พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวกับแหล่งมรดกศิลปวัฒนธรรม เมืองเพชรบุรี พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้เสด็จพระราชดำเนินไปยังแหล่งมรดก ศิลปวัฒนธรรมเมืองเพชรบุรี ดังนี้ เสด็จพระราชดำเนินวัดมหาธาตุวรวิหาร อำเภอเมืองเพชรบุรี จังหวัดเพชรบุรี พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพระราชกรณียกิจ ณ วัดมหาธาตุ ๓ ครั้ง คือ - วันที่ ๒๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๗ เสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบ พระราชพิธีประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ ณ พระปรางค์วัดมหาธาตุ เมืองเพชรบุรี - วันที่ ๑๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๐๘ เสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบ พิธีบำเพ็ญพระราชกุศลวิสาขบูชา - เมื่อวันที่ ๖ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๐๘ เสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบ พิธีเททองหล่อพระพุทธรูป เสด็จพระราชดำเนินพระนครคีรี (เขาวัง) จังหวัดเพชรบุรี ใน พ.ศ. ๒๕๐๓ เกิดอสนีบาตลงพระที่นั่งเวชยันต์วิเชียรปราสาท บนพระนครคีรี ซึ่งประดิษฐานพระบรมรูปสำริดพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ความรุนแรง ของอสนีบาต ทำให้พระกรของพระบรมรูปชำรุด พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพล อดุลยเดช ได้พระราชทานทรัพย์ส่วนพระองค์เพื่อซ่อมแซมพระที่นั่งและพระบรมรูป ให้คืนดังเดิม ต่อมาพระราชปนัดดาในรัชกาลที่ ๔ ได้ร่วมกันบริจาคทุนทรัพย์ เพื่อ ให้กรมศิลปากรดำเนินการหล่อพระบรมรูปองค์นี้ให้เป็นโลหะถาวร จากนั้นในวันที่ ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๐๕ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพระราชพิธีสมโภชพระบรมรูป องค์ใหม่ที่พระนครคีรี วันที่ ๒๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๑๕ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จ พระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินยังพระนครคีรี พร้อมด้วย สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิรินธรเทพรัตนราชสุดา และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ โดยทรงจุดธูปเทียนเครื่องราชสักการะกราบถวายบังคม พระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ พระที่นั่งเวชยันต์วิเชียร ปราสาท เสด็จพระราชดำเนินยังพระที่นั่งราชธรรมสภา เสวยพระกระยาหารกลางวัน ประทับพักพระราชอิริยาบถและเสวยพระสุธารส เวลาเย็นเสด็จพระราชดำเนินยัง พระธาตุจอมเพชร เพื่อทรงบำเพ็ญพระราชกุศลวิสาขบูชา จากนั้นเสด็จฯ ทอดพระเนตร โบราณ ณ พระอุโบสถ วัดพระแก้วน้อย วันที่ ๑๙ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๑๗ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จฯ ประพาส พระนครคีรีเป็นการส่วนพระองค์พร้อมด้วยสมเด็จพระเจ้าลูกเธอทั้งสองพระองค์ 150 พื้นภูมิเพชรบุรี
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และ สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชด�ำเนินพระนครคีรี เมื่อวันที่ ๒๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๑๕ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และ สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชด�ำเนินพร้อมด้วย สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิรินธรเทพ รัตนราชสุดา และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ เสด็จพระราชด�ำเนินทอดพระเนตร โบราณสถาน วัดสระบัว เมื่อวันที่ ๒๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๑๕ ภูมิสถาน 151
