ta- yarasını, roket yarasını, şarapnel yaralanmalarını, bomba
biplerin hizmet verdiği aşamadır. Role-2’de pratisyen hekim- nedeniyle uzuv parçalanmalarını ameliyat ve tedavi etmek
lerin tedavi edemeyeceği uzman hekimlerin gerekli olduğu gerçekten çok fazla deneyim gerektiren bir doktorluk alanı-
dispanser seviyesinde sağlık kuruluşları gelir. Bu basamaklar dır. Eğer asker arkasında böyle uzman ve aynı zamanda as-
hastalığın derecesine göre başvurulan 2, 3 ve 4 basamakta ker olan doktorlar olmadığını düşünürse morali bozulur. Bu
askeri hastaneler ve en üstte de GATA’dan oluşur. Bu askeri bir güven işidir, asker, komutanım dediği askeri doktora daha
sağlık kurumları yaralanmalar, askeri psikolojik gibi konular- fazla güvenir.”
da uzman kurumlardır. Bu hizmet zinciri sivil hastanelerde
bu şekilde verilemez.” Askeri psikiyatri

“Askerlik hizmeti değişik bir psikolojidir. Bazen askerin psi-
kolojisi askeri koşullar ve yaşam tarzı nedeniyle bozulur.
Bu hastalıkların tedavisi için askeri psikiyatri gereklidir. Si-
vil doktorlar, asker doktorlar gibi bu konuda deneyim sahibi
değillerdir. Askerlikten kaynaklanan rahatsızlıklar için gerekli
olduğu gibi askerin genel moral motivasyonu için de askeri
psikiyatri uzmanları zorunludur.”

919







2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

Eski GATA Dekanı 114 devletin üyesi olduğu ulus-
Prof. Dr. Ömer Şarlak’ın görüşleri: lararası Askeri Tıp Komitesi
Başkanlığı 1990-1992 yılları
“118 yıldan beri arasında, o yıllarda GATA Ko-
devletimiz, mil- mutanı olarak tarafımdan yürü-
letimiz, TSK ve tülmüştür. Merkezi Belçika’da
insanlığa kesin- Liege şehrindedir. Üye devlet-
tisiz ve eksiksiz lerin hepsinin ordularında aske-
sağlık ve eğitimi ri hekimlik, pek çoğunda askeri
ve hizmetleri su- hastane ve askeri tıp akademisi
nan, Silahlı Kuv- veya merkezleri vardır.
vetlerimizin sağ-
lık alanında tek Bedensel ve ruhsal sağlığı tam olmayan hiçbir ordu-
danışma organı olan Gülhane Askeri Tıp Akademimiz, nun savaşamayacağı bir gerçektir. Savaşan her askerin
maalesef Sağlık Bakanlığı’na devredilerek, sadece bir yegâne güvencesi, yeterli askeri sağlık sistemidir. Hiz-
sivil eğitim ve araştırma hastanesine dönüştürülmüştür. met ve moral faktörü göz önüne alınarak, gelişmiş or-
Şu anda yaşayan en yaşlı, emekli Gülhane Askeri Tıp dularda en ileri savaş bölgelerine çok yakın “ileri hat
Akademisi Komutanı olarak bu mektubu yazmayı bu cerrahi timleri” en ağır yaralıya, en erken cerrahi giri-
milli ve askeri mabede, şahsımın ve insanlığın borçları şimi yapabileceği teşkilatlanma bazı ordularda vardır.
nedeniyle bir görev ve vefa borcu olarak görüyorum. Nükleer, kimyasal ve biyolojik savaşın gerçekleri hiçbir
ordu ve millet tarafından göz ardı edilemez.

Hava ve uzay hekimliği, deniz ve sualtı tıbbı, harp cer-
rahisi gerçeğini, çoklu yaralardaki cerrahi ve sonrası ba-
kımı ancak deneyim kazanmış askeri hekimler yapabilir.

Gülhane, kuruluşundan başlayarak Trablusgarp, Bal- Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nde, önemi nedeniyle
kan, 1. Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı, Kıbrıs Barış 200 yataklı Psikiyatri ve Askeri Psikiyatri Anabilim Dalı
Harekâtı ve yaklaşık 40 yıldır süren PKK kalkışmasında, Hastanesi vardır. Bu hastanenin %25’i askeri psikiyatrik
yüksek seviyede askeri hekimlik ve harp cerrahisi hiz- suçlular için tutuklu merkezi olarak hizmet veriyordu.
metlerine kesintisiz ve eksiksiz sunmuş, bu bakımdan Bu konuya eğilmiş ve kazanımlar elde etmiş bir başka
devletimiz ve milletimize borçlarını ödemeye çalışmış sağlık kurumu da ülkemizde yoktur.
şanlı bir kuruluştur.
Gülhane Askeri Tıp Akademisi ve TSK sağlık kurumla-
Ülkemizdeki pek çok fakültenin kuruluşunda rında hain FETÖ’cülerin ve terör örgütü bağlantılı kişile-
Gülhane’nin öncü ve yapıcı rolü vardır. Ülkemizde eği- rin temizlenmesi ve hesap vermesini biz askeri hekim-
time açılan ilk tıp fakültesi olan İstanbul ve daha sonra ler gönülden istiyoruz. Silahlı Kuvvetlerimizde zaman
kurulan Ankara tıp fakülteleri Gülhane’nin bağrından zaman personel anketlerinin yapılır. Bu anketlerde bazı
çıkmış ve bugünkü gelişmişliklerine ulaşmışlardır. askeri hekimler hakkında çıkan olumsuz sonuçların,
Türkiye’de hastanelerdeki hemşirelik ve eğitimi hizme- çatışma ortamı ve şartlarından oluşan anlık ruhsal sı-
ti, Kırım Harbi’nden sonraki dönemde, Gülhane’mizde kıntılardan kaynaklandığını değerlendirmek gerekir.
başlatılmıştır.
Sonuç olarak, Gülhaneliler, tabip subayı sağlık astsu-
Bugün şehit ve gazilerimizin yakınlarının ve Silahlı bayı, ordu hemşiresi ve tüm çalışanları ile Silahlı Kuv-
Kuvvetler personelinin yararlandığı ülkemizin ilk has- vetlerimizin vazgeçilmez parçalarıdır. Onlarla birlikte
tane oteli Gülhane tarafından 1991 yılında hizmete yaşayan onlar gibi sadece ulusu ve yurdunun yücel-
sunulmuştur. Tıbbi aletlerin bakım, onarım ve kalib- mesine hedefli, aynı dili konuşan askerlerdir. Gülhane
rasyonunu gerçekleştiren Biyo-Medikal Merkez, ilk kez Askeri Tıp Akademisi ve askeri hekimlik Türk Silahlı
GATA bünyesinde geliştirilmiştir. Kuvvetleri’nin ve ulusumuzun mutlak ihtiyacıdır.

Prof. Dr. Ömer ŞARLAK
(E. Tümgeneral, Eski GATA Dekanı)

(Bu mektup Hürriyet Gazetesinde Fikret Bila’nın köşe-
sinde 29 Eylül 2016 günü yayınlanmıştır.)

923

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

Eski GATA Komutanı rafından YÖK tarafından belirlenen esaslara göre yapılmaktadır.
Korg. Hayri Güner’in görüşleri TSK Rehabilitasyon ve Bakım Merkezi öncelikle terör mücadele-
sinde yaralanan ve sakat kalan gazilerin tedavisi ve tedavi sonra-
“TSK sağlık sisteminin bi- sı ömür boyu bakımlarını sağlamaktadır. Bu merkez gazi tedavi-
rinci kademesi kıta tabiple- sinde dünya çapında bir tıbbi tecrübeye sahip olmanın yanında
ri tarafından yerine getirilir. terörle mücadelede görev almış personelin idari personel olarak
Bu tabipler koruyucu ve görevlendirilmesi sonucu gazilerle duygu birliğine dayalı tedavi
tedavi edici tedavi yanın- uygulamaktadır. Bu merkez GATA 100. Yıl Fidanlığı içerisindeki
da kışlanın gıda kontrol Gazi Uyum Evi ile gazilerin ve aile fertlerinin rehabilitasyonuna
müfrezelerinin olmadığı katkı sağlamaktadır.
yerlerde hijyen şartlarının
kontrolü, rehberlik ve danışmanlık hizmetinin tıbbi desteği ve Sağlık Bakanı’nın Açıklamaları
2004 yılında Sağlık Bakanlığı ile Genelkurmay Başkanlığı ara-
sında imzalanan protokole uygun olarak Üreme Sağlığı ve Aile Sağlık Bakanı Recep Akdağ’ın gazetenize gönderdiği açıklama-
Planlaması eğitiminde eğitici rolü vardır. Üreme Sağlığı ve Aile sında yer alan hususlar tam olarak doğru değildir. Hastanelerin
Planlaması konusunda bakanlık ve Genelkurmay Başkanlığı doluluk oranları ile ilgili bilgi gerçeği yansıtmamaktadır. GATA
arasındaki protokolün imzacıları dönemin Sağlık Bakanı adına eğitim ve araştırma hastaneleri ile askeri hastanelerde yönetme-
müsteşarı olan ve halen AK Parti milletvekili olan Sayın Necdet liklerde belirtilen kontenjanlara uygun olarak döner sermaye
Ünvar, Genelkurmay Başkanlığı adına şahsımdır. Bu protokol ta- vasıtasıyla sivil hastalar da tedavi edilmektedir. Bu kontenjanlar
raflarca Ankara Mamak 4’üncü Kolordu Komutanlığı kışlasında dışında eğitim hastanelerinde C kategorisi olarak adlandırılan,
basın mensuplarının huzurunda imzalanmıştır. eğitim için yararlanılacak hastalıklara sahip ve hastane ücreti-
Kıta tabipleri sahrada daha önce yazdığınız gibi sargı yerinden ni ödeyemeyecek hastalar da tedavi edilmektedir. Kamuoyunun
başlayarak sıhhi tahliye ve tedavi sisteminde rol alırlar ve sıhhiye yakından takip ettiği Konya’da Meram Apartmanı enkazı altında
bölük, tabur, seyyar cerrahi hastanelerinde görev alırlar. Bu ta- kalan ve bir ayağını kaybeden bayanın tedavisi sonunda tabur-
bipler sağlık hizmeti yanında görev aldıkları sıhhiye birliklerinde cu olduğu anda GATA Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Has-
emir ve komuta hizmeti yapmaktadırlar. tanesi çıkışında çekilen resim gazetenizin arşivinde mevcuttur.
Takdir edileceği gibi bu görevlerin askeri bir disiplin içerisinde Ayrıca o yıllarda Gaziantep’te bir benzin istasyonunda yarala-
ve 24 saat esasına göre belirli bir eğitim ile yerine getirilmesi nan polislerimizin yanık merkezindeki tedavileri sırasında Sayın
gerekmektedir. Cumhurbaşkanı’nın (o dönem başbakandı) ziyaretlerinde çeki-
len resimler gazetelerin arşivindedir. Ben komutan olarak her iki
Uzmanlaşma resmin ve ziyaretin şahidiyim. 11’inci Cumhurbaşkanı Abdullah
Gül’ün kulak rahatsızlığı esnasında tedavisi eşinin türbanla be-
Askeri hastaneler Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yurt sathında yayıl- nim emrimle hastaneye girişi şeklinde Sayın Fatih Çekirge tara-
mış olması dikkate alınarak muhtelif yerlerde kurulmuştur. Bu fından gazetenizde yayınlanan bir haber konusu olmuştur.
hastaneler kuruldukları bölgelerdeki silahlı kuvvetler üniteleri- Askeri hastanelerin doluluk oranları Genelkurmay Başkanlığı’nca
nin ihtiyaçları dikkate alınarak çeşitli konularda ihtisaslaşmışlar- inceleme konusu olmuş ve askeri hastanelerden sivillerin daha
dır. Deniz Birliklerinin bulunduğu yerlerdeki hastaneler Deniz fazla oranda istifadesini mümkün kılacak şekilde Sayın Akdağ’ın
ve Sualtı Hekimliği, Hava birliklerinin bulunduğu yerlerdeki has- bakanlığı döneminde yapılan koordine sonucu yönetmelik de-
taneler Hava ve Uzay Hekimliği konusunda, OHAL bölgesinde- ğişikliği yapılarak sivillerin istifade edeceği oranlar konusun-
ki hastaneler Harp Psikolojisi ve Harp Cerrahisi konusunda ihti- da talep doğrultusunda değişiklik yapma yetkisi Genelkurmay
saslaşmış ve uygun tıbbi cihazlarla teçhiz edilmiştir. Eskişehir’de Başkanı’na verilmiştir. Emekli olduğum tarihe kadar bu oranların
bulunan askeri hastane bünyesine pilotların fizyolojik eğitimini arttırılması yönünde Sağlık Bakanlığı’nın bir talebi olmamıştır.
sağlayan bir merkez bulunmaktadır. Sayın Akdağ gönderdiği cevapta askeri hastanelere sahip ülkele-
rin bizde olduğu kadar yaygın ve gelişmiş sivil kamu hastaneleri
Gata’nın İşlevi olmayan ülkeler olduğunu söylemiştir. Bu bilgi doğru değildir.
Görevim gereği bulunduğum Fransa’da Paris’te bulunan Val de
Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin sağlık Grace Askeri Hastanesi’nin GATA benzeri olduğunu, Hopital
personeli ihtiyacını karşılayan eğitim kurumudur. GATA bünye- des Armees adlı hastanelerin bizdeki askeri hastanelerin karşılığı
sinde Tıp Fakültesi, Yüksek Hemşirelik Okulu (lisans düzeyin- olduğunu söylemem yeterli olur herhalde. Amerika’daki, Alman-
de eğitim vermiştir, mezunları bir dönem subay olarak istihdam ya’daki, İngiltere’deki askeri hastanelerin durumu kamuoyunun
edilmiştir), Astsubay Meslek Yüksekokulu (öğrencileri Acil Tıp malumudur.
Teknisyenliği ortak programını takiben branş eğitimi programı
takip etmektedir) ve Ankara ile İstanbul Haydarpaşa’da eğitim İntiharları Önleme
ve araştırma hastanesi bulunmaktadır. GATA Komutanlığı’nda
yapılan eğitimler dekan emir komutasında çeşitli kuruluşlar ta- Sayın Bakan harp cerrahisi ve askeri psikiyatri gibi deneyim ve
uzmanlık isteyen konularda kazanılmış yetenekleri görmezden
gelmektedir. GATA Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Psikiyatri Anabilim Dalı Başkanlığı bünyesinde bulunan intihar-
ları önlemek üzere kurulmuş sistemi hiç dikkate almamaktadır.
Kamuoyu asker intiharları ve alınması gereken tedbirler hakkın-
da yeteri kadar bilgi sahibi olmalıdır.
TSK Balkan Askeri Tıp Komitesi’nin kurucusu ve lider ülkesidir.
Bu komitenin faaliyetleri Başbakanlık Tanıtma Fonu tarafından
sağlanan kaynakla yürütülmektedir. Kimyasal harp ve özellikle
toksikoloji alanında yapılan çalışmalar büyük oranda askeri sağ-
lık hizmeti kapsamındadır. Bu hizmetin sivil sağlık kuruluşları
tarafından yürütülmesinin pratik bir faydası olmayacaktır.
Hayri GÜNER (Emekli Korgeneral) Eski GATA Komutanı
(Bu mektup Hürriyet Gazetesinde Fikret Bila’nın köşesinde 1
Ekim 2016 günü yayınlanmıştır.)

924











2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

İNTERSTİSYEL AKCİĞER HASTALIKLARI TORAKS CERRAHİSİ

İdiyopatik pulmoner Uçuş için tam iyileşme gereklidir (2-6 hafta). Drenaj kate-
fibrozis ve sarkoidoz teri sonrası akciğerlerde tam genleşme radyografide göz-
hastaları genellikle lenmelidir. Uçuş açısından değerlendirmede altta yatan
hava yolculuğunu iyi hastalık ve plevral hava kalıp kalmadığı önem taşır. Trake-
tolere ederler. Ağır du- ostomili veya transtrakeal oksijen kateterli hastalarda ka-
rumlarda oksijen deste- bin içindeki düşük nem nedeniyle artan sekresyona karşı
ği gerekir. Uçuş sonrası nemlendirici kullanılabilir ve aspirasyon yapılabilir.
infeksiyon riski olup
acil tıbbi bakım gere- PULMONER VASKÜLER HASTALIKLAR
kebilir. Steroid ve an-
tibiyoterapi açısından Daha önce geçirilmiş pulmoner emboli veya pulmoner
değerlendirilmelidirler. hipertansiyonu olan hastalar hava yolculuğunda; hipok-
siya bağlı pulmoner vazokonstrüksiyon, pulmoner hiper-
NÖROMÜSKÜLER HASTALIKLAR VE tansiyon, kardiyak output azalması risklerine sahiptirler.
KİFOSKOLYOZ Antikoagülan kullanımı, oksijen desteği ve uçuşta alt eks-
tremitelerin izometrik egzersizleri bu riskleri azaltır. Uzun
Ciddi tüm extrapulmoner restriktif akciğer hastalıklarında uçuşlarda hareketsizlik kalp yetmezliği, flebit gibi risk fak-
seyahat öncesi NHIT testi yapılmalıdır. Hastanın varsa ön- törlü hastalarda trombofilebit ve pulmoner emboli riskini
ceki uçuşu, klinik ve NHIT sonuçlarına göre uçuşta oksijen artırmaktadır.
ve NIV (non-invaziv ventilasyon) desteği tavsiye edilebilir.
Sonuç olarak;
OSAS (Obstruktif Sleep Apne Sendromu) • Akut veya kronik akciğer hastalığı olan hava yolu seya-
hat adayı hastalara NHIT yapılması değerlendirilmeli,
• NHIT ile muhtemel hipoksi riski ve oksijen destekli uçuş
gereksinimi belirlenmeli,
• Sigara kullanımı uçuştan en az 48 önce saat kısıtlanmalıdır.
• Uçuş öncesi değerlendirmede sadece kabin ortamını de-
ğil, aynı zamanda hava alanı stresleri, aktarma durumları,
uçuş süreleri ve seyahat planı gibi faktörler göz önünde
bulundurulmak gerekir.
• Uçuşa uygun görülen hastaların tedavisi optimize edil-
meli, gerekli immünizasyonlar yapılmalı, hastanın acil
durumda kullanacağı ilaçlarını kolay ulaşabilecek şekilde
yanına alması tavsiye edilmelidir.

Rahat bir yolculuk için gerekebilecek cihazlar için doktor (Bu makale TÜSAD 38. Ulusal Kongresi- Solunum
raporu gerekmektedir. Ekstra el bagajı şeklinde CPAP ci- 2016’da “Uçak Yolculuğu ve Solunum Sistemi” panelinde
hazı getirilebilir. (CPAP düşük basınçta çalışmaya uyumlu sunulmuştur. )
olmalıdır.) Uçakta elektrik olmayabileceği için yeterince
yedek pil bulundurulmalıdır. Alkol, uyku hapı ve sedatif Hazırlayan: Dr. Savaş İLBASMIŞ. Hava ve Uzay Hekimliği
ilaçlardan uzak durulmalıdır. Transmeridyen uçuşlardan Uzmanı. USAEM Eskişehir
sonra ortaya çıkabilecek aşırı jet-lag sorunu nedeniyle uy-
kuda CPAP kullanılması önerilir. Kaynaklar:

BÜL VE PNÖMOTORAKS 1. Ahmedzai, S, et al. (2011). “Managing passengers with stable respira-
tory disease planning air travel: British Thoracic Society recommendati-
Kapalı pnömotoraks hastalarının havayolu seyahati yap- ons.” Thorax 66 Suppl 1: i1-30.
ması kontrendikedir. Daha önce pnömotoraks geçirmiş 2. Cummin, A.R.C. & Nicholson, A.N. (2002). Aviation medicine and the
hastaların AC grafisi ile tam rezolüsyon değerlendirilmeli. airline passenger. London; New York: Arnold ;Distributed in the U.S. by
Spontan pnömotoraks durumunda radyolojik olarak tam Oxford University Press.
rezolüsyondan en az 1-2 hafta sonra uçuşa müsaade edil- 3. IATA Medical Manual 8th Edition, ISBN 978-92-9229-319-2 © 2016
melidir (Torakotomi tedavisi ya da travmatik pnömotoraks International Air Transport Association. Montreal—Geneva
durumunda en az 2-3 hafta). Bir havayolu bağlantısı olan 4. Kelly, P.T., Swanney, M.P., Stanton, J.D., Frampton, C., Peters, M.J., &
akciğer kisti veya bül genellikle sorun olmaz, BD ve sek- Beckert, L.E. (2009). Supplemental oxygen effect on hypoxemia at mo-
resyon giderici ilaçlarla uçuşa müsaade edilebilir. derate altitude in patients with COPD. Aviat Space Environ Med, 80(9),
815-819.
5. Medical Guidelines for Airline Travel, 2nd ed. (2003). Aviat Space
Environ Med, 74(5 Suppl), A1-19.
6. Nicholson, T.T. and J. I. Sznajder (2014). “Fitness to fly in patients with
lung disease.” Ann Am Thorac Soc 11(10): 1614-1622.
7. Robson, A.G., & Innes, J.A. (2006). Problems of air travel for patients
with lung disease: clinical criteria and regulations. Breathe, 3(2), 140-
147. doi:10.1183/18106838.0302.140

930

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

Pilotların %13’ü Depresyonda, %4’ü İntihar Düşünüyor!

“Environmen- Pilotların; uzun çalışma saatleri ve düzensiz uçuş programla-
tal Health” rı nedeniyle evlerinden uzak kalmaları, uyku düzensizlikleri
dergisinde ya- yaşamaları ve maruz kaldıkları günlük ritim bozukluklarının
yımlanan bir depresyona yol açan faktörler arasında olabileceği kaydedildi.
araştırmada, (Kaynak: Wu AC, Donnelly-McLay D, Weisskopf MG, et al.
ticari havayo- Airplane pilot mental health and suicidal thoughts: a cross-
lu şirketlerinde sectional descriptive study via anonymous web-based survey.
çalışan pilotla- Environmental Health. 2016;15:121.)
rının %13´ünün Aykırı görüş: Bu araştırmayı yapan bilim adamlarının ciddiye-
depresyon be- ti konusunda şüphemiz olmamakla birlikte, elde edilen dep-
lirtileri gösterdiğini, %4’ünün son iki hafta içinde intihar dü- resyon ve intihar eğilimi oranlarının çok yüksek olduğu, en
şüncesini aklından geçirmiş olduğunu ortaya koydu. azından Türkiye’de uçan pilotların durumuna uymadığı kanı-
Web tabanlı anonim anket sorularını yanıtlayan 3.278 pilot- sındayız. Bu oranlar gerçeği yansıtıyor olsaydı, her yıl birkaç
tan 426´sının muhtemel depresyon belirtileri gösterdiği, 75 tane Andreas Lubitz olayı görmemiz gerekirdi... Benzeri anket
katılımcının ise son 2 hafta içinde kendine zarar vermeyi veya ve testleri ülkemizdeki askeri ve sivil pilotlara uygulamış ol-
ölümün yaşamaktan daha iyi olduğu gibi düşünceleri aklın- manın tecrübesiyle söyleyebileceğimiz şudur: Hedef grubun
dan geçirdiği belirtildi. sorunlarının irdelendiği her test, onların önüne sürülmüş bir
Araştırmada depresyonu olan pilotların uçuştan ayırılacakları şikâyet kutusu gibidir. Genel tutum, ‘durumu olduğundan
endişesiyle profesyonel destek almaktan kaçındıkları vurgu- daha kötü göstermek ve biraz abartılı yanıtlar vermek’tir. Testi
landı. Toplam ticari havayolu pilot nüfusunun yüzde 4´ünü uygulayanlar bu handikapın farkında olmalı, test sonuçlarıyla
oluşturan kadın pilotların ruhsal sağlıklarının kötü olduğu gün bireysel görüşme ve genel gözlem bulgularının örtüşüp örtüş-
sayısının erkeklere göre daha fazla olduğu ve erkek pilotlara mediğini dikkate almalıdırlar. (Dr. M. Çetingüç)
göre daha fazla depresyon riski taşıdıkları ifade edildi.

Uzaya çıkacak ilk Türk: Halil Kayıkçı

2017’de gerçekleşecek bir uzay uçuşu programı için 2013 yı- nın ardındaki zayıf
lında yapılan çağrıya dünyanın 60 ülkesinden 2 milyon kişi baş yönleri şunlar:
vurmuş ve İTÜ Uzay Bilimleri Fakültesi öğrencisi Halil Kayıkçı • Projenin ‘Apollo
son 23’e kalma başarısı göstermişti. Apollo Uzay Akademisi’nde Uzay Akademisi’
performans testleri, yerçekimsizlik deneyleri ve mülâkatlar yapıl- tarafından yürü-
mış. Uzaya çıkma testlerini geçmiş. Ay’a inen 2. Astronot Edvin tüldüğü işitildiğin-
Aldrin ile tanışmış ve fotoğraf çektirmiş… de, herkeste sanki
NASA’nın bir yan
Hikâyenin “geyik muhabbeti” kurumu izlenimi bırakıyor; ama aslında bu, bir şampuan ve deo-
bölümünde seksi model Kelly dorant firması olan AXE’ın sponsorluğunda ticari amaçla devam
Brook da var. Projenin reklam eden bir proje,
klibinde uzay giysileriyle oyna- • Kayıkçı’nın bu şansı 2 milyon kişiyi geride bırakacak bir performans-
mış olan Kelly Brook; lasman la elde ettiği vurgulanmakta ise de, çekilişte kazandığı iddia ediliyor,
için geldiği Türkiye’de, sözde • Uzay uçuşunun bir astronotunki gibi değil, ticari bir mekik
mülâkat bağlamında Kayıkçı’ya uçağıyla yerden 100 km irtifada ve 5 dakika süreli olduğu; bu-
“Uzaya gideceğin güne randevu nun için de 100 bin $ ödeme yapacağı söyleniyor,
versem benimle mi buluşursun, • Basında ‘ilk Türk astronotu’ olacağı lanse edilse de, aslında
yoksa uzaya mı gidersin?” şek- ‘ilk Türk uzay turisti’ olacağı gibi bilgiler, işin içyüzünü biraz
linde kışkırtıcı bir soru sormuş; aydınlatmış durumda…
Kayıkçı hiç düşünmeden, “Uza-
ya gitmeyi tercih edeceğini” Not: Uzaya şimdiye kadar turist olarak giden zengin kişiler Rusla-
söyleyince, o da “Elendin” demiş ve kâğıdını çizmiş… (Hürriyet rın SOYUZ aracıyla bu tecrübeyi yaşamışlardır. İlk uzay turisti 2001
Gazetesi Pazar Eki, 18 Aralık 2016). yılında giden Dennis Tito idi ve 8 günlük macera için 20 milyon $
Olayın bir başarı hikâyesi biçiminde basında sık sık yer alması- ödemişti. 2002 yılında Mark Shuttleworth ve 2005’de Gregory Olsen
11 günlük uzay macerası yaşamışlardı. 2006 yılında İranlı Anousheh
Ansari 12, 2007’de Charles Simonyl 15 gün, 2008’de Richard Garriot
12 gün ve 2009 yılında Kanadalı Guy Laliberte 11 gün uzayda kaldı-
lar. Ödedikleri ücret 20-40 milyon $ idi.
Dünyada uzay turizmi yapan çok sayıda şirketler bulunmakta, parasal
kazanç elde etmenin bir yolu olarak meraklı zenginleri cezbetmek-
tedir. Uzay seyahatlerinin teknolojisini geliştirmeye büyük katkılar
sunan bu şirketlerden bazıları şunlardır: Space X, Space Adventures,
Excalibur Almaz, SpaceShipOne, Virgin Galactic, XCOR Aerospace,
Zero2 infinity, EADS Astrium, Armadillo Aerospace, vs. Bu şirketler
Soyuz ile yapılan kadar yüksek irtifa ve uzun süreli uzay macerası
sunmamakta, kalkış ve iniş arası geçen süre 1-2 saati geçmemektedir.

