กิจกรรมประวัติศาสตร์ Active learning

กิจกรรม ๑ กษัตริย์ที่มอี �ำนาจสมบูรณ์ เทวราชา
๑. ก�ำหนดสถานการณ์สมมุติ ผู้น�ำกิจกรรมน�ำผู้ร่วมกิจกรรมย้อนอดีตไปเรียนรู้
เหตุการณ์ในสมัยกรงุ ศรีอยุธยาและรัตนโกสนิ ทร์ โดยเสนอรปู ภาพ จ�ำนวน ๒ ครงั้ ครั้งละ ๒ ภาพ
ครั้งท่ี ๑ เสนอเหตกุ ารณภ์ าพยคุ สมัยรตั นโกสนิ ทร์

ค�ำถาม
เม่อื เห็นภาพดงั กลา่ ว นกั เรียนคิดว่าเกี่ยวข้องกับใครบ้าง......

88 แนวการจัดกจิ กรรม Active Learning ท่เี สริมสร้างทักษะการคิดวเิ คราะห์ :
ประวตั ิศาสตร์ชาตไิ ทย

คร้ังที่ ๒ เสนอเหตกุ ารณ์สมยั กรุงศรอี ยธุ ยา


ค�ำถาม
๑. จากภาพเป็นเหตกุ ารณใ์ นสมัยพระมหากษตั ริยพ์ ระองคใ์ ด
๒. จากภาพนี้นักเรียนคิดว่าประชาชนเคารพนับถือพระมหากษัตริย์ในลักษณะใด
เพราะเหตุใดจึงคิดเช่นนน้ั
๓. นกั เรียนคิดวา่ อ�ำนาจและบทบาทหน้าที่ ของพระมหากษัตรยิ ์ มอี ะไรบา้ ง
๔. จากความเช่อื ดังกล่าว มีหลักฐานอะไรมาอา้ งองิ หรอื ไม่

ผ้นู ำ� กจิ กรรมแสดงหลักฐานทางประวตั ิศาสตร์ จำ� นวน ๓ หลกั ฐาน และใหผ้ ู้รว่ มกิจกรรม
ประเมนิ ค่าหลกั ฐานและวเิ คราะหเ์ อกสาร ดงั นี้
เอกสารหมายเลข ก บันทกึ โยส เซาเตน
เอกสารหมายเลข ข พระนามและสร้อยพระนามพระมหากษัตรยิ อ์ ยุธยา
เอกสารหมายเลข ค พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษกเฉลมิ พระราชมณเฑียร

แนวการจัดกิจกรรม Active Learning ทเี่ สริมสร้างทักษะการคดิ วเิ คราะห์ : 89
ประวัติศาสตรช์ าติไทย

กจิ กรรม ๒ กษัตริย์ผ้มู อี �ำนาจหนา้ ท่ี
๑. ผู้น�ำกิจกรรมเช่ือมโยงข้อมูลรูปภาพเหตุการณ์ข้างต้น เมื่อพระมหากษัตริย์ได้รับ
การสถาปนาใหป้ กครองแผน่ ดนิ จะเปน็ ผทู้ ที่ รงมพี ระราชอ�ำนาจมาก ทรงเปน็ เจา้ ชวี ติ และเจา้ แผน่ ดนิ
ท�ำหน้าทเ่ี ปน็ ผนู้ �ำประเทศ
ค�ำถาม : นกั เรยี นเคยไดย้ นิ คำ� วา่ เจา้ ชวี ติ และเจา้ แผน่ ดนิ หรอื ไม่ ทราบหรอื ไมว่ า่ หมายถงึ
อะไร ?
๒. กจิ กรรมลองทำ� ดู
ตอนท่ี ๑ แบง่ ผูร้ ่วมกจิ กรรมเปน็ กลมุ่ กลุ่มละ ๕ คน
- ผนู้ �ำกิจกรรมเสนอประเดน็ ดังนี้ “หากว่าพระมหากษัตรยิ เ์ ป็นเจ้าชวี ิต เจา้ แผน่ ดิน
พระองค์มีอ�ำนาจอย่างไร มีบทบาทหน้าที่อะไร ?” ให้แต่ละกลุ่มวิเคราะห์หาค�ำตอบร่วมกัน
แตใ่ ห้ทกุ คนเขยี นค�ำตอบของตนเองลงบนกระดาษเอ ๔ ขนาด ๑/๔ หนา้ โดยกำ� หนดใหเ้ ขยี น
“อำ� นาจของพระมหากษตั รยิ ”์ ลงบนกระดาษสฟี า้ และเขยี น “บทบาทหนา้ ทขี่ องพระมหากษตั รยิ ”์
ลงบนกระดาษสีชมพู
- ให้ทุกคนยืนอ่านความคิดเห็นของตัวเองให้สมาชิกในกลุ่มฟังและติดกระดาษ
ความเหน็ น้นั ลงบนกระดาษฟลิปชารท์
- ผ้รู ว่ มกิจกรรมอา่ นและท�ำแบบเดียวกันจนครบทกุ คน

สีฟา้ “อ�ำนาจของพระมหากษตั ริย”์ สีชมพู “บทบาทหนา้ ที่ของพระมหากษัตริย์”

อ�ำนาจและบทบาทหน้าที่ของพระมหากษตั ริย์ไทยในความคดิ ของท่าน
อ�ำนาจ บทบาทหนา้ ท่ี

ค�ำถาม
๑. นกั เรียนเชอื่ หรือไมว่ า่ สิ่งท่ที ุกคนช่วยกันเขียน เป็นสิ่งทถี่ กู ต้อง (เชอ่ื /ไมเ่ ชื่อ) ?
๒. จะยืนยันความคดิ ข้างตน้ ดว้ ยหลักฐานทางประวัตศิ าสตรอ์ ะไรได้บา้ ง ?

90 แนวการจดั กจิ กรรม Active Learning ทีเ่ สริมสรา้ งทกั ษะการคิดวิเคราะห์ :
ประวัติศาสตรช์ าติไทย

ตอนท่ี ๒ ตวั แทนกลมุ่ ๑ คน รบั อปุ กรณจ์ ากผนู้ ำ� กจิ กรรม กลมุ่ ละ ๑ ชดุ ประกอบดว้ ย
กระดาษฟลิปชาร์ท ๑ แผ่น พร้อมหลักฐานทางประวัติศาสตร์ จ�ำนวน ๕ แผ่น (เอกสาร
หมายเลข ๑ - ๕) ผู้น�ำกิจกรรมก�ำหนดให้ผู้ร่วมกิจกรรมแต่ละคนศึกษาข้อมูลตามหมายเลข
หลกั ฐานทางประวตั ศิ าสตรท์ ร่ี บั ผดิ ชอบ (คนละ ๑ หมายเลข) หลงั จากทผี่ รู้ ว่ มกจิ กรรมอา่ นขอ้ มลู
เรยี บรอ้ ยแลว้ ใหแ้ ตล่ ะคนผลดั กนั อธบิ ายใหส้ มาชกิ ในกลมุ่ ฟงั จนครบทกุ คน สมาชกิ ในกลมุ่ ซกั ถาม
จนเปน็ ทเี่ ขา้ ใจ ทกุ คนกจ็ ะไดเ้ รยี นรขู้ อ้ มลู หลกั ฐานทางประวตั ศิ าสตรจ์ ากแหลง่ ขอ้ มลู ทหี่ ลากหลาย
ซ่ึงเป็นท้งั หลกั ฐานชั้นตน้ และหลักฐานชน้ั รอง
๓. ผู้น�ำกิจกรรมแจกแบบบันทึกการสังเคราะห์ข้อมูล (สรุป/แสดงความคิดเห็น
ของกลุ่ม) ให้ผู้ร่วมกิจกรรมร่วมกันสังเคราะห์ข้อมูลจากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ท้ัง ๕ ชิ้น
พร้อมร่วมกันพิจารณาลงข้อสรุปจากเอกสารข้อมูลต่าง ๆ ท่ีเชื่อมโยงเก่ียวข้องกัน แล้วบันทึก
ขอ้ คดิ เหน็ ของกลมุ่ ตามขอ้ เทจ็ จรงิ ทป่ี รากฏตามหลกั ฐาน ลงในกระดาษฟลปิ ชารท์ ทผ่ี นู้ ำ� กจิ กรรม
แจกให้กล่มุ ละ ๑ แผน่

กิจกรรมลองท�ำดู

หลักฐานที่ใชค้ น้ คว้า เร่อื งร าวเกิดข้ึนเมอ่ื ไหร ่ เปน็ เรื่องเก่ยี วกับอะไร เป็นหลกั ฐานประเภท
ช้นั ตน้ /ชนั้ รอง

เร่ืองท่ี ๑ ช่ือหลกั ฐาน........ .............................. .............................. ..............................
ท่ีมา................................... .............................. .............................. ตดั สินใจวา่ เป็นหลกั ฐาน
เร่อื งท่ี ๒ ช่อื หลักฐาน........ ชนั้ ตน้ หรอื หลกั ฐานชั้นรอง
ที่มา...................................

