Research Memo

การขบั เคลอ่ื นเศรษฐกจิ ฐานรากของ
Silpakorn Green Market

โดย ผชู้ ่วยศาสตราจารย์ ดร.อภเิ ศก ปน้ั สวุ รรณ
คณะอักษรศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศิลปากร

การขับเคล่ือนเศรษฐกิจฐานรากเป็นการ
ส่งเสริมและกระตุ้นเศรษฐกิจให้แก่ชุมชน
โดยเฉพาะทางด้านการเกษตรในพื้นท่ีโดย
รอบของมหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยาเขต
พระราชวังสนามจันทร์ จังหวัดนครปฐมซ่ึง
ได้นำ�ฐานความรู้ทางด้านเศรษฐศาสตร์เข้ามา
สนับสนุนในด้านต่าง ๆ ประกอบด้วยการ
ศึกษาและการรวบรวมข้อมูลของเกษตรกร
ก า ร ร ว บ ร ว ม ข้ อ มู ล ค ว า ม ต้ อ ง ก า ร ห รื อ
พฤติกรรมของผู้บริโภค เพื่อนำ�ไปใช้ในการ
ประเมินผลสัมฤทธิ์ของตลาด ในด้านการ
เพ่ิมรายได้ให้แก่เกษตรกรในพื้นที่การลด
ต้นทุนการผลิต การประชาสัมพันธ์ในรูป
แบบต่างๆ ท่ีสามารถให้ผู้บริโภคสามารถ
เข้าถึงได้ง่าย อาทิเช่น การประชาสัมพันธ์
ภ า ย ใ น ม ห า วิ ท ย า ลั ย ศิ ล ป า ก ร ก า ร
ประชาสัมพันธ์ผ่านกิจกรรมตามโอกาส
เช่น กิจกรรม “เกษตรรักคุณ @Silpakorn
Green Market” การประชาสัมพันธ์
ภายนอกผ่านส่ือออนไลน์ เช่น Facebook :
Silpakorn Green Marketและทางช่อง
Youtube : SU Greenmarket รวมทั้งการ
เพิ่มโอกาสในแง่ของการตลาดและต่อยอดให้
ตลาดSilpakorn Green Market เป็นตลาด
ต้นแบบในรูปแบบกิจการเพื่อสังคมที่ดำ�เนิน
การโดยสถาบนั การศกึ ษา (Social Enterprise
: SE) ท่ีเน้นการสร้างธุรกิจเพื่อหารายได้
จากการพฒั นาผลิตภัณฑใ์ นชุมชนตอ่ ไป

50

การสมั ภาษณ์และรวบรวมข้อมลู ของเกษตรกร
กบั การประชุมหารอื ระหว่างผบู้ รหิ าร

คณะผูว้ จิ ัยและสำ�นกั งานเกษตรจงั หวัดนครปฐม
เพื่อพฒั นากลไกการจดั การตลาด Silpakorn Green Market

51

การประชาสมั พันธผ์ า่ นเพจ Facebook : Silpakorn Green Market
และ ชอ่ ง Youtube : SU Greenmarket

52

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

ฐานข้อมลู สารสนเทศ
เพื่อการสรา้ งระบบ
และมาตรฐานตลาด

Silpakorn Green Market

โดย อาจารย์ ดร.กัลยา เทยี นวงศ์
คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศลิ ปากร

67

ฐานข้อมลู สารสนเทศเพือ่ การสรา้ งระบบและ
มาตรฐานตลาด Silpakorn Green Market

โดย อาจารย์ ดร.กลั ยา เทียนวงศ์
คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศลิ ปากร

การดำ�เนินงานทางด้านภูมิศาสตร์มี 3. การเก็บรวบรวมข้อมูลพื้นฐานของ
วัตถุประสงค์เพื่อจัดทำ�ฐานข้อมูลเกษตรกร การทำ�เกษตรอินทรีย์ของเกษตรกรจัดทำ�
ที่จำ�หน่ายสินค้าในตลาด Silpakorn Green โดยการสร้างแบบสัมภาษณ์เพ่ือใช้ในการ
Market โดยแบ่งการดำ�เนินงานออกเป็น สัมภาษณ์เกษตรกร ซ่ึงเป็นการเก็บข้อมูลเชิง
3 สว่ น ไดแ้ ก่ ลึกเช่น พื้นฐานครัวเรือน แนวทางการจดั การ
1. การจัดเก็บข้อมูลด้านพ้ืนท่ี เริ่มจาก ปลูกพืชในรอบปี สภาพปัญหาหรืออุปสรรค
การจัดเก็บตำ�แหน่งพิกัดที่ต้ังของที่ตั้งสวน/ ในการทำ�เกษตรอินทรีย์ รวมทั้งข้อมูลการจัด
ไร่ของเกษตรกรเพ่ือนำ�มาสร้างฐานข้อมูล จำ�หน่ายโดยข้อมูลข้างต้นจะนำ�ไปใช้ประกอบ
เชิงพื้นที่ (Attribute Data) และนำ�เสนอ การวิเคราะห์ทางเศรษฐศาสตร์ของเกษตรกร
ข้อมูลเชิงพื้นที่ (Spatial Data) ในรูปแบบ ต่อไป
ของแผนท่ีแสดงท่ีต้ังร่วมกับการใช้โปรแกรม ข้อมูลทั้ง 3 ส่วนน้ี ได้นำ�มาสร้างเป็น
สารสนเทศทางภูมิศาสตร์ (Geographic In- ฐานข้อมูลสารสนเทศการประกอบการของ
formation System: GIS) เกษตรกร นอกจากน้ีข้อมูลดังกล่าว ยังนำ�
2. การสำ�รวจสภาพแวดล้อมของพ้ืนท่ี ไปใช้ประกอบการพิจารณาทางด้านการ
ซึ่งเป็นการสำ�รวจในพ้ืนท่ีที่ทำ�เกษตรอินทรีย์ ตรวจสอบคุณภาพผลผลิตของเกษตรกร
ของเกษตรกรและพ้ืนที่โดยรอบ เพ่ือกำ�หนด แต่ละสวน/ไร่ เพื่อเป็นการรับรองคุณภาพ
ขอบเขตการใช้พื้นท่ีทางการเกษตรของ ของสินค้าตามมาตรฐานตลาด Silpakorn
เกษตรกรโดยแบ่งรูปแบบพ้ืนที่เป็น4 โซน Green Market มหาวิทยาลัยศิลปากร และ
ส�ำ คญั ตามหลกั การท�ำ เกษตรอินทรยี ์ คอื เป็นการสร้างความเชื่อม่ันในด้านความ
1) พ้ืนท่ีเพาะปลูกพืชทั้งแบบโรงเรือน ปลอดภยั ใหแ้ กผ่ ู้บรโิ ภคอกี ด้วย
และแบบพืน้ ท่ีเปิดโล่ง
2) พ้ืนที่พักน้ำ�และพ้ืนท่ีกรองนำ้�ก่อนนำ�
ไปใช้
3) การทำ�แนวกันชนโดยธรรมชาติเพื่อ
ป้องกนั สารเคมีจากพนื้ ท่ขี ้างเคยี งและ
4) พ้ืนท่ีตรวจสอบผลผลิต บรรจุ และ
ตดั แต่งเพ่อื รอจ�ำ หนา่ ย

68

การสมั ภาษณแ์ ละสำ�รวจแปลงเกษตรกร/
ผู้ค้าที่จำ�หน่ายสินคา้ ในตลาด Silpakorn Green Market

69

แผนที่แสดงที่ต้งั โดยใชโ้ ปรแกรมสารสนเทศทางภูมิศาสตร์ (GIS)
และ สวนผกั ผลไม้ใน จ.นครปฐม

70

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การยกระดับค​ วามปลอดภยั
ของสินคา้ ในตลาด

Silpakorn Green Market

โดย อาจารย์ ดร.ณชิ นนั ทน์ เทพศภุ รังษิกลุ
คณะวทิ ยาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศลิ ปากร

85

การส�ำ รวจพ้นื ทแี่ ปลงปลกู ของเกษตรกร และเก็บ
ตัวอยา่ งดินและน�ำ้ ทีใ่ ช้ในการปลกู

86

การยกระดบั ​ความปลอดภัยของสนิ ค้าในตลาด
Silpakorn Green Market

โดย อาจารย์ ดร.ณชิ นนั ทน์ เทพศภุ รงั ษกิ ลุ
คณะวทิ ยาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศลิ ปากร

การพัฒนาระบบการตรวจสอบเพ่ือ และข้อตกลงของตลาด Silpakorn Green
สร้างความเช่ือมั่นในด้าน​ความปลอดภัย Market เพ่ือการบริหารจัดการตลาดส่งผล
ของสินค้าให้แก่ผู้บริโภคโดยในงานวิจัยส่วน ให้กฎเกณฑ์ในการคัดเลือกเกษตรกรรายใหม่
นี้ได้ศึกษาการตกค้างของสารเคมีกำ�จัดศัตรู ท่ีมีคุณสมบัติเหมาะสมมีความชัดเจนมากข้ึน
พืชกลุ่มออร์กาโนฟอสเฟตและคาร์บาเมต และส่งผลให้มีระบบการควบคุมคุณภาพของ
(Organophosphate and Carbamate) สินค้า เน่ืองจากมีการตรวจสอบการตกค้าง
ในตัวอย่างผักและผลไม้ท่ีจำ�หน่ายในตลาด ของสารเคมีกำ�จัดศัตรูพืชในสินค้าทุกๆ 6
Silpakorn Green Market โดยใช้ชุดตรวจ เดือน และหากตรวจพบการปนเป้ือนในระดับ
หายาฆ่าแมลงจที ี (GT test kit) และวิเคราะห์ ท่ีไม่ปลอดภัยจะมีบทลงโทษตามประกาศ
หาปริมาณสารเคมีกำ�จัดศัตรูพืชกลุ่มคาร์ ทั้งน้ีกฎระเบียบและข้อตกลงยังส่งผลให้
บาเมตชนิดคาร์โบฟูราน (Carbofuran) สินคา้ ในตลาดมคี วามปลอดภยั มากข้นึ เห็นได้
ใ น ตั ว อ ย่ า ง ผั ก แ ล ะ น้ำ � ผ ล ไ ม้ ด้ ว ย เ ท ค นิ ค จากผลการตรวจสอบที่ไม่พบตัวอย่างที่มีการ
QuEChERS (quick, easy, cheap, ตกค้างของสารเคมีกำ�จัดศัตรูพืชในระดับที่ไม่
effective, rugged and safe) และใช้เครื่อง ปลอดภัย ซึ่งเม่ือพิจารณายอดจำ�หน่ายสินค้า
High Performance Liquid Chromatog- ในตลาดก่อนและหลังการประกาศกฎระเบียบ
raphy (HPLC) รวมทั้งการลงพ้ืนท่ีสำ�รวจ และข้อตกลง จะเห็นได้ว่าผู้บริโภคเกิดความ
แปลงปลูกของเกษตรกรเพ่ือสำ�รวจสภาพ มั่นใจในความปลอดภัยของสินค้ามากย่ิงขึ้น
แวดล้อมโดยรอบ และเก็บตัวอย่างดินและนำ้� ส่งผลให้เกษตรกรมียอดจำ�หน่ายสินค้าและ
ท่ีใช้ในการปลูก โดยมีการแจ้งผลการตรวจ รายได้ทเี่ พมิ่ ข้ึนตามไปด้วย ท�ำ ใหส้ ่วนของการ
สอบให้แก่เกษตรกรรับทราบรายบุคคลอย่าง พัฒนาระบบตรวจสอบประสบความสำ�เร็จ
เป็นทางการ และจากการประกาศกฎระเบียบ อย่างชัดเจน

87

การวิเคราะห์หาปริมาณสารเคมี
กำ�จัดศตั รูพืชกลุม่ คารบ์ าเมตชนดิ
คาร์โบฟูราน (Carbofuran)
โดยใชเ้ ครื่อง High Performance
Liquid Chromatography (HPLC)

การตรวจสอบการตกค้างของสาร
เคมีก�ำ จัดศตั รูพชื กลมุ่ ออรก์ าโน
ฟอสเฟตและคาร์บาเมต
(Organophosphate and
Carbamate) ในตวั อย่างผักและ
ผลไม้ โดยใชช้ ุดตรวจหายาฆา่
แมลงจีที (GT test kit)

การประชมุ เกษตรกร/ผู้คา้
เพอื่ แจ้งผลการตรวจสอบให้แก่
เกษตรกรรบั ทราบ

88

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร

Food Safety Market Development : Greenery Market @ SU

Silpakorn University

การพฒั นาตลาดอาหารปลอดภัย : Greenery Market @ SU

มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร