Als Kunst Thuiskomt

Jan Bakker
Als Kunst Thuiskomt

Colofon

Copyright: Anneke Kulik-Bakker
Eindredactie: Anneke Kulik-Bakker
Vormgeving: Bianca Emanuel, Isabelle Vaverka
Omslagontwerp: Isabelle Vaverka
Fotografie: Fred Kulik*
Beeldbewerking: Fred Kulik, Isabelle Vaverka
Oplage: 100 exemplaren
Drukwerk: Quadraat Grafimedia B.V.
ISBN 978-90-823083-0-3
NUR 640
Niets uit deze uitgave mag worden vermenig-
vuldigd zonder voorafgaande toestemming.
Als Kunst Thuiskomt is een uitgave van de
familie van beeldend kunstenaar Jan Bakker
ter gelegenheid van zijn 90e verjaardag.
Spijkenisse, 4 januari 2015
* de foto’s die met de volgende kunstwerken te
maken hebben zijn door de bezitters van het
kunstwerk zelf gemaakt: 1965 Ariënneke; 1993
Industrial Area; 2004 Troost I; 2007 Lezers

door Anneke Kulik-Bakker Bij deze uitgave

Als Kunst Thuiskomt

In 2000 heeft de Stichting Oud & Nieuw bij het kunstwerk dat zij van Jan in bezit In het centrum van Spijkenisse staat De
Spijkenisse ter gelegenheid van de 75e hebben. Dat was erg spannend. Hoe zou Kringloop van het Geld. Op de openbare
verjaardag van Jan het boek Manieren er gereageerd worden? Wat was er gebeurd begraafplaats De Ommering staat
van Zien, 75 jaar Jan Bakker uitgebracht. met het werk? Had het nog steeds een plek Verbonden en binnen in het crematorium
Dat boek geeft een beeld van zijn kunste­ in huis, in de tuin, of op het werk? Of mis- van De Ommering staat Troost. In biblio-
naarschap tot 2000. We zijn nu 15 jaar schien niet meer? Ons tweede verzoek was theek De Boekenberg heeft Laat ons Lezen
verder, en er is in deze jaren veel nieuw of wij bij hen thuis of op het werk foto’s een centrale plaats gekregen. Ook van De
werk door hem gemaakt. mochten komen maken. De reacties waren Ommering en van De Boekenberg kregen
Een kunstenaar weet vaak niet hoe het zijn enthousiast: wat een leuk idee! Iedereen we alle mede­werking om foto’s te maken.
werk vergaat nadat het het atelier verlaat. wilde graag mee werken aan de realisatie We vroegen aan mevrouw Salet, burge­
Dit inspireerde ons om ter gelegenheid van Als Kunst Thuiskomt. Overal waar meester van Spijkenisse, of zij het voor-
van de 90e verjaardag van Jan op 4 januari we foto’s kwamen maken werden we harte- woord voor dit boek wilde schrijven.
2015, en ter gelegenheid van zijn lange lijk ontvangen. Ze reageerde spontaan met: dat doe ik
carrière als beeldend kunstenaar, een bij­­ Het verzoek om een verhaal te schrijven met veel plezier! Daar waren we erg
zonder boek voor hem te maken. Onze bleek bij velen herinneringen op te roepen. blij mee.
gedachten gingen uit naar een Liber Uit alle persoonlijke bijdragen blijkt hoe Boven aan elke pagina vindt u een jaartal.
Amicorum waarin te zien en te lezen is ieder zich op zijn manier met Jan en met Dat is het jaar waarin het betreffende
hoe en waar een aantal van zijn kunst­ zijn kunst verbonden voelt. kunstwerk gemaakt werd. Achteraf blijkt
werken een thuis hebben gevonden. We weten dat er heel veel meer mensen de tijdlijn in Als Kunst Thuiskomt een
Een werktitel voor dit project was snel zijn die ook werk van hem in huis hebben. periode van 50 jaar te beslaan. Uit alle
bedacht: Als Kunst Thuiskomt. Als Kunst Thuiskomt is niet meer, maar verhalen samen licht een mooi portret
We stuurden een aantal mensen, waarvan ook niet minder, dan een kleine impressie. op van Jan, als mens en als beeldend
ons bekend was dat zij ooit een ‘Jan Bakker’ Naast foto’s van werk dat in particulier kunstenaar.
gekocht of gekregen hadden, een uitno- bezit is, zijn in dit boek ook foto’s opgeno- Heel veel dank aan allen die het tot stand
diging met de vraag of zij zouden willen men van vier kunstwerken die een plaats komen van dit boek mogelijk maakten.
meewerken aan dit boek. Ons eerste hebben gekregen in de openbare ruimte Anneke Kulik-Bakker
verzoek aan hen was of zij bereid waren in Spijkenisse.
om een persoonlijk verhaal te schrijven

Links: Bottles IV, 2004
Rechts: Licht en Donker, 2002
Acrylverf op papier
Formaat 50 x 70 cm

door Mirjam Salet Voorwoord

Een kunstenaar van groot
belang voor Spijkenisse

Aan een muur in mijn werkkamer hangen Spijkenisse trots mag zijn op een aantal
twee werken van Jan Bakker. Ik kijk er al fraaie kunstwerken in de openbare
een aantal jaren tegen aan – en nog elke ruimte die vanuit particulier initiatief
dag met plezier. Het is geen toeval dat zijn geschonken.
zijn werk daar hangt, de kunstuitleen van Het zal de lezer dan ook niet verbazen dat
de RAR verzorgt al sinds jaar en dag de Jan Bakker in 2008 werd onderscheiden
kunstwerken die in ons stadhuis aan de als Ridder in de Orde van Oranje Nassau,
wanden hangen. Tot niet zo lang geleden gelet op alle maatschappelijke en culturele
kon je Jan aantreffen bij de grote kar activiteiten die hij voor Spijkenisse en de
waarmee het werk werd aangeleverd en regio verricht.
zorgvuldig een goede plek kreeg.

Jan Bakker is niet alleen een kunstenaar Ter gelegenheid van de 75e verjaardag van
die er toe doet, hij is ook van groot belang Jan werd in de galerie aan het Noordeinde
voor Spijkenisse. Gelukkig is er in dit een overzichtstentoonstelling gehouden
boek ook aandacht voor zijn werk dat in van zijn werk, dat niet alleen in Nederland,
de stad te zien is. maar ook daarbuiten bekend is en wordt
Als medeoprichter, jarenlange voorzitter en gewaardeerd. Heel goed dat zijn 90e ver­
drijvende kracht van Regio Art Rijnmond jaardag wordt gevierd met dit boek. En een
heeft Jan een grote bijdrage geleverd aan eer om er het voorwoord voor te mogen
het culturele leven in onze stad. En als schrijven.
penningmeester van de Stichting Oud en Mirjam Salet,
Nieuw Spijkenisse draagt hij er aan bij dat Burgemeester van Spijkenisse

Inhoud

Anneke Kulik-Bakker Bij deze uitgave
Mirjam Salet Voorwoord

1964 Dolf Voskamp Het Botlekgebied als familiegevoel
1965 Ariënne van der Zwan-Bakker Ariënneke
1975 Brechje van der Zwan Mama
1989 Gabrielle van Leuven van Delft Havengezicht van Schiedam
1990 Aat J. Blommers Nog steeds in beeld
1991 Jochem van der Zwan Een schip in gevecht met de woeste zee
1992 Kees Stapel De scheepsbouwer als kunstenaar
of de kunstenaar als scheepsbouwer?
1992 Bert en Margreeth Elffers De Tennisser
1993 Magda en Ate Smit Industrial area, een bijzonder schilderij
1994 Erik van Heijningen Bij de familie Bakker thuis:
grote boekenkasten en veel schilderijen
1996 Jeannette Broekhuis Twee onvergetelijke weekenden
1997 Anneke Kulik-Bakker Thuiskomst
1997 José en Ruud Gores Zie in jezelf
1997 Ernst Schouten Alle zes?
1998 Cees en Lenie van Wijngaarden Zo leerde ik Jan Bakker beter kennen
1998 Coccy en Frans Roos 20 jaar Jan Bakker
1999 Wim Boonstra Onze vriendschap!
2000 Griet Tijseling Een nieuwe Ontmoeting
2000 Ronny Gommers Schuilen in Ootmarsum
2000 Begraafplaats De Ommering Verbonden
2001 Yves Smit Ik leerde Jan kennen bij de Happy Hour Club
2001 Marieke Gommers-Kulik Altijd bij mij in de buurt, ondanks dat ik
niet bij hem om de hoek woon

2002 Illis en Cor van Veen Teener girls... wij zien onze drie kinderen hierin
2002 Gemeente Spijkenisse, Centrum De Kringloop van het Geld

2003 Henk Verweel Doorgaan
2003 Ingrid en Ad van der Linden Bezinning
2003 John Verhoef Kunst als gestolde herinnering
2003 Ben Carlier Groei I

2004 Els Barendrecht Toeval bestaat niet...
passend kunstwerk voor nieuw pand gevonden!
2004 Janneke van der Veer Laat ons lezen
2004 Inger Rees De schildersezel

2005 Jan ten Bokkel Ik denk er steeds een tango bij
2005 JanPeter Bakker Kunst in het schuurtje
2005 Fred Kulik JB, een bijzondere leerling
2005 Ben Penterman en Annelie Fey Hoe wij Jan Bakker leerden kennen
2005 Crematorium De Ommering Troost

2006 Han de Ruijter & Plony Brinkman Galerie Thyade, Jan Bakker en Mensen
2006 Peter Duijff Tweemaal Jan Bakker

2007 Roelie Menneken Het meisje
2007 Wim van der Zwan Lezers

2008 Walter Diederiks Vervoer zonder vergunning

2010 Lode Kulik en Isabelle Vaverka Winter in de Willemstraat

2012 Huub en Hélène van de Vijver Een verhaal voor Jan Bakker
2012 Protestantse wijkgemeente Verwondering
De Kern, Spijkenisse

2013 Bibliotheek De Boekenberg Laat ons lezen

2014 Peter Pieters Zelfportret 2014
2014 Onze Lieve Vrouwe Kerk, Geervliet De Apostelen

Lode Kulik Meer hoeft niet, minder kan niet –
een kleine biografie

1964 door Dolf Voskamp

Het Botlekgebied
als familiegevoel

Spijkenisse is momenteel een vrij grote Het schilderij dat Jan in die tijd (in op-
stad met een aardig ontwikkelde cultuur. dracht) voor mij maakte was een impressie
Zo zijn er diverse beeldhouwwerken op van de Botlek. De Botlek, die altijd heeft
verschillende plaatsen opgesteld. Jan heeft gefungeerd als een rijke plek voor een
hieraan ruimschoots mee­gedaan, zoals grote massa mensen die hier een goede
blijkt uit dit boek Als Kunst Thuiskomt. boterham kon verdienen. De Botlek heeft
Ook op de begraafplaats heeft Jan zijn een gevoel van verbondenheid laten ont-
best gedaan met werken in cortenstaal. staan: “Kom jij ook uit het Botlekg­ ebied?”
Bij mijn vestiging als arts in Spijkenisse Het schilderij van Jan voldeed volledig aan
had ik de gewoonte om nieuwe patiënten mijn verwachtingen. Het hangt nog steeds
thuis te bezoeken. Het was een gemeente bij de entree van mijn huis: het Botlek­
met plusminus 7373 mensen die juist een gebied als familie gevoel, uitstekend uitge-
tyfusepidemie achter de rug had. Nu werd drukt door onze Jan.
er druk geïnvesteerd in huizenbouw in Meerder malen heb ik Jan ontmoet bij
het kader van het zich uitbreidende Botlek­ de RAR of bij de Happy Hour Club: daar
gebied: er werden huizen gebouwd voor toonde hij zich als een goed luisteraar,
zowel stafmedewerkers als uit Turk­ ije met een aangename belangstelling en een
binnengehaalde arbeiders. Deze ontwikke- helder oordeel. Dat we maar lange tijd
ling kwam in de jaren zestig sterk op gang van elkaar mogen genieten, zo mogelijk:
toen de eerste generatie vreemdelingen op naar de honderd.
hier kwam werken en wonen. Maar er De beste wensen van je vroegere huisarts.
kwamen ook mensen uit Indonesië met Te midden van je ‘grote’ vriendenclub,
grote gezinnen. maar bovenal je kinderen, kleinkinderen
Op één van al die thuisbezoeken kwam en achterkleinkind.
ik bij de Bakkers terecht: er stond een Spijkenisse,
ezel in de kamer met daarop een schilderij Dolf Voskamp
in aanmaak, van een jongen. Een heel
plezierige ontvangst viel me ten deel.



1964

De Botlek, 1964
Acrylverf op papier
Formaat 40 x 50 cm
In bezit van Dolf Voskamp

1965

Ariënneke, 1965
Olieverf
Formaat 70 x 85 cm
In bezit van Ariënne en Wim van der Zwan

1965 door Ariënne van der Zwan-Bakker

Ariënneke

Dit schilderij hangt in onze slaapkamer Dit schilderij laat duidelijk zien dat de het schilderdoek, zijn derde grote talent.
en ik zie het elke dag. Ik koos juist dit zondagsschilder die Jan toen was niet Deze liefde voor de schone kunsten staat
werk om thuis op te hangen omdat het alleen talent had, maar ook een goed en centraal in dit boek.
zoveel herinneringen in me oproept. Ik scherp oog. Dat oog heeft hij nog: ook Zus Anneke kreeg het eerste estafettestokje
was tien en we woonden in Spijkenisse, zijn hedendaags werk laat zijn modellen, en ging studeren, broer Jan Peter tenniste
in de Lisstraat. Papa was wat je noemt inclusief zichzelf, zien zoals ze zijn. en werd fysiotherapeut. En ik? Ik deed
een ‘zondagsschilder’. Door de week Door het oog van de meester en gekleurd, zondags vaak mee met mijn vader. Dan
werkte hij bij Verolme en zondags schil- maar nooit door een roze bril. Sterker, kreeg ik een vel papier om op te tekenen.
derde hij. Van tijd tot tijd zond hij zijn de minder mooie trekjes worden eerder Geen wonder dat ik later naar de kunst-
werk in naar een blad voor amateurschil- versterkt dan verzwakt. academie ging. Uiteindelijk belandde ik
ders en vaak kreeg hij goede recensies. Zo ook hier. Ik kijk een beetje nors. via textiele werkvormen in de activiteiten-
Maar daar was ik natuurlijk niet mee Ook daarom koos ik dit schilderij uit, begeleiding. Later zijn alle drie de kinderen
bezig toen ik tien was. Nee, ik poseerde. want juist die blik brengt een heleboel iets anders gaan doen, maar ik koos in
Dat was heel natuurlijk en normaal voor herinneringen naar boven. Hoe ik ieder geval dit pad zonder dwang en van-
mij. Poseren voor je vader die schildert als middelste kind van drie – met een uit een natuurlijke behoefte in me.
hoorde er gewoon bij. Zondagmiddag zus boven en een broer onder me – altijd Daarom ben en blijf ik dankbaar voor dit
was genieten van die heerlijke lucht van anders wilde zijn en me nooit echt thuis geschenk van die zondagsschildervader,
olieverf. Zondagmiddag en vooral zelf voelde in Spijkenisse. Of misschien nu een bekend kunstenaar. De liefde voor
poseren was ook spannend. Niet elk kind duurde juist dit poseren echt te lang! creativiteit en schoonheid is me met de
kan zichzelf terugzien in een schilderij. Maar dat kan ik me nu, bijna vijftig jaar paplepel ingegoten, heeft een groot deel
Hoe zou het er uitzien? De gulden die ik later, niet meer herinneren. van mijn leven vormgegeven en begeleidt
ervoor kreeg maakte het nog spannender. Terugkijkend is duidelijk hoe groot me tot op de dag van vandaag.
Soms duurde het te lang, in ieder geval de invloed van onze vader op zijn drie Bedankt!
voor het geduld van een tienjarige. Papa kinderen is geweest. Hij heeft vele talenten. Birken-Honigessen,
ging daar heel soepel mee om en ik kan Zijn technische en intellectuele kant kon Ariënne van der Zwan-Bakker
me wel herinneren dat ik stil moest staan, hij kwijt in zijn werk, zijn liefde voor
maar niet dat ik standjes kreeg en weer sport en het fysieke in tennis. Sport werd
‘in positie’ moest. later ook een favoriet onderwerp voor





door Brechje van der Zwan 1975

Mama

Als klein meisje ging ik in ‘het grote van mijn moeder en dacht: “Zou ik dat
huis in Spijkenisse’, het huis van mijn opa kunnen zijn?” Toen het werk, genaamd
en oma Bakker, op ontdekkingsjacht. Ontmoeting 3, en ik elkaar na al die jaren
Iedere keer weer. Zoveel te zien, zoveel weer ontmoetten, daar op de zolder vol
verschillende kamers om te ontdekken verhalen en herinneringen, was het alsof
en weer te herontdekken. Al die beeldjes, ik naar mezelf keek. Mijn moeder als
al die schilderijen. Oma’s boeken en opa’s twintigjarig meisje in blauwe kleding.
kwasten. De zolder was het spannends. Haar blik naar beneden gericht en haar
Ik was verliefd op de paletten besmeurd bruine haren die iets van haar gezicht
met opgedroogde verf, door en door verborgen hielden. Waar zou mijn moeder
vermengd om de perfecte kleur te krijgen. aan gedacht hebben toen opa dit beeld
In mijn gedachten waren het vaak bruine van zijn jongste dochter voor eeuwig
en grijze tinten. Als je er dan in prikte vastlegde?
met je nagel was de verf onder het opge- Ik zou stiekem wel terug in de tijd willen
droogde laagje vaak nog zacht en ‘verfbaar’. reizen om met opa en mama te delen
In de rechterhoek van de zolder naast hoe het op die ene dag in 1975 rook, hoe
de steile open trap stonden rijen met de sfeer voelde, wat voor weer het buiten
schilderijen. Opa’s schilderijen. Het was was en welke gedachten er in de ruimte
in diezelfde hoek dat opa, mijn broer hingen. Of is dit juist wat kunst interessant
en ik een paar jaar terug op zoek gingen en onbereikbaar maakt? Eigenlijk is het
naar dat ene schilderij dat mij als kleine nog precies hetzelfde als de keren dat ik
ontdekkingsreizigster altijd was bijge­ als klein meisje naar dit schilderij staarde:
bleven. Een schilderij van de afbeelding als ik zou willen zou ik dat kunnen zijn.
van mijn moeder. Ik kon me niet herin­ Maar alles van dat ene moment in 1975
neren hoe groot het was of in welke blijft van mijn opa en mijn moeder.
kleur tinten het geschilderd was. Het was Utrecht,
enkel het gevoel dat me bijstond, dat ik Brechje van der Zwan
als klein meisje keek naar de afbeelding

1975

Ontmoeting 3, 1975
Acrylverf op papier
Formaat 40 x 60 cm
In bezit van Brechje en Nitin van der Zwan-Ratore

1987

Buitenhaven Schiedam, 1987
Aquarel
Formaat 18 x 12 cm
In bezit van Bert en Margreeth Elffers

1989 door Gabrielle van Delft

Havengezicht
van Schiedam

Bij ons thuis hangt al zo’n 25 jaar een In 1987 kruisten onze wegen weer toen herinneringen. Toen ik Jan leerde kennen
aquarel van Jan Bakker, voorstellende een de Koningin Beatrix bij Wilton aan de was ik een jonge blom van begin twintig
havengezicht van Schiedam. Ik kijk er nog werf in Schiedam kwam. Jan heeft mij toen en nu sta ik binnen afzienbare tijd voor
steeds elke dag met plezier naar. Wij zijn een rondleiding over het schip gegeven. mijn pensioen en bereikt Jan de negentig-
er door de jaren heen zo vertrouwd mee Opmerkelijk is dat ik pas in deze periode jarige leeftijd. De tijd is snel gegaan,
geraakt. Onze inrichting mag in de loop gewaar werd dat Jan behalve scheeps­ maar Jan is in al die jaren altijd dezelfde
der jaren veranderd zijn, de aquarel hangt bouwer ook kunstenaar was. Jan kwam persoon gebleven: rustig en bescheiden.
nog steeds op de plaats waar wij hem ook in contact met de toenmalige directie Jan kon op een kalme en weloverwogen
destijds hebben opgehangen. van Wilton-Fijenoord Holding, hetgeen er manier leiding geven met behoud van
De aquarel roept vele herinneringen op. in resulteerde dat Jan in dienst trad respect voor de mening van een ander.
Toen ik Jan enige tijd geleden tijdens een bij Wilton als directie-adviseur o.a. belast Een eigenschap waarover helaas weinig
receptie ontmoette, kwam ter sprake hoe- met het toezicht op de bouw van twee andere mensen beschikken. Ik heb Jan bij
lang wij elkaar al kenden en we kwamen patrouilleschepen voor Taiwan. mijn weten maar één keer uit zijn slof
tot de conclusie dat dit al ongeveer 40 jaar Jan en ik werden dus wederom collega’s. zien schieten. Waarom weet ik niet meer
was! Dit was bij het ontstaan van het In deze periode kwam er ook een andere maar ik neem aan dat iemand het toen
RSV-concern, Rijn-Schelde-Verolme, Jan in mijn leven: één van de projectleiders wel heel erg bont had gemaakt.
aan het begin van de jaren zeventig. van de patrouilleboten. Tussen ons bloeide Drie jaar geleden ben ik na 25 jaar samen­
Jan kwam van Verolme en ik van Wilton- iets moois op. Toen wij in 1989 ons huis wonen met mijn eigen Jan getrouwd.
Fijenoord. Vanuit deze bedrijven werden kochten, hebben wij dit bekroond met Uiteraard was ook Jan Bakker er om ons
we geplaatst op het holdingkantoor te een kunstwerk van Jan. Dat wij voor een te geluk te wensen. Van mijn kant wil ik
Rotterdam. Jan bij de divisie scheeps­ Schiedams havengezicht hebben gekozen nu Jan gelukwensen met dit kroonjaar.
nieuwbouw en ik als secretaresse van de spreekt voor zich. Ik heb met plezier mijn bijdrage gegeven
Raad van Bestuur. Zoals bij de wieg in Nog iets waar ik met heel veel plezier aan dit jubileumboek en hoop dat er
1971 hebben Jan en ik in 1983 ook bij het aan terugdenk is de reis naar Taiwan. nog vele goede, gezonde en creatieve
graf van RSV gestaan. We behoorden tot Ik ging met mijn baas mee en ook Jan jaren voor Jan zijn weggelegd.
de laatste der Mohikanen, betrokken bij en Riet waren van de partij. We hebben Vlaardingen,
de afwikkelingwerkzaamheden alvorens de patrouilleschepen bezocht waarop Gabrielle van Delft
het licht definitief uit ging. De daarop vele werken van Jan te bewonderen
volgende periode ben ik Jan een beetje uit waren. Naast de zakelijke aangelegen­
het oog verloren. Jan ging naar Van der heden, hebben we ook diverse interes­
Giessen-de Noord, waar hij betrokken sante uitstapjes gemaakt. Jan en Riet
werd bij de bouw van het passagiersschip waren bijzonder prettige reisgezellen.
de Koningin Beatrix en ik ging terug Natuurlijk zijn er nog talloze andere
naar Wilton.



1989

Haven Schiedam, 1989
Aquarel
Formaat 72 x 54 cm
In bezit van Gabrielle van Delft

Rotterdam Botlek, 1989
Pentekening
Formaat 25 x 35 cm
In bezit van Lode Kulik en Isabelle Vaverka

1989

Havenbeeld, 1989
Aquarel
Formaat 40 x 60 cm
In bezit van Griet Tijseling

1990

Schepen in Bretagne, 1990
Acrylverf op papier
Formaat 50 x 70 cm
In bezit van Fred en Anneke Kulik

1990 door Aat J. Blommers

Nog steeds in beeld

Jan Bakker en ik zijn oud Wilton- De eerste expositie die ik bezocht was
Fijenoord collega’s uit de Taiwan periode. eind december 1991 of begin januari 1992.
Jan was destijds de secretaris van de Dat weet ik niet meer precies. Mijn vrouw
raad van bestuur, die gevestigd was in en ik waren meteen verkocht. We kochten
het gebouw de Kop haven in Schiedam. toen twee aquarellen, getiteld Drie Schepen
In deze Taiwan periode verliep het en Vissersboot. Tijdens deze expositie
contact met Jan meestal per fax en ging maakten we ook kennis met Jan’s vrouw,
het altijd over de afhandeling van de Riet, en ook dat klikte goed.
boete claims van de onderzeeërs. De volgende expositie was in maart 1993
De eerst keer dat ik Jan persoonlijk ont- en ook daar waren we bij. We kochten
moette was op een vergadering tijdens mijn daar Havenbeeld 12 en Havenbeeld 13.
verblijf in Taiwan. We waren daar voor de Daarna hebben we nog een aantal expo­
garantie van het Sea Dragon project en sities bezocht. Jan’s latere werk en zijn
de Patrouille boten voor de ROC (Republic onderwerpen gingen een andere richting
of China). Het was altijd prettig werken op, en dat andere werk sprak ons persoon-
met Jan. Hij zat vol goede ideeën over het lijk minder aan. Wij waardeerden vooral
hele gebeuren. zijn kunstwerken met als onderwerp
Na mijn terugkomst in Nederland was Schip en Haven.
de afhandeling van de onderzeeërs nog Omdat Jan met pensioen was verwaterde
niet afgerond en hadden we redelijk veel het contact. Maar op een laag pitje is het
contact, ook omdat ik de verkoop van contact er nog steeds door de kerstkaarten
de onderdelen aan Taiwan ging behan- die we elkaar jaarlijks sturen. En Jan is
delen. Tijdens één van die vergaderingen natuurlijk nog steeds in beeld bij ons
hoorde ik dat Jan een expositie had. vanwege zijn schilderijen die bij ons thuis
Na deze vergadering heb ik voor het eerst hangen.
met Jan over zijn schilderijen gesproken Verder wensen wij Jan nog vele goede
en heb ik hem gevraagd of ik ook een en gezonde jaren.
uitnodiging kon krijgen voor deze expo- Bourtange,
sitie. “Natuurlijk”, zei Jan, en dat was het Aat J. Blommers
begin van ons contact buiten de werf.



1990

Drie Schepen, 1990
Aquarel
Formaat 80 x 60 cm
In bezit van Aat J. Blommers

1991

Vissersboot, 1991
Aquarel
Formaat 60 x 50 cm
In bezit van Aat J. Blommers

1991 door Jochem van der Zwan

Een schip in gevecht
met de woeste zee

Beste Opa, minder blij. Mijn eerste schilderij voor
Als kind was ik altijd al gefascineerd door aan de muur. Van mijn eigen Opa. Het
uw kunst. Tijdens onze familie bezoekjes heeft altijd een mooie plek gehad in mijn
was ik vaak te vinden in het atelier. Daar woonkamer. Tot voor kort. Omdat ik
keek ik met veel bewondering naar de hoorde over dit boek voor uw negentigste
schilderijen en beelden van de sporters, verjaardag heb ik het op mijn slaapkamer
havens, schepen en familie. gehangen. Hier ben ik nog eens rustig
gaan kijken naar het schilderij.

Ik was 22 jaar oud, net verhuisd naar een De stijl van het schilderij spreekt mij erg
eigen huisje in Utrecht, en ik mocht van aan. Zoals de titel luidt, zo zou ik deze
u een schilderij uitzoeken. Ik vond het stijl willen omschrijven. Woeste lijnen
moeilijk om een keuze te maken en daarom die allerlei kanten op buigen en strekken,
heeft u er toen één voor mij uitgekozen. samen met vloeiende vegen en vlakken
Ik kreeg van u het schilderij Stormy van gebroken kleuren. Met elkaar voor
Wheather. Een schip, in gevecht met de mij een duidelijk beeld schetsend van een
woeste zee en met krachten van de natuur. schip in nood.
Een schip nabij ten onder te gaan. Utrecht,
Stiekem wou ik het liefst één van de spor- Jochem van der Zwan
ters. Maar dit schilderij maakte mij niet



1991

Stormy Weather, 1991
Acrylverf op linnen
Formaat 100 x 80 cm
In bezit van Jochem van der Zwan

1992

Wilton Haven, 1992
Aquarel
Formaat 80 x 70 cm
In bezit van Kees en Inge Stapel



door Kees Stapel 1992

De scheepsbouwer als
kunstenaar of de kunstenaar
als scheepsbouwer?

Na een werkzaam leven bij R.S.V. kwam hebben wij uiteindelijk 14 mooie aquarellen
Jan in 1987 op 62-jarige leeftijd bij Wilton uitgezocht van het genre Dukdalf met
– Fijenoord terecht waar ik hem leerde binnenvaartschip. Taiwan werd hiermee
kennen. Jan werd daar mijn directe chef ongetwijfeld de grootste importeur van
bij de bouw van patrouilleschepen voor Jan’s kunst. De schepen zijn nog steeds
Taiwan. in de vaart en zijn kunst wordt daar nog
Het was een plezier met hem te werken. dagelijks bewonderd.
Jan had ervaring, reflectie en rust, zaken Het werd tijd om zelf ook eens kunst van
die bij mijzelf als jongere toen ontbraken. Jan aan te schaffen. Het moest dan wel een
Zijn tekstverwerker bestond uit een schilderij of aquarel zijn van de Wilton-
potloodje en een vlakgum. Hetzelfde haven. Hij heeft daar verscheidene van
potloodje waarmee Jan in de pauze, vanuit gemaakt. Helaas was Jan in die periode
het holdingkantoor, de schetsen maakte op sporters in beweging overgegaan en
voor zijn later te maken schilderijen van waren de havengezichten op zijn exposities
de Wiltonhaven. verdwenen. Eind negentiger jaren had
Jan was scheepsbouwer, het vak waar Jan een expositie bij de Generale Bank
door middel van fraaie lijnen een mooie in Dordrecht, waar mijn vrouw Inge
scheepsvorm ontstaat. Niet voor niets werkzaam was. Tot mijn grote genoegen
vinden de meeste scheepsbouwers dat ze hing daar ‘mijn’ Wilton haveng­ ezicht,
geen product maken, maar een creatie een mooie gouache die wij uiteraard direct
scheppen. Of de liefde voor de kunst hebben aangeschaft.
voortvloeide uit de liefde voor het scheeps­ Staal kan Jan als scheepsbouwer niet
bouwvak, of juist andersom, is mij niet loslaten. Tegenwoordig gebruikt hij dit
bekend. Wel denk ik dat Jan de enige echte materiaal vaak in zijn kunst. Heel fraaie
kunstenaar onder de scheepsbouwers is. sculpturen zijn daar het resultaat van.
Het is gebruikelijk om nieuwe schepen Op ons 25-jarige huwelijksfeestje heeft
met wat kunst in te richten. Wie kon Jan ons er een cadeau gedaan. We zijn
deze kunst voor onze patrouilleschepen er zeer verguld mee.
beter leveren dan onze eigen kunstenaar Jan, nog vele productieve jaren gewenst
Jan? Het was de periode waarin Jan veel in een vooral goede gezondheid.
non-fictie havengezichten maakte. Jan Dordrecht,
haalde zijn hele voorraad schilderijen Kees Stapel
van zolder en nam die mee naar de werf.
Samen met onze Taiwanese klanten

1992

Havenbeeld 1, 1992
Aquarel inclusief lijst
Formaat 100 x 70 cm
In bezit van Aat J. Blommers

Havenbeeld 2, 1992
Aquarel
Formaat 45 x 45 cm
In bezit van Aat J. Blommers

De Tennisser, 1992
Aquarel
Formaat 70 x 50 cm
In bezit van Bert en Margreeth Elffers

door Bert en Margreeth Elffers 1992

De Tennisser

De familie Bakker woonde in de Lisstraat groeide tot een mooie, en naar nu vastge- inneemt. De stukken die wij van Jan bezit-
toen ik in Spijkenisse kwam wonen. Jan steld kan worden jarenlange, vriendschap. ten zijn op verschillende manieren in ons
had zich in 1966 aangemeld bij tennispark Ik kwam graag bij Riet en Jan. Toen ik het huis terecht gekomen. We hebben ze van
‘t Kleine Bos, volgens zijn inschrijfformulier privé moeilijk had vond ik bij hen altijd een Jan gekocht of gekregen. Maar één werk
was zijn speelsterkte ‘beginneling’. Zo’n luisterend oor. In 1976 was Jan één van de heeft een bijzondere weg afgelegd.
lidmaatschap kostte toen 95 gulden, het getuigen bij mijn huwelijk met Margreeth. In 1992 betrok het district Rotterdam van
gebruik van tennisballen inbegrepen. Voor In de jaren daarna brachten we gevieren de tennisbond een nieuw kantoor aan de
dat geld kon men dagelijks vanaf 9.00 uur heel wat gezellige avonden door, bij ons Blaak. Ter gelegenheid daarvan schonk ik,
tot zonsondergang op de banen terecht, thuis of in de Pieter de Hooghstraat. We ter verfraaiing van de burelen, een werk
maar ’s zondags tot 17.30 uur. werden op een gegeven moment overburen, van Jan.
Jan was scheepsbouwer, hij werkte bij toen Riet en Jan ook in de Oranjelaan Daarop staat uiteraard een tennisser. Vorig
Verolme en was voor zijn werk veel op reis, kwamen wonen. Na het overlijden van jaar hoorde ik dat de KNLTB vanwege een
dus voor tennissen had hij vast niet zo Riet werden de contacten minder frequent, reorganisatie de districtskantoren ging
heel veel tijd. De kinderen des te meer, maar niet minder waardevol. Toen we in sluiten. Op mijn verzoek heeft Zita, de
zij stonden enthousiast hun vrouwtje (en 1998 uit Spijkenisse vertrokken stelde Jan chef de bureau, mij het werk bezorgd. Het
mannetje) op de tennisbaan. Riet tenniste zijn huis en tuin beschikbaar voor onze hangt nu dus niet in het kantoor van een
ook, maar zij was meer geïnteresseerd farewell party. We wonen nu alweer 16 jaar KNLTB-bobo, maar bij mij aan de muur.
in de sociale kanten van het clubleven. in Nunspeet, maar de vriendschap met Jan En het betekent heel veel voor me.
Op 24 maart 1966 werd LTV De Hartel heeft niet onder de fysieke afstand geleden. Jan, speelt nog regelmatig een potje tennis,
in het leven geroepen. Ik was één van de Jan is nog steeds mijn intelligente, behoed- het beginnersniveau allang ontstegen.
oprichters en secretaris. In 1968 was Jan zaam formulerende vriend, die mij ieder Nunspeet,
mijn opvolger in die functie, ik werd toen keer weer verrast met zijn beschouwingen Bert en Margreeth Elffers
voorzitter. Door die samenwerking had- en zijn veelzijdige belangstelling. En met
den we veel contact, een contact dat uit- zijn diverse kunstuitingen, waarin de men-
selijke figuur een grote plaats

1993 door Magda en Ate Smit

Industrial area,
een bijzonder schilderij

Wij kennen Jan Bakker vanaf ongeveer plaatje. Voor dit werk geldt dat zeker,
1994, via tennisvereniging De Hartel. en de sfeer is treffend. In dit gebied, waar
Hoewel de contacten eerst vooral het over wonen, natuur, verkeer en industrie op
blaadje van die club gingen, heb we hem elkaars lip zitten, wordt maar al te vaak de
later leren kennen als kunstenaar en als aandacht gevestigd op wonen en natuur.
voorzitter van Regio Art Rijnmond. Dat is op zich natuurlijk terecht. Maar de
Uit die tijd is ook onze aanschaf van dit industrie, met haar economisch belang en
schilderij. Het hing in 2000 op een promi- daarbij natuurlijk ook onze zorg om het
nent plaats in de RAR-galerie, ter gelegen­ milieu, veronachtzamen, zou haar geen
heid van Jan zijn 75e verjaardag en het recht doen. In die zin brengt dit werk wat
toen uitgegeven boek Manieren van Zien. evenwicht. Eens zullen we deze industrie
Het schilderij dat wij van Jan kochten is als historisch en monumentaal beschouwen.
om een aantal redenen bijzonder. Ten En daarmee komt het werk dan misschien
eerste is Industrial area een afbeelding van toch ook thuis in de galerij van impressio-
de vroegere directe werkomgeving van Jan nistische werken met afbeeldingen uit
(scheepsbouw / Botlek). In die zin is het het verleden, zoals we ook naar de werken
een beetje een afbeelding van zijn thuis. van Monet kijken en het beeld koesteren.
Het is een soort impressionistische af­ Wij vinden het goed passen in ons huis.
beelding van petrochemische industrie, Het werk heeft wat ons betreft hier een
met weerspiegeling in het havenwater. goed thuis. Maar aan de andere kant zou
Bij impressionisme denken wij meestal je ook willen dat er eigenlijk meer mensen
aan stillevens, bloemen bij een vijver, een van zouden moeten kunnen genieten.
terrasje in Parijs, een portret of gewoon Misschien vinden we daar later nog eens
een aardig landschapje, maar niet aan een vorm voor.
de Botlek. Dat een dergelijk beeld van de Wij vinden dit schilderij na 15 jaar nog
Botlek heel goed kan, dat bewijst Jan. steeds erg mooi. Het heeft niet voor niets
Iedereen kent die ervaring. Van heel dicht- een prominente plaats in onze huiskamer.
bij zie je slechts gekleur en gekwast. Maar Spijkenisse,
neem je afstand, dan wordt het palet een Magda en Ate Smit



1993

Industrial area, 1993
Acrielverf op linnen
Formaat 100 x 90 cm
In bezit van Magda en Ate Smit

1994

Industrial area Botlek, 1994
Acrylverf op papier
Formaat 70 x 50 cm
In bezit van Erik van Heijningen



door Erik van Heijningen 1994

Bij de familie Bakker thuis:
grote boekenkasten en
veel schilderijen

Mijn ouders verhuisden in januari 1967, Jan Peter was het enige kind, want zijn Na zijn pensionering ging Jan – op enig
met mijn zus Minjon en mij, vanuit Voor- grote zussen waren niet meer of zelden moment mocht ik ‘Jan’ van mezelf zeggen
schoten naar Spijkenisse. We kwamen in thuis. Maar er was iets anders in de sfeer – zich verder toeleggen op zijn werk als
Noord terecht. In maart 1972 verhuisden wat mijn aandacht trok. Plavuizen vloer, kunstenaar. Hij begon te exposeren, rond
we van de Johan Vermeerstraat naar de kleedjes, grote boekenkasten en veel 1997 ook in het geliefde Dordrecht, waar
Pieter de Hooghstraat. Aan de ene kant de schilderijen aan de muur, veelal portretten. hij op de destijds befaamde M.T.S./H.T.S.
familie Vollers, aan de andere de familie Ik vond die schilderijen mooi, maar ik zijn diploma scheepsbouw had behaald.
Bakker. Al gauw speelde ik regelmatig wilde weten wie die personen waren Van de twee schilderijen die ik toen heb
met hun jongste zoon, Jan Peter, 9 dagen die mij steeds aankeken. Ik herinner me gekocht, heb ik er één, Industrial Area Botlek,
jonger dan ik. nog mijn verbazing en bewondering toen alle jaren in mijn werkkamer hangen,
We speelden in die tijd veel buiten. ik hoorde dat ‘Jan Peter z’n vader’ die als wethouder Dordrecht, als gedeputeerde
Ik herinner me vooral het stoepranden, zelf had gemaakt. Zo leerde ik de familie Zuid-Holland en nu als waarnemend
klei schieten met een van fietsbanden goed kennen. burgemeester van Hellevoetsluis.
gemaakte slinger en spelen op het ijs of in Maar de boeken intrigeerden me ook. Het symboliseert voor mij niet alleen
de sneeuw. Voetballen op straat deed ik Die was ik overigens van thuis ook gewend, de industrie in Botlek/Europoort, als deel
ook veel, maar Jan Peter tenniste vooral. want mijn vader en moeder lazen ook van mijn leven, maar bovenal de liefde
Bij slechter weer hebben we veel spelletjes graag. Maar dit waren weer andere boeken, voor kunst, de schoonheid en de maak-
gedaan. Halma, schaken, eindeloos veel onder meer kunstboeken of gedichten- baarheid ervan. Kunst is dus dichtbij.
Stratego en het eerste computerspelletje bundels. En bovendien kon ik met ‘Jan Als je het durft te maken of aan te raken.
op TV. Tik-tak tik-tak, ging het stipje over Peter z’n moeder’ altijd goed praten over Jan Bakker, al die jaren een trouwe,
het scherm. Wat zouden de kinderen er nu boeken. Ik begon veel te lezen voor school, aimabele vriend van onze familie, voor
om lachen. Maar wij vonden het spannend, zij wist er als schoolbibliothecaresse en mij een groot kunstenaar. Spijkenisse
net als het eerste digitale horloge. liefhebster veel van af. “Heb je dat en moet trots op zijn zoon zijn.
Bij de familie Bakker heerste in mijn ogen dat boek ook al gelezen?”, was een vaker Hellevoetsluis,
een serene rust. Niet zo verwonderlijk in gehoorde vraag. Ik heb die gesprekken en Erik van Heijningen
de vergelijking, want bij mij thuis was er warme belangstelling bij een kopje thee,
nog een jong zusje Jessica bij gekomen altijd als plezierig en waardevol ervaren.
(1973). En later kwam Irene nog (1975). Ik ben die beelden ook na haar dood
blijven zien.

1996 door Jeanette Broekhuis

Twee onvergetelijke
weekenden

Mijn man Siem en ik hebben Jan en Riet beelden bij ons in de tuin werd opgesteld.
leren kennen bij de architectuurcursussen Jan zorgde voor sokkels en samen stelden
die op de klokkenzolder van het Kasteel de heren, na veel overleg, alles op. In onze
van Rhoon door Dave van Eijnsbergen serre werden kleinere beelden en een paar
werden gegeven. Dave organiseerde gelei- schilderijen opgesteld. De uitnodigingen
delijk aan ook excursies en onvergetelijke die werden gestuurd en een bericht in
stedentrips, en tijdens deze reizen en bij de de plaatselijke krant zorgden voor vele
ontmoetingen erna om foto’s en herinne- bezoekers.
ringen uit te wisselen leerden wij Jan en Het waren voor ons twee onvergetelijke
Riet steeds beter kennen. weekenden. Siem ving de bezoekers op.
Ons eerste schilderij van Jan kochten we Hij had een genummerde looproute
bij een tentoonstelling in een Bankgebouw. gemaakt, maar hij leidde de mensen ook
Een foto van dit schilderij, Looking over graag persoonlijk rond in alle hoekjes
the harbour, is reeds gepubliceerd in het van zijn tuin zodat ze geen bloemetje maar
boek Manieren van Zien. Dit schilderij ook geen beeld zouden missen. Jan hield
hangt sinds de aankoop in onze woonkamer zich vaak op in de serre om mensen te
boven een donkerrode bank die mooi woord te staan na de rondwandeling. Hij
kleurt bij de rode accenten in het schilderij. heeft een groot aantal beelden verkocht,
Later kochten we bij een andere tentoon- ook aan vrienden van ons zodat we deze
stelling een Rotterdams havengezicht dat beelden later in hun tuinen nog steeds als
sindsdien boven mijn bureau hangt en oude bekenden kunnen begroeten.
mooi contrasteert met mijn uitzicht op de Als herinnering aan de tentoonstelling
voortuin, Achterdijk en paardenboerderij. hebben we in de serre nog één van de
Siem’s passie was zijn tuin en die van Jan tentoongestelde schilderijen hangen.
is natuurlijk zijn kunst. Het leek Siem een Zo hebben onze drie geliefde schilderijen
heerlijk idee om de twee te combineren, elk een eigen, blijvende plek en bepalen
door de beelden van Jan in onze tuin ze de sfeer in drie hoekjes van ons huis.
tentoon te stellen. Jan was niet moeilijk Rhoon,
te overtuigen, en zo kwam het dat er in Jeanette Broekhuis
het voorjaar van 2004 een groot aantal



1996

Havengezicht, 1996
Acrylverf op papier
Formaat 40 x 40 cm
In bezit van Jeanette Broekhuis

1997

Thuiskomst, 1997
Acrylverf op hardboard
Formaat 50 x 60 cm
In bezit van Anneke en Fred Kulik

1997 door Anneke Kulik-Bakker

Thuiskomst

Het was vroeger bij ons thuis heel gewoon Thuiskomst heeft voor mij een speciale Na verloop van tijd verdween Thuiskomst
dat je getekend werd. Van kinds af aan betekenis. Het is het eerste schilderij dat uit de hal van mijn vader en verhuisde het
hield ik veel van lezen en ik kon zo ver- mijn vader schilderde na de dood van mijn doek terug naar het atelier. In de herfst van
diept zijn in mijn boek dat ik niet merkte moeder. Zij stierf op 6 december 1996. 2013 vertelt Jan me dat Jan Peter (mijn
dat mijn vader me zat te tekenen. In mijn Het is begin 1997 als ik het doek voor het jongere broer) aan hem had gevraagd of
studententijd plakte ik houtskooltekeningen eerst zie. Jan had Thuiskomst een plaats Thuiskomst nog te koop was. Hij zocht een
van Jan met plakband op de muren en gegeven naast de deur van zijn werkkamer. cadeau voor een vriendin. Ik herinnerde
deuren van mijn kamer. Ik ging er niet echt De eenvoud van het beeld en de sfeer van Jan er aan dat hij beloofd had dit schilderij
eerbiedig mee om. Het plakband liet los verstilling die hij er in had weten te leggen niet te verkopen. “Goh An, dat was ik
en de hoekjes scheurden af. Die hoekjes raakten me. Wat je ziet leng je vaak aan helemaal vergeten.” Het was even stil. “Het
repareerde ik door ze opnieuw aan elkaar met eigen gedachten en gevoelens. Voor lijkt me het beste als jij dat dan maar even
te plakken. En als er teveel van een teke- mij is dat een wonderlijke mengeling van met Jan Peter opneemt”, zei hij toen. In een
ning gescheurd was deed ik hem weg. eenzaamheid en verdriet, en liefde en dergelijke diplomatieke wijze van reageren
Nu, maar dat is wijsheid achteraf, heb ik verbondenheid. Ik sprak daar toen niet over. herken ik heel erg mijn vader. Ik mail Jan
er spijt van, dat ik juist die tekeningen van Ik zei alleen tegen Jan: “Misschien zou dit Peter mijn geschiedenis met Thuiskomst.
toen niet netjes heb ingelijst… voor later. in de familie moeten blijven.” Hij beloofde “No worry. Ik kende deze achtergrond
We hebben in huis meerdere schilderijen, het schilderij niet te zullen verkopen. Kort niet. Ik zoek wel iets anders”, is zijn reactie.
tekeningen en klein ruimtelijk werk van na het overlijden van mijn moeder ben ik Thuiskomst komt in de winter van 2013 bij
Jan. Wat aan de muur hangt is nu wel mooi van baan veranderd. Deze verandering ons thuis. De kleine tors van wit gietsteen
ingelijst. En in de tuin staat In Love. Ook viel in de tijd samen met de periode waarin en de lijnsculptuur die beiden op het boe-
de vogels houden van In Love. Ze komen mijn vader Thuiskomst schilderde. Ik kenkastje onder het schilderij staan zijn
aanvliegen, landen en zingen er, en vliegen werd geestelijk verzorger in een zieken- ook van Jan. In de lijnsculptuur bewaar ik
dan weer verder. Het oudste schilderijtje in huis. Een kaart van Thuiskomst gaf ik een En luisterend hoorden zij gouden stemmen,
de woonkamer is een klein olieverfportret keer aan een patiënte die in de laatste een kerstvertelling die mijn moeder in
van mijzelf als kind uit 1962. Het hangt, dagen van haar leven was gekomen. Deze 1958 schreef.
samen met een snelle potloodschets van patiënte en haar man vroegen of ze hem Schalkhaar,
Marieke uit 1987 en een krijttekening van als afbeelding mochten gebruiken voor Anneke Kulik-Bakker
Eline uit 2011, in een hoekje bij de eettafel. het bidprentje dat ze wilden laten maken.
(Groot)moeder, dochter en kleindochter: Wat waren ze blij dat Jan daar zijn toe­
drie dierbare portretjes. stemming voor gaf.