Work Instruction 256 148 7 กลุ่มงานการพยาบาลผู้ป่วยอายุรกรรม โรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา ฉบับที่ MED-D แก้ไขครั้งที่...... วันที่เริ่มใช้..................................... เรื่อง การพยาบาลผู้ป่วยโรคไข้เลือดออก ผู้ทบทวน คณะกรรมการทบทวน WI ผู้จัดทำ กลุ่มภารกิจด้านการพยาบาล ผู้อนุมัติหัวหน้าพยาบาล ในทารกหรือเด็กเล็ก จะปรากฏเพียงอาการไข้ 2-3 วัน บางครั้งอาจมีผื่นแบบ maculopapular rash มีอาการคล้ายคลึงกับโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัสอื่นๆ ซ่ึงไม่สามารถวินิจฉัยได้จากอาการทางคลินิก เชื้อไวรัสเดงกีมีระยะฟักตัว (incubation period) 3-14 วัน หลังได้รับเชื้อ โดยโดนยุงลายกัดในกลุ่ม ผู้ป่วยเด็กมักจะมีอาการคล้ายไข้หวัด และโรคถ่ายเหลวได้และความรุนแรงของโรคจะน้อยลงในผู้ใหญ่ Dengue shock syndrome (DSS) คือภาวะที่มีเกล็ดเลือดต่ำ และมีการรั่วของพลาสมาออกไปมากจน มีภาวะช็อกเกิดขึ้นการรั่วของพลาสมาซ่ึงถือเป็นลักษณะที่เป็นเอกลักษณ์ของโรคไขเ้ลือดออกเดงกีสามารถตรวจ พบได้จากการที่มีระดับ Hematocrit สูงขึ้น มีน้ำในเยื่อหุ้มช่องปอดและช่องท้อง โรคไข้เลือดออกแบ่งเป็น 3 ระยะคือระยะไข้ ระยะวิกฤต และระยะฟื้นตัว 1. ระยะไข้ (Febrile phase)จะมีไข้สูง บางครั้งสูงถึง 40OC ร่วมกบั มีปวดเมื่อยทั้งตัว ปวดศีรษะระยะ นี้กินเวลา 2-7 วัน ผู้ป่วยในระยะนี้จะพบ 50-80%ในระยะนี้อาจจะพบผื่นแดงหรือจุดเลือดออกง่ายตามตัวร่วม ด้วย (flush skin, petechiae) บางรายอาจมีเลือดออกตามไรฟัน หรือกำเดาไหลได้อาการไข้บางรายอาจพบ เป็นแบบ biphasic ได้ 2. ระยะวิกฤต/ระยะช็อก(Critical phase) เป็นระยะหลังไข้ลง 24-48 ชั่วโมงมีการเปลี่ยนแปลงที่ สำคัญ คือ 2.1. มีการรั่วของพลาสมาซ่ึงนำไปสู่ภาวะช็อก มีข้อบ่งชี้ดังต่อไปนี้ • ระดับ Hematocrit เพิ่มขึ้นทันทีก่อนเกิดภาวะช็อก และยังคงอยู่ในระดับสูงในช่วงที่มีการรั่ว ของพลาสมา/ระยะช็อก • มีน้ำในช่องปอดและช่องท้อง • ระดับโปรตีนและระดับอัลบูมินในเลือดลดต่ำ ลงในช่วงที่มีการรั่วของพลาสมา • Central venous pressure ต่ำ • มีการตอบสนองต่ำ การรักษาด้วยการให้ IV fluid (crystalloid) และสาร colloid ชดเชย 2.2. ระดับ peripheral resistance เพิ่มขึ้น เห็นได้จากระดับ pulse pressure แคบ
Work Instruction 256 149 7 กลุ่มงานการพยาบาลผู้ป่วยอายุรกรรม โรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา ฉบับที่ MED-D แก้ไขครั้งที่...... วันที่เริ่มใช้..................................... เรื่อง การพยาบาลผู้ป่วยโรคไข้เลือดออก ผู้ทบทวน คณะกรรมการทบทวน WI ผู้จัดทำ กลุ่มภารกิจด้านการพยาบาล ผู้อนุมัติหัวหน้าพยาบาล 3. ระยะฟื้นตัว(Recovery phase)ระยะฟื้นตัวของผู้ป่วยค่อนข้างเร็วในผปู้่วยที่ไม่ช็อกเมื่อไข้ลดส่วน ใหญ่ก็จะดีขึ้น เมื่อมีการรั่วของพลาสมามาหยดุ Hematocritจะลงมาคงที่ และชีพจรจะช้าลงและแรงขึ้น ความ ดันเลือดปกติผู้ป่วยจะมีความอยากรับประทานอาหารระยะฟื้นตัวนี้จะใช้เวลาประมาณ 2-3 วัน ผู้ป่วยจะมี อาการดีขึ้นอย่างชัดเจน ถึงแม้จะยังตรวจพบน้ำในช่องปอด/ช่องท้อง ในระยะนี้อาจตรวจพบชีพจรช้า (bradycardia) อาจมี confluent petechial rash ที่มีลักษณะเฉพาะคือมีวงกลมเล็กๆสีขาวของผิวหนังปกติ ทามกลางผื่นสีแดงExpanded dengue syndrome เป็นภาวะที่พบได้ไม่บ่อยนักประมาณ 3-5% ของผู้ป่วย ไข้เลือดออกเดงกีทั้งหมด ที่พบคือภาวะนี้จะมีอวัยวะได้รับบาดเจ็บร่วมได้แก่ ตับ , ไต, สมอง หรือหัวใจเช่น - Encephalopathy/encephalitis ผู้ป่วยมีอาการทางสมอง เช่น เอะอะโวยวาย ซึมมากกว่าปกติอาจตรวจพบ มี reflex ไว, Babinski sign มี extensor plantar responseโดยมักจะมีสาเหตุมาจากElectrolyte imbalance , hypoglycemia , Hepatic encephalopathy หรือ Intracranial bleeding - Hepatic failure จากการที่ผู้ป่วยมีภาวะช็อกนาน หรือจากยา ที่พบได้คือ paracetamol - Renal failure เกิดจากprolonged shock, hepatorenal syndrome, hemoglobinuria - Dual infection คือการติดเช้ือไวรัสเดงกีร่วมกับ other microbial agents - โรคประจำตัวต่างๆ เช่น โรคโลหิตจาง
Work Instruction 256 150 7 กลุ่มงานการพยาบาลผู้ป่วยอายุรกรรม โรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา ฉบับที่ MED-D แก้ไขครั้งที่...... วันที่เริ่มใช้..................................... เรื่อง การพยาบาลผู้ป่วยโรคไข้เลือดออก ผู้ทบทวน คณะกรรมการทบทวน WI ผู้จัดทำ กลุ่มภารกิจด้านการพยาบาล ผู้อนุมัติหัวหน้าพยาบาล กลุ่มผู้ป่วยที่ใช้แนวปฏิบัติการพยาบาล ผู้ป่วยโรคไข้เลือดออก ที่มารับการรักษาในหอผู้ป่วยอายุรกรรม บุคลากรที่ใช้แนวปฏิบัติการพยาบาล พยาบาลวิชาชีพที่ทำหน้าที่ให้การพยาบาลผู้ป่วยโรคไข้เลือดออกในหอผู้ป่วยอายุรกรรม ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับจากการใช้แนวทางปฏิบัติ 1. พยาบาลวิชาชีพมีความรู้ในการดูแลผู้ป่วยโรคไข้เลือดออก ป้องกันภาวะแทรกซ้อน และให้การพยาบาล ผู้ป่วยได้ถูกต้องเหมาะสม 2. ใช้เป็นแนวทางในการปฏิบัติการพยาบาลผู้ป่วยโรคไข้เลือดออกสำหรับพยาบาลวิชาชีพที่ปฏิบัติงานในหอ ผู้ป่วย เกณฑ์การประเมิน 1.พยาบาลวิชาชีพปฏิบัติตามแนวทางการพยาบาลผู้ป่วยโรคไข้เลือดออก มากกว่าร้อยละ 80 2.ผู้ป่วยโรคไข้เลือดออก ได้รับการดูแลตามมาตรฐานมากกว่าร้อยละ 80 แนวทางการปฏิบัติการพยาบาล การดูแลผู้ป่วยในระยะไข้(Febrile phase, 2-7 วัน) 1. การลดไข้ • แนะนำให้ใช้ยาพาราเซตามอล เฉพาะเมื่อมีไขสู้งกวา่ 39 °C ในเด็กอ้วนให้ใช้ Ideal body weight คำนวณ การบริหารยา 10 มก./กก./ครั้ง ซ้า ได้ทุก4-6 ชั่วโมงสำหรับผู้ใหญ่ยาพาราเซตามอลขนาดยา เม็ดละ 500 มกรับประทาน 1-2 เม็ด ซ้ำได้ทุก4-6 ชั่วโมง
Work Instruction 256 151 7 กลุ่มงานการพยาบาลผู้ป่วยอายุรกรรม โรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา ฉบับที่ MED-D แก้ไขครั้งที่...... วันที่เริ่มใช้..................................... เรื่อง การพยาบาลผู้ป่วยโรคไข้เลือดออก ผู้ทบทวน คณะกรรมการทบทวน WI ผู้จัดทำ กลุ่มภารกิจด้านการพยาบาล ผู้อนุมัติหัวหน้าพยาบาล • เช็ดตัวด้วยน้ำอุ่น หรือน้ำธรรมดาเพื่อลดไข้ • ห้ามใช้ยา ASA , หรือ NSAIDs จะทำใหเ้กิดผลแทรกซ้อนจากภาวะเลือดออกได้ 2. อาหาร • อาหารอ่อนย่อยง่ายงดอาหารที่มีสีแดง สีน้ำตาล หรือสีดำ เพราะแยกจากเลือดได้ยาก • แนะนำให้ดื่มน้ำอย่างเพียงพอ หากกินอาหารไม่ได้แนะนำ นม น้ำผลไม้หรือน้ำเกลือแร่จิบบ่อยๆ • ผู้ป่วยที่อ่อนเพลียมาก หรือดื่มน้ำได้ไม่เพียงพอจำเป็นต้องให้สารน้ำ ทางหลอดเลือด อาจพิจารณาให้ 50% Maintenance เพื่อแก้ไภาวะขาดน้ำ เท่านั้นเพราะการให้มากเกินไปอาจทาใหเ้กิดภาวะน้ำเกิน ตามมาเมื่อผู้ป่วยเข้าสู่ระยะวกิฤต 3. การใช้ยาอื่นๆ • ควรหลีกเลี่ยงยาที่ไม่จำเป็น เนื่องจากอาจทำให้เลือดออกง่าย หรือเป็นพิษต่อตับ /ไต • ถ้าผู้ป่วยอาเจียนมาก อาจให้Domperidone 1 มก./กก./วัน แบ่งให้วันละ3ครั้ง • ยากันชัก สามารถกินต่อได้ • ไม่ควรใหย้าปฏิชีวนะในผปู้่วยที่สงสัยติดเชื้อเดงกีเพราะการให้ยาปฏิชีวนะโดยไม่จำเป็นอาจทำใหเ้กิด ภาวะแทรกซ้อนเช่น Hemolysis ในผู้ป่วย G6PD • Steroid ไม่สามารถป้องกัน ภาวะช็อกได้ • ยังไม่มีการศึกษาวจิยัรองรับการให้ H2-Blocker และ Proton Pump Inhibitorเพื่อรักษาภาวะ เลือดออกในกระเพาะอาหาร 4. การติดตามอาการ • ควรนัดผู้ป่วยที่สงสัยว่า มีการติดเชื้อเดงกีมาตรวจติดตามอาการและ CBC with Platelet count ทุกรายตั้งแต่ไข้วันที่ 3 เป็นต้นไป ทุกวันหรือตามความเหมาะสม จนถึงช่วงไข้ลง
Work Instruction 256 152 7 กลุ่มงานการพยาบาลผู้ป่วยอายุรกรรม โรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา ฉบับที่ MED-D แก้ไขครั้งที่...... วันที่เริ่มใช้..................................... เรื่อง การพยาบาลผู้ป่วยโรคไข้เลือดออก ผู้ทบทวน คณะกรรมการทบทวน WI ผู้จัดทำ กลุ่มภารกิจด้านการพยาบาล ผู้อนุมัติหัวหน้าพยาบาล การดูแลผู้ป่วยในระยะวกิฤตเบื้องต้น (Critical phase, 24-48 ชั่วโมงหลังไข้ลง) • การดูแลระยะนี้เพื่อป้องกันภาวะ Plasma leakage และเฝ้าระวังภาวะช็อกเป็นหลัก • ระยะนี้ต้องติดตามอาการอย่างใกล้ชิดโดยเฉพาะ Vital sign และ CBC ความถี่ตามความเหมาะสม • ผู้ป่วยควรได้รับสารน้ำชดเชยที่เพียงพอ โดยประมาณ maintenance + 5% deficit • ในผู้ป่วยที่ดื่มน้ำ ได้ส่งเสริมให้ดื่มน้ำอย่างเพียงพอเช่นเดียวกับระยะไข้(Grade C) • ผู้ป่วยอ้วนใช้ ideal body weight ในการคำนวณปริมาณน้ำ โดยใช้ตามตารางน้ำหนักมาตรฐาน สำหรับอายุของเด็กไทย ข้อควรระวังในการดูแลรักษาโรคไข้เลอืดออก • ผู้ป่วยที่ช็อกจะมีความรู้สติดีผู้ป่วยกลุ่มนี้จะมีความอดทนและมีการ compensate ต่อภาวะช็อกได้ อย่างดีเยี่ยม โดยที่ถ้าหากไม่มีการวัดความดันหรือจับชีพจรจะทำใหเ้ราพลาดการวนิจฉยัภาวะช็อกโดย คิดว่าผู้ป่วยดูเหมือนคนอ่อนเพลีย ไม่มีแรงเท่านั้น • ประจำเดือน ในรายที่กำลงัจะมีประจำเดือนหรือมีประจำเดือนมามากกว่า ปกติพิจารณาให้ยา Primolut-N เพื่อเลื่อนหรือหยุดประจำเดือน • อาการปวดท้องมากผู้ใหญ่ที่มีอาการปวดท้องมากและมีประวัติปวดท้องอยู่เป็นประจำ หรือมีโรค กระเพาะอยู่เดิม ต้องคิดถึงภาวะเลือดออกภายในร่วมด้วย • ผู้ป่วยที่มีโรคความดันสูง ต้องระวังว่าในขณะช็อกผู้ป่วยจะมีความดันอยู่ในเกณฑ์ปกติซึ่งต่ำ กว่าระดับ ความดันขอผู้ป่วย ทำให้แพทย์/พยาบาลไม่สามารถวินิจฉัยภาวะช็อกได้ การติดตามประเมินผล 1. นิเทศติดตามโดยพยาบาลผู้รับผิดชอบของหอผู้ป่วย/หน่วยงาน 2. นิเทศติดตามกำกับตัวชี้วัดโดยหัวหน้าหอ และรายงานหัวหน้างาน ทุก 1 เดือน
Work Instruction 256 153 7 กลุ่มงานการพยาบาลผู้ป่วยอายุรกรรม โรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา ฉบับที่ MED-D แก้ไขครั้งที่...... วันที่เริ่มใช้..................................... เรื่อง การพยาบาลผู้ป่วยโรคไข้เลือดออก ผู้ทบทวน คณะกรรมการทบทวน WI ผู้จัดทำ กลุ่มภารกิจด้านการพยาบาล ผู้อนุมัติหัวหน้าพยาบาล เอกสารอ้างอิง CPG Secretariat(2010)“Clinical Practice Guidelines on Management of Dengue infectioninAdults”, Ministry of Health, Malaysia .Retrieved November 15,2012 fromwww.moh.gov.my ศริเพ็ญ กลัป์ยาณรุจ(2551). “แนวทางการวินิจฉัยและรักษาโรคไข้เลือดออกเดงกี” พิมพค์ร้ังที่2. นนทบุรี: กระทรวงสาธารณสุข. เอกสารที่เกี่ยวข้อง (ถ้ามี) 1. คู่มือในการรักษาผู้ป่วยโรคไข้เลือดออก 2. แนวทางการรักษาโรคไข้เลือดออก 3. แนวทางการฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ป่วยโรคไข้เลือดออก ประกาศ ณ วันที่ … เดือน ธันวาคม พ.ศ. 2566 ........................................................... (นางสาวเพ็ญศรี รักษ์วงค์) หัวหน้าพยาบาล
Work Instruction 256 1 7 กลุ่มงานการพยาบาลผู้ป่วยอายุรกรรม