วิชา ภาษาไทย พท31001 ม.ปลาย

หนงั สือเรียนสาระความรูพ ืน้ ฐาน
รายวชิ าภาษาไทย
(พท31001)

ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย

หลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศึกษาขัน้ พ้ืนฐาน
พทุ ธศักราช 2551

(ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ. 2560)

หามจาํ หนาย

หนงั สอื เรยี นเลมนี้ จัดพิมพด วยเงินงบประมาณแผน ดนิ เพื่อการศกึ ษาตลอดชวี ติ สําหรับประชาชน
ลขิ สิทธเิ์ ปน ของ สํานักงาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร

สํานกั งานสง เสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั
สาํ นักงานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
กระทรวงศึกษาธกิ าร

หนงั สอื เรียนสาระความรพู ้ืนฐาน

รายวชิ าภาษาไทย (พท31001)

ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560
ลิขสิทธเ์ิ ปน ของ สํานกั งาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร
เอกสารทางวชิ าการหมายเลข 3 /2555

3

คาํ นาํ

กระทรวงศึกษาธิการไดประกาศใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน
พุทธศกั ราช 2551 เมื่อวนั ที่ 18 กันยายน พ.ศ. 2551 แทนหลกั เกณฑแ ละวิธกี ารจดั การศกึ ษานอกโรงเรียน
ตามหลักสูตรการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2544 ซึ่งเปนหลักสูตรท่ีพัฒนาขึ้นตามหลักปรัชญาและ
ความเช่ือพน้ื ฐานในการจัดการศกึ ษานอกโรงเรยี นท่มี กี ลมุ เปา หมายเปนผใู หญมีการเรยี นรแู ละส่ังสมความรู
และประสบการณอยา งตอเน่อื ง

ในปง บประมาณ 2554 กระทรวงศกึ ษาธิการไดกําหนดแผนยุทธศาสตรในการขับเคล่ือนนโยบาย
ทางการศกึ ษา เพ่ือเพิ่มศกั ยภาพและขีดความสามารถในการแขง ขนั ใหประชาชนไดมีอาชีพท่ีสามารถสราง
รายไดท่ีม่ังค่ังและมั่นคง เปนบุคลากรที่มีวินัย เปยมไปดวยคุณธรรมและจริยธรรม และมีจิตสํานึก
รับผิดชอบตอตนเองและผูอื่น สํานักงาน กศน. จึงไดพิจารณาทบทวนหลักการ จุดหมาย มาตรฐาน
ผลการเรียนรูที่คาดหวัง และเนื้อหาสาระ ทั้ง 5 กลุมสาระการเรียนรู ของหลักสูตรการศึกษานอกระบบ
ระดบั การศึกษาขั้นพ้นื ฐาน พทุ ธศักราช 2551 ใหมคี วามสอดคลองตอบสนองนโยบายกระทรวงศกึ ษาธิการ
ซึ่งสงผลใหตองปรับปรุงหนังสือเรียน โดยการเพ่ิมและสอดแทรกเน้ือหาสาระเก่ียวกับอาชีพ คุณธรรม
จริยธรรมและการเตรียมพรอม เพ่ือเขาสูประชาคมอาเซียน ในรายวิชาที่มีความเกี่ยวของสัมพันธกัน
แตยังคงหลักการและวิธีการเดิมในการพัฒนาหนังสือที่ใหผูเรียนศึกษาคนควาความรูดวยตนเอง ปฏิบัติ
กิจกรรม ทําแบบฝก หดั เพอื่ ทดสอบความรูความเขาใจ มีการอภปิ รายแลกเปล่ียนเรยี นรกู ับกลุม หรอื ศึกษา
เพิม่ เติมจากภมู ปิ ญญาทอ งถ่ิน แหลง การเรยี นรแู ละสอื่ อืน่

การปรับปรุงหนงั สอื เรยี นในคร้ังน้ี ไดรับความรว มมอื อยางดียงิ่ จากผทู รงคุณวฒุ ิในแตละสาขาวิชา
และผูเกี่ยวของในการจัดการเรียนการสอนท่ีศึกษาคนควา รวบรวมขอมูลองคความรูจากสื่อตาง ๆ
มาเรียบเรยี งเนอ้ื หาใหครบถว นสอดคลองกับมาตรฐาน ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง ตัวช้ีวัดและกรอบเนื้อหา
สาระของรายวิชา สํานักงาน กศน. ขอขอบคุณผูมีสวนเก่ียวของทุกทานไว ณ โอกาสน้ี และหวังวา
หนังสือเรียนชุดนี้จะเปนประโยชนแกผูเรียน ครู ผูสอน และผูเก่ียวของในทุกระดับ หากมีขอเสนอแนะ
ประการใด สํานักงาน กศน. ขอนอมรบั ดวยความขอบคณุ ยง่ิ

4

สารบญั หนา

คํานาํ 1
คาํ แนะนําในการใชหนังสอื เรียน 2
โครงสรา งรายวิชา 5
บทที่ 1 การฟง การดู.............................................................................................. 11
14
เรื่องที่ 1 การเลอื กส่ือในการฟง และดู................................................................. 15
เร่ืองท่ี 2 การวเิ คราะห วจิ ารณเ รอ่ื งทฟี่ งและดู.................................................. 16
เรือ่ งท่ี 3 มารยาทในการฟงและดู ....................................................................... 17
บทท่ี 2 การพูด ................................................................................................... 39
เรอ่ื งที่ 1 มารยาทในการพดู ................................................................................ 40
เรือ่ งที่ 2 ลกั ษณะการพูดทด่ี ี............................................................................... 40
เร่ืองท่ี 3 การพูดในโอกาสตา ง ๆ.........................................................................
บทที่ 3 การอา น ................................................................................................... 42
เรือ่ งที่ 1 ความสําคัญของการอา น ...................................................................... 48
เร่อื งท่ี 2 วจิ ารณญาณในการอาน ....................................................................... 53
เรอ่ื งที่ 3 การอา นแปลความ ตีความ การขยายความ 57
60
จบั ใจความหรอื สรุปความ .................................................................... 60
เร่อื งท่ี 4 วรรณคดี.............................................................................................. 65
เร่ืองท่ี 5 หลกั การวจิ ารณว รรณกรรม ................................................................. 66
เร่อื งที่ 6 ภาษาถ่ิน .............................................................................................. 83
เร่อื งที่ 7 สาํ นวน สภุ าษิต .................................................................................. 91
เรอ่ื งท่ี 8 วรรณกรรมทอ งถ่นิ ............................................................................... 93
บทที่ 4 การเขียน ................................................................................................... 94
เร่ืองที่ 1 หลกั การเขยี น ...................................................................................... 107
เรื่องท่ี 2 หลักการแตงคาํ ประพันธ...................................................................... 111
เรื่องที่ 3 มารยาทและนิสัยรักการเขยี น..............................................................
บทที่ 5 หลักการใชภ าษา..................................................................................................
เรอื่ งที่ 1 ธรรมชาติของภาษา..............................................................................
เร่อื งที่ 2 ถอยคําสาํ นวน สภุ าษติ คําพังเพย .....................................................
เรือ่ งที่ 3 การใชพจนานกุ รมและสารานุกรม .......................................................

5

เร่ืองท่ี 4 คําราชาศพั ท........................................................................................ 116
บทที่ 6 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชพี ....................................................... 121
122
เรอื่ งท่ี 1 คุณคาของภาษาไทย............................................................................. 122
เร่ืองท่ี 2 ภาษาไทยกับชอ งทางการประกอบอาชีพ ..............................................
132
เรอ่ื งท่ี 3 การเพิ่มพนู ความรูแ ละประสบการณทางดา นภาษาไทย 134
เพ่ือการประกอบอาชีพ ......................................................................... 136

บรรณานกุ รม ............................................................................................................

คณะผจู ัดทํา ............................................................................................................

6

คาํ แนะนาํ ในการใชห นังสือเรียน

หนังสือเรียนสาระความรูพ้ืนฐาน รายวิชาภาษาไทย พท31001 ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย
เปนหนงั สอื เรยี นที่จดั ทาํ ข้ึน สาํ หรับผเู รียนท่ีเปนนักศึกษานอกระบบ

ในการศึกษาหนังสือเรียนสาระความรูพ ื้นฐาน รายวิชาภาษาไทย พท31001 ระดับมัธยมศึกษา

ตอนปลายผูเ รยี น ควรปฏบิ ัติ ดงั น้ี
1. ศึกษาโครงสรา งรายวิขาใหเขา ใจในหัวขอ และสาระสําคัญ ผลการเรียนรูท ี่คาดหวัง และ

ขอบขา ยเน้อื หาของรายวชิ านัน้ ๆ โดยละเอยี ด
2. ศกึ ษารายละเอียดเนื้อหาของแตละบทอยางละเอียด ทํากิจกรรม แลวตรวจสอบกับแนวตอบ

กิจกรรม ถา ผูเรียนตอบผดิ ควรกลับไปศึกษาและทําความเขา ใจในเน้ือหาน้ันใหมใหเขา ใจ กอ นที่จะศึกษา
เร่อื งตอ ๆ ไป

3. ปฏิบัติกิจกรรมทายเร่ืองของแตละเรื่อง เพ่ือเปน การสรุปความรู ความเขา ใจของเนื้อหา
ในเรื่องนัน้ ๆ อีกครั้ง และการปฏิบัติกจิ กรรมของแตละเน้อื หา แตล ะเร่อื ง ผูเ รียนสามารถนําไปตรวจสอบ
กบั ครูและเพื่อน ๆ ทร่ี วมเรยี นในรายวิชาและระดบั เดยี วกันได

4. หนงั สือเรยี นเลม นม้ี ี 6 บท
บทที่ 1 การฟง การดู
บทท่ี 2 การพูด

บทที่ 3 การอา น
บทที่ 4 การเขียน
บทที่ 5 หลักการใชภาษา

บทท่ี 6 ภาษาไทยกับชอ งทางการประกอบอาชพี

7

โครงสรา งรายวชิ าภาษาไทย (พท31001)
ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย

สาระสําคญั

1. การอา นเปนทักษะทางภาษาท่ีสําคัญ เพราะชวยใหสามารถรับรขู าวสารและเหตุการณต าง ๆ
ของสงั คม ทําใหป รบั ตวั ไดก บั ความเจริญกาวหนาทางวิทยาการตา ง ๆ สามารถวิเคราะห วิจารณ และนํา

ความรูไปใชในชีวิตประจําวัน
2. การเขยี นเปนการส่ือสารทีจ่ ัดระบบความคดิ การเลอื กประเดน็ การเลือกสรรถอยคาํ เพ่ือถา ยทอด

เปนตวั อักษรในการส่ือความรู ความคดิ ประสบการณ อารมณ ความรสู กึ จากผูเขียนไปยงั ผอู า น

3. การฟง การดู และการพูด เปน ทักษะท่ีสําคัญของการสื่อสารในการดําเนินชีวิตประจําวัน
จงึ จาํ เปนตองเขาใจหลักการเบ้ืองตน และตองคํานึงถึงมารยาทในการฟง การดแู ละการพดู ดว ย

4. การใชภาษาไทยใหถ กู ตองตามหลักภาษา ทาํ ใหเ กดิ ความภาคภูมิใจในภูมิปญญาของคนไทย

จงึ ตระหนักถึงความสําคัญของภาษาและตอ งอนุรกั ษภ าษาไทยไวเ ปน สมบตั ขิ องชาตสิ ืบตอไป
5. การใชทกั ษะทางภาษาไทยในการแสวงหาความรู การเขาใจระดับของภาษาสามารถใชค ําพูด

และเขยี นไดด ี ทําใหเ กดิ ประโยชนต อตนเองและสวนรวม

6. วรรณคดีไทยเปน มรดกของภาษาและวัฒนธรรมท่ีมีคุณคา เปนมรดกทางปญญาของคนไทย
แสดงถึงความรงุ เรอื งของวฒั นธรรมทางภาษา เปน การเชิดชคู วามเปน อารยะของชาติ

ผลการเรยี นรทู ีค่ าดหวัง

เม่ือศึกษาชดุ วชิ าแลว ผูเรยี นสามารถ
1. จับใจความสําคัญ และเลา เร่ืองได ตีความได อานในใจและอานออกเสียง วิเคราะห วิจารณ
ประเมินคาได เลือกหนงั สอื และสารสนเทศไดแ ละมีมารยาทในการอา นและมีนสิ ัยรักการอา น

2. อธิบายการเขียนเบ้ืองตนได เขียนเรียงความ ยอความ เขียนจดหมาย เขียนโตแยง เขียน
รายงาน เขียนคําขวัญ เขียนประกาศ เขยี นเชญิ ชวน กรอกแบบรายการ แตงคําประพนั ธ บอกคุณคาของ
ถอ ยคําภาษาและสามารถเลอื กใชถอยคาํ ในการประพนั ธ เขียนอา งองิ เขยี นเลขไทยไดถ กู ตองสวยงาม

3. บอกหลักเบอ้ื งตน และจดุ มงุ หมายของการฟง การดูและการพดู ได และสามารถพูดในโอกาส

ตาง ๆ ได
4. บอกลักษณะสําคัญของภาษาและการใชภ าษาในการสื่อการ ใชพจนานุกรมและสารานุกรม

ในชีวติ ประจาํ วันได

5. บอกชนดิ และหนา ทีข่ องคาํ ประโยค และนําไปใชไดถกู ตอง
6. ใชเครือ่ งหมายวรรคตอน อักษรยอ คําราชาศพั ท หลักการประชมุ การอภปิ ราย การโตว าที

8

7. บอกความหมายของวรรณคดีและวรรณกรรม องคประกอบและรูปแบบลักษณะเดนของ
วรรณคดไี ด

8. บอกความหมายของวรรณกรรมมุขปาฐะ และวรรณกรรมลายลักษณไ ด
9. บอกความหมายและลกั ษณะเดนของวรรณกรรมทอ งถ่นิ ประเภทรูปแบบของวรรณกรรมไทย
ปจ จุบนั ได
10.อา นวรรณคดีและวรรณกรรม บอกแนวความคิด คา นยิ ม คณุ คาหรอื แสดงความคดิ เห็นได
11.บอกลักษณะสาํ คัญและคณุ คา ของเพลงพืน้ บาน และบทกลอ มเด็กพรอ มทั้งรองเพลงพ้ืนบา น
และบทกลอ มเด็กได

ขอบขา ยเน้ือหา

บทที่ 1 การฟง การดู
บทที่ 2 การพดู
บทที่ 3 การอา น
บทท่ี 4 การเขียน
บทท่ี 5 หลักการใชภ าษา
บทที่ 6 วรรณคดแี ละวรรณกรรม
บทที่ 7 ภาษาไทยกบั ชองทางการประกอบอาชีพ

1

บทท่ี 1
การฟง การดู

สาระสําคญั

การฟง และดูสารประเภทตาง ๆ อยา งถูกวธิ ีมีวิจารณญาณ และพดู แสดงความรู ความคดิ ความรสู กึ
ในโอกาสตา ง ๆ อยา งเหมาะสมจะทาํ ใหไ ดรบั ความรู ความเขา ใจ นําไปใชป ระโยชนในชวี ิตประจําวันได

ผลการเรียนรูท ี่คาดหวงั

เม่ือศึกษาจบบท แลวคาดหวงั วา ผูเรยี นจะสามารถ
1. นําความรไู ปเปน ขอมลู ในการตดั สินใจเลอื กสอ่ื ในการฟงและดู
2. แสดงความคิดเห็น วเิ คราะห วิจารณ เรื่องทีฟ่ ง และดไู ด
3. มมี ารยาทในการฟง การดู และการพดู และสรุปสาระสาํ คัญของเรือ่ งท่ีฟง

และดไู ด

ขอบขา ยเนอ้ื หา

เร่อื งที่ 1 การเลือกสื่อในการฟงและดู
เร่ืองท่ี 2 การวิเคราะห วิจารณ เรอื่ งทฟ่ี ง และดู
เรอ่ื งท่ี 3 มารยาทในการฟง และดู

2

เรอ่ื งท่ี 1 การเลอื กส่อื ในการฟง และดู

สงั คมปจจบุ นั ชอ งทางการนําเสนอขอมลู ใหด แู ละฟงจะมีมากมาย ดังน้นั ผเู รียนควรรจู ักเลือกท่ีจะ
ดแู ละฟง เม่ือไดร ับรูขอมูลแลว การรูจ ักวิเคราะห วิจารณ เพ่ือนําไปใชใ นทางสรางสรรค เปน ส่ิงจําเปน
เพราะผลท่ีตามมาจากการดูและฟง จะเปนผลบวกหรือลบแกสังคม ก็ขึ้นอยูกับการนําไปใช น่ันคือผลดี
จะเกิดแกสงั คมกเ็ มือ่ ผูด แู ละฟงนําผลท่ไี ดน้นั ไปใชอ ยา งสรางสรรค หรือในปจ จบุ นั จะมสี ํานวนทใ่ี ชกัน
อยางแพรห ลายวาคิดบวก

เม่ือรูจักหลักในการฟงและดูแลว ควรจะรูจักประเภท เพื่อแยกแยะในการนําไปใชป ระโยชน
ซงึ่ อาจสรุปประเภทการแยกแยะประเภทของส่ือในการนาํ ไปใชป ระโยชน มดี งั นี้

1. สอื่ โฆษณา ส่อื ประเภทน้ผี ูฟงตองรจู ดุ มุง หมาย เพราะสวนใหญจะเปนการสื่อใหค ลอยตาม
อาจไมสมเหตุสมผล ผูฟงตอ งพจิ ารณาไตรตรองกอ นซ้อื หรือกอ นตัดสินใจ

2. สอ่ื เพ่อื ความบนั เทิง เชน เพลง, เร่อื งเลา ซง่ึ อาจมกี ารแสดงประกอบดวย เชน นิทาน นิยาย
หรอื สอ่ื ประเภทละคร สอื่ เหลาน้ีผรู บั สารตอ งระมัดระวัง ใชวิจารณญาณประกอบการตัดสินใจกอนที่จะ
ซ้ือหรือทําตาม ปจ จุบันรายการโทรทัศนจ ะมีการแนะนําวาแตละรายการเหมาะกับกลุม เปาหมายใด
เพราะเช่ือกันวา ถาผูใ ดขาดความคิดในเชิงสรา งสรรคแ ลว ส่ือบันเทิงอาจสง ผลรา ยตอสังคมได เชน ผูด ู
เอาตวั อยา งการจ,ี้ ปลน, การขม ขืนกระทําชําเรา และแมแ ตการฆาตวั ตาย โดยเอาอยางจากละครที่ดูก็เคย
มีมาแลว

3. ขา วสาร ส่ือประเภทน้ีผูรับสารตองมีความพรอมพอสมควร เพราะควรตองรูจักแหลงขา ว
ผูน ําเสนอขา ว การจับประเด็น ความมีเหตุมีผล รูจ ักเปรียบเทียบเนื้อหาจากท่ีมาของขา วหลาย ๆ แหง
เปนตน

4. ปาฐกถา เน้อื หาประเภทนีผ้ รู ับสารตอ งฟง อยา งมีสมาธิเพ่ือจับประเด็นสําคัญใหไ ด และกอ น
ตัดสินใจเชอ่ื หรือนาํ ขอมูลสวนใดไปใชป ระโยชนตองมคี วามรพู นื้ ฐานในเรอ่ื งน้ัน ๆ อยบู า ง

5. สนุ ทรพจน ส่อื ประเภทน้ีสว นใหญจะไมย าว และมใี จความท่เี ขา ใจงาย ชัดเจน แตผูฟ งจะตอ ง
รูจกั กลน่ั กรองสง่ิ ทดี่ ีไปเปนแนวทางในการปฏิบัติ

หลกั การฟงและดอู ยางสรา งสรรค

1. ตองเขาใจความหมายหลักเบื้องตนของการจับใจความของสารที่ฟงและดูน้ัน ตองเขาใจ
ความหมายของคาํ สาํ นวนประโยคและขอ ความทีบ่ รรยายหรืออธิบาย

2. ตองเขา ใจลักษณะของขอ ความ ขอความแตล ะขอ ความตอ งมีใจความสําคัญของเรื่องและ
ใจความสาํ คญั ของเรื่องจะอยูท ่ีประโยคสําคญั ซึ่งเรียกวา ประโยคใจความ ประโยคใจความจะปรากฏอยูใ น
ตอนใดตอนหนึง่ ของขอความ โดยปกตจิ ะปรากฏอยใู นตอนตน ตอนกลาง และตอนทาย หรอื อยตู อนตน

3

และตอนทา ยของขอความผูร ับสารตองรูจกั สงั เกต และเขาใจการปรากฏของประโยคใจความในตอนตา ง ๆ
ของขอความ จงึ จะชวยใหจ บั ใจความไดด ยี ิ่งขน้ึ

3. ตอ งเขา ใจในลักษณะประโยคใจความ ประโยคใจความ คือขอ ความที่เปน ความคิดหลัก
ซึ่งมักจะมีเนื้อหาตรงกับหัวขอเรื่อง เชน เรื่อง “สุนัข” ความคิดหลักคือ สุนัขเปนสัตวเ ลี้ยงที่รักเจาของ
แตก ารฟงเรื่องราวจากการพดู บางทีไมม ีหัวขอ แตจ ะพูดตามลําดบั ของเน้อื หา ดังนั้น การจบั ใจความสําคัญ
ตอ งฟงใหต ลอดเรอื่ งแลวจับใจความวา พูดถึงเรื่องอะไร คือจับประเด็นหัวเรื่อง และเรื่องเปนอยางไรคือ
สาระสําคัญหรอื ใจความสาํ คัญของเร่อื งนั่นเอง

4. ตอ งรูจ ักประเภทของสาร สารที่ฟง และดูมีหลายประเภท ตองรูจักและแยกประเภทสรุปของ
สารไดวา เปน สารประเภทขอเท็จจริง ขอ คิดเห็นหรือเปนคําทักทายปราศรัย ขา ว ละคร สารคดี จะได
ประเดน็ หรือใจความสําคญั ไดง าย

5. ตองตีความในสารไดต รงตามเจตนาของผูส ง สาร ผูสงสารมีเจตนาที่จะสงสารตา ง ๆ
กับบางคนตอ งการใหความรู บางคนตองการโนม นาวใจ และบางคนอาจจะตองการสงสาร เพ่ือส่ือความ
หมายอื่น ๆ ผูฟง และดตู อ งจับเจตนาใหไ ด เพ่อื จะไดจบั สารและใจความสําคญั ได

6. ต้ังใจฟง และดใู หต ลอดเรื่อง พยายามทําความเขาใจใหตลอดเร่ือง ย่ิงเรื่องยาวสลับซับซอน
ยง่ิ ตองตั้งใจเปนพิเศษและพยายามจับประเด็นหัวเรอ่ื ง กริยาอาการ ภาพและเคร่ืองหมายอืน่ ๆ ดว ยความตัง้ ใจ

7. สรุปใจความสําคัญ ขั้นสุดทายของการฟง และดูเพ่ือจับใจความสําคัญก็คือ สรุปใหไ ดว า
เรอื่ งอะไร ใคร ทําอะไร ทไ่ี หน เมื่อไร อยางไรและทําไม หรือบางเรื่องอาจจะสรุปไดไมครบท้ังหมด ทั้งน้ี
ยอ มข้นึ กบั สารท่ฟี ง จะมใี จความสาํ คญั ครบถวนมากนอ ยเพียงใด

วิจารณญาณในการฟง และดู

พจนานกุ รมฉบับราชบัณฑิตยสถานไดใ หความหมายของ วิจารณญาณไวว า ปญญาที่สามารถรู
หรือใหเ หตุผลท่ีถูกตอ ง คํานี้มาจากคําวา วิจารณ ซ่ึงแปลวา การคิดใครค รวญโดยใชเ หตุผลและคําวา
ญาณ ซึ่งแปลวา ปญญาหรอื ความรใู นชน้ั สงู

วิจารณญาณในการฟง และดู คือ การรับสารใหเ ขา ใจเนื้อหาสาระโดยอาศัยความรู ความคิด
เหตุผล และประสบการณประกอบการใชป ญ ญาคิดใครค รวญแลวสามารถนาํ ไปใชไ ดอ ยางเหมาะสม

การฟง และดูใหเ กิดวิจารณญาณนั้นมีขั้นตอนในการพัฒนาเปน ลําดับบางทีก็อาจเปนไปอยา ง
รวดเร็ว บางทีก็ตอ งอาศัยเวล ท้ังน้ี ยอมขึ้นอยูกับพื้นฐานความรู ประสบการณของบุคคลและ
ความยุงยากซบั ซอนของเรื่องหรือสารท่ีฟง

ข้นั ตอนการฟง และดอู ยางมีวิจารณญาณ มีดงั นี้
1. ฟงและดูใหเ ขาใจเรอ่ื ง เมอื่ ฟงเร่ืองใดกต็ ามผฟู ง จะตองต้งั ใจฟงเร่ืองนั้นใหเ ขาใจตลอดเรื่อง
ใหร ูวา เนือ้ เร่อื งเปน อยางไร มสี าระสาํ คญั อะไรบาง พยายามทาํ ความเขา ใจรายละเอียดทง้ั หม

4

2. วเิ คราะหเ ร่ือง จะตอ งพจิ ารณาวาเปนเรือ่ งประเภทใด เปนขาว บทความ เรอ่ื งส้นั นิทานนยิ าย
บทสนทนา สารคดี ละคร และเปน รอ ยแกว หรอื รอ ยกรอง เปนเรอ่ื งจรงิ หรือแตงข้ึน ตองวิเคราะหล ักษณะ
ของตัวละคร และกลวิธใี นการเสนอสารของผูสงสารใหเขาใจ

3. วินิจฉัยเร่ือง คือ การพิจารณาเร่ืองท่ีฟงวา เปน ขอ เท็จจริง ความรูสึกความคิดเห็นและผูสง
สารหรือผพู ูดผแู สดงมีเจตนาอยา งไรในการพูดการแสดง อาจจะมเี จตนาทจ่ี ะโนมนาวใจหรอื แสดงความคิดเห็น
เปนเร่ืองทม่ี ีเหตมุ ผี ล มีหลักฐานนาเชือ่ ถือหรอื ไมแ ละมคี ณุ คา มีประโยชนเพียงใด

สารที่ใหค วามรู

สารท่ีใหค วามรูบางครั้งก็เขาใจงาย แตบางครั้งที่เปน เร่ืองสลับซับซอนก็จะเขาใจยาก ตองใช
การพินิจพิเคราะหอยางลึกซ้ึง ท้ังน้ียอ มข้ึนกับเรื่องท่ีเขา ใจงายหรือเขา ใจยาก ผูรับมีพ้ืนฐานในเร่ืองที่
ฟง เพียงใด ถา เปน ขา วหรอื บทความเกยี่ วกบั เกษตรกรผมู ีอาชีพเกษตรยอมเขา ใจงาย ถา เปนเร่ืองเกี่ยวกับ
ธรุ กิจนกั ธรุ กจิ กจ็ ะไดเขาใจงายกวา ผูมีอาชพี เกษตร และผพู ดู หรือผูส งสารกม็ ีสวนสาํ คญั ถามีความรูในเรอื่ ง
นั้นเปน อยางดีรูว ธิ พี ดู นาํ เสนอผฟู ง ก็จะเขา ใจไดงา ย

ขอ แนะนาํ ในการฟงและดูท่ใี หความรโู ดยใชว จิ ารณญาณ มีดังนี้

1. เมอ่ื ไดร บั สารทีใ่ หความรูเรอื่ งใดตองพจิ ารณาวาเรื่องน้ันมคี ณุ คา หรอื มีประโยชน ควรแกการใช
วิจารณญาณมากนอ ยเพียงใด

2. ถาเรอื่ งที่ตองใชว จิ ารณญาณไมว าจะเปน ขาว บทความ สารคดีขาว หรือความรูเรื่องใดก็ตาม
ตอ งฟง ดว ยความตง้ั ใจจับประเด็นสาํ คญั ใหไ ด ตองตีความหรือพินิจพิจารณาวา ผูส ง สารตอ งการสงสารถึง
ผรู บั คืออะไร และตรวจสอบหรอื เปรียบเทยี บกบั เพื่อนๆ ทีฟ่ งรว มกนั มาวา พจิ ารณาไดตรงกันหรอื ไมอ ยางไร
หากเห็นวา การฟง และดูของเราตางจากเพ่ือน ดอ ยกวา เพ่ือน จะไดป รับปรุงแกไขใหการฟง พัฒนาข้ึน
มปี ระสิทธภิ าพตอ ไป

3. ฝก การแยกแยะขอเท็จจริง ขอคิดเห็น เจตคติของผูพ ูดหรือแสดงท่ีมีตอเร่ืองที่พูดหรือแสดง
และฝกพจิ ารณาตัดสนิ ใจวา สารทฟ่ี ง และดนู นั้ เช่อื ถือไดห รือไม และเช่ือถอื ไดม ากนอ ยเพียงใด

4. ขณะทฟี่ ง ควรบนั ทกึ สาระสําคญั ของเร่ือง ตลอดทั้งประเดน็ การอภปิ รายไวเพ่ือนําไปใช
5. ประเมินสารที่ใหค วามรูวา มีความสําคัญมีคุณคา และประโยชนมากนอ ยเพียงใด มีแงค ิด
อะไรบา ง และผูสงสารมีกลวธิ ใี นการถายทอดที่ดนี าสนใจอยางไร
6. นําขอคิด ความรูและกลวิธีตาง ๆ ที่ไดจากการฟงไปใช ในการดําเนินชีวิตประจําวัน
การประกอบอาชพี และพฒั นาคุณภาพชวี ติ พัฒนาชุมชนและสังคมไดอยางเหมาะสม

สารทโี่ นม นา วใจ

สารท่ีโนม นาวใจเปน สารท่ีเราพบเห็นประจําจากส่ือมวลชน จากการบอกเลา จากปากหนึ่งไปสู
ปากหนงึ่ ซึง่ ผูสง สารอาจจะมีจดุ มุงหมายหลายอยางท้ังท่ีดี และไมดี มีประโยชนห รือใหโทษ จุดมุง หมาย

5

ทใ่ี หป ระโยชน ก็คอื โนมนาวใจใหรักชาติบา นเมอื ง ใหใชจา ยอยางประหยดั ใหรักษาสิ่งแวดลอม ใหรักษา
สาธารณสมบัติและประพฤติแตสง่ิ ทดี่ งี าม ในทางตรงขามผูสง สารอาจจะมจี ุดมงุ หมายใหเ กดิ ความเสยี หาย
มงุ หมายทจ่ี ะโฆษณาชวนเช่ือหรอื ปลกุ ปน ยุยงใหเ กิดการแตกแยก ดังนั้น จึงตอ งมีวิจารณญาณ คิดพิจารณา
ใหดวี า สารนั้นเปน ไปในทางใด

การใชว ิจารณญาณสารโนม นาวใจ ควรปฏบิ ัติ ดังนี้
1. สารนั้นเรียกรองความสนใจมากนอ ยเพียงใด หรือสรา งความเชื่อถอื ของผพู ูดมากนอยเพยี งใด
2. สารทีน่ าํ มาเสนอน้นั สนองความตองการพน้ื ฐานของผูฟ งและดอู ยางไรทาํ ใหเ กดิ
ความปรารถนาหรือความวา วุนขึ้นในใจมากนอยเพียงใด
3. สารไดเ สนอแนวทางทส่ี นองความตอ งการของผฟู ง และดหู รือมีสง่ิ ใดแสดงความเห็นวา
หากผูฟงและดูยอมรับขอ เสนอนนั้ แลว จะไดร บั ประโยชนอะไร
4. สารทน่ี ํามาเสนอนน้ั เรา ใจใหเ ชื่อถอื เกย่ี วกบั ส่ิงใด และตองการใหค ิดหรือปฏบิ ตั ิอยางไรตอไป
5. ภาษาทใี่ ชใ นการโนมนาวใจนน้ั มีลกั ษณะทําใหผฟู ง เกิดอารมณอ ยางไรบาง

สารทจี่ รรโลงใจ

ความจรรโลงใจ อาจไดจากเพลง ละคร ภาพยนตร คําประพันธ สุนทรพจน บทความบางชนิด
คําปราศรัย พระธรรมเทศนา โอวาท ฯลฯ เม่ือไดร ับสารดังกลาวแลวจะเกิดความรูสึกสบายใจ สุขใจ
คลายเครียด เกิดจนิ ตนาการ มองเหน็ ภาพและเกดิ ความซาบซง้ึ สารจรรโลงใจจะชวยยกระดับจิตใจมนุษย
ใหสูงขน้ึ ประณตี ขนึ้ ในการฝกใหม ีวิจารณญาณในสารประเภทน้ี ควรปฏบิ ตั ิ ดงั น้ี

1. ฟงและดดู ว ยความตั้งใจ แตไมเครง เครียด ทาํ ใจใหสบาย
2. ทําความเขา ใจในเนอ้ื หาทส่ี ําคัญ ใชจ นิ ตนาการไปตามจุดประสงคข องสารนั้น
3. ตองพจิ ารณาวา สิ่งท่ฟี งและดใู หความจรรโลงในดา นใด อยางไรและมากนอ ยเพยี งใด หากเรื่อง
นั้นตอ งอาศยั เหตผุ ล ตอ งพิจารณาวา สมเหตสุ มผลหรอื ไม
4. พิจารณาภาษาและการแสดง เหมาะสมกบั รูปแบบเนื้อหาและผูรบั สารหรอื ไมเ พียงใด

เร่ืองท่ี 2 การวิเคราะห วิจารณเร่ืองท่ีฟง และดู

ความหมายของการวเิ คราะห การวนิ ิจและการวิจารณ

การวิเคราะห หมายถึง การที่ผูฟงและผูดูรับสารแลว พิจารณาองคประกอบออกเปน สว น ๆ
นาํ มาแยกประเภท ลกั ษณะ สาระสาํ คัญของสาร กลวิธีการเสนอและเจตนาของผูสงสาร

การวินิจ หมายถึง การพิจารณาสารดวยความเอาใจใส ฟง และดูอยา งไตรตรองพิจารณา
หาเหตุผลแยกแยะขอดขี อ เสยี คณุ คาของสาร ตคี วามหมายและพิจารณาสํานวน ภาษา ตลอดจนน้ําเสียง
และการแสดงของผสู ง สาร พยายามทาํ ความเขาใจความหมายท่ีแทจริง เพื่อใหไดป ระโยชนตามวัตถุประสงค
ของผูว ินิจ

6

การวิจารณ หมายถงึ การพิจารณาเทคนคิ หรือกลวิธที ่ีแสดงออกมานัน้ ใหเ ห็นวา นาคิด นา สนใจ
นา ติดตาม มชี นั้ เชงิ ยอกยอนหรอื ตรงไปตรงมา องคประกอบใดมคี ุณคา นาชมเชย องคประกอบใดนาทว งติง
หรือบกพรอ งอยางไร การวจิ ารณส ง่ิ ใดกต็ ามจงึ ตอ งใชความรูม เี หตมุ ผี ล มหี ลักเกณฑและมคี วามรอบคอบดว ย

ตามปกติแลว เมอ่ื จะวิจารณสงิ่ ใด จะตอ งผานขั้นตอนและกระบวนการของการวเิ คราะหส าร
วินิจสาร และประเมินคาสาร ใหชัดเจนเสียกอนแลว จึงวิจารณแ สดงความเห็น ออกมาอยางมีเหตุมีผล
ใหนาคิด นา ฟง และเปนคาํ วจิ ารณท ี่เชอ่ื ถือได

การวจิ ารณ ทีร่ ับฟงมาก็เชน เดียวกัน ตอ งผานการวิเคราะห วินิจ และประเมินคาสารน้ันมากอน
และการวิจารณแ สดงความคิดเห็นที่จะทําไดอ ยางมีเหตุมีผลนาเช่ือถือน้ัน ผูรับสารจะตอ งรูหลักเกณฑ
การวิจารณแสดงความคดิ เห็นตามชนดิ ของสาร เพราะสารแตล ะชนิด ยอ มมีองคประกอบเฉพาะตัว เชน
ถาเปน ขา วตองพิจารณาความถูกตองตามความเปน จริง แตถ า เปน ละครจะดูความสมจริง และพิจารณา
โครงเรอ่ื ง เนอื้ เร่อื ง ฉาก ตวั ละคร ภาษาทใ่ี ช บทบาทการแสดง ฯลฯ นอกจากรูห ลักเกณฑแ ลว จะตอ งอาศยั
การฝก ฝนบอ ย ๆ และอานตัวอยา งงานวิจารณข องผูอ่ืนท่ีเชี่ยวชาญใหมาก ก็จะชว ยใหก ารวิจารณด ี
มเี หตผุ ลและนาเช่ือถอื

หลกั การวจิ ารณแ ละแสดงความคดิ เห็นสารประเภทตาง ๆ

สารทไ่ี ดร บั จากการฟง มมี ากมาย แตที่ไดร ับเปน ประจาํ ในชีวิตประจําวนั ไดแ ก
1. ขา วและสารประชาสมั พันธ
2. ละคร
3. การสนทนา คาํ สัมภาษณบุคคล
4. คาํ ปราศรยั คาํ บรรยาย คาํ กลา วอภิปราย คาํ ใหโอวาท
5. งานประพนั ธร อ ยกรองประเภทตาง ๆ

หลักเกณฑการวิจารณส ารทไี่ ดร ับตามชนิดของสาร

1. ขาวและสารประชาสัมพันธ สารประเภทน้ีผูร ับสารจะไดรับจากวิทยุ โทรทัศน ซ่ึงจะ
เสนอขา วจากหนวยงานประชาสัมพันธของภาครัฐและเอกชน รูปแบบของการเสนอขาว โดยท่ัวไป
จะประกอบดวย หัวขอขา ว เนื้อและสรุปขา ว โดยจะเริ่มตน ดวย หัวขอ ขา วที่สําคัญแลว ถึงจะเสนอ
รายละเอียดของขาวและตอนทายกอ นจบ จะสรุปขาว หรือบางคร้ังจะเสนอลักษณะการสรุปขา วประจํา
สปั ดาหเ ปนรายการหน่ึงโดยเฉพาะ สว นสารประชาสัมพันธอ าจมรี ปู แบบทแี่ ปลกออกไปหลายรูปแบบ เชน
เสนอสาระในรปู แบบของขา ว ประกาศแจงความหรอื โฆษณาแบบตาง ๆ ในการวิจารณ ควรพิจารณาตาม
หลกั เกณฑ ดงั น้ี

1.1 แหลงขา วที่มาของขาวและสารประชาสัมพันธ ผูวิจารณจ ะตองดูวา แหลง ของขาวหรือ
สารประชาสัมพันธนั้นมาจากไหนจากหนวยงานใด เปนหนว ยงานของรัฐหรือเอกชนหนวยงานหรือ
สถาบนั น้นั นาเช่ือถอื มากนอ ยเพยี งใด

7

1.2 เนื้อหาของขา วและสารประชาสัมพันธ ผูร ับสารตองพิจารณาวา สารน้ันมีเน้ือหา
สมบรู ณหรือไม คอื เม่ือถามดว ยคําถามวา ใคร ทําอะไร ท่ีไหน เมือ่ ไร อยางไรแลวผฟู งสามารถหาคาํ ตอบได
ครบถวน และสามารถสรุปสาระสาํ คัญไดด วย

1.3 พิจารณาทบทวนวา เนื้อหาของขา วและสารประชาสัมพันธท่ีนําเสนอเปน ความจริง
ท้งั หมด หรือมกี ารแสดงความรสู ึก ความคดิ เหน็ ของผสู ง สารแทรกมาดวย

1.4 พิจารณาภาษาที่ใชท ัง้ ความถูกตอ งของการใชภาษา ศิลปภาษาและดา นวรรณศิลป
2. ละคร ภาพยนตร สารประเภทละครจะฟง ไดจากละครวิทยุ และโทรทัศนเ สียเปน สว นใหญ
สว นละครเวทนี ั้นมีโอกาสไดด ูไดฟ ง นอยมาก ซ่งึ หลกั การวจิ ารณละครมีแนวทาง ดงั น้ี

2.1 ดคู วามสมจรงิ ของผูแสดงตามบทบาทที่ไดรับวาใชน า้ํ เสียงสมจรงิ ตามอารมณ ความรสู กึ
ของตัวละครนัน้ ๆ มากนอ ยเพยี งใด

2.2 พิจารณาโครงเรื่อง แกนของเร่ืองวา มีโครงเร่ืองเปนอยา งไร สรุปสาระสําคัญหรือ
แกน ของเรอ่ื งใหไ ด

2.3 ฉากและตัวละคร มีฉากเหมาะสมสอดคลองกับเนื้อเร่ือง เหมาะสมกับบรรยากาศ
และตัวละครแตล ะตัวมลี กั ษณะเดนหรอื ใหอะไรกับผฟู ง

2.4 ภาษาท่ีใชถูกตอ งเหมาะสมตามหลกั การใชภ าษา ศลิ ปะภาษาและดา นวรรณศลิ ป
3. การสนทนาและคําสัมภาษณบ ุคคล การสนทนาและคาํ สัมภาษณบุคคลในวิทยุและโทรทัศน
เปนสารท่ีไดฟง กันเปน ประจํา ผูร ว มสนทนาและใหส ัมภาษณก็เปน คนหลากหลายระดับและอาชีพ
การสนทนาและ การวเิ คราะหม หี ลกั ในการพจิ ารณา ดังน้ี

3.1 การสนทนาในชีวิตประจาํ วนั
ก. การสนทนา เปนเรอื่ งอะไรและมสี าระสาํ คญั วา อยางไร
ข. สาระสาํ คญั ของการสนทนาทีส่ รปุ ไดเปนความจริงและนา เชื่อถอื เพยี งใด
ค. ผรู ว มสนทนามีความรูและมคี วามสนใจในเร่ืองทส่ี นทนามากนอ ยเพียงใด
ง. ภาษาท่ีใชในการสนทนามีความถูกตอ ง ตามหลักการใชภ าษามีความเหมาะสมและ

สละสลวยทําใหเ ขาใจเรือ่ งไดชดั เจนเพยี งใด ท้งั น้าํ เสยี งและลีลาการพูดแฝงเจตนาของผพู ูดและนาฟงหรือไม
3.2 คําสมั ภาษณบ ุคคล
มหี ลกั เกณฑก ารพจิ ารณาและวิจารณ ดงั นี้
ก. ผูส ัมภาษณเปนผูม ีความรูและประสบการณใ นเรื่องท่ีสัมภาษณม ากนอ ยเพียงใด

เพราะผูส มั ภาษณท ี่มคี วามรูและประสบการณในเร่ืองทีจ่ ะสัมภาษณเ ปนอยา งดีจะถามไดส าระเนื้อเร่ืองดี
จึงตอ งดูความเหมาะสมของผูสัมภาษณก บั เรื่องทสี่ ัมภาษณด วย

ข. ผูใหก ารสัมภาษณเหมาะสมหรือไม โดยพิจารณาจากวุฒิ ฐานะ หนาท่ี อาชีพและ
พิจารณาจากคาํ ตอบท่ใี หสัมภาษณวามีเนือ้ หาสาระและตอบโตต รงประเดน็ คําถามหรือไมอ ยางไร

ค. สาระของคําถามและคําตอบในแตละขอ ตรงประเด็นหรือไม มีสาระเปนประโยชน
ตอ สังคมมากนอ ยเพียงใด

8

ง. ลักษณะของการสัมภาษณ เปน การสัมภาษณทางวิชาการ หรือการสัมภาษณ
เพือ่ ความบันเทงิ เพราะถาเปน การสัมภาษณทางวชิ าการยอมจะตองใชห ลกั เกณฑใ นการพจิ ารณาครบถว น
แตห ากเปนการสมั ภาษณ เพ่ือความบันเทิงน้ันงา ยตอการวิจารณวา ดีหรือไมด ี เพราะใชสามัญสํานึกและ
ประสบการณพิจารณาก็เพียงพอแลว

จ. ภาษาท่ใี ชเ ขา ใจงายชัดเจน เหมาะสมเพียงใด ผูส ัมภาษณและผูใ หส ัมภาษณมีความ
จรงิ ใจในการถามและการตอบมากนอยเพยี งใด

4. คําปราศรยั คําบรรยาย คํากลา วอภิปราย คําใหโ อวาท
4.1 คาํ ปราศรัย
มีหลกั เกณฑก ารพิจารณาและวิจารณ ดังนี้
ก. สาระสาํ คญั เหมาะสมกบั โอกาสทปี่ ราศรัยหรอื ไม โดยพิจารณาเนอ้ื หาสาระ เวลา และ

โอกาสวา สอดคลองเหมาะสมกันหรอื ไม
ข. สาระสําคัญและความคดิ เปนประโยชนตอผูฟงหรือไม
ค. ผูกลา วปราศรยั ใชภ าษาไดดถี กู ตอ ง เหมาะสมสละสลวย คมคายหรอื ไมอยา งไร

4.2 คาํ บรรยาย
มีหลักเกณฑการพิจารณาและวิจารณ ดังน้ี
ก. หวั ขอและเน้อื เร่ืองเหมาะสมกบั สถานการณแ ละผฟู งมากนอ ยเพยี งใด
ข. สาระสาํ คัญของเรื่องท่ีบรรยายมีประโยชนตอผูฟ ง และสังคมมีสิ่งใดที่นาจะนําไปใช

ใหเกดิ ประโยชน
ค. ผูบรรยายมีความรูและประสบการณ ในเรื่องที่บรรยายมากนอยเพียงใด มีความ

นาเช่ือถือหรือไม
ง. ภาษาทีใ่ ชในการบรรยาย ถกู ตอ งตามหลกั การใชภ าษา เขา ใจงายชดั เจนหรือไม

4.3 คาํ กลาวอภิปราย
การอภิปรายเปน วิธกี ารระดมความคดิ เหน็ และแนวทางในการแกป ญ หา ซ่ึงเราจะไดฟ ง

กันเปน ประจาํ โดยเฉพาะจากรายการโทรทัศน การวเิ คราะหว จิ ารณค วรพจิ ารณาโดยใชห ลักการ
ก. ประเด็นปญหาทจ่ี ะอภิปราย ขอบขา ยของปญ หาเปน อยา งไร มขี อบกพรองอยา งไร
ข. ประเด็นปญหาที่นํามาอภิปราย นา สนใจมากนอ ยเพียงใดและมีความสอดคลอง

เหมาะสมกับสถานการณ หรอื ไม
ค. ผูอภิปรายมคี ุณวุฒิ ประสบการณมสี วนเก่ยี วของกับประเด็นอภิปรายอยางไร และมี

ความนาเช่อื ถือมากนอยเพยี งใด
ง. ผูอภิปรายไดศ ึกษาคนควา และรวบรวมขอ มูลความรูม าชี้แจงประกอบไดม ากนอ ย

เพยี งพอเหมาะสมและนา เชอ่ื ถอื หรอื ไม
จ. ผูอภิปรายรับฟง ความคิดเห็นของผูรวมอภิปรายหรือไม มีการผูกขาดความคิดและ

การพูดเพียงคนเดียวหรือไม

9

ฉ. ผูอภิปรายใหขอ คิดและแนวทางอยางมีเหตุผลมีขอมูลหลักฐานหรือไม ใชอ ารมณ
ในการพดู อภิปรายหรอื ไม

ช. ภาษาท่ใี ชในการอธิปรายถูกตอ งตามหลกั การใชภาษา กระชับรัดกมุ ชัดเจนเขา ใจงา ย
ซ. ผูฟง อภิปรายไดศ ึกษารายละเอียดตามหัวขอ อภิปรายมาลวงหนาบา งหรือไม หากมี
การศึกษามาลว งหนา จะทาํ ใหวเิ คราะหวิจารณได
4.4 คําใหโ อวาท
มีหลักเกณฑก ารพิจารณาและวิจารณ คือ
ก. ผใู หโอวาทเปนใคร มคี ณุ วุฒมิ หี นา ทที่ จ่ี ะใหโอวาทหรอื ไม
ข. สาระสาํ คัญของเรอื่ งที่ใหโอวาทมอี ะไรใหขอ คดิ เรอื่ งอะไร สอนอะไรมแี นวทางปฏิบัติ
อยางไร
ค. เร่ืองที่ใหโอวาทมีความถูกตอง มีเหตุมีผลสอดคลองตามหลักวิชาการหรือไม
นา เชอื่ ถอื เพียงใด
ง. มเี ทคนิคและกลวธิ ใี นการพูดโนม นาวจิตใจของผูฟ ง และมีการอา งอิง คําคม สํานวน
สภุ าษติ หรือยกเร่อื ง ยกเหตกุ ารณมาประกอบอยางไรบาง
จ. ใชภาษาไดดี ถกู ตองสละสลวย คมคาย ไพเราะ ประทบั ใจตอนไหนบาง

สรปุ

1. วิจารณญาณในการฟง และดู หมายถึง การรับสารใหเ ขา ใจตลอดเร่ืองแลว ใชป ญญา
คดิ ไตรตรอง โดยอาศัยความรู ความคิด เหตผุ ล และประสบการณเดิม แลว สามารถนําสาระตา ง ๆ ไปใช
ในการดําเนินชีวิตไดอยางเหมาะสม โดยมีข้ันตอนดงั น้ี

1.1 ฟง และดูใหเขา ใจตลอดเรือ่ งกอน
1.2 วิเคราะหเรื่อง วาเปน เรื่องประเภทใด ลักษณะของเรื่องและตัวละครเปน อยางไร
มีกลวธิ ีในการเสนอเร่อื งอยา งไร
1.3 วนิ ิจฉัย พิจารณาเรื่องทีฟ่ งเปนขอ เท็จจริง ความคดิ เห็น เจตนาของผเู สนอเปน อยา งไร
มเี หตผุ ลนาเชื่อถือหรอื ไม
1.4 การประเมินคา ของเรือ่ งเมอ่ื ผา นขน้ั ตอน 1 - 3 แลว กป็ ระมาณวาเรอื่ งหรือสารน้นั ดีหรือ
ไมด ี มอี ะไรท่ีจะนําไปใชใ หเ ปนประโยชนไ ด
1.5 การนาํ ไปใชประโยชนเ มื่อผา นข้นั ตอนท่ี 1 - 4 แลว ข้นั สุดทา ยคือ นําคุณคาของเรื่องที่
ฟงและดูไปใชไดเ หมาะสมกับกาลเทศะและบคุ คล
2. การวเิ คราะห หมายถงึ การแยกแยะประเภท ลกั ษณะ สาระสําคญั และการนําเสนอ พรอ มทั้ง
เจตนาของผพู ูดหรอื ผเู สนอ
การวนิ ิจ หมายถึง การพิจารณาเร่ืองอยา งไตรตรอง หาเหตผุ ลขอดขี อเสีย และคุณคาของสาร
การวิจารณ หมายถึง การพิจารณาอยางมีหลักเกณฑใ นเรื่องที่ฟงและดู วา มีอะไรนา คิด
นาสนใจ นา ติดตาม นาชมเชย นา ช่ืนชมและมอี ะไรบกพรอ งบา ง

10

การวจิ ารณสารหรอื เรื่องที่ไดฟงและดู เม่ือไดวินิจวิเคราะหแ ละใชว ิจารณญาณในการฟง และดู
เร่ืองหรือสารทไ่ี ดร บั แลว กน็ าํ ผลมารายงานบอกกลา วแสดงความคิดเหน็ ตอ สงิ่ น้ัน อยางมเี หตผุ ล มหี ลกั ฐาน
ประกอบ และเปนสิ่งสรา งสรรค

3. หลักการฟงและดทู ่ดี ี
ผูเ รียนรูไดเรียนรูว ิธีการฟงและดูมาแลว หลายประการ ควรจะไดร ับรูถึงวิธีการปฏิบัติตน

ใน การเปน ผฟู งและดทู ่ดี ดี ว ย ตามหลกั การ ดังน้ี
3.1 ฟง และดใู หตรงตามความมุง หมาย การฟงแตล ะครัง้ จะตองมีจดุ มุง หมายในการฟงและดู

ซ่ึงอาจจะมีจุดมุง หมายอยางใดอยางหนึ่งโดยเฉพาะหรือมีจุดมุงหมายหลายอยางพรอมกันก็ได จะตอง
เลือกฟงและดูใหตรงกับจุดมุงหมายที่ไดตั้งไวแ ละพยายามท่ีจะใหการฟงและดูแตละคร้ังไดรับผล
ตามจดุ มุง หมายท่ีกําหนด

3.2 มีความพรอมในการฟง และดู การฟงและดูจะไดผลจะตองมีความพรอม ทั้งรางกาย
จิตใจและสติปญ ญา คือ ตอ งมีสุขภาพดีท้ังรา งกาย และจิตใจไมเ หน็ดเหนื่อยไมเจ็บปว ยและไมมีจิตใจ
เศรา หมอง กระวนกระวายการฟง และดูจึงจะไดผลดี และตอ งมีพื้นฐานความรูในเร่ืองน้ันดีพอสมควร
หากไมมีพืน้ ฐานทางความรู สติปญ ญากย็ อมจะฟงและดไู มรเู รอ่ื งและไมเ ขาใจ

3.3 มีสมาธิในการฟงและดู ถาหากไมมีสมาธิ ขาดความต้ังใจยอ มจะฟง และดูไมร ูเ ร่ือง
การรบั รูและเขา ใจจะไมเกิด ดงั น้ัน จะตอ งมีความสนใจ มคี วามตงั้ ใจและมสี มาธใิ นการฟงและดู

3.4 มีความกระตอื รอื รน ผูท่ีมองเห็นคุณคา และประโยชนข องเรือ่ งนั้นมีความพรอ มท่ีจะรับรู
และทําความเขา ใจจากการฟง และดนู ้นั ยอมมีประสิทธิภาพในการฟง และดสู งู

3.5 ฟงและดูโดยไมมีอคติ ในการฟง จะตองทําใจเปน กลางไมม ีอคติตอ ผูพ ูดตอเร่ืองที่พูด
หากไมชอบเรอ่ื ง ไมศ รัทธาผพู ูดกจ็ ะทําใหไมพรอมท่ีจะรบั รแู ละเขาใจในเร่อื งน้นั จะทําใหการฟงและการดู
ไมป ระสบผลสาํ เร็จ

3.6 การจดบนั ทกึ และสรปุ สาระสาํ คัญ ในการฟง และดูเพ่อื ความรมู คี วามจําเปนท่ตี อ งบันทึก
สรุปสาระสําคัญที่จะนําไปใชนาํ ไปปฏบิ ตั ิ

คณุ สมบัติของผูฟ งและดูทีด่ ี ควรปฏิบัติ ดงั น้ี
1. สามารถปฏิบัตติ ามหลกั การฟง และดทู ่ีดไี ด โดยมีจุดมุง หมาย มีความพรอมในการฟงและดูมี
ความตง้ั ใจและกระตือรือรน ไมมีอคตแิ ละรูจ ักสรปุ สาระสาํ คัญของเรื่องทฟ่ี ง และดูนัน้ ได
2. มีมารยาทในการฟงและดู มารยาทในการฟง และดูเปนส่ิงที่จะชว ยสรางบรรยากาศท่ีดีใน
การฟง และดู เปนมารยาทของการอยรู ว มกันในสงั คมอยางหนึ่ง หากผูฟง และดูไมมมี ารยาท การอยูร ว มกัน
ในขณะท่ีฟง และดู ยอมไมปกติสุข มีบรรยากาศท่ีไมเ หมาะสมและไมเอ้ือตอ ความสําเร็จ ตัวอยางเชน
ขณะที่ฟงและดูการบรรยายถามีใครพูดคุยกันเสียงดังหรือกระทําการท่ีสรางความไมสงบรบกวนผูอ่ืน
บรรยากาศในการฟงและดูน้ันยอมไมดี เกิดความรําคาญตอ เพื่อนที่นั่งอยูใกลจะไดร ับการตําหนิวา ไมม ี
มารยาท ขาดสมบัติผูดี แตถ าเปนผูม ีมารยาท ยอมไดร ับการยกยอ งจากบุคคลอื่นทําใหก ารรับสารดว ย
การฟงและดปู ระสบความสําเรจ็ โดยงา ย

11

3. รูจักเลอื กฟงและดใู นสงิ่ ที่เปน ประโยชน การเลือกฟงและดูในเรอื่ งทีจ่ ะเปน ประโยชนตอ อาชพี
ชวี ิตความเปน อยูและความรบั ผิดชอบในสังคม แลว เลือกนาํ ไปใชใ หเกดิ ประโยชนใ นการพฒั นาอาชพี
พฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และพฒั นาสงั คม

เรือ่ งท่ี 3 มารยาทในการฟงและดู

การฟงและดูจะสัมฤทธ์ิผลน้ัน ผูฟง ตอ งคํานึงถึงมารยาทในสังคมดวย ยิ่งเปนการฟง และดู
ในท่ีสาธารณะยิ่งตองรักษามารยาทอยา งเครงครัด เพราะมารยาทเปนเคร่ืองกํากับพฤติกรรมของคนใน
สังคม ควบคุมใหคนในสงั คมประพฤติตนใหเรียบรอยงดงาม อันแสดงถึงความเปนผดู แี ละเปนคนทีพ่ ฒั นาแลว

การฟงและดูในโอกาสตา ง ๆ เปน พฤติกรรมทางสังคม ยกเวน การฟง และดูจากสื่อตามลําพัง
แตในบางคร้ังการฟง และดูบทเรยี นจากส่อื ทางไกลกม็ กี ารฟงและดูกนั เปน กลมุ รวมกับบุคคลอน่ื ดว ย จําเปน
ตองรักษามารยาท เพื่อมิใหเ ปนการรบกวนสมาธิของผูอ ่ืนการรักษามารยาทในขณะที่ฟง และดูเปน
การแสดงถงึ การมีสัมมาคารวะตอผพู ดู หรือผแู สดง หรือตอเพ่ือนผูฟง ดวยกนั ตอสถานที่ผมู ีมารยาทยงั จะได
รับยกยอ งวา เปนผมู วี ัฒนธรรมดีงามอีกดวย

มารยาทในการฟง และดใู นโอกาสตา ง ๆ มีดังนี้
1. การฟง และดเู ฉพาะหนา ผูใ หญ
เม่ือฟง และดเู ฉพาะหนา ผูใหญไมวา จะอยูแตลําพังหรอื มผี ูอืน่ รวมอยูด วยกต็ าม จะตอ งสํารวมกิริยา
อาการใหค วามสนใจดว ยการสบตากับผูพูด ผูที่สื่อสารใหก ันทราบ ถาเปนการสนทนาไมควรชิงพูดกอ นที่
คสู นทนาจะพดู จบ หรือถา มีปญ หาขอ สงสยั จะถาม ควรใหผ ูพดู จบกระแสความกอนแลวจึงถาม หากมเี พอื่ น
รวมฟงและดอู ยดู ว ยตอ งไมก ระทําการใดอนั จะเปนการรบกวนผูอ่ืน
2. การฟงและดูในทปี่ ระชมุ
การประชมุ จะมีประธานในท่ปี ระชมุ เปน ผูนําและควบคุมใหก ารประชุมดําเนินไปดวยดี ผูเ ขารว ม
ประชุมตอ งใหค วามเคารพตอ ประธาน ในขณะที่ผูอ่ืนพูด เราตอ งตั้งใจฟงและดู หากมีสาระสําคัญก็อาจ
จดบันทกึ ไวเ พอื่ จะไดน าํ ไปปฏิบตั ิ หรือเปนขอมูลในการอภิปรายแสดงความคิดเห็น ไมค วรพูดกระซิบกับ
คนขางเคียง ไมควรพูดแซงขึ้น หรือแสดงความไมพอใจใหเ ห็น ควรฟงและดูจนจบแลวจึงใหสัญญาณ
ขออนุญาตพูดดว ยการยกมือ หรือขออนุญาต ไมควรทํากิจธุระสวนตัว และไมทําส่ิงอื่นใดท่ีจะเปน
การรบกวนที่ประชมุ
3. การฟงและดใู นท่สี าธารณะ
การฟงและดูในที่สาธารณะเปน การฟง และดูที่มีคนจํานวนมากในสถานที่ท่ีเปนหอ งโถงกวา ง
และในสถานท่ีที่เปน ลานกวาง อาจจะมหี ลงั คาหรือไมมกี ็ได ขณะทีฟ่ ง และดูไมควรกระทาํ การใด ๆ ท่ีจะกอ
ความราํ คาญ สรางความวนุ วายใหแ กบุคคลท่ชี มหรอื ฟง รวมอยูด วย ขอควรระวงั มดี ังน้ี

3.1 การฟงและดูในโรงภาพยนตรหรือโรงละคร
3.1.1 รักษาความสงบ ไมใ ชเสียงพูดคุยและกระทําการใด ๆ ท่ีจะทําใหเรื่องรบกวน

ผูอ ่นื และไมควรนาํ เด็กเล็ก ๆ ท่ไี รเดียงสาเขา ไปดูหรือฟง ดว ยเพราะอาจจะรองหรอื ทาํ เสยี งรบกวนผอู ืน่ ได

12

3.1.2 ไมค วรนาํ อาหารของขบเคีย้ ว ของท่มี ีกลิน่ แรงเขา ไปในสถานท่ีน้ัน เพราะเวลาแก
หออาหาร รับประทานของขบเค้ียวกจ็ ะเกดิ เสยี งดังรบกวนผูอนื่ และของที่มกี ล่ินแรงก็จะสงกลิน่ รบกวน ผูอ่นื ดวย

3.1.3 ไมเดินเขาออกบอ ย เพราะในสถานท่ีนั้นจะมืด เวลาเดินอาจจะเหยียบหรือ
เบยี ดผูรว มฟง ดว ย หากจําเปนควรเลือกท่นี ่งั ที่สะดวกตอการเดินเขา ออก เชน นง่ั ใกลทางเดิน เปน ตน

3.1.4 ไมค วรแสดงกริ ยิ าอาการท่ีไมเ หมาะไมควรระหวางเพ่ือนตา งเพศในโรงมหรสพ
เพราะเปนเร่ืองสว นบุคคลขดั ตอวัฒนธรรมประเพณีไทย ไมค วรแสดงกริ ยิ าอาการดงั กลาวในทสี่ าธารณะ

3.1.5 ไมค วรสง เสยี งดังเกนิ ไปเมอื่ ชอบใจเปนพเิ ศษในเร่ืองที่ดูหรือฟง เชน ถึงตอนที่
ชอบใจเปน พเิ ศษก็จะหวั เราะเสียงดงั ปรบมือหรอื เปาปาก ซ่ึงจะเปนการสรางความรําคาญและรบกวนผูอน่ื

3.2 การฟงในลานกวาง สว นใหญจะเปนการชมดนตรแี ละการแสดงท่ีเปน ลักษณะมหกรรม
บันเทิง ควรปฏบิ ัติดังนี้

3.2.1 อยาสง เสียงดังจนเกินไป จะทําใหเ ปน ที่รบกวนผูร วมชม หากถูกใจเปนพิเศษ
กค็ วรดจู ังหวะอันควรไมทาํ เกินพอดี

3.2.2 ไมแสดงอาการกริ ิยาท่ไี มส มควร เชน การโยกตัว การเตน และแสดงทาทาง ตาง ๆ
เกินพอดี

3.2.3 ไมด่ืมของมึนเมาเขา ไปชมการแสดงหรอื ไมน ําไปดมื่ ขณะชม
3.2.4 ไมค วรแสดงกริ ิยาทไี่ มเ หมาะสมกบั เพื่อนตางเพศหรือเพศตรงขาม เพราะขัดตอ
วฒั นธรรมไทย และอาจผดิ กฎหมายดว ย
3.2.5 ควรยืนหรือนั่งใหเ รียบรอยไมควรเดินไปเดินมาโดยไมจําเปน เพราะจะทํา
ความวนุ วายใหบ คุ คลอื่น

สรปุ มารยาทในการฟง และดูได ดงั น้ี

1. ฟงและดูดว ยความตงั้ ใจ ตามองดผู ูพดู ไมแสดงออกดว ยอาการใด ๆ ท่ีบอกถึงความไมสนใจ
2. ไมทําความราํ คาญแกผ ูอ ื่นที่ฟงและดูดวย
3. ไมแสดงกรยิ าไมเหมาะสมใด ๆ เชน โห ฮา ฯลฯ
4. ถา จะแสดงความคิดเห็นหรือถามปญ หาขอขอ งใจ ควรจะขออนุญาตกอนหรือเม่ือที่ประชุม
เปดโอกาสใหถ ามและแสดงความคดิ เหน็
5. ไมค วรเดินเขา หรือเดินออกขณะท่ีผูพูดกําลังพูดหรือกําลังแสดงหากจําเปน จริง ๆ ควรจะทํา
ความเคารพประธานกอ น
กิจกรรมท่ี 1
ใหผ เู รียนฝก ปฏบิ ตั ติ ามลักษณะการฟง ที่ดใี นโอกาสท่ีเหมาะสม เชน การฟง รายงานกลุม , การฟง
พระเทศนแลว นาํ มาอภิปรายกนั ในกลมุ ท้งั ผูเ ปน วิทยากรผรู ว มฟงและเนือ้ หาตามหวั ขอทีผ่ เู รยี นนาํ เสนอและ
ตกลงกนั ในกลมุ

13

กิจกรรมที่ 2
1. จงสรปุ มารยาทในการฟงและดวู ามีอะไรบา ง
2. ใหผูเรียนฝก ปฏิบัติตามมารยาทในการฟง และดโู ดยแบงกลุมจดั กิจกรรมในหอ งเรยี น

การนาํ ความรจู ากการฟง และดูไปใช

การฟง และการดเู ปนการรับสารทางหนึ่งท่ีเราสามารถจะรับรูเ ร่ืองราวตาง ๆ ไดเปนอยา งดีและ
ละเอียด เพราะไดฟง เร่ืองราวจากเสียงพูดและยังไดม องเห็นภาพเร่ืองราวเหตุการณและวัตถุส่ิงของ
ตลอดท้ังกรยิ าอาการตาง ๆ อกี ดว ย สงิ่ ท่ไี ดร ับจากการฟง และดูจึงเปนขอมูลความรูท ี่คอนขา งจะละเอียด
ลกึ ซ้ึง จึงสามารถทจ่ี ะนําไปใชในชีวติ ประจําวันไดอยางดี เชน

1. ใชถายทอดความรเู ร่ืองราวดวยการพดู การอา นและการเขียน เชน การรายงาน การบรรยาย
การบอกกลาวเลา เร่ือง การอานขาว อานประกาศ บทความ และการเขียนบทความ เขียนเร่ืองยอ
เรียงความ จดหมาย ฯลฯ เพ่ือถา ยทอดเรื่องราวท่ีไดฟ ง และดู ตลอดท้ังการเห็นตัวอยา งในการถา ยทอด
ดวยวธิ ีตา ง ๆ มาใชในการถายทอดไดอีกดวย

2. ใชในการวิเคราะห วจิ ารณ แสดงความคดิ เห็น การฟง และดูจะชว ยใหเ ราไดความรู ไดข อ มูล
ขอเทจ็ จริง หลักฐาน เหตุผล ตัวอยางแนวคดิ ทจ่ี ะใชประกอบการวเิ คราะห วจิ ารณ แสดงความคิดเห็นตอ
ท่ปี ระชมุ ตอสาธารณชนดวย การพดู การเขียนไดเปน อยางดี

3. ใชในการแกป ญหา การแกป ญหาทุกประเภท ทุกปญ หาจะสําเร็จลุลว งไปดวยดี จะตองอาศัย
ความรู ประสบการณแนวทางแกปญ หาอื่นท่เี คยแกไขมาแลวและขอมูลทางวิชาการประกอบในการตัดสนิ ใจ
เลอื กวิธแี กปญหาท่ีเกิดขนึ้ จงึ จะสามารถแกป ญ หาไดสําเรจ็ ดว ยดี

4. ใชในการประกอบอาชีพ การไดฟ งไดเ ห็นตัวอยา งเร่ืองราวตาง ๆ จะทําใหไดร ับความรูแ ละ
ขอมลู เกย่ี วกบั อาชีพตาง ๆ จะทาํ ใหเรามองเห็นชอ งทางการประกอบอาชีพชว ยใหต ัดสินใจประกอบอาชีพ
และยงั เปน ขอ มูลทจ่ี ะสงเสรมิ ใหบคุ คลทมี่ ีอาชพี อยแู ลว ไดพัฒนาอาชีพของตนเองใหเจริญกา วหนาอกี ดว ย

5. ใชใ นการศึกษาเลาเรียน นักเรียน ผูเรียน ที่กําลังศึกษาอยูยอ มสามารถนําความรูประสบการณ
จากการฟงและดูมาชว ยใหม ีความรูความเขาใจในวิชาท่ีเรียนทําใหการเรียนประสบความสําเร็จตาม
ความตองการของตนเอง

6. ใชเ ปน แนวทางในการดําเนินชวี ติ ในสงั คม ความรูท่ีไดจากการฟง และดจู ะสามารถนําไปใชเ ปน
แนวปฏิบัติของแตล ะคนท้ังในดานสุขภาพอนามัย การปฏิบัติตนในสังคมเก่ียวกับวัฒนธรรมประเพณี
การกินอยูหลับนอน การอยูร ว มกันในสังคมอยางเปนสขุ ท้งั หมดเปนเรือ่ งทจี่ ะตอ งศึกษาเปนเร่ืองท่ีจะตอง
ศึกษาหาความรดู ตู วั อยา ง ดแู นวปฏบิ ตั ิระเบียบ กฎเกณฑข องสงั ดวยการฟง และดทู ้ังสิ้น

ที่กลา วมาเปนสวนหนึ่งยังมีอีกมากมายหลายอยา งท่ีเราตอ งนําความรูจากการฟงและดูไปใช
ในการดําเนนิ ชวี ิต

฀฀฀

14

บทท่ี 2
การพดู

สาระสําคญั

การพูดเปน การสื่อสารท่ีควบคูก ับการฟง และดู การเขาใจหลักการการเตรียมการพูด การพูด
ในหลาย ๆ โอกาส และมารยาทในการพูดจะทําใหก ารพดู ประสบผลสาํ เร็จ

ผลการเรียนรูท่คี าดหวงั

เมอื่ ศกึ ษาบทที่ 2 จบ และคาดหวงั วาผูเ รียนจะสามารถ
1. นําความรูเก่ยี วกบั ลักษณะการพูดไปใชไดเหมาะสม
2. มีทักษะประสบการณการพดู ในโอกาสตา ง ๆ
3. มมี ารยาทในการพูด

ขอบขายเนื้อหา

เร่อื งท่ี 1 มารยาทในการพดู
เรอื่ งท่ี 2 ลักษณะการพูดท่ีดี
เร่ืองท่ี 3 การพูดในโอกาสตา ง ๆ

15

เร่อื งที่ 1 มารยาทในการพดู

1. ใชคาํ พูดสภุ าพเหมาะสมกับกาลเทศะและบคุ คลใหเ กียรตกิ บั ผทู ี่เราพูดดวย รูจ กั ใชคําทแ่ี สดงถงึ
ความมีมารยาท เชน คาํ ขอบคุณ ขอบใจ เมื่อผูอ ่ืนทําคุณตอเรา และกลา วขอโทษขออภัยเสียใจในโอกาส
ทก่ี ระทาํ การลวงเกนิ ผอู นื่

2. ไมพูดจาเยาะเยย ถากถาง ดูหม่ินเหยียดหยาม เสียดสีผูอื่น ไมพูดจายกตนขม ทา น พูดช้ี
จุดบกพรอง หรือปมดอ ยของผอู ืน่ ใหเ กิดความอับอาย

3. ไมผูกขาดการพดู และความคดิ แตเ พียงผูเดยี ว ใหโอกาสผูอ่ืนไดพูดบา งไมพูดตัดบทในระหวาง
ผอู ืน่ กาํ ลงั พดู ควรคอยใหผอู น่ื พดู จนหมดกระบวนความแลวจึงพดู ตอ

4. เมื่อจะพูดคัดคา นหรือโตแยง ควรจะเหมาะสมกับโอกาสและมีเหตุผลเพียงพอไมใชอ ารมณ
ควรใชคาํ พดู ทนี่ ุมนวล ไมใ หเสียบรรยากาศของการพูดคุยกนั

5. การพดู เพอ่ื สรา งบรรยากาศ ใหเกิดอารมณข นั ควรจะเปน เรอื่ งตลกขบขนั ทส่ี ภุ าพ ไมหยาบโลน
หรอื พูดลกั ษณะสองแงส องงาม

6. ไมพูดตเิ ตียน กลา วหาหรือนนิ ทาผูอ ื่นตอ หนา ชุมชน หรอื ในขณะท่ีผทู เ่ี ราพูดถงึ ไมไดอ ยดู วย
7. ควรพูดดว ยนํ้าเสียงนุม นวลชวนฟง ไมใชน้ําเสียงหว น ๆ หรือดุดันวางอํานาจเหนือผูฟง
รูจกั ใชคาํ คะ ครบั นะคะ นะครับ หนอ ย เถดิ จะ นะ เสริมการพดู ใหส ุภาพไพเราะนา ฟง
คณุ ธรรมในการพูด การปฏิบตั ติ ามมารยาทในการพูดดังกลา วมาแลว ยังไมถือวาเปนการพูดดี
เพราะยงั ขาดคณุ ธรรมในการพดู นั้นกค็ อื ขาดความรบั ผิดชอบ ขาดความจริงใจ เพราะบุคคลที่มีคุณธรรม
ในการพดู จะตองมีความรบั ผิดชอบในคําพดู และสิ่งท่ีพูดออกไป มีความจริงใจ มีความบริสุทธิ์ใจตอ ผูท ี่เรา
พดู ดว ย
ก. ความรับผดิ ชอบในการพูด ผูพูดจะตอ งรับผิดชอบตอการพูดของตนทั้งในดานกฎหมายและ
ศีลธรรม รับผดิ ชอบทางกฎหมายน้ันก็คือ เม่ือผูพูดพูดอยา งขาดความรับผิดชอบมีความผิดตามกฎหมาย
ผูน ั้นจะตอ งรับโทษ เชน พูดหมิ่นประมาท แจงความเท็จ พูดใหผ ูอ ่ืนเสียหายจนเกิดการฟองรอง
ตองรับโทษตามกฎหมาย
สวนความรบั ผดิ ชอบในดา นศีลธรรมหรอื คุณธรรมนัน้ หมายถึง ความรับผิดชอบของการพดู ที่ทําให
ผูอื่นเสียใจ ไมสบายใจเกิดความเสียหายไมถึงกับผิดกฎหมายบานเมือง แตเ ปน ส่ิงไมเหมาะไมควร เชน
การพูดสอ เสียด พูดคําหยาบ พูดเพอเจอ พูดใหผ ูอื่นถูกตําหนิเหลาน้ีผูพ ูดตอ งรับผิดชอบ ตองไมปฏิเสธ
ในคําพูดของตน นอกจากน้ีผูพูดจะตอ งไมพูดตอเติมเสริมแตงจนบิดเบือนความจริง ตอ งตระหนักและ
รบั ผดิ ชอบในการพูดทกุ ครงั้
ข. ความจริงใจและบริสุทธิ์ใจ ผูพูดตอ งมีความจริงใจในการพูดดวยการแสดงออกทางสีหนา
แววตา อากัปกริ ิยา น้าํ เสียงและคําพดู ใหต รงกับความรูสึกที่มีอยูในจิตใจอยา งแทจ ริง ไมเ สแสรง แกลงทํา

16

พูดดว ยความบริสุทธิ์ใจ คือ การพูดดวยความปรารถนาดีท่ีจะใหเ กิดผลดีตอผูฟง ไมพ ูดเพื่อใหเ ขาเกิด
ความเดือดรอนเสียหาย ในการพูดควรพิจารณาถึงผลดี ผลเสีย กาลเทศะ อะไรควรพูด อะไรไมค วรพูด
เปน สงิ่ สําคัญ

เรอื่ งท่ี 2 ลักษณะการพูดทดี่ ี

การพูด

การพูดเปน การสื่อสารอีกประเภทหนึ่งท่ีใชก ันอยูในชีวิตประจําวัน ในการพูดควรตระหนักถึง
วฒั นธรรมในการใชภ าษา คอื ตอ งเปนผมู ีมารยาทในการพูด มีคุณธรรมในการพูดและปฏิบัติตามลักษณะ
การพูดทด่ี ี จึงจะส่อื กับผฟู งไดตามท่ีตอ งการ

การพูดของแตละบุคคลในแตละครั้งจะดีหรือไมด ีอยา งไรนั้น เรามีเกณฑที่จะพิจารณาได
ถาเปนการพดู ทด่ี จี ะมลี กั ษณะ ดังตอไปน้ี

1. ตอ งมเี น้อื หาดี เนอื้ หาท่ดี ตี อ งตรงตามจุดมงุ หมายของผพู ดู ผูพดู มีจดุ มุงหมายการพูดเพ่อื อะไร
เพ่ือความรู ความคิด เพื่อความบันเทิง เพื่อจูงใจ โนม นาวใจ เน้ือหาจะตอ งตรงตามเจตนารมณข องผูพ ูด
และเน้ือหานั้นตอ งมีความยากงายเหมาะกับผูฟง มีการลําดับเหตุการณ ความคิดท่ีดีมีระเบียบไมว กวน
จึงจะเรียกวา มเี นื้อหาดี

2. ตอ งมีวิธีการถายทอดดี ผูพ ูดจะตอ งมีวิธีการถา ยทอดความรูความคิดหรือสิ่งที่ตอ งการ
ถายทอดใหผูฟง เขา ใจงายเกิดความเช่ือถือ และประทับใจ ผูพ ูดตองมีศิลปะในการใชถอ ยคําภาษาและ
การใชน ํ้าเสียง มีการแสดงกิริยาทาทางประกอบในการแสดงออกทางสีหนา แววตาไดอยา งสอดคลอ ง
เหมาะสม การพูดจงึ จะเกดิ ประสทิ ธผิ ล

3. มีบุคลิกภาพดี ผูพ ูดจะตองแสดงออกทางกายและทางใจไดเหมาะสมกับโอกาสของการพูด
อนั ประกอบดว ย รูปรา งหนาตา ซ่ึงเราไมสามารถท่ีจะปรับเปลี่ยนอะไรไดมากนัก แตก็ตอ งทําใหด ูดีท่ีสุด
การแตง กายและกริยาทา ทาง ในสว นน้ีเราสามารถที่จะสรางภาพใหด ีไดไ มยาก จึงเปน สวนท่ีจะชว ยใน
การสรา งบุคลกิ ภาพท่ีดไี ดมาก สว นทางจิตใจน้ันเราตองสรา งความเชอ่ื ม่ันในตัวเองใหส ูง มคี วามจรงิ ใจและ
มีความคิดริเร่ิม ผูพูดที่มีบุคลิกภาพท่ีดี จึงดึงดูดใจใหผูฟ งเช่ือม่ัน ศรัทธาและประทับใจไดงา ย การสรา ง
บุคลกิ ภาพที่ดีเปนคณุ ลักษณะสาํ คัญอยางหน่ึงของการพูด

การพูดที่ใชส ื่อสารในชีวิตประจําวันน้ันมีลักษณะแตกตางกัน ทั้งน้ีขึ้นอยูกับโอกาสสถานที่
กาลเทศะและบุคคลท่ีเราพูด ถาพูดเปน ทางการ เชน การพูดในท่ีประชุม สัมมนา การพูดรายงาน
ความกา วหนา ของการปฏบิ ตั งิ านใหผูบังคับบัญชาทราบ ผูพูดยอมตองใชภ าษาลกั ษณะหนง่ึ แตใ นโอกาส
ท่ีไมเปน ทางการ เชน การพูดในวงสนทนาของเพื่อนท่ีสนิทสนมกัน การพูดใหค ําปรึกษาของครู กศน.กับ
ผูเ รียน ผนู ําหมบู า นชี้แจงรายละเอยี ดของการประชุมใหคนในชุมชนทราบ ก็ยอ มจะใชภาษาอีกอยา งหน่ึง
หรอื ถาเราพูดกบั บุคคลท่รี จู กั คนุ เคยกันมาเปน อยา งดีก็ใชภาษาพูดลักษณะหน่ึง แตถา พูดกับบุคคลท่ีเรา
เพ่งิ รูจกั ยังไมค ุน เคยกจ็ ะใชภ าษาอกี ลกั ษณะหนงึ่

17

การพูดท่ีดี อาจแบงไดเ ปน 3 ลกั ษณะคือ
1. การพูดแบบเปน ทางการ เปน การพูดท่ีผูพ ูดจะตอ งระมัดระวังในเรื่องของรูปแบบ วิธีการ
ความถูกตอ งเหมาะสมของการใชถอ ยคํา การพูดลักษณะนี้จะใชใ นโอกาสที่เปน พิธีการ มีรูปแบบวิธีการ
และข้ันตอนในการพูดเปนการพูดในท่ีประชุมท่ีมีระเบียบวาระ การกล่าวตอ นรับ การกลาวตอบ
การกลา วอวยพร การกลา วใหโอวาท การแสดงปาฐกถา เปนตน
2. การพูดแบบกึ่งทางการ เปนการพูดที่ผูพูดตองพิถีพิถันในการใชถอยคํานอยลง
กวา ลักษณะการพูดแบบเปนทางการ จะใชใ นการสนทนาพูดคุยกันระหวางผูที่ยังไมค ุน เคยสนิทสนมกัน
มากนกั หรอื ในกลมุ ของบุคคลตางเพศ ตางวัยกัน การพูดในที่ชุมชนก็จะมีการใชก ารพูดในลักษณะน้ีดว ย
เชน การแนะนําบุคคลในทีป่ ระชมุ การพดู อภิปราย การแนะนําวทิ ยากรบคุ คลสําคัญเหลานี้ เปนตน
3. การพูดแบบไมเ ปน ทางการ เปน การพดู ทใ่ี ชส ่ือสารกบั ผทู ่ีเราสนิทสนมคุนเคยกันมาก ๆ เชน
การพดู คุยกนั ของสมาชิกในครอบครัว การพูดกันในกลุม ของเพ่ือนสนิท หรือพูดกับกลุมคนที่เปน กันเอง
การพูดในลักษณะนี้จะใชกนั มากในชีวติ ประจําวัน

เรื่องท่ี 3 การพดู ในโอกาสตาง ๆ

การพูดระหวา งบุคคล

การพดู ระหวา งบุคคลเปน การพดู ท่ีไมเปน ทางการ ท้ังผพู ดู และผฟู งมกั ไมไดมีการเตรยี มตวั ลว งหนา

ไมม ีการกําหนดเวลาและสถานท่ีไมม ีขอบเขตเน้ือหาแนน อน ซึ่งเปน การพูดท่ีใชมากที่สุด ผูเ รียนจะตอ ง

ฝก ฝนและใชไ ดท นั ทเี มื่อจําเปน ตอ งใช การพูดระหวา งบุคคลพอจะแยกได ดังนี้

การพูดทักทายปราศรัย ตามปกติคนไทยเราเปนคนมีนํ้าใจชอบชว ยเหลือเกื้อกูลผ้อู ืนอยูเสมอ

หนา ตายิ้มแยมแจม ใส รูจ ักโอภาปราศรัย เมื่อพบใครจะเปนคนท่ีรูจ ักกันมากอ นหรือคนแปลกหนาก็จะ

ทักทายดว ยการย้ิมหรือใชอ วัจนภาษา คือ กิริยาอาการทักทายกอ น ซ่ึงเปน เอกลักษณข องคนไทยท่ีควร

รักษาไว เ พราะเปน ทปี่ ระทบั ใจของผูพบเหน็ ท้ังคนไทยดว ยกนั และชาวตางประเทศ

การทกั ทายปราศรัยควรปฏบิ ัติ ดังน้ี

1. ยิม้ แยมแจม ใสความรูส กึ ยนิ ดีท่ีไดพบกับผทู ี่เราทักทาย

2. กลา วคาํ ทกั ทายตามวัฒนธรรมไทย หรือตามธรรมเนยี มนยิ ม อนั เปน ท่ยี อมรบั กนั ในสงั คม เชน

กลา ว “สวสั ดคี รบั ”... “สวสั ดคี ะ”

3. แสดงกิริยาอาการประกอบคําทักทายหรือปฏิสันถาร เชน การยิ้มและคอมศีรษะเล็กนอย

การจบั มือ จับแขนหรอื ตบไหลเบา ๆ ซ่งึ เปน วฒั นธรรมตะวันตกพอทีจ่ ะทําไดถา เปน คนรจู กั สนิทสนมกันดี

4. กลา วขอความประกอบการทักทายที่เหมาะสมและทาํ ใหเกิดความสบายใจดวยกันทง้ั สองฝา ย เชน

สวัสดีคะ คุณรตั น สบายดีหรอื คะ

สวสั ดคี รับ คณุ กิ่งกมล วนั นีแ้ ตง ตัวสวยจังเลย

สวสั ดีคะ คณุ พรี พล ไมไดพบกนั เสียนาน ลกู ๆ สบายดีหรอื คะ

18

5. การทักทายปราศรัย ควรหลีกเล่ียงการถามเร่ืองสว นตัว เร่ืองการเงินและเรื่องที่ทําใหผ ูอ ่ืน
ไมสบายใจ

ตัวอยา ง
สวสั ดีคะ คณุ คมกริช เปนอะไรไปคะ ผอมจงั เลย
สวสั ดคี รบั คุณอรอนงค ไปทาํ อะไรมาครบั หนามแี ผลเต็มไปหมดเลย

และคาํ ถามทเี่ ปน เรอื่ งสวนตัว เชน จะไปไหน จะไปเที่ยวไหน เส้อื ตัวนีซ้ อ้ื มาราคาเทา ไร ไปทาํ อะไร
มาหนา ดูไมสบาย ไปบานลุงอํ่าทําไม ลักษณะเชน น้ีควรจะหลีกเล่ียง เพราะไมกอ ใหเกิดสัมพันธภาพที่ดี
ตอกัน ควรจะทกั ทายปราศรัยดวยไมตรีจิตและแสดงใหเหน็ ทั้งคําพูดและกิรยิ าอาการ

การแนะนาํ ตนเอง

การแนะนําตนเองมีความจําเปน และมีความสําคัญตอ การดําเนินชีวิตประจําวันของคนเราเปน
อยางย่ิง เพราะในแตละวันเราจะมีโอกาสพบปะสังสรรค ติดตอ ประสานงานกับบุคคลอ่ืน ๆ อยูเ สมอ
การแนะนาํ สรา งความรจู กั คุนเคยกันจึงตองเกิดขึ้นเสมอ แตการแนะนําดวยการบอกชื่อ สถานภาพอยา ง
ตรงไปตรงมาเปนธรรมเนยี มของชาวตะวนั ตก

สว นคนไทยนยิ มใชก ารแนะนําดวยการใหค วามชว ยเหลือใหบริการเปนเบื้องตน เชน หยิบของให
รินนา้ํ ตกั อาหาร เมอ่ื มโี อกาสอันควรกจ็ ะทกั ทายปราศรยั และเรม่ิ การสนทนาในเรื่องท่เี ห็นวา จะพดู คยุ กนั ได
แตก็มีบางคร้ังบางโอกาสที่ฝายใดฝายหน่ึงไมยอมรับรูแสดงอาการเฉยเมยไมตอบสนอง จนทําใหอ ีก
ฝายหน่ึงอึดอัดเกอ เขนิ หมดความพยายามผลสดุ ทายก็เลกิ ราไป ซง่ึ เหตกุ ารณล กั ษณะนี้เปน สภาพการณที่ไม
พงึ ปรารถนาและคงไมม ใี ครตอ งการใหเกิดข้ึนกับตัวเอง ดังน้ันผูเ รียนจึงตอ งเขาใจและฝกฝนการแนะนํา
ตนเอง เพราะเปนสงิ่ ทมี่ ปี ระโยชนตอการดาํ เนินชีวิตและจาํ เปน ตอ งใชในชวี ิตประจาํ วัน

บุคคลอาจตองแนะนําตนเองในหลายโอกาส แตจะกลาวเฉพาะที่สําคัญพอเปนตัวอยาง คือ
การแนะนาํ ตนเองในทส่ี าธารณะ ในงานเลย้ี ง ในการทําธรุ กจิ การงานและในงานประชุมกลุม

ก. การแนะนําตนเองในท่ีสาธารณะ มแี นวทาง การแนะนาํ ตนเอง ดงั นี้
1. สรา งเหตขุ องความคุน เคย กอนทจ่ี ะแนะนําตัวมักจะมกี ารหาจุดเรม่ิ ตนของการแนะนาํ ตวั

ดว ยการสนทนาสัน้ ๆ หรอื ทักทายดวยถอ ยคาํ ทจ่ี ะนําไปสคู วามคุนเคย เชน วันแรกของการพบกลุม ของ
ผูเรียน เม่ือผูเรียนมาแตเชามีเพื่อนใหมมาคอยอยูคนเดียวหรือสองคน อาจจะมีผูเรียนคนใดคนหน่ึง
กลาวปรารภข้ึนมา “ดิฉันก็นึกวาจะไมมีเพ่ือน เดินเขามาคร้ังแรกมองไมเห็นมีใครเลย” ตอจากน้ัน
ก็จะมีการสนทนากันตออีกเล็กนอย เม่ือเกิดความรูสึกคุนเคยมีมิตรไมตรีตอกันก็จะมีการแนะนําตัว
ใหรูจักซึ่งกนั และกนั ตอไป

ในบางคร้ังอาจจะมกี ารทกั ทายดว ยคาํ ถามท่ีเหมาะสมกับเหตุการณ เชน ในเหตุการณท่ีกลา วมา
คือ ผูเรียนมาพบกัน ณ สถานที่พบกลุมเปนวันแรกนั้นคนท่ีมาถึงกอนอาจจะถามขึ้นกอ นวา “เพ่ิงมาถึง
หรือคะ” “หรือมาคนเดียวหรอื คะ” หรอื ไมคนทีม่ าทีหลงั อาจจะถามข้ึนกอนวา “มาถึงนานหรือยังครับ”

19

หรือ “ยังไมมีใครมาเลยหรือครับ” แลว อีกฝา ยหนึ่งก็จะตอบคําถามแลวก็มีการสนทนาซักถามกันตอ
จนเกิดความรสู ึกคนุ เคยแลว จึงมีการแนะนาํ ตัวใหร ูจักซงึ่ กันและกันตอไป

2. บอกช่อื สกลุ และขอมูลที่สําคัญ เมื่อทักทายหรือกลาวในเชิงปรารภ จนรูสึกวา เพ่ือนใหม
หรือคูส นทนามีอัธยาศัยไมตรีท่ีดีบางแลว ก็อาจจะมีผูห นึ่งผูใ ดเปน ฝา ยแนะนําตนเองดวยการบอกชื่อ
ชื่อสกุลและขอ มูลท่ีสําคัญตอเน่ือง เชน กลาวข้ึนวา “ผมณัฐสุชน คนเย่ียม มาพบกลุม ระดับมัธยมศึกษา
ตอนปลายกลุมอาจารยส ุภรณค รับ” เพอ่ื นทสี่ นทนาดวยกจ็ ะแนะนาํ ตนเองตามมาวา “ดฉิ ัน สวุ ิมล นนทวัฒนา
คะ มาพบกลมุ ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลายเหมือนกันคะ แตอ ยูก ลุม อาจารยน พรัตนค ะ เรียนแผนการเรียน
ก. คะ” จากน้ันกจ็ ะมีการสนทนากนั ตอ ในเร่อื งการเรียนหรอื เร่ืองอน่ื ๆ ท่ีมคี วามสนใจตรงกนั ตอ ไปอกี

จะเห็นไดว า การแนะนําตนเองในการพบปะสนทนากันในท่ีสาธารณะตามปกติท่ัวไปมักจะมี
การสรางเหตขุ องความคุนเคยดว ยการสนทนาซักถามกนั เล็ก ๆ นอย ๆ กอ น แลว จึงจะมีการแนะนําตนเอง
มใิ ชเ ริ่มแรกก็จะแนะนาํ ตนเองขึ้นมา บางคร้งั อาจจะไมม ีการตอบสนองจากอีกฝา ยหน่ึงได จึงควรคํานึงถึง
เร่ืองน้ดี ว ย

ข. การแนะนําตนเองในงานเลยี้ ง
การไปรวมงานเลยี้ งควรคาํ นงึ ถงึ มารยาทในสังคม รูจักสังเกตสนใจเพื่อนรวมโตะ หรือเพื่อนท่ีมา
รว มงานดว ย หากยังไมรูจ ักคุน เคยก็หาทางแนะนําตนเองตามวัฒนธรรมประเพณีของไทยดว ยการแสดง
สีหนายม้ิ แยม แจม ใส แสดงไมตรี มีโอกาสบริการก็ใหบ รกิ ารซงึ่ กันและกัน แลวจึงแนะนําตนเอง โดยการ
บอกชอ่ื และบางคร้งั สนทนากนั ตอ ในเร่อื งตา ง ๆ ตามสถานการณ บรรยากาศและความสนใจ
การแนะนําตนเองในงานเลี้ยงมีลักษณะคลายกับการแนะนําตนเองในท่ีสาธารณะคือ จะมี
การสรา งเหตุของความคุนเคยกอ นแลว จึงแนะนําตนเอง และมกี ารสนทนารายละเอยี ดอน่ื ๆ ตอไป
ค. การแนะนําตนเองในการทาํ กิจธุระ
เม่ือพบบุคคลทีน่ ดั หมายหรอื ท่ีตองการพบ โดยไมรูจักกันมากอนใหบ อกช่ือและนามสกุลของตน
เองใหท ราบดว ยน้ําเสียงสุภาพ ตอ จากน้ันจึงบอกกิจธุระท่ีตองการมาติดตอ ตัวอยางเชน “ผมชื่อวิทยา
ศักด์ิสวุ รรณ เรียนอยู กศน. เมืองปาน ทราบวา ท่ีบา นน้ีเล้ียงปลา และขายลูกปลาหลายชนิดใชไหมครับ
ผมขออนญุ าตชมบอ ปลา ขอคาํ แนะนาํ และผมจะขอซ้อื ลกู ปลาดุกไปเลีย้ งสัก 500 ตัว ดว ยครับ”
เมือ่ แนะนําตนเองและชแี้ จงกจิ ธรุ ะของเราอยา งชดั เจนแลวก็จะทําใหการสื่อสารดําเนินไปดวยดี
และกจิ ธรุ ะของเราก็ประสบผลสาํ เร็จ
ง. การแนะนําตนเองในกลมุ ยอย
ในโอกาสทมี่ ีการพบกลมุ ท่คี นสวนใหญไ มรูจักกันมากอน ควรมีการแนะนาํ ตนเองใหรจู กั เพือ่ จะได
พดู คุยแสดงความคิดเหน็ ไดส ะดวกใจและมคี วามเปน กนั เอง ซ่ึงการแนะนําตนเองในกลมุ ยอยน้ี ใหบอกชอ่ื
และนามสกุล บอกอาชพี (ถา ม)ี และบอกวา มาจากหมูบา น ตําบลอะไรถาตางอาํ เภอกบ็ อกอาํ เภอดวย เชน
“ดฉิ นั วรวรรณ สุขวฒั นา เปน ผูเรยี นใหมข องกลมุ พระธาตุเสดจ็ อยูบ านวังลกึ ตาํ บลพระธาตเุ สด็จ
ทาํ งานอยูโรงพยาบาลศูนยลาํ ปางคะ ”

20

เม่ือแนะนําตนเองแลว ในกลุมก็จะมีปฏิกิริยาตอ นรับดวยการย้ิมหรือปรบมือ แลวเราก็น่ังลง
กจ็ ะทําใหบ รรยากาศของการประชุมเปน กันเองขึ้น

กิจกรรมท่ี 1
1. ใหผเู รยี นจบั คกู บั เพื่อนในกลุม แลวสมมติสถานการณวา ท้ังคูพบกันบนรถประจําทาง หรือที่

สถานีอนามัยประจําตําบลหรือสถานท่ีอื่น ๆ ที่เห็นวา เหมาะสม ฝก ทักทายปราศรัยกันและกันใหเ พ่ือน
ผูเรยี นในกลมุ ฟง และใหเพ่อื นชว ยวิจารณก ารใชภ าษาและการสรา งบรรยากาศวา ถกู ตอ งเหมาะสมเพยี งใด

2. ใหผ ูเ รยี นแนะนําตนเองในวันพบกลุมคร้ังแรกหรือเม่ือมีโอกาสไปรวมประชุมกลุม ยอ ยในวิชา
ตาง ๆ และยังไมรจู ักกบั เพ่ือนในกลุม โดยใหปฏบิ ตั ิตามหลกั การและวิธกี ารแนะนาํ ตนเองทีเ่ รียนมาแลว

3. เม่ือมโี อกาสท่จี ะทักทายปราศรยั หรือแนะนาํ ตนเองใหผเู รยี นไดฝ กปฏบิ ัตจิ รงิ ตามหลักการและ
วิธกี ารทไี่ ดศ กึ ษามาแลวและสังเกตผลหากมีขอ บกพรองผดิ พลาดใหปรบั ปรงุ แกไขใหถ ูกตอง

4. ใหผ ูเรียนเรียงกนั ออกมาเลาเหตกุ ารณใ ด ๆ ก็ไดหนาหองและใหผูฟ งวิจารณในหัวขอ เนื้อหา
วิธีการถา ยทอด และบคุ ลกิ ภาพของผพู ูดวา เขาหลักเกณฑใ นการเปน นกั พดู ที่ดีหรือไม

การสนทนา

การสนทนา หมายถึง การพูดระหวา งบุคคลตั้งแต 2 คน ข้ึนไป ผลัดกันพูดและผลัดกันฟง
การสนทนามหี ลายลกั ษณะ อาจจะเปน ลกั ษณะท่ีไมเปนแบบแผนคุยตามสบายไมจาํ กัดเรือ่ งท่ีสนทนา เชน
การสนทนาในครอบครัว การสนทนากันในเพื่อนผูเรียนท่ีรูจักสนิทสนมกัน เปน ตน แตในการสนทนา
บางครั้งเปน การสนทนาที่มีแบบแผน ซึ่งตอ งมีการตระเตรียมลว งหนา สว นใหญจะเปนการสนทนา
เชิงวิชาการ แตใ นท่ีน้ีจะพูดถึงการสนทนาที่ไมเ ปน แบบแผน คือ การสนทนากับบุคคลท่ีรูจ ักคุน เคย
และบุคคลแรกรจู กั การสือ่ สารลกั ษณะน้ีมคี วามสําคญั และเราไดใ ชเปน ประจําย่ิงในครอบครัวในท่ีทํางาน
ในสถานศึกษาหรือในกลุม ของผูเ รียน ถามีการสนทนากันดวยดี ก็จะนําความสัมพันธฉันพ่ีนอง ฉันมิตร
มาให กระทําสิ่งใดก็ราบร่ืน เกิดความสามัคคีและนําความสุขมาใหแตใ นทางตรงขามถา การสนทนา
ไมเปนไปดว ยดี ก็ยอมกอใหเกิดการแตกราว ขาดสามัคคี มีแตค วามสับสนวุน วาย การสนทนาระหวาง
บคุ คลท่ีรูจักคุนเคยมีสิ่งสาํ คัญท่ตี องนกึ ถึงอยู 2 เรือ่ ง คอื เร่ืองที่สนทนาและคณุ สมบัตขิ องผรู วมสนทนา

ก. เรือ่ งทสี่ นทนา
เรอ่ื งท่ีนาํ มาสนทนา จะทําใหก ารสนทนาดาํ เนินไปดวยดมี ีผลดตี อทัง้ สองฝา ยน้นั ควรมีลักษณะ ดังนี้

1. ควรเปนเรื่องทีท่ งั้ สองฝา ยมคี วามรแู ละความสนใจรว มกันหรอื ตรงกนั
2. ควรเปน ขาวหรือเหตุการณที่เกิดขึ้นในชว งเวลาน้ัน ๆ เชน เปน ขาวในหนังสือรายวัน
ภาวะเศรษฐกจิ ปญ หาการครองชพี เหตุการณทางการเมอื งในขณะนน้ั เปนตน
3. ควรเปน เรอื่ งทเี่ หมาะกบั โอกาส กาลเทศะ และเหตกุ ารณ เชน ถา เปน การสนทนางานมงคล
ก็ควรพูดแตส ่ิงที่เปน มงคลเปนส่ิงดีงาม ไมพ ูดในส่ิงท่ีไมเ ปน มงคล หรือเรื่องรายในขณะเดียวกัน ถา เปน
งานทเี่ ศรา โศกกลับไปพูดเรื่องสนุกสนานกไ็ มส มควร

21

4. ควรเปน เรอื่ งทไี่ มสรางความวติ กกงั วล ความเครยี ดใหก ับคูสนทนา ควรเปน เรอ่ื งท่ีทําใหเ กดิ
ความพอใจความสบายใจหรอื ความสนกุ สนาน

เร่ืองทค่ี วรงดเวนท่ีจะนาํ มาสนทนา ไดแ ก
1. เรอ่ื งสวนตัวของตนเองและเรอื่ งท่ีคสู นทนาไมมสี วนเก่ียวขอ งดวย
2. เรอื่ งทเ่ี ปน การนินทาผูอ่ืน เร่อื งท่ีไมเ ปนสาระแกนสาร
3. คุยโวโออวดความสามารถของตนเอง
4. เร่ืองความทุกขร อนของตน ความโชครายเพ่ือขอความเห็นใจ ยกเวนการสนทนากับ

ผใู กลช ิดสนิทสนมกนั จริง ๆ
ข. คณุ สมบัตขิ องผรู วมสนทนา
1. มคี วามรอบรใู นเรอื่ งตาง ๆ พอสมควร มกี ารติดตามเหตุการณเ ปลี่ยนแปลงของบา นเมือง

และโลกอยูเ สมอ
2. ใชถ อ ยคาํ สุภาพ ระมัดระวงั ในการใชภ าษาใหเหมาะสมเปนกันเอง แสดงการเอาใจใสแ ละ

กริ ิยาทาทางยิ้มแยมแจม ใส มีการขอโทษ ขออภยั เมื่อพดู ผิดพลาด มกี ารขานรับดวยคํา ครับ คะ ใชครับ
ใชคะ จรงิ ครับ ถกู แลวคะ

3. เปนผูพ ูดและผูฟ ง ท่ีดี ใหโอกาสคูส นทนาไดพ ูดขณะที่เขาพูดไมจบก็ตอ งรอไวก อ น แมจะ
เบือ่ หนายกต็ อ งอดทนเก็บความรสู ึกไว ไมแสดงกริ ยิ าอาการเบ่ือหนายใหเหน็ ใหโอกาสคูส นทนาไดพูดและ
แสดงความคดิ เห็นใหมากทส่ี ุด

4. รูจ กั สังเกตความรูส ึกของคูสนทนา ซึ่งจะแสดงออกทางสีหนาทาทางและน้ําเสียง คําพูด
ถาหากสังเกตเห็นวา คูส นทนาไมส นใจฟง ไมก ระตือรือรน ดูสีหนา แสดงความเบ่ือหนา ยก็ใหเ ปล่ียน
บรรยากาศดวยการเปล่ยี นเรือ่ งสนทนา หรอื พยายามสงั เกตใหทราบถึงสาเหตุทท่ี าํ ใหคูสนทนาไมสนใจ
เกิดการเบ่ือหนา ยแลวจึงแกไขตามสาเหตุนั้น เชน เห็นวา คูส นทนามีกิจธุระที่จะทํา เราก็ปรับเวลาของ
การสนทนาใหสั้นเขา หรือใหพ อเหมาะพอควร

5. พดู ใหกระชับตรงประเด็น ใหรูว า ส่ิงใดควรพูด สิ่งใดไมค วรพูด ส่ิงใดคูสนทนาพอใจ ส่ิงใด
คูสนทนาไมพอใจ ไมพูดขมขู ไมผูกขาดการพูด หากคูส นทนาผิดพลาดไมค วรตําหนิโดยตรง ควรมีวิธีการ
และใชคาํ พดู ท่แี ยบยลเพ่ือใหเ ขารสู กึ ไดเอง

การสนทนากับบุคคลแรกรูจ ัก

บุคคลที่เพ่ิงรจู กั กันทงั้ สองผายยงั ไมรถู ึงภูมิหลังนิสัยรสนิยม พ้ืนฐานความรู ความคิดการสนทนา
กับบคุ คลแรกรจู กั ควรปฏบิ ัติ ดงั นี้

1. สรางความคุน เคยดวยการบริการหรือแสดงความเอื้อเฟอ ดวยวิธีตาง ๆ
2. สังเกตพฤติกรรมของคูสนทนา เพื่อจะไดทราบลักษณะบางอยางของคสู นทนา
3. เริ่มทักทายดวยถอ ยคําสภุ าพแสดงถึงความเปนมิตร

22

4. พดู เรือ่ งทว่ั ๆ ไป อาจจะเปน ขา วดัง เหตกุ ารณลมฟาอากาศ เม่อื สังเกตไดว า ผูส นทนาชอบเรื่อง
ประเภทใด ก็จะไดส นทนาเร่ืองน้นั ตอ ไป หากเห็นวา คสู นทนาไมชอบเร่อื งใดกจ็ ะไดเ ปลีย่ นเรอ่ื ง

5. เม่อื เหน็ วา มีความคนุ เคยมากแลว กส็ ามารถใชหลักของการสนทนากบั บคุ คลที่รจู ักคุนเคยมาใช
กับบุคคลดังกลา ว

กจิ กรรมที่ 2
1. ใหผ เู รยี นแบง กลมุ เพ่ือฝกการสนทนาในวันพบกลมุ โดยใหแบงกลมุ ๆ ละ 5 – 6 คน แยกเปน

ผสู นทนา 3 - 4 คน และเปน ผสู ังเกตการณ 2 คน ในขณะกลมุ สนทนา ใหผ สู ังเกตการณบนั ทกึ รายละเอียด
ของการสนทนาของกลุมในหัวขอ ตอ ไปนี้

1.1 หัวขอเรื่องที่สนทนา มีเรื่องอะไรบา ง เรื่องเดียวหรือหลายเรื่อง และใหว ิเคราะหถึง
ประโยชนข องเร่อื งน้ัน ๆ

1.2 ขณะที่คนหนึ่งพูด คนอ่ืน ๆ ฟงหรือไมห รือมีพฤติกรรมอยา งไร ใหแตล ะกลุม แสดง
ความคิดเหน็ เชิงวจิ ารณผพู ูดและผฟู ง เชน บคุ คลใดในกลุม ท่พี ดู มากทีส่ ดุ และบุคคลใดพูดนอ ยท่ีสดุ พดู ตรง
ประเด็นหรอื ไม การใชภ าษา อารมณข องคสู นทนาหรอื ผูฟ ง พฤติกรรมหรือคาํ พดู ใดทไี่ มเ หมาะสม

2. เมอ่ื เสร็จสนิ้ การสนทนาแลวใหผ ูสังเกตการณเ สนอขอมูลรายละเอียดตอกลุม แลว ใหชวยกัน
เขยี นบทสนทนาตามรายละเอยี ดทีก่ ลมุ ไดส นทนาไปแลว พรอ มขอสังเกตผูอื่นใหครูประจํากลุม ตรวจและ
ใหคาํ แนะนํา

การสัมภาษณ

การสัมภาษณม ีอยูหลายลักษณะหลายระดับแตใ นระดับนี้จะขอกลาวเฉพาะสวนท่ีจําเปน
ซ่งึ ผเู รยี นจะตองนาํ ไปใชเทานน้ั

ก. ผสู ัมภาษณ ควรมกี ารเตรยี มตวั และปฏิบตั ิ ดงั นี้
1. ตอ งมีการติดตอประสานงาน นัดหมายกับผูใ หส ัมภาษณไ วลว งหนา พรอมทั้งกําหนด

วนั เวลาทจี่ ะสมั ภาษณแ ละบอกจุดประสงคของการสมั ภาษณ เพื่อผทู ่ีใหสมั ภาษณจ ะไดเ ตรยี มตัวไดถ กู ตอง
2. เม่ือประสานงานแลว ผูส ัมภาษณ ควรเตรียมตัวตั้งแนวคําถามที่จะไปสัมภาษณไวเ ปน

ประเดน็ ๆ ตามวัตถปุ ระสงคท ่วี างไว
3. ศึกษาเรือ่ งที่จะสมั ภาษณใหเ ขา ใจ
4. เมือ่ ไปพบผใู หส มั ภาษณตอ งตงั้ คําถามใหชดั เจน เขาใจงา ย ใชภาษาสุภาพ
5. ควรเตรียมการบนั ทึกภาพ เสียง และขอความ เตรียมอุปกรณเ คร่ืองมือใหเรียบรอ ยกอ น

เพือ่ ใหก ารบันทึกสมบูรณไมผ ดิ พลาด
6. รักษาเวลานัดหมาย เวลาขณะสัมภาษณใหเปน ไปตามที่กําหนดนัดหมายไว อยาไดถ าม

นอกประเดน็ และอยายดื เยอ้ื โดยไมจ ําเปน

23

ข. ผูใหสัมภาษณ
ผูใ หสัมภาษณม ักจะเปน บุคคลสําคัญ ผูประสบความสําเร็จในชีวิต ในอาชีพ ผูมีความรู ฯลฯ
สวนผเู รียนเองกม็ ีโอกาสเปนผใู หสัมภาษณไดเ หมือนกัน เชน เม่ือไปสมัครงาน สมคั รเขา เรยี นตอหรือแสดง
ความคดิ เห็นตอสอ่ื มวลชนในเร่ืองตาง ๆ เหลาน้ี เปนตน วิธีปฏิบัติตน เม่ือเปนผูใหสัมภาษณ ค วรกระทํา
ดังนี้
1. สรา งบุคลิกภาพใหดี ดว ยการแตงกายใหสะอาดเรียบรอ ยประณีต สวนตาง ๆ ของรา งกาย
ตองสะอาดเรียบรอยเหมาะสม
2. รกั ษาเวลานดั หมาย แมจะเปน ฝา ยคอยกต็ อ งใหพรอ มตามเวลาทนี่ ดั หมาย
3. สรา งความม่ันใจดวยการเตรียมใหพ รอมไมใ หป ระหมา ต่ืนเตน เคอะเขิน ขม ใจไมใหก ังวล
สิ่งใด ๆ
4. พูดใหชัดเจน เสยี งหนกั เบาและนํา้ เสยี งใหพ อดเี หมาะสม ใชภาษาใหเหมาะสมกบั กาลเทศะ
หลกี เลีย่ งการใชภาษาปากหรอื คาํ แสลง ไมพ ูดยกตนขม ทานไมพ ูดโออ วด
5. ต้งั ใจตอบคําถามและตอบใหตรงประเด็น การขยายความพูดใหกระชับ ไมเ ยิ่นเยอ มีปฏิภาณ
ไหวพริบ แสดงความคิดเห็นอยา งมีเหตุผล หากส่ิงใดที่ตอบไมไ ดก็ใหอ อกตัว อยางนุมนวล เชน บอกวา
ไมค อยสันทดั หรือไมสูจ ะมคี วามรใู นเร่ืองน้ี เปนตน
6. ตอบคาํ ถามอยา งสภุ าพแสดงไมตรจี ิตและความเต็มใจท่ีจะใหส มั ภาษณ

กิจกรรมที่ 3
ใหผเู รียนฝกการสัมภาษณด วยการแบง กลมุ ออกเปนกลมุ ยอยกลมุ ละไมเ กนิ 5 คน แลว สมมุติ

เปนผสู มั ภาษณและเปน ผูใ หสมั ภาษณ ฝา ยละกคี่ นแลว แตค วามเหมาะสม
โดยมขี อกําหนดและแนวทางฝก ดังนี้
1. รวมกาํ หนดเร่ืองท่จี ะสัมภาษณและตั้งจุดประสงคของการสัมภาษณ
2. แตละฝา ยเตรยี มการสมั ภาษณ ศึกษาเร่ือง ตง้ั คาํ ถาม หาแนวตอบ ฯลฯ
3. ปฏบิ ัตกิ ารสัมภาษณ
4. บันทกึ บทสมั ภาษณ
5. ใหครู กศน. และเพื่อนผเู รียนประเมินและใหคําแนะนํา

การใชและการพูดโทรศพั ท

การส่ือสารดวยการพูดทางโทรศัพทในปจจุบันมีแพรห ลายโดยท่ัวไป มีทั้งโทรศัพทส าธารณะ
ในระดับตําบล หมูบ าน โทรศัพทส วนตัวก็ขยายไปท่ัวเกือบทุกชุมชน การเรียนรูว ิธีการใชและการพูด
โทรศพั ทจ ึงเปน ส่ิงจําเปนสําหรบั ผูเรยี น เพราะจะไดใชใหเ กดิ ประโยชนสงู สุดและประหยัดคา ใชจ า ย

24

วธิ ีการใชโ ทรศัพทแ ละพูดโทรศพั ท มขี อควรปฏบิ ตั ิ ดังน้ี

1. ตองศึกษาใหร ูแ ละเขา ใจการคน หารายชื่อและหมายเลขโทรศัพทจ ากสมุดโทรศัพทแ ละมี
สมดุ โทรศัพทหรือเคร่ืองบันทึกหมายเลขโทรศัพทสวนตัว การบันทึกหมายเลขโทรศัพทม ือถือของผูท่ีจะ
ตอ งตดิ ตอ เปนประจํา

2. เม่อื โทรไปแลว มผี รู ับ ใหผ ูรับ บอกชือ่ และสถานที่รบั โทรศัพททนั ที เชน
“สวสั ดีคะ บา นอยเู ปน สุขคะ”
“สวัสดีครบั ศนู ยก ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยอําเภอเมอื งสงขลาครบั ”
“สวัสดคี ะ 2816286 คะ”

3. ถาผูโทรศพั ทเขามาตอ งการพูดกบั คนอนื่ และบคุ คลนน้ั อยกู ็อาจตอบกลับไปวา
“กรุณารอสกั ครูนะคะ (นะครบั )”

แลวรีบไปตามบุคคลน้นั ทันที ถา ผทู ีเ่ ขาตองการพูดดวยไมอยูหรือไมวา งจะดว ยกรณีใด ๆ ก็ตาม ควรชี้แจง
ใหทราบอยา งสภุ าพ เชน

“คณุ สมโภช ไมอยคู รับกรณุ าโทรมาใหมนะครับ” หรอื
“คุณเอื้อจติ กําลังติดประชมุ คะ จะมีอะไรสัง่ หรอื ฝากไวห รอื เปลา คะ ฯลฯ”
4. ถาเกิดขอ ผิดพลาดหรอื มีปญ หาในขณะใชโทรศัพทค วรกลา วคาํ ขอโทษและรบี ช้แี จงขอขดั ของ
ใหท ราบ
“ขอโทษครบั คณุ ตอ ผิดครับ” หรือ
“ไมเ ปน ไรครบั ”
5. การพูดโทรศัพทท ุกคร้ัง ตอ งพูดอยา งสุภาพใชน ้ําเสียงใหพ อดีสั้นกระชับไดใ จความและ
ตรงประเด็น อยาพูดเร็วหรอื ใชเสียงดังเกินไป ไมพูดเรื่องไรสาระยืดยาวเพราะจะเสียคา บริการมาก และ
เสยี มารยาททําใหผอู ื่นท่ีจะใชโทรศัพทเ คร่ืองนน้ั ตองคอย
6. การรับโทรศัพทแทนคนอ่ืน และผูโทรศัพทติดตอฝากขอ ความไวตอ งจดบันทึกขอความให
ครบถวน และอาจขอรายละเอียดเพ่ิมเติมใหช ัดเจน เม่ือจดบันทึกแลวควรอา นทานใหผูท่ีติดตอมาฟง
เพือ่ ตรวจสอบความถูกตอ งวาครบถว นตามความประสงคห รือไม หากไมค รบถว นจะไดเพิ่มเติมและตอง
ลงชือ่ ผบู นั ทึกพรอ ม วนั เวลาทีร่ บั โทรศพั ท

การพูดตอชมุ ชน

1. เปน วิธีที่สะดวกรวดเร็วทจ่ี ะเผยแพรความคิดเห็นของบคุ คลตอสาธารณชนไดอยางกวา งขวาง
ความคดิ เห็นนอ้ี าจเปนไดท ง้ั ในทางสนับสนุน และคัดคา น

2. เปนวิธีการหนึง่ ในการถา ยทอดวัฒนธรรมการปลูกฝงคุณธรรม การเผยแพรความรู และวิทยาการ
ใหม ๆ สปู ระชาชน เชน เรื่องเกย่ี วกบั วัฒนธรรมพนื้ บาน ปาฐกถาธรรม การเผยแพรความรูทางการเกษตร
การอตุ สาหกรรม เปนตน

25

3. เปน วิถที างทีท่ ําใหม นุษยส ามารถชีแ้ นะการแกป ญ หาสงิ่ แวดลอม ปญ หาการจราจร ปญ หาทาง
ดานเศรษฐกจิ เปนตน

นอกจากการพูดตอ ชุมชนโดยการประชุมรวมกัน หรือการพูดในที่สาธารณะ เชน การหาเสียง
การพูดโฆษณาสินคาตาง ๆ แลว ยังมีการพูดอีกวิธีหน่ึง ซ่ึงเปน การพูดผานสื่อมวลชน โดยผา นทาง
โทรทศั นหรอื วทิ ยุ ผูเรียนเคยเหน็ เคยฟงวิธีการพูดเชนนี้มาบา งแลว อาทิ การพูดสัมภาษณ การเปน พิธีกร
การสนทนา การโฆษณา การเลา เรื่อง เปน ตน

การพูดโดยผานสอื่ มวลชน จะมผี ูฟงหรอื ผชู มทวั่ ประเทศ ผูดาํ เนินรายการจะตอ งคํานึงถึงวิธีการพูด
ดังน้ี

1. วธิ กี ารพดู ทนี่ าสนใจ เราใจ สนกุ สนาน
2. ภาษาทใี่ ชต องสุภาพ เหมาะสมกับกาลเทศะและบคุ คล กระชบั เขา ใจงา ย
3. ใหเกยี รตแิ กผทู ก่ี าํ ลงั พูดดวยหรอื ผูท่กี ลาวถึง
4. ไมพูดกา วรา ว หรือเสยี ดสีผอู ื่น
ผูเรียนเคยไดรบั เชิญใหพูดตอ ชมุ ชนไหม?
ถาเคย ทบทวนซิวาเคยพดู โดยวิธีใด ขอใหอ านตอ ไป แลว จะรูวา ที่พูดนั้นอยูในวิธีใดของประเภท
การพูด
ประเภทของการพดู ตอ ชุมชนอาจแบง ไดหลายวิธี ดังน้ี
1. แบงตามวิธกี ารนาํ เสนอ มี 4 ประเภท คอื

ก. การพูดโดยฉับพลัน คือ การพูดท่ีผูพ ูดไมร ูต ัวลวงหนา มากอ น เชน การไดร ับเชิญใหพูด
อวยพรในงานวนั เกิด งานมงคลสมรส เปน ตน

ข. การพดู โดยอาศยั ตน รา ง คอื การพดู ที่ผูพ ูดรตู วั ลวงหนามีเวลาเตรยี มรา งขอ ความที่จะพูด
และวสั ดุอุปกรณไวกอ น การพูดดวยวธิ นี ้ีผูพูดจะมีความม่ันใจในการพดู มากกวา การพดู โดยฉบั พลัน

ค. การพดู โดยวธิ กี ารทอ งจาํ คอื การพูดที่ผพู ดู ตอ งเตรยี มเขียนตนฉบบั ทจ่ี ะพูดอยางละเอยี ด
แลวทอ งจําเน้ือหาท้ังหมดจนขึ้นใจ การพูดวิธีน้ีไมใครเปน ธรรมชาติ เพราะถาผูพูดลืมตอนใดตอนหน่ึง
ก็จะทําใหเสียเวลาคดิ

ง. การพูดโดยวิธีอานจากราง คือ การพูดโดยอานจากตนฉบับท่ีเตรียมไวอ ยา งดี สว นมาก
มักจะใชใ นโอกาสสาํ คัญ เชน การกลา วปราศรัย การกลา วเปดประชุมการกลาวใหโ อวาท

2. แบงตามความมุง หมาย มี 4 ประเภท คือ
ก. การพูดเพอ่ื ใหค วามรูหรือขอเท็จจรงิ เปนการพูดเพื่อใหขอมูลหรอื เพ่อื แจง เรอ่ื งราวตา ง ๆ

ท่เี ปนประโยชน หรอื มคี วามสําคญั สําหรับผูฟ ง การพูดประเภทนี้ผูพ ูดอาจจะใชว ิธีพูดหลายรูปแบบ เชน
อาจจะใชวธิ ีเลา พรรณนาวิจารณ อธบิ าย

ข. การพูดเพ่ือโนม นาวใจ เปน การพูดเพ่ือใหผูฟงเกิดความเช่ือถือ ศรัทธา มีความคิดเห็น
คลอยตาม เชน การโฆษณาสนิ คา การพดู หาเสยี ง

26

ค. การพูดเพ่อื จรรโลง เปน การพดู เพือ่ ยกระดบั จติ ใจใหส ูงข้ึน และเพื่อใหเกดิ ความสนุกสนาน
เพลิดเพลนิ คลายเครยี ด เชน การกลาวคาํ สดดุ ี การเลานิทาน การเลาประสบการณ

ง. การพดู เพ่ือคนหาคําตอบ เปนการพูดทมี่ ุง หมายใหผูฟงชว ยคิดแกปญหา เชน การสัมมนา
รายการคณุ บอกมา

3. แบง ตามเน้ือหาทจ่ี ะพูด เชน เนือ้ หาเกีย่ วกบั เศรษฐกจิ การเมือง วิทยาศาสตร
4. แบง ตามโอกาสที่จะพูด อาจแบงกวา ง ๆ ได 3 โอกาส คือ

ก. โอกาสท่ีเปนทางการ เชน การกลา วปราศรยั การใหโ อวาท
ข. โอกาสก่งึ ทางการ เชน การบรรยายสรุปเมือ่ มผี เู ยี่ยมชมสถานที่
ค. โอกาสที่ไมเปนทางการ เชน การสังสรรคกับเพื่อนเกา การเลา เรื่องตลกใหที่ประชุม
การพบปะสงั สรรคกบั เพอ่ื นรวมงานเนือ่ งในวนั ข้นึ ปใ หม เปน ตน
5. แบงตามรปู แบบ มดี ังนี้
ก. การสนทนาตอหนา ชุมชน คือ รูปแบบที่มีผูพูดสองคนหรือมากกวา นั้นสนทนา
ซ่งึ กันและกัน เชน รายการสนทนาปญ หาบา นเมอื ง
ข. การปาฐกถา ผูป าฐกถาเปนผเู ช่ียวชาญเฉพาะดาน ไดศ กึ ษาคนความาอยา งละเอยี ด
ค. การอภิปรายเปนคณะ คือ การพูดของคณะบุคคลประมาณ 3 - 5 คน พูดแสดงความรู
และแลกเปล่ยี นความคดิ เห็นตอหนา ผฟู งเปน จํานวนมาก
ง. การซกั ถามหนาทปี่ ระชุม คอื การพูดหนาประชุมโดยแบง ผูพูดออกเปน 2 กลุม กลุม หนึ่ง
เปนตัวแทนของผูฟ ง จํานวน 2 - 4 คน มหี นาท่ซี กั ถาม อกี กลุมหนึ่งเปนวิทยากร ประมาณ 2 - 4 คน
เปนผูตอบคําถาม
จ. การโตว าที เปน การพูดโตแยงระหวา งบุคคล 2 ฝาย ฝายหน่ึงเปนฝา ยเสนอญัตติ
อีกฝา ยหนึง่ เปน ฝา ยคา น มีกรรมการตัดสินชข้ี าดใหฝ ายหนง่ึ ฝา ยใดเปน ฝา ยชนะหรือเสมอ

การเตรยี มการพูดตอหนา ชุมชน

การพูดตอ หนาชุมชนนั้น ผูฟง สว นมากก็ต้ังความหวังไวว า จะไดร ับความรูหรือประโยชนจาก
การฟง ผูพ ูดจึงตอ งเตรียมตัวเปนอยา งดี เพราะการเตรียมตัวจะชว ยใหผูพูดมีความม่ันใจกลาที่จะแสดง
ความคดิ ความเห็น การพูดดวยความมั่นใจยอ มจะทําใหผูฟง เกิดความเชอ่ื ถือ ประทบั ใจในการพูด

ผูพดู แตล ะคนอาจใชว ธิ กี ารเตรยี มตัวไดต า ง ๆ กัน ดังน้ี
1. การกําหนดจุดมุง หมายของการพูด ผูพ ูดควรกําหนดใหช ัดเจนทั้งจุดมุงหมายท่ัวไป
และจดุ มงุ หมายเฉพาะเรอ่ื ง เชน การใหเ ลาประสบการณเ กย่ี วกบั การทํางาน จดุ มุง หมายทว่ั ไป คือ ใหความรู
จดุ มงุ หมายเฉพาะ คือ วิธกี ารทํางานและอุปสรรคตาง ๆ ท่ไี ดพ บ
2. การวิเคราะหผ ูฟ ง กอนที่จะพูดทุกครั้ง ผูพูดควรจะไดพิจารณาผูฟงอยางละเอียดวา ผูฟง
สวนใหญสนใจหรือชอบเกี่ยวกับเรื่องใด โดยผูพูดควรเตรียมขอมูลและการใชภาษาใหเหมาะกับเพศวัย
สถานภาพทางสงั คม (โสดหรอื มีคูส มรสแลว) อาชีพพืน้ ความรู ความสนใจตลอดจนทศั นคตขิ องกลมุ ผูฟง

27

3. การกําหนดขอบเขตของเร่ืองที่จะพูด ผูพ ูดตอ งมีเวลาเตรียมตัวในการพูด ผูพ ูดจึงควร
พิจารณาเรื่องที่จะพูดวา ตนเองมีความรูในเรื่องนั้น ๆ เพียงใด หากไมมีความรูเ พียงพอก็ควรหาความรู
เพิม่ เตมิ และกําหนดขอบเขตของเรอ่ื งใหเ หมาะกบั ผฟู ง เชน เปน เดก็ เลก็ เปนวัยรนุ หรือเปน ผใู หญ เปน ตน

4. การรวบรวมเนอื้ หาท่ีจะพูด การพูดใหผูอ ่ืนฟง ผูพูดตอ งเตรียมรวบรวมเน้ือหาใหด ื เพื่อผูฟ ง
จะไดรบั ประโยชนม ากทส่ี ดุ การรวบรวมเน้อื หาอาจทาํ ไดโดยการศึกษา คน ควา การไตถามผรู กู ารสัมภาษณ
และอาจใชอปุ กรณชว ย เพ่ือใหผ ฟู ง เขาใจไดง ายขึน้

5. การทําเคา โครงลําดับเรื่องที่จะพูด เพื่อใหก ารพูดเปนไปตามลําดับขั้นตอนไมสับสน ผูพูด
ควรทําโครงเร่อื ง ลําดบั หัวขอ ใหด ี เพื่อกนั การหลงลมื และชว ยใหเ กิดความมนั่ ใจในการพดู

6. การฝกซอมการพูด ผพู ดู ควรหาเวลาฝก ซอ มการพูดของตนเสียกอน เมื่อถึงเวลาพูดจะไดพูด
ดว ยความม่ันใจ ในการฝกซอมน้ันควรคํานึงถึงบุคลิกลักษณะ ทายืนหรือนั่งกิริยาอาการ การใชเสียง
การใชสายตา ถา มีผฟู ง อาจจะชวยตชิ มการพูดในขณะฝก ซอมได
กจิ กรรมที่ 4

1. ใหผ เู รยี นฟง การสนทนาทางโทรทัศน รายการที่สนใจและเปน รายการเดียวกัน เชน รายการ
สนทนาปญหาบานเมือง รายการตรงประเด็น ฯลฯ เม่ือฟง แลวใหผ เู รยี นบันทึกการพูดของผดู ําเนนิ รายการ
และผรู วมสนทนา วา มวี ิธีการพูดอยา งไร ภาษาที่ใชเ หมาะสมหรือไม มกี ารพูดกา วรา วหรือเสียดสีผูอื่นบา ง
หรือไม ฯลฯ แลวนํามาสนทนาแลกเปล่ียนความคิดเห็นกันในวันพบกลุม หรือตัดตอ ขอ ความจาก
ส่ือส่ิงพมิ พม าอา นและใหว จิ ารณข อ ความน้ัน ๆ ก็ได

2. ใหผ เู รียนสงั เกตการพูดใหขา วของบุคคลสําคัญและนักการเมืองแตล ะคนทางสถานีวิทยุและ
โทรทัศน แลว พิจารณาวาการใหขา ว หรือการแสดงความคดิ เหน็ น้นั ควรเชื่อหรือไม เพียงใด เพราะเหตุใด
แลวนาํ มาสนทนาแลกเปล่ยี นความคดิ เหน็ กัน เม่ือมีโอกาสพบปะกันหรือในวันพบกลุม ผูเ รียน อาจจะฟง
การพูดแสดงทรรศนะของนกั การเมอื งจากเทปบันทกึ เสียงแลว นาํ มาสนทนากันก็ได

3. สมมตเิ หตุการณใ หผ เู รียนออกมาสนทนากันทางโทรศพั ท ใหเพือ่ น ๆ วิจารณ

การพูดแสดงความคดิ เหน็

การพูดแสดงความคิดเห็นเปนลักษณะการพูดที่จะใชในการปรึกษาหารือกันในกลุม ยอย
เพือ่ หาแนวทางในการแกป ญ หา เชน ปญหาการเรียน ปญ หาในการดาํ เนินชีวิต ปญ หาของชมุ ชนพน้ื ฐาน

การแสดงความคิดเห็นเปน การใชท ักษะการฟง การอาน การพูดและการคิดใหส ัมพันธกัน
ตองอาศัยการฝก ฝนใหเกิดความชํานาญ เพราะการพูดแสดงความคิดเห็นตองใชท้ังความรู ความคิด
เหตุผลหรือหลักการ ทฤษฎีตาง ๆ หลายอยา งประกอบกัน ความคิดนั้นจะถูกตอ งเหมาะสม มีคุณคา
นาเชอ่ื ถือ การพูดแสดงความคดิ เหน็ จึงตองใชความรอบคอบใหเหตุผล มีใจเปน กลาง บริสุทธิ์ใจ ไมม ีอคติ
มกี ารฝกฝนจนเกิดความชาํ นาญรบั ผิดชอบในสิง่ ท่พี ูด น่ีเปนหลักของการพดู แสดงความคิดเห็น

28

การพูดในท่ปี ระชมุ

ผูเรียนทราบมาแลววาการประชุมมีหลายประเภทหลายลักษณะทั้งการประชุมกลุม ยอ ย
การประชมุ กลุมใหญ การประชุมเชงิ วชิ าการ การประชุมเชิงปฏิบัติการ ฯลฯ แตบุคคลท่ีมีบทบาททจ่ี ะตอ ง
พูดในท่ปี ระชมุ ท่สี ําคัญนั้นมเี พยี ง 2 ฝา ย คือ ประธานในทป่ี ระชุมและผูเขา รว มประชุม บุคคลท้ัง 2 ฝา ยน้ี
จะตองรจู กั หนา ทแี่ ละมารยาทของการพดู ในท่ีประชุม มฉิ ะนนั้ การประชมุ ก็จะไมเ รียบรอยและไมบ รรลุผล
ตามวตั ถุประสงค

ประธานในท่ีประชมุ จะตอ งปฏบิ ตั ิตามหนา ที่และมารยาทในการพูด ดงั นี้
1. แจงใหทราบถึงวัตถุประสงค ปญ หาหรือประเด็นที่นาคิดของการประชุมใหส มาชิกไดท ราบ
และพิจารณากอนดาํ เนนิ การประชมุ
2. พูดตามหัวขอหรือวาระการประชุมอยางสั้น ๆ ไดเ น้ือหาสาระและอยา ถือโอกาสของการเปน
ประธานผกู ขาดการพูดแตเ พียงผเู ดยี ว
3. ใหโอกาสแกผูเขา รว มประชุมแสดงความคิดเห็นไดอยางเสรี กวา งขวางเปน อิสระและทั่วถึง
ประธานคอยสรุปความคดิ เหน็ ขอ เสนอตาง ๆ ใหกระชับ ตรงประเดน็ และเปนคนสดุ ทาย
4. ใชค าํ พดู สรางบรรยากาศท่ีดี มคี วามเปน กันเอง เพ่ือใหผูเขา รว มประชุมกลาแสดงความคิดเห็น
และเพือ่ ใหก ารประชุมเปน ไปดว ยความราบรน่ื
5. ควบคุมการประชุมใหเปนไปตามระเบียบวาระและรักษาเวลาในการประชุมใหเ ปน ไปตาม
กาํ หนด หากผเู ขา รว มประชุมพูดแสดงความคิดเห็นมากจนเกินเวลาหรือพูดไมตรงประเด็น ประธานตอง
เตอื นใหพูดรวบรัดและพดู ใหต รงประเด็น
ผูเ ขารว มประชมุ จะตองปฏิบัติตามหนา ทีแ่ ละมารยาทในการพูด ดังนี้
1. พูดแสดงความคิดเห็นหรืออภิปรายอยา งมีเหตุผล ยอมรับฟงความคิดเห็นของบุคคลอื่น
พดู ดว ยใจเปน กลางไมใ ชอารมณห รือนาํ ความขัดแยง สวนตวั กบั ผูเขารว มประชมุ มาเก่ยี วขอ งกบั การพูดและ
แสดงความคดิ เห็นในทป่ี ระชมุ
2. เขา ประชุมใหตรงเวลาและรกั ษาเวลาในการพดู ตามท่ีประธานกําหนดให
3. พดู ใหไ ดใจความ กระชับ และกํากบั ความคดิ ใหเปนไปตามข้ันตอนมีการโยงความคิด เห็นดวย
หรือขัดแยง ใหส มั พนั ธต อ เน่อื งและสอดคลอง ไมควรพดู วกวนจนจับประเด็นไมได
4. ไมควรผูกขาดการพูดแตผ ูเ ดียว หรือแสดงความคิดเห็นของตนเองเพ่ือแสดงความรอบรู
เม่ือเห็นวา ประเดน็ ใดท่ีมแี นวทางทด่ี ีและถกู ตอ งแลว ก็ควรงดเวน การแสดงความคิดเห็น มิฉะน้ันจะทําให
ผเู ขา รวมประชุมเกิดความเบือ่ หนาย
5. ควรรักษามารยาทในการพูดในที่ประชุม อยา งเชน ใชภาษาสุภาพ ไมพูดกา วรา ว มีการขอ
อนุญาตตอประธานเม่ือตอ งการพูด ไมแสดงกิริยาทไี่ มส ุภาพในทีป่ ระชมุ เปนตน

29

กจิ กรรมท่ี 5
ใหผูเรยี นแสดงบทบาทสมมตพิ ดู แสดงความคดิ เห็นในท่ีประชุมตามหวั ขอ ทคี่ รูกําหนด และบางคน

แสดงบทบาทของผเู ขา รว มประชมุ สรุปทายมกี ารอภิปรายรวมกันถงึ ขอดี ขอ ดอยตามที่แสดงออก

การพดู รายงาน

การพูดรายงาน หมายถึง การพูดเพื่อนําเสนอเรื่องราว ขอ มูลขอ เท็จจริง ผลการปฏิบัติงาน
สถานการณ ความกา วหนาของการดําเนินงานหรือผลของการศึกษาคนควา ตอ กลุม หรือที่ประชุม เชน
การรายงานผลการดาํ เนนิ งานตามโครงการของหนว ยงานหรืองคกรท่ีรับผิดชอบ รายงานสถานการณแ ละ
ความกาวหนาของหนว ยงาน รายงานผลการทดลองหรือศึกษาคนควาของผูเรียน เปน ตน การพูดรายงาน
ท่ผี เู รยี นจําเปนตอ งใชใ นชวี ติ ประจาํ วัน คือ การพดู รายงานผลการทดลองและการศึกษาคน ควา เพื่อเสนอ
ตอ ครแู ละเพื่อนในกลมุ ซึง่ มักจะเรยี กวาการรายงานหนา ช้นั ดงั นั้น ผูเรยี นจะตองทราบถึงหลักและวิธีการ
พูดรายงานพรอมทง้ั หมน่ั ฝก ฝนใหเกดิ ทกั ษะ ซ่ึงมแี นวปฏบิ ตั ิ ดงั น้ี

1. เรียบเรียงเน้ือหาทีจ่ ะรายงานตามลาํ ดบั ความสาํ คัญไดส าระกระชับและชัดเจน
2. พจิ ารณาเนอ้ื หาใหเ หมาะสมกบั สภาพและพ้นื ฐานความรขู องกลุม ผูฟง
3. พิจารณาเนอ้ื หาท่ีรายงานใหเหมาะสมกับเวลาท่กี าํ หนด
4. ควรใชภ าษาในการเสนอเนอื้ หาใหเหมาะสมกับระดับของผฟู ง ใชภาษาทส่ี ื่อสารเขาใจงา ย ไมใช
ศัพทเทคนคิ หรอื ศัพทท างวชิ าการทย่ี ากจะทาํ ใหผ ฟู ง ไมเขาใจ
5. มีการยกตัวอยา งสถิติ เอกสารและอุปกรณป ระกอบการรายงานในเน้อื หาบางตอน เพื่อใหผ ูฟ ง
เขา ใจงา ยและชดั เจน
6. ควรเปด โอกาสใหผฟู ง ไดซ กั ถามขอสงสยั เพอ่ื ผูร ายงานจะไดอ ธิบาย
7. หากการรายงานมีเน้ือหาสาระมากเกินเวลาท่ีมีอยู ควรมีการพิมพเอกสารแจกลว งหนา
เพอื่ ผรู ายงานจะไดชแี้ จงเฉพาะสว นท่ีสาํ คญั เทานัน้ สวนรายละเอียดจะดูไดจ ากเอกสาร

การพูดบรรยายความรสู ึก

การพูดบรรยายความรูสึก เปน ลักษณะการถายทอดความรู อารมณค วามรูส ึกหรือความคิดเห็น
ในเร่ืองใดเรือ่ งหน่ึง โดยผูพูดมีจุดประสงคเพื่อโนม นาวใจใหผูฟ ง คลอ ยตามหรือเชื่อในเรื่องนั้น ๆ การพูด
บรรยายความรสู ึกนึกคดิ ออกมาใหผ ูฟงเชื่อและเห็นคลอ ยตามน้ัน จาํ เปนตองใชศ ิลปะในการพูด ศลิ ปะ
ในการใชน าํ้ เสียงและการแสดงกิรยิ าทา ทางประกอบไดอยางเหมาะสม ตลอดจนการเลือกใชถอยคําในการ
พูดและการใชกลวิธีในการบรรยายความรูส ึก เชน การพูดแสดงความยินดี การพูดแสดงความขอบคุณ
การกลาวแสดงความเสยี ใจ การเลาเหตกุ ารณท ่ีต่ืนเตน เราใจและการพูดปลอบใจ เปน ตน

การพดู ช้ีแจงรายละเอยี ด

การพูดชี้แจงรายละเอียดเปน การพูดอธิบายวิธีหน่ึงที่มีจุดประสงคสําคัญ เพ่ืออธิบายหรือช้ีแจง
เรือ่ งราวตาง ๆ ทมี่ ีผูติดใจสงสยั ใหเขา ใจในรายละเอยี ดอยา งแจม แจงชดั เจนทง้ั ผูช้ีแจงอาจเปนคน ๆ เดียว

30

หรอื เปน คณะก็ได และผฟู งอาจจะเปน คน ๆ เดียวหรอื กลมุ คนกไ็ ด การพูดชแ้ี จงรายละเอียดมขี ้นั ตอนและ
วิธกี าร ดังนี้

1. ตองศึกษาทําความเขาใจปญ หา ขอ สงสยั เหตกุ ารณค วามตองการและสถานการณของบุคคล
กลุมบุคคลที่จะชี้แจงเปน อยา งดี

2. พดู เทาความถงึ ปญ หา ขอ สงสยั ความตองการของผฟู ง คาํ ชแ้ี จง เพ่ือเปนหลักฐานท่จี ะนาํ เขา สู
การช้แี จงรายละเอยี ด

3. เร่ิมช้ีแจงรายละเอียดหรือเนื้อเรื่องที่เปน เหตุผลสําคัญเปนขอเท็จจริงหรือเปนวิธีปฏิบัติ
ทถี่ กู ตอ งเหมาะสม โดยใชภาษาใหเหมาะสมกับกาลเทศะ บุคคลและสถานการณในขณะน้ันอธิบายใหผ ูฟง
เขาใจในรายละเอยี ดใหแ จม แจง ชดั เจน

4. มีการสรุปในสาระสําคญั แนวปฏิบัตหิ รือขอตกลงใหชดั เจนย่งิ ขน้ึ

กิจกรรมท่ี 6
ใหผูเ รียนฝก การพูดบรรยายความรูสกึ ตอ เพอ่ื นหรือบคุ คลทเ่ี กีย่ วขอ งในโอกาสอนั ควร ซึง่ อาจจะ

เปนการพูดแสดงความยนิ ดี แสดงความเสียใจหรือการพูดเพ่ือปลอบใจโดยปฏิบัติตามหลักและวิธีการพูด
บรรยายความรูสึกใหครบถว นแลว ใหประเมนิ การพดู ของตนเองดว ย

การอภิปราย

ความหมายและความสาํ คัญของการอภิปราย
การอภิปราย หมายถึง การที่บุคคลคณะหนึ่งจํานวนตั้งแต 2 คนขึ้นไปรว มกันพูดแสดงความรู
ความคิดเห็น และประสบการณ เพ่ือใหเ กิดความรู ความคิดใหม และกวา งขวางเพิ่มขึ้นหรือชว ยกันหา
แนวทางและวิธกี ารในการแกปญหารวมกนั
การอภิปราย มีความสําคัญตอสังคมไทยเปนอยา งย่ิง เพราะเปน สังคมประชาธิปไตย ซึ่งใหส ิทธิ
เสรีภาพแกคนในสังคมไดใชความรู ความสามารถรว มกันในการวางแนวทางในการดําเนินชีวิต แนวทาง
ในการแกปญหาในชุมชน สงั คมและประเทศ
ปจจุบันไดนําเอาวิธีการอภิปรายมาใชอ ยา งกวางขวาง ท้ังในดานการศึกษาเลา เรียนการพัฒนา
ชุมชน การอนรุ ักษและเผยแพรวัฒนธรรม การบรหิ ารธุรกิจ การประกอบอาชีพ การปกครองทองถิ่นและ
ประเทศ ฯลฯ
องคประกอบของการอภปิ ราย มดี ังน้ี
1. หวั ขอเรอ่ื งหรือปญ หาที่จะอภปิ ราย
2. ผฟู ง
3. คณะหรือหนวยงานทจี่ ัดการอภปิ ราย
4. คณะผูอ ภปิ ราย

31

1. หัวขอ เร่อื งหรือปญหาท่จี ะอภิปราย
ในการอภปิ รายแตล ะครง้ั จะตอ งมหี วั ขอ เร่อื งทีจ่ ะอภิปราย เพื่อใหค ณะอภปิ รายไดแ สดงความรู

ความคิด และประสบการณในเร่ืองน้ัน ใหผูฟง เขาใจใหความรูใหมแ ละไดความรูค วามคิดที่กวางขวางข้ึน
หรอื ไม กต็ อ งมปี ระเด็นปญหาทน่ี า สนใจท่คี ณะผอู ภปิ รายจะไดแ สดงความรคู วามคดิ และประสบการณท่ีจะ
ใชเปน แนวทางในการแกปญหานั้น ๆ รว มกัน หัวขอเรื่องหรือประเด็นปญ หาท่ีจะนํามาอภิปรายจะตองมี
คุณคาและมีประโยชนต อกลุมผูฟ ง ซ่ึงการเลือกหัวขอ เรื่องและประเด็นปญ หาในการอภิปรายมีหลัก
ในการเลอื ก ดังนี้

1. เปนเรอ่ื งและปญ หาทส่ี าํ คัญ มีสาระทเ่ี ปนประโยชนตอทุกฝา ย
2. เปน เรื่องและปญ หาทอ่ี ยใู นความสนใจของผฟู งและผอู ภปิ ราย
3. เปนเรอ่ื งและปญ หาท่ีผูอ ภิปรายสามารถท่ีจะคนควา หาความรูและขอมูลตาง ๆ มาเสนอ
เพอื่ หาแนวทางในการแกป ญ หาได
2. ผูฟง
ในการอภปิ รายบางประเภท ผฟู งกับผพู ูดอาจจะเปน คนกลุมเดยี วกนั เชน การอภิปรายกลุมยอย
การอภปิ รายในการประชมุ สมั มนาเปน ตนและในการอภิปรายบางประเภทผฟู ง กบั ผพู ดู หรอื คณะผูอภิปราย
แยกกลมุ กนั ผูฟ ง ลกั ษณะนีจ้ ะตอ งปฏิบัตติ นเปน ผฟู งท่ีดี ซงึ่ จะมลี กั ษณะ ดงั น้ี
1. มีมารยาทในการฟง เชน ใหเกียรติผูอภิปรายดวยการปรบมือ ตั้งใจฟง ไมกระทําการใด ๆ
ท่จี ะเปนการรบกวนบคุ คลอน่ื ฯลฯ
2. ฟง อยางมวี ิจารณญาณ
3. แสดงอาการตอบสนองเปน กาํ ลังใจแกคณะผูอ ภิปรายดวยการแสดงออกทางกิริยาอาการ
ยมิ้ รับ ซักถามเมื่อมีโอกาสและไมแสดงอาการเย็นชาเบอ่ื หนา ย ฯลฯ
4. นําความรูค วามคดิ ประสบการณแ ละแนวทางแกไ ขปญหาไปใชใหเกิดประโยชนต อ ตนเอง
และสังคม
3. คณะหรือหนว ยงานทจี่ ัดการอภปิ ราย
การที่จะมีการอภิปรายเกิดข้ึนจะตองมีคณะบุคคลหรือหนว ยงานท่ีรับผิดชอบจัดใหมี
การอภปิ ราย ซ่ึงจะตอ งทําหนา ทใี่ นการจัดสถานทจี่ ัดเตรยี มวสั ดุอุปกรณ เคร่อื งมอื ส่ือสารตาง ๆ กําหนดวัน
เวลา ประสานงาน ประชาสัมพนั ธ เพือ่ ใหการอภิปรายเปน ไปอยางราบรื่น หากผูเรียนจะจัด การอภิปราย
ข้ึนคงจะตอ งต้งั คณะทาํ งานท่จี ะชว ยกนั และตอ งมผี ใู หญไวเปน ที่ปรกึ ษา
4. คณะผูอภิปราย
คณะผูอ ภิปรายนับเปน องคป ระกอบที่สําคัญมาก ซึ่งประกอบดวยบุคคลตั้งแต 3 – 5 คน
โดยมคี นหน่งึ ทําหนาท่ผี ูดําเนินการอภิปราย สว นที่เหลือจะเปน ผูอ ภิปราย ท้ังผูดําเนินการอภิปราย และ
ผูอ ภปิ รายจะตอ งรูบทบาทหนาทข่ี องตน รูวิธีการพูดและรูกระบวนการข้ันตอนตลอดจนวิธีการอภิปราย
การอภปิ รายจงึ จะดําเนินไปดว ยดี

32

ก. การคัดเลือกคณะผูอภิปราย การคัดเลือกบุคคลท่ีจะมาทําหนา ที่คณะผูอภิปรายน้ัน
ควรจะเลอื กบุคคลท่ีมีลกั ษณะ ดงั นี้

ผูดําเนินการอภิปราย ควรเปนผูที่รูก ระบวนการ วิธีการและขั้นตอนในการอภิปรายและ
วิธีดําเนินการอภิปรายเปนอยางดีมีความสามารถในการพูด มีปฏิภาณไหวพริบดี เปนผูร ูเร่ืองราวที่จะ
อภปิ รายพอสมควรและรูประวัติของผอู ภิปราย พอท่ีจะแนะนําได หากเปนผูม ีประสบการณ ในการอภิปราย
มาบา งก็จะย่งิ เปนการดี

ผูอภปิ ราย ผอู ภิปรายควรเปน ผมู ีความรคู วามสามารถและประสบการณเชยี่ วชาญในเร่ืองท่ีจะ
อภิปรายเปน อยางดี มีความสามารถในการพูด มีปฏิภาณไหวพริบ มีอารมณดี มีความจริงใจ มีใจ
เปนกลาง และมมี ารยาทในการพดู อภิปราย

ข. บทบาทหนาทข่ี องผูดําเนนิ การอภปิ ราย
1. ประสานและพบกบั ผอู ภิปราย เพอ่ื พดู คยุ ทาํ ความเขา ใจในเรอ่ื งของการอภิปราย
2. กลา วทักทายผูฟง บอกหัวเรอื่ งทจ่ี ะอภปิ รายและแนะนําผูรว มอภิปรายแกผูฟง
3. ช้ีแจงวิธกี ารอภิปราย ขอบขา ยของเรื่องและเง่ือนไขตาง ๆ ทผ่ี ฟู งควรทราบ
4. เสนอประเดน็ อภิปรายใหผ อู ภปิ รายแสดงความคดิ เห็นพรอมทัง้ เชิญผูอภปิ ราย
5. สรุปคําอภิปรายเปนระยะ ๆ ตามความเหมาะสม ซ่ึงไมจ ําเปน ตอ งสรุปทุกคร้ัง

ที่ผูอ ภิปรายแตล ะคนพูดจบใหพ ิจารณาตามที่เห็นสมควร และจะตองสรุปคําอภิปราย เมื่อการอภิปราย
จบส้ินแลว

6. ควบคุมใหผูอภปิ รายรักษาเวลาการพดู เปน ไปตามขอ ตกลง และพยายามใหผูอภิปราย
พดู ตรงประเดน็

7. พยายามท่จี ะสรางบรรยากาศในการอภิปรายใหเ ปนกันเองและเม่ือถงึ เวลาสําหรับผูฟ ง
ควรจะกระตุนใหผฟู งไดม สี วนรวมแสดงความคิดเห็นหรอื ตง้ั คําถามใหมากทีส่ ดุ

8. เมื่อมีคําถามจากผฟู งควรพิจารณามอบใหผ ูอภปิ รายตอบตามความเหมาะสม
9. รักษามารยาทในการพูด ไมแ สดงตนเขาขา งฝา ยใดและไมพ ดู มากจนเกนิ ไป
10. กลาวสรุปคําอภิปรายและกลา วขอบคุณคณะผูอภิปราย ผูฟ ง ผูจัดและผูเกี่ยวขอ ง
พรอมท้ังอาํ ลาผูฟง

ค. บทบาทและการพดู ของผอู ภปิ ราย
1. พบปะกับคณะกอนการอภิปราย เพื่อเตรยี มความพรอ มในการอภิปราย
2. เตรียมความรูความคิดประสบการณต ามหัวขอเรื่องไวใหพ รอ ม ละเอียดชัดเจน

พรอมทง้ั สื่อและอปุ กรณท ่จี ะใชป ระกอบการพูดอภิปราย
3. ใหค วามเคารพและใหค วามรว มมือผดู าํ เนนิ การอภิปรายในขณะทําหนาท่ี เปนผูอ ภิปราย

ตลอดเวลาการอภิปราย
4. พูดใหต รงหวั ขอเรือ่ งหรือประเด็นปญ หาทผ่ี ดู ําเนนิ การอภิปรายไดก ําหนดไว
5. รกั ษาเวลาในการพูดตามทกี่ ําหนด

33

6. รกั ษามารยาทในการพดู และปฏิบัตติ ามหลกั การพูดที่ดี มีวาจาสุภาพ สรางบุคลิกภาพ
ท่ีดี แสดงกริ ิยาทาทางใหเหมาะสม ฯลฯ

ง. ขั้นตอนการอภิปราย
ผูด ําเนินการอภิปรายจะตองแมน ยําในข้ันตอนการอภิปราย เพราะจะเปนผูค วบคุมและ

ดาํ เนินการอภปิ รายใหเปนไปตามลาํ ดับขั้นตอนน้ัน ๆ ซึ่งลาํ ดับข้ันตอนของการอภิปราย มดี ังนี้
1. ผูดําเนินการอภิปรายกลา วเปด การอภิปราย
2. ผูดําเนินการอภิปรายแนะนําหัวขอ เร่ืองหรือปญหาท่ีจะอภิปราย ขอบเขตของปญหา

ความสาํ คัญของปญหา จดุ มงุ หมายของการอภปิ ราย สุดทายคือ ผลทค่ี าดวาจะไดรับ
3. ผูด ําเนินการอภปิ รายแนะนําผรู วมอภปิ ราย
4. ผูด าํ เนนิ การอภิปราย เชิญผอู ภปิ รายพดู ตามประเดน็ ท่ใี หหรอื ตามท่ตี กลงกันไวท ีละคน
5. ผดู าํ เนินการอภปิ ราย สรุป เพ่อื จะโยงไปสูประเด็นท่ีจะใหผอู ภปิ รายคนตอไปพูด
6. เม่ือผูอ ภิปรายพูดครบทุกคนแลว ผูด ําเนินการอภิปรายจะใหโ อกาสผูฟงไดถามและ

แสดงความคิดเห็นเพ่ิมเตมิ
7. ผูดาํ เนินการอภปิ ราย มกี ารสรุปคําอภปิ ราย ขอบคุณผเู ก่ยี วของและกลา วปด

การอภิปราย

กจิ กรรมท่ี 7

ใหผูเรียนเขา ฟง การอภิปรายตามโอกาสตา ง ๆ แลวนําประสบการณมาถายทอด เพื่อจะได
แลกเปลี่ยนความรแู ละแนวการดําเนนิ การ

การโตว าที

ความหมายและความสําคัญของการโตวาที
การโตว าที คือ การอภิปรายแบบหนึ่ง ซ่ึงประกอบดวยผูม ีความเห็นตรงขา มกันในเร่ืองใด
เรื่องหน่งึ มีจาํ นวนเทากัน ตัง้ แต 2 - 4 คน ผลดั กนั พดู แสดงความคิดเห็น เพื่อจูงใจใหผ ูฟ งเห็นคลอยตาม
กบั เหตุผลและความคดิ ของฝา ยตน ซึง่ เรียกวา ฝา ยเสนอ ฝา ยหนึ่งและฝา ยคา นอีกฝายหนึ่ง มีการกําหนด
เวลาใหแ ตละฝายพดู ผูพดู แตล ะคนจะหาเหตุผลมาหกั ลางฝา ยตรงขามและหาเหตผุ ลมาสนับสนุนฝา ยของ
ตนเอง โดยมคี ณะกรรมการเปน ผพู จิ ารณาตัดสนิ วาฝายใดมเี หตผุ ลดีกวา ฝายใดชนะหรอื เสมอกนั การโตวาที
ไมม ีการใหเวลาผูฟง ไดรวมแสดงความคดิ เห็นเหมือนการอภปิ รายประเภทอนื่
การโตว าที เปน กิจกรรมการพดู ทม่ี คี วามสําคญั ในเชิงของการใชศ ิลปะการพดู เพ่อื แสดงทรรศนะ
เพอื่ การชักจูงใจและการโตแ ยง เปนการฝก ฝนการแสดงวาทศลิ ปชนั้ สูง ฝก การยอมรับฟง เหตุผล มีน้ําใจ
เปน นักกีฬา และรูจ ักเคารพกติกาเก่ียวกับการพูด ซึ่งปกติเราไมค อยจะมีกัน การโตว าทีมีจุดประสงค
ที่แทจรงิ ดังที่กลาวมามากกวาการจดั เพ่อื ความบันเทิง

34

ปจ จบุ ันมีการจดั กิจกรรมการพูดโตวาทีอยูเสมอโดยเฉพาะทางส่ือมวลชน เชน รายการยอวาที
แซววาที ฯลฯ แตดูเปนการใชคารมคมคายมากกวาการใชวิธีการแหง ปญ ญา ไมไ ดส งเสริมการเพิ่มพูน
ภมู ปิ ญ ญา เพยี งแตมงุ ความบันเทงิ มากกวาสาระความรู

องคป ระกอบของการโตวาที

การโตว าทเี ปน การพูดอภิปรายสาธารณะ จึงมกี ารแยกกลมุ ผพู ูดออกจากผูฟ งและไมเ ปด โอกาส
ใหผูฟ ง ไดมีสว นรวมในการพูดอาจจะมีเพียงถามความเหน็ ในการตัดสินดวยการขอเสียงปรบมือเทาน้ัน
องคประกอบของการโตวาทีมีดงั น้ี

1. ญัตติ คือ หัวขอการโตวาทีหรือประเด็นปญ หาที่กําหนดขึ้น ซึ่งเปนขอ ท่ีผูพ ูดทั้งสองฝา ย
มคี วามเห็นไมต รงกัน หรืออาจจะกาํ หนดใหเ ห็นไมต รงกัน หยบิ ยกมาใหอ ภปิ รายโตแยง กนั

ญตั ติทีค่ วรนํามาโตว าทีควรมลี กั ษณะ ดงั นี้
1. เปนเรื่องทีค่ นสวนใหญใหค วามสนใจและมีสว นเก่ียวของหรือมีผลกระทบและเกิดประโยชนตอ
คนในสงั คมเหลานน้ั
2. เปน เรื่องใหค วามรู มีคุณคา ในการสง เสริมความรู ความคิดและสงเสริมเศรษฐกิจ การเมือง
การปกครอง
3. เปน เร่อื งสงเสริมศิลปวัฒนธรรม และไมข ัดตอ ศลี ธรรมอันดีงามไมเ ปน ภัยตอ สงั คม
4. เปน เร่ืองที่จะนําไปสูขอตกลงท่ีจะดําเนินการไดหรือสามารถนําผลของการโตว าทีไปใชใ น
การแกป ญหาหรอื ใชป ระโยชนด านอ่นื ๆ ได (ควรหลีกเล่ียงญัตติที่ขาดลักษณะดังกลา วมา เชน ญัตติที่วา
ขี้เมา ดีกวา เจา ชู พอคาดกี วาขา ราชการ ฯลฯ ซ่งึ เปนญัตตทิ ี่ไมไ ดป ระโยชนไรส าระ)
2. ประธานการโตวาทแี ละคณะผตู ัดสินใจ
ประธานการโตว าที เปนผูทาํ หนา ทค่ี วบคมุ การโตว าทใี หเ ปนไปตามแบบแผนและกฎเกณฑตลอด
ท้ังขอตกลงตาง ๆ ประธานการโตว าทีจะมีผูช ว ยทําหนา ท่ีผูก ํากับเวลาของผูโ ตต ามที่กําหนดกันไว
ประธานการโตว าทมี หี นา ที่ดงั น้ี
1. กลา วนําบอกญัตตแิ ละชีแ้ จงระเบียบวธิ ีการ หลักเกณฑข องการโตว าที
2. แนะนาํ คณะผูโตทั้งฝายเสนอและฝา ยคา น แนะนําผูกํากับเวลาและคณะผตู ดั สิน
3. ช้ีแจงรายละเอยี ดของกตกิ าตาง ๆ ใหทุกฝายท่ีเกีย่ วของในการโตว าทีทราบ
4. เชญิ ผูโตข ึน้ พูดทลี ะคนตามลําดับ
5. รวมคะแนน แจง ผลการตัดสิน และกลาวปด การโตว าที
คณะผูตดั สนิ
คณะผูต ัดสนิ จะเลือกผทู ี่มปี ระสบการณใ นการโตวาทแี ละมีความเชยี่ วชาญในเรื่องท่ีนาํ มาเปนญตั ติ
ในการโตวาที อาจจะมี 2 หรือ 5 คน คณะผูตัดสินมีหนา ที่ใหค ะแนนตัดสินช้ีขาด การโตว าทีฝายใด
ท่ีเสนอเหตุผล ความคดิ ทรรศนะทีด่ ีกวา โดยไมตองถามความเหน็ ตอ ผูฟง

35

3. คณะผโู ตวาที

คณะผโู ต คอื กลุม 2 กลุม ทม่ี คี วามเหน็ ขดั แยง กนั ตกลงจะพูดแสดงความคดิ ทรรศนะของตนตอ

สาธารณะหรือผูฟ ง ท่ีสนใจ คณะผูโ ตจ ะแบงออกเปน 2 ฝาย คือ ฝา ยที่เห็นดว ยกับญัตติจะพูดสนับสนุน

เรยี กวา ฝา ยเสนอ ฝายที่ไมเ หน็ ดวยหรือเปน ผูม คี วามคดิ เห็นโตแยง เรียกวา ฝายคา น

ผโู ตแตล ะฝา ยจะมหี วั หนา คนหนง่ึ และมีผสู นับสนุนฝายละ 2 – 3 คน แตละฝา ยจะมี ดงั นี้

ฝายเสนอ ฝา ยคาน

1. หวั หนา ฝายเสนอ 1. หวั หนาฝา ยคาน

2. ผสู นบั สนุนฝา ยเสนอคนท่ี 1 2. ผูสนบั สนนุ ฝายคานคนท่ี 1

3. ผสู นบั สนนุ ฝา ยเสนอคนที่ 2 3. ผูสนับสนุนฝายคานคนท่ี 2

4. ผูสนับสนุนฝา ยเสนอคนท่ี 3 4. ผสู นบั สนุนฝา ยคา นคนที่ 3

คณะผูโตว าทีทกุ คนท้งั ฝายเสนอและฝายคา นจะตองปฏิบตั ิ ดังน้ี

1. ปฏบิ ตั ิตามคาํ สง่ั และคําชแ้ี จงของประธานอยา งเครงครดั

2. ปฏบิ ตั ิตามกติกาของการโตว าทีอยางเครงครัด

3. รกั ษามารยาทในการพดู อยา งเครง ครดั เชน พูดใหสุภาพไมพ ูดกา วราว ยว่ั เยา ดูถูกฝายตรงขา ม

และงดเวน การพดู เร่อื งสวนตวั เปนตน

การจดั ลาํ ดบั และการพดู ของผูโตว าที

การจัดลําดับและการพูดของผูโตว าทีทั้งสองฝา ยจะมีการจัดลําดับกําหนดเวลาและมีแนวการ

นาํ เสนอ ดังน้ี

ลําดับที่ 1 หัวหนา ฝายเสนอ

หัวหนา ฝายเสนอจะไดร บั เชิญข้นึ พดู เปนอนั ดับแรกโดยจะใหเ ปนผเู สนอประเด็นขอบเขตของญัตติ

การใหนิยามคําและทรรศนะทมี่ ตี อเร่ืองทโี่ ตว าทใี นครั้งนั้นวา เปน อยางไร โดยจะบอกถึงขอ เท็จจรงิ เหตผุ ล

พรอมหลกั ฐานตาง ๆ มาสนับสนนุ ปกตหิ ัวหนา ท้ัง 2 ฝายจะใชเ วลาพดู มากกวาผูสนับสนุนเล็กนอ ย

ลําดับท่ี 2 หัวหนาฝา ยคาน

หัวหนาฝา ยคา นจะไดรับเชิญขึ้นพูดเปนอันดับท่ี 2 ตอ จากหัวหนา ฝา ยเสนอหัวหนาฝา ยคานจะ

รวบรวมขอ เสนอของหัวหนา ฝา ยเสนอทกุ ขอ ทุกประเด็นมาคดั คา นดวยเหตุผลและหลักฐาน เพ่ือหักลา งให

ไดทุกประเดน็ แลวจึงเสนอความคิด เหตุผลและหลกั ฐานสนับสนุนความคิดของฝายคานไวใหม ากท่สี ุด

ลําดับท่ี 3 - 6 หรอื 8 ผสู นับสนุนทงั้ สองฝา ย

ตอจากหวั หนาฝายคาน ก็จะเปน หนา ท่ีของผูส นับสนุนฝายเสนอและฝา ยคา นสลับกันไป โดยทุกคน

จะทําหนาทสี่ นบั สนุนความคิดและเหตผุ ลของฝา ยตนเอง คัดคา นหักลางความคิดและเหตุผลของฝา ยตรง

กันขา มใหครบทุกประเดน็ แลวกจ็ ะเสนอความคดิ เหตุผลและหลักฐานตาง ๆ สนับสนุนฝายตนเอง

ลําดบั สดุ ทาย

เมอ่ื ผูสนบั สนุนทง้ั 2 ฝา ยพดู ครบทกุ คนแลวจะใหหวั หนา ทงั้ สองฝายมาพูดสรปุ อกี ครัง้ หนึง่ โดยจะ

ใหหัวหนาฝา ยคานเปน ผสู รปุ กอ นแลวจงึ ใหห ัวหนาฝายเสนอสรุปเปน คนสดุ ทา ย

36

4. ผฟู ง ผูฟงการโตวาทีเปน ผรู ับความรู ความคดิ ทรรศนะของผโู ตวาทที ั้งสองฝา ย แลวจะตองใช
วิจารณญาณทีจ่ ะนาํ ไปใชใหเกิดประโยชน ผฟู งการโตว าทีไมม ีโอกาสไดรวมแสดงความคิดเห็นเหมือนกิจ
กรรมการฟงอภปิ รายประเภทอนื่ มแี ตเ พยี งตองปฏบิ ตั ิตนใหเปน ผฟู งที่ดีเทานน้ั

กิจกรรมที่ 8

ใหผูเ รยี นเขารว มกิจกรรมการโตวาทขี องกลุม ในโอกาสสําคัญ โดยเขารว มเปน คณะผูจ ัด คณะผูโ ต
หรอื อ่นื ๆ ตามความเหมาะสมเพือ่ ฝกฝนการพดู

การเปน พิธีกร

พิธีกร ในพจนานุกรมบอกความหมายวา ผูด ําเนินการในพิธี ผูด ําเนินรายการ ดังนั้น พิธีกร
จึงหมายถึง ผูทําหนาที่ดําเนินรายการของงานที่จัดข้ึนอยางมีพิธีการ เชน การประชุม การสัมมนา
การอภปิ ราย การไหวครู ฯลฯ พิธีกรจะเปนผทู ําหนาที่บอกกลา ว ใหผูเขา รวมพธิ ีไดทราบถงึ ข้นั ตอนพธิ ีการ
วามอี ะไรบาง ใครจะเปน ผูพ ูด ใครจะเปน ผูแ สดง ใครจะทําอะไร พิธีกรจะเปนผูแ จง ใหท ราบ นอกจากนี้
พิธีกรจะทาํ หนาทปี่ ระสานงานกับทุกฝา ย เพื่อจะไดขอมูลท่ีแตละฝายจะดําเนินการและพิธีกรจะตองจัด
และดําเนนิ การตามขนั้ ตอนกําหนดเวลาใหบรรลุ หากพธิ กี รทาํ หนา ท่ีบกพรอ งกจ็ ะทาํ ใหเ กิดความเสยี หายได

คุณสมบตั ขิ องผทู ่เี ปนพิธกี ร มีดังนี้
1. เปนผูท ี่มีบุคลิกภาพดี รูปรางดีสงา มีใบหนายิ้มแยม แจม ใส รูจักแตงกายใหเหมาะสมกับ
กาลเทศะ พิธีหรือรายการน้ัน ๆ
2. มีน้าํ เสยี งนมุ นวล นา ฟง มีลีลาจังหวะการพดู พอเหมาะ ชวนฟง มีชีวติ ชวี า
3. พูดออกเสียงถกู ตอ งตามอักขรวธิ ี ชดั เจน ออกเสียงคําควบกล้ําไดถูกตอง
4. ใชภาษาดี เลือกสรรถอ ยคํานํามาพูดใหผ ูฟ ง เขาใจงาย ส่ือความหมายไดด ี สั้นและกระชับ
มีศลิ ปะในการใชภ าษา
5. มีมารยาทในการพดู ใหเ กยี รติผูฟง ควบคุมอารมณไ ดดี
6. มมี นษุ ยสมั พนั ธท ่ดี ี มวี ิธสี รางบรรยากาศดว ยสีหนา ทา ทาง ลลี าและนาํ้ เสยี ง ฯลฯ
7. เปน ผใู ฝใ จศึกษารปู แบบวิธีการใหม ๆ มาใช มคี วามคิดสรางสรรค ยอมรับฟง ความคดิ เห็นของ
บุคคลอ่ืนและพยายามพัฒนาปรบั ปรงุ ตนเองอยูเสมอ
8. มีความรใู นรายละเอียด ขน้ั ตอน พธิ ีการของกจิ กรรมทด่ี าํ เนนิ รายการเปนอยา งดี
ดวยการศกึ ษาประสานงาน ซกั ซอ มสอบถามจากทกุ ฝา ยใหช ดั เจนและแมนยาํ
9. เปนคนมีปฎภิ าณไหวพรบิ ดี มคี วามสามารถในการแกป ญ หาเฉพาะหนาไดอยา งฉบั ไว
ขน้ั ตอนการพดู ของพิธีกร
การเปน พิธกี รนน้ั มขี ั้นตอนการพดู แตกตา งกนั ไปตามลกั ษณะของงาน ถา เปน งานทางวิชาการ เชน
การประชุม การสัมมนา การอภิปรายก็จะมีข้ันตอนในการพูดลักษณะหน่ึง ถา เปนงานของโรงเรียนหรือ
หนว ยงานอื่นที่มีการแสดงก็อาจจะมีข้ันตอนแตกตางจากงานทางวิชาการบาง หรือถา เปน งานประเภท

37

งานมหกรรมงานแสดงดนตรกี จ็ ะมีข้ันตอนการพูดทีม่ ีขอแตกตา งในเชิงเนื้อหาบา ง แตโดยท่ัวไปพิธีกรจะมี
ข้นั ตอนในการพดู ดังน้ี

1. กลาวทักทายและปฏิสนั ถารกบั ผฟู ง
2. แจงวัตถุประสงคหรอื กลา วถึงโอกาสของการจัดงาน
3. แจง ถึงกจิ กรรมหรือการแสดงทีจ่ ะจัดข้ึนวา มีอะไร มขี น้ั ตอนอยางไร
4. กลา วเชญิ ประธานเปด งาน เชิญผกู ลา วรายงาน (ถามี) และกลา วขอบคณุ เมือ่ ประธานกลาวจบ
5. แจงรายการท่ีจะดาํ เนินในลาํ ดบั ตอไป ถา มกี ารอภิปรายก็เชิญคณะผอู ภปิ ราย เพ่ือดําเนินการ
อภปิ ราย ถาหากงานนัน้ มีการแสดงกแ็ จง รายการแสดง
6. พดู เชอ่ื มรายการหากมีการแสดงหลายชดุ ก็จะตองมกี ารพดู เชอื่ มรายการ
7. เม่ือทุกรายการจบส้ินลง พิธีกรก็จะกลา วขอบคุณแขกผูม ีเกียรติ ผูฟ งและผูชม ผูท ่ีให
การชว ยเหลือสนบั สนุนงา หากมีพิธปี ด พธิ ีกรกจ็ ะตอ งดําเนนิ การจนพธิ ีปดเสร็จเรียบรอ ย

กจิ กรรมท่ี 9
1. ใหผูเ รียนดูและฟงการพูดของพธิ กี รในรายการตาง ๆ ทางโทรทัศนแ ละวิทยุเพื่อสังเกตข้ันตอน

วิธีการและเทคนคิ ตาง ๆ ของพธิ กี รเพอ่ื เปน ตัวอยาง จะไดนาํ สวนดีมาฝกและใชเ มอ่ื ไดท าํ หนา ท่พี ิธีกร
2. ในโอกาสตา ง ๆ ทก่ี ลมุ หรอื สถานศึกษาจัดงานใหผเู รียนใชโอกาสฝก ทําหนา ท่ีพิธีกร เพื่อจะได

ฝก ทักษะ การพูดเปน พิธีกร หากจะใหเ พื่อนไดชว ยวิจารณแ ละใหค รูประจํากลุมใหค ําแนะนําก็จะทําให
พัฒนาการพูดเปน พธิ กี รไดด ี

ผมู ีมารยาทดใี นการพูด

การมีมารยาทในการพูดก็จะคลา ยคลึงกับลักษณะการพูดท่ีดีดังที่ไดกลาวในตอนตนแลว ซึ่งอาจ
ประมวลได ดังนี้

1. ผพู ูด เปน ผทู ี่ถา ยทอดความรสู กึ ความคดิ เห็น ขอเท็จจริง ตลอดจนทศั นคตขิ องตนไปสูผ ฟู ง
โดยส่ือทางภาษา เสียง อากัปกิริยา และบุคลิกภาพ ใหม ีประสิทธิภาพที่สุด ผูพูดจะตองมีมารยาทและ
คุณธรรมในการพดู และผพู ดู เองตองมีการเตรียมตัว มีความรู และประสบการณใ นเร่ืองท่ีจะพูดอยา งดี
และตองรวบรวมเรยี บเรยี งความรเู หลานัน้ ใหเ ปน ระบบและถา ยทอดใหผ ูฟง เขา ใจงาย และชัดเจน ผูพูด
เองตอ งมที กั ษะในการพูดมคี วามสนใจที่จะพฒั นาบุคลกิ ภาพอยูเสมอ เปนการสรางความมนั่ ใจใหผ พู ดู เอง

2. เรอื่ งและสาระทีพ่ ดู ตอ งมีประโยชนต อผฟู ง ควรเปนเรือ่ งทนั สมยั เน้อื หาชดั เจน ผพู ูดตอ งขยาย
ความคิดและยกตัวอยา งใหชดั เจน

3. ผพู ูดตอ งรจู ักกลมุ ผฟู ง กอ นลวงหนา ทัง้ อาชพี วัย เพศ ความสนใจของผฟู ง ฯลฯ
รวมทัง้ จุดมุง หมายในการพูด เพือ่ จะไดเตรยี มตัวและเน้อื หาไดถ ูกตอ งนา สนใจ

4. ผูพูดตองคนควาหาความรู และประมวลความคิดทั้งหมด แยกแยะใหไดว า ความคิดหลักคือ
อะไร ความคดิ รองคืออะไร และควรหาสงิ่ สนับสนุนมาประกอบความคิดน้นั ๆ เชน เหตุการณท่ีรับรูก ันได

38

ทว่ั ไป หรือบุคคลที่มีช่ือเสียง ฯลฯ พรอ มกันนั้นถามีการอา งอิงเรื่องท่ีมาประกอบการพูดท่ีผูพูดตองบอก
แหลง ท่มี าดว ย

5. การจัดระเบยี บ และวางโครงเร่ือง ตอ งเตรียมใหด ีเพ่ือจะไดไมพ ดู วกวน เพราะมิฉะนนั้ จะทาํ ให
การพูดไมนาสนใจ และอยาลมื วาในการพูดแตละครั้งตอ งใหครอบคลมุ จดุ มุงหมายใหค รบถวน

6. ผูพ ดู ตองเราความสนใจของผูฟง ดว ยการใชภาษา เสียง กิริยาทาทาง และบุคลิกภาพสว นตน
เขาชว ยใหผูฟ ง ฟงอยางต้งั ใจ และผูพ ูดตองพรอมในการแกปญหาเฉพาะหนา ทอ่ี าจเกดิ ข้นึ ดวย

กิจกรรมท่ี 10
ผเู รยี นทดลองประเมนิ ตนเองวา ทา นสามารถเปน นกั พดู ระดบั ใด ถากําหนดระดบั A B C และ D

โดยทานเปน ผตู งั้ มาตรฐานเอง และถาไดร ะดับ C ลงมา ทา นคดิ จะปรบั ปรุงตนเองอยางไรหรอื ไม

39

บทที่ 3
การอาน

สาระสาํ คญั

การอานเปน การแปลความหมายของตัวอักษรออกมาเปน ความคิดและนําไปใชตัดสินใจ
แกปญหา และสรางวสิ ัยทศั นใ นการดาํ เนนิ ชวี ิตและมีนสิ ัยรกั การอาน

ผลการเรยี นรทู คี่ าดหวงั

ผเู รียนสามารถ
1. จับใจความ สรุปความ ตคี วาม แปลความและขยายความเรือ่ งทอี่ าน
2. วิเคราะห วิจารณความสมเหตุสมผล ความเปน ไปไดและลาํ ดบั ความคดิ ของเร่อื งทอ่ี านได
3. เขาใจความหมายของภาษาถิน่ สํานวน สภุ าษติ ในวรรณกรรมทองถ่ิน
4. เลือกอา นหนงั สอื จากแหลงความรู เปน ผมู มี ารยาทในการอานและรกั การอา น

ขอบขายเนอ้ื หา

เรอื่ ง 1 ความสําคญั ของการอา น
เรอ่ื ง 2 วจิ ารณญาณในการอาน
เรอ่ื ง 3 การอา นแปลความ ตคี วาม ขยายความ จับใจความหรือสรปุ ความ
เรื่อง 4 วรรณคดี
เรอ่ื ง 5 หลกั การวิจารณว รรณกรรม
เรือ่ ง 6 ภาษาถิน่
เรอ่ื ง 7 สํานวน, สภุ าษติ
เรอ่ื ง 8 วรรณกรรมทองถิน่

40

เรือ่ งท่ี 1 ความสาํ คญั ของการอาน

1 การอา นชว ยพัฒนาคุณภาพชีวิต ทําใหผูอา นไดรับสาระความรูเพิ่มข้ึน เปน คนทันสมัย
ทันเหตกุ ารณและความเคล่ือนไหวของเหตุการณบ านเมือง ตลอดจนสังคมและวิทยาการใหม ๆ เปน ตน
ผูอ านเม่อื ไดรับความรูจากการอา นแลว จะสามารถนําสาระตาง ๆ มาสรา งสรรคใ หเกิดประโยชนตอชีวิต
สงั คมและประเทศชาติในโอกาสตอไปได

2. การอา นชวยใหเ กิดความเพลิดเพลิน หนงั สอื หลายประเภทนอกจากจะใหความรู ความคิดแลว
ยังใหความเพลิดเพลนิ อกี ดว ย ผอู านหนังสือจะไดรับความเพลดิ เพลนิ ไดรบั ความสุข อกี ทงั้ ยงั สรา งความฝน
จนิ ตนาการแกผูอ าน ตลอดจนเปนการพักผอนและคลายเครียดไดเปนอยา งดี

3. การอานมผี ลตอ การดาํ เนินชีวติ ทส่ี ขุ สมบรู ณข องมนุษย ผลทไ่ี ดรับจากการอา น นอกจากจะเปน
พน้ื ฐานของการศกึ ษา ศิลปวทิ ยาการ และชว ยในการพัฒนาอาชีพแลว ยังมีผลชวยใหผ ูอานไดแ นวคดิ และ
ประสบการณจ ําลองจากการอานอกี ดวย ซ่งึ ความคิดและประสบการณจ ะทําใหผ ูอานมีโลกทัศนกวา งข้ึน
เขา ใจตนเอง เขา ใจผูอ่ืน และเขาใจสังคมเปน อยา งดี อนั จะมีผลตอ การดําเนินชีวิตและการดํารงตนอยูใน
สงั คมไดอยางมคี วามสขุ

เรอื่ งท่ี 2 วิจารณญาณในการอาน

วิจารณญาณในการอาน คือ การรับสารจากการอา นใหเขาใจเน้ือหาสาระแลวใชสติปญญา
ใครค รวญหรอื ไตรตรอง โดยอาศัยความรู ความคิด ประสบการณม าเปน เหตุผลประกอบและสามารถนํา
ไปใชในชวี ติ ไดอยางถกู ตอ งเหมาะสม

การใชว ิจารณญาณในการอาน จะเริ่มตนที่การอานดวยความต้ังใจและพยายามทําความเขาใจ
เนื้อหาสาระของเร่ืองทอ่ี า นแลว ใชค วามรู ความคดิ เหตผุ ลและประสบการณประกอบการคิด ใครค รวญ
ใหส ามารถรบั สารไดถูกตอ ง ถองแท การอา นโดยใชว ิจารณญาณประกอบดวยการเขาใจของเรอ่ื ง การรูจ ักเขียน
การเขาใจความสมั พนั ธของสารและการนําไปใช

การอานอยา งมีวิจารณญาณจะตอ งใชความคิด วิเคราะห ใครครวญและตัดสินใจวา ขอความที่ได
อานน้ัน สิ่งใดเปน ความสําคัญ ส่ิงใดเปนใจความประกอบหรือพลความ สามารถแยกขอเท็จจริงจากขอ
คิดเหน็ ได ตลอดจนวนิ จิ ฉยั ไดวาขอความท่ีอานน้นั ควรเช่ือถือไดห รือไมเพียงใด และการอาน ประเมินคา
วาขอความท่ีไดอา นมีเนื้อหาสาระหรือมีแงค ิดท่ีดีหรือไม อาจนําไปใชประโยชนไดเ พียงไร รวมทั้ง
การประเมินคา งานเขียนในดา นตา ง ๆ เชน ความรู ความสามารถ ความจรงิ ใจและกลวิธีในการเขยี น

41

ข้นั ตอนของวิจารณญาณในการอา น มีดังนี้
1. อานใหเ ขา ใจตลอดเร่อื ง เปน การอานสารดว ยความตง้ั ใจใหเขา ใจรายละเอียดตลอดเรือ่ ง
2. วิเคราะหเ ร่อื ง เมื่ออา นและเขา ใจเร่ืองแลวจะตองนํามาวิเคราะหส าระสําคัญใหร ูเ รื่องท่ีอาน
เปนเร่ืองประเภทใด อะไรเปนขอเท็จจริง อะไรเปนขอ คิดเห็น และอะไรเปนประโยชน ลักษณะของตัว
ละครเปนอยา งไร เปน เรอื่ งประเภทรอ ยแกว รอยกรอง บทความ ขา ว หรือละคร ฯลฯ ผูเขียนมีเจตนา
อยางไร ในการเขียนเร่อื งน้ี ใชก ลวธิ ีในการนําเสนออยางไร ซง่ึ ผูอา นตองพจิ ารณาแยกแยะใหได
3. ประเมินคา ของเรื่อง เม่ืออา นและวิเคราะหแ ยกแยะเร่ืองแลวนํามาประเมินคาวา สิ่งใดเท็จ
ส่ิงใดจรงิ สง่ิ ใดมีคาไมมคี า มีประโยชนใ นดานใด นําไปใชกบั ใครเมอ่ื ไรและอยา งไร
4. นําเรือ่ งทอ่ี า นไปใช หลงั จากผา นข้ันตอนของการอา น ทาํ ความเขา ใจ วิเคราะหแ ละประเมนิ คา
แลว ตอ งนําไปใชไ ดท ัง้ ในการถายทอดใหผ ูอื่น และนาํ ไปใชในการดําเนนิ ชีวติ ไดอยางเหมาะสมกับกาลเทศะ
และบคุ คล
หลกั การอา นอยา งใชว ิจารณญาณ
1. พิจารณาความถูกตองของภาษาท่ีอาน เชน ดานความหมาย การวางตําแหนง คํา การเวน
วรรคตอน ความผิดพลาดดังกลาวจะทําใหการส่อื ความหมายผิดไป
2. พิจารณาความตอ เนอื่ งของประโยความีเหตุผลรับกันดีหรือไม โดยอาศัยความรูด านตรรกวิทยา
เขาชวย ขอ ความจากประโยคจะตอ งไมขัดแยง กัน หรือเรียงลําดับไมสับสนวุน วายจนอานไมร ูเรื่องหรือ
อา นเสียเวลาเปลา
3. พจิ ารณาดคู วามตอ เนือ่ งของเร่อื งราวระหวางเรื่องท่เี ปน แกนหลักหรอื แกนนํากับแกนรองและ
สวนประกอบอืน่ ๆ กลมกลนื กันดหี รือเปลา
4. รูจกั แยกแยะขอ เท็จจริงออกจากเร่ืองการแสดงความรูและขอ คิดเห็นของผูแตง เพื่อจะไดนํามา
พจิ ารณาภายหลังไดถ ูกตอ งใกลเคียงความเปนจริงย่งิ ขนึ้
5. พิจารณาความรู เนื้อหา ตัวอยา งท่ีได วามีสว นสัมพันธกันอยา งเหมาะสมหรือไมเ พียงใด
เปนความรูความคิด ตัวอยา งท่ีแปลกใหมห รืออา งอิงมาจากไหน นา สนใจเพียงใด จากน้ันควรทํา
การประเมินผลโดยท่ัวไปวาผลจากการอา นจะทําใหเ กิดความรูค วามคิดมากนอยเพียงใด โดยเฉพาะ
อยางย่ิงความคดิ สรา งสรรคท ผ่ี ูอ านประสงคห รอื ปรารถนาจะไดจ ากการอา นนน้ั ๆ อยูเสมอ