(Dr. M. Çetingüç)

931

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

ABD Hava Kuvvetlerinde Uçuşa Dönen
AMPÜTE KADIN PİLOT

Moody Hava Üssü 71. Arama-Kurtarma Filosunda pilot yüz- Tekrar tam randımanlı yürümesi/koşması ve uçuşa dönüşü
başı olarak görev yapan Christy Wise, 11 Nisan 2015’de er- 15 ay süren bir rehabilitasyon süreci gerektirdi, ama Wise’ın
kek arkadaşı Tim Wise ile birlikte Shalimar /Florida’da kürek uçma arzusu hiçbir zaman azalmamıştı. Yzb. Christy Wise,
sörfü yaparken akşam karanlıkta bir hız teknesinin çarpması tıbben Hava Kuvvetleri 71. Arama Kurtarma filosu HC-130J
sonucu yaralandı. Erkek arkadaşı tarafından sudan çıkarılıp pilotu olarak 22 Temmuz 2016’da uçuşa geri dönmeye hak
bacağına turnike uygulanan Wise daha sonra 45 dk uzaklıkta- kazandı.
ki Pansocola’da bir hastaneye nakledildi. Teknenin pervanesi
Wise’ın sağ bacağını yaralamıştı; tedavinin ardından sağ ba- Christy Wise
cağa diz üstü ampütasyon yapıldı. ABD Hava Kuvvet-
lerinde bacak am-
Kazadan sonra San Antonio/Teksas’da bir rehabilitasyon mer- pütasyonu sonrası
kezinde 8 ay geçiren Wise bu süreç sonunda 13.54 dakikada uçuşa dönen ilk
1.5 mil koşu testini tamamlayarak Hava Kuvvetleri fiziki kon- kadın pilot ve am-
disyon testini geçmeyi başardı. Kazadan 9 hafta sonra Quanti- püte olarak uçan
ea Virginya’da yapılan “Yaralı Savaşçı Oyunlarına” katıldı; el altıncı pilot olmuş-
bisikleti, tekerlekli bisiklet yarışları, yüzme ve atletizm dalında tur. 23. Bombardı-
11 madalya kazandı. Aynı zamanda hiçbir kâr amacı gütme- man Filosu pilotu
yen üçüncü dünya ülkelerinde bulunan kol ve bacağı olma- Kristin Nelson, bir
yan çocuklara protez dağıtmak için “One Leg UP On Life” yıl önce bir kazada
adında bir organizasyon kurdu. sol elini kaybettik-
ten sonra 30 Nisan
2015 tarihinde uçuşa dönebilmiştir. Ryan McGuire da bir
tekne kazasında bacağını kaybetmiş, uzun süren bir rehabi-
litasyon sonucunda Hava Kuvvetlerinde B-17 uçağına tekrar
dönmüştür.

Türkiye’de Sivil Havacılık mevzuatına ve TSK Sağlık Ye-
teneği Yönetmeliğine göre, bir uzvunu kısmi veya tam olarak
kaybedenler pilot olamazlar. ABD Hava Kuvvetleri yönergele-
rinde, bu gibi olgularda pilotun isteği varsa, sağlık problemleri
uçuştan dolayı artmayacak ise ve uçuş emniyeti açısından risk
oluşturmayacaksa pilotların yeniden uçuşa dönebilmelerini
sağlayan kurallar (waiver) bulunmaktadır. Bu açıdan değer-
lendirilen pilotlar şartları uygun görüldüğü takdirde bazı kısıt-
lamalar ile tekrar uçuşa dönebilmektedir. Amaç, yetişmiş bir
pilotun tecrübelerinden faydalanılarak kuruma katkı sağlamak
ve bu mesleğe gönül vermiş insanlar için vazgeçilmez bir ya-
şam alanı olan gökyüzünden ayırmamaktır.

Kaynak: Oriana Pawlyk, Female Air Force pilot amputee re-
turns to the skies. Air Force Times. July 23, 2016.
http://www.af.mil/News/ArticleDisplay/tabid/223/Artic-
le/854801/amputee-regains-wings.aspx
Çeviri: Dr. Şükrü Hakan Gündüz (Sağlık Bilimleri Üniversitesi
Hava-Uzay Hekimliği AD Uzmanlık Öğrencisi, Eskişehir)
Dr. Savaş İlbasmış (Hava ve Uzay Hekimliği Uzmanı, USAEM
Başkanlığı, Eskişehir)

932

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

ABD’DE HAVA TRAFİK KONTROLÖRLERİ
ALARM VERİYOR

Havayollarının en büyük problemi artık gecikmeli uçuş- Tüm bunları yaparken en çok hangi sorunla karşılaşılıyor-
lar veya kaybolan bagajlarına hayıflanan yolcular değil. sunuz?
6 Nisan 2016 tarihinde Dallas-Fort Worth Havalimanı Aşil tendonlarımızdan bir tanesi, çalışmak için mecbur
apronunda yaşanan olmamış-kaza, son 6 aylık periyotta olduğumuz bazı antika iletişim sistemleridir diyebilirim.
yaşanan buna benzer 15. olaydı. Geçen senenin aynı dö- 2010 yılının çalışma şartlarında 1950’lerden kalma sistem-
neminde bu sayı sadece 8’di. Hava trafik kontrolörlerinin lerle çalışıyoruz. İşin en kötü yanı da data-link veya dijital
FAA’den yeni bir kontrat almadan yaptıkları 600 günlük sesli radyo sistemleri gibi inanılmaz güzel teknolojiler var-
kesintisiz çalışma sonunda moral motivasyon düzeyi tüm ken bunları kullanmıyoruz. Sırf bu yüzden bazı insanların
zamanların en düşüğüne geriledi ve tüm ülkedeki tam eği- hayatlarını kaybettiklerine ben şahit oldum.
timli çalışan sayısı 11,100 ile son 16 yılın en düşük sevi-
yesine gerilemiş durumda. Bu ortamda bitkinlik, bıkkınlık Konu bütçe veya para mı?
ve kızgınlık son haddine gelmiş durumdadır. Ulusal Hava Konu paradan ziyade politik. FAA kural koyucu bir ajans.
Trafik Kontrolerleri Derneği sendika sözcüsü (National Air Konu kuralların koyulması ise politika her zaman gündem-
Traffic Controllers Association) Doug Church, üyelerinin dedir. Ve hangi sistem, hangi marka ve teknoloji mecburi
içinde bulunduğu zor durumdan bize şöyle bahsetti. Siste- kılınacağı ise her zaman zor kararlar olmuştur. Burada ko-
mi ancak McGyver metodlarıyla -bant, ip ve makas kulla- nuyu çetrefilleştiren sadece kanun yapıcılar değil elbette.
narak- bir arada tutabiliyoruz. TIME sizler için Los Ange- Diğer tüm paydaşların da konuya müdahalesi var: hava-
les, Burbank, San Diego, Ontaria, Orange County ve Palm yolları, genel havacılık, iş havacılığı ve hükümetin hava
Springs bölgelerine hizmet veren Güney California Termi- trafik kontrol kuralları vs. Öyle ki hiç bir şey yapmamak
nal Radar Approach bölümünden kurum temsilcisi 22 yıl- tüm bu keşmekeşte neredeyse daha kolay görünüyor.
lık tecrübeli Melvin S. Davis ile aşağıdaki görüşmeyi yaptı.

TIME: Hava trafik kontrolörlerinin en stresli işlerden birini Uçaklarla iletişim nasıl yapılıyor?
yaptıkları her zaman söylenir. Neden? Gerçekten de bu çok basit. Amatör telsiz benzeri ancak
daha güçlü -CB- masa tipi telsizle iletişim kuruyoruz. Bi-
Melvin S. Davis: Kısa aralıklarla yo- raz daha ilerleyebilsek cep telefonları, internet veya data-
ğun stres bombardımanları var. Ya- link teknolojilerini kullanabiliriz. Bunların hepsi şu anda
pılmış çalışmalar var ve benim de ait mümkün ama yapmıyoruz. Adeta masa telsizinde tıkandık
olduğum bu meslek dalının daha kısa kaldık.
hayat beklentisi ile örtüştüğü görül-
müş. Bu da bizi strese ve bunun ça- Konunun ne kadarı eski teknoloji kullanmayla ilgili sizce?
lışan bedeni üzerindeki etkisine geti- Birkaç yıl önce istihdam konusu olarak başlayıp şu anda
riyor. Ben de günlük rutinimde diğer güvenlik problemi haline gelmiş bir konu var. FAA Kongre-
meslektaşlarım gibi 200 ile 400 tane den aldığı bir yönerge gereği daha kost-efektif çalışabilmek
yolcu taşıyan ve saatte 800 km hızla uçan pek çok hava için tıpkı bir işletme gibi çalışmaya başlamıştı. Bu durum-
aracı ile doğrudan alışıyorum. Hepsinin de amacı hava dan sonra hava araçlarının birbirinin sahasını ihlâl etmesi
aracının bir an önce hedefine ulaşması ve yere sağ salim anlamına gelen incursion olaylarında artma yaşandı. Bu-
inmesi. Benim de görevim tıpkı bir trafik polisi gibi tüm bu nun en bariz sebepleri çalışan sayısının azalması, tecrübe-
yoğunluğun içerisinde hepsinin hedeflerine emniyetli bir de azalma ve fazla mesainin artışı ile bitkinliğin artmasıdır.
şekilde ulaşmalarını sağlamak. İşte benim uzmanlığım bu.

933







2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

Uçuş Tecrübesi Tehlikeli Olabilir mi?

17 Ağustos 2016 günü Çorlu yakınlarında bir uçak ka- uğrayan uçağı da, orduda uzun yıllar görev yaptıktan
zası meydana geldi. Çorlu Hava Meydanında konuşlu sonra emekli edilmiş bir muharip uçaktı… AAIB’nin ya-
bir Uçuş Okuluna ait olan eğitim uçağının uğradığı bu kın geçmişte gerçekleşmiş benzer kazalar üzerine ha-
kazada öğretmen pilot ve öğrencisi hayatını kaybetti... zırladığı raporlara bakıldığında, kaza inceleme görevini
Basında yer alan haberlere göre kazaya uğrayan uçak, yeterli titizlikte gerçekleştirdiğini söylemek mümkün…
çift motorluydu. Çift motorlu bir uçakla eğitim söz ko- Benzer şeyler İngiliz Polis Teşkilatı için de söylenebilir.
nusu olunca, öğrenci pilotun kaza geçirdiği tarihte, Bu kazaya uğrayan pilotun vücudunun maruz kaldığı
uçuş eğitiminin ilerleyen bir safhasında olduğu anlaşı- yaralanmalar sebebiyle, bir ayı aşan bir süre hastanede
lıyor. Yine bu haberlerde[2], öğretmen pilotun oldukça yatması gerekmiş ise de, adli soruşturma kapsamında
tecrübeli olduğu vurgulanmış, ayrıca, bu öğretmen pi- Polis tarafından ifadesi, neredeyse, taburcu olduktan 6
lotun geçmişte iki önemli uçuş kazası geçirmiş olduğu ay sonra alındı! Tabii, bu uygulamanın uygunluğu üze-
da not edilmişti… rine farklı değerlendirmeler yapılabilir.

22 Ağustos 2015 günü, İngiltere’nin Shoreham şehri 24 Şubat 2014 tarihinde görev uçuşundaki iki RF-4 (mu-
yakınında gerçekleştirilen bir havacılık gösterisinde, harip) uçağı Malatya yakınında kazaya uğradı. BBC’de
Hawker Hunter T7 tipindeki eski bir askeri uçak, sivil yayınlanan bir makalede, üst düzeydeki bir askeri yetki-
bir pilot yönetiminde kazaya uğradı… Meydana gelen linin, meydana gelen bu kazaların sebepleri üzerine bir
bu kazada yol kenarından uçuş gösterisini izleyen 11 değerlendirme yaparken: “…filodaki yönetimden çevre-
kişi hayatını kaybetti… Bu kazanın incelemesi bir yılı sel baskılara, mali durumdan pilotaja kadar tali ve asli
aşan bir süredir devam etmekte... İngiltere’nin kazayı her nedenin bu zincirin halkası olduğunu kaydetti”…
inceleyen ‘yetkili makamı’ (Air Accidents Investigation denilmişti. Ayrıca “Tüm dünyada meydana gelen uçak
Board-AAIB) geçen bir yıllık dönemde, kazaya yöne- kazalarının %60-70 oranında pilotaj hatasından kaynak-
lik ön bulguları ve öncelikli olarak alınması gereken landığı” da belirtilmişti [4]. Aynı yazıda, kazaların art-
tedbirleri yayımladı.[3], Bunlar genelde, hava göste- ması hususunda, başka bir uzmanın belirttiği bir görüşe
rilerinin daha sıkı bir denetim altına almasına yönelik de yer verilmiş: “… Belki de temel sorun, eğitimin çok
tedbirlerdi… Uygulamaya konan bu ilave tedbirlerden, artırılmasıdır!” Eğitimin çok artırılması, uçucunun uçuş
mevcut ‘tedbir sahasında’ bazı aksaklık ve eksikliklerin saatini (ve doğal olarak, yıllık gelirini) artırırken, bir yan
mevcut olduğu anlaşılıyordu. sonuç olarak, performansının (doğru zamanda doğru ka-
Gösteri uçuşunda kazaya uğrayan pilot, sivil havayol- rar verme yeteneğinin) azalmasına yol açabilir mi?
larından emekli olmuş, tecrübeli bir pilottu… Kazaya

937

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

Tecrübeli pilotlar da kazaya sebep olabilir mi? teşhis olanaklarının ve daraltılan sağlık muayene limit-
lerinin, uçuşa bedenen ve zihnen daha uygun pilot-
Bir araştırmada, 1987-1997 yılları arasında izlenen ve ların girmesini sağladığı görüşünde… Yine de, Mayıs
1987 yılında yaşı 45-54 olan 3.306 ticari uçak pilotu- 2015’te meydana gelen ‘Germanwigs Flight 4U9525’
nun karıştığı 66 kazada, pilotların biriken uçuş saatine kazası (pilot genç) ile, 8 Mart 2014’te meydana gelen
dayalı uçuş tecrübesi arttıkça, kaza yapma olasılığının ve düşüş nedeni halen yeterince çözülemeyen Malezya
azaldığı görülmüştür[5]. Bu araştırmada, uçuş saatine Havayollarının ‘Flight MH370’ kazası ‘acaba?’ dedirti-
bağlı tecrübenin meydana gelen kazalarla ilişkisi aşağı- yor! Araştırmacılara göre, toplam uçuş tecrübesi, bir pi-
daki grafikte gösterilmiştir. lotun tecrübe kazanma döneminde önemli bir olumlu
etki yaparken, toplam uçuş tecrübesi belirli bir seviyeye
Şekil 1. Uçuş saati-kaza riski ilişkisi. yükseldikten sonra bu etki azalıyor. Bu yazının başla-
Araştırmacılar yazılarında, uçuş saati 5.000-10.000 rında verilen oranı doğrulayarak, bu referans [5] yazıda
arasında olan pilotların, daha az tecrübeli pilotlara na- da, belirli bir grup (commuter) ticari hava taşımacılığı
zaran, kaza yapma olasılığının %57 daha az olduğu kazalarında ‘pilotla ilişkilendirilecek’ kaza sebebi ora-
belirlenmiş. Bahsedilen yazıdan alınan bu grafikte de, nının %71 olduğu belirtilmiş. Bu yazıda, profesyonel
5.000-10.000 uçuş saat arasında riskte bir azalma gö- pilotların karıştığı kazaların pilot yaşıyla doğrudan iliş-
rülüyor. Gene de, uçuş saati (ve yaş) artarken bu riskin kilendirilebilmesi için yeterli delilin mevcut olmadığı
tekrar belirli bir seviyeye yükseldiği görülüyor. Bu ya- belirtiliyor. Yine de, genelde, nispeten genç olmayan
zıda referansla bahsedilen başka araştırmalarda, uçuş pilotların karıştığı sivil / askeri havacılık gösterisi kaza-
ilişkili görevlerde, genç ve yaşlı pilotlar arasında kayda larında istatistikler biraz farklı bir istikamet gösteriyor!
değer bir fark belirlenememiş. Yine de bu araştırmalar- Mayıs 2011 tarihinde yayımlanmış olan bir makale-
da, iletişim kurma yeteneğinde azalma, yaşlanma-ile de[6], ABD’de, 1972-1981 döneminde, genel havacılık
ilgili olumsuzluklardan biri olarak belirlenmiştir! kategorisinde uçan ve yaşı 60’ı aşmış pilotların ölümcül
Genel havacılıktaki pilot yaşı-risk durumuna bakıldı- kazalara karışma olasılığının diğerlerine kıyasla daha
ğında, 60 yaşı aşmış pilotlarda ortaya çıkan riskin genç yüksek olduğu vurgulanmış. Bu yazıda belirtilen bazı
pilotlarla eşdeğer olduğu görülmüş! 70 yaşı aşmış pilot- araştırmalarda 40-44 yaş grubundaki pilotların 35-39
larda bu risk genç pilotlara göre 4 kat artmaktaymış… yaş grubundaki pilotlara kıyasla daha fazla kaza ora-
Bu yazıda [5], ayrıca, uçuş tecrübesinin kaza riskinde nına sahip oldukları belirlenirken, başka araştırmalarda
yaşlanmadan daha belirgin etkiye sahip olduğu vurgu- 50-59 yaş grubundaki pilotların kazaya karışma oranı-
lanmış. Tabii, ‘uçuş tecrübesi’ de yoruma açık bir konu- nın 40-49 yaş grubundaki pilotlardan önemli bir farklı-
dur. (Kişisel gözlemimize göre, 20 yıl kadar önce aynı iş lık göstermediği tespiti yapılmış. Aynı yazıda, pilotların
yerinde bir süre çalıştığımız, emekli olmuş tecrübeli ve yaşlanırken sınırlanabilecek performansının kazana-
uçuş saati yeterince yüksek bir pilot, emeklilik sonrası cakları daha fazla tecrübeyle telafi edilebileceği, ayrıca
başladığı zirai ilaçlama uçuşlarının çok erken sayılabi- tecrübeli pilotların kazaya uğrama olasılığının tecrübe-
lecek bir safhasında büyük bir kaza geçirmişti.) Geç- siz pilotlara kıyasla daha düşük olduğu da vurgulanmış.
mişte kazanılmış uçuş tecrübesinin yeni tipteki uçak- Bu yazıda ayrıca, genel havacılık kaza ana sebebinin
lara birebir taşınabilme durumu yoruma açık bir konu! %85’inin (yaşlanmanın da katkıda bulunduğu) ‘pilot-
Bu yazıda [5] bir taraftan, pilotlarda yaşa-bağlı sağlık ilişkili olduğu’ vurgusu da yapılmıştır.
problemlerinin artmasının ve buna bağlı algısal işlev-
lerin / becerinin azalmasının beklenebileceği tespiti Şekil 2. Uçuş saati-kazaya karışma oranı ilişkisi.
yapılırken, diğer taraftan artan uzmanlığın ve ‘uçuş (Yatay eksen uçuş saatini, dikey eksen de kazaya karış-
emniyeti’ne karşı gelişen duyarlılığın da kaza riskini ma oranını göstermekte. [6])
azaltmasının beklenebileceği belirtilmiştir. Ancak, ar- Şekil 2’den de görüleceği gibi, pilotların ölümcül kaza-
tan yaşın artan kaza riski ile doğrudan bir ilişkisi kuru- ya karışma oranı, sürpriz bir şekilde, tecrübe (ve yaşla)
lamasa da, uçuş performansı için doğrudan belirleyici ile artmakta (6). Yazar, daha yaşlı pilotların daha zor
olamayacağı da vurgulanmıştır. Araştırmacılar, gelişen

938

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

şartlarda uçabilme hususunda daha tecrübeli oldukları Şekil 4. Kaza geçiren öğretmen pilotların uçuş saati ilişkisi.
düşüncesinin ciddi sonuçları olabilecek, hatalı bir yak- (Dikey eksen kaza sayısını, yatay eksen ise uçuş saatini
laşım olabileceğine dikkat çekiyor! Araştırmacıların göstermekte. [7])
vardığı son bir sonuç, tecrübeli pilotların oransal olarak,
daha az kaza yapmalarına rağmen, muhtemelen daha Sonuç
riskli uçuş ortamlarında görev yapıyor ve daha zorlu
uçuşlar gerçekleştiriyor olmaları sebebiyle, daha fazla Uçuş eğitimi amacıyla gerçekleştirilen uçuşlar esna-
oranda ölümcül kazaya karışmakta olmaları! Araştır- sında meydana gelen kazalarda uçuş saatinin ve uçuş
macılar yazılarını ‘pilot hatasının’ pilot-ilişkili (yaş) fak- tecrübesinin olası kazaları azaltıcı yönde etki yaptığı,
törlerden ziyade, ‘dış faktörlerden’ kaynaklanıyor ola- birçok araştırmada ortaya konmuş bir husustur. Ancak
bileceğine, bu sebeple uçuş eğitiminde bu hususlara da tecrübeli kabul edilen birçok pilotun da kazaya karışa-
yeterince dikkat edilmesi gerektiğine de dikkati çekmiş. bildiği, bir başka gerçek olup Shoreham kazası buna sa-
dece bir örnektir. Tip değiştiren tecrübeli pilotların uçuş
2012 yılında yayımlanmış olan bir makalede[7], genel eğitiminde yaratabileceği potansiyel risk ile uçuş eğiti-
havacılık kazalarının yarısının uçuş eğitimi esnasında mine tahsis edilen uçakların ‘amaca uygunluğu’, uçuş
meydana geldiği vurgulanmaktadır. Kumanda kaybı, bu eğitimi için onay veren otoritelerin bu konudaki kural
kapsamdaki kazaların ana sebebi olarak belirlenmiştir. ve uygulamalarının yeterliliği, üzerinde biraz daha
Bu yazıda belirtilen NTSB’nin 2010 yılına ait raporun- araştırma yapılması gereken konular olarak görünüyor.
da, 2006 yılında uçuş eğitimi esnasında meydana gelen
kazaların yarıdan fazlasının, kısmen yetersiz uçuş eği- Hazırlayan: Yüksel Kenaroğlu. Uçak
timiyle de ilişkilendirilerek, kumanda kaybı sebebiyle Yük. Müh., İTÜ
oluştuğu belirtilmiş. NTSB’nin 2009 yılında yayımladı- Kaynaklar:
ğı raporunda insan faktörünün uçuş eğitimi kazalarında [1] Tolga Özbek: Tarkim uçağı neden
%95’lik bir oran teşkil ettiği (2006’da %71) belirtilmiş- düştü.
tir! NTSB’ye (2009, 2010 yılı raporları) göre, öğrenci http://www.kokpit.aero/tarkim-cift-motor-
pilotların stol’a (hız kaybı) karşı farkındalılık ve stol’dan kazasi
kurtulma konularında eğitilmelerine rağmen, stol ve [2] 10 günde üç kaza: F-4 savaş uçakları neden düşüyor?
spin’ler (kumanda kaybı) kazaların ana sebebi olmaya http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/03/150306_f4_
devam etmektedir! ucaklari_kazalar
[3] AAIB investigation to Hawker Hunter T7. G-BXFI - Spe-
Şekil 3. Genel havacılıkta öncelikli kaza sebepleri. cial Bulletin S4/2015
https://www.gov.uk/aaib-reports/aaib-investigation-to-
Bu araştırmada, gerek kaza geçirilen tipte ve gerekse hawker-hunter-t7-g-bxfi-special-bulletin-s4-2015
genel havacılık sahasında, uçuş saati yüksek olan öğ- [4] 10 günde üç kaza: F-4 savaş uçakları neden düşüyor?
retmen pilotların kazaya karışma oranının uçuş saati http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/03/150306_f4_
düşük olanlara kıyasla daha yüksek olduğu belirlenmiş! ucaklari_kazalar
[5] Age, Flight Experience, and Risk of Crash Involvement in
a Cohort of Professional Pilots
http://aje.oxfordjournals.org/content/157/10/874.full
[6] Impact of gender, age and experience of pilots on general
aviation accidents
https://www.researchgate.net/publication/50288086_Im-
pact_of_gender_age_and_experience_of_pilots_on_general_
aviation_accidents
[7] Analysis of General Aviation Instructional Loss of Control
Accidents
http://commons.erau.edu/cgi/viewcontent.
cgi?article=1402&context=jaaer

939

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

UÇUŞ KAZALARI

Çorlu’da Cessna uçağı düştü, öğretmen ve Diyarbakır’da F-16 düştü
öğrenci yaşamlarını yitirdi
12 Aralık 2016 günü
17 Ağustos 2016 günü saat 19.30’da, 2. Hava
öğle saatlerinde Çorlu Kuvvet Komutanlığı
Havaalanı’ndan havala- 8. Ana Jet Üssünden
nan Tarkim Uçuş Oku- eğitim amaçlı havala-
luna ait Cessna-172 tipi nan F-16 savaş uçağı
tek motorlu eğitim uçağı Diyarbakır Hava
henüz belirlenemeyen Meydanına yaklaşık
bir sebeple Tekirdağ’ın 1,5-2 mil mesafede Çarıklı Yeşildere mevkiinde düştü. Pi-
Ergene ilçesi Ahimehmet lot üsteğmen paraşütle atlayarak kurtuldu. Olayın teknik
köyünde buğday tarlasına düştü. Başpilot Yusuf Akşahin ile arıza nedeniyle olduğu açıklandı.
öğrencisi Alper Oran olay yerinde hayatını kaybetti.
Kolombiya’da kargo uçağı kalkışta düştü
Not: Kazadan sonra havacılık medyasında çıkan bazı haberlere
göre, öğretmen pilotun disiplinli ve tecrübeli olduğu; ayağındaki Puerto Carreno – Bogo-
bir sorun yüzünden aksak yürüdüğü ama uçuşa engel sağlık so- ta seferini yapacak olan
runu olmadığı, daha önce 2 önemli kaza geçirdiği öne sürüldü. Aerosucre Colombia’ya
Bunlar göz önüne alındığında, tecrübenin kazaları önlemede ne ait Boeing 727-200 tipi
kadar etkisi olduğu, kaza sonrası SHGM’nin uçuş izni verme- uçak, 20 Aralık 2016
de hangi usulleri kullandığı, denetimlerin neleri kapsadığı, vs. günü kalkış sırasında
yazıldı… yeterli irtifa alamadı ve
yere çarparak alevler
Elazığ’da insansız hava aracı ANKA düştü içinde kaldı. Uçakta bulunan 6 kişiden 4’ü öldü, 1’i yaralı
kurtuldu, bir kişi ise henüz bulunamadı.
9 Ekim 2016 günü sa-
bah saat 06.55’de Elazığ
eski havaalanında 8’inci
Kolordu Komutanlığı Libya’da helikopter düştü, 4 ölü
bünyesinde kullanılan
ANKA’lardan biri Bingazi’nin 70 km.
havaalanına yaklaşık 5 kil- batısında 18 Temmuz
ometre uzaklıktaki Yünlüce Köyü kırsalında düştü. Olayın 2016 günü meydana
düşme değil, motor arızasına bağlı kontrollü / mecburi iniş gelen olayda helikop-
olduğu da ileri sürüldü. terde bulunan 4 kişi
hayatını kaybetti. Bin-
Çarşamba’da eğitim uçağı pist dışına çıktı gazi Savunma Tugayları
medya haber merkezi
4 Aralık 2016 günü Ondokuz tarafından doğrulanan olayın teknik bir sorundan ötürü
Mayıs Üniversitesi Havacılık ve mü, yoksa yerden vurulma sonucu mu olduğu açıklık
Uzay Teknolojileri Uygulama kazanmadı.
Araştırma Merkezine (UZAY-
TEM) ait Evektör Sport star RTC Emirates uçağında yangın
tipi eğitim uçağı, Çarşamba
Havalimanı’nda havalanmak için pist başına giderken 3 Ağustos 2016
kontrolden çıkarak kanala girdi. Uçaktaki öğrenci pilot ka- günü Emirates
zadan yara almadan kurtulurken uçakta hasar oluştu Havayolları’na ait
Boeing 777-300
Dalaman’da paraşütçü sert indi ve yaralandı uçağı Hindistan’ın
Thiruvanan-
9 Kasım 2016 thapuram
günü Muğla Dala- şehrinden
man Hava Meydan havalandıktan
Komutanlığı’nda paraşüt sonra Dubai’ye
eğitimi sırasında uçak- inişi sırasında yer-
tan atlayan Ütğm. Burak el saat ile 12:41’de piste teker koyar koymaz alevler içinde
Tokmuç’un paraşütü kaldı. İniş takımlarının açılmaması yüzünden gövde üzeri
açılmadı, yedek paraşütü ise geç açıldı. Bunun üzerine sert inen uçakta büyük panik yaşandı. 5 Türk’ün de bulunduğu
iniş yapan Tokmuç, vücudunun çeşitli yerlerinde kırıklara yolcular arasında yaralanan olmadı. 282 yolcu ve 18 ka-
ilk müdahale sonrasında Gülhane Eğitim ve Araştırma bin ekibi tahliye edilirken Jasim Issa Mohammed Hassan
Hastanesine sevk edildi. isimli itfaiye görevlisinin hayatını kaybettiği öğrenildi.

940







2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

HABERLER

Havacılık bürokrasisinde bir ilk: DHMİ’ye Katar uçağı türbulansa girdi, 12 yaralı
kadın müdür
Washington-Doha seferini yapan Boeing 777 tipi
uçak, Atlantik Okyanusu üzerinde şiddetli türbulansa
yakalandı. En az 12 yolcunun yaralandığı ve uçağın
Portekiz’e bağlı Terceire Adası’na acil iniş yaptığı,
yaralı yolcuların hastaneye kaldırıldığı bildirildi.

1985 yılından beri Devlet Hava Meydanları Ali Ağaoğlu’nun helikopteri alçak uçunca
İşletmesi’nde çeşitli kademelerde çalışan, 2007 F-16’lar kalktı
yılından itibaren DHMİ Yönetim Kurulu üyeliği ve
Müdür Yardımcılığı görevinde bulunan Funda Ocak, İşadamı Ali
1 Ekim 2016 tarihi itibariyle DHMİ’nin ilk kadın Ağaoğlu’nun
genel müdürü olarak atandı. kardeşini taşıyan
TC-HCM tescilli
Türbulanstaki uçağın yolcuları ‘Bell 430’ tipi he-
kabinde uçtu likopterin, 4 Ey-
lül 2016 gecesi
Avşa’dan kalktığı,
İstanbul kontrol
sahasına girerken
Atatürk Havalimanı Hava Trafik Kontrol Merkezi’ne
telsiz çağrısı yaptığı, ancak uçuşun alçaktan
yapılması nedeniyle helikopterle kulenin birbirini
telsizden duyamadığı; durumun Hava Kuvvetleri
Komutanlığı’na bildirmesi üzerine iki F-16’nın he-
likoptere havadan çağrı yaptığı açıklandı. Pilotların
telsizden cevap vermeleri ve uçuş planlarının
bulunması üzerine F-161ar bölgeden ayrıldı. He-
likopter, ardından İstanbul’da Çekmeköy’e iniş yaptı.

Uzaya çıkan en yaşlı kadın astronot

12 Ağustos 2016 günü Boston-Sacramento sefer- Kazakistan’daki Baykonur Uzay Üssü’nden
ini yapan uçağın şiddetli türbülansa yakalanması fırlatılan Soyuz MS-03 uzay aracı Uluslararası Uzay
sonucu 22 yolcu ve 2 mürettebat yaralandı. Uçak İstasyonu’na (UUİ) başarıyla ulaştı. 56 yaşındaki
Güney Dakota’nın Rapid City şehrine divert etti. Yol- ABD’li astronot Peggy Whitson ‘uzaya giden en yaşlı
culardan Rhonda Renee türbülansın kötü bir rüya kadın’ unvanını kazandı. Bu rekoru elinde tutan ise
gibi olduğunu belirterek, “Yolcular koltukların üzer- 2007 senesinde 55 yaşında uzaya çıkan Barbara
inde uçuyordu ve başlarını tavana çarpıyordu. Çok Morgan idi.
korkutucuydu.” dedi.

944

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

HABERLER

Göktürk-1 uydusu fırlatıldı İTAATSİZ YOLCU HABERLERİ

Türk Silahlı Kuvvetleri’ (1) Çin’de agresif yolcu yer görevlisini
nin hedef istihbaratına yaraladı
yönelik uydu
görüntüsü ihtiyacını Şanghay merkezli Spring
karşılayacak Göktürk-1 Airlines’ın bir uçuşu önces-
uydusu, 5 Aralık 2016 inde, Kunming Changshui
günü saat 16.51’de Havalimanının boarding
Fransız Guyanası’ndan kapısında ailesiyle birlikte
fırlatıldı. Alçak irtifa check-in işlemi yaptırmakta
yörüngesine oturtulan olan bir kadın olay çıkardı.
uydu coğrafi kısıtlama Ailenin 3 büyük bagajı
olmaksızın dünyanın vardı; görevli, bagajlarının
her yerinden yüksek ücretsiz taşıma limitinin çok
çözünürlüklü görüntüler alacak (yılda 60 bin adetten fa- üzerinde olduğu için ekstra
zla). Yaklaşık 1 ton ağırlığında ve ömrü 7 yıl olan uydu ücret ödemeleri gerektiğini söyledi. Bunun üzerine Fan
Dünyanın çevresini 90 dakikada bir turlayacak. Kamu isimli kadın çok sinirlendi ve Tao isimli görevlinin kafasına
kurum ve kuruluşları için çevre ve yapılaşmanın izlen- fincanla vurmaya başladı. Kafasından kanlar akan görev-
mesi, tarımsal rekolte tespiti, belediyecilik uygulamaları, liye tıbbi müdahale yapılırken agresif kadın tutuklandı.
sınır kontrolü ve kadastro faaliyetleri gibi birçok alanda
(0,50 metre çözünürlüklü) uzaktan algılama görevleri (2) Filipinler’de kabin memuruna saldırı
yapılabilecek.
Filipinleri’in low cost şirketlerinden Cebu Pacific (CEB)
Göktürk-1’in montaj ve entegrasyon faaliyetleri, pro- Havayollarının Manila-Davao uçuşu bitiminde iri yarı
je yüklenicisi Telespazio (İtalya)-Thales Alenia Space bir kadın yolcu bagajının taşınmasını istedi. Reddedil-
(Fransa) tarafından Fransa’nın Cannes şehrindeki te- ince, otobüs şoförlerine benzettiği kadın kabin memurunu
sislerde gerçekleştirildi. Uydunun kamera sistemi ve kri- tokatladı. 30 Temmuz 2016 günü yaşanan olay sonrasında
tik elekto-optik bölümlerinden bazılarını tedarik eden doktor raporu alan kabin memuru dava açtı.
İsrail, Türkiye’nin bu böyle bir teknolojik kabiliyete sahip
olmasını istemediği için bazı engellemeler yaptı; sonra (3) Tacizci kabin memuru tutuklandı
uydunun İsrail üzerinden geçerken görüntü almamasını
istedi. Ama Türkiye bunları aştı. Halen Türkiye’nin 3’ü 2014 yılı Ağustos ayında Laura Bushney isimli kadın yolcu,
haberleşme (TÜRKSAT 3A, TÜRKSAT 4A, TÜRKSAT 4B), Kuala Lumpur’dan Paris’e Malezya Havayolları ile seyahat
2’si gözlem (GÖKTÜRK-2 ve RASAT) olmak üzere aktif 5 ederken kabin memuruna kaygı hissettiğini söylemiş ve
uydusu bulunuyor. yardım istemişti. Kabin amiri Mohd Rosli Bin Ab Karim yol
boyunca kadına tacizlerde bulundu (kadının bacaklarına
Şahinler uçakta sürtünmesi, mahrem yerlerine dokunması ve ellerini pan-
tolonun içine sokması, vs). Kadın fenalaşınca Karim oradan
uzaklaştı. Ancak uçak Paris Charles de Gaulle’e indiğinde,
kadın şikâyetçi oldu ve rapor tutulmasını istedi. Fransız
polisinin gözaltı işlemi sırasında Karim de yaptıklarını
itiraf etti. Malezya Havayolları kabin amirinin işine son
verdi. Kadın 200 bin $ tazminat talep etti.

(4) Sigara içen yolcuya para cezası

Bir Suudi Prens yırtıcı şahin kuşları için 80 bilet aldı ve bil- Kazablanka-İstanbul seferinde sigara içen yolcuya (SHY-
inmeyen bir yerden başka bir yere uçakla seyahat ettirdi. İPC)’ in Ek-1 53 üncü maddesine göre 1.162 TL para
Arapların şahinleri çok sevdiği ve şahinlere kuş, şahin gibi cezası verildi.
hayvan ismiyle hitap edilmelerine kızıyor. Her şahine bir
isim veren Araplar, onlara bu isimlerle hitap edilmesini is-
tiyor. Şahinlerin evlâtları kadar değer gördüğü ve aileden
sayıldığı da biliniyor.

945

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

HABERLER İTAATSİZ YOLCU HABERLERİ

(5) Uçakta fırlatılan şarap şişesi (9) Hostese saldıran sarhoş yolcuya
çocuğun kafasına geldi 6 ay hapis cezası

Ryanair’in Edinburgh’dan İspanya Alicante’ya 8 Ekim
2016 günü yaptığı uçuşta içki içip kavga eden iki gruptan
birinin attığı şarap şişesi 10 yaşındaki çocuğun kafasına
isabet etti. Uçak indiğinde İspanyol polisi erkekleri tutuk-
lamak üzere hazırolda bekliyordu. Ama kavgacılardan
bazıları giysilerini değiştirerek kabin personelini yanılttı.

(6) Uçakta hırsızlığa suçüstü 1 Aralık 2016 günü İstanbul Atatürk Havalimanı’ndan
Manchester’e hareket eden THY uçağındaki Belçikalı
Dubai- İstanbul seferini yapan Flydubai Havayollarına yolcu Lardinois aldığı alkolün etkisi ile uçuşu birbirine
ait yolcu uçağı havalandıktan bir süre sonra pilot, 5 saat kattı. Uçağın tuvaletinde sigara içti, servis sırasında
sürecek yolculuk nedeniyle isteyen yolcuların uyuy- alkol almasına rağmen hostesten tekrar içki istedi. Aldığı
abilmeleri için iç aydınlatmayı kapattı. Yolcuların büyük olumsuz cevap üzerine küfür ederek 24 yaşındaki Türk
bölümünün uyumasını ve ortamın karanlık olmasını fırsat hostese saldıran Belçikalı yolcu, başka bir yolcunun
bilen Çinli Y.K. yolculardan birinin çantasından hırsızlık araya girmesi ile yere yatırıldı. İnişte İngiliz polisine tes-
yaparken uçaktaki bir grup Türk yolcu tarafından suçüstü lim edildikten sonra 6 ay hapis cezası aldığı öğrenildi.
yakalandı. Çinli yolcu ile diğer yolcular arasında arbede
yaşandı. Olayın ortaya çıkmasının ardından diğer yolcu- (10) Sarhoş yolcu kabin memurunun
lar da tek tek çantalarını kontrol ettiklerinde, 3 yolcunun kulağını ısırdı
daha çantasından hırsızlık yapıldığı anlaşıldı. Bunun üz-
erine uçak personeli Çinli yolcunun pasaportuna el koy- Hollanda Limburg’da yaşayan Jonah Cayle Snow ve
du. Yolculara çaldığı para ve değerli eşyalarını geri ver- kız arkadaşı Nikki Zeebregts uçağa Amsterdam’dan
mek istediği belirtilen Y.K. uçak İstanbul Sabiha Gökçen alkollü bindiler. Uçakta beraberlerinde getirdikleri
Havalimanı’na indiğinde polis tarafından gözaltına alındı. içkiye devam etmek isteyen ve sigara yakan Snow,
Çantalarından hırsızlık yapılan biri Lübnan diğerleri sigarayı söndürmesini ve içkiyi bırakmasını söyleyen
Birleşik Arap Emirlikleri uyruklu 4 yolcu Y.K.’dan şikâyetçi kabin memuruna saldırarak kulağını ısırdı. Saldırgan
oldu. yolcu ve kız arkadaşı uçağın arka tarafında farklı yerlere
oturtuldu ama adamın zaptedilmesi çok zordu ve diğer
(7) RyanAir uçağında kavga yolcular zarar görme endişesi yaşadılar. İnişte polisler
alkollü kişiyi tutukladı, kabin memuru ise hastahaneye
3 Kasım 2016 gecesi Brüksel’den Malta’ya giden uçakta kaldırıldı. Agresiv ve alkollü yolcu hakkında 20 yıl hap-
4 kişi yumruklaşmaya başladı, yaşlı bir kadın kafasından is ve 250 .000$ talep edildi.
darbe aldı. Adamlar kapılara hücum edip uçağı indirecek
gibiyken, insanlar dehşet içinde kaldı. Kavgacılar, Doğu (11) Eşini döven alkollü yolcu
Avrupalı ve ‘çingene tipli’ diye tarif edildi. Kötü Fransızca
konuştukları, aşırı alkollü oldukları, ayrıca uyuşturucu Katar Havayolları’nın Kiev-Almaata seferini yapan
almış olabilecekleri söylendi. Pilot uçağı İtalya’da Pisa’ya
indirmek zorunda kaldı. İtalyan polisi kavgacı 4 kişiyi Boeing-777 tipi uçağı, aşırı alkollü bir yolcunun eşini
tutukladıktan sonra uçak Malta’ya devam etti.
dövmesi nedeniyle acil iniş yapmak zorunda kaldı.
(8) Alkollü yolcular
Rusya’nın Samara kentindeki Krumoç Havaalani’na
Brussels
Airlines’ın acil iniş yapan uçaktaki 1983 doğumlu Özbekistan
Belçika’nın
başkenti vatandaşının indirilmesinin ardından Almaata seferi
Brüksel’den
İspanya gecikmeli olarak yapıldı.
Alcante’ye
uçuşu önc-
esi uçağa 136 yolcu alındı. Brüksel Havalimanı’nda taxi
sırasında aşırı alkollü bir grubun diğer yolcuları rahatsız
etmesi üzerine, kaptan uçuş güvenliği endişesiyle, A319
uçağını kapıya geri döndürdü. 19 Kasım 2016 günü
yaşanan olayda uçağa gelen polis 41 kişyi uçaktan indi-
rildi. Bagajların indirilmesi işlemi sırasında uçağın 2 saat
45 dakika rötara girmesi nedeniyle ekibin mesaisi dolduğu
için yolcular yeni bir ekiple uçuşa devam etti.

946

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

HABERLER İTAATSİZ YOLCU HABERLERİ

(12) Kadın yolcu uçaktan sürüklenerek (13) Elektronik sigaradan çıkan yangın
çıkarıldı
16 Aralık 2016 günü Dallas’dan Indianapolis’e giden
Delta American Airlines uçağında bir yolcu arızalı olan elek-
Havayolları’nın tronik sigarasını uçağın tuvaletinde kullanırken yangın
Detroit’ten San çıktı. Kabinde kısa süreli bir panik yaşansa da kabin eki-
Diego’ya gide- bi yangın söndürücü kullanarak anında müdahale etti.
cek uçağına, Arkansas Little Rock’a divert eden uçakta 137 yolcu ve
kapıda check-in’e 5 ekip vardı.
uğramadan ve
boarding kartını (14) Libya uçağı Malta’ya kaçırıldı
vermeden bin-
en yolcu kalkış Afrikiyah Havayolları’nın iç hat seferi yapan A320
gecikmesine tipi yolcu uçağı 23 Aralık 2016 günü TSİ. 13.30
yol açtı. Uçağa sıralarında Malta’ya kaçırıldı. Malta Havaalanı’nda
çağırılan poli- birkaç saatlik beklemenin ardından uçağı patlat-
sin uyarılarına da makla tehdit eden korsanlar önce çocuk ve kadınlar
aldırış etmemesi olmak üzere yolcuları tahliye etti, daha sonra da
ve direnmesi üz- teslim oldu. Suhaha Mussa ve Ahmed Alid isimli
erine etkisiz hale korsanların üzerlerinde bir el bombası ve 2 tabanca
getirildi ve yerde sürüklenerek uçaktan çıkartıldı. bulundu. Tutuklanan korsanlarının ülkenin devrik li-
deri Muammer Kaddafi’nin destekçileri olduğu, Sey-
fülislam Kaddafi’nin serbest bırakılmasını istedikleri
ve Malta’dan siyasi sığınma talep ettikleri bildirildi.

ALKOLLÜ PİLOT OLAYLARI

(1) Alkollü pilot (2) Kaptan sarhoş 2. pilotu ihbar etti

American Airlines ik- ABD’nin Michi-
inci pilotu John Magu- gan eyaletinin
ire Detroit bölgesi Cherry Capital
havaalanında aşırı Havalimanı’nda
alkollü bir halde iken Talon Air uçağı
yere indirildi ve Michi- taksi yaparken
gan mahkemesince göz kaptan pilot
hapsine alındı. 26 Mart yardımcısının
2016 günü yaşanan garip
olayda, kandaki alkol davrandığını
miktarının normalin 2 fark etti ve durumu hemen dispeç merkezine bildir-
katı olduğu açıklandı. di. Uçaktan indirilen yardımcı pilot, yapılan alkol
Wayne County Savcılığı pilotun 12 ay boyunca göz muayenesinde çok yüksek oranda alkollü olduğu or-
hapsinde yaşayacağını ve tedavi göreceğini bildirdi. taya çıkınca polis tarafından gözaltına alındı.

(3) Mürettebat sarhoş pilotu engelledi

19 Ağustos 2016 günü Frankfurt - Colombo seferi yapacak olan
Sri Lankan Havayollarına ait uçağın pilotunun zilzurna sarhoş
olduğunu gören mürettebat, panik halinde alarma basarak kalkışa
engel oldu. Airbus A330 tipi UL554 sefer sayılı uçak, bu olayın
ardından Frankfurt havalimanında yeni bir pilot bulunması için
15 saatten fazla bekletildi.

947

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

UÇUŞTA TIBBİ OLAYLAR

(1) Havada doğum-1 (4) Uçakta ilk yardım çantası yokmuş

Dubai’den Filipinler’e uçan Cebu Pacific Air
uçağındaki kadının 30 bin feet yükseklikte doğum
sancıları tuttu. Aynı uçakta yolculuk yapan iki
hemşire Missy Umandal isimli kadına yardımcı oldu.
Kadın 2 ay erken olarak bir kız çocuğu doğurdu.
Uçak Hindistan’ın Haydarabad Havaalanına indi.
Havayolu şirketi bebeğe doğum hediyesi olarak
ömür boyu bedava uçuş olanağı verdi.

(2) Havada doğum-2 28 Ağustos 2016 günü Adana-İstanbul seferini ya-
pan Pegasus uçağında kalkıştan 5 dakika sonra şeker
16 Eylül 2016 gecesi Pegasus’un İstanbul -Stock- komasına giren 55 yaşındaki kadın yolcuya müda-
holm seferini yapan uçağında bir doğum oldu. Saat hale etmek için ilk yardım çantasının olmadığı iddia
21.45’de Sabiha Gökçen Havalimanı’ndan kalkan edildi. Ayrıca hastanın boynunun altına koymak için
uçakta Suriyeli bir kadın yolcu doğum sancıları yastık ve battaniyenin de olmadığı ve bu yüzden ka-
nedeniyle bağırmaya başladı. Doğumun başladığını bin ekibinin bir içecek kutusunu kullandığı da iddia
gören kabin memurlarının yardımıyla uçağın inişine edildi. Arama-kurtarmacı olduğunu söyleyen kişi,
kısa bir süre kala gerçekleşen doğumda erkek bir hastanın nabzını 40 olarak saymış…(Pegasus, olay
çocuk dünyaya geldi. için iftira dedi.)

Kaynaklar: 1. Yeniçağ Gazetesi; 2. Ekşi sözlükte
“dikeysimit” rumuzuyla yazılan yazı. 3. www.airline-
haber.com

(3) Şeker hastasının uçakta ölümü (5) Dublin’e divert

Rus Azur Havayolları’nın Antalya-Moskova 29 Eylül 2016 günü Boston-İstanbul uçuşunu ya-
uçuşunda 50 yaşındaki bir kadın uçak havalandıktan pan THY uçağı Atlas Okyanusu üzerindeyken bir
45 dakika sonra yaşamını yitirdi. Kadının cansız be- yolcunun aniden rahatsızlanması üzerine Dublin
deni battaniyeye sarılarak, uçak Moskova’ya inene Havalimanına divert etti.
kadar yaklaşık 3 saat boyunca uçağın koridorunda
kaldı. Kadının diyabet hastası olduğu ve ilaçlarının
valizinde kaldığı, ölüm sebebinin kalp yetersizliği
olduğu tahmin ediliyor.

948

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

UÇUŞTA TIBBİ OLAYLAR

(6) Havada kalp krizi (10) Star Wars’un ünlü oyuncusu uçakta
kalp krizi geçirdi
4 Kasım 2016 günü Türk Hava Yolları’nın Almanya’nın
Hannover kentinden İstanbul’a gelen Airbus 321 tipi Yıldız Savaşları (Star Wars) filminin “Prenses Leyla” rolüyle
uçağı, Atatürk Havalimanına iniş için yaklaşma sırasında tanınan kadın oyuncusu Carrie Fisher (60) Londra-Los An-
45 yaşındaki Türk yolcu Hilmi Güler aniden rahatsızlandı. geles uçuşu sırasında uçakta kalp krizi geçirdi ve acilen
Yolcunun kalp krizi geçirdiğinin anlaşılması üzerine pi- Los Angeles’te hastaneye kaldırıldı.
lotun doktor ve iniş önceliği talebi üzerine kule gereken
işlemleri yaptı. Uçak saat 11.50’de indi. Ambulansla (11) Kalp krizi geçiren yolcu için divert
Halkalı Mehmet Akif Ersoy Kalp Hastanesi’nde kaldırılan
yolcunun durumunun iyi olduğu açıklandı. 29 Ocak 2017 günü Cezayir’den Kanada Montreal’e git-
mekte olan Cezayir Havayolları’na (Air Algerie) ait Air-
(7) Alman uçağı kalp krizi nedeniyle bus A330-200 tipi uçak, Fransa üzerinde seyrederken 67
Erzurum’a indi yaşındaki bir yolcunun aniden kalbi durduğu tespit edil-
ince Toulouse’a divert etmek zorunda kaldı. İniş sonrası
acil ekipler tarafından karşılanan uçaktaki yolcunun yalnız
seyahat etmekte olduğu ve hayatını kaybettiği anlaşıldı.

(12) Kırgızistan Cumhurbaşkanı

havaalanında rahatsızlandı

19 Eylül 2016

akşam saatler-

inde özel uçağı

ile BM Genel

21 Kasım 2016 günü Air Berlin Havayollarının Almanya- Kurulu’nun
Abu Dabi seferi yapan uçağında İsveç vatandaşı Gunnar
Josef Hagman (62) rahatsızlık geçirdi. Yolcunun kalp krizi 71’inci oturu-
geçirdiğinin anlaşılması üzerine kabin ekibi tarafından du-
rum hemen kaptan pilota bildirildi. Erzurum Havalimanına muna katılmak
divert kararı sonrası yolcu hazır bekleyen ambulans ile
Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesine kaldırıldı, tedavi ve üzere New
tetkiklerin ardından eşi Christina ile birlikte taburcu ediler-
ek İstanbul’a gönderildi. York’a gitmek

(8) Pilot kalp krizi geçirdi üzere Bişkek’ten

İskoçya’nın Glasgow kentinden Hollanda’nın Amsterdam İstanbul
kentine gidecek olan KLM uçağının kaptan pilotu, kalkış
öncesi piste ilerlerken rahatsızlandı. İkinci pilot uçağı Atatürk Havalimanı’na gelen Kırgızistan Cumhurbaşkanı
hemen durdurdu. 3 Aralık 2016 günü yaşanan olayda kalp
krizi geçiren pilota ilk müdahaleyi yolcular arasındaki bir Almazbek Atambayev, İstanbul’da rahatsızlandı.
doktor yaptı. Büyük korku yaşayan 128 yolcu, başka bir
uçuş ekibiyle seyahate devam etti. Atatürk Havalimanı’nda göğüs ağrısı şikâyetiyle Devlet

Konukevi’ne, daha sonra da TAV Airport Hotel’e götürül-

dü, 4 saat dinlendi ve doktor kontrolünden geçti.

(13) Parkinson hastası uçakla nakledildi

(9) Şeker hastası için öncelikli iniş Balıkesir’in Ayvalık ilçesinde tedavi gördüğü hastanede
durumu ağırlaşan parkinson hastası Saykın Koç (60), bey-
29 Kasım 2016 günü Washington-İstanbul uçuşunu nindeki pilin doktoru tarafından yeniden ayarlanması için
yapan THY’nin Airbus 330 tipi uçağında seyahat eden di- ambulans uçakla Samsun’a götürüldü. Hastanın 14 yıldır
yabet hastası 66 yaşında kadın bir yolcu, uçağın Atatürk mücadele ettiği parkinson nedeniyle inşaat ustalığından
Havalimanı’na iniş için yaklaşması sırasında rahatsızlandı. malulen emekli olduğu öğrenildi.
Bunun üzerine pilot, Hava Trafik Kontrol Merkezi ile
bağlantıya geçerek konu hakkında bilgi verdi ve ambulans

istedi.

949

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

THY, PEGASUS ve ATLAS Haberleri

THY’nin günlük yolcu rekorları 2016 ilk 9 ay rakamları: Yılın ilk 9 ayında yurt içi ve yurt
dışı toplam yolcu sayısında bir önceki yılın aynı dönemine
THY kurban bayramı öncesindeki günlerde rekorlar kırdı. göre %7,4 artış sağladı ve 18,08 milyon yolcuya hizmet verdi.
Önceki rekoru bir günde 83 bin yolcu iken, 9 Eylül 2016 Geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yurt içinde %10,9 artışla
günü 86 bin, 10 Eylül günü ise 89 bin yolcu taşıyarak yeni 11,42 milyon, yurt dışında ise %1,9 artışla 6,66 milyon misa-
rekorlar kırdı. Bu rakam havayolunun bir günde taşıdığı en firini uçurdu. Pegasus, yılın ilk 9 ayında gerçekleştirdiği uçuş
yüksek yolcu sayısı anlamına geliyor. sayısını da %10 artırarak 125,470’e yükseltti.
2016 ilk 11 ay yolcu sayısı: Geçen yılın aynı dönemine göre
En iyi performans anketinde THY birinci oldu %8.2’lik artışla 22.2 milyon oldu.

İngiltere’nin en büyük tüketici dergisi ‘Which? Magazine’in Pegasus’tan otizm ve Asperger’li çocuklara
düzenlediği en iyi performans gösteren havayolları anketin- özel program
de, kısa mesafeli taşımacılık kategorisinde Türk Hava Yolları
birinci oldu. Ankette katılımcılar, koltuk ve kabin konforu, Pegasus, otistik sendromu olan çocukların ve ailelerinin
yemek lezzeti, müşteri memnuniyeti ve kalkış zamanlarındaki havayolu yolculuklarında çektikleri sıkıntıları aşmalarına
dakiklik kategorilerinde havayollarına puan verdi. THY, kol- yardımcı olmak amacıyla Değer Otizm Derneği tarafından
tuk konforu ve sunulan yemeklerin lezzeti kategorilerinde 5 yürütülen “Değerli Kanatlar” projesi kapsamında uçuş simül-
yıldız alırken, toplamda aldığı %80 oranında müşteri mem- asyonu programı gerçekleştirdi. Bu özel misafirlere Pegasus
nuniyetiyle listenin başında yer aldı. Uzun mesafeli uçuşlarda kabin mock-up’ında simulasyon olanağı sunarak gelecekteki
ise Singapur Hava Yolları en iyi havayolu seçildi, United Air- uçuş deneyimlerini keyifli hale getirmek ve ebeveynlerine
lines sonuncu geldi. (Sabah ve Takvim gazeteleri.) destek sağlamak amaçlanıyor. Bu bağlamda 15 çocuk ve
ebeveynleri, İstanbul Kurtköy’deki Simülasyon Merkezi’nde
THY, dünyanın en güvenli havayolları arasında ağırlanarak uçuş deneyimini birebir yaşadı. Bu program
sayesinde aileler çocuklarının uçuş sırasındaki davranışlarını
Kısa adı JACDEC (Jet Airliner ve tepkilerini gözlemleme ve buna göre gerçek bir uçuşa
Crash Data Evaluation Cen- kendilerini hazırlama olanağı buldu.
tre) olan “Havayolları Kazaları
Değerlendirme Merkezi”, 2016 Pegasus’a en iyi havayolu ödülü
yılının en güvenli havayolları lis-
tesini açıkladı. 1920 yılından bu Pegasus Hava Yolları, pazarlama sektörünün lider dergisi
yana 3.500 havayolunun 30 binden fazla kazasını kayıt altına Marketing Türkiye ile Akademetre’nin ortaklaşa düzenlediği
alan merkezin “60 güvenli havayolu” listesinde Türk Hava The ONE Awards Bütünleşik Pazarlama Ödülleri’nde “En
Yolları 0,366 puanla 50.sırada yer aldı. İyi Havayolu” ödülüne lâyık görüldü. Pazarlama sektörünün
Dünyanın en güvenli havayolu, 0.007 güvenlik puanıyla Hong Marketing Türkiye dergisi ile pazar ve tüketici araştırmaları
Kong merkezli Cathay Pasific olurken, onu Emirates, Tayvan konusundaki yetkinliğiyle öne çıkan AKADEMETRE iş
merkezli EVA Air, Qatar Airways ve Hainan Airlines izledi. birliğiyle gerçekleştiriliyor. Toplam 12 ilde bin 200 kişiyle
Dünyanın en güvenli 10 havayolundan 6’sını Uzakdoğu ül- gerçekleştirilen yüz yüze görüşmeler sonucunda ortaya
kelerindeki şirketler oluştururken, Avrupa’dan ilk 10 içine sa- çıkan veriler doğrultusunda yıl içinde itibarını en çok artıran
dece Hollanda Kraliyet Havayolları KLM ve Portekiz’in milli markalar ödüllendiriliyor.
havayolu TAP Portugal girebildi. Alman Havayolları Lufthan-
sa 0,016 güvenlik puanıyla 12. sırada yer aldı. Atlas Global’in yayınladığı iki bildiri
Dernek yorumu: İşte beklediğimiz haber bu idi. Yıllardır
THY’nin aldığı SkyTrax konfor ve ikram ödülleri ikincil veya 1. Kabin ekiplerine yönelik boy/kilo ölçüleri takibi yapılacağı,
üçüncüldür. Bir havayolu şirketi için altın standart, uçuş em- 2. Kabin ekipleri için ‘Aile Destek Timleri’nde görev alacak
niyeti sıralamasında üstlerde yer almaktır. Bravo THY! gönüllü personel başvurularının beklendiği,
Boy/kilo takibi konusu gündeme gelince bazı kişilerin “Acaba
Pegasus’un 2016 Ocak-Temmuz-Kasım rakamları kabin ekiplerine bir kıyım mı geliyor, kilo bahanesiyle bazı
kişiler işten mi çıkarılacak? gibi kuşkular yansıtıldı…
2016 ilk 6 ay rakamları: Dernek Yorumu:
2015 yılında aynı 1. Boy ve kilo takibi konusunun personel kıyımı için bahane
dönemde 12.36 milyon olacağını düşünmek istemem. Yarası olan gocunur sözündeki
yolcu taşıyan şirketin bu gibi, beslenme ve egzersize özen göstermeyip tombikleşmiş
yılın ilk 6 ayında taşıdığı kişiler düşünsün. Kabin personeli daima vitrinde olan kişilerdir;
yolcu sayısı %8.8’lik ciddi bir havayolu şirketinin şık, kibar ve temiz olduğu kadar,
artışla 13.46 milyon fit ve estetik ölçüler içindeki personel ile çalışmak istemesi çok
oldu. Doluluk oranı ise makuldür. Ayrıca kilolu personelin acil durumlarda göstereceği
geçen yıla göre 1.5 puan düşüşle %77 olarak gerçekleşti. fiziksel performansta da azalma olacağı unutulmamalıdır.
Pegasus yolcu sayısını iç hatlarda %13,1, dış hatlarda ise 2. Atlas yöneticilerini tebrik ediyoruz. THY uzun zamandır ‘Aile
%2,1 artırdı. 2016 yılının ilk 6 ayında 1 milyar 489 milyon Destek Timleri’ uygulamasını yapmakta olan THY gibi Atlas’ın geç
liralık ciro elde etti. de olsa buna önem veriyor olması ve tazeleme eğitimi düzenlem-
Genel Müdür Mehmet Nane, “Pegasus’un kilometre esi takdire şayandır. Ancak bu eğitimi verecek olan psikologların
taşlarından olan 100 uçaklık rekor Airbus filo siparişimizin ilk bu konuda (havacılık psikolojisi, TSSB) bilgi birikimine sahip ve
uçağını Temmuz ayında teslim aldık. Filomuzun bu en yeni eğitimli olup olmadıkları çok önemli bir ayrıntıdır. Her psikoloji
uçağına ‘Demokrasi’ adını verdik” dedi. diploması olan kişi, bir yerlerden bir şeyler okuyarak bu konu-
larda eğitim veremez.

950

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

ICASM 2016 ve Hindistan (Yeni Delhi) İzlenimleri

6-10 Kasım distan delegasyonu gözyaşları içinde ayakta alkışladılar.
2016 tarihlerin- Daha sonra 3 adet helikopter peş peşe havada belirdi,
de Hindistan’da birkaç tur attıktan sonra apron girişinde yerden 5 metre
yapılan 64th havada durdular, ikişer adet ip sallandırdıktan sonra o
International iplerden birer asker yere indi. Delegasyon çılgınca al-
Congress of Avi- kışladı. Acaba Türkkuşu veya Türk Yıldızları burada bir
ation and Spa- gösteri uçuşu yapsaydı ne yaparlardı diye düşündüm…
ce Medicine Uçuş gösterileri bittikten sonra hassas merkez olan Fiz-
(ICASM-2016) yolojik Eğitim Merkezine gittik. 6 metre kadar uzunluğu
kongresine birta- olan atlama sandalyesi simülatörü, bir helikopter simü-
kım aksilikler ve latörü ve gece görüş yanılgılarını simüle edecek 4 metre
ülkemizde yaşa- çapında yer şekillerinin bulunduğu bir platform tanıtıl-
nan olağanüstü dı. Aramızdan bir gönüllü seçip helikopter simülatörü-
durumlar dolayı- ne bindirdiler, dışarıdan müdahale ile helikopteri sağa
sıyla tek başıma döndürdüler, bir müddet sonra içerideki arkadaş heli-
katıldım. Sabaha kopterin düz uçtuğunu söyledi, döndürme işlemini azal-
karşı güneş doğ- tıp durdururken kendisinin döndüğünü söyledi. Böylece
madan indiğim uçuş aletlerine güvenilmesi gerektiğini hatırlattılar.
Yeni Delhi’de Gösteri ve gezi sonrası yemek ikramı vardı, yemeklerin
göz gözü gör- tamamı yerel kültüre ait olduğu için yememeyi tercih
müyordu, deniz ettim. Dilimlenmiş turp ve havuç ile birlikte bulduğum
kıyısında olmamasına rağmen bu kadar sis olmasına şa- kolayı içtim. Bardaklarının bir kova içinde daldırılıp te-
şırmıştım. Meğer sis değil, hava kirliliği imiş. Sıcaklık mizlendiğini görene kadar 1-2 bardak içmiş bulundum.
gündüz 26, gece 16 0C. Şehirde tüm arabaların ön ve arka köşeleri kırık, çünkü
Hizmetlerin standart bir ücreti olmadığından her alışve- kimse trafik kurallarına uymuyor ve arabanın burnunu
riş veya hizmet için pazarlık sonucu anlaştığınız ücreti yola çıkarıp diğer arabayı engelleyerek gidiyor. Bazen
veriyorsunuz. Pazarlık ettiğim taksi ile kalacağım otele yol vermek istemeyenler çarpıyor, arabadan inmeden
gittim. İngilizlerin bir dönem sömürdüğü tüm ülkeler- birkaç küfürleşmeden sonra herkes yoluna devam edi-
de olduğu gibi Hindistan’da da trafik soldan akıyordu. yor. O gün hiç çiziği olmayan bir arabaya denk geldim,
Kongre kaydı 1.000 dolar idi, ama bunun karşılığı olan “Arabanda çizik yok?” diye sordum, “Arabayı dün ak-
67.500 Hindistan Rupi’si ödemem gerektiği söylendi. şam aldım” dedi. Hayret ettiğim bir nokta da, neredeyse
Para bozdurmak epey zaman aldı. hiç kimsenin sigara içmiyor olmasıydı. Nedenini sor-
Kongrenin açılış seremonisi ‘Herkes ayağa kalksın!’ dum, bir karton sigaranın 2.300 ila 2.800 Rupi oldu-
anonsu ile başladı. Air Marshall Arup Raha salona girdi; ğunu ve birçok kimsenin bu para için bir ay çalıştığını
Hindistan delegasyonunun heyecanlı ve çılgın alkışları söylediler.
sonrası ‘Oturun!’ komutu geldi, oturduk. Sunucu bayan Eski Delhi’nin en önemli özelliği çok fena kokmasıydı;
kürsüye çıkıp konuşmaya başlayınca yanımda oturan hem hava kirliliği hem hayvan ve insan pislikleri şehri
İngiliz hekim arkadaş konuşmacının hangi dili konuştu- dayanılmaz bir koku ile sarıyordu. Modern semtlere ça-
ğunu sordu, ben de ‘sanırım İngilizce’ dedim. Hintlilerin lışmaya gelenler bile toplu taşıma araçlarından indikten
kendilerine has bir İngilizcesi var ve bunu kendilerin- sonra topluca duvar diplerine işiyorlardı. (Türkiye’ye
den başka kimse anlamıyor. Konuşmacıların yarısından döndüğümde kapı önünde tüm elbiselerimi ve ayakkabı-
fazlası Hindistan kökenli idi, eğer konuştuklarını yansı mı çıkarıp eve sokmadan çöpe atmak zorunda kaldım.)
şeklinde ekrandan vermeselerdi hiç kimse neler anlatıl- Göstermelik olarak birkaç semt modern tasarlanmış idi,
dığını anlamayacaktı. geri kalan kısmı sefalet içinde idi. Yolda yatanlar, aylar-
Havacılık tıbbı ile ilgili olan tüm Hintliler kürsüye çağ- ca yıkanmamış olanlar, inek pislikleri, bisiklet taksileri,
rıldı hepsine plaket verildi. Singapur Havacılık Tıbbı bitmek bilmeyen korna sesleri ile değişik bir deneyim
Direktörünün boynunda 30 kadar Cumhuriyet altını oldu.
büyüklüğünde madalyalardan oluşan bir çelenk vardı. Havacılık tıbbı bağlamında ül-
Hindistan’ın havacılık tıbbında ne kadar ileri gittiğini ve kemizin bilimsel, akademik ve
uzaya 2 adet Hintlinin gittiği de anlatılarak çok uzun teçhizat yönünden dünyanın
süren tanıtım ve açılış toplantısı nihayet bitti. Ertesi gün pek çok ülkesinden iyi oldu-
“Hindan Hava Kuvvetleri” bölgesine eğitim gezisi var- ğunu gördüm. Sonraki ICASM
dı. Birçok belge dolduruldu, izin yazısı çıkarıldı, hassas kongrelerinden biri mutlaka
bir bölgeye gidildiği belirtilip cep telefonu ve kameralar Türkiye’de düzenlenmelidir
toplatıldı... Pist kenarında hazırlanmış koltuklara otur- diye düşündüm.
duk, askeri yürüyüş ve bando takımının gösterisini izle- Dr. Mustafa Morkoyun (DHMİ)
dik. Ardından bir uçak havada tur attı, bir kanadını 30
derece kadar yana eğdi, sonra diğer kanadını 30 derece
kadar yana eğdikten sonra düz uçuş yaptı ve indi. Hin-

951

2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

KÂĞITTAN UÇAKLAR

“Şeytan uçurtmasının iple bağlanmışlığına karşın, kâğıt uçak kısacık uçuşunda özgürdür.”
“Kâğıt uçak, oyundan bilime doğru fırlatılan bir oyuncaktır.” (Sunay Akın)

Hava kirliliği, gürültü yok; kontrol arasında öğrenilip benimsendiği ve zaman içinde yavaş yavaş
kulesi, geçerli uçuş planı, rötar, sıra, Anadolu’ya yayıldığı varsayılmaktadır.
slot yok. Yakıt, yolcu, yük problem- Kâğıt Uçak Yapım Teknikleri: Genellikle defter sayfası, fotokopi,
leri yok. Lisans, sertifika, SHGM, yazıcı kâğıdı (A-4 boyutu) eşit olarak uzunlamasına ortadan ikiye
DGCA, EASA, FAA, CAA yok. Uçak katlanarak işe başlanır. Bu aşamadan sonra çok farklı yollarla
üretiminde ve alışverişinde kurullar, değişik uçak modellerine katlamayla yol alınır. Elbette bol bol
komiteler, hükmet baskısı, banka kredileri, rüşvet, medya yok... sınama yanılma yöntemiyle kendi ideal model(ler)inize ulaşa-
Bir tek siz varsınız. Katlarsınız ve uçurursunuz; işte kâğıt uçak! caksınız.
Çok genel tanım olarak kâğıt uçak, değişik biçimlerde ve çok Kâğıt uçak yapılırken aerodinamik,
farklı özellikteki kâğıtların genellikle elle katlanmasıyla elde edi- bilinçli veya deneye dayalı olarak öğ-
len uçağımsı kâğıt maketlerdir. renilir. Şöyle ki: Dört ana aerodinamik
Tarihçe: Kâğıt uçakların ne zaman icat edildiğine dair kesin bir özellik olan kaldırma kuvveti, yerçe-
bilgi yoktur. Kâğıt kullanılarak yapılan oyuncakların yaklaşık kimi, itki, geri sürükleme ve bunların
2.000 yıl öncesinden Çin’e kadar gittiği varsayılmaktadır. Ancak birbirleriyle olan ilişkileri, ardından
üretilen kâğıt oyuncaklardan hangisinin uçabildiği ve ne kada- ağırlık ve aerodinamik merkezlerin
rının sıradan insanlarca kullanıldığı hakkında farklı yaklaşımlar varlığının farkına varmak başarılı uçuş
vardır. Öte yandan Japon kâğıt katlama sanatı “origami”nin yay- için önemlidir. Uçuşu etkileyen dört
gın bir dalı olan “aerogami” de popüler olmasına rağmen, baş- ana kuvvetin ilişkileri sınama, yanılma
langıç ve çeşitlilik hakkında kesin bilgi olmadığı gibi çok farklı ve gözlem yöntemleriyle fark edilip anlaşılacaktır.
varsayımlar vardır. Ayrıca o zamanlarda kâğıt üretiminin hayli Kâğıt Uçak Model İsimleri: Modellerin isimlerinin çok büyük
kısıtlı ve farklı yapıda olması, teminindeki güçlükler, soru işaret- bölümü İngilizcedir. Maalesef dünyada Türkçe isimli kâğıt uçak
lerini daha da arttırmaktadır. modeli yoktur. Olsa bile ulusal düzeyde bilinmemektedir. Üç
Leonardo da Vinci’nin bazı uçuş makinaları projeleri için kâğıt kategoride toplanan model isimleri aşağıdadır:
modeller yapıp bunları uçurmaya çalıştığı ünlü el yazma eseri Kâğıt Uçak Rekorları: Yıllar geçtikçe hız, menzil, havada kalış ve
Codex Atlanticus’ ta (Kuşların Uçuşu) belirtmişti. Günümüzde yükseklik gibi özelliklerin artması önemlidir. Uzun süreden beri
birçok müzelerde bu modellerin yeniden benzeri kâğıttan üreti- bu konuda rekor denemeleri sürmekte olup, tüm dünya çapında
mi ve uçurtma denemeleri sürmektedir. oldukça prestijli bir konuma sahiptir.
Yazılı kaynaklardaki en eskilerden Havada en uzun süre uçuş rekorunu 27,9 saniye ile Japon Ta-
bir tanesi Amerikan iç savaşında kuoa Tado Nisan 2009’da kırmıştır. Önceki rekor Amerikalı Ken
cephe gerisinde çocukların eğlenme- Blackburn tarafından soyadıyla anılan model tarafından 1998
si için kullanıldığından bahsetmek- de 27.6 saniye olarak kırılmıştı. En uzun mesafeye kâğıt uçakla
tedir. 1860 yıllarında özellikle erkek uçuş rekoru ise Şubat 2012’de Amerika’da kırılmıştır: Dizayn ve
çocuklara kâğıdı katla ve uçur yönte- yapım John Collins, fırlatmasının Joe Ayoob tarafından yapılan
minin öğretildiği “Every Little Boy’s Book” kitabı en ilginç örnek- model, 69.14 metre uçmuştur.
tir… Amerika’da uzun yıllar Paper Plane yerine Paper Dart ismi Dünyanın en büyük katlama kâğıt uçağı Mayıs 1995 tarihinde
kullanılmıştır. Yine New York borsasının 1881 yılı bildirgesinde Amerika’da yapılmıştır Kanat açıklığı 13.97 metre olan uçak,
çok ilginç bir ifade yer almaktaydı: “İşlem tahtalarına kâğıttan 34.8 metre uçmuştu. Yine 2012 yılında 13 metre uzunluk ve 7
uçak (paper dart) veya top fırlatmak 10Us$ ile cezalandırıla- metre kanat açıklığı olan kâğıt uçak, bu kez helikopterle 1.200
caktır.” Aynı yıllarda Amerika’da okullarda öğretmenlere tahta metre yüksekliğe çıkarılıp Arizona Çölüne salındı. En fazla
başında sırtı sınıfa dönükken sessizce fırlatılan kâğıt uçaklar da 160km hıza ulaşan model önce 6 saniye uçarak süzülmüş, ar-
eğitimde ciddi disiplin önlemleri alınmasına neden olmuştu. dından hızla yere düşmüştü.
1900’lerde Paper Dart yerine Paper Aeroplane ifadesi kullanıl- Gerçek Boyutlu Motorlu Kâğıt Uçaklar: Günümüzde mukav-
maya başlandı. Ancak o yıllarda üretilen modeller, günümüzün va, sıkıştırılmış kâğıt veya bazı kimyasal işlemlerden geçirilmiş
yaygın katlama biçimlerinden oldukça farklıydı. 1894 yılında geri dönüşümlü kâğıtlardan yapılma normal uçaklar da üretim
Scientific American dergisinin mühendisleri kâğıttan bir uçak çalışma ve denemeleri sürmektedir. Bu uçakların güç sistemleri
yaptılar. Bu model kuş biçiminde olup, farklı ve karmaşık kat- şimdilik pervane ve motoru olmakla birlikte ilerde jet modelleri
lama tekniğiyle üretildiği için toplum tarafından benimseneme- üzerinde proje bazında çalışılmaktadır. Bu kâğıt uçakların in-
di. Ardından 1933 yılında yine Amerika’nın Popular Mechanics sanlı ve insansız (drone) olarak seri üretim teknolojisine kadar
dergisinde Paper Dart’ın Paper Aeroplane’e evrimi geniş biçimde yaklaşılmıştır.
anlatılmıştı: Burada en belirgin fark Dart’ta kanat yüzeyinin çok Bu alanda başta NASA olmak üzere birçok üniversite ve kişisel
az ve ince uzun gövdesiyle bir oka benzemesiydi. Oysa kâğıt çabalarla değişik projeler yürütülmektedir. Ayrıca bazı projeler-
uçakta artık kanat yüzeyleri daha geniş biçimde katlanmıştı. de modellerin gövde ve kanadı özel kâğıt, mukavva vb. mater-
1930’larda Northop uçak fabrika- yallerden üretilirken, itki sisteminde yakıt olarak güneş enerjisi-
sının kurucularından Jack Northop nin kullanılması üzerinde çalışılmaktadır.
tarafından geliştirilen kâğıt uçak İnsansız hava aracı şeklinde kâğıttan yapılmış uçaklar farklı boyut
modelleri dönüm noktasıdır. Çünkü ve ağırlıklarda, yerden değişik kontrol sistemleriyle geliştirilmeye
geliştirdikleri kâğıt uçak modelleri devam edilmektedir. Kontrol sistemleri akıllı telefondan, kafaya
tasarım, test aşamalarından geçiri- takılan özel başlıklara kadar çok çeşitlidir. Yine güç sistemlerin-
lerek gerçek uçak üretimi için ön bilgiler elde etmeye yönelik de benzinli, güneş enerjili vb. yakıt sistemleri kullanılmaktadır.
çabalardı… Hazırlayan: Kpt. Plt. Osman Gazi Baykal
Öte yandan ülkemizde ilk kez kâğıt uçakların ne zaman kul- (www.airkule.com 22.8.2016)
lanıldığı hakkında kesin bilgi maalesef yoktur. Bazı teorilere
göre havacılık eğitimi için Avrupa’ya gidenlerin dönüşünde
bunu getirmiştir. İstanbul’un işgali ile Avrupalı askerlerden kâğıt
uçak katlamasının ayrıntılarının önce azınlık toplumu gençleri

952











2 0 1 7 Şubat S a y ı : 3 0

Bir Film ... SULLY

(Sullenberger’den Sinematografik CRM Dersi)

Clint Eastwood’un munda karşılaşacakları
yönettiği 2016 ya- ekonomik sorunları dile
pımı Amerikan fil- getiriyor. Ama Sully’nin
mi. New York’tan kaygısı başkadır; Hava
kalkışında kuş çarp- Kuvvetlerindeki F-4 pi-
ması nedeniyle iki lotluğuyla birlikte 42
motoru duran uçağı yıldır severek yaptığı
nehre indirerek 155 işinden, hem de ‘pilotaj
kişinin yaşamını hatası’ kararıyla ayrıl-
kurtaran (Tom Hanks’in başarıyla canlandırdığı) kaptan pilot mak çok onur kırıcı ola-
Chesley B. Sullenberger’in hikâyesi anlatılmakta. Filmdeki caktır...
canlandırmalar çok gerçekçidir. Bir süre sonra NTSB’nin
Öykü: 15 Ocak 2009 günü New York’un La Guardia Havaala- mahkeme benzeri karar
nından kalkan United Airlines’a ait Airbus A 320 tipi uçak kısa toplantısı başlıyor; iki
süre sonra 2.800 bin feet irtifada kaz sürüsüne giriyor. Patlama pilot ayrı bir masada suçlu gibi oturmaktadır. Önce alkol, uy-
sesleri, sarsıntı ve motorların durmasıyla birlikte (‘Sully’ olarak kusuzluk, hastalık veya özel yaşamlarına ait stresli durumlar
hitap edilen) kaptan C. Sullenberger ve ikinci pilot Jeffrey Ski- olup olmadığı soruluyor. Sonra simülatörde kurgulanan kuş
les inisiyatif kullanarak Hudson Nehrine iniş kararı veriyor- çarpması ve 10 mil mesafede bulunan iki havaalanına ayrı
lar. Yolcuların panik tepkileri ve dualarla karışık bağrışmaları ayrı yönelerek yapılan iniş senaryo videoları salona izlettirili-
sırasında kabin ekipleri hepsine can yelekleri giydiriyor ve yor. İki motoru da duran uçağın planör gibi süzülerek bu iki
Brace pozisyonu aldırıyor. Pilotlar suya inişte uçağın dengesi havaalanına da inişinin mümkün olduğu görülüyor. Salonda
bozulup alabora olmasın diye iniş takımlarını açmıyor, belirli
bir açıda ustaca ve soğukkanlılıkla inişi gerçekleştiriyor. Çev- ‘suçlu bulundu’ anlamında
reden yetişen tekneler uçaktakilerin hepsini tahliye ediyor. bir sessizlik oluyor; ama Sully
Uçağı en son terk eden kaptanın kaygısı, uçakta ölen, yarala- kararlı ve güvenli konuş-
nan veya kalan insan olup olmadığıdır. Görevlilerden sayım masıyla bunu bozuyor. Bu
yapılmasını istiyor ve 155 rakamını duyduğunda yaşadığı ra- VTR’deki simülatör uçuşu ile
hatlama yüzünden okunuyor. Bu sırada TV kanalları canlı ya- gerçek uçuşun asla aynı ola-
yındadır ve kaptan pilot 155 insanın yaşamını kurtardığı için mayacağını; simülatör uçuşu
kahraman ilan edilmektedir. Ama FAA ve NTSB görevlilerinin yapan pilotların senaryoyu
olaya bakışı önyargılı ve şüphecidir. Sorgulamacılar daha ilk önceden bildiklerini; biraz
görüşmelerinde, uçağın bir motorunun çalışmakta olduğunu sonra uçağa kuş çarparak mo-
söylüyor; uçağı geri döndürmek veya yakındaki iki havaala- torların duracağına ve hangi
nından birine yöneltmek yerine nehre düşürdüklerini, uçağı havaalanına yönelip inecek-
da insanların yaşamlarını da riske attıklarını ima ediyorlar. lerine zihnen hazır olduklarını, ayrıca 155 insanın yaşamsal
Sully görevlinin sözünü sertçe keserek, bunun bir düşüş değil sorumluluğunu ve heyecanını hissetmedikleri sakin bir ortam-
‘iniş’ olduğunu söylüyor. da uçağı kontrol ettiklerini söylüyor. 15 Ocak günü kendileri-
Sonraki günler sıkıntılı geçiyor; başarılı bir iş yaptığını sanıp nin gelişen olayları beklemedikleri bir anda sürpriz biçiminde
takdir bekliyorken, alaycı ve tehditkâr tutumlarla karşılaşması yaşadıklarını, zihnen hiçbir ön hazırlıkları olmadan o anki yo-
yüzünden kaptanın uykusuz ve sıkıntılı geceleri başlıyor. So- ğun stres koşullarında doğru karar verip eyleme geçmelerinin
kaktaki insanların sevgi göstererek beraber fotoğraf çektirdiği zorluğunu anlatıyor. Bunun gerektirdiği ek zamanın simülatör
Sully, acaba gerçekten bir pilotaj ve karar verme hatası yapmış programına eklenmesini istiyor. Kurul itirazı haklı buluyor;
olabilir mi diye kendini sorguluyor. Eşi destek ve sevgi söz- olaydaki sürpriz ve heyecan unsurlarının simülatör uçuşunda
cükleriyle moral vermeye çalışsa da, işinden atılması duru- bulunmadığını ve test pilotlarının 17 kez prova yaptığı için za-
man yitirmeden yakındaki meydanlara yönelmiş olmalarının
avantaj kazandırmış olabileceğini kabul ediyor. Senaryo yeni-
den düzenlenerek 35 saniyelik zaman ilâvesi yapılıyor. Bu ko-
şulda yapılan simülatör uçuşunda, yakındaki havaalanlarına
yönelen uçakların piste erişemeden düştükleri görülüyor ve
nehre inme kararının çok doğru olduğu anlaşılıyor… Sonuç
konuşmasını duygusal bir tonda yapan başkan, bu olayda 155
kişinin yaşamını kurtaran şeyin (x) faktörü olduğunu; bunun
da tecrübe, sezgi, soğukkanlılık, cesaret ve doğru karar beceri-
siyle C. Sullenberger olduğunu söylüyor; kaptana samimiyetle
teşekkür ediyor. Sully bir kez daha itiraz ederek herkesi şaşırtı-
yor. Kendisinin sadece işini yaptığını; ikinci pilot, kabin ekip-
leri, kule, kurtarma görevlileri ve diğerlerinin desteği olmasay-
dı bunun başarılamayacağını söylüyor. Yani alçakgönüllüce,
takım çalışmasının önemini vurgulayarak CRM dersi veriyor.
Hazırlayan: Dr. M. Çetingüç

958