E-book คู่มือการใช้ยาสมุนไพร สสจ.จันทบุรี

2.2 กลุ่มยาบรรเทาอาการทอ้ งผกู

41กล่มุ งานการแพทย์แผนไทยและการแพทยท์ างเลือก สำ�นักงานสาธารณสุขจงั หวดั จนั ทบรุ ี

ยาผงชมุ เห็ดเทศ

รปู แบบยายา

ยาผง ขนาด 3 กรัม

ประเภทของยา

ยาใช้ภายใน (ยารับประทาน)

ตัวยาสำคัญ

ผงใบชมุ เห็ดเทศ [Senna alata (L.) Roxb., Cassia alata L. (ชือ่ พ้อง)]
ท่มี สี ารสำคัญ Hydroxyanthracene Derivatives โดยคำนวณเป็น Rhein-8-glucoside
ไมน่ อ้ ยกวา่ ร้อยละ 1.0 โดยน้ำหนกั (w/w)

รสยา

เมาเบื่อเอ่ียน

ข้อบ่งใช้ ขนาดและวธิ ีใช้ จำนวนยา นัดติดตาม
ยาระบาย ขนาด ทจี่ า่ ย/ครงั้ อาการ
แก้อาการท้องผกู รบั ประทานครั้งละ 3 – 6 กรัม
วธิ ใี ช้ 3 ซอง 1-3 สปั ดาห์
ชงยา 1 ซอง/น้ำร้อน 250 มลิ ลิลิตร
แช่ยาประมาณ 15 - 20 นาที
รบั ประทานวันละ 3 คร้ัง ก่อนอาหาร
เชา้ กลางวนั เยน็
* 1 ซองสามารถชงได้ 1 ครั้ง ก่อนนอน

คำแนะนำในการใช้ยา

- ใชย้ าน้ีเฉพาะเวลาท่ีมีอาการเทา่ นั้น
- หากรบั ประทานยาแลว้ ไมร่ ะบาย ใหร้ บั ประทานนมเปร้ยี ว หรอื โยเกริ ์ต กอ่ นนอน
- ไม่ควรรบั ประทานยาเกนิ 6 กรัม/วนั อาจทำใหเ้ กดิ ไตอกั เสบ (nephritis)
- ไม่ควรรับประทานยาเกนิ 1 สัปดาห์ เพราะจะทำให้ทอ้ งเสยี ซึง่ ส่งผลใหม้ ีการสญู เสียนำ้
และเกลือแรม่ ากเกนิ ไปโดยเฉพาะโพแทสเซียม และทำให้ลำไส้ใหญช่ ินตอ่ ยา ถา้ ไม่ใชย้ าจะไม่ถ่าย
- หากมีอาการผดิ ปกตริ ะหว่างการใช้ยาควรปรกึ ษาแพทย์ แพทยแ์ ผนไทย หรือเภสชั กร
หากเกดิ อาการข้างเคียงรุนแรงให้หยุดใช้ยาทนั ที และรีบไปพบแพทย์

42 4กล2ุ่มง|านกกลามุ่ รงแาพนทแยพ์แทผยนแ์ ไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยย์ท์ทาางงเลเลืออื กกสส�ำ นำนักกังางนานสาสธาาธราณรณสขุสจุขงั หจงัวหัดวจัดันจทันบทุรีบุรี

ข้อหา้ มใช้

- ห้ามใช้ยานี้กับผทู้ ี่แพ้ยาผงชมุ เห็ดเทศ
- หา้ มใช้ยานี้ร่วมกับยา Warfarin
- หา้ มใช้ยานีร้ ่วมกับยากลุ่ม DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)
- ห้ามใชย้ าน้รี ว่ มกบั ยา Aspirin 300 mg
- หา้ มใช้ในสตรมี ีครรภ์
- หา้ มใช้ในหญิงให้นมบตุ ร (มีรายงานว่าสาร Rhein ผา่ นทางนำ้ นมได้)
- หา้ มใชใ้ นผู้ปว่ ยทีม่ ภี าวะทางเดนิ อาหารอดุ ตนั (Gastrointestinal Obstruction)
- ห้ามใช้ในผู้ป่วยลำไส้อกั เสบ Inflammatory Bowel Disease (IBD)

ข้อควรระวัง

- ควรระวงั การใชย้ าน้ีในผปู้ ว่ ยทม่ี ีการใชย้ ากลุ่มยาต้านการจบั ตัวของเกลด็ เลอื ด
(Antiplatelets) เช่น Aspirin 81 mg Clopidogrel 75 มิลลกิ รัม เป็นตน้

- ควรระวงั การใชย้ าในผู้ปว่ ยทม่ี ีการใช้ยากลมุ่ Non-Steroidal anti-inflammatory
drugs (NSAIDs) เช่น ไอบโู ปรเฟน (Ibuprofen) นาโปรเซน (Naproxen) อโี ตริคอกซบิ
(Etoricoxib) เป็นต้น

- ควรระวงั การใชย้ านใี้ นระยะยาวร่วมกบั การใชย้ าคุมกำเนิด เนอื่ งจากพบว่าการ
รับประทานในระยะยาวควบคู่กันมผี ลตอ่ การควบคุมระดับ serum estrogen ทำให้ต่ำลง อาจ
สง่ ผลตอ่ การคุมกำเนดิ

- ควรระวังการใชย้ าในเด็กตำ่ กวา่ 12 ปี

อาการไมพ่ ึงประสงค์

คลนื่ ไส้ อาหารไมย่ ่อย ปวดท้อง มวนท้อง

เหตุการณ์ไมพ่ งึ ประสงค์

ไมพ่ บข้อมลู จากสรุปรายงานเหตุการณ์ไม่พงึ ประสงคจ์ ากการใช้ยาประจำปี 2562
Spontaneous Reports of Adverse Drug Reactions 2019

4343
| กลุ่มงานการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก สำ�นักงานสาธารณสุขจงั หวดั จันทบุรี
กล่มุ งานแพทย์แผนไทยและแพทย์ทางเลือก สำนกั งานสาธารณสขุ จังหวัดจนั ทบรุ ี

อันตรกิรยิ าระหวา่ งสมนุ ไพรกบั ยาแผนปัจจุบัน (Drug Interaction)

Drug interaction Pharmacokinetics:
มีการศึกษาพบวา่ ในตำรบั นี้มีสมนุ ไพรทอี่ าจจะสง่ ผลกระทบตอ่ Cytochrome P450
(CYP) Enzyme และ P-Glycoprotein ดังนี้

Drug interaction Pharmacokinetics สมนุ ไพร

มีฤทธ์ยิ ับย้ังการทำงานของ ชมุ เห็ดเทศ97
CYP 1A2, CYP 2D6, CYP 3A4

มีฤทธ์กิ ระตนุ้ การทำงานของ ชุมเหด็ เทศ97
P-Glycoprotein

Drug Interaction Pharmacodynamics:
ไม่พบข้อมลู
อันตรกิริยาระหว่างขิงกบั ยาแผนปัจจบุ นั :
ยงั ไม่มรี ายงานการเกิดอนั ตรกิรยิ าของชุมเห็ดเทศกบั ยาแผนปัจจบุ ัน

ตารางเทียบเคียงยาสมนุ ไพรกับยาแผนปจั จบุ ัน

กลุ่มอาการ ยาแผนปัจจบุ ัน
บรรเทาอาการท้องผกู Bisacodyl91,92
Milk of Magnesia91,92

44 4กล4มุ่ ง|านกกลามุ่ รงแาพนทแยพ์แทผยน์แไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยย์ท์ทาางงเลเลือือกกสสำ�นำนกั กังางนานสาสธาาธราณรณสุขสจุขังหจงัวหัดวจดันั จทันบทรุ ีบุรี

ยาตรีผลา

รปู แบบยา

ยาแคปซลู ขนาด 0.5 กรัม

ประเภทของยา

ยาใช้ภายใน (ยารบั ประทาน)

สูตรตำรบั

ในผงยา 90 กรัมประกอบดว้ ย
เน้อื ลกู สมอไทย เน้อื ลกู สมอพิเภก เน้อื ลูกมะขามป้อม หนกั ส่ิงละ 30 กรัม

รสยา

เปรย้ี วฝาด

ขอ้ บ่งใช้ ขนาดและวิธีใช้ จำนวนยา นดั ตดิ ตาม
ที่จ่าย/ครง้ั อาการ
• ขบั เสมหะ เปน็ ยา ขนาด 60 แคปซลู 1 สปั ดาห์
ระบายอ่อนๆ รับประทาน ครง้ั ละ 0.3 – 0.6 กรัม
• แกอ้ ุจจาระแหง้ แข็ง วิธีใช้
ต้องเบง่ ถ่าย รับประทานคร้ังละ 2 - 3 แคปซูล
• แกอ้ าการอุจจาระไม่ วนั ละ 3 ครัง้ ก่อนอาหารเช้า กลางวนั
สดุ เย็น

คำแนะนำในการใชย้ า

- หากมีอาการผิดปกติระหวา่ งการใช้ยาควรปรึกษาแพทย์ แพทยแ์ ผนไทย หรือเภสชั กร
หากเกดิ อาการขา้ งเคียงรนุ แรงใหห้ ยุดใช้ยาทันที และรีบไปพบแพทย์

ข้อห้ามใช้

- ห้ามใชย้ านี้กับผทู้ แ่ี พย้ าตรผี ลา
- ห้ามใชย้ าน้ีรว่ มกบั ยา Warfarin
- ห้ามใชย้ าน้รี ่วมกับยากล่มุ DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)
- ห้ามใชย้ านีร้ ่วมกับยา Aspirin 300 mg
- หา้ มใช้ในผู้ป่วยท่มี ีภาวะทางเดินอาหารอุดตนั (Gastrointestinal Obstruction) หรือ
ปวดท้องโดยไมท่ ราบสาเหตุ
- ห้ามใช้ในผ้ปู ว่ ยลำไส้อกั เสบ Inflammatory Bowel Disease (IBD)

4545
| กลมุ่ งานการแพทย์แผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก ส�ำ นักงานสาธารณสุขจงั หวดั จนั ทบุรี
กลุม่ งานแพทย์แผนไทยและแพทยท์ างเลอื ก สำนกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั จนั ทบุรี

ข้อควรระวัง

- ควรระวังการใช้ยานี้ในผปู้ ว่ ยท่ีมกี ารใชย้ ากลุม่ ยาต้านการจบั ตวั ของเกลด็ เลือด
(Antiplatelets) เช่น Aspirin 81 mg Clopidogrel 75 มลิ ลิกรมั เปน็ ตน้

อาการไม่พงึ ประสงค์

ไมพ่ บข้อมูล

เหตกุ ารณ์ไม่พงึ ประสงค์

เหตุการณ์ไม่พงึ ประสงค์จากสรุปรายงานเหตุการณ์ไม่พงึ ประสงคจ์ ากการใช้ยาประจําปี
2562 Spontaneous Reports Of Adverse Drug Reaction 2019 พบวา่ มรี ายงาน
ทั้งสนิ้ 5 รายงาน
Dermatologic : Erythematous Rash (1/5), Urticaria (3/5)
Other : Eyelid Edema (1/5)

อนั ตรกริ ิยาระหว่างสมนุ ไพรกับยาแผนปัจจบุ ัน (Drug Interaction)

Drug interaction Pharmacokinetics:
มีการศึกษาพบวา่ ในตำรับน้ีมีสมนุ ไพรท่อี าจจะส่งผลกระทบต่อ Cytochrome P450
(CYP) Enzyme และ P-Glycoprotein ดงั น้ี

Drug interaction Pharmacokinetics สมนุ ไพร
มฤี ทธิ์ยับย้ังการทำงานของ
CYP 2D6, CYP 3A4 มะขามปอ้ ม96
มะขามปอ้ ม7
มีฤทธย์ิ ับยั้งการทำงานของ
P-Glycoprotein

Drug Interaction Pharmacodynamics:
ไมพ่ บข้อมลู

46 4กล6่มุ ง|านกกลาุ่มรงแาพนทแยพแ์ ทผยนแ์ ไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยยท์ ์ทาางงเลเลอื อื กกสสำ�นำนกั กังางนานสาสธาาธราณรณสุขสจขุ งั หจังวหัดวจดันั จทนับทุรีบุรี

ยาธรณสี ันฑะฆาต

รปู แบบยา

ยาแคปซลู ขนาด 0.5 กรัม

ประเภทของยา

ยาใชภ้ ายใน (ยารับประทาน)

สูตรตำรับ

ในผงยา 160 กรัม ประกอบด้วย
พริกไทยลอ่ น หนัก 96 กรมั ยาดำสะตุ หนกั 20 กรัม เน้ือลกู สมอไทย มหาหิงค์ุ การบูร
หนกั สงิ่ ละ 6 กรัม รงทองประสะ หนัก 4 กรมั ผักแพวแดง เนอื้ ลูกมะขามป้อม
หนกั สิง่ ละ 2 กรัม ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ ลูกกระวาน ดอกกานพลู เทยี นดำ เทยี นขาว
หัวดองดงึ หัวบุก หัวกลอย หัวกระดาดขาว หวั กระดาดแดง ลกู เรว่ เหงา้ ขิง
รากชะเอมเทศ รากเจตมูลเพลงิ แดง โกฐกระดูก โกฐเขมา โกฐน้ำเต้า หนักสิ่งละ 1 กรัม

รสยา

รอ้ น

ข้อบ่งใช้ ขนาดและวธิ ใี ช้ จำนวนยาท่ี นัดตดิ ตาม
• บรรเทาอาการ ขนาด จา่ ย/ครั้ง อาการ
รบั ประทาน คร้งั ละ 0.5 - 1 กรมั 15 แคปซลู 5 วัน
ทอ้ งผูกเรื้อรัง วิธใี ช้
• บรรเทาอาการ รับประทานครั้งละ 1 – 2 แคปซลู
วันละ 1 ครง้ั ก่อนนอน
ปวดกลา้ มเนอ้ื
(ปวดเล็กนอ้ ย
ถงึ ปานกลาง)

คำแนะนำในการใชย้ า

- ใชย้ านีเ้ ฉพาะเวลาที่มอี าการเท่านั้น
- หากรบั ประทานยาแล้วไมร่ ะบาย ใหร้ ับประทานนมเปรยี้ ว หรอื โยเกริ ต์ ก่อนนอน
- ยานเ้ี หมาะสำหรบั วยั รุ่น – วยั ชรา
- ไม่ควรรับประทานตดิ ต่อกนั เกนิ 3 สปั ดาห์ หากรักษาต่อเนื่องให้หยดุ ยา 5 – 7 วันก่อน
เริม่ รบั ประทานยาต่อ
- กรณีรับประทาน 3 แคปซลู แล้วไมข่ ับถ่าย ให้รับประทานเพิ่ม 3 แคปซูล ก่อนอาหารเช้า
- ในกรณีที่มีการถา่ ยดำ หรอื อาเจยี นเปน็ เลอื ดควรรบี ไปพบแพทย์ทนั ที เน่ืองจากอาจมี
เลอื ดออกบรเิ วณทางเดนิ อาหาร
- หากมีอาการผิดปกติระหว่างการใช้ยาควรปรกึ ษาแพทย์ แพทย์แผนไทย หรือเภสัชกร
หากเกดิ อาการข้างเคียงรนุ แรงให้หยุดใช้ยาทนั ที และรบี ไปพบแพทย์

4747 | กลมุ่ งานแพทย์แผนไทยและแพทย์ทางเลกอืลกมุ่ งสาำนนกกัารงแานพสทายธ์แาผรนณไทสุขยแจลังะหกวาัดรแจพันททยบ์ทรุ าี งเลือก ส�ำ นักงานสาธารณสุขจงั หวัดจันทบุรี

ข้อห้ามใช้

- ห้ามใช้ยานกี้ บั ผทู้ ีแ่ พย้ าธรณีสนั ฑะฆาต
- ห้ามใช้ยานี้ร่วมกบั ยา Warfarin
- ห้ามใชย้ าน้ีร่วมกบั ยากลุ่ม DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)
- หา้ มใช้ยาน้ีรว่ มกบั ยา Aspirin 300 mg
- หา้ มใช้ในเด็กอายตุ ่ำกวา่ 15 ปี
- ห้ามใชใ้ นหญงิ ตัง้ ครรภ์
- หา้ มใช้ในผทู้ ่ีมีไขส้ ูง > 38 องศาเซลเซียส
- ห้ามใช้ในผปู้ ่วยติดเชือ้ เอชไอวี (HIV) ที่อยู่ระหวา่ งไดร้ ับยา Ombitasvir, Paritaprevir
และ Ritonavir
- ห้ามใชใ้ นผู้ปว่ ยติดเช้ือเอชไอวี (HIV) ทอ่ี ยรู่ ะหว่างไดร้ ับยา Nevirapine
- ห้ามใช้ในผู้ป่วยวณั โรค ท่ีอยู่ระหวา่ งรับยา Rifampicin
- ห้ามใช้ในผทู้ ีม่ ีภาวะทางเดินอาหารอุดตัน (gastrointestinal obstruction)
- หา้ มใช้ในผปู้ ว่ ยลำไสอ้ กั เสบ Inflammatory Bowel Disease (IBD)

ข้อควรระวงั

- ควรระวังการใชย้ าในผู้ทีร่ บั ประทานยารักษาความดนั โลหิตสูง
- ควรระวังการใชย้ าในผู้ทร่ี บั ประทานยาลดระดับน้ำตาลในเลือด หรือฉีดอินซูลนิ
- ควรระวงั การใชย้ าอย่างตอ่ เน่ือง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผู้ป่วยทมี่ ีความผิดปกติของตบั ไต
เนอ่ื งจากอาจเกดิ การสะสมของการบรู และเกิดพิษได้1 ในตำรบั ธรณสี ัณฑะฆาต 1 กรัม มีการบรู
ปรมิ าณ 0.0375กรมั (ปรมิ าณที่ส่งผลให้เกดิ พิษต่อรา่ งกาย 0.5-1กรมั )
- ควรระวังการใชใ้ นผสู้ ูงอายุ

อาการไมพ่ ึงประสงค์

ร้อนท้อง แสบท้อง คลนื่ ไส้

เหตุการณไ์ ม่พงึ ประสงค์

เหตกุ ารณ์ไม่พึงประสงค์จาก สรุปรายงานเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์จากการใชย้ าประจำปี
2562 Spontaneous Reports Of Adverse Drug Reaction 2019 พบวา่ มีรายงาน
ท้งั สน้ิ 2 รายงาน
Gastrointestinal : Abdominal Pain Lower (1/2)
Dermatologic : Rash (1/2)

48 4กล8ุม่ ง|านกกลา่มุ รงแาพนทแยพ์แทผยนแ์ ไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยยท์ ท์ าางงเลเลือือกกสส�ำ นำนกั กังางนานสาสธาาธราณรณสขุสจขุ งั หจังวหดั วจัดันจทันบทรุ ีบรุ ี

อันตรกริ ยิ าระหว่างสมนุ ไพรกบั ยาแผนปัจจุบนั (Drug Interaction)

Drug interaction Pharmacokinetics:
มีการศึกษาพบว่าในตำรบั น้ีมีสมุนไพรทอ่ี าจจะส่งผลกระทบต่อ Cytochrome P450
(CYP) Enzyme และ P-Glycoprotein ดังนี้

Drug interaction Pharmacokinetics สมุนไพร
มฤี ทธิย์ ับย้ังการทำงานของ โกฐเขมา11 เทยี นดำ25, 35 ขิง36, 37,96
CYP 1A2, CYP 2E1, CYP 2D6, CYP 3A4, พรกิ ไทย37,96 เจตมูลเพลงิ แดง11
CYP2C19 มะขามปอ้ ม96 ชะเอมเทศ96,97
มีฤทธก์ิ ระตุ้นการทำงานของ เทียนดำ 27 พรกิ ไทย38
CYP 1A2, CYP 2E1, CYP 3A4
มฤี ทธยิ์ ับย้ังการทำงานของ พริกไทย39 มะขามป้อม7 โกฐเขมา
P-Glycoprotein ชะเอมเทศ40 ขงิ 6 จนั ทน์เทศ29
ขงิ 41
มีฤทธ์กิ ระตุ้นการทำงานของ
P-Glycoprotein

Drug Interaction Pharmacodynamics:
สมุนไพรในตำรับน้อี าจจะส่งผลกระทบต่อโรคเร้ือรัง (เบาหวาน ความดัน) ดงั นี้

Drug interaction Pharmacokinetics สมนุ ไพร
มฤี ทธทิ์ ำให้เกิด Hypotension เทียนดำ30 ชะเอมเทศ42
มฤี ทธ์ิทำให้เกิด Hypoglycemia
เทียนดำ33 ขิง 5

ตารางเทียบเคยี งยาสมุนไพรกับยาแผนปัจจุบนั ยาแผนปจั จบุ ัน
Bisacodyl91,92
กลมุ่ อาการ Milk of Magnesia91,92

บรรเทาอาการท้องผูก กลุ่มยา NSAIDs

ยาบรรเทาปวด คลายกลา้ มเน้ือ

4949
| กลุ่มงานการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลือก สำ�นกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั จนั ทบุรี
กลุ่มงานแพทยแ์ ผนไทยและแพทย์ทางเลือก สำนกั งานสาธารณสุข จังหวัดจนั ทบรุ ี

ยามะขามแขก

รปู แบบยา

แคปซลู ขนาด 0.4 กรัม

ประเภทของยา

ยาใช้ภายใน (ยารับประทาน)

ตัวยาสำคญั

ผงใบหรือผงใบและฝักมะขามแขก (Senna alexandrina Mill.)

รสยา

เปร้ียว

ขอ้ บ่งใช้ ขนาดและวิธใี ช้ จำนวนยาทจี่ ่าย/ นดั ติดตาม
ครัง้ อาการ

ยาระบาย ขนาด 15 - 20 แคปซลู 1 สปั ดาห์
แก้อาการท้องผกู รบั ประทาน คร้งั ละ 0.8 – 1.2 กรัม
วิธีใช้
รบั ประทานครั้งละ 2 - 3 แคปซลู
วันละ 1 ครัง้ ก่อนนอน

คำแนะนำในการใช้ยา
- ใชย้ าน้ีเฉพาะเวลาท่ีมอี าการเทา่ นัน้
- หากรับประทานยาแล้วไมร่ ะบาย ให้รับประทานนมเปร้ียว หรอื โยเกิร์ต กอ่ นนอน
- ยาน้เี หมาะสำหรับผทู้ มี่ ีอายุมากกว่า 12 ปีขึน้ ไป
- ไมค่ วรรบั ประทานยาเกิน 1.2 กรมั /คร้งั อาจทำให้เกดิ ไตอักเสบ (Nephritis)
- ไมค่ วรรับประทานติดต่อกันนานเกิน 1 สัปดาห์ เพราะจะทำใหท้ ้องเสียซง่ึ สง่ ผลใหม้ ีการ
สญู เสยี น้ำและเกลือแร่มากเกินไป โดยเฉพาะโพแทสเซียมและการใชต้ ิดต่อกันเป็นเวลานานจะทำ
ให้ลำไสใ้ หญ่ชนิ ต่อยา ถา้ ไมใ่ ช้ยาจะไม่ถ่าย
- ในกรณีท่มี ีการถา่ ยดำ หรืออาเจียนเปน็ เลือดควรรีบไปพบแพทย์ทนั ที เนือ่ งจากอาจมี
เลอื ดออกบรเิ วณทางเดินอาหาร
- หากรับประทานแล้วไมร่ ะบาย ให้รับประทานนมเปร้ยี ว หรือโยเกิรต์
- หากมีอาการผิดปกติระหวา่ งการใช้ยาควรปรกึ ษาแพทย์ แพทยแ์ ผนไทย หรอื เภสัชกร
หากเกดิ อาการข้างเคยี งรนุ แรงใหห้ ยดุ ใช้ยาทนั ที และรบี ไปพบแพทย์

50 5กล0ุ่มง|านกกลามุ่ รงแาพนทแยพแ์ ทผยนแ์ ไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยยท์ ์ทาางงเลเลอื ือกกสส�ำ นำนกั กังางนานสาสธาาธราณรณสขุสจุขงั หจังวหดั วจัดันจทนับทุรีบรุ ี

ขอ้ หา้ มใช้

- หา้ มใช้ยานก้ี ับผ้ทู ีแ่ พ้ยามะขามแขก
- ห้ามใช้ยาน้ีรว่ มกบั ยากลมุ่ DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)
- ห้ามใช้ยานีร้ ว่ มกับยา digoxin
- ห้ามใช้ในเด็กอายตุ ่ำกวา่ 12 ปี
- ห้ามใชใ้ นหญิงตงั้ ครรภ์
- ห้ามใชใ้ นหญงิ ให้นมบตุ ร
- ห้ามใช้ในผูป้ ่วยที่มีภาวะทางเดนิ อาหารอุดตัน (Gastrointestinal Obstruction)
- หา้ มใชใ้ นผู้ปว่ ยลำไสอ้ ักเสบ Inflammatory Bowel Disease (IBD)

ข้อควรระวงั

- ควรระวงั ในผปู้ ว่ ยท่ีเป็นโรคหัวใจ
- ควรระวังการใชย้ านี้ในระยะยาวร่วมกบั การใช้ยาคุมกำเนิด เนอ่ื งจากพบวา่ การ
รับประทานในระยะยาวควบคู่กันมผี ลต่อการควบคุมระดบั serum estrogen ทำใหต้ ำ่ ลง อาจ
สง่ ผลตอ่ การคุมกำเนดิ

อาการไมพ่ งึ ประสงค์

ปวดมวนท้อง ผนื่ คัน

เหตุการณไ์ มพ่ ึงประสงค์

เหตกุ ารณ์ไม่พึงประสงคจ์ ากสรปุ รายงานเหตกุ ารณไ์ ม่พงึ ประสงค์จากการใชย้ าประจําปี
2562 Spontaneous Reports Of Adverse Drug Reaction 2019 พบวา่ มีรายงานท้ังสน้ิ 656
รายงาน

Cardiovascular : Palpitation (5/656), Hypertension (2/656),
Bradycardia (4/656), Unstable Angina (1/656), Cardiac Arrest (1/656),
Congestive Heart Failure (1/656), Heart Disorder (1/656), Myocardial
Infarction (1/656)

Dermatologic : Urticaria (43/656), Maculopapular Rash (80/656), Bullous
Rash (1/656), Rash (61/656), Pruritus (50/656), Erythematous Rash
(40/656), Follicular Rash (1/656), Itching (12/656), Papular Rash
(1/656), Stevens Johnson Syndrome (9/656), Fixed-Drug Eruption
(5/656), Dermatitis (1/656), Exfoliative Dermatitis (2/656), Eczema
(2/656), Erythema (4/656),Erythema Multiforme (3/656), Bullous
Eruption (1/656), Flushing (1/656), Muscular Rash (3/656), Acne
(3/656), Ecchymosis (2/656), Haematoma (6/656), Hyperkeratosis
(1/656), Skin Dislocation (1/656), Skin Flushed (1/656)

5151 | กลมุ่ งานแพทยแ์ ผนไทยและแพทย์ทางเลกือลกุม่ งสาำนนกกัารงแานพสทายธ์แาผรนณไทสุขยแจลังะหกวาัดรแจพันททยบท์ ุราี งเลือก สำ�นกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั จันทบุรี

Gastrointestinal : Nausea (12/656), Vomiting (7/656), Hematemesis (1/656),
Anorexia (2/656), Pain (2/656), Diarrhoea 6/656), Constipation
(7/656), Black Stool (2/656), Loose Stool (1/656), Dysphagia (s1/656),
Lost Appetite (1/656), GI Haemorrhage (5/656), Heart Burn (3/656),
Melaena (1/656)

Hematologic : Anemia (2/656), Eosinophil Count Decreased (1/656),
Hematemesis (1/656), Hyperbilirubinaemia (1/656), Lymphadenitits
(1/656), Lymphopenia (1/656), Specific Drug Antibodies (2/656),
Leukopenia+Leucopenia (White Blood Cell Count Decreased)
(3/656), Macrocytosis (1/656), Neutropenia (2/656), Pure Red Cell
Aplasia (PRCA) (1/656), Thrombocytopenia (4/656),
Thrombophlebitis (2/656)

Hepatic : Hepatitis (2/656), Jaundice Cholestatic (1/656), Liver Cell Damage
(1/656), SGOT Increased (2/656), SGPT Increased (1/656)

Immunologic : Angioedema (14/656), Anaphylaxis (2/656), Shock Septic
(1/656)

Musculoskeletal : Muscle Weakness (1/656),Cogwheel Rigidity (1/656)
Neurologic : Bradykinesia (1/656), Dizziness (10/656), Sleepiness (1/656),

Numbness Mouth (1/656), Insomnia (2/656), Cerebral Atrophy
(1/656), Confusion (2/656), Delusion (1/656), Depression (1/656),
Encephalopathy (1/656), Extrapyramidal Disorder Aggravated
(1/656), Febrile Neutropenia (2/656), Ataxia (1/656), Gait Unsteady
(1/656), Hallucination (1/656), Tremor (2/656)
Ophthalmic : Conjunctival Heamorrhage (1/656), Conjunctival Edema
(1/656), Epiphora (2/656), Purpura (2/656)
Respiratory : Coughing (4/656), Fullness Of Chest (4/656), Dyspnoea (9/656),
Chest Tightness (1/656), Chest Pain (3/656), Chest Discomfort
(1/656), Distress Feeling Of Chest (1/656), Pulmonary Embolism
(1/656), Pharyngitis (1/656), Pneumonia (2/656), Dry Throat (1/656),
Pulmonary Tuberculosis Reactive (1/656), Respiratory Failure (1/656)

52 กลุ่มงานการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก ส�ำ นกั งานสาธารณสุขจงั หวดั จันทบุรี

52 | กลมุ่ งานแพทย์แผนไทยและแพทย์ทางเลือก สำนกั งานสาธารณสุข จงั หวัดจันทบุรี

Other : Facial Edema (11/656), Fatigue (4/656), Edema (3/656), Periorbital
Edema (5/656), Mouth Edema (8/656), Mouth Dry (3/656), Gingival
Bleeding (1/656), Oral Haemorrhage (1/656), Numbness (1/656),
Tongue Spasm (2/656), Taste Disorder (1/656), Fever (9/656),
Headache (5/656), Non-specific Lips Swelling (1/656), Eyelid Edema
(7/656), Tinnitus (1/656), Edema Generalized (1/656), Legs Edema
(2/656), Peripheral Edema(3/656), Therapeutic Response Decreased
(1/656), Urinary Retension (2/656), Asthenia (1/656), Bile Duct
Carcinoma (1/656), Cheilitis (1/656), Chills (1/656), Acute Renal
Failure (4/656), SIADH (1/656), Choking (1/656), Colitis (1/656),
Condition Aggravated (1/656), Debility (1/656), Disseminated
Tuberculosis (1/656), Tardive Dyskinesia (1/656), Dysuria (2/656),
Lack Of Effect (3/656), Galactorrhoea (1/656), Haematuria (7/656),
Haemorrhage Nos (1/656), Haemorhagic Disorder (1/656),
Hypersalivation (1/656), Hypersensitivity (1/656), Hypoglycemia
(1/656), Hypokalaemia (1/656), Hyponatraemia (1/656), Hypotension
(9/656), Infection (1/656), Thrombophlebitis (1/656), Infection Site
Reaction (1/656), INR Increased (1/656), Malaise (1/656), Meditation
Dose Decreased (1/656), Aggravated Neoplasm Malignant (2/656),
Osteochondrosis (1/656), Palmar-plantar Erythrodysaesthesia
(1/656), Parkinsonism (1/656), Photosensitivity Reaction (2/656),
Recurrent Cancer (1/656), Restlessness Aggravated (1/656),
Steatorrhoea (4/656), Sweating Increased (1/656), Tumourlysis
Syndrome (1/656)

อันตรกริ ยิ าระหว่างสมนุ ไพรกบั ยาแผนปัจจบุ นั (Drug Interaction)

Drug interaction Pharmacokinetics:
ไมพ่ บข้อมูล
Drug Interaction Pharmacodynamics:
ไมพ่ บข้อมลู
อันตรกริ ิยาระหวา่ งขิงกบั ยาแผนปัจจบุ ัน:

5353
| กลุ่มงานการแพทย์แผนไทยและการแพทยท์ างเลือก ส�ำ นักงานสาธารณสขุ จงั หวัดจันทบุรี
กลุ่มงานแพทยแ์ ผนไทยและแพทย์ทางเลือก สำนกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั จันทบรุ ี

ชอื่ ยา ผลของการเกดิ อันตรกริ ยิ า ความ ข้อแนะนำ
Digoxin รนุ แรง

เพิ่มความเสย่ี งของการเกิด มาก หลกี เลีย่ งการใช้สมนุ ไพรและยา
ความเป็นพิษของยา 1.6 น้รี ่วมกัน, ไมค่ วรใช้ในผูป้ ว่ ย
เทา่ โรคหัวใจท่ีรักษาดว้ ยยา digoxin
เพราะอาจทำใหเ้ กิดความเป็น
พษิ มากขึ้น

Furosemide* ยังสรุปผลไมไ่ ด้ ปานกลาง ใหใ้ ชไ้ ด้อย่างระมดั ระวังหากมี
ความผิดปกติ หรอื ผลการรกั ษา
ไมไ่ ดผ้ ลควรหยุดใชส้ มนุ ไพร

Propranolol* ไมม่ ผี ลต่อการออกฤทธิ์ มาก ให้ใชไ้ ด้อย่างระมัดระวังหากมี
ของยา ความผดิ ปกติ หรือผลการรักษา
ไมไ่ ดผ้ ลควรหยดุ ใช้สมนุ ไพร

Verapamil* ไมม่ ผี ลต่อการออกฤทธิ์ มาก ใหใ้ ช้ได้อย่างระมัดระวังหากมี
ของยา ความผิดปกติ หรอื ผลการรกั ษา
ไม่ไดผ้ ลควรหยดุ ใช้สมุนไพร

ตารางเทียบเคียงยาสมนุ ไพรกับยาแผนปจั จุบัน

กลุม่ อาการ ยาแผนปจั จุบัน
บรรเทาอาการท้องผกู Bisacodyl91,92
Milk of Magnesia91,92

ข้อมูลอนื่

• การศึกษาของนงลักษณ์ ลิ้มกุล, พรอนงค์ อร่ามวิทย์ อร่ามวิทย์, อำนาจ ชัยประเสริฐณ
โรงพยาบาลพระมงกฎุ เกล้า เรือ่ ง ประสทิ ธิผลและความปลอดภยั ของการใช้ยาเม็ดมะขาม
แขกในการรักษาภาวะท้องผูกเรื้อรังในผู้ป่วยไตวายระยะสุดท้ายที่ได้รับการรักษาบำบัด
ทดแทนไตด้วยการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียมหรือล้างไตทางช่องท้อง เริ่มรับประทาน
ครั้งละ 2 เม็ด วันละ 1 ครั้งก่อนนอน นาน 1 สัปดาห์ กรณีที่ไม่ได้ผลจะปรับขนาดยา
เพิ่มขึ้นครง้ั ละ 2 เม็ดต่อวนั ทุก 1 สัปดาห์ โดยขนาดยาสงู สุดที่ผปู้ ่วยได้รับคอื 8 เมด็ ตอ่ วัน
พบว่าระดับตัวแปรทางชีวเคมีในเลือดของผู้ป่วยไม่เปลี่ยนแปลง และไม่พบภาวะระดับ
โพแทสเซียมในเลือดต่ำ ผู้ป่วยส่วนมากพึงพอใจโดยรวมต่อการรักษาภาวะท้องผูกเรื้อรัง
โดยยาเม็ดมะขามแขก สรุปได้ว่ายาเม็ดมะขามแขกมีประสิทธิผลและความปลอดภัย
ในการรักษาภาวะท้องผูกเรื้อรังในผู้ป่วยไตวายระยะสุดท้ายที่ได้รับการรักษาบำบัด
ทดแทนไต109

54 5กล4ุ่มง|านกกลามุ่ รงแาพนทแยพ์แทผยน์แไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยย์ท์ทาางงเลเลืออื กกสสำ�นำนกั กังางนานสาสธาาธราณรณสขุสจุขังหจงัวหัดวจดันั จทันบทุรีบุรี

2.3 กล่มุ ยาบรรเทาอาการแกท้ ้องเสีย

55กลมุ่ งานการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลือก ส�ำ นักงานสาธารณสขุ จงั หวดั จนั ทบุรี

ยาเหลืองปิดสมุทร

รูปแบบยา

ยาแคปซูล ขนาด 0.5 กรัม
ยาแคปซูล ขนาด 0.1 กรัม

ประเภทของยา

ยาใช้ภายใน (ยารบั ประทาน)

สตู รตำรบั

ในผงยา 90 กรัมประกอบดว้ ย
เหงา้ ขมิน้ ชนั หนัก 30 กรัม ชนั ยอ้ ย คร่งั สเี สยี ดเทศ เปลือกสเี สียดไทย ใบเทยี น
ใบทบั ทมิ หวั แหว้ หมู เหงา้ ขม้ินอ้อย เปลือกเพกา รากกลว้ ยตบี หัวกระเทยี มคว่ั ดอกดปี ลี
หนกั สิ่งละ 5 กรมั

รสยา

ฝาดรอ้ น

ขอ้ บ่งใช้ ขนาดและวิธีใช้ จำนวนยา นดั ตดิ ตาม
บรรเทาอาการท้องเสีย ขนาด ท่จี ่าย/ครัง้ อาการ
แบบเฉียบพลนั และ อายุ 6–12 ปี: 20 แคปซลู 2 - 3 วนั
เร้อื รัง รับประทาน คร้งั ละ 0.8 – 1 กรมั
อายุ > 12 ป:ี
รบั ประทาน ครง้ั ละ 1 กรมั
วธิ ีใช้
อายุ 6–12 ปี:
ประทานครั้งละ 1 - 2 แคปซูล
ทกุ 4 ชั่วโมง
อายุ > 12 ปี:
ประทานครั้งละ 2 แคปซูล ทุก 4 ชัว่ โมง
*หยดุ ยาเม่อื อาการดขี ้นึ

56 5กล6ุม่ ง|านกลกมุ่ารงแานพแทพยแ์ทผยนแ์ ไผทนยไแทลยะแกลาะรแแพพททยยท์ท์ าางงเเลลอือื กก สสำำ�นนกัักงงาานนสสาาธธาารรณณสสขุุขจจังงัหหววดั ัดจจันันททบบรุ รุี ี

คำแนะนำในการใช้ยา

- ใชย้ านี้เฉพาะเวลาท่ีมอี าการเท่านัน้
- ยาน้ีลดการเคล่อื นไหวของลำไส้ และลดการหดตัวของลำไส้ จึงบรรเทาอาการทอ้ งเสียได้
แตย่ าน้ีไมส่ ามารถใช้รักษาสาเหตุโดยตรงท่ีทำใหท้ ้องเสยี ได้ จงึ ไม่ควรใชก้ ับอาการท้องเสยี ทีเ่ กดิ
จากการตดิ เชื้อในระบบทางเดนิ อาหาร
- แนะนำให้ผูป้ ่วยดมื่ น้ำมากๆ เพ่ือชดเชยการสูญเสยี น้ำ
- แนะนำใหผ้ ปู้ ่วยสงั เกตอาการท้องเสยี หากอาการไม่ดีขน้ึ ใน 1 วัน ควรปรึกษาแพทย์
พิจารณาเพื่อเปล่ยี นยา
- หลังรับประทานยา หากมีอาการท้องผูก แนะนำใหท้ านอาหารที่มกี ากใยมากๆ
- หากมีอาการผดิ ปกติระหวา่ งการใช้ยาควรปรึกษาแพทย์ แพทย์แผนไทย หรอื เภสัชกร
หากเกิดอาการข้างเคยี งรุนแรงให้หยุดใชย้ าทันที และรบี ไปพบแพทย์

ขอ้ ห้ามใช้

- ห้ามใช้ยานกี้ บั ผูท้ ่แี พย้ าเหลืองปดิ สมุทร
- ห้ามใชย้ านี้รว่ มกบั ยา Warfarin
- ห้ามใชย้ านร้ี ่วมกับยากลมุ่ DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)
- หา้ มใช้ยานี้ร่วมกบั ยา Aspirin 300 mg
- หา้ มใชย้ าน้รี ่วมกบั ยากลมุ่ Non-Steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) เช่น
ไอบโู ปรเฟน (Ibuprofen) นาโปรเซน (Naproxen) อีโตรคิ อกซบิ (Etoricoxib) เป็นตน้
- ห้ามใชใ้ นผปู้ ว่ ยท้องเสีย ท่สี งสัยตดิ เชื้อ เช่น อจุ จาระเป็นมกู มเี ลือดปน

ข้อควรระวัง

- ควรระวังการใช้ยาน้ีในผ้ปู ว่ ยทม่ี กี ารใช้ยากลุ่มยาต้านการจบั ตัวของเกล็ดเลือด
(Antiplatelets) เช่น Aspirin 81 mg Clopidogrel 75 มลิ ลิกรัม เป็นต้น

- ควรระวังการใช้ยาในผปู้ ว่ ยท่มี ีการใชย้ ากลุม่ Non-Steroidal anti-inflammatory
drugs (NSAIDs) เช่น ไอบโู ปรเฟน (Ibuprofen) นาโปรเซน (Naproxen) อีโตริคอกซบิ
(Etoricoxib) เปน็ ต้น

- ควรระวังการใช้ยาในผปู้ ่วยโรคความดันโลหติ สูง

อาการไมพ่ งึ ประสงค์

ไม่พบข้อมูล

เหตุการณ์ไมพ่ ึงประสงค์

เหตกุ ารณไ์ ม่พึงประสงค์จากสรปุ รายงานเหตกุ ารณ์ไม่พงึ ประสงคจ์ ากการใชย้ าประจำปี
2562 Spontaneous Reports of Adverse Drug Reaction 2019 พบว่ามรี ายงาน
ท้ังสน้ิ 1 รายงาน
Immunologic : Anaphylaxis (1/1)

5757 | กลุ่มงานแพทย์แผนไทยและแพทยท์ างเลกอืลกุ่มงสาำนนกกัารงแานพสทายธ์แาผรนณไทสขุยแจลังะหกวาดัรแจพันททยบ์ทรุ าี งเลอื ก สำ�นักงานสาธารณสุขจังหวัดจนั ทบรุ ี

อันตรกริ ยิ าระหวา่ งสมุนไพรกบั ยาแผนปจั จุบัน (Drug Interaction)

Drug interaction Pharmacokinetics:
มกี ารศึกษาพบว่าในตำรบั นี้มีสมนุ ไพรทอี่ าจจะส่งผลกระทบตอ่ Cytochrome P450
(CYP) Enzyme และ P-Glycoprotein ดังนี้

Drug interaction Pharmacokinetics สมนุ ไพร
มีฤทธ์ยิ ับย้ังการทำงานของ กระเทยี ม58,96 ดปี ลี37, 43 ขม้นิ ชัน96
CYP 1A2, CYP 2E1, CYP 2D6, CYP 3A4,
CYP 2C9, CYP 2C19, CYP 2A6 ขมิ้นชนั 68 กระเทยี ม96
มีฤทธกิ์ ระตุ้นการทำงานของ ขมิ้นชัน7 ดีปลี 44กระเทียม96
CYP 3A4, CYP 2E1, CYP 2A6 กระเทยี ม63
มฤี ทธิ์ยับยั้งการทำงานของ
P-Glycoprotein

มฤี ทธ์กิ ระตุน้ การทำงานของ
P-Glycoprotein

Drug Interaction Pharmacodynamics:
สมนุ ไพรในตำรับนอ้ี าจจะสง่ ผลกระทบต่อโรคเร้ือรงั (เบาหวาน ความดนั ) ดงั นี้

Drug interaction Pharmacokinetics สมุนไพร

มฤี ทธ์ิทำใหเ้ กดิ Hypotension ขมิ้นชนั 8 ดปี ลี45 กระเทียม60 สีเสยี ดไทย70

ตารางเทยี บเคยี งยาสมนุ ไพรกบั ยาแผนปจั จุบัน ยาแผนปัจจบุ ัน
Loperamide91,92
กลมุ่ อาการ
ลดการเคลื่อนไหวของลำไส้

58 5กล8ุ่มง|านกกลาุม่ รงแาพนทแยพแ์ ทผยน์แไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยยท์ ท์ าางงเลเลอื ือกกสส�ำ นำนกั กังางนานสาสธาาธราณรณสุขสจุขังหจังวหัดวจดัันจทนับทรุ ีบรุ ี

2.4 กลุม่ ยาบรรเทาอาการรดิ สีดวงทวารหนกั

59กล่มุ งานการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลอื ก ส�ำ นกั งานสาธารณสขุ จงั หวัดจนั ทบุรี

ยาผสมเพชรสงั ฆาต สตู รท่ี 2

รูปแบบยา

ยาแคปซลู ขนาด 0.5 กรัม

ประเภทของยา

ยาใช้ภายใน (ยารบั ประทาน)

สตู รตำรับ
ในผงยา 85 กรัม ประกอบดว้ ย
เถาเพชรสงั ฆาต หนกั 50 กรัม กะเมง็ (ทั้งต้น) หนกั 15 กรัม โกฐน้ำเตา้ หวั กระชาย
หนักสิง่ ละ 10 กรัม

รสยา

ร้อนเอยี น

ข้อบ่งใช้ ขนาดและวธิ ีใช้ จำนวนยาที่ นัดติดตามอาการ
รักษารดิ สดี วงทวาร ขนาด จา่ ย/คร้งั
ภายในระยะท1่ี - 2 รบั ประทาน ครงั้ ละ 0.5 – 1 กรัม 60 แคปซลู 1 สปั ดาห์
แกอ้ จุ จาระแห้งแข็ง วธิ ใี ช้
ตอ้ งเบง่ ถ่าย ทำให้ รับประทานคร้ังละ 3 แคปซูล วนั
อุจจาระนุม่ ละ 3 ครง้ั ก่อนอาหาร เช้า
กลางวัน เย็น
*อาการดีขึ้นรบั ประทานตดิ ต่อกนั
เป็นเวลา 3 - 6 เดือน

คำแนะนำในการใชย้ า

- ยาน้ีเหมาะสำหรบั ผู้ท่มี ีอายุมากกว่า 12 ปีขนึ้ ไป
- หากอาการดขี นึ้ ควรรับประทานยาตอ่ เนื่อง 3 – 6 เดือน
- หากมอี าการผิดปกตริ ะหวา่ งการใช้ยาควรปรกึ ษาแพทย์ แพทย์แผนไทย หรอื เภสัชกร
หากเกิดอาการข้างเคียงรนุ แรงใหห้ ยุดใช้ยาทันที และรีบไปพบแพทย์

60 6กล0ุ่มง|านกกลามุ่ รงแาพนทแยพแ์ ทผยน์แไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยยท์ ท์ าางงเลเลอื อื กกสส�ำ นำนกั กังางนานสาสธาาธราณรณสขุสจุขงั หจงัวหดั วจดันั จทนับทรุ ีบุรี

อุจจาระนมุ่ ละ 3 คร้ัง ก่อนอาหาร เช้า
กลางวนั เย็น
*อาการดีขึน้ รบั ประทานติดต่อกัน
เป็นเวลา 3 - 6 เดือน

คำแนะนำในการใช้ยา

- ยานี้เหมาะสำหรับผูท้ ี่มีอายุมากกว่า 12 ปขี ้ึนไป
- หากอาการดีข้นึ ควรรบั ประทานยาต่อเนื่อง 3 – 6 เดือน
- หากมีอาการผิดปกตริ ะหว่างการใช้ยาควรปรกึ ษาแพทย์ แพทยแ์ ผนไทย หรือเภสชั กร
หากเกดิ อาการข้างเคยี งรุนแรงใหห้ ยดุ ใชย้ าทันที และรีบไปพบแพทย์

ขอ้ หา้ มใช้

- หา้ มใชย้ านี้กบั ผู้ที่แพย้ าเพชรสังฆาต และยาผสมเพชรสงั ฆาต
- ห้ามใชย้ านรี้ ว่ มกบั ยา Warfarin
- หา้ มใช้ยาน้รี ่วมกับยากล่มุ DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)
60 | กลุ่ม--งาหหนแา้า้ พมมทใใยชชแ์ ใย้้ ผนานเนไดท้รี ยก็ ่วแอลมาะกแยับพตุ ทยำ่ ยาก์ทวาAงา่ sเลp1ือiก2rinสปำนี3กั 0ง0านmสาธgารณสขุ จังหวัดจันทบรุ ี
- หา้ มใช้ในหญงิ ตั้งครรภ์

ขอ้ ควรระวงั

- ไมค่ วรใช้ในหญงิ ให้นมบตุ ร
- ควรระวังการใช้ยาในผู้ป่วยโรคไต

อาการไมพ่ งึ ประสงค์

ไม่พบข้อมลู

เหตุการณไ์ ม่พงึ ประสงค์

เหตกุ ารณ์ไม่พงึ ประสงคจ์ าก สรุปรายงานเหตุการณ์ไม่พงึ ประสงคจ์ ากการใชย้ าประจำปี
2562 Spontaneous Reports of Adverse Drug Reactions 2019 พบว่ามีรายงาน
ทงั้ สิ้น 1 รายงาน
Dermatologic: Papular rash (1/1)

อนั ตรกริ ยิ าระหว่างสมุนไพรกบั ยาแผนปัจจบุ ัน (Drug Interaction)

Drug interaction Pharmacokinetics:
ไมพ่ บข้อมูล

Drug Interaction Pharmacodynamics:
ไม่พบข้อมลู

ตารางเทียบเคียงยาสมนุ ไพรกับยาแผนปจั จุบนั

กลมุ่ อาการ ยาแผนปัจจบุ ัน 61
กลุ่มงานการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลDอื aกfสloำ�นnัก9ง1าน,9ส2าธารณสขุ จงั หวดั จนั ทบุรี
รกั ษาโรคริดสีดวงทวาร Sidual91,92

ไมพ่ บข้อมูล ยาแผนปจั จุบนั
Drug Interaction Pharmacodynamics: Daflon91,92
ไมพ่ บข้อมูล Sidual91,92

ตารางเทียบเคียงยาสมุนไพรกบั ยาแผนปัจจุบนั

กลมุ่ อาการ

รกั ษาโรคริดสดี วงทวาร

61 | กล่มุ งานแพทย์แผนไทยและแพทยท์ างเลอื ก สำนกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั จันทบรุ ี

62 กลมุ่ งานการแพทย์แผนไทยและการแพทยท์ างเลือก ส�ำ นักงานสาธารณสุขจังหวัดจันทบุรี

กลุ่มที่ 3

ยาสมุนไพร
กลุ่มอาการทางสูตศิ าสตรน์ รเี วชวทิ ยา

63กลมุ่ งานการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก สำ�นกั งานสาธารณสขุ จงั หวัดจนั ทบุรี

ยาบำรุงโลหติ

รปู แบบยา
ยาแคปซลู ขนาด 0.5 กรมั

ประเภทของยา
ยาใช้ภายใน (ยารบั ประทาน)

สูตรตำรับ

ในผงยา 75 กรัมประกอบด้วย
แก่นฝางเสน ดอกคำไทย หนักส่ิงละ 10 กรัม ครง่ั หนกั 4 กรัม เหง้าขิงแห้ง ดอกดีปลี
รากเจตมูลเพลิงแดง เถาสะค้าน รากชา้ พลู เถาขมิ้นเครือ เถามวกแดง แก่นกำลังวัวเถลงิ
ดอกสารภี ดอกพิกลุ ดอกบนุ นาค เกสรบัวหลวง หนักส่งิ ละ 2 กรัม ดอกจันทน์ ลกู จันทน์
ลกู กระวาน ดอกกานพลู เทยี นดำ เทียนแดง เทยี นขาว เทียนขา้ วเปลอื ก เทียนตาตั๊กแตน
โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหวั บัว โกฐเชยี ง โกฐจุฬาลมั พา เน้ือลูกสมอไทย เนือ้ ลกู สมอดีงู
เนอ้ื ลกู สมอพเิ ภก เปลือกชะลูด เปลอื กอบเชยเทศ แกน่ จันทน์แดง แก่นแสมสาร
แกน่ แสมทะเล เน้ือไม้กฤษณา หนกั สิ่งละ 1 กรัม

รสยา

รอ้ นสขุ ุม

ขอ้ บ่งใช้ ขนาดและวิธีใช้ จำนวนยา นัดตดิ ตาม
• บรรเทาอาการปวด ขนาด ที่จ่าย/คร้งั อาการ
รบั ประทาน คร้งั ละ 1 กรัม 90 แคปซูล
ประจำเดอื น วธิ ใี ช้ 2 สปั ดาห์
(dysmenorrhea) รบั ประทานคร้ังละ 2 แคปซลู วันละ 3
• บรรเทาอาการปวดศีรษะ ครัง้ กอ่ นอาหารเชา้ กลางวนั เย็น
ทสี่ ัมพันธ์กับ
ประจำเดอื น (โลหิต
ปกติโทษ บงั เกดิ แกน่
หารูพิการ)
• แก้อาการประจำเดือน
ผดิ ปกติ ได้แก่
- ประจำเดือนมานอ้ ย
- ประจำเดือนไม่
สมำ่ เสมอ
- ประจำเดือนมีสีคลำ้
• แกอ้ าการออ่ นเพลยี ไม่มี
แรงจากภาวะเลือดน้อย
เลือดจาง

64 6กล3ุ่มง|านกกลามุ่ รงแาพนทแยพแ์ ทผยน์แไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยย์ทท์ าางงเลเลือือกกสสำ�นำนักกังางนานสาสธาาธราณรณสุขสจขุ งั หจงัวหดั วจัดนจทนับทุรีบุรี

คำแนะนำในการใชย้ า

- ยานเี้ หมาะสำหรับวยั กลางคน – วยั ชรา
- หากมีอาการผิดปกติระหวา่ งการใชย้ าควรปรึกษาแพทย์ แพทย์แผนไทย หรือเภสัชกร
หากเกิดอาการขา้ งเคยี งรนุ แรงให้หยดุ ใชย้ าทนั ที และรีบไปพบแพทย์
- การเก็บรักษาไม่ควรเก็บรักษาในท่ที ่ีมีความช้ืน หากมคี วามชนื้ หรอื เกิดเช้ือรา อาจทำให้
Coumarin จะเปลี่ยนเปน็ Dicoumarol ซึ่งอาจทำใหม้ ผี ลต่อการแข็งตัวของการเลอื ด

ข้อหา้ มใช้

- หา้ มใช้ยานีก้ ับผู้ท่ีแพ้ยาบำรุงโลหิต
- หา้ มใช้ยาน้รี ่วมกับยา Warfarin
- หา้ มใชย้ านรี้ ่วมกับยากลุ่ม DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)
- ห้ามใชย้ าน้ีรว่ มกับยา Aspirin 300 mg
- ห้ามใชใ้ นหญงิ ตง้ั ครรภ์
- ห้ามใช้ในผทู้ ีม่ ไี ข้สงู > 38 องศาเซลเซียส

ข้อควรระวงั

- ควรระวงั การใช้ยาในผปู้ ว่ ยทแ่ี พล้ ะอองเกสรดอกไม้
- ควรระวงั การใช้ยาในผทู้ ่ีรับประทานยารักษาความดันโลหิตสงู
- ควรระวังการใช้ยาในผทู้ ี่รับประทานยาลดระดบั นำ้ ตาลในเลือด หรือฉดี อนิ ซลู นิ

อาการไมพ่ งึ ประสงค์

ไมพ่ บข้อมูล

เหตกุ ารณไ์ มพ่ ึงประสงค์

เหตกุ ารณ์ไม่พงึ ประสงค์จาก สรปุ รายงานเหตกุ ารณ์ไม่พึงประสงค์จากการใชย้ าประจําปี
2562 Spontaneous Reports Of Adverse Drug Reaction 2019 พบวา่ มรี ายงาน
ท้งั ส้ิน 8 รายงาน
Gastrointestinal : Constipation (1/8), Flatulence (1/8)
Neurologic : Dizziness (1/8)
Dermatologic : Rash (1/8), Papular rash (1/8), Urticaria (2/8)
Other : Eyelid Edema (1/8)

6564 | กล่มุ งานแพทย์แผนไทยและแพทยท์ างเลกอืลกมุ่ งสาำนนกกัารงแานพสทายธ์แาผรนณไทสขุยแจลังะหกวาัดรแจพนั ททยบ์ทรุ าี งเลอื ก ส�ำ นกั งานสาธารณสุขจังหวัดจันทบรุ ี

อันตรกิริยาระหว่างสมนุ ไพรกับยาแผนปจั จบุ ัน )Drug Interaction)

Drug interaction Pharmacokinetics:
มีการศึกษาพบวา่ ในตำรับน้ีมีสมนุ ไพรทอ่ี าจจะส่งผลกระทบตอ่ Cytochrome P450
(CYP) Enzyme และ P-Glycoprotein ดงั นี้

Drug interaction Pharmacokinetics สมนุ ไพร
มฤี ทธ์ิยับย้ังการทำงานของ โกฐเขมา11 ขงิ 36, 37,96 ดีปลี37, 43 จนั ทน์แดง11
CYP 1A2, CYP 2E1, CYP 2D6, CYP 3A4, บัวหลวง12 เจตมูลเพลงิ แดง11
CYP 2C19
มฤี ทธก์ิ ระตุน้ การทำงานของ โกฐจฬุ าลัมพา 18
CYP 1A2, CYP 2E1
มีฤทธย์ิ ับย้ังการทำงานของ โกฐเชยี ง28 ดีปลี44 บุนนาค13 สารภี13 พิกลุ 13
P-Glycoprotein บวั หลวง13 ขิง6 โกฐเขมา จันทน์เทศ29
ขงิ 41
มฤี ทธิ์กระตนุ้ การทำงานของ
P-Glycoprotein

Drug Interaction Pharmacodynamics:
สมนุ ไพรในตำรบั นอ้ี าจจะสง่ ผลกระทบต่อโรคเร้ือรัง (เบาหวาน ความดนั ) ดังนี้

Drug interaction Pharmacokinetics สมนุ ไพร
มีฤทธ์ทิ ำให้เกดิ Hypotension ดีปลี45 บัวหลวง14 พกิ ลุ 32
เทียนแดง31
มีฤทธทิ์ ำให้เกดิ Hypoglycemia
ชา้ พลู50 ขิงแห้ง5 อบเชยเทศ5 บวั หลวง16
เทยี นแดง35

ตารางเทยี บเคยี งยาสมนุ ไพรกบั ยาแผนปัจจุบัน ยาแผนปัจจบุ นั
Vitamin B complex91,92
กลุ่มอาการ
บรรเทาอาการอ่อนเพลยี ไมม่ ีแรง

66 6กล5ุม่ ง|านกกลา่มุ รงแาพนทแยพ์แทผยนแ์ ไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยยท์ ์ทาางงเลเลอื อื กกสส�ำ นำนกั กังางนานสาสธาาธราณรณสุขสจขุ ังหจงัวหดั วจดันั จทันบทุรีบรุ ี

ยาประสะไพล

รูปแบบยา

ยาแคปซูล ขนาด 0.35 กรมั
ยาแคปซูล ขนาด 0.5 กรมั

ประเภทของยา

ยาใชภ้ ายใน (ยารบั ประทาน)

สูตรตำรบั

ในผงยา 162 กรัมประกอบด้วย
เหง้าไพล หนัก 81กรัม ผิวมะกรูด เหง้าว่านน้ำ หัวกระเทียม หัวหอม พรกิ ไทยล่อน
ดอกดปี ลี เหง้าขิง เหงา้ ขม้นิ อ้อย เทียนดำ เกลอื สนิ เธาว์ หนกั สง่ิ ละ 8 กรมั การบูร
หนกั 1 กรัม

รสยา

ร้อน

ข้อบ่งใช้ ขนาดและวธิ ีใช้ จำนวนยาที่ นดั ตดิ ตาม
จ่าย/ครั้ง อาการ
• บรรเทาอาการ ขนาด 180 แคปซลู 1 เดือน
ปวดทอ้ งประจำเดือน รบั ประทาน คร้ังละ 1 กรมั
ทง้ั ก่อนหรอื ระหวา่ งมี วิธีใช้
ประจำเดอื น รับประทานครั้งละ 3 แคปซลู วนั ละ
• รักษาอาการตกขาวมี ครั้ง ก่อนอาหารเชา้ กลางวนั เย็น 3
ปริมาณมาก
• ช่วยขับนำ้ คาวปลาของ
สตรหี ลงั คลอดบุตร
• รกั ษาอาการหนาวสนั่
เวลาครึ้มฟา้ ครึ้มฝน

6766
| กลุ่มงานการแพทย์แผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก ส�ำ นักงานสาธารณสขุ จังหวดั จนั ทบุรี
กลุ่มงานแพทยแ์ ผนไทยและแพทยท์ างเลือก สำนกั งานสาธารณสุข จงั หวดั จนั ทบรุ ี

คำแนะนำในการใช้ยา

- กรณีขับน้ำคาวปลา ไม่ควรรับประทานติดต่อกันนานเกิน 1 เดอื น
- กรณรี กั ษาอาการหนาวในร่างกาย ไม่ควรรบั ประทานติดต่อกนั นานเกิน 3 เดอื น
- หากมีอาการผิดปกติระหวา่ งการใชย้ าควรปรกึ ษาแพทย์ แพทย์แผนไทย หรือเภสัชกร
หากเกิดอาการข้างเคียงรนุ แรงใหห้ ยดุ ใช้ยาทันที และรบี ไปพบแพทย์

ข้อห้ามใช้

- หา้ มใชย้ านกี้ ับผทู้ ี่แพ้ยาประสะไพล
- ห้ามใชย้ าน้ีรว่ มกบั ยา Warfarin
- หา้ มใชย้ านรี้ ่วมกับยากลมุ่ DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)
- ห้ามใชย้ านรี้ ว่ มกบั ยา Aspirin 300 mg
- หา้ มใช้ในหญิงต้ังครรภ์
- หา้ มใชใ้ นผทู้ ี่อยใู่ นภาวะตกเลือดหลังคลอด
- หา้ มใช้ในผู้ที่มีไขส้ งู > 38 องศาเซลเซียส
- หา้ มใช้ในผ้ปู ่วยติดเชื้อเอชไอวี (HIV) ท่ีอยรู่ ะหวา่ งไดร้ บั ยา Nevirapine
- ห้ามใช้ในผปู้ ่วยวณั โรค ทีอ่ ยู่ระหวา่ งรบั ยา Rifampicin

ข้อควรระวงั

- ห้ามรับประทานในหญงิ ทม่ี ีระดมู ากกว่าปกติ เพราะอาจทำให้ระดขู ับออกมากขึน้
- ควรระวังการใชย้ าอย่างตอ่ เน่ือง โดยเฉพาะอย่างยิง่ ในผู้ปว่ ยที่มีความผดิ ปกติของตับ ไต
เนื่องจากอาจเกิดการสะสมของการบูรและเกิดพิษได้1 ตำรับยาประสะไพลในตำรับ 1 กรัม มี
การบูรปรมิ าณ 0.0062 กรมั (ปริมาณทส่ี ่งผลใหเ้ กดิ พิษตอ่ ร่างกาย 0.5-1 กรมั )
- กรณขี ับน้ำคาวปลาในหญิงหลังคลอดบตุ ร ไม่ควรใชต้ ิดต่อกันนานเกนิ 1 เดือน

อาการไม่พึงประสงค์

ไม่พบข้อมูล

เหตุการณไ์ ม่พงึ ประสงค์

เหตกุ ารณ์ไม่พึงประสงค์จาก สรปุ รายงานเหตกุ ารณ์ไม่พึงประสงค์จากการใชย้ าประจำปี
2562 Spontaneous Reports Of Adverse Drug Reaction 2019 พบว่ามีรายงาน
ท้งั ส้นิ 5 รายงาน
Dermatologic : Maculopapular Rash (2/5)
Respiratory : Fullness Of Chest (1/5)
Cardiovascular : Dizziness (1/5)
Other : Suffocation Feeling (1/5)

68 6กล7ุม่ ง|านกกลาุ่มรงแาพนทแยพ์แทผยนแ์ ไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยย์ท์ทาางงเลเลืออื กกสสำ�นำนกั กังางนานสาสธาาธราณรณสุขสจขุ ังหจงัวหัดวจัดันจทนับทรุ ีบรุ ี

อนั ตรกิริยาระหว่างสมุนไพรกบั ยาแผนปัจจุบนั (Drug Interaction)

Drug interaction Pharmacokinetics:
มีการศึกษาพบวา่ ในตำรบั นี้มีสมุนไพรทอ่ี าจจะส่งผลกระทบต่อ Cytochrome P450
(CYP) Enzyme และ P-Glycoprotein ดงั น้ี

Drug interaction Pharmacokinetics สมุนไพร
มีฤทธ์ยิ ับยั้งการทำงานของ กระเทียม58,96 ดปี ลี37, 43เทยี นดำ25, 35
CYP 1A2, CYP 2E1, CYP 2D6, CYP 3A4, ขิง36, 37, 96พริกไทย38,96
CYP 2C9, CYP 2C19
เทียนดำ 27กระเทียม 96พรกิ ไทย38
มฤี ทธกิ์ ระตนุ้ การทำงานของ
CYP 1A2, CYP 2E1, CYP 3A4 ไพล59 ดปี ลี44 พริกไทย 39 ขิง 6กระเทียม96

มีฤทธิ์ยับย้ังการทำงานของ ขงิ 41กระเทียม63
P-Glycoprotein

มีฤทธก์ิ ระต้นุ การทำงานของ
P-Glycoprotein

Drug Interaction Pharmacodynamics:
สมุนไพรในตำรบั นีอ้ าจจะส่งผลกระทบต่อโรคเร้ือรงั (เบาหวาน ความดนั ) ดังน้ี

Drug interaction Pharmacokinetics สมุนไพร
มฤี ทธิท์ ำให้เกิด Hypotension เทียนดำ30 ดปี ลี 45กระเทียม60

มีฤทธ์ิทำให้เกดิ Hypoglycemia เทียนดำ33 ขิง 5

ตารางเทียบเคยี งยาสมนุ ไพรกับยาแผนปัจจุบัน ยาแผนปัจจบุ ัน
กลมุ่ ยา NSAIDs
กลมุ่ อาการ
ปวดประจำเดอื น

6968
| กลุ่มงานการแพทย์แผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก ส�ำ นักงานสาธารณสุขจงั หวัดจนั ทบรุ ี
กลุ่มงานแพทยแ์ ผนไทยและแพทยท์ างเลอื ก สำนกั งานสาธารณสุข จงั หวดั จันทบรุ ี

ยาเลือดงาม

รูปแบบยา

ยาแคปซลู ขนาด 0.4 กรมั
ยาแคปซลู ขนาด 0.5 กรัม

ประเภทของยา

ยาใชภ้ ายใน (ยารบั ประทาน)

สตู รตำรับ

ในผงยา 102 กรัม ประกอบด้วย
เหงา้ ขิงแหง้ ตะไครบ้ า้ น (ลำต้น) สะระแหน่(ทั้งต้น) เหงา้ กระชาย เหง้ากะทือ ผิวมะกรูด
ใบมะนาว รากและใบกะเพรา หวั กระเทียม เปลือกเพกา โกฐจฬุ าลัมพา ช้าพลู (ทง้ั ตน้ )
ลกู เรว่ หอม ลกู จันทน์ ดอกกานพลู ดอกดปี ลี เหงา้ ไพล พริกไทยล่อน รากเจตมลู เพลิงแดง
รากชะเอมเทศ หนักสิง่ ละ 5 กรัม พมิ เสน การบรู หนกั ส่งิ ละ 1 กรัม

รสยา

ร้อน

ข้อบ่งใช้ ขนาดและวธิ ีใช้ จำนวนยา นดั ติดตาม
ทจี่ ่าย/คร้ัง อาการ
• บรรเทาอาการ ขนาด 90 แคปซลู 2 สปั ดาห์
ปวดทอ้ งประจำเดือน รับประทาน คร้งั ละ 1 – 2 กรัม
ท้งั ก่อนหรือระหวา่ งมี วิธีใช้
ประจำเดอื น รับประทานคร้ังละ 2 แคปซูล วนั ละ 3
• แกอ้ าการประจำเดือน ครั้ง ก่อนอาหารเช้า กลางวนั เย็น
ผิดปกติ ไดแ้ ก่
- ไม่สม่ำเสมอ
- มสี ีคล้ำ
- กระปริดกระปอย
-มกี ล่นิ คาว
• รักษาอาการตกขาวมี
ปริมาณมาก

69 | กลุ่มงานแพทยแ์ ผนไทยและแพทยท์ างเลอื ก สำนกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั จนั ทบรุ ี

70 กลมุ่ งานการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลอื ก ส�ำ นกั งานสาธารณสขุ จงั หวัดจนั ทบรุ ี

คำแนะนำในการใชย้ า

- กรณีปวดท้องประจำเดือน รับประทานติดตอ่ กัน 1 – 3 เดอื น
- หากมอี าการผิดปกตริ ะหวา่ งการใช้ยาควรปรึกษาแพทย์ แพทยแ์ ผนไทย หรือเภสชั กร
หากเกิดอาการขา้ งเคยี งรุนแรงใหห้ ยุดใชย้ าทันที และรีบไปพบแพทย์

ขอ้ ห้ามใช้

- หา้ มใชย้ านีก้ บั ผทู้ ่แี พ้ยาเลอื ดงาม
- หา้ มใช้ยานร้ี ว่ มกับยา Warfarin
- ห้ามใช้ยานี้ร่วมกับยากลมุ่ DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)
- หา้ มใชย้ านร้ี ่วมกับยา Aspirin 300 mg
- หา้ มใช้ในหญงิ ตงั้ ครรภ์
- หา้ มใช้ในผทู้ ่มี ีไขส้ งู > 38 องศาเซลเซยี ส
- ห้ามใชใ้ นผู้ป่วยตดิ เชอื้ เอชไอวี (HIV) ทอ่ี ยู่ระหว่างไดร้ ับยา Ombitasvir, Paritaprevir
และ Ritonavir
- ห้ามใชใ้ นผูป้ ว่ ยตดิ เชอื้ เอชไอวี (HIV) ทอี่ ยู่ระหวา่ งได้รบั ยา Nevirapine
- หา้ มใช้ในผปู้ ่วยวณั โรค ทอี่ ยู่ระหวา่ งรบั ยา Rifampicin

ขอ้ ควรระวงั

- ควรระวังการใช้ยาอยา่ งต่อเน่ือง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผปู้ ่วยทมี่ คี วามผิดปกติของตับ ไต
เน่อื งจากอาจเกดิ การสะสมของการบูรและเกิดพิษได้1 ตำรับยาเลอื ดงามในตำรบั 1 กรัม มกี ารบรู
ปริมาณ 0.0098 กรมั (ปริมาณทสี่ ง่ ผลให้เกดิ พิษต่อร่างกาย 0.5-1 กรัม)

อาการไมพ่ ึงประสงค์

ไม่พบข้อมูล

เหตกุ ารณไ์ มพ่ ึงประสงค์

ไม่พบข้อมูล จากสรปุ รายงานเหตกุ ารณ์ไม่พงึ ประสงค์จากการใชย้ าประจำปี 2562
Spontaneous Reports of Adverse Drug Reactions 2019

7170
| กลุ่มงานการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลือก ส�ำ นกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั จนั ทบรุ ี
กล่มุ งานแพทย์แผนไทยและแพทยท์ างเลอื ก สำนกั งานสาธารณสุข จังหวดั จันทบรุ ี

อันตรกิรยิ าระหว่างสมนุ ไพรกบั ยาแผนปจั จุบัน (Drug Interaction)

Drug interaction Pharmacokinetics:
มกี ารศึกษาพบว่าในตำรับน้ีมีสมุนไพรท่อี าจจะสง่ ผลกระทบต่อ Cytochrome P450
(CYP) Enzyme และ P-Glycoprotein ดังนี้

Drug interaction Pharmacokinetics สมนุ ไพร
มีฤทธ์ิยับยั้งการทำงานของ ขิง36, 37,96 พริกไทย37, 96
CYP 1A2, CYP 2E1, CYP 2D6, CYP 3A4, ดีปลี 37, 43 กระเทยี ม58, 96
CYP 2C19, CYP 2C9 เจตมูลเพลงิ แดง11 ชะเอมเทศ96,97
มฤี ทธ์ิกระตุน้ การทำงานของ โกฐจุฬาลัมพา18 พริกไทย38 กระเทียม96
CYP 1A2, CYP 3A4
มีฤทธ์ิยับยั้งการทำงานของ ดปี ลี44 พรกิ ไทย39 กระเทยี ม96 ไพล59
P-Glycoprotein ชะเอมเทศ40 กระทอื 64 ขงิ 6
มฤี ทธิ์กระตุ้นการทำงานของ ขิง 41กระเทยี ม63
P-Glycoprotein

Drug Interaction Pharmacodynamics:
สมนุ ไพรในตำรบั นอ้ี าจจะสง่ ผลกระทบต่อโรคเร้ือรงั (เบาหวาน ความดนั ) ดงั น้ี

Drug interaction Pharmacokinetics สมนุ ไพร
มฤี ทธท์ิ ำให้เกดิ Hypotension ตะไคร้บ้าน65 ดปี ลี 45กระเทียม60 กะเพรา66
มีฤทธิท์ ำให้เกิด Hypoglycemia ชะเอมเทศ42

ช้าพลู50 ขิง5

ตารางเทียบเคยี งยาสมนุ ไพรกับยาแผนปัจจุบัน ยาแผนปจั จบุ นั
Mefenamic acid91,92
กลุ่มอาการ
ปวดประจำเดอื น

72 7กล1ุ่มง|านกกลาุ่มรงแาพนทแยพ์แทผยน์แไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยยท์ ท์ าางงเลเลือือกกสส�ำ นำนกั กังางนานสาสธาาธราณรณสขุสจขุ งั หจงัวหดั วจัดนั จทนับทรุ ีบรุ ี

กลุ่มท่ี 4

ยาสมุนไพรรักษา
อาการไข้

73กลุ่มงานการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลือก ส�ำ นกั งานสาธารณสขุ จงั หวัดจนั ทบุรี

ยาเขยี วหอม

รูปแบบยา

ยาผง ขนาด 8 กรมั

ประเภทของยา

ยาใช้ภายใน (ยารับประทาน)

สตู รตำรบั

ในผงยา 90 กรมั ประกอบด้วย
ใบพมิ เสน ใบผักกระโฉม ใบหมากผู้ ใบหมากเมยี ใบสันพรา้ หอม รากแฝกหอมหัว
เปราะหอม แกน่ จนั ทนข์ าว หรือจนั ทน์ชะมด แก่นจันทน์แดง วา่ นกีบแรด ว่านร่อนทอง
เนระพสู ี พิษนาศน์ มหาสดำ ดอกพกิ ุล ดอกบุนนาค ดอกสารภี เกสรบัวหลวง
หนกั สิง่ ละ 5 กรมั

รสยา

เย็นเฝื่อน

ข้อบ่งใช้ ขนาดและวธิ ใี ช้ จำนวนยาท่ี นดั ติดตาม
• ยาลดไข้ แกต้ ัวรอ้ น ขนาด จา่ ย/ครัง้ อาการ
• แก้ไขอ้ ีสุกอีใส อายุ ปี 12 - 6: 2 ขวด 3 - 5 วัน
• แก้รอ้ นในกระหาย รบั ประทาน ครัง้ ละ 0.5 กรัม
อายุ > ปี 12:
นำ้ รบั ประทาน คร้ังละ 1 กรมั
วิธีใช้
อายุ 6 - 12 ปี:
นำผงยา ½ ชอ้ นชา ละลายน้ำซาวขา้ ว
หรอื น้ำต้มสกุ 2 ช้อนโตะ๊ รับประทาน
ทุก 4 ชว่ั โมง
อายุ > ปี 12:
รบั ประทานคร้ังละ 1 ชอ้ นชา ละลายน้ำ
ซาวข้าวหรือ *นำ้ ตม้ สุก
กรณมี ีอาการท้องผกู : ใชร้ ว่ มกับตรผี ลา
รับประทานคร้ัง 3 แคปซลู ก่อนอาหาร
เชา้ กลางวนั เย็น

74 7กล3มุ่ ง|านกกลาุม่ รงแาพนทแยพแ์ ทผยนแ์ ไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยย์ทท์ าางงเลเลอื อื กกสส�ำ นำนักกังางนานสาสธาาธราณรณสุขสจขุ ังหจงัวหัดวจดัันจทนับทรุ ีบุรี

คำแนะนำในการใช้ยา

- การเตรยี มน้ำกระสายยา
น้ำซาวข้าว : ข้าวสาร 1 ช้อนโต๊ะ ตอ่ นำ้ 3 ช้อนโต๊ะ (ลา้ งขา้ วสารเอานำ้ ทงิ้

1 รอบ) ซาวขา้ วสารจนนำ้ เป็นสีขาวขนุ่ จึงนำมาใช้ (ควรใชท้ ันทไี มค่ วรเกบ็ ไว้นาน)
- กรณีลดไข้ แกต้ วั รอ้ น เหมาะสำหรับวยั เดก็
- สามารถใช้เปน็ ยาเสริมในการบรรเทาอาการไข้ ในผูป้ ว่ ยโควดิ -19 ขนาดและวิธใี ชข้ น้ึ อยู่

กับอาการของโรค และสมุฐานของผปู้ ่วย
- หากรบั ประทานติดต่อกนั นานเกิน 3 วนั แลว้ อาการไมด่ ีขึ้น ควรปรึกษาแพทย์
- หากมอี าการผิดปกตริ ะหวา่ งการใช้ยาควรปรึกษาแพทย์ แพทย์แผนไทย หรือเภสัชกร

หากเกิดอาการข้างเคยี งรุนแรงใหห้ ยดุ ใชย้ าทันที และรีบไปพบแพทย์

ขอ้ ห้ามใช้

- ห้ามใชย้ าน้กี ับผ้ทู แ่ี พ้ยาเขียวหอม
- หา้ มใช้ยานรี้ ว่ มกับยากลุ่ม DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)

ขอ้ ควรระวงั

- ควรระวงั การใช้ยาในผ้ปู ่วยทแ่ี พล้ ะอองเกสรดอกไม้
- ควรระวังการใช้ยาในผู้ท่ีรับประทานยารักษาความดนั โลหติ สูง
- ควรระวงั การใชย้ าในผู้ทีร่ บั ประทานยาลดระดับนำ้ ตาลในเลอื ด หรือฉดี อนิ ซลู ิน
- ไม่แนะนำให้ใชใ้ นผทู้ ่สี งสยั ว่าเป็นไข้เลือดออก เนื่องจากอาจบดบงั อาการของ
ไขเ้ ลอื ดออก

อาการไม่พงึ ประสงค์

ไม่พบข้อมลู

เหตกุ ารณไ์ ม่พงึ ประสงค์

เหตกุ ารณ์ไม่พงึ ประสงค์จาก สรุปรายงานเหตกุ ารณ์ไม่พงึ ประสงคจ์ ากการใช้ยาประจาํ ปี
2562 Spontaneous Reports of Adverse Drug Reaction 2019 พบว่ามีรายงาน
ทั้งสนิ้ 3 รายงาน
Immunologic : Angioedema (1/3)
Dermatologic : Rash (1/3), Impetiginous Rash (1/3)

7574 | กลุ่มงานแพทยแ์ ผนไทยและแพทยท์ างเลกอืลกุ่มงสาำนนกกัารงแานพสทายธ์แาผรนณไทสุขยแจลงั ะหกวาดัรแจพนั ททยบ์ทุราี งเลือก ส�ำ นักงานสาธารณสุขจังหวดั จนั ทบุรี

อันตรกริ ยิ าระหว่างสมนุ ไพรกับยาแผนปัจจบุ นั (Drug Interaction)

Drug interaction Pharmacokinetics:
มีการศึกษาพบวา่ ในตำรับน้ีมีสมนุ ไพรท่อี าจจะส่งผลกระทบต่อ Cytochrome P450
(CYP) Enzyme และ P-Glycoprotein ดังน้ี

Drug interaction Pharmacokinetics สมนุ ไพร
มีฤทธ์ยิ ับย้ังการทำงานของ หมากผู้ใบหมากเมยี 10 จนั ทน์แดง 11
CYP 1A2, CYP 2D6, CYP 3A4 บวั หลวง12
หมากผูใ้ บหมากเมีย10
มีฤทธก์ิ ระตุ้นการทำงานของ
CYP 3A4 พิกุล13 บนุ นาค13 สารภี13 บัวหลวง13

มฤี ทธยิ์ ับย้ังการทำงานของ
P-Glycoprotein

Drug Interaction Pharmacodynamics:
สมุนไพรในตำรับนอ้ี าจจะสง่ ผลกระทบต่อโรคเรื้อรัง (เบาหวาน ความดัน) ดงั นี้

Drug interaction Pharmacokinetics สมนุ ไพร
มีฤทธ์ิทำให้เกดิ Hypotension บัวหลวง14 เนระพสู ี15 พกิ ลุ 32
มฤี ทธ์ิทำให้เกดิ Hypoglycemia
บวั หลวง16

ขอ้ มูลอนื่

- ในสตู รตำรบั ไดต้ ัดไคร้เครือออก เนอ่ื งจากมีข้อมูลงานวิจัยบ่งชวี้ ่าไคร้เครือท่ใี ชแ้ ละมีการ
จำหน่ายในทอ้ งตลาด เป็นพชื ในสกุล Aristolochia ซ่งึ พชื ในสกุล Aristolochia มรี ายงาน
พบวา่ ก่อใหเ้ กิดความเปน็ พิษต่อไต (Nephrotoxicity) และเม่ือปี ค.ศ. 2002 องค์การ
อนามัยโลกไดป้ ระกาศให้พืชสกุล Aristolochia
- ทางการแพทยแ์ ผนไทย แนะนำใหผ้ ูป้ ว่ ยหดั อสี ุกอใี ส หา้ มรบั ประทานอาหารทะเล ไข่
และนำ้ เยน็ เน่อื งจากผิดสำแดง
- สามารถใช้ในเด็กอายมุ ากกวา่ 1 ปี

76 7กล5่มุ ง|านกกลามุ่ รงแาพนทแยพ์แทผยนแ์ ไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยยท์ ท์ าางงเลเลือือกกสสำ�นำนกั กังางนานสาสธาาธราณรณสุขสจขุ งั หจงัวหัดวจัดันจทันบทุรีบุรี

ยาจนั ทนล์ ลี า

รูปแบบยา

ยาแคปซูลขนาด 0.35 กรมั
ยาแคปซูลขนาด 0.5 กรัม

ประเภทของยา

ยาใช้ภายใน (ยารบั ประทาน)

ยาตำรบั

ในผงยา 99 กรมั ประกอบด้วย
โกฐสอ โกฐเขมา โกฐจฬุ าลมั พา แก่นจันทนข์ าว หรอื จนั ทน์ชะมด แก่นจันทนแ์ ดง
ลกู กระดอม เถาบอระเพ็ด รากปลาไหลเผือก หนักสงิ่ ละ 12 กรัม พิมเสน หนกั 3 กรมั

รสยา

เย็นสขุ ุม

ขอ้ บ่งใช้ ขนาดและวธิ ีใช้ จำนวนยาที่ นัดตดิ ตาม
•แกไ้ ข้ ตัวรอ้ น ขนาด จา่ ย/ครงั้ อาการ
•แกไ้ ขร้ ะหว่างมี อายุ ปี 12-6: 60 แคปซลู 3 วนั
ประจำเดือน (ไข้ทบั รับประทาน ครั้งละ 0.5 – 1 กรมั
ระด)ู อายุ > ปี 12:
•แกอ้ าการครั่นเน้ือ รบั ประทาน คร้ังละ 1 – 2 กรัม
คร่นั ตัว รอ้ นผ่าวใน วธิ ใี ช้
ร่างกาย กระหายน้ำ อายุ 6 - 12 ปี:
(ไขเ้ พ่ือลม หรือ ไขต้ วั รบั ประทานครั้งละ 1 - 2 เมด็ ทกุ 4
เย็น) ชวั่ โมง เม่ือมีอาการ
อายุ > ปี 12:
รบั ประทานคร้ังละ 3 เมด็ ทุก 4 ช่วั โมง
เมือ่ มีอาการ
กรณีแก้ลมเพื่อไข้
รบั ประทานคู่กับยาขิง

7776 | กลมุ่ งานแพทย์แผนไทยและแพทยท์ างเลกอืลกมุ่ งสาำนนกกัารงแานพสทายธ์แาผรนณไทสขุยแจลงั ะหกวาดัรแจพนั ททยบ์ทุราี งเลือก สำ�นักงานสาธารณสขุ จงั หวดั จันทบรุ ี

คำแนะนำในการใชย้ า

- สามารถใชเ้ ป็นยาเสรมิ ในการบรรเทาอาการไข้ ในผูป้ ว่ ยโควิด - 19 ขนาดและวิธีใช้
ขึน้ อยูก่ ับอาการของโรค และสมุฏฐานของผ้ปู ว่ ย

- หากรับประทานติดตอ่ กนั นานเกนิ 3 วนั แล้วอาการไมด่ ีข้ึน ควรปรึกษาแพทย์
- หากมอี าการผิดปกตริ ะหว่างการใชย้ าควรปรึกษาแพทย์ แพทย์แผนไทย หรอื เภสัชกร
หากเกิดอาการข้างเคียงรุนแรงให้หยดุ ใชย้ าทนั ที และรบี ไปพบแพทย์

ขอ้ หา้ มใช้

- ห้ามใชย้ านี้กบั ผทู้ ่ีแพ้ยาจันทน์ลีลา
- หา้ มใชย้ านร้ี ว่ มกบั ยากลุ่ม DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)

ข้อควรระวงั

- ควรระวงั การใช้ยาในผู้ทร่ี ับประทานยารักษาความดันโลหติ สงู
- ควรระวังการใชย้ าในผทู้ ร่ี ับประทานยาลดระดับน้ำตาลในเลอื ด หรือฉีดอนิ ซูลิน
- ไมแ่ นะนำให้ใช้ในผทู้ ี่สงสยั ว่าเป็นไข้เลือดออก เน่ืองจากอาจบดบงั อาการของ
ไข้เลอื ดออก

อาการไมพ่ ึงประสงค์

ไม่พบข้อมลู

เหตกุ ารณไ์ ม่พึงประสงค์

เหตกุ ารณ์ไม่พงึ ประสงค์จาก สรุปรายงานเหตกุ ารณ์ไม่พงึ ประสงค์จากการใช้ยาประจำปี
2562 Spontaneous Reports Of Adverse Drug Reaction 2019 พบวา่ มรี ายงานทัง้ สน้ิ
6 รายงาน
Dermatologic : Erythematous Rash (1/6), Urticaria (2/6)
Immunologic : Anaphylaxis (1/6), Angioedema (1/6)
Respiratory : Fullness of chest (1/6)

อันตรกริ ยิ าระหว่างสมนุ ไพรกับยาแผนปัจจบุ นั (Drug Interaction)

Drug interaction Pharmacokinetics:
มกี ารศึกษาพบว่าในตำรบั น้ีมีสมนุ ไพรท่ีอาจจะส่งผลกระทบต่อ Cytochrome P450
(CYP) Enzyme และ P-Glycoprotein ดงั น้ี

78 7กล7ุม่ ง|านกกลาุ่มรงแาพนทแยพแ์ ทผยนแ์ ไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยยท์ ท์ าางงเลเลือือกกสสำ�นำนักกังางนานสาสธาาธราณรณสขุสจขุ งั หจงัวหัดวจดันั จทันบทรุ ีบุรี

Drug interaction Pharmacokinetics สมนุ ไพร
มีฤทธิย์ ับย้ังการทำงานของ โกฐเขมา11 จันทนแ์ ดง11 โกฐจุฬาลมั พา18
CYP 1A2, 3A4
โกฐจุฬาลัมพา 18
มฤี ทธิ์กระตุ้นการทำงานของ
CYP 1A2 โกฐเขมา
มฤี ทธ์ิยับยั้งการทำงานของ
P-Glycoprotein

Drug Interaction Pharmacodynamics:
สมนุ ไพรในตำรับนอ้ี าจจะสง่ ผลกระทบต่อโรคเร้ือรงั (เบาหวาน ความดนั ) ดงั นี้

Drug interaction Pharmacokinetics สมนุ ไพร
มฤี ทธ์ทิ ำให้เกิด Hypotension
มีฤทธิ์ทำใหเ้ กดิ Hypoglycemia บอระเพด็ 19
บอระเพด็ 99

ตารางเทียบเคียงยาสมุนไพรกบั ยาแผนปจั จุบนั ยาแผนปจั จบุ นั
Paracetamol91,92
กลมุ่ อาการ
บรรเทาอาการไข้

7978
| กลุ่มงานการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลือก ส�ำ นักงานสาธารณสขุ จงั หวัดจันทบรุ ี
กลุ่มงานแพทย์แผนไทยและแพทย์ทางเลอื ก สำนกั งานสาธารณสุข จังหวดั จันทบรุ ี

ยาประสะจนั ทน์แดง

รปู แบบยา

ยาแคปซลู ขนาด 0.5 กรมั

ประเภทของยา

ยาใชภ้ ายใน (ยารบั ประทาน)

สตู รตำรับ

ในผงยา 64 กรัมประกอบดว้ ย
แกน่ จันทนแ์ ดง หนัก 32 กรัม รากเหมือดคน รากมะปรางหวาน รากมะนาว
หวั เปราะหอม โกฐหัวบวั แก่นจนั ทน์เทศ แก่นฝางเสน หนักสิ่งละ 4 กรมั เกสรบัวหลวง
ดอกบุนนาค ดอกสารภี ดอกมะลิ หนกั ส่ิงละ 1 กรัม

รสยา

ขมเย็น

ขอ้ บ่งใช้ ขนาดและวธิ ใี ช้ จำนวนยาท่ี นดั ตดิ ตาม
• แกไ้ ข้ ตัวร้อน ตาแดง ขนาด จ่าย/ครงั้ อาการ
รับประทาน คร้งั ละ 1 – 1.5 กรมั 60 แคปซลู 3 - 5 วัน
หนาวส่นั วิธใี ช้
• ครัน่ เน้ือครัน่ ตวั รบั ประทานครั้งละ 3 เม็ด ทุก 4 ช่ัวโมง
เม่อื มีอาการ
บรรเทาอาการปวด
ศีรษะ
• แก้ไขก้ ลับ ไขซ้ ้ำ (เป็น
ไข้ แลว้ กลบั มาเปน็
ไข้อีก)

คำแนะนำในการใช้ยา

- ยานเี้ หมาะสำหรบั ผทู้ ี่มีอายุมากกวา่ 6 ปีข้นึ ไป
- สามารถใช้เปน็ ยาเสริมในการบรรเทาอาการไข้ ในผู้ปว่ ยโควิด-19 ขนาดและวิธใี ชข้ ้ึนอยู่
กับอาการของโรค และสมุฏฐานของผูป้ ว่ ย
- กรณบี รรเทาอาการไข้ ร้อนในกระหายน้ำ หากรบั ประทานติดต่อกนั นานเกิน 3 วันแล้ว
อาการไมด่ ีข้ึน ควรปรกึ ษาแพทย์
- หากมอี าการผดิ ปกตริ ะหว่างการใชย้ าควรปรึกษาแพทย์ แพทย์แผนไทย หรอื เภสชั กร
หากเกดิ อาการข้างเคียงรุนแรงใหห้ ยุดใชย้ าทนั ที และรีบไปพบแพทย์

80 7กล9ุม่ ง|านกกลา่มุ รงแาพนทแยพ์แทผยน์แไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยยท์ ท์ าางงเลเลอื อื กกสส�ำ นำนักกังางนานสาสธาาธราณรณสุขสจุขังหจังวหัดวจดันั จทนับทรุ ีบรุ ี

ขอ้ ห้ามใช้

- ห้ามใช้ยานีก้ ับผู้ท่แี พย้ าประสะจนั ทนแ์ ดง
- ห้ามใชย้ าน้รี ่วมกับยากลมุ่ DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)

ข้อควรระวงั

- ควรระวงั การใช้ยาในผ้ทู ่ีรบั ประทานยารักษาความดนั โลหติ สูง
- ควรระวงั การใช้ยาในผู้ท่รี ับประทานยาลดระดับนำ้ ตาลในเลือด หรือฉดี อนิ ซูลนิ
- ไมแ่ นะนำให้ใช้ในผูท้ ีส่ งสัยว่าเป็นไขเ้ ลือดออก เน่ืองจากอาจบดบงั อาการของ
ไขเ้ ลอื ดออก

อาการไม่พึงประสงค์

ไม่พบข้อมูล

เหตกุ ารณไ์ มพ่ ึงประสงค์

ไม่พบข้อมลู จากสรุปรายงานเหตกุ ารณ์ไม่พงึ ประสงคจ์ ากการใชย้ าประจำปี 2562
Spontaneous Reports of Adverse Drug Reactions 2019

อันตรกริ ยิ าระหวา่ งสมุนไพรกับยาแผนปจั จุบัน (Drug Interaction)

Drug interaction Pharmacokinetics:
มีการศึกษาพบวา่ ในตำรบั น้ีมีสมนุ ไพรทอี่ าจจะสง่ ผลกระทบตอ่ Cytochrome P450 (CYP)
Enzyme และ P-Glycoprotein ดังนี้

Drug interaction Pharmacokinetics สมุนไพร

มีฤทธ์ยิ ับยั้งการทำงานของ จันทน์แดง 11บัวหลวง12
CYP 1A2, 3A4

มฤี ทธย์ิ ับย้ังการทำงานของ บวั หลวง13 บนุ นาค13 สารภ1ี 3 จันทน์เทศ 29
P-Glycoprotein มะลิ13

Drug Interaction Pharmacodynamics:
สมนุ ไพรในตำรบั นอ้ี าจจะส่งผลกระทบต่อโรคเร้ือรงั (เบาหวาน ความดนั ) ดังน้ี

Drug interaction Pharmacokinetics สมุนไพร
มีฤทธท์ิ ำให้เกดิ Hypotension
มฤี ทธิ์ทำให้เกิด Hypoglycemia บวั หลวง14
บวั หลวง16

ตารางเทียบเคียงยาสมนุ ไพรกบั ยาแผนปจั จบุ นั ยาแผนปัจจบุ นั
Paracetamol91,92
กลุม่ อาการ
บรรเทาอาการไข้

8180 | กลุ่มงานแพทย์แผนไทยและแพทย์ทางเลกอืลกุ่มงสาำนนกกัารงแานพสทายธแ์ าผรนณไทสุขยแจลงั ะหกวาดัรแจพนั ททยบ์ทรุ าี งเลอื ก สำ�นกั งานสาธารณสขุ จงั หวัดจันทบุรี

ยาหา้ ราก

รปู แบบยา

ยาแคปซลู ขนาด 0.4 กรมั
ยาแคปซูล ขนาด 0.3 กรัม

ประเภทของยา

ยาใช้ภายใน (ยารบั ประทาน)

สูตรตำรบั

ผงยา 100 กรมั ประกอบด้วย
รากยา่ นาง รากคนทา รากมะเด่อื ชมุ พร รากชิงชี่ รากไม้เทา้ ยายม่อม หนักส่งิ ละ 20 กรมั

รสยา

ขมเยน็

ข้อบ่งใช้ ขนาดและวิธใี ช้ จำนวนยาท่ี นดั ตดิ ตาม
จ่าย/คร้งั อาการ
แกไ้ ขต้ ่ำๆ ขนาด 6 - 12 ปี: 3 - 5 วนั
อายุ ปี 12 - 6: 10-15 แคปซูล
รับประทาน ครั้งละ 0.5 - 1 กรัม
อายุ > ปี 12: > 12 ปี:
รับประทาน ครัง้ ละ 1 – 1.5 กรัม 30 แคปซูล
วธิ ีใช้
อายุ 6 - 12 ปี:
รบั ประทานคร้ังละ 1 - 2 เมด็
ทุก 4 ชั่วโมง เมอื่ มอี าการ
อายุ > 12 ปี:
รับประทานคร้ังละ 3 เม็ด ทุก 4 ชั่วโมง
เมื่อมีอาการ

คำแนะนำในการใช้ยา
- ยานเ้ี หมาะสำหรับผ้ทู ี่มีอายุมากกว่า 6 ปีข้นึ ไป
- ใชย้ าน้ีเฉพาะเวลาที่มอี าการเท่านั้น
- หากรับประทานติดต่อกันนานเกนิ 3 วนั แลว้ อาการไม่ดีข้ึน ควรปรกึ ษาแพทย์
- หากมอี าการผิดปกติระหว่างการใช้ยาควรปรกึ ษาแพทย์ แพทย์แผนไทย หรอื เภสชั กร
หากเกิดอาการข้างเคยี งรนุ แรงใหห้ ยดุ ใช้ยาทันที และรีบไปพบแพทย์

82 กลมุ่ งานการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก ส�ำ นักงานสาธารณสขุ จังหวัดจนั ทบุรี

81 | กลุ่มงานแพทย์แผนไทยและแพทยท์ างเลือก สำนกั งานสาธารณสุข จงั หวดั จนั ทบุรี

รับประทานคร้ังละ 1 - 2 เมด็
ทกุ 4 ชว่ั โมง เมือ่ มีอาการ
อายุ > 12 ปี:
รับประทานคร้ังละ 3 เม็ด ทุก 4 ชั่วโมง
เม่อื มีอาการ

คำแนะนำในการใชย้ า

- ยาน้ีเหมาะสำหรับผู้ที่มีอายุมากกวา่ 6 ปีขน้ึ ไป
- ใชย้ าน้เี ฉพาะเวลาท่ีมีอาการเท่านน้ั
- หากรับประทานติดต่อกันนานเกนิ 3 วนั แล้วอาการไม่ดีขึ้น ควรปรกึ ษาแพทย์
- หากมอี าการผิดปกติระหวา่ งการใชย้ าควรปรกึ ษาแพทย์ แพทยแ์ ผนไทย หรอื เภสัชกร
หากเกดิ อาการขา้ งเคียงรนุ แรงให้หยดุ ใชย้ าทันที และรีบไปพบแพทย์

ข้อหา้ มใช้

81 | กลมุ่ -งาหนแ้าพมทใยช์แ้ยผานนไท้กี ยแบั ลผะูท้แพ่แี ทพย์ท้ยาางหเลา้อื รกาสกำนกั งานสาธารณสุข จงั หวัดจันทบุรี
- ห้ามใชใ้ นผหู้ ญิงท่มี ีไข้ระหว่างประจำเดือน (ไข้ทบั ระดู)
- หา้ มใช้ยาน้รี ่วมกับยากลมุ่ DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)

ขอ้ ควรระวัง

- ควรระวังการใช้ในผปู้ ว่ ยเปน็ ไขเ้ ลือดออก เน่ืองจากอาจบดบังอาการของไข้เลือดออก
- ควรระวงั การใช้ในผู้หญงิ ที่มีไขท้ บั ระดูหรอื ไข้ระหวา่ งมปี ระจำเดอื น

อาการไม่พึงประสงค์

ไมพ่ บข้อมลู

เหตุการณไ์ ม่พึงประสงค์

เหตกุ ารณ์ไม่พงึ ประสงค์จาก สรปุ รายงานเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์จากการใชย้ าประจาํ ปี
2562 Spontaneous Reports of Adverse Drug Reaction 2019 พบวา่ มีรายงานทั้งส้นิ 4
รายงาน

Immunologic: Allergic Reaction (1/4)
Gastrointestinal: Constipation (1/4)
Cardiovascular : Dizziness (1/4)
Dermatologic : Erythematous Rash (1/4)

อันตรกิริยาระหว่างสมนุ ไพรกบั ยาแผนปจั จบุ นั )Drug Interaction)

Drug interaction Pharmacokinetics:
ไมพ่ บข้อมลู

Drug Interaction Pharmacodynamics: 83
ไม่พบข้อมูล

กลุ่มงานการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก สำ�นักงานสาธารณสุขจังหวดั จนั ทบรุ ี

Gastrointestinal: Constipation (1/4)
Cardiovascular : Dizziness (1/4)
Dermatologic : Erythematous Rash (1/4)

อนั ตรกิรยิ าระหว่างสมนุ ไพรกบั ยาแผนปัจจบุ นั )Drug Interaction)

Drug interaction Pharmacokinetics:
ไม่พบข้อมูล

Drug Interaction Pharmacodynamics:
ไม่พบข้อมลู

82 | กล่มุ งานแพทยแ์ ผนไทยและแพทยท์ างเลอื ก สำนกั งานสาธารณสขุ จังหวัดจนั ทบุรี

84 กลุ่มงานการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลอื ก สำ�นักงานสาธารณสขุ จงั หวัดจนั ทบรุ ี

กลุ่มที่ 5

ยาสมุนไพรรักษา
แกร้ อ้ นใน

85กลุ่มงานการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลือก สำ�นักงานสาธารณสขุ จงั หวดั จนั ทบรุ ี

ยาบวั บก

รปู แบบยา
ยาแคปซูล ขนาด 0.4 กรมั

ประเภทของยา
ยาใชภ้ ายใน (ยารบั ประทาน)

ตัวยาสำคญั
ผงจากสว่ นเหนอื ดนิ ของบัวบก [Centella asiatica (L.) Urb.]

รสยา เยน็

ขอ้ บ่งใช้ ขนาดและวิธีใช้ จำนวนยาที่ นัดตดิ ตาม
จา่ ย/คร้งั อาการ
• แก้รอ้ นในรา่ งกาย ขนาด 10 แคปซลู 3 – 5 วัน
• แก้ชำ้ ในรา่ งกาย รับประทาน ครง้ั ละ 0.4 กรัม
เช่น ตกต้นไม้ โดน วธิ ใี ช้
ทุบ โดนตี รับประทาน ครงั้ ละ 1 แคปซูล
วนั ละ 2 ครง้ั หลงั อาหาร เช้า เยน็

คำแนะนำในการใชย้ า

- ไมค่ วรรบั ประทานยาติดติดกันเปน็ เวลานานเกิน 3 -5 วนั เน่ืองจากอาจทำใหเ้ ลอื ดลม
ไหลเวียนไมด่ ี ทำให้แขนขาเกร็ง หรือเปน็ โรคหนงั แข็งได้

- ใช้ยานีเ้ ฉพาะเวลาท่ีมีอาการเท่าน้ัน
- หากมอี าการผดิ ปกตริ ะหวา่ งการใช้ยาควรปรกึ ษาแพทย์ แพทยแ์ ผนไทย หรอื เภสชั กร
หากเกิดอาการข้างเคยี งรนุ แรงใหห้ ยดุ ใช้ยาทนั ที และรบี ไปพบแพทย์

ขอ้ หา้ มใช้

- หา้ มใชใ้ นผ้ปู ว่ ยทแี่ พ้พชื ในวงศ์ APIACEAE (UMBELLIFERAE)
- หา้ มใชย้ านีร้ ว่ มกบั ยา Warfarin
- ห้ามใชย้ าน้ีรว่ มกับยากลมุ่ DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)
- ห้ามใช้ยาน้ีร่วมกบั ยา Aspirin 300 mg
- ห้ามใช้ยานร้ี ่วมกับยา Amitriptyline

86 8กล4ุม่ ง|านกกลาุ่มรงแาพนทแยพ์แทผยน์แไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยย์ท์ทาางงเลเลือือกกสส�ำ นำนักกังางนานสาสธาาธราณรณสุขสจขุ ังหจงัวหดั วจัดันจทนับทุรีบุรี

ข้อควรระวงั

- ควรระวังการใช้ยารว่ มกบั ยาท่ีมีผลตอ่ ตบั ยาขับปสั สาวะ และยาทีม่ ีผลข้างเคยี งทำให้
งว่ งนอน

- ควรระวังการใชย้ าในผู้ทีส่ งสัยว่าเปน็ ไขเ้ ลือดออก เนื่องจากอาจบดบังอาการของ
ไขเ้ ลือดออก

อาการไม่พึงประสงค์

ไมพ่ บข้อมูล

เหตกุ ารณ์ไม่พึงประสงค์

ไม่พบข้อมูล จากสรปุ รายงานเหตุการณ์ไม่พงึ ประสงคจ์ ากการใชย้ าประจำปี 2562
Spontaneous Reports of Adverse Drug Reactions 2019

อันตรกิริยาระหวา่ งสมนุ ไพรกบั ยาแผนปัจจุบนั (Drug Interaction):

Drug interaction Pharmacokinetics:
มกี ารศึกษาพบว่าในตำรบั น้ีมีสมุนไพรทีอ่ าจจะสง่ ผลกระทบตอ่ Cytochrome P450
(CYP) Enzyme และ P-Glycoprotein ดังน้ี

Drug interaction Pharmacokinetics สมนุ ไพร
มฤี ทธ์ิยับยั้งการทำงานของ
CYP 2C9, CYP 2C19, CYP 1A4 บวั บก96,98

Drug Interaction Pharmacodynamics:
สมุนไพรในตำรบั น้ีอาจจะสง่ ผลกระทบต่อโรคเรื้อรงั (เบาหวาน ความดนั ) ดังน้ี

Drug interaction Pharmacokinetics สมุนไพร
มีฤทธท์ิ ำใหเ้ กดิ Hypoglycemia บัวบก79

8785
| กลุ่มงานการแพทย์แผนไทยและการแพทยท์ างเลือก สำ�นกั งานสาธารณสขุ จังหวัดจนั ทบรุ ี
กลมุ่ งานแพทยแ์ ผนไทยและแพทยท์ างเลือก สำนกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั จันทบุรี

อันตรกิริยาระหว่างยาสมนุ ไพรกับยาแผนปัจจบุ ัน

ช่ือยา ผลของการเกิดอันตรกริ ยิ า ความ ข้อแนะนำ
รุนแรง

Amitriptyline เพ่มิ ฤทธข์ิ องยา, เพม่ิ ระดบั มาก ควรใช้ภายใต้คำแนะนำ
ของยาในเลอื ด หรอื การดูแลของแพทย์
หรือบุคลากรทาง
การแพทย์

Bleomycin* เพ่ิมฤทธข์ิ องยา มาก ควรใช้ภายใตค้ ำแนะนำ
หรอื การดแู ลของแพทย์
หรือบคุ ลากรทาง
การแพทย์

Carbamazepine* ไมม่ ีผลเพิ่มฤทธข์ิ องยา มาก ควรใช้ภายใต้คำแนะนำ
หรือการดแู ลของแพทย์
หรือบุคลากรทาง
การแพทย์

Cisplatin* เพม่ิ ฤทธข์ิ องยา มาก ควรใชภ้ ายใต้คำแนะนำ
หรือการดูแลของแพทย์
หรือบคุ ลากรทาง
การแพทย์

Gabapentin เพ่มิ ฤทธขิ์ องยา มาก ควรใชภ้ ายใตค้ ำแนะนำ
หรือการดูแลของแพทย์
หรือบคุ ลากรทาง
การแพทย์

Phenobarbitone* ลดฤทธข์ิ องยา มาก ควรใชภ้ ายใตค้ ำแนะนำ
หรือการดูแลของแพทย์
หรือบุคลากรทาง
การแพทย์

88 8ก6ลุ่ม|งากนลกุม่ างราแนพแทพยท์แยผแ์ นผไทนยไทแลยะแกลาะรแแพพททยย์ทท์ าางงเเลลือือกก สำ�นกั งานสาธารณสขุ จังหวัดจนั ทบรุ ี
สำนกั งานสาธารณสขุ จังหวัดจนั ทบรุ ี

อันตรกิริยาระหวา่ งยาสมนุ ไพรกับยาแผนปัจจบุ นั

ช่อื ยา ผลของการเกดิ อันตรกิริยา ความ ขอ้ แนะนำ
รนุ แรง

PAhmeintryiptotyinli*ne เพิ่มฤทธ์ิของยา, เพิ่มระดับ มาก ควรใช้ภายใต้คำแนะนำ
ของยาในเลอื ด หรอื การดูแลของแพทย์
หรอื บคุ ลากรทาง
การแพทย์

BPhleeonmytyociinn** เไพมม่ิ ีผฤลทเธพข์ิ ิ่มอฤงทยาธขิ์ องยา มาก ควรใช้ภายใต้คำแนะนำ
หรอื การดูแลของแพทย์
หรอื บคุ ลากรทาง
การแพทย์

VCalrpbraomicaazecipdi*ne* เไพม่มิ ีผฤลทเธพิข์ ิ่มอฤงทยาธ์ิของยา มาก ควรใช้ภายใตค้ ำแนะนำ
หรอื การดูแลของแพทย์
หรอื บคุ ลากรทาง
การแพทย์

VCeisnplaftainx*ine* เพม่ิ ฤระทดธบัขิ์ ขอองยงยาาในเลือด มาก ควรใชภ้ ายใตค้ ำแนะนำ
เพ่มิ พิษของยา หรือการดูแลของแพทย์
หรือบคุ ลากรทาง
การแพทย์

VGianbcaripsteineti*n เพ่มิ ฤทธ์ิของยา มาก ควรใชภ้ ายใตค้ ำแนะนำ
หรอื การดแู ลของแพทย์
หรือบคุ ลากรทาง
การแพทย์

PWhaernfaoribnarbitone* ลเพดิ่มฤฤททธธ์ิขิ์ขอองงยยาา (ผปู้ ่วยทีใ่ ช้ มาก ควรใชภ้ ายใต้คำแนะนำ
ยา warfarin) หรือการดูแลของแพทย์
หรือบุคลากรทาง
การแพทย์ หรอื หลีกเลี่ยง
การใชส้ มนุ ไพรและยาน้ี
รว่ มกนั

8986 | กลุ่มงานแพทยแ์ ผนไทยและแพทย์ทางเลกอื ลกุม่ สงาำนนกกั างราแนพสทายธแ์ารผณนไสทุขยแจลังหะกวาัดรจแนั พททบยุร์ที างเลือก ส�ำ นกั งานสาธารณสขุ จังหวัดจนั ทบรุ ี

ยามะระข้นี ก

รูปแบบยา

ยาแคปซลู ขนาด 0.5 กรัม

ประเภทของยา

ยาใชภ้ ายใน (ยารบั ประทาน)

ตัวยาสำคญั

ผงจากเนอื้ ผลแก่ทยี่ ังไมส่ กุ ของมะระขี้นก (Momordica charantia L.)

รสยา

ขมเยน็

ข้อบ่งใช้ ขนาดและวธิ ใี ช้ จำนวนยาที่ นดั ติดตามอาการ
จา่ ย/ครัง้ 1 สปั ดาห์
• ชว่ ยเจรญิ อาหาร ขนาด 60 แคปซลู
รับประทาน ครัง้ ละ 0.5 -1 กรมั 2 สัปดาห์
วิธใี ช้
รบั ประทานครั้งละ 3 แคปซลู วัน
ละ 3 ครงั้ ก่อนอาหารเช้า
กลางวัน เยน็
• ลดนำ้ ตาลในเลอื ด วธิ ีใช้ 120 แคปซลู
สำหรับผูป้ ว่ ย รบั ประทานคร้ังละ 2 - 3 แคปซูล
นำ้ ตาลในเลือดสงู ท่ี วนั ละ 3 ครั้ง กอ่ นอาหารเชา้
ไม่สามารถคุม กลางวนั เยน็
ระดบั นำ้ ตาลใน
เลอื ดได้

คำแนะนำในการใช้ยา
- ไมค่ วรรบั ประทานยาในปรมิ าณมาก อาจสง่ ผลให้น้ำตาลในเลอื ดต่ำ
- ไม่ควรรบั ประทานตดิ ต่อกันนานเกนิ
- หากรับประทานติดตอ่ นานเกิน 3 วันแล้วอาการไม่ดขี ึ้น ควรปรกึ ษาแพทย์
- หากมีอาการผิดปกตริ ะหว่างการใช้ยาควรปรกึ ษาแพทย์ แพทยแ์ ผนไทย หรือเภสัชกร
หากเกิดอาการขา้ งเคยี งรุนแรงใหห้ ยุดใช้ยาทนั ที และรีบไปพบแพทย์

ขอ้ หา้ มใช้
- ห้ามใชย้ านี้กบั ผู้ทแ่ี พย้ ามะระขี้นก
- ห้ามใช้ยานี้รว่ มกบั ยากลุ่ม DOACs (Apixaban, Rivaroxaban, Dabigratan)
- ห้ามใชใ้ นเด็ก
- หา้ มใช้ในหญงิ ตัง้ ครรภ์ 7 – 9 เดือน (ระยะใกล้คลอด)
- หา้ มใช้ในหญิงใหน้ มบุตร

90 8กล8ุม่ ง|านกกลาุม่ รงแาพนทแยพ์แทผยน์แไผทนยไแทลยะกแาลระแแพพททยยท์ ท์ าางงเลเลอื อื กกสส�ำ นำนกั กังางนานสาสธาาธราณรณสขุสจขุ ังหจงัวหดั วจดันั จทนับทรุ ีบรุ ี