เสด็จพระราชดำเนินวัดสำคัญและโบราณสถานในจังหวัดเพชรบุรี นอกจากวัดมหาธาตุและพระนครคีรีแล้ว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวยังได้เสด็จ พระราชดำเนินวัดสำคัญในจังหวัดเพชรบุรีอีกหลายแห่ง อาทิ วันที่ ๒๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๑๕ ก่อนเสด็จพระราชดำเนินไปทรงบำเพ็ญ พระราชกุศลวิสาขบูชา ณ พระนครคีรี ได้เสด็จพระราชดำเนินวัดพระพุทธไสยาสน์ ทรงจุดธูปเทียนเครื่องนมัสการพระพุทธไสยาสน์ และทอดพระเนตรบริเวณวัด จากนั้น ได้เสด็จพระราชดำเนินไปยังวัดสระบัว ทรงนมัสการพระพุทธรูปในพระอุโบสถ และ ทอดพระเนตรโบราณสถานในบริเวณพระอุโบสถ วันที่ ๒๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ เสด็จพระราชดำเนินพร้อมด้วย สมเด็จ พระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิรินธรเทพรัตนราชสุดาฯ และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ ไปทรงประกอบพิธียกช่อฟ้าอุโบสถ วัดเขาพระ อำเภอเขาย้อย พร้อมทั้งทรงปลูกต้นโพธิ์เป็นอนุสรณ์ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชด�ำเนินวัดพระพุทธไสยาสน์ เมื่อวันที่ ๒๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๑๕ 152 พื้นภูมิเพชรบุรี
วันที่ ๓๐ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๑๖ พระบาท สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ พร้อมด้วยสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิรินธรเทพรัตนราชสุดา และสมเด็จ พระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ เสด็จ พระราชดำเนินวัดยางเป็นการส่วนพระองค์ ต่อมา วันที่ ๑๙ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๑๗ พระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินวัดยาง เป็นการส่วนพระองค์อีกครั้งหนึ่ง ในการนี้สมเด็จ พระเจ้าลูกเธอทั้งสองพระองค์โดยเสด็จฯ วันที่ ๑๐ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๑๗ เสด็จ พระราชดำเนิน วัดใหญ่สุวรรณาราม พร้อมด้วยสมเด็จ พระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิรินธรเทพรัตนราชสุดา และ สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ เป็นการส่วนพระองค์ วันที่ ๑๗ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๑๗ เสด็จ พระราชดำเนินวัดเขาตะเครา อำเภอบ้านแหลม เป็น สถานที่ประดิษฐานหลวงพ่อวัดเขาตะเครา พระพุทธรูป ศักดิ์สิทธิ์ซึ่งประชาชนทั่วไปเลื่อมใสศรัทธามาก ใน การนี้สมเด็จพระเจ้าลูกเธอทั้งสองพระองค์ โดยเสด็จ พระราชดำเนิน วันที่ ๑๔ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๒๓ พระบาท สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินยัง วัดคงคารามวรวิหาร อำเภอเมืองเพชรบุรี ซึ่งเป็น วัดเก่าแก่คู่เมืองเพชรบุรี ทรงยกช่อฟ้าพระอุโบสถ ทรงบรรจุพระบรมสารีริกธาตุในเศียรพระประธาน ทรงยกฉัตรพระประธาน และทรงปลูกต้นสาละไว้ เป็นที่ระลึก พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชด�ำเนินวัดยาง เป็นการส่วนพระองค์ เมื่อวันที่ ๓๐ มิถุนายน ๒๕๑๖ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชด�ำเนินวัดคงคารามวรวิหาร เมื่อวันที่ ๑๔ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๒๓ ภูมิสถาน 153
บรรณานุกรม หนังสือ การศาสนา, กรม. ประวัติวัดทั่วราชอาณาจักร เล่ม ๑. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์การศาสนา, ๒๕๒๕. การศาสนา, กรม. ประวัติวัดทั่วราชอาณาจักร เล่ม ๓. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์การศาสนา, ๒๕๒๖. การศาสนา, กรม. สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ฉบับกรมการศาสนา เล่ม ๒. บันทึก พระประวัติการออกตรวจคณะสงฆ์พระราชดำริ พระราชดำรัส และระยะทางเสด็จอย่างละเอียด ตอน ระยะทางสมเด็จพระมหาสมณเจ้า เสด็จตรวจการคณะสงฆ์ ในมณฑลราชบุรี พ.ศ. ๒๔๕๘. พระนคร : โรงพิมพ์การศาสนา กรมการศาสนา, ๒๕๑๐. คอลลิส, มอริส. แซมวลไวท์แห่งกรุงสยาม. เจริญ ไชยชนะ แปลจาก Siamese White. ๒๕๐๗. จอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. พระราชหัตถเลขา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เล่ม ๒. กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, ๒๕๐๖. จอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ (พ.ศ. ๒๔๐๑ - ๒๔๐๔) เล่ม ๒. กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, ๒๕๒๘. จอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ (พ.ศ. ๒๔๐๕ - ๒๔๐๘) เล่ม ๓. กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, ๒๕๓๔. จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. จดหมายเหตุพระราชกิจรายวัน ภาค ๒๓. พิมพ์เป็นอนุสรณ์ ในงานฌาปนกิจศพ นายบันลือ รักวานิช ณ เมรุวัดมกุฎกษัตริยาราม วันที่ ๒๖ มีนาคม ๒๕๑๐. กรุงเทพ ฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, ๒๕๓๔. จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. จดหมายเหตุพระราชกิจรายวัน พุทธศักราช ๒๔๔๖ - ๒๔๔๗. พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ นางสมเชื้อ เชาวน์ประดิษฐ์ ณ เมรุวัดเวฬุราชิณ วันที่ ๑ กรกฎาคม ๒๕๒๗. กรุงเทพฯ : กรุงสยามการพิมพ์, ๒๕๒๗. จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. พระราชหัตถเลขา เมื่อคราวเสด็จประพาสมณฑลราชบุรี ในปีระกา พ.ศ. ๒๔๕๒. ชูสิริ จามรมาน และอดิศร หมวกพิมาย. เก้าร้อยปีพาณิชย์ไทย. กรุงเทพฯ : บริษัท สยามเจนเนอรัล แฟคตอริ่ง จำกัด (มหาชน), ๒๕๓๗. เดอร์ ชัวซีย์. จดหมายเหตุรายวันการเดินทางไปสู่สยามประเทศ ในปี ค.ศ. ๑๖๘๕ และ ๑๖๘๖ แปลโดย สันท์ ท.โกมลบุตร. กรุงเทพฯ : ก้าวหน้า, ๒๕๑๖. เดอร์ บูรช์, ฌอง. จดหมายเหตุการเดินทางของสังฆราชเบริธ ประมุขมิสซังสู่อาณาจักรโคชินจีน แปลจาก ReLation du Voyage de monseigneur ๑’ eveque de Beryte vicaire Apostolique au Royaume de la Cochine @ C. par Jean de Bourges โดย ประทุมรัตน์ วงศ์ดนตรี, กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, กรุงเทพ ฯ : หัตถศิลป์, ๒๕๓๐. ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จกรมพระยา. จดหมายเหตุระยะทางเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย เสด็จตรวจ ราชการหัวเมืองใน ร.ศ. ๑๑๗, ๑๑๙. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ข่าวทหารอากาศ, ๒๕๑๕. ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จกรมพระยา. พระราชพงศาวดาร รัชกาลที่ ๒ เล่ม ๒. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์คุรุสภา, ๒๕๐๕. ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จกรมพระยา. สาส์นสมเด็จ. กรุงเทพฯ : แพร่พิทยา, ๒๕๑๘. ตุรแปง, ฟรังซัวร์ อังรี. ประวัติศาสตร์แห่งพระราชอาณาจักรสยาม : Histore du Royaume de Siam, tome premier โดย ฟรังซัวส์ อังรี ตุรแปง ; ปอล ซาเวียร์ แปลเป็นภาษาไทย. กรุงเทพฯ : เอดิสัน เพรส โพรดักส์, ๒๕๓๙. 154 พื้นภูมิเพชรบุรี
ทักษิณคดีศึกษา, สถาบัน. สารานุกรมวัฒนธรรมภาคใต้ พ.ศ. ๒๕๒๙ เล่ม ๓. กรุงเทพฯ : อมรินทร์การพิมพ์, ๒๕๒๙. น. ณ ปากน้ำ. แบบแผนบ้านเรือนในสยาม (เรือนปั้นหยา เรือนมะนิลา เรือนขนมปังขิง). กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, ๒๕๓๒. แน่งน้อย ศักดิ์ศรี. มรดกสถาปัตยกรรมกรุงรัตนโกสินทร์ฯ เล่ม ๑. กรุงเทพฯ : (๑๙๘๔), ๒๕๓๗. แน่งน้อย ศักดิ์ศรี. มรดกสถาปัตยกรรมกรุงรัตนโกสินทร์ฯ เล่ม ๒. กรุงเทพฯ : (๑๙๘๔), ๒๕๓๗. แน่งน้อย ศักดิ์ศรี. เรือนหลวง. กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, ๒๕๔๑. นิโกลาส์ แชรแวส. ประวัติศาสตร์ธรรมชาติและการเมืองแห่งราชอาณาจักรสยาม (ในแผ่นดินสมเด็จ พระนารายณ์มหาราช) แปลโดย สันต์ ท. โกมลบุตร. พระนคร : ก้าวหน้า, ๒๕๐๖. นิธิ เอียวศรีวงศ์. การเมืองไทยสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ศิลปวัฒนธรรม, ๒๕๓๐. นิธิ เอียวศรีวงศ์. ปากไก่และใบเรือ. กรุงเทพฯ : อมรินทร์การพิมพ์, ๒๕๓๘. นิธิ เอียวศรีวงศ์. ศรีรามเทพนคร : รวมความเรียงว่าด้วยประวัติศาสตร์อยุธยาตอนต้น. กรุงเทพฯ : ศิลปวัฒนธรรม, ๒๕๒๗. บัณฑิต ลิ่วชัยชาญ และคณะ. รายงานการวิจัยเรื่อง การประดิษฐานพระพุทธศาสนาจากลังกาทวีป ในดินแดนประเทศไทยสมัยทวารวดี. กรุงเทพฯ : บริษัท สำนักพิมพ์สมาพันธ์ จำกัด, ๒๕๕๓. บุญมี พิบูลย์สมบัติ และคณะ. พระดีเมืองเพชร (ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม). เพชรบุรี : สำนักพิมพ์ เพชรภูมิการพิมพ์, ๒๕๔๘. บุญมี พิบูลย์สมบัติ, วัดชีสระอินทร์. ที่ระลึกงานฉลองอายุมงคลวัฒนะ ๘๐ ปี พระครูอโศกธรรมสาร (เสียง วรธมฺโม อักโขพันธ์) เจ้าคณะตำบลคลองกระแชง เขต ๓ และเจ้าอาวาสวัดชีสระอินทร์. เพชรบุรี : สำนักพิมพ์ เพชรภูมิการพิมพ์, ๒๕๔๔. บุญมี พิบูลย์สมบัติ, วัดพระรูป. วัดร้างจากเส้นทางไปวัดพระรูป. เพชรบุรี : สำนักพิมพ์ เพชรภูมิการพิมพ์, ๒๕๔๐. ประชุมกฎหมายประจำศก เล่ม ๑๙ กฎหมาย ร.ศ. ๑๒๒ – ๑๒๓. พระนคร : ๒๔๗๘. ประชุมกฎหมายประจำศก เล่ม ๒๔ กฎหมาย ร.ศ. ๑๓๐. พระนคร : ๒๔๗๗. ประชุมนิราศเมืองเพชรบุรี. วิทยาลัยครูเพชรบุรี, ๒๕๒๕. ประชุมพงศาวดาร เล่ม ๗ (ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖). กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, ๒๕๐๖. ประชุมพงศาวดาร เล่ม ๑๔ (ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๒๕). กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, ๒๕๐๘. ประชุมพงศาวดาร เล่ม ๑๕ (ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๒๕ - ๒๗). กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, ๒๕๐๘. ประชุมพงศาวดาร เล่ม ๒๙ (ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๔๘-๕๐) จดหมายเหตุของมองสิเออร์เซเบเรต์. กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, ๒๕๑๑. ประชุมพงศาวดาร เล่ม ๔๐ (ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๕-๖๖) พระราชพงศาวดารกรุงธนบุรี ฉบับ จันทนุมาศ (เจิม). กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว, ๒๕๒๘ . ผ่องศรี วนาสิน และทิวา ศุภจรรยา. เมืองโบราณบริเวณชายฝั่งทะเลเดิมของที่ราบภาคกลาง ประเทศไทย : การศึกษาตำแหน่งที่ตั้งและภูมิศาสตร์สัมพันธ์. งานวิจัยจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ลำดับที่ ๑. กรุงเทพฯ : จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๒๔. ผู้ปกครองและครูโรงเรียนพรหมานุสรณ์จังหวัดเพชรบุรีฯ, สมาคม. ๑๐๐ ปี พรหมานุสรณ์จังหวัด เพชรบุรี. เพชรบุรี : บริษัท เพชรภูมิการพิมพ์ จำกัด, ๒๕๕๔. พระเทพสุวรรณมุนี (สีลภูสิต ภิกขุ บุญรวม มีอารีย์) จังหวัดเพชรบุรี, มูลนิธิ. พระอารามหลวง จังหวัดเพชรบุรี. กรุงเทพฯ : บริษัท แวลลู พริ้นติ้ง จำกัด, ๒๕๔๒. พลศักดิ์ สุวรรณบูรณ์, พระ พ.ต.. รายชื่อวัดในอำเภอบ้านลาด จังหวัดเพชรบุรี ที่ได้รับ พระราชทาน วิสุงคามสีมาแล้ว. เอกสารอัดสำเนา. ภูมิสถาน 155
พิทยา บุนนาค. เสมา สีมา หลักสีมาในประเทศไทย สมัยอยุธยาช่วงหลังเสียกรุงครั้งแรก ถึงครั้งหลัง และกรุงธนบุรี. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ. พุทธเลิศหล้านภาลัย, พระบาทสมเด็จพระ. จดหมายเหตุรัชกาลที่ ๒ จ.ศ. ๑๑๗๑ – ๑๑๗๓. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์คุรุสภา, ๒๕๑๓. เพชรบุรี, วิทยาลัยครู. ประชุมนิราศเมืองเพชรบุรี, นิราศเขาลูกช้าง. เพชรบุรี, ๒๕๒๖. เพชรบุรี, สำนักงานจังหวัด. ประวัติมหาดไทยส่วนภูมิภาคจังหวัดเพชรบุรี ๒๕๒๙. เพชรบุรี : พัฒนาการทางสังคมและวัฒนธรรม. เอกสารประกอบการสัมมนาทางวิชาการ โดย สถาบันไทยศึกษา ฝ่ายวิจัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๓๔. วัฒนธรรมแห่งชาติ, สภา. ความรู้เรื่องทุกจังหวัดทั่วพระราชอาณาจักร เล่ม ๓. พระนคร : อุดม, ๒๕๐๐. ศรัณย์ ทองปาน. เมืองประวัติศาสตร์ นครวัฒนธรรม : เพชรบุรี. กรุงเทพฯ : สารคดี, ๒๕๓๗. ศักดิ์ชัย สายสิงห์. ทวารวดี : ศิลปกรรมยุคแรกเริ่มในดินแดนไทย. เอกสารคำสอนรายวิชา ๓๑๗ ๔๐๓ ศิลปะในประเทศไทยตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๖ - ๑๔ ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๓. ศักดิ์ชัย สายสิงห์, ผศ. ดร.. ศิลปะทวารวดี วัฒนธรรมพุทธศาสนายุคแรกเริ่มในดินแดนไทย. กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, ๒๕๔๗. ศิลปากร, กรม. การเดินทางของบาทหลวงตาชารด์ เล่ม ๑ - ๓ ฉบับลายมือเขียนที่คัดมาจากต่างประเทศ. กรุงเทพฯ : ศิวพร, ๒๕๒๑. ศิลปากร, กรม. คำให้การชาวกรุงเก่า คำให้การขุนหลวงหาวัด และพระราชพงศาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวง ประเสริฐอักษรนิติ์. นครหลวงฯ : คลังวิทยา, ๒๕๑๕. ศิลปากร, กรม. จารึกสมัยสุโขทัย. กรุงเทพฯ : ๒๕๒๖. ศิลปากร, กรม. ทะเบียนโบราณสถานในเขตหน่วยศิลปากร ที่ ๒. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์สมาพันธ์, ๒๕๓๘. ศิลปากร, กรม. ไทยในจดหมายเหตุแกมป์เฟอร์. พระนคร : มงคลการพิมพ์, ๒๕๐๘. ศิลปากร, กรม. โบราณสถานที่ยังมิได้ขึ้นทะเบียน เล่ม ๒. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตร แห่งประเทศไทย จำกัด, ๒๕๓๓. ศิลปากร, กรม . พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา เล่ม ๑. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์ การเกษตรแห่งประเทศไทย, ๒๕๓๔. ศิลปากร, กรม . พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา เล่ม ๒. กรุงเทพฯ : หจก.ไอเดียสแควร์, ๒๕๓๕. ศิลปากร, กรม. เรื่องกฏหมายตราสามดวง. กรุงเทพฯ : อุดมศึกษา, ๒๕๒๑. ศิลปากร, กรม. วัดเบญจมบพิตร และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ วัดเบญจมบพิตร พระพุทธรูป สำคัญ ณ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม. กรุงเทพฯ : บริษัท รุ่งศิลป์การพิมพ์ (๑๙๗๗), ๒๕๕๑. ศิลปากร, กรม. สมุดภาพไตรภูมิ ฉบับกรุงศรีอยุธยา - ฉบับกรุงธนบุรี เล่ม ๑-๒. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ คุรุสภาลาดพร้าว (คณะกรรมการฝ่ายประมวลเอกสารและจดหมายเหตุ ในคณะกรรมการอำนวยการ จัดงานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จัดพิมพ์เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคล เฉลิมพระชนมพรรษา ๖ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๒). สมชาติ จึงสิริอารักษ์. สถาปัตยกรรมแบบตะวันตกในสยาม สมัยรัชกาลที่ ๔ – พ.ศ. ๒๔๘๐. กรุงเทพฯ : คณะสถาปัตยกรรม มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๕๓. สมบูรณ์ แก่นตะเคียนและคณะ. สมุดเพชรบุรี ๒๕๒๕. กรุงเทพฯ : เรือนแก้วการพิมพ์, ๒๕๒๕. สมมตอมรพันธุ์ฯ, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ. ประกาศการพระราชพิธี เล่ม ๒. กรุงเทพฯ : องค์การค้า ของคุรุสภา, ๒๕๐๘. 156 พื้นภูมิเพชรบุรี
สยามรัฐพิพิธภัณฑ์. สมุดราชบุรีพ.ศ. ๒๔๖๘. พระนคร : หนังสือพิมพ์ไทย, ๒๔๖๘. สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ. ธรณีสัณฐานประเทศไทยจากห้วงอวกาศ. กรุงเทพฯ : อรศิร ปาณินท์และสมคิด จิระทัศนกุล. เรือนค้าขายพื้นถิ่นในชุมชนเมือง ในชุดโครงการความหลากหลาย ของวัฒนธรรมภาคกลาง ได้รับทุนอุดหนุนวิจัยจาก สำนักงานกองทุนการวิจัย (สกว.). กรุงเทพฯ : เจ. พริ้นท์ ๙๔, ๒๕๔๔. บริษัทด่านสุทธาการพิมพ์, ๒๕๓๘. หนังสือต่างประเทศ Dohring, Karl. Buddhist Temples of Thailand. An Architectonic Introduction. Bangkok : White Lotus Co. Ltd., 2000. Dohiring, Karl. Buddhist Stupa (Phra Chedi) Architecture of Thailand. Bangkok : White Lotus Co.Ltd., 2000. Paul Wheatley. The Golden Khersonese. Connecticut, 1973. วารสาร ชูสิริ จามรมาน. เส้นทางคมนาคมและค้าขายสมัยสุโขทัย (รวมสมัยอยุธยาตอนต้น) บทความ ๑๒ ปี บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร. เชษฐ์ ติงสัญชลี. พระพุทธบาทสองรอยในจิตรกรรมที่วัดเกาะแก้วสุทธาราม. เมืองโบราณ ปีที่ ๒๘ ฉบับที่ ๔ ตุลาคม - ธันวาคม ๒๕๔๕. แถลงงานประวัติศาสตร์เอกสารโบราณคดี ปี ๓ เล่ม ๑ มกราคม. คำให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม เอกสารจากหอหลวง. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์สำนักทำเนียบนายกรัฐมนตรี, ๒๕๑๒. บัวไทย แจ่มจันทร์. ปูนปั้นลงสี ที่วัดปากคลองเพชรบุรี. ศิลปวัฒนธรรม ปีที่ ๗ ฉบับที่ ๑๐ สิงหาคม ๒๕๒๙. ล้อม เพ็งแก้ว. ฝาไม้แกะสลักทั้งหลังที่โบสถ์ วัดกุฏิ บางเค็ม จังหวัดเพชรบุรี. ศิลปวัฒนธรรม ปีที่ ๖ ฉบับที่ ๕ มีนาคม ๒๕๒๘. ศรัณย์ ทองปาน. พระบาทลังกา. เมืองโบราณ ปีที่ ๒๓ ฉบับที่ ๑ ตุลาคม - ธันวาาคม ๒๕๔๐. ศรัณย์ ทองปาน. พุทธโฆษะนิทานหรือตำนานพระสงฆ์ไทยไปลังกา. เมืองโบราณ ปีที่ ๒๔ ฉบับที่ ๑ มกราคม - มีนาคม ๒๕๔๑. สุนนท์ ปาลกะวงศ์ ณ อยุธยา. ชุมชนและสถาปัตยกรรมเพชรบุรี. หน้าจั่วปีที่ ๑๑ ปีการศึกษา ๒๕๓๔ : วารสารวิชาการ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์มหาวิทยาลัย ธรรมศาสตร์, ๒๕๓๕. วิทยานิพนธ์ จุมพล เพิ่มแสงสุวรรณ. พระอุโบสถและพระวิหารที่ได้รับอิทธิพลตะวันตกสมัยอยุธยาตอนปลาย (พ.ศ. ๒๑๕๙ - ๒๓๑๐). วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาประวัติศาสตร์ สถาปัตยกรรม ภาควิชาศิลปะสถาปัตยกรรม มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๕. ธัชสร ตันติวงศ์. ร่องรอยวัฒนธรรมเขมรในบริเวณลุ่มแม่น้ำแม่กลอง-ท่าจีน. วิทยานิพนธ์ปริญญา ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาโบราณคดีสมัยประวัติศาสตร์ ภาควิชาโบราณคดี บัณฑิต วิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๘. เบญจวรรณ ทัศนลีลพร. การออกแบบพระนครคีรี จังหวัดเพชรบุรี.วิทยานิพนธ์. วิทยานิพนธ์ปริญญา ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม ภาควิชาศิลปสถาปัตยกรรม บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๓. ภูมิสถาน 157
สมพจน์ สุขาบูลย์. รูปแบบศิลปกรรมของหอระฆังสมัยรัตนโกสินทร์. สารนิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตร มหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๙. รายงาน โบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ ๑ ราชบุรี, สำนักงาน. บ้านพักชายทะเลชะอำ, รายงาน การสำรวจโบราณสถาน, เอกสารอัดสำเนา. ศิลปากรที่ ๑ ราชบุรี, สำนัก. ตลาดบ้านน้อย : เอกสารประกอบการประชุมวางแผนและกรอบแนวทางการอนุรักษ์และพัฒนาตลาดบ้านน้อย โครงการบูรณาการเครือข่ายเพื่อการอนุรักษ์ตลาดบ้านน้อย อำเภอเขาย้อย จังหวัดเพชรบุรี ตามโครงการเครือข่ายมรดกทางศิลปวัฒนธรรม กรมศิลปากร, เอกสารอัดสำเนา, ๒๕๕๐. ศิลปากรที่ ๑ ราชบุรี, สำนักงาน. พัฒนาการของชุมชนก่อนประวัติศาสตร์ต้นแม่น้ำเพชรบุรี : รายงาน ผลการวิจัยโครงการศึกษาพัฒนาการชุมชนก่อนประวัติศาสตร์ต้นแม่น้ำเพชรบุรี. เอกสาร อัดสำเนา, ๒๕๔๗. ศิลปากรที่ ๑ ราชบุรี, สำนักงาน. ร่องรอยวัฒนธรรมทวารวดีในเขตลุ่มแม่น้ำเพชรบุรีและการศึกษา ภาพประติมากรรมปูนปั้นถ้ำเขาน้อย จังหวัดเพชรบุรี. เอกสารอัดสำเนา, ๒๕๔๘. ประอร ศิลาพันธุ์. ข้อมูลใหม่เกี่ยวกับแหล่งผลิตประติมากรรมสมัยทวารวดีจากแหล่งโบราณคดี หนองจิก อำเภอเขาย้อย จังหวัดเพชรบุรี. เอกสารประกอบการเสวนาทางวิชาการโบราณคดี และการจัดการทรัพยากรทางวัฒนธรรม ครั้งที่ ๑/๒๕๔๗ เรื่อง “โบราณคดีคาบสมุทรภาคใต้” จัดโดย ภาควิชาโบราณคดี คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร ณ ห้อง ๓๐๔ อาคารหอประชุม มหาวิทยาลัยศิลปากร วังท่าพระ วันที่ ๒๐ สิงหาคม ๒๕๔๗. ศาสตราจารย์ ดร.ผาสุข อินทราวุธ. บรรยายเนื่องในวันอนุรักษ์มรดกไทย เรื่อง “ทุ่งเศรษฐีแหล่ง โบราณคดี สำคัญของเมืองเพชร”. ณ หอประชุมภูมิแผ่นดิน มหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรี ๒ เมษายน ๒๕๔๘. เอกสารชั้นต้น หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรมราชเลขาธิการ รัชกาลที่ ๕ กระทรวงโยธาธิการ มร. ๕ ยธ/๒๓ (ร. ๕ ยธ ๙/๑๐๑) เรื่องถนนและตะพานในมณฑลราชบุรี (๒๔ ก.ย. ๑๒๕ – ๘ ส.ค. ๑๒๙). แผนที่ แผนที่กรมแผนที่สำรวจ พ.ศ. ๒๔๕๒ – ๒๔๕๓ จัดพิมพ์ พ.ศ. ๒๔๗๖. ข้อมูลจากสื่ออิเล็กทรอนิกส์ www.watbowon.com พิริยะ ไกรฤกษ์. ลักษณะไทย พระพุทธปฏิมา ๑. หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ จากwww.laksanathai.com/ ebook1.aspx. สัมภาษณ์ นายบุญมี พิบูลย์สมบัติ 158 พื้นภูมิเพชรบุรี
พลเอก สุรยุทธ์ จุลานนท์ ประธานที่ปรึกษากิตติมศักดิ์ นายกสภามหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรี ดร.ยุทธ อังกินันทน์ ที่ปรึกษากิตติมศักดิ์ นายกเทศมนตรีเทศบาลเมืองเพชรบุรี อาจารย์เสยย์ เกิดเจริญ ที่ปรึกษากิตติมศักดิ์ อดีตอธิการวิทยาลัยครูเพชรบุรี ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.นิวัต กลิ่นงาม ประธานกรรมการ อธิการบดีมหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรี คณะกรรมการ นายพงศ์ศักดิ์ จิรชัยประวิตร ผู้ช่วยศาสตราจารย์ศรชัย เย็นเปรม ศาสตราจารย์ ดร.เฉลียว บุรีภักดี ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.เสนาะ กลิ่นงาม นายประสงค์ พิฑูรย์กิจจา ผู้ช่วยศาสตราจารย์เชาวลิต คงแก้ว นายปริญญา อุดมทรัพย์ รองศาสตราจารย์ยศ ธีระเดชพงศ์ นายสยุมพร ลิ่มไทย ผู้ช่วยศาสตราจารย์นรีนารถ ศรีวรนารถ พลเอก สุรินทร์ พิกุลทอง ผู้ช่วยศาสตราจารย์อุบล สมทรง ดร.แสวง เอี่ยมองค์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.พิมพ์ระวี โรจน์รุ่งสัตย์ นางสาวสุมล สุตะวิริยะวัฒน์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์สาโรช เผือกบัวขาว นายพิชัย ขำเพชร ผู้ช่วยศาสตราจารย์วิเชียร เข็มเงิน อาจารย์ทองใบ แท่นมณี ผู้ช่วยศาสตราจารย์รพีพรรณ เทียมเดช อาจารย์บุญมี พิบูลย์สมบัติ รองศาสตราจารย์อุทัย ผ่องรัศมี นายกิติพงษ์ เทพพานิช ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ปัญญา ทองนิล ดร.กรัณย์ สุทธารมณ์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.กมลทิพย์ พลบุตร นายราเชนทร์ เกลื่อนกลาด ผู้ช่วยศาสตราจารย์ชำนาญ งามสมบัติ อาจารย์จำนงค์ ตันติรัตนโอภาส ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.บุญสนอง ช่วยแก้ว อาจารย์สุขุม หลานไทย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ภาวนา อังกินันทน์ อาจารย์ปริญญา คงสถาน อาจารย์พนัส ชัยรัมย์ อาจารย์แสนประเสริฐ ปานเนียม นายสะอาด เข็มสีดา คณะกรรมการด�ำเนินการจัดพิมพ์หนังสือพื้นภูมิเพชรบุรี ภูมิสถาน 159
รายนามผู้สนับสนุนในการพิมพ์หนังสือพื้นภูมิเพชรบุรี ๑. บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) ๒. มูลนิธิพระเทพสุวรรณมุนี (สีลภูษิต ภิกขุ บุญรวม มีอารีย์) ๓. พลเอก สุรยุทธ์ จุลานนท์ ๔. ดร.ยุทธ อังกินันทน์ ๕. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.นิวัต กลิ่นงาม ๖. นายกิตติพงษ์ เทพพานิช ๗. นายพงศ์ศักดิ์ จิรชัยประวิตร ๘. นางประโยชน์ สุนทรวาทะ ๙. นายยุทธพล อังกินันทน์ ๑๐. นายพลยุทธ อังกินันทน์ ๑๑. อาจารย์จำนงค์ – นางจุตธิ ตันติรัตนโอภาส ๑๒. อาจารย์ปริญญา คงสถาน ๑๓. นางขันธ์ บุญส่ง ๑๔. ดร.แสวง – อาจารย์วันชาติ เอี่ยมองค์ ๑๕. นายชาติชาย – นางภารดี นิศามณีวงศ์ ๑๖. นายพิชิต – นางทิวา สุวรรณวัชรชาติ ๑๗. นายปกรณ์ – นางละมัย กิตตยานุรักษ์ ๑๘. อาจารย์รวีวรรณ น้อยสำราญ ๑๙. นายเทียนชัย – นางสมจิตต์ ปิติพัฒนะโฆษิต ๒๐. รองศาสตราจารย์ยศ ธีระเดชพงศ์ ๒๑. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.เสนาะ กลิ่นงาม ๒๒. ผู้ช่วยศาสตราจารย์นรีนารถ ศรีวรนารถ ๒๓. รองศาสตราจารย์ ดร.กาญจนา บุญส่ง ๒๔. นายกฤษฎา – นางจริยา คชเกตุ ๒๕. พลตำรวจโท อมรรักษ์ หุวะนันทน์ ๒๖. ผู้ช่วยศาสตราจารย์อรอนงค์ ศรีพวาทกุล ๒๗. ศิษย์เก่าโรงเรียนพรหมานุสรณ์ รุ่น ๐๘ ๒๘. กองทุนเมืองเพชรบัวไทยแจ่มจันทร์ ๒๙. ชมรมแม่ดีเด่นแห่งชาติจังหวัดเพชรบุรี 160 พื้นภูมิเพชรบุรี