๔. ตวั แทนแตล่ ะกลมุ่ นำ� เสนอผลงาน ผรู้ ว่ มกจิ กรรมรว่ มกนั สนทนาประเดน็ ทน่ี ำ� เสนอ
(ความเห็นที่เหมือนและแตกต่างกัน) พร้อมสรุปความคิดเห็นของแต่ละกลุ่ม ผู้น�ำกิจกรรม
อาจปลกู ฝงั ความรกั ความภาคภมู ใิ จในสถาบนั พระมหากษตั รยิ ์ โดยใชค้ ำ� ถาม เชน่ นกั เรยี นคดิ วา่
อำ� นาจหนา้ ทข่ี องพระมหากษตั รยิ ์ สง่ ผลอยา่ งไรตอ่ การปกครองประเทศ เพราะเหตใุ ดจงึ คดิ เชน่ นนั้

แนวการจัดกิจกรรม Active Learning ทเ่ี สริมสรา้ งทักษะการคดิ วเิ คราะห์ : 91
ประวตั ศิ าสตรช์ าตไิ ทย

สรปุ ทบทวน
ผนู้ ำ� กจิ กรรมสรปุ จากพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั
(รัชกาลท่ี ๕) ถึงสมเดจ็ พระเจา้ ลกู เธอ เจ้าฟ้ามหาวชริ ุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร พระราชโอรส
เมือ่ วนั ที่ ๘ กรกฎาคม ร.ศ. ๑๑๒ ว่า “...การท่ีเป็นพระเจา้ แผ่นดิน ไม่ใช่สำ� หรับมั่งมี ไม่ใชส่ �ำหรบั
คุมเหงคนเล่นตามชอบใจ มิใช่เกลียดไว้แล้วจะได้แก้เผ็ด มิใช่เป็นผู้ส�ำหรับจะกินนอนสบาย
เปน็ พระเจา้ แผน่ ดนิ สำ� หรบั แตเ่ ปน็ คนจน และเปน็ คนทอ่ี ดกลน้ั ตอ่ สขุ และทกุ ข์ อดกลน้ั ตอ่ ความรกั
และความชงั อนั จะเกดิ ฉวิ ขนึ้ มาในใจหรอื มผี ยู้ ยุ ง เปน็ ผปู้ ราศจากความเกยี จครา้ น และเปน็ ผปู้ อ้ งกนั
ความทุกขข์ องราษฎรซง่ึ อยใู่ นอ�ำนาจปกครอง...”
ผ้นู �ำกจิ กรรมอาจสะทอ้ นการเรียนรโู้ ดยตรวจสอบผลการเรยี นร้ดู ว้ ยค�ำถาม RCA ดงั น้ี
๑. เรียนรอู้ ะไรบ้างจากกิจกรรม กระบวนการเรียนร้เู ปน็ อย่างไร (Reflect)
๒. ทผี่ า่ นมา นกั เรยี นเคยสบื คน้ และแสวงหาขอ้ มลู โดยวธิ ใี ดเพอ่ื ประกอบการตดั สนิ ใจบา้ ง
พร้อมยกตัวอย่าง (Connect)
๓. เราสามารถนำ� วธิ กี ารทางประวตั ศิ าสตรห์ รอื การสบื คน้ แหลง่ ขอ้ มลู อา้ งองิ ทเ่ี ชอ่ื ถอื ได้
ไปใชใ้ นชวี ติ ประจำ� วันอย่างไรได้บ้าง (Apply)
ข้อเสนอแนะ
กิจกรรมท่ี ๑ เปน็ การน�ำเข้าส่บู ทเรยี น ผู้นำ� กิจกรรมเช่ือมโยงเหตกุ ารณจ์ ากรปู ภาพกับ
ความเป็นสมมุติเทพของพระมหากษัตริย์ “ลัทธิเทวราชา” น�ำสู่เร่ืองอ�ำนาจและหน้าที่ของ
พระมหากษัตริย์ โดยอิงหลักฐานทางประวัติศาสตร์ จ�ำนวน ๓ ชิ้น (ผู้น�ำกิจกรรมอธิบาย
เน้นเฉพาะขอ้ ความสำ� คญั ท่ีแสดงถงึ ความเปน็ เทวราชา)
กิจกรรมท่ี ๒ เป็นส่วนส�ำคัญของการจัดการเรียนรู้คร้ังน้ี เน้นการมีส่วนร่วมของ
ผู้รว่ มกิจกรรมทกุ คน
ผ้นู �ำกจิ กรรมควรดำ� เนินกิจกรรมในตอนที่ ๑ ให้ผรู้ ว่ มกจิ กรรมคดิ เป็นรายบคุ คลและ
น�ำความคิดบันทึกลงบัตรค�ำ (ประเด็นส�ำคัญ) น�ำไปติดไว้ในตารางท่ีผู้น�ำกิจกรรมก�ำหนดให้
อาจเปน็ เกมการแข่งขัน
การด�ำเนินกิจกรรมตอนท่ี ๒ เน้นให้ผู้ร่วมกิจกรรมอ่านหลักฐานทางประวัติศาสตร์
เชอื่ มโยงประเดน็ ท่ีจะท�ำการศกึ ษา เป็นรายบุคคล ใหเ้ วลาผู้รว่ มกจิ กรรม ๑) ท�ำการศกึ ษาข้อมูล
๒) นำ� ขอ้ มลู มาแลกเปลย่ี นเรยี นรู้ร่วมกนั ๓) วิเคราะห/์ ตคี วามหลักฐาน ๔) ประเมินหลักฐาน
๕) บันทึกสรุปความคดิ เหน็ ของกลมุ่ ลงในตารางและใหผ้ ูร้ ว่ มกจิ กรรมไดน้ �ำเสนอขอ้ มูล

92 แนวการจัดกจิ กรรม Active Learning ทเี่ สริมสรา้ งทักษะการคดิ วิเคราะห์ :
ประวัติศาสตร์ชาติไทย

ผู้น�ำกิจกรรมสรุปประเด็นส�ำคัญ ได้แก่ การจ�ำแนกหลักฐานตามความส�ำคัญและ
ประเภทของหลักฐาน คือ หลักฐานชนั้ ตน้ และหลกั ฐานชั้นรอง หลกั ฐานที่เป็นลายลกั ษณ์อกั ษร
และหลักฐานท่ีมิใช่ลายลักษณ์อักษร ใจความส�ำคัญหลัก/ประเด็นส�ำคัญของหลักฐานแต่ละช้ิน
พรอ้ มสรุปกระบวนการเรียนรู้ “วิธีการทางประวตั ิศาสตร”์

ตัวอยา่ ง ตารางการบันทกึ ขอ้ มูลลงกระดาษฟลปิ ชาร์ท

หลกั ฐานทใี่ ช้ค ้นควา้ เรือ่ งร าวเกิดขนึ้ เมอื่ ไหร ่ เป็นเรอ่ื งเก่ยี วกับอะไร เป็นหลักฐานประเภท
เร่ืองที่ ๑ ชื่อหลกั ฐาน...... ช้ันต้น/ช้ันรอง
ที่มา.............................

เรื่องท่ี ๒ ชอื่ หลกั ฐาน......
ทีม่ า.............................

เร่ืองที่ ๓ ชื่อหลกั ฐาน......
ทมี่ า.............................

เรื่องท่ี ๔ ชื่อหลกั ฐาน......
ที่มา.............................

เรือ่ งท่ี ๕ ชอื่ หลกั ฐาน......
ทม่ี า.............................

แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ท่เี สริมสรา้ งทกั ษะการคิดวิเคราะห์ : 93
ประวตั ศิ าสตร์ชาตไิ ทย

สรปุ กจิ กรรม
ชุดกิจกรรม กษัตริย์อยุธยามีหน้าท่ี เป็นกิจกรรมท่ีเน้นการวิเคราะห์หลักฐานช้ันต้น
ท้ังที่เป็นเอกสารไทยและเอกสารต่างประเทศ ผู้ร่วมกิจกรรมจะได้แสดงความคิดเห็นของตน
ซ่ึงเป็นการฝึกทักษะการคิดวิเคราะห์และการสื่อสาร จากน้ันเป็นกิจกรรมการอ่านเอกสาร
ประวตั ศิ าสตรอ์ ยา่ งพนิ จิ พเิ คราะห์ ประเมนิ คา่ หลกั ฐาน การวเิ คราะห์ สงั เคราะหแ์ ละสรปุ ขอ้ มลู
ลงตาราง ซงึ่ ผรู้ ว่ มกจิ กรรมเมอื่ ไดร้ บั การฝกึ ฝนทกั ษะทางประวตั ศิ าสตรแ์ ลว้ จะสามารถบอกไดว้ า่
พระมหากษตั ริย์สมยั อยุธยาทรงเป็นท้ังพระมหากษตั ริย์ผู้ทรงธรรม คอื เปน็ พุทธราชา และทรง
มีสภาวะของความเป็นเทวราชา ที่แสดงออกผา่ นพระราชพิธีตา่ ง ๆ อย่างไรกด็ ี พระมหากษตั รยิ ์
สมัยอยุธยาทรงมีพระราชอ�ำนาจและหน้าที่ตามท่ีบัญญัติไว้ในกฎหมายฉบับต่าง ๆ มิได้ทรงใช้
พระราชอำ� นาจทเี่ กนิ เลย แนวทางพระราชอำ� นาจหนา้ ทแี่ ละพระราชภาระของพระมหากษตั รยิ ์
สมัยอยุธยาไดส้ บื ทอดตอ่ มาจนถงึ สมัยรตั นโกสินทรใ์ นปจั จบุ ัน
 

94 แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ท่เี สริมสร้างทักษะการคดิ วเิ คราะห์ :
ประวัติศาสตรช์ าติไทย

เครื่องเบญจราชกกุธภณั ฑ์

แนวการจัดกิจกรรม Active Learning ทเ่ี สริมสรา้ งทักษะการคิดวเิ คราะห์ : 95
ประวัตศิ าสตร์ชาติไทย

พระแสงขรรคช์ ยั ศรี จากกรุพระปรางค์ วัดราชบรู ณะ จงั หวัดพระนครศรอี ยธุ ยา

96 แนวการจดั กจิ กรรม Active Learning ที่เสริมสร้างทกั ษะการคดิ วิเคราะห์ :
ประวัตศิ าสตร์ชาติไทย

: พระแสงขรรคช์ ยั ศรี

: พระมหาพชิ ัยมงกุฎ : ฉลองพระบาทเชงิ ออน

: พดั วาลวชิ นีและพระแสจ้ ามรี

: ธารพระกรชัยพฤกษ์

เครือ่ งเบญจราชกกธุ ภัณฑ์

แนวการจดั กจิ กรรม Active Learning ที่เสริมสรา้ งทกั ษะการคิดวเิ คราะห์ : 97
ประวตั ศิ าสตร์ชาติไทย

พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

98 แนวการจัดกิจกรรม Active Learning ที่เสริมสร้างทกั ษะการคิดวิเคราะห์ :
ประวตั ศิ าสตรช์ าตไิ ทย

พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก

แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ท่ีเสริมสรา้ งทกั ษะการคิดวิเคราะห์ : 99
ประวัติศาสตร์ชาตไิ ทย

ภาพวาดเหตกุ ารณ์
ราชทูตฝรั่งเศส เชอวาลเิ ยร์ เดอ โชมองต์ ผู้แทนพระองค์ของพระเจ้าหลยุ ส์ ท่ี ๑๔ แหง่ ฝรงั่ เศส

พร้อมด้วยบาทหลวงส�ำคัญ ๓ รูป
คือ บาทหลวง เดอ ชวั ซีย์ บาทหลวงกยี ์ ตาชารด์ และบาทหลวงเบนีน วาเชต์

เขา้ เฝ้าและถวายพระราชสาส์นแดส่ มเดจ็ พระนารายณ์มหาราช
ณ พระทีน่ ง่ั สรรเพชญ์มหาปราสาท กรุงศรีอยธุ ยา ในปี พ.ศ. ๒๒๒๘ (ค.ศ. ๑๖๘๕)
ด้านล่างซา้ ย เจา้ พระยาวิชาเยนทร์ (คอนสแตนติน ฟอลคอน) หมอบกราบเขา้ เฝ้าฯ อย่ดู ว้ ย

พร้อมแสดงมือส่งสัญญาณให้ราชทูตฝรั่งเศสย่ืนพระราชสาส์น
ใหส้ ูงขนึ้ ไปถงึ พระหตั ถ์ของสมเดจ็ พระนารายณม์ หาราช

100 แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ทีเ่ สรมิ สรา้ งทกั ษะการคดิ วิเคราะห์ :
ประวตั ิศาสตรช์ าตไิ ทย

ภาพวาด สมเดจ็ พระนารายณม์ หาราชทรงช้างