นิทานพื้นบ้าน

144

ถวลั ย์ พงึ่ เงิน. (2552). นิทานพื้นบ้าน. กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร์.
ทศกณั ฐ.์ (2560). อวสานรัก - ทศกัณฐ์. เข้าถึงเม่อื 12 กันยายน 2562, เข้าถงึ จาก

https://www.siamzone.com/music/thailyric/12955
ธวัช ปณุ โณทก. (2533). แนวทางการศกึ ษาวรรณกรรมพน้ื บ้านประเภทลายลักษณ์. กรงุ เทพฯ : สำนักงาน

คณะกรรมการวฒั นธรรมแห่งชาติ กระทรวงศกึ ษาธิการ.
ธวชั ปุณโณทก. (2543). วิเคราะหว์ รรณกรรมทอ้ งถน่ิ เชงิ เปรยี บเทยี บ (พิมพค์ รัง้ ท่ี 2). กรงุ เทพฯ :

มหาวทิ ยาลัยรามคำแหง.
ธวชั ปณุ โณทก. (2553). นิทานพืน้ บา้ น. นนทบุรี : ปนั ร.ู้
ธนภทั ร์ ลม้ิ หสั นยั กุล. (2562). วัดพระสิงห์. เขา้ ถึงเม่ือ 5 พฤศจิกายน 2562, เข้าถึงจาก

https://readthecloud.co/wat-phra-singh/
นทิ านบานใจ กิง้ ก่าได้ทอง. (2562). เข้าถงึ เมื่อ 20 พฤศจิกายน 2562, เขา้ ถึงจาก

https://storylog.co/story/563c47d147fd0d127872b34f
นทิ านพ้นื บ้านภาคอสี าน เร่อื งนางหมาขาว. (2562). เข้าถึงเมือ่ 28 พฤศจกิ ายน 2562, เขา้ ถงึ จาก

https://bkkseek.com/นทิ านพื้นบ้าน-นางหมาขาว/
นิทานอีสป นิทานพ้ืนบ้าน นทิ านชาดก. (2562). เขา้ ถึงเม่ือ 20 พฤศจกิ ายน 2562, เข้าถึงจาก

http://www.nitan108.com/นทิ านพื้นบ้าน-เรอ่ื งหวั .html
นธิ ิอร พรอำไพสกุล และสุภัค มหาวรากร. (2560). ความสวยความงามในการต์ ูนเรอื่ งนางสิบสอง –

พระรถเมรี : ปรากฏการณท์ างสงั คมไทยในสอื่ ร่วมสมัย. ใน นางสิบสอง พระรถเมรีศึกษา,
รตั นพล ช่นื คา้ (บรรณาธกิ าร). (หนา้ 169 – 195). จดั พมิ พ์เนอื่ งในการประชุมวชิ าการระดับชาติ
เรื่องขับนิทานนางสิบสอง ขานทำนองพระรถเมรี : นิทานมรดกแห่งอุษาคเนย์, กรุงเทพฯ :
สถาบนั ภาษาศาสตร์และวัฒนธรรมศกึ ษาราชนครนิ ทร์ ภาควรรณคดี ภาควิชาภาษาไทย ภาควชิ า
ดนตรี และคณะกรรมการฝ่ายวิจัย คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ร่วมกับสำนัก
วรรณกรรมและประวัตศิ าสตร์ กรมศลิ ปากร.
นพิ ทั ธพ์ ร เพง็ แกว้ . (2552). ไทบา้ นดูดาว (พิมพ์ครัง้ ที่ 3). กรุงเทพฯ : ศยาม.
ประคอง นมิ มานเหมินท์ (2551). นิทานพ้นื บา้ นศึกษา (พมิ พ์ครงั้ ท่ี 3). กรงุ เทพฯ : โครงการเผยแพร่
ผลงานวิชาการ คณะอกั ษรศาสตร์ จุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย.
ประทีป ชุมพล. (2558). พื้นฐานวรรณกรรมทอ้ งถิ่นสภี่ าค. กรุงเทพฯ : โอเดยี นสโตร.์
ประพนธ์ เรืองณรงค์. (2542). นทิ านพื้นบ้านชายแดนภาคใต้. กรุงเทพฯ : ไทยวฒั นาพานิช.
ปราณี ขวัญแกว้ . (2518). วรรณคดชี าวบา้ นจากบุดดำ. เอกสารการนิเทศการศกึ ษา ฉบบั ที่ 172 หน่วย
ศึกษานเิ ทศก์ กรมการฝึกหดั ครู.
ปรยี ารตั น์ เชาวลติ ประพนั ธ์. (2547). การสมพาสที่ผดิ ธรรมชาติในนทิ านไทย : การศึกษาอนุภาคทางคตชิ น
วิทยา. วทิ ยานพิ นธป์ รญิ ญาอกั ษรศาสตรมหาบณั ฑิต สาขาวชิ าภาษาไทย จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั .
ปญั ญาอนั ดามัน (2562). ไม่รู้จบ : นิทาน. เขา้ ถึงเมอ่ื 28 พฤศจกิ ายน 2562, เขา้ ถึงจาก
http://panyaandaman.com/index/dataknowledge?id=608

145

ผจงวาด กมลเสรีรตั น์. (2543). นิทานพื้นบา้ นภาคกลาง. กรงุ เทพฯ : สุวีริยาสาส์น.
พญากบกินเดือน. (2562). เขา้ ถึงเมอ่ื 6 พฤศจกิ ายน 2562, เขา้ ถงึ จาก

http://www.wangmon.com/tag/พญากบกนิ เดือน/
พระค้มุ ครอง. (2562). เจา้ เงาะนำโชค เรียกเงิน เรยี กทอง เรียกลกู คา้ เงาะเรียกสาว. เข้าถึงเมื่อ 6

พฤศจิกายน 2562, เข้าถงึ จาก https://prakumkrong.com/6473/
พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช). (2556). พจนานุกรมเพือ่ การศึกษาพทุ ธศาสน์ ชุด คำวัด. กรุงเทพฯ :

เลีย่ งเชยี ง.
พระพรหมคณุ าภรณ์ [ป.อ.ปยตุ ฺโต]. (2559). พจนานกุ รมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศพั ท์ (พิมพ์คร้ังที่ 27).

กรงุ เทพฯ : โรงพิมพพ์ ระพุทธศาสนาของธรรมสภา.

ภิญโญ จิตต์ธรรม. (2526). แนวทางการศึกษาวรรณกรรมท้องถิ่น. สงขลา: วิทยาลัยครูสงขลา.
(เอกสารอัดสำเนา).

ภาณุพงศ์ อดุ มศลิ ป์. (2538). วรรณกรรมไทพวน : ความสัมพันธ์กับสังคม. วทิ ยานพิ นธ์ปรญิ ญาอกั ษรศาสตร
มหาบณั ฑติ , สาขาวิชาภาษาไทย, บณั ฑิตวทิ ยาลัย, จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลัย.

มรดกภมู ปิ ัญญาทางวฒั นธรรม (2562). เขา้ ถงึ เม่ือ 7 กนั ยายน 2562 เข้าถึงไดจ้ าก
http://ich.culture.go.th/index.php/th/ich/folk-literature/252-folk/82-2012-01-31-09-
48-15

มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. (2562). ฐานข้อมลู นทิ านพื้นบา้ นลา้ นนา. เขา้ ถึงเม่อื 6 มิถนุ ายน 2562, เข้าถึง
จาก http://lannakadee.cmu.ac.th/area1/story/index.php?pid=135

ยุวพาส์ ชัยศลิ ป์วฒั นา. (2544). ความรเู้ บ้ืองตน้ เกยี่ วกับวรรณคดี. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพม์ หาวทิ ยาลยั
ธรรมศาสตร์.

ราชบณั ฑติ ยสถาน. (2550). พจนานกุ รมศพั ท์วรรณกรรมไทย ภาคฉนั ทลกั ษณ์. กรงุ เทพฯ :
ราชบัณฑติ ยสถาน.

ราชบณั ฑิตยสถาน. (2556). พจนานุกรม ฉบับราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 (พิมพ์คร้งั ที่ 2). กรุงเทพฯ :
ราชบัณฑิตยสถาน.

รนื่ ฤทัย สจั จพนั ธุ์. (2549). สุนทรยี ภาพแหง่ ชวี ติ . กรงุ เทพฯ : ณ เพชร.
วชริ ญาณ. (2562). บทลครเรอื่ งมณพี ิไชย ตอนพราหมณ์ยอพระกล่ินขอพระมณีพิไชยไปเปนทาษ.

เข้าถึงเมอ่ื 3 พฤศจกิ ายน 2562, เขา้ ถึงจาก https://vajirayana.org/บทลครนอก-พระราช
นิพนธ์รัชกาลท่ี-๒-รวม-๖-เรอ่ื ง-ฉบับหอพระสมุดวชริ ญาณ/บทลครเรอื่ งมณีพิไชย-ตอน
พราหมณย์ อพระกลิ่นขอพระมณีพไิ ชยไปเปนทาส
วชิรญาณ. (2562). นิทานคำกลอนสุนทรภเู่ รื่องจนั ทโครบ. เขา้ ถึงเมื่อ 3 พฤศจิกายน 2562, เขา้ ถงึ จาก
https://vajirayana.org/นิทานคำกลอนสนุ ทรภเู่ รื่องจนั ทโครบ
วรรณวภิ า วงษ์เดอื น และวรี วัฒน์ อนิ ทรพร. (2562). ตัวละครจากวรรณคดไี ทยในบทเพลงไทยสากล :
ความนยิ มและวธิ กี ารนำเสนอ. ใน Veridian E-Journal Silpakorn University, 12(1) :
274 – 293.

146

วรรณา บำรุงภักดิ.์ (2540). การศกึ ษาวรรณกรรมท้องถิน่ ภาคใต้ เรือ่ ง ทุคตะ. ปรญิ ญานิพนธ์ปริญญา
มหาบณั ฑิต สาขาภาษาไทย บัณฑิตวิทยาลยั มหาวทิ ยาลยั ทักษณิ .

วรรณี วบิ ลู ยส์ วสั ดิ์ แอนเดอร์สนั , บรรณาธิการ. (2531). พ้นื ถ่นิ พน้ื ฐาน : มติ ใิ หมข่ องคตชิ นวทิ ยาและ
วถิ ีชวี ติ สามญั ของพืน้ บา้ นพนื้ เมอื ง. กรงุ เทพฯ : ศิลปวฒั นธรรม.

วชั ราภรณ์ ดิษฐปา้ น. (2546). แบบเรื่องนทิ านสังขท์ อง การแพร่กระจายและความหลายหลาก.
กรงุ เทพฯ : โครงการเผยแพรผ่ ลงานวิชาการ ศูนยค์ ตชิ นวิทยาและภาควชิ าภาษาไทย คณะอักษร
ศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย.

วิเชยี ร เกษประทมุ . (2550). นทิ านพนื้ บ้าน. กรงุ เทพฯ : พ.ศ. พัฒนา.
วไิ ลรตั น์ ยังรอด และธวชั ชัย องค์วุฒิเวทย.์ (2555). จติ รกรรมเล่าเรอื่ ง วรรณคดอี มตะ. กรงุ เทพฯ :

มิวเซียมเพรส.
ศิราพร ฐิตะฐาน. (2523). ทฤษฎกี ารแพร่กระจายของนิทาน. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพม์ หาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร.์
ศริ าพร ณ ถลาง. (2548). ทฤษฎีคติชนวิทยา : วิธีวทิ ยาในการวเิ คราะหต์ ำนาน - นทิ านพืน้ บา้ น. กรุงเทพฯ

: โครงการเผยแพรผ่ ลงานทางวชิ าการ คณะอักษรศาสตร์ จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย.
ศริ าพร ณ ถลาง, บรรณาธิการ. (2557). ไวยากรณข์ องนทิ าน : การศกึ ษานิทานเชิงโครงสรา้ ง. กรงุ เทพฯ :

โครงการเผยแพรผ่ ลงานวิชาการ คณะอกั ษรศาสตร์ จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ศริ าพร ณ ถลาง, อภิลักษณ์ เกษมผลกลู , สกุ ัญญา สจุ ฉายา และศิริพร ภกั ดีผาสขุ . (2558). เรอื่ งเลา่

พ้ืนบ้านไทยในโลกท่เี ปลีย่ นแปลง. กรงุ เทพฯ : ศูนย์มานษุ ยวทิ ยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
ศริ าพร ณ ถลาง. (2559). คติชนสรา้ งสรรค์ : บทวิเคราะหแ์ ละทฤษฎี. กรุงเทพฯ : ศูนยม์ านุษยวทิ ยาสิรินธร

(องคก์ ารมหาชน).
ศภุ วรรณ สอนสังข์. (2530). บุนทนาวงศ์ วรรณกรรมทอ้ งถ่นิ จงั หวดั สรุ าษฎร์ธานี : การศกึ ษาเชิงวเิ คราะห์.

วทิ ยานพิ นธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑติ สาขาจารึกภาษาไทย บัณฑติ วิทยาลัย มหาวทิ ยาลัย
ศลิ ปากร.
ศูนยม์ านษุ ยวิทยาสริ ินธร. (2561). Folktale ฐานขอ้ มลู นทิ าน ตำนาน เรอื่ งเล่าพ้นื บ้าน. เข้าถงึ เมอ่ื วันที่
4 กรกฏาคม 2562. เข้าถงึ จาก http://www.sac.or.th/databases/folktales/folktale-
details.php?id=158
สมพร มนั ตะสตู ร. (2525). วรรณกรรมไทยปจั จบุ ัน. กรงุ เทพฯ : พรี ะพธั นา.
สรติ า ปัจจสุ านนท์ (2558). การสร้างสรรคอ์ นภุ าคความวิเศษในนวนิยายมหัศจรรย์เร่อื ง เดอะไวทโ์ รด.
วทิ ยานพิ นธ์ปรญิ ญาศิลปศาสตรมหาบัณฑติ สาขาวชิ าภาษาไทย มหาวิทยาลยั บูรพา.
สวทช [สำนกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยแี ห่งชาติ]. (2562). ภาพเคลื่อนไหว (Animation).
เขา้ ถงึ เมือ่ 14 กนั ยายน 2562 เขา้ ถงึ จาก https://www.nstda.or.th/th/nstda-
knowledge/3016-animation
สำนักงานกองทนุ สนับสนุนการวจิ ัย (สกว.) มหาวิทยาลยั ราชภฏั สรุ าษฎร์ธาน.ี (2548). จนั ทคาดคำกาพย์
วนั คารคำกาพย์ ปอ้ งครกคำกาพย์ เจ็ดจาคำกาพย์ นายดนั คำกาพย์. ใน วรรณกรรมทักษณิ :
วรรณกรรมคัดสรร เล่มที่ 6. กรุงเทพฯ : อมรนิ ทรพ์ รนิ้ ตงิ้ แอนดพ์ บั ลชิ ชงิ่ .

147

สำนกั งานกองทุนสนับสนนุ การวิจัย (สกว.) มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏสุราษฎร์ธานี. (2548). พระมหาชาดก
คำกาพย์ พระกายโสตคำกาพย์. ใน วรรณกรรมทักษิณ : วรรณกรรมคัดสรร เล่มที่ 9. กรุงเทพฯ :
อมรนิ ทร์พร้ินติ้งแอนดพ์ บั ลชิ ชงิ่ .

สำนักงานกองทุนสนบั สนุนการวจิ ยั (สกว.) มหาวิทยาลัยราชภฏั สรุ าษฎร์ธานี. (2548). สุบินชาดก
พระวรวงศค์ ำกาพย์ วรพินธ์คำกาพย์. ใน วรรณกรรมทักษณิ : วรรณกรรมคดั สรร เลม่ ที่ 10.
กรุงเทพฯ : อมรนิ ทรพ์ รน้ิ ตงิ้ แอนด์พับลชิ ช่งิ .

สำนกั งานกองทนุ สนับสนุนการวจิ ัย (สกว.) มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธาน.ี (2548). สุวรรณหงส์. ใน
วรรณกรรมทักษิณ : วรรณกรรมคดั สรร เลม่ ที่ 11. กรงุ เทพฯ : อมรินทร์พรนิ้ ตงิ้ แอนด์พบั ลิชชิ่ง.

สำนักงานราชบณั ฑิตยสภา. (2560). พจนานกุ รมศพั ทว์ รรณกรรม ฉบบั ราชบัณฑติ ยสภา (ฉบบั แกไ้ ข
เพิม่ เตมิ ) (พิมพค์ รง้ั ท่ี 2). กรงุ เทพฯ : สำนักงาน.

สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. (2561). บทวทิ ยรุ ายการ “รู้ รกั ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานี
วทิ ยกุ ระจายเสยี งแห่งประเทศไทย เมอื่ วันที่ 27 ตลุ าคม พ.ศ. 2552 เวลา 7.00 - 7.30 น. เข้าถงึ
เมื่อ 15 กันยายน 2561. เขา้ ถึงจาก http://www.royin.go.th/?knowledges

สกุ ญั ญา สุจฉายา. (2556). วรรณกรรมมุขปาฐะ. กรงุ เทพฯ: โครงการเผยแพรผ่ ลงานวิชาการ คณะอกั ษร
ศาสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลัย.

สกุ ญั ญา สุจฉายา. (2557). วรรณคดนี ิทานไทย (พิมพค์ ร้ังท่ี 2). กรงุ เทพฯ: โรงพมิ พแ์ หง่ จุฬาลงกรณ์
มหาวิทยาลัย.

เสาวลักษณ์ อนันตศานต.์ (2540). จากซินเดอเรลลาถงึ ปลาบู่ทอง. กรุงเทพฯ : ไทยวัฒนาพานิช.
เสาวลกั ษณ์ อนนั ตศานต.์ (2548). การศึกษานทิ านพ้นื บ้าน. กรุงเทพฯ : มหาวทิ ยาลยั รามคำแหง.
โสภี สขุ เกษม. (2535). การศกึ ษาเชิงวเิ คราะห์วรรณกรรมกลอนสวดเร่อื งณรงคจติ รชาดก. วิทยานิพนธ์

ปรญิ ญามหาบณั ฑิต สาขาจารกึ ภาษาไทย บัณฑิตวิทยาลัย มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร.
หนงั ขนุ แผน ฟ้าฟืน้ . (2562). เข้าถึงเมอ่ื 17 พฤศจกิ ายน 2562, เข้าถึงจาก https://www.khun-

phaen-fha-feun-tt10374770.over-blog.com
องค์การบริหารสว่ นตำบลไตรตรงึ ษ.์ (2562). ทา้ วแสนปม. เผยแพรเ่ มือ่ 20 มนี าคม 2562, เข้าถงึ ได้จาก

http://www.tritrueng.go.th/travel/detail/284
อิราวดี ไตลงั คะ. (2546). ศาสตรแ์ ละศลิ ป์แหง่ การเลา่ เร่ือง (พิมพค์ ร้งั ที่ 2). กรุงเทพฯ : มหาวทิ ยาลัย

เกษตรศาสตร์.
อุบล เทศทอง. (2532). การวเิ คราะหน์ ิทานคำกาพย์เรื่อง หงส์ยนตฉ์ บับจังหวัดราชบุรี. วทิ ยานพิ นธ์

ปริญญาศลิ ปศาสตรบัณฑติ , สาขาวิชาจารึกภาษาไทย, บณั ฑิตวทิ ยาลัย, มหาวิทยาลัยศิลปากร.
เอกรัตน์ อุดมพร. (2553). รวมนทิ านพ้ืนบ้านประจำจังหวัดภาคกลาง. กรุงเทพฯ : พัฒนาศึกษา.
เอนก นาวกิ มูล. (2561). ประวัตศิ าสตรเ์ มขลา - รามสูร – ขวานรามสรู . ศลิ ปวัฒนธรรม, เผยแพร่เม่อื

8 กรกฎาคม 2561, เขา้ ถึงจาก https://www.silpa-mag.com/history/article_18139
เอื้อนทิพย์ พรี ะเสถยี ร. (2529). การศึกษาเชงิ วเิ คราะห์แบบเร่อื งและอนุภาคในปญั ญาสชาดก.

วิทยานพิ นธ์ปรญิ ญาอักษรศาสตรมหาบัณฑติ สาขาภาษาไทย จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั .

148

Aarne, A and Thompson, S. (1973). The Types of the Folktale A Classification and
Bibliography. USA : Indiana University.

Propp, V. (1977). Morphology of the Folktale. Austin and London : University of
Texas Press.

Thompson, S. (1966). Motif – Index of Folklore – Literature Vol.1 - 6 (Second printing).
Bloomington & London : Indiana University Press.

Wikipedia, the free encyclopedia. (2019). Vladimir Propp. On 5 March 2019, from
https://en.wikipedia.org/wiki/Vladimir_Propp

เอกสารโบราณตน้ ฉบบั ตวั เขยี น
หอสมดุ แห่งชาต.ิ (ม.ป.ป.). เบญจมาศทอง เล่ม 1. สมดุ ไทยขาว. อกั ษรไทย. ภาษาไทย. เสน้ หมกึ .

เลขที่ 225.
หอสมุดแห่งชาต.ิ (ม.ป.ป.). พระชนิ ุรัตน์ เลม่ 2. สมุดไทยดำ. อักษรไทย. ภาษาไทย. เสน้ มกุ . เลขที่ 90.
หอสมุดแห่งชาต.ิ (ม.ป.ป.). พนั ทากุมาร. สมดุ ไทยขาว. อกั ษรไทย. ภาษาไทย. เสน้ หมกึ . เลขท่ี 306.
หอสมุดแห่งชาติ. (ม.ป.ป.) ศรสี ุทศั น์ เล่ม 1. สมดุ ไทยขาว. อักษรไทย. ภาษาไทย. เสน้ หมึก.

เลขท่ี 515.
หอสมดุ แห่งชาต.ิ (ม.ป.ป.). ศรีพนิ ธ์ เล่ม 1. สมดุ ไทยขาว. อักษรไทย. ภาษาไทย. เสน้ หมกึ . เลขท่ี 493.
หอสมุดแหง่ ชาติ. (ม.ป.ป.). สุวรรณลอยล่อง เลม่ 1. สมุดไทยขาว. อกั ษรไทย. ภาษาไทย. เส้นหมึก.

เลขท่ี 587.

138

ภาคผนวก

ตารางที่ 6-1 ตวั อย่างการเปรยี บเทยี บแก้วหนา้ มา้ สำนวนต่าง ๆ

แก้วหนา้ ม้า นาย ปนิ่ ทองกลอนสวด กรมหลวงภวู เนตร สัปดนคำกาพย์ สปั ดนคำกาพย์ มขุ ปาฐะ ต.ครี ี
บษุ ยว์ ดั เกาะ หอสมุดแห่งชาติ นรินทรฤทธิ์ ฉบบั ภูเกต็ ฉบบั นครศรีฯ มาศ
นางสัปดนหมด
-ยายฝันว่าเทวดา อายขุ ัยในเมือง -นางสปั ดนธิดา
มอบแก้ว สวรรคม์ าเกดิ เป็น พระอินทร์และ
-แก้วเกดิ มา มนษุ ย์ นางจิตราจตุ ิมา
อปั ลกั ษณ์ ชอ่ื แก้ว เกิดในดอกบัว
หน้าม้า มคี วามรู้ นางสัปดนเดิน กลางป่าหิมพานต์
ดา้ นลมฝน ทางเข้าเมอื ง
มศิ ถนิ ลาเพื่อหา -หน้าอัปลักษณ์
สามี
นางสัปดน เร่ร่อน
ไปเมืองมิศถนิ ลา
อาศัยอยกู่ บั ยาย
มาลัยคนเฝา้ สวน

-ปน่ิ ทองว่าวขาด ปน่ิ ทองฝันวา่ -พินทองทำวา่ วขาด ปน่ิ ทองฝันวา่ -ป่นิ ทองทำว่าว -ปิน่ ทองเสีย่ งทาย
เถาวัลย์พนั ตวั โหร พญานาครดั เท้า ขาด ว่าวหาคู่
ทำนายวา่ จะพบเนือ้ โหรทำนายว่าจะพบ
คู่ เนอ้ื คู่ -นางสัปดนเกบ็ ได้ -นางแกว้ เก็บได้
-ป่นิ ทองเลน่ ว่าวกบั -ปิ่นทองขอคนื -ปิ่นทองขอคนื
-ปน่ิ ทองว่าวขาด พ่ีเลยี้ ง -นางสัปดนอยาก -แกว้ ขอเป็นชายา
นางสปั ดนหลงรัก เปน็ ชายา
-แก้วหน้ามา้ เก็บได้ -นางสัปดนเก็บได้ -แกว้ หนา้ มา้ เก็บได้ พระอนิ ทร์เนรมติ ให้
-ปนิ่ ทองขอคนื -ปิ่นทองขอคนื -พนิ ทองขอว่าวคืน ลมพัดสายป่านขาด
-นางสปั ดนเก็บได้
-แกว้ เสนอตัวเปน็
ชายา -เสนอตัวเปน็ ชายา

-ปน่ิ ทองหลอกวา่ จะ -สปั ดนเสนอตัวเป็น -แกว้ หนา้ มา้ เสนอตวั
แตง่ งานดว้ ย ชายา เปน็ ชายาแลกวา่ ว

-ปิ่นทองพดู เป็นนยั -ปิน่ ทองพูดเปน็ นัย
ใหต้ ามเข้าเมอื ง ใหต้ ามไปในเมอื ง

-ตายายไปทวง -นางสปั ดนเข้าเมือง -นางสัปดนตาม
สญั ญา เมื่อปนิ่ ทอง โกสัมพี เพ่ือทวง ไปหาทป่ี ราสาท

ไมม่ ารับแกว้ หนา้ มา้ สญั ญา -นางรัตนมณี (แม่
-นางนนั ทา (แม่ปน่ิ ปิ่นทอง) กร้วิ ให้
ทอง)ใหน้ างกำนัล ทหารจบั นาง
รับแกว้ หนา้ ม้าเข้า สัปดนไปทงิ้ นอก
วัง วัง

139

แกว้ หน้ามา้ นาย ปน่ิ ทองกลอนสวด กรมหลวงภูวเนตร สัปดนคำกาพย์ สัปดนคำกาพย์ มขุ ปาฐะ ต.ครี ี
บุษย์วัดเกาะ หอสมุดแห่งชาติ นรนิ ทรฤทธ์ิ ฉบับภเู ก็ต ฉบับนครศรีฯ มาศ
ทา้ วภวู ดลมงคลราช ทา้ วทศคาริวงศ์ ทา้ วมงคลราชให้แก้ว ทา้ วทศคารวิ งศ์ ทา้ วทศศาอบุ าย
อบุ ายใหแ้ กว้ หน้าม้า อบุ ายให้สัปดน หนา้ มา้ ชะลอเขาพระ อุบายให้นางสัปดน กำจัดนางสปั ดน ปิ่นทองเดินทาง
ไปชะลอเขาพระ ชะลอเขาพระสเุ มรุ สเุ มรุ ชะลอเขาพระสเุ มรุ โดยใหไ้ ปยกภูเขา ไปอภเิ ษกตา่ ง
สุเมรุ หากทำไม่ได้ มาไว้หนา้ เมอื ง
จะฆ่า พระอินทร์เนรมติ ฤๅษีช่วยแก้ว พระอนิ ทร์มอบเรอื ปราสาทภายใน 7
เรือเหาะ พร้า และ เหาะ กระทายและ วัน ถา้ ทำไม่ไดจ้ ะ แกว้ จำแลงเปน็
ฤๅษชี ่วยถอดหน้ามา้ เขาพระสุเมรุ นางมณฑารับแก้วเข้า เวทมนตร์ ฆา่ นางมณหี ญิงงาม
ให้เรือเหาะ และ วัง -นางสัปดนร้องไห้ ป่นิ ทองหลงรัก
ช่วยแก้วชะลอเขา ทศคาริวงศไ์ ม่รกั ษา -ทศคาริวงศ์ใหน้ าง สลบ พระอนิ ทร์ และสังวาสกัน
พระสุเมรุ สัญญา ใหน้ าง พนิ ทองใหแ้ กว้ มีลกู สัปดนอยู่กับนางกา ชว่ ยมอบสำเภา
สปั ดนอยู่เรอื นคนใช้ สว่ นตนเดนิ ทางไป วนั สาวใช้ และกระท้าย
ปิน่ ทองอบุ ายให้ กับนางคาริวนั อภเิ ษกกับนางทศั มาลี -นางสัปดนเนรมติ วิเศษ
แก้วหน้ามา้ มลี กู เสื้อผ้า ฟกู หมอน -ทศศาใหพ้ ักกบั
ส่วนตนเดินทางไป ทา้ วเอกราชมีสาร ฤๅษชี ว่ ยแกว้ หน้ามา้ ให้ เงินทองให้กาวัน นางกาวนั
อภิเษกสมรสกับนาง ขอปน่ิ ทองให้ มีลกู โดยแปลงเป็น
ทัศมาลี อภิเษกกบั นางเกษร นางมณอี ยกู่ บั ตายายที่ ทา้ วกศุ ราชเมือง -นางสัปดนกลับ
แกว้ หน้าม้าแปลง เมืองโรมวิถจี นได้ สลอนมสี ารขอปน่ิ ร่างเป็นเทพธดิ า
เป็นนางมณีตามปนิ่ ป่นิ ทองอุบายให้นาง สงั วาสกัน และนาง ทองให้อภิเษกกบั เนรมิตเงนิ ทอง
ทองจนไดส้ งั วาส สปั ดนมีลกู แล้วตน มณีตัง้ ครรภ์ นางเกษร ดว้ ยอำนาจกระ
และต้งั ครรภ์ หนไี ปอภิเษกกับ ทา้ ย
นางเกษร ปนิ่ ทองอบุ ายให้ ท้าวกศุ ราชน้อง
นางสัปดนมีลกู ท้าวทศศาเมือง
นางสปั ดนใชเ้ รือ สลอนอยากให้ปน่ิ
เหาะตามปน่ิ ทองจน นางสปั ดนแปลง ทองแตง่ งานกับ
ได้สงั วาสและ เป็นหญิงงามตาม สวุ รรณเกสร จงึ
ต้ังครรภ์ ปิ่นทองไปเมือง มีสารวา่ ตน
สลอน พระอนิ ทร์ ประชวร ให้ป่นิ
เนรมติ บรรณศาลา ทองมาเยี่ยม
ปน่ิ ทองและนาง ปิ่นทองสง่ั ให้
สปั ดนสังวาสกัน 3 สปั ดนมลี กู
วนั นางสปั ดน
ต้ังครรภ์ นางสปั ดนขึ้นเรือ
เหาะ รอปิน่ ทอง
พระอินทร์แปลง
เปน็ พราหมณ์
เนรมติ ศาลา
และถวายธดิ างาม
(นางสปั ดน) ให้
ปน่ิ ทอง 3 ราตรี

140

แก้วหนา้ ม้า นาย ป่นิ ทองกลอนสวด กรมหลวงภูวเนตร สปั ดนคำกาพย์ สปั ดนคำกาพย์ มขุ ปาฐะ ต.ครี ี
บุษย์วัดเกาะ หอสมุดแหง่ ชาติ นรนิ ทรฤทธิ์ ฉบับภูเกต็ ฉบบั นครศรีฯ มาศ
ท้าวภวู ดลมสี ารให้ ทศคาริวงศ์ให้ป่ิน
ปิ่นทองกลับเมอื ง ทองกลบั โกสมั พี ทา้ วมงคลราชมีสาร นางสัปดนขอแหวน ป่ินทองมอบผา้ ปิ่นทองหลงเข้า
มถิ ลิ า ใหพ้ นิ ทองกลับเมือง และภูษาปนิ่ ทอง และธำมรงค์ ไปเมืองยกั ษ์ รบ
ปน่ิ ทองมอบ นางสปั ดนขอ มถิ ลิ า ก่อนป่นิ ทอง จากนนั้ เดินทาง แพย้ ักษเ์ พราะ
ธำมรงคใ์ หน้ างมณี ธำมรงคแ์ ละผ้าสไบ ยักษม์ ไี กท่ อง
จากป่ินทอง พนิ ทองมอบแหวน เดนิ ทางไปอภิเษก ไปอภเิ ษกกับนาง หากอยู่ในเรอื ใคร
ปน่ิ ทองหลงเขา้ แลกผ้าสไบของนาง กบั นางเกษร สวุ รรณเกษร จะถกู ตัดหวั
เมืองยกั ษพ์ าลราช มณี แก้วจำแลงเป็น
นางสปั ดนกลับ มาณพไปชว่ ย
แกว้ หนา้ ม้าแปลง นางสัปดนลาตายาย นางมณีคลอดโอรส เมอื งมิศถนิ ลา แก้วจับไกท่ องทิง้
เปน็ มาณพฆ่ายกั ษ์ ไปดักรอปิ่นทองท่ี แล้วลาตายายกลับ น้ำ รบชนะยกั ษ์
พาลราช โกสมั พี เมอื งมิถลิ า และไปพบ ยกั ษย์ กลกู สาว 2
นางเทพทองมเหสี คนใหม้ าณพ
ยักษ์พาลราชมอบ ฤๅษี ฤๅษบี อกว่าปิ่น (นางแกว้ แปลง)
สร้อยสุวรรณและ ทองกำลังไดร้ ับ
จันทรให้ปิ่นทอง อันตราย ใหพ้ รา้ โต้ แกว้ คลอดปิน่ แกว้
ปิน่ ทองพาท้งั คกู่ ลับ นางแกว้
เมอื งมิถิลา
ทา้ วทศคาริวงศ์ให้
แกว้ หนา้ ม้านำโอรส ปนิ่ ทองกลบั เมือง
ถวายป่ินทอง มิศถินลา

แก้วหน้ามา้ ใชพ้ ร้าโต้
แปลงเปน็ มาณพและ
ใชเ้ รอื เหาะชว่ ยพินท

องฆา่ ยกั ษ์พาลราช

พินทองได้สร้อย
สุวรรณและจันทรธดิ า
ยักษพ์ าลราชเปน็
ชายา

ป่ินทองสั่งประหาร แก้วหน้ามา้ นำโอรส ป่นิ ทองคดิ วา่ นาง
นางสัปดนเพราะคิด ถวายพิน ทอง พิน สปั ดนมชี ู้ สั่ง
ประหาร แต่นางไม่
ว่านางไม่สามารถมี ทองจำธำมรงคไ์ ด้ คิด ตาย
ลกู นายทวารประตู ว่าแก้วหน้าม้าขโมย
ช่วยชีวิตนางไว้ โอรสนางมณีมา นางสปั ดนนำโอรส
ถวาย โอรสคลาน
นางสปั ดนนำโอรส ขนึ้ ตกั ป่ินทอง ปิ่น
ถวายปน่ิ ทอง โอรส ทองจำธำมรงคไ์ ด้

คลานขนึ้ ตักปิ่นทอง
ปนิ่ ทองจำธำมรงค์
ได้ ปนิ่ ทอง
สรรเสรญิ บุญบารมี

นางสปั ดน

141

แก้วหนา้ ม้า นาย ปนิ่ ทองกลอนสวด กรมหลวงภวู เนตร สัปดนคำกาพย์ สัปดนคำกาพย์ มุขปาฐะ ต.คีรี
บษุ ยว์ ัดเกาะ หอสมุดแห่งชาติ นรินทรฤทธิ์ ฉบบั ภเู ก็ต ฉบบั นครศรีฯ มาศ
ป่นิ ทองใหน้ าง
ยักษ์ประกาย- มา สปั ดนไปอยู่บน สรอ้ ยสุวรรณและ กษัตรยิ ท์ ง้ั ห้านำโดย ทา้ วทศรถยกทัพ ป่นิ ทองอบุ ายให้
ตตามมาแกแ้ คน้ ตำหนกั แต่นางไม่ จนั ทรบอก พนิ ทองว่า ท้าวทศรถ ยกทัพ ตเี มืองสลอนเพอ่ื แก้วถอดหนา้ ม้า
แทนยกั ษ์พาลราช ไป ทา้ วทศคาริวงศ์ แกว้ หนา้ มา้ คือนางมณี มาชิงนางเกษร นาง ชิงนางสวุ รรณ โดยจะฟันคอตาย
แก้วหนา้ ม้าอาสา นำเคร่ืองทรงมาให้ เกษรขอให้ปิ่นทอง เกษร ปิ่นทองหนี
ออกรบ โดยแปลง นางก็ไม่พอใจ ขอให้ พนิ ทองอบุ ายใหแ้ กว้ ไปช่วย กลับมิศถนิ ลา
เปน็ มาณพ พระอนิ ทรเ์ นรมิต ถอดรูปหนา้ มา้ พิน นางสัปดนอาสา นางสัปดนอาสา
ชุดให้ ทองเผารปู หน้ามา้ ออกรบ ชนะ รบ ท้าวทศรถแพ้
ป่ินทองออกอบุ าย กษัตรยิ ์ทงั้ หา้ ยอม ขอสวามภิ ักดิ์
ใหแ้ ก้วถอดรปู มา้ -นางสัปดนเนรมิต เปน็ ขา้ รับใช้ นาง นางสปั ดนใหพ้ ระ
แกว้ แหวนเงนิ ทอง สปั ดนพานางเกษร อนิ ทร์ชบุ ชีวติ ไพร่
เสือ้ ผ้าแจกไพร่พล ไปเมืองมิศถนิ ลา พล และรบั นาง
-เปล่ียนช่ือเป็นนาง สวุ รรณเกษรเข้า
ศรเี มือง โอรสช่อื ปน่ิ ทองได้นางกาวัน เมือง
ดาราวงศ์ เป็นชายา
กษตั รยิ ร์ ้อยเอ็ดองค์ นางสัปดนขอให้ พระอนิ ทร์ชว่ ย
นำโดยทา้ วทศรถยก พระอนิ ทรม์ าชบุ ให้ สัปดนกลบั ร่าง
ทัพมาชิงนางเกษร นางมรี ปู ทอง เป็นทองอภิเษก
ปนิ่ ทองและทศคาริ นางสัปดนเนรมติ กบั ปน่ิ ทอง
วงศข์ ลาดไม่ไปช่วย ปราสาทใหก้ ษตั ริย์
นางศรเี มืองอาสา ทง้ั หา้
ออกรบชนะ พา
นางเกษรไปเมือง
โกสัมพี มกี ษตั รยิ ์
รอ้ ยเอ็ดพระองค์ไป
สง่

142

แกว้ หนา้ ม้า นาย ปน่ิ ทองกลอนสวด กรมหลวงภวู เนตร สัปดนคำกาพย์ สปั ดนคำกาพย์ มุขปาฐะ ต.คีรี
บษุ ยว์ ดั เกาะ หอสมุดแห่งชาติ นรินทรฤทธ์ิ ฉบับภเู ก็ต ฉบับนครศรีฯ มาศ
อภเิ ษกนางมณเี ป็น อภิเษกนางมณเี ป็น
มเหสี อภิเษกนางศรเี มือง มเหสีเอก อภเิ ษกนางสัปดน อภเิ ษกนางแก้ว
เป็นมเหสีเอก เป็นมเหสีเอก
ยักษ์ประกายกรด เปล่ียนชอื่ เปน็ นางมณี
ตามมาแก้แคน้ แทน นางศรเี มืองเนรมติ ศรีเมือง
ยักษ์ประกายมาต ปราสาทใหท้ ้าวทศ
คารวิ งศ์ นางเกษร
-แกว้ หนา้ ม้าอาสา และนางคารวิ ัน
ออกรบ โดยแปลง
เป็นมาณพ พระอนิ ทร์เปลย่ี น เปลย่ี นช่ือเปน็
-แก้วหนา้ มา้ คลอด ช่ือเป็นมณฑา มณฑาสวรรค์
แจ่มจนั ทร์ หริ ญั สวรรค์ โอรสชือ่ บตุ รชือ่ ดาราวงศ์
รตั น์ ประภสั สร ดาราวงศ(์ ดาหรา นำไปเล้ียงบน
วงศ์) สวรรค์

พระอินทร์นำดารา
วงศ์ไปสวรรค์

มณฑาสวรรค์ชบุ มณฑาสวรรคใ์ ห้
นางทง้ั หา้ ใหก้ ษัตรยิ ์ ท้าวทศรถและ
ทง้ั ห้ากลบั บา้ นเมือง น้องท้ังส่ีป้ันรปู

ข้ผี ้ึงและเสกเป็น

หญิงงามให้เลอื ก
คู่

นางเกษรให้นางศรี -นางเกษรให้มณฑา มณฑาสวรรคไ์ ป
เมืองพาไปเยย่ี มทา้ ว สวรรคพ์ าไปเย่ยี ม ส่งสวุ รรณเกษร
เอกราช บิดา ระหว่างทางรบ
มณฑาสวรรค์แปลง กับยกั ษ์ ยกั ษ์แพ้
ตนเองและนาง ยอมเปน็ ขา้

เกษรเปน็ ชาย มณฑาสวรรค์
-ระหวา่ งทางมณฑา เนรมติ หญงิ งาม
สวรรค์รบชนะยกั ษ์ อยใู่ นหีบ 2 ใบให้
ยกั ษย์ อมเป็นข้ารบั ยกั ษ์
ใช้ มณฑาสวรรค์

มอบหีบมนี างเลอ
โฉมใหย้ กั ษ์

143

แกว้ หน้าม้า นาย ปนิ่ ทองกลอนสวด กรมหลวงภูวเนตร สัปดนคำกาพย์ สปั ดนคำกาพย์ มขุ ปาฐะ ต.คีรี
บุษยว์ ดั เกาะ หอสมดุ แหง่ ชาติ นรนิ ทรฤทธ์ิ ฉบบั ภูเกต็ ฉบับนครศรีฯ มาศ

นางทศั มาลตี ามมา ป่ินทองไดน้ างคาริ ทศั มาลีมาหาพนิ ทอง ดาราวงศ์ลาพระ
หาปน่ิ ทองที่เมอื ง วนั เปน็ ชายา ทีเ่ มอื งมิถลิ า เกดิ หึง อินทรม์ าหามณฑา
มิถลิ า แก้วหงึ นางเกษรมโี อรสชื่อ และดา่ ทอกับนางมณี
สรอ้ ยสวุ รรณและ จิตราวงศ์ นางคาริ สวรรค์ ระหว่าง
จนั ทรช่วยนางมณี วันมีโอรสชื่อพิณ ทางดาราวงศร์ บ
ด่าทัศมาลี ทัศมาลี สรุ ิยา ชนะยกั ษ์ ยกั ษ์ยอม
กลบั เมืองโรมวิถี เปน็ ข้ารบั ใช้

ปิ่นทองไดน้ างกา
วนั เป็นชายา

นางเกษรคลอด
โอรสช่อื เกษรสุริ
วงศ์ นางกาวัน
คลอดโอรสช่ือวนั สรุ ิ
วงศ์

จากการเปรียบเทียบแก้วหน้าม้าสำนวนต่าง ๆ ตามตารางในเบื้องต้นก็จะทำให้เห็นถึงความ
แตกตา่ งของแกว้ หนา้ มา้ สำนวนตา่ ง ๆ ที่เกดิ จากการแพร่กระจายของนิทานได้อยา่ งชัดเจน