พระราชพิธีบรมราชาภิเษก

พระราชพิธีเบ้อื งต้น

พระราชพิธีเบื้องต้น ประกอบด้วยการเจริญพระพุทธมนต์ ต้ังน�้าวงด้าย จุดเทียนชัยและเจริญพระพุทธมนต์
ในการพระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก
รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ในเวลาเย็นทรงจุดเทียนนมัสการพระรัตนตรัย
พระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ วันรุ่งขึ้นทรงถวายภัตตาหารเช้า เป็นเวลา ๓ วัน ถือเป็นธรรมเนียมปฏิบัติสืบมา
สว่ นพธิ พี ราหมณอ์ าจกระทา� มาตงั้ แตส่ มยั ตน้ กรงุ รตั นโกสนิ ทร ์ แตเ่ อกสารมไิ ดก้ ลา่ วถงึ ปรากฏหลกั ฐานในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวว่า โปรดให้ประกอบพิธียกพระเศวตฉัตร ๗ ชั้นท่ีพระท่ีน่ังอัฐทิศ และพระท่ีน่ังภัทรบิฐ ในพระท่ีน่ัง
ไพศาลทกั ษณิ พรอ้ มท้ังการถวายเครอื่ งพลีกรรมบวงสรวงเทวดา ณ เทวสถานตา่ งๆ ในพระนคร และการถวายน้า� สังข์ ถวายใบ
มะตูมให้ทรงทัด กับถวายใบสมิต (ใบมะม่วง ใบทอง ใบตะขบ) เพ่ือทรงปัดพระเคราะห์ก่อนจะมอบให้พระมหาราชครูน�าไป
บูชาชุบโหมเพลิงเพ่ือป้องกันอันตรายท้ังปวง หลังจากนั้นเสด็จพระราชด�าเนินไปยังพระแท่นบรรทมเพื่อทรงสดับพระสงฆ์สวด
เจริญพระปริตรตอ่ เนอ่ื งเป็นเวลา ๓ วัน
ขนั้ ตอนพระราชพธิ ดี งั กลา่ วเปน็ แบบอยา่ งสบื มาในการพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษกพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้
เจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หวั
ต่อมาในการพระราชพิธีบรมราชาภเิ ษกพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร มีการ
ปรบั เปลยี่ นขนั้ ตอนตามความเหมาะสม โดยกอ่ นวนั พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก โปรดใหป้ ระกอบพระราชพธิ ใี นเวลาเยน็ วนั เดยี ว
คอื วนั พฤหสั บดที ่ี ๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ เจรญิ พระพทุ ธมนตบ์ นพระแทน่ ลา หนา้ ตง่ั ทกุ ตงั่ ตงั้ บตั รเทวรปู นพเคราะห ์ ๓ ชน้ั
ส�าหรับโหรบูชาเทวดานพเคราะห์เฉพาะวันนี้ และจะถอนไปในวันรุ่งขึ้น รวมท้ังการจัดเคร่ืองบูชาพระมหาเศวตฉัตร ๕ แห่ง
ประกอบด้วย พระมหาเศวตฉัตรภายในพระท่ีน่ังอมรินทรวินิจฉัย พระมหาเศวตฉัตรภายในพระที่น่ังไพศาลทักษิณ พระมหา
เศวตฉัตรภายในพระท่ีนั่งจักรีมหาปราสาท พระมหาเศวตฉัตรภายในพระที่น่ังอนันตสมาคม พระมหาเศวตฉัตรภายใน
พระทีน่ ่งั ดุสิตมหาปราสาท และปูชนยี สถานและสิ่งส�าคัญ ๑๓ แหง่ * ในพระนคร
อน่ึง วันพฤหัสบดีท่ี ๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ เวลา ๑๐.๐๐ น. เจ้าพนักงานพระอาลักษณ์เชิญพาน
พระสพุ รรณบฏั พรอ้ มดว้ ยดวงพระบรมราชสมภพ และพระราชลญั จกรประจา� รชั กาล ออกจากพระอโุ บสถวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม
มาขน้ึ พระราชยานกงทีเ่ กยพลบั พลาหลงั วดั พระศรีรัตนศาสดาราม เพอ่ื เข้าขบวนแห่อญั เชญิ ไปประดิษฐาน ณ พระแทน่ มณฑล
ในพระท่นี ่งั ไพศาลทกั ษิณ

* ภาคผนวก

47

พระราชพิธบี รมราชาภิเษก

พระมหาเศวตฉตั รภายในพระทน่ี งั่ อมรินทรวินจิ ฉยั พระมหาเศวตฉัตรภายในพระที่นั่งไพศาลทักษณิ

48

พระราชพิธีบรมราชาภิเษก

พระมหาเศวตฉัตรภายในพระท่ีนงั่ จกั รมี หาปราสาท พระมหาเศวตฉตั รภายในพระท่นี ่ังดุสิตมหาปราสาท พระมหาเศวตฉตั รภายในพระทน่ี ง่ั อนนั ตสมาคม

49

พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

ใบสมิต

ใบมะม่วง ใบทอง ใบตะขบ

50

พระราชพธิ บี รมราชาภิเษก

พระมหาสงั ข์ทักษณิ าวัฏ

ใบมะตมู พระเตา้ เบญจครรภ (เบญจคพั ย์)

51

พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระราชครูวามเทพมุนี (หว่าง รังสพิ ราหมณกลุ ) กระท�าศาสตรป์ ุณยาชบุ โหมเพลงิ
ในพระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจา้ อย่หู ัว
ณ โรงพระราชพธิ นี อกกา� แพงแก้ว พระทีน่ ่ังอมรนิ ทรวนิ จิ ฉัย

กระโจมเทียนชัยขงึ ผา้ ขาวบางปกั ทองแล่ง
กบั พระแทน่ เตียงสวดภาณวาร
ในพระราชพิธีเจรญิ พระพุทธมนต์ ตั้งนา�้ วงดา้ ย
ณ ทอ้ งพระโรง พระทีน่ ง่ั อมรนิ ทรวนิ ิจฉัย

52

พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระแทน่ บรรทม ในพระฉากดา้ นตะวันออก มีนพปฎลมหาเศวตฉตั ร แขวนลอยจากเพดาน
เหนือพระแท่นบรรทม ในพระทน่ี งั่ จกั รพรรดพิ มิ าน

53

พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

ขบวนพระราชอสิ รยิ ยศเชญิ พระสุพรรณบฏั
ดวงพระบรมราชสมภพและพระราชลญั จกรประจ�ารชั กาล
จากพระอโุ บสถวดั พระศรีรตั นศาสดาราม ไปประดษิ ฐาน
ณ พระแท่นมณฑล ในพระทีน่ ่ังไพศาลทักษิณ
วันท่ี ๔ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓

54

พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก

พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

ประกอบดว้ ย พธิ สี รงพระมรุ ธาภเิ ษก พธิ ถี วายนา�้ อภเิ ษกจากผแู้ ทนทศิ
ท้ัง ๘ ณ พระทน่ี ่ังอัฐทศิ อุทมุ พรราชอาสน ์ และพธิ ถี วายสิริราชสมบัติและเคร่อื งราช
กกธุ ภณั ฑ ์ ณ พระที่นั่งภัทรบิฐ ในพระท่ีนั่งไพศาลทักษิณ

พธิ ีสรงพระมุรธาภเิ ษก

“มุรธาภิเษก” แปลว่า การรดน้�าที่พระเศียร น้�าท่ีรดเรียกว่า “น้�า
มุรธาภิเษก” การสรงพระมุรธาภิเษก หมายถึงการยกให้ หรือการแต่งตั้งโดยการ
ท�าพิธีรดน�้า ซึ่งตามคติความเช่ือของพราหมณ์ถือว่า การยกให้ผู้ใดเป็นใหญ่ ทรง
สิทธิ์อ�านาจน้ัน จะต้องท�าด้วยพิธีรดน�้าศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งน�้าสรงพระมุรธาภิเษกในการ
พระราชพิธีบรมราชาภิเษกที่บรรจุในทุ้งสหัสธารานั้น เจือด้วยน้�าปัญจมหานที
ในมัธยมประเทศ (อินเดีย) และน�้าเบญจสุทธคงคา แม่น้�าส�าคัญทั้งห้าของ
ราชอาณาจกั รไทย น้�าสี่สระ เจือด้วยนา้� อภิเษก ซึง่ ทา� พิธีพลีกรรม ตักมาจากปชู นยี
สถานส�าคัญในจังหวัดต่างๆ ทั่วราชอาณาจักร และเจือด้วยน�้าพระพุทธปริตร
ทไี่ ดท้ า� พิธเี ตรียมไว้

ในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา
ภมู ิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร น้ัน เสด็จประทับเหนอื อุทุมพรราชอาสน์ ณ มณฑป
พระกระยาสนาน เจ้าพนักงานไขสหัสธารา หลังจากสรงสหัสธาราแล้ว สมเด็จพระ
สงั ฆราชขน้ึ ถวายนา้� พระพทุ ธมนตด์ ว้ ยครอบพระกรง่ิ ทพี่ ระปฤษฎางค ์ และพระครอบ
ยนั ตรนพคุณท่พี ระหัตถ ์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองคเ์ จา้ รงั สติ ประยรุ ศกั ด ์ิ กรมขนุ
ชัยนาทนเรนทร ทูลเกล้าฯ ถวายนา้� พระพทุ ธมนต์ด้วยพระเต้าเบญจคัพยท์ ีพ่ ระหตั ถ์
พระโหราธบิ ดที ลู เกลา้ ฯ ถวายพระเตา้ นพเคราะห ์ ทรงรบั ไปสรงทพี่ ระองั สาทงั้ ซา้ ยขวา

พระราชครวู ามเทพมนุ ี (สวาสด ์ิ รงั สพิ ราหมณกลุ ) ทลู เกลา้ ฯ ถวายนา�้ ดวงพระฤกษส์ รงพระมุรธาภิเษก
มหาสงั ข ์ นา�้ เทพมนตรใ์ นพระเตา้ เบญจคพั ย ์ และพระครอบสมั ฤทธ ์ิ แลว้ ทลู เกลา้ ฯ ถวาย
ใบมะตมู ทรงทดั และใบกระถนิ เพอ่ื ทรงถอื พระยาอนรุ กั ษร์ าชมณเฑยี ร (กา๊ ด วชั โรทยั )
ทลู เกลา้ ฯ ถวายพระมหาสงั ขท์ กั ษณิ าวฏั

อน่งึ ขณะทรงสรงพระมรุ ธาภเิ ษก พระสงฆเ์ จริญชยั มงคลคาถา ชาว
พนักงานประโคมสงั ข ์ แตร มโหระทกึ และเครื่องดุรยิ างค์ ทหารกองเกยี รติยศถวาย
ความเคารพ แตรวงบรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี ทหารปืนใหญ่ยิงปืนมหาฤกษ ์
มหาชยั มหาจักร มหาปราบยุค ๒๑ นัด เฉลมิ พระเกยี รติ

55

พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

เจ้าพนกั งานเตรยี มการในพิธีสรงพระมรุ ธาภเิ ษกสนาน มณฑปประดิษฐานเจวด็ รูปเทวดาบรเิ วณมณฑปพระกระยาสนาน
วันที่ ๕ พฤษภาคม พุทธศกั ราช ๒๔๙๓ มบี ายศรตี น้ ยอดบายศรีมีพ่มุ ดอกบานไม่ร้โู รย หวั หมู กลว้ ยน้า� ว้า
มะพรา้ วอ่อน วางบนพานเงิน สา� หรับบูชาเทวดา

56

พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร
ทรงจดุ เครอ่ื งบชู าสงั เวยเทวดากลางหาว กอ่ นเสดจ็ พระราชดา� เนนิ ไปสรงพระมรุ ธาภเิ ษก
วันท่ี ๕ พฤษภาคม พุทธศกั ราช ๒๔๙๓

ทรงสรงสหัสธาราแล้ว สมเด็จพระสงั ฆราชเจ้า (ม.ร.ว. ช่ืน นพวงศ์ สจุ ิตโฺ ต) ทรงพระภูษาเศวตพัสตร์ ทรงสะพกั ขาวขลบิ ทอง สถิตเหนอื อทุ มุ พรราชอาสน์
ถวายน้�าพระพุทธมนตด์ ว้ ยครอบพระกร่ิง ในการสรงพระมรุ ธาภเิ ษก

57

พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเด็จพระปกเกลา้ เจา้ อย่หู ัว ทรงพระภูษาเศวตพสั ตร์ พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ประทับ ณ ต่ังไมอ้ ุทมุ พรหุ้มผ้าขาว
ทรงสะพกั ขาวขลบิ ทอง ทรงจุดเทียนสังเวยเทวดากลางหาว ในมณฑปพระกระยาสนาน
ณ พระมณฑปมรุ ธาภิเษกสนาน ดา้ นหลังหอพระสุลาลยั พมิ าน
วันท่ี ๒๕ กมุ ภาพนั ธ์ พทุ ธศักราช ๒๔๖๘

58

พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก

พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกล้าเจ้าอยหู่ วั ทรงพระภษู าเศวตพสั ตร์ ทรงสะพกั ขาวขลบิ ทอง
เสดจ็ ประทบั มณฑปพระกระยาสนาน สรงพระมุรธาภเิ ษกสนาน ในพระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษกสมโภช
วันท่ี ๒ ธันวาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๕๔

59

พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก

พิธถี วายนา�้ อภิเษก

เมื่อพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร สรงพระมุรธาภิเษกแล้วทรงเครื่อง
บรมขตั ตยิ ราชภษู ติ าภรณเ์ สดจ็ ออกจากหอพระสลุ าลยั พมิ าน ไปยงั พระทนี่ ง่ั ไพศาลทกั ษณิ ประทบั เหนอื พระทน่ี ง่ั อฐั ทศิ ภายใต้
เศวตฉตั ร ๗ ช้นั ผู้แทนสมาชกิ รฐั สภาถวายนา�้ อภิเษก และพระราชครูวามเทพมุนที ลู เกลา้ ฯ ถวายน�า้ เทพมนตรเ์ วยี นไปครบ ๘
ทิศ เมือ่ เสด็จมาประทับยังทศิ บูรพาอกี ครั้ง เจา้ พระยาศรธี รรมาธิเบศ (จิตร ณ สงขลา) ประธานวุฒสิ ภา กราบบังคมทูลถวาย
ชยั มงคลเปน็ ภาษามคธ แล้วทลู เกล้าฯ ถวายนา้� อภิเษก
แต่เดิมราชบัณฑิตและพราหมณ์เป็นผู้ถวายน�้าอภิเษก ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จ
พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เป็นพระมหากษัตริย์พระองค์แรกท่ีทรงรับน้�าอภิเษกจากสมาชิกรัฐสภาท้ัง
๘ ทศิ เปน็ นัยแสดงถึงความเป็นพระมหากษตั ริยใ์ นระบอบประชาธิปไตย
จากนั้นพระราชครวู ามเทพมุนกี ราบบงั คมทูลถวายชยั มงคลดว้ ยภาษามคธและภาษาไทย แล้วน้อมกล้าฯ ถวาย
นพปฎลมหาเศวตฉัตร ขณะนั้นพราหมณ์เป่าสังข์ ชาวพนักงานแกว่งบัณเฑาะว์ ประโคมฆ้องชัย แตร มโหระทึก และเคร่ือง
ดรุ ิยางค์
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงรับและพระราชทานเจ้าพนักงาน
แล้วเสด็จพระราชด�าเนินจากพระท่ีนั่งอัฐทิศอุทุมพรราชอาสน์ไปยังพระที่นั่งภัทรบิฐ โดยมีขบวนเชิญพระชัยนวโลหะ
และพระคเณศนา� เสด็จ และเจา้ พนักงานเชญิ นพปฎลมหาเศวตฉัตรตามเสดจ็ ด้วย

60

พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก

พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร ทรงเครอ่ื งบรมขตั ตยิ ราชภษู ติ าภรณส์ า� หรบั พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก
เสดจ็ พระราชดา� เนนิ ออกจากหอพระสลุ าลยั พมิ านไปยงั พระทน่ี ง่ั ไพศาลทกั ษณิ วนั ท่ี ๕ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓

61

พระราชพธิ บี รมราชาภิเษก

พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร พระราชครวู ามเทพมุนี ทลู เกลา้ ทลู กระหมอ่ มถวายน�้าเทพมนตร์
ประทบั พระทน่ี ั่งอัฐทศิ อุทมุ พรราชอาสน์ ภายใต้สัปตฎลเศวตฉตั ร เวยี นไปจนครบ ๘ ทิศ
ทรงแปรพระพักตรส์ ทู่ ศิ บรู พาเปน็ ปฐม นายควง อภัยวงศ์ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร
ทลู เกล้าทลู กระหมอ่ มถวายนา้� อภเิ ษก

62

พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร
ประทบั พระทีน่ ่ังอัฐทิศอทุ ุมพรราชอาสน์ ประทบั พระราชอาสน์ ณ ทอ้ งพระโรง พระทนี่ งั่ อมรนิ ทรวนิ จิ ฉยั
ทรงรับนพปฎลมหาเศวตฉัตร วนั ท่ี ๕ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓

63

พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก

เครือ่ งราชกกุธภณั ฑ์

64

พระราชพธิ บี รมราชาภิเษก

พิธีถวายสิริราชสมบตั ิ และถวายเครอื่ งราชกกธุ ภณั ฑ์

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เสด็จไปยังพระราชอาสน์อีกด้านหน่ึง
เรียกว่า พระที่นั่งภัทรบิฐ ภายใต้นพปฎลมหาเศวตฉัตร พระราชครูวามเทพมุนีร่ายเวทสรรเสริญศิวาลัยไกรลาสจบแล้วถวาย
พระสพุ รรณบัฏ* เครอื่ งราชกกุธภัณฑ์* เครอ่ื งขัตติยราชวราภรณ์ เคร่อื งขัตติยราชูปโภค และพระแสงอษั ฎาวุธ พระบาทสมเดจ็
พระเจา้ อยู่หวั ทรงสวมพระมหาพิชัยมงกฎุ ในตอนน ้ี อันเป็นขน้ั ตอนส�าคัญแหง่ พิธี ซง่ึ ในแต่ละรัชกาลจะมลี �าดบั พธิ กี ารก่อนหลงั
แตกต่างกนั ไป

แตเ่ ดมิ ความสา� คญั ของพระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษกอยูท่ ีท่ รงรับน�า้ อภเิ ษก เพ่อื แสดงความเปน็ ใหญใ่ นแคว้นทั้ง ๘
แตใ่ นสมัยน้ีอนุโลมการสวมพระมหาพชิ ยั มงกุฎเป็นส�าคัญตามคตใิ นพระบาทสมเด็จพระจอมเกลา้ เจ้าอย่หู ัว ในลา� ดบั พธิ ีการน ้ี
พระสงฆเ์ จรญิ ชยั มงคลคาถา ชาวพนักงานประโคมสังข์ บณั เฑาะว์ ฆอ้ งชยั ฯลฯ พระอารามท้ังหลายย�่าระฆัง
หลังจากพิธีถวายสิริราชสมบัติและเคร่ืองราชกกุธภัณฑ์ที่พระที่นั่งภัทรบิฐแล้ว พระครูพราหมณ์ฝ่ายต่าง ๆ
ถวายพระพรชัยมงคล จากนนั้ พระมหากษัตรยิ พ์ ระองค์ใหมจ่ ะมพี ระปฐมบรมราชโองการเป็นภาษาไทย
ตอ่ มาสมยั รชั กาลท ี่๕ ในพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก ครง้ั ท ่ี ๒ พ.ศ. ๒๔๑๖ พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั
โปรดใหเ้ พมิ่ พระปฐมบรมราชโองการภาษามคธอกี หนงึ่ ภาษา พระปฐมบรมราชโองการ* จงึ ประกอบดว้ ยภาษาไทยและภาษามคธ
ซง่ึ เปน็ ธรรมเนยี มปฏบิ ตั ิสบื ต่อมาในพระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกล้าเจา้ อยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หวั
ในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร
หลงั จากคณะพราหมณ์ถวายพระพรชยั มงคล พระราชครวู ามเทพมุนถี วายพระพรชยั มงคลดว้ ยภาษามคธ แล้วกราบบังคมทลู
เป็นภาษาไทย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีพระบรมราชโองการพระราชทานอารักขาแก่ประชาชนชาวไทยด้วยภาษาไทย
พระราชครูวามเทพมุนีรับพระบรมราชโองการด้วยภาษามคธ แล้วกราบบังคมทูลเป็นภาษาไทย จากน้ันพระบาทสมเด็จ
พระเจา้ อยูห่ ัวทรงหลัง่ ทักษโิ ณทก ตง้ั พระราชสตั ยาธิษฐานจะทรงปฏิบัตพิ ระราชกรณยี กจิ ปกครองราชอาณาจักร

* ภาคผนวก

65

พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

พระราชครูวามเทพมนุ ี กราบบงั คมทูลถวาย
เครอื่ งราชกกุธภณั ฑ์ เคร่อื งขัตติยราชวราภรณ์
เครอ่ื งราชปู โภค และพระแสงราชศาสตราวธุ
เสร็จแล้วกราบบงั คมทูลถวายพระพรชัยมงคล
ณ พระทีน่ ั่งไพศาลทักษณิ

66

พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระราชครูวามเทพมุนี (สวาสดิ์ รังสพิ ราหมณกุล)
ทลู เกลา้ ทูลกระหมอ่ มถวายพระมหาพชิ ยั มงกุฎ

67

พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก

พระราชครวู ามเทพมนุ ี ทลู เกล้าทลู กระหมอ่ ม พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร
ถวายพระแสงขรรคช์ ยั ศรี มพี ระปฐมบรมราชโองการวา่ “เราจะครองแผน่ ดนิ โดยธรรม
เพอ่ื ประโยชน์สขุ แหง่ มหาชนชาวสยาม”
แลว้ ทรงหลัง่ ทักษโิ ณทกตง้ั พระราชสัตยาธิษฐาน
จะทรงปฏบิ ตั ิพระราชกรณียกิจโดยทศพิธราชธรรมจรยิ า
ณ พระทีน่ ง่ั ไพศาลทักษณิ

68

พระราชพธิ บี รมราชาภิเษก

มพี ระราชดา� รสั ตอบขอบใจผมู้ าเฝา้ ฯ ถวายพระพรชยั มงคล

69

พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา้ เจา้ อยหู่ วั
ทรงเคร่อื งบรมขัตตยิ ราชภษู ิตาภรณ์
ประทับพระท่ีนั่งอฐั ทศิ อุทุมพรราชอาสน์
ในพระที่น่งั ไพศาลทกั ษณิ ทรงรับน�้าอภิเษกของ
ราชบัณฑติ พราหมณผ์ ถู้ ือพรต พระบรมวงศานุวงศ์
ผู้แทนพระราชาธิบดี ประธานาธบิ ดีนานาประเทศ
และขา้ ราชการชน้ั ผใู้ หญ่
วนั ท่ี ๒๕ กมุ ภาพนั ธ์ พทุ ธศกั ราช ๒๔๖๘

70

พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเด็จพระปกเกลา้ เจา้ อย่หู ัว
ประทบั พระท่นี ่งั ภัทรบิฐ ณ พระทนี่ ัง่ ไพศาลทักษิณ
พระราชครวู ามเทพมุนีกราบบังคมทูลเฉลมิ พระปรมาภไิ ธย
ถวายเครอ่ื งราชกกุธภัณฑ์ เครอ่ื งบรมราชาภรณ์
และเครอื่ งประดบั พระราชอสิ ริยยศ

71

พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

72

พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเด็จพระปกเกลา้ เจา้ อยู่หัว
ประทับพระที่นั่งภทั รบิฐ ณ พระทีน่ งั่ ไพศาลทักษิณ
ทรงรับเครอ่ื งราชกกธุ ภณั ฑ์
เครอ่ื งบรมราชาภรณ์ และเครอ่ื งพระราชอิสริยยศ
ในพระราชพิธบี รมราชาภิเษก
วนั ท่ี ๒๕ กุมภาพันธ์ พทุ ธศักราช ๒๔๖๘

73

พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

พระสมั พุทธพรรณีและพระมณีรัตนปฏิมากร
แกว้ มรกตนอ้ ย ประดษิ ฐานในพระทีน่ ง่ั บษุ บกมาลา
ท้องพระโรง พระท่ีน่งั อมรนิ ทรวินิจฉัย

74

พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

พระแท่นมณฑลประดษิ ฐานพระพทุ ธปฏิมากรสา� คัญ
พระแสงอษั ฎาวุธ พระแสงราชศาสตราวุธ
รูปเทพยดาเชิญพระแสงขรรค์ และเชญิ หบี พระราชลัญจกร ฯลฯ
ในพระทีน่ ง่ั ไพศาลทกั ษณิ

75

พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระสยามเทวาธริ าช ประดิษฐานเปน็ ประธาน ณ ม้าหมู่ต้งั แต่งเคร่อื งสกั การะอย่างจีน
ในพระท่ีนั่งไพศาลทักษณิ

76

พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

เคร่อื งราชปู โภค พระแสงตรี พระแสงจกั ร พระแสงดาบ พระแสงธนู วาลวิชนี และฉลองพระบาท

77

พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

78

พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

พระราชพธิ เี บอ้ื งปลาย

79

พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร ทรงเครื่องบรมขัตตยิ ราชภูษิตาภรณ์
ทรงพระมหาพชิ ัยมงกฎุ ประทับพระที่นัง่ พดุ ตานกาญจนสงิ หาสน์ บนพระแทน่ ราชบลั ลงั ก์ภายใต้
นพปฎลมหาเศวตฉตั ร แวดลอ้ มดว้ ยมหาดเล็กเชญิ เคร่อื งอสิ ริยราชูปโภคตามตา� แหน่ง
เสด็จออกมหาสมาคม ในการพระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก ณ ทอ้ งพระโรง พระทีน่ ง่ั อมรนิ ทรวินิจฉยั

80

พระราชพิธบี รมราชาภิเษก

พระราชพิธเี บอ้ื งปลาย

พระราชพิธีเบื้องปลาย ประกอบด้วยการเสด็จออกมหาสมาคม สถาปนาสมเด็จพระบรมราชินี แล้วเสด็จ
พระราชด�าเนินไปท�าพิธีประกาศพระองค์เป็นพุทธศาสนูปถัมภกในพระบวรพุทธศาสนา ถวายบังคมพระบรมศพ พระบรมอัฐิ
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และพระอัครมเหสีในรชั กาลกอ่ น ๆ เสดจ็ เฉลมิ พระราชมณเฑยี ร และเสดจ็ เลยี บพระนคร
อน่ึง พระราชพิธีเบ้ืองปลายในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกแต่ละรัชกาลมีรายละเอียดที่แตกต่างกันไป เช่น
เดิมการเสด็จออกมหาสมาคมโปรดใหพ้ ระบรมวงศานุวงศ ์ และขนุ นางทั้งฝ่ายทหารและพลเรอื นเขา้ เฝา้ ฯ เพอื่ รบั การถวายราช
สมบัติ จากนั้นท้าวนางกราบบังคมทูลถวายสิบสองพระก�านัล ซึ่งพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้ยกเลิกพิธี
ส่วนน้ี มีเพียงการถวายพระพรชัยมงคลจากขุนนางฝ่ายหน้าและข้าทูลละอองธุลีพระบาทฝ่ายในเท่านั้น ในรัชกาลท่ี ๖ โปรด
ให้ท�าพธิ ีประกาศพระองค์เปน็ พทุ ธศาสนูปถมั ภกในพระบวรพทุ ธศาสนา ซ่งึ ท�าสบื มาในรัชกาลท ่ี ๗ และรัชกาลท่ ี ๙ นอกจากน้ี
ในรัชกาลที ่ ๗ และรัชกาลท่ ี ๙ มกี ารสถาปนาสมเด็จพระบรมราชนิ ีดว้ ย
การเฉลิมพระราชมณเฑียร เป็นพระราชพิธีส�าคัญเกี่ยวเน่ืองกับพระราชพิธีบรมราชาภิเษกอีกพิธีหน่ึง
ซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาด�ารงราชานุภาพ ทรงอธิบายว่า พระราชพิธีบรมราชาภิเษกน้ี ที่แท้เป็น ๒ พิธี คือ
พิธีราชาภิเษก (เฉลิมพระยศ) และพิธีเฉลิมราชมณเฑียร (เสด็จขึ้นประทับพระราชมณเฑียรสถาน) ทั้ง ๒ พิธีไม่จ�าเป็นต้อง
ท�าดว้ ยกนั ปรากฏในพระราชพงศาวดารว่า เคยท�าหา่ งกันเป็น ๒ คราวกม็ ี
เครอื่ งทเ่ี ชญิ ตามเสดจ็ ขน้ึ ไปประทบั พระทนี่ ง่ั จกั รพรรดพิ มิ าน ประกอบดว้ ยเครอื่ งเฉลมิ พระราชมณเฑยี รและเครอื่ ง
ราชูปโภค เครอ่ื งเฉลิมพระราชมณเฑียร ได้แก ่ วฬิ าร ์ (แมว) ศิลาบด พนั ธุพ์ ืชมงคล ฟักเขยี ว กุญแจทอง จัน่ หมากทอง ต่อมา
สง่ิ ของสา� หรบั การพระราชพธิ เี ฉลมิ พระราชมณเฑยี รไดเ้ พมิ่ มากขนึ้ เชน่ ในสมยั รชั กาลท ี่๔ เรม่ิ ใชพ้ ระแสห้ างชา้ งเผอื กผ ู้สมยั รชั กาล
ท ่ี ๗ มีการอมุ้ ไกข่ าวเข้ารว่ มพระราชพิธ ี ผู้อุ้มไก่ขาวจะเป็นผเู้ ชญิ ธารพระกรศักด์สิ ิทธิ์ ซึง่ เปน็ หน่ึงในเคร่อื งราชกกธุ ภัณฑ์ดว้ ย
การเชิญเคร่ืองเฉลิมพระราชมณเฑียร แต่โบราณมาก�าหนดให้เฉพาะนางเช้ือพระวงศ์เป็นผู้เชิญซึ่งในสมัย
รัตนโกสินทร ์ คอื พระอนุวงศ์ชัน้ หมอ่ มเจ้า

81

พระราชพธิ บี รมราชาภิเษก

พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจา้ อยู่หวั ทรงเครือ่ งบรมขัตติยราชภษู ิตาภรณ์ ทรงพระมหาพชิ ัยมงกุฎ
ประทับพระทน่ี ง่ั พดุ ตานกาญจนสิงหาสน์บนพระแทน่ ราชบลั ลงั ก์ภายใตน้ พปฎลมหาเศวตฉัตร
โปรดเกลา้ โปรดกระหม่อมใหผ้ แู้ ทนพระราชาธบิ ดี ประธานาธบิ ดี คณะทูตานทุ ตู
และข้าทูลละอองธลุ ีพระบาท เฝ้าฯ ถวายพระพรชัยมงคล ณ ทอ้ งพระโรง พระที่นง่ั อมรินทรวนิ ิจฉยั
วนั ท่ี ๒๕ กุมภาพันธ์ พุทธศกั ราช ๒๔๖๘

82

พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกล้าเจา้ อย่หู ัว ทรงเครอื่ งบรมขัตตยิ ราชภูษิตาภรณ์ ทรงพระชฎากลบี หรือพระชฎาห้ายอด
(เป็นพระชฎาทีโ่ ปรดให้สรา้ งขึ้นใหม่ ภายหลงั เรยี กว่า พระชฎามหากฐิน) ประทับพระท่นี ่งั พุดตานกาญจนสงิ หาสน์
ในพระราชพธิ บี รมราชาภิเษกสมโภช วันที่ ๒ ธันวาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๕๔

83

พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก

พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเคร่อื งบรมขตั ตยิ ราชภษู ิตาภรณ์
ทรงพระชฎากลบี หรอื พระชฎาหา้ ยอด ประทับพระทีน่ ง่ั พุดตานกาญจนสิงหาสน์
ในพระราชพิธีบรมราชาภเิ ษกสมโภช วนั ท่ี ๒ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๕๔

84

พระราชพธิ บี รมราชาภิเษก

พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกล้าเจา้ อยู่หัว ทรงเครือ่ งบรมขตั ติยราชภูษิตาภรณ์ พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั ประทบั พระทน่ี ง่ั บษุ บกมาลา เสดจ็ ออกมหาสมาคม
ประทับพระทน่ี ั่งภทั รบฐิ มนงั คศิลารัตนสงิ หาสน์ ภายใต้นพปฎลมหาเศวตฉัตร ณ มขุ เด็จหนา้ พระทน่ี ั่งดสุ ติ มหาปราสาท โปรดเกล้าโปรดกระหมอ่ ม
ณ พระท่นี งั่ ดุสติ มหาปราสาท ใหข้ า้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท เฝา้ ฯ ถวายพระพรชยั มงคล

85

พระราชพิธบี รมราชาภิเษก

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร
ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ ม สถาปนาสมเดจ็ พระราชนิ สี ริ กิ ติ ์ิ
ใหด้ า� รงฐานนั ดรศกั ดเ์ิ ปน็ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ ี
ณ พระทน่ี ง่ั ไพศาลทกั ษณิ วนั ท่ี ๕ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓

86

พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

87

พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

หลังจากการเฉลิมพระราชมณเฑียรจะเป็นพิธีเสด็จออกสดับพระธรรมเทศนา เริ่มขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จ
พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั โดยพระมหากษตั รยิ เ์ สดจ็ ออกสดบั พระธรรมเทศนา ณ พระทนี่ ง่ั อมรนิ ทรวนิ จิ ฉยั สมเดจ็ พระสงั ฆราช
และพระราชาคณะทถี่ วายเทศนน์ ขี้ น้ึ นง่ั บนพระแทน่ พระมหาเศวตฉตั ร มไิ ดน้ งั่ เทศนบ์ นธรรมาสนธ์ รรมดาเชน่ การถวายเทศนใ์ น
พระราชพธิ ีอน่ื สว่ นรายละเอียดพระธรรมเทศนาแตกต่างกนั ไปในแต่ละรชั กาล
เมอื่ พธิ กี ารถวายพระธรรมเทศนาเสรจ็ สนิ้ แลว้ ถอื เปน็ อนั เสรจ็ งานพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษกทป่ี ระกอบขน้ึ ในพระ
ราชฐาน หลังจากนั้นจึงเป็นพิธีเสด็จพระราชด�าเนินเลียบพระนครโดยขบวนพยุหยาตราท้ังทางสถลมารคและทางชลมารคเพื่อ
ให้อาณาประชาราษฎร์ได้เฝา้ ชมพระบารมี ตั้งแตร่ ชั กาลท ่ี ๑ – รัชกาลท่ี ๓ เสด็จเลยี บพระนครทางสถลมารคแตเ่ พยี งอย่างเดยี ว
รชั กาลท ี่๔ มที ง้ั ทางสถลมารคและทางชลมารค รชั กาลท ่ี๕ มแี ตท่ างสถลมารค และรชั กาลท ่ี๖ – รชั กาลท ่ี๗ มที ง้ั ทางสถลมารคและ
ทางชลมารค สว่ นรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร ไมไ่ ดเ้ สดจ็ เลยี บพระนคร หลงั จากพธิ ี
เสดจ็ เลยี บพระนครโดยขบวนพยหุ ยาตราจงึ เปน็ อนั เสรจ็ สน้ิ พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษกอยา่ งสมบรู ณแ์ บบตามโบราณราชประเพณี
พระราชพิธีบรมราชาภิเษกมีความส�าคัญอย่างยิ่งในประเทศที่มีสถาบันพระมหากษัตริย์เป็นสถาบันหลักของ
ประเทศ โดยเฉพาะราชอาณาจกั รไทย ทีส่ ถาบันพระมหากษัตรยิ เ์ ป็นศนู ยร์ วมใจของอาณาประชาราษฎร ์ เนอื่ งจากพระราชพิธี
ดังกล่าวเป็นการเฉลิมพระเกียรติยศว่าเป็นพระราชาธิบดีหรือพระมหากษัตริย์ของประเทศนั้นโดยสมบูรณ์ แสดงให้เห็นถึงการ
ยอมรับจากประชาชน และนานาอารยประเทศ ท้ังยังเป็นการสร้างความเป็นปึกแผ่นมั่นคงและเป็นอันหนึ่งอันเดียวของคนใน
ชาตอิ กี ด้วย

สภุ าพสตรเี ชญิ เครอ่ื งราชปู โภคและเครอ่ื งเฉลมิ พระราชมณเฑยี ร ในพระราชพธิ เี ฉลมิ พระราชมณเฑยี ร
ตง้ั กระบวน ณ พระทน่ี ง่ั ไพศาลทกั ษณิ วนั ท่ี ๖ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓

88

พระราชพิธบี รมราชาภิเษก

พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร และสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ ี
เสดจ็ พระราชดา� เนนิ ประทกั ษณิ รอบพระมหามณเฑยี ร ผา่ นเกง๋ นารายณ์ ทา้ ยหอพระธาตมุ ณเฑยี ร
วนั ท่ี ๖ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓

89

พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก

พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ประทบั พระทน่ี ง่ั ภทั รบฐิ ในพระทน่ี ง่ั ไพศาลทกั ษณิ พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจา้ อยหู่ ัวทรงหลั่งน�้าพระมหาสงั ข์ ทรงเจมิ พระราชทาน
โปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหพ้ ระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาดา� รงราชานภุ าพ สมเดจ็ พระนางเจ้ารา� ไพพรรณี พระบรมราชนิ ี
เสนาบดกี ระทรวงมรุ ธาธร อา่ นประกาศกระแสพระบรมราชโองการ ทรงพระกรณุ า
โปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มสถาปนาหมอ่ มเจา้ รา� ไพพรรณี พระวรราชชายา
ขน้ึ เปน็ สมเดจ็ พระนางเจา้ รา� ไพพรรณี พระบรมราชนิ ี
วนั ท่ี ๒๕ กมุ ภาพนั ธ์ พทุ ธศกั ราช ๒๔๖๘

90

พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก

สมเดจ็ พระนางเจา้ ร�าไพพรรณี พระบรมราชนิ ี

91

พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก

พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจ้าอยหู่ วั ประทบั พระทน่ี ่ังพุดตานกาญจนสงิ หาสน์
พร้อมดว้ ยขา้ ราชบรพิ ารฝ่ายหนา้ เชิญเคร่อื งราชกกุธภัณฑ์ เครือ่ งราชปู โภคและพระแสงราชศาสตราวธุ

วันที่ ๒๕ กุมภาพันธ์ พุทธศกั ราช ๒๔๖๘

92

พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ๑๑ ๑๒ ๑๓ ๑๔๑๕ ๑๖ ๑๗ ๑๘ ๑๙ ๒๐

๑. เชญิ พระแสงของา้ วแสนพลพ่าย มหาดเล็กสา� รอง ม.ร.ว. สลา้ ง ลดาวลั ย์
๒. เชิญพานพระขันหมาก รองห้มุ แพร กญุ พง่ึ บารมี
๓. เชญิ พระแสงดาบเชลย รองห้มุ แพร นายรองสุจินดา (สุภร สัตยยุกต)์
๔. เชิญพระแสงตรี รองหุ้มแพร ม.ร.ว. อนุศักดิ หัศดินทร
๕. เชิญธารพระกร จางวางตรี พระยาบริหารราชมานพ (เนยี ร สาครกิ )
๖. เชญิ พระแสห้ างช้างเผอื ก รองหุ้มแพร สมบญุ ผลพนั ธนิ
๗. เชิญพระแสงธนู มหาดเล็กส�ารอง สมสวาท โชติกเสถียร
๘. เชญิ พระแสจ้ ามรี รองหุม้ แพร ผนั จิตรภักดี
๙. เชิญพระแสงดาบเขน มหาดเลก็ สา� รอง กระสนิ ธุ์ อมาตยกุล
๑๐. ไมท่ ราบนามและบรรดาศักดิ์
๑๑. เชญิ พระมหาเศวตฉัตร มหาเสวกตรี พระยาเทวาธิราช (ม.ร.ว. โปย้ มาลากุล)
๑๒. เชิญพระเต้าทักษโิ ณทก รองหุม้ แพร เอบิ ยอดบตุ ร
๑๓. ไม่ทราบนามและบรรดาศกั ดิ์
๑๔. ไม่ทราบนามและบรรดาศักด์ิ
๑๕. เชญิ ฉลองพระบาท ห้มุ แพร เล่อื น วิจารณบุตร
๑๖. เชญิ พระแสงขรรคช์ ยั ศรี หวั หมนื่ พระยามานพนริศร์ (ทองเจือ ทองเจอื )
๑๗. เชญิ พระแสงฝกั ทองเกลีย้ ง รองหวั หมน่ื หลวงศกั ดนิ ายเวร (เนอ่ื ง สาคริก)
๑๘. เชิญพระแสงหอกเพ็ชรรตั น รองหมุ้ แพร นายรองเสนองานประภาษ (แสวง โรหติ ะจันทร)์
๑๙. เชญิ พระสุพรรณศรีบัวแฉก หมุ้ แพร แจม่ เงนิ ยอง
๒๐. เชญิ พระแสงปนื คาบชดุ ขา้ มแมน่ า้� สะโตง รองหมุ้ แพร นายรองสนองราชบรรหาร (อมั พร วชั โรทยั )

93

พระราชพิธีบรมราชาภิเษก

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจา้ อยหู่ ัว ทรงพระมาลาเพชรน้อย ทท่ี รงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ใหส้ รา้ งขน้ึ ใหม่
สมเดจ็ พระนางเจา้ ร�าไพพรรณี พระบรมราชินี พรอ้ มด้วยเจา้ นายฝา่ ยใน เชิญเครื่องเฉลมิ พระราชมณเฑยี ร
และเครือ่ งราชูปโภค ในการเฉลิมพระราชมณเฑียร ณ พระที่นง่ั จักรพรรดพิ มิ าน วนั ที่ ๒๕ กุมภาพันธ์ พทุ ธศักราช ๒๔๖๘

94

พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

๘ ๙ ๑๐ ๒ ๑๑ ๓ ๑๒ ๑๓ ๑๔ ๔ ๑๕ ๑๖ ๑๗ ๗
๕ ๖

๑

๑. เชญิ พานพชื หมอ่ มเจา้ หญงิ พฒั นคนณา กติ ยิ ากร ในพระเจา้ บรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบรุ นี ฤนาถ
๒. เชญิ พระแสงดาบฝกั ทองเกลย้ี ง พระเจา้ วรวงศเ์ ธอ พระองค์เจ้าหญงิ สทุ ธวงษวจิ ิตร ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ

เจ้าฟ้าบรพิ ตั รสุขมุ พนั ธ์ุ กรมพระนครสวรรคว์ รพนิ ิต
๓. สมเดจ็ พระนางเจา้ รา� ไพพรรณี พระบรมราชนิ ี ทรงถอื ขนั ทองใส่ดอกพิกลุ ทองเงิน
๔. เชญิ พระแสงขรรคอ์ งค์น้อย พระเจ้าวรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จ้าหญงิ ศริ ริ ตั นบุษบง ในสมเดจ็ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ

เจ้าฟา้ บรพิ ัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพนิ ิต
๕. เชญิ ธารพระกรศกั ดสิ์ ทิ ธแิ์ ละอมุ้ ไกข่ าว พระวรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จา้ หญงิ มยรุ ฉัตร ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ

กรมพระกา� แพงเพช็ รอัครโยธนิ
๖. อมุ้ วิฬาร์ หม่อมเจ้าหญิงสรุ ิยนันทนา สรุ ิยง ในพระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมหมน่ื ไชยาศรสี รุ โิ ยภาส
๗. เชญิ พานพระกลอ้ ง หมอ่ มเจา้ หญงิ แขไขจรสั ศรี เทวกลุ ในสมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาเทวะวงศว์ โรปการ
๘. เชญิ ศิลาบด หม่อมเจ้าหญิงดวงทิพยโ์ ชติแจ้งหล้า รพีพัฒน์ ในพระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมหลวงราชบรุ ีดิเรกฤทธ์ิ
๙. เชญิ จ่นั หมากทอง หม่อมเจ้าหญิงสวาสด์วิ ฒั โนดม ประวิตร ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงปราจิณกิติบดี
๑๐. เชิญพระแส้หางช้างเผือก พระเจา้ วรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จ้าหญิงพสิ ิฐสบสมยั ในสมเด็จพระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ

เจ้าฟา้ บริพัตรสุขมุ พันธุ์ กรมพระนครสวรรคว์ รพนิ ติ
๑๑. เชญิ พานฟกั หม่อมเจ้าหญงิ พรรณเพญ็ แข เพ็ญพัฒน์ ในพระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมหมืน่ พิไชยมหนิ ทโรดม
๑๒. เชญิ กญุ แจทอง หม่อมเจ้าหญิงจารุพัตรา อาภากร ในพระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมหลวงชมุ พรเขตรอุดมศักดิ์
๑๓. เชญิ พระสุพรรณศรี หม่อมเจา้ หญิงร�าไพประภา ภาณพุ ันธุ์ ในสมเด็จพระราชปติ ลุ าบรมพงศาภมิ ุข

เจ้าฟ้าภาณรุ ังษสี ว่างวงศ์ กรมพระยาภาณพุ ันธวุ งศว์ รเดช
๑๔. เชิญพานธปู เทียน หมอ่ มเจา้ หญงิ รัสสาทศิ สวัสดิวัตน์ ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดิวดั นวศิ ษิ ฎ์
๑๕. เชิญพานพระรตั นกรัณฑ์ หม่อมเจ้าหญงิ พวงรัตนประไพ เทวกลุ ในสมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ

กรมพระยาเทวะวงศว์ โรปการ
๑๖. เชญิ พานพระศรี หมอ่ มเจา้ หญงิ ดวงจติ ร จติ รพงศ์ ในสมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ เจา้ ฟา้ กรมพระยานรศิ รานวุ ดั ตวิ งศ์
๑๗. เชิญพานดอกไม้ หม่อมเจา้ หญิงผสุ ดวี ิลาส สวัสดวิ ัตน์ ในสมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดวิ ัดนวิศิษฎ์

95

พระราชพธิ บี รมราชาภิเษก

พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยู่หวั ประทบั พระราชอาสน์ ณ พระท่นี ัง่ บรมพมิ าน
ในพระราชพิธีบรมราชาภเิ ษกสมโภช วันท่ี ๒ ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๕๔

96

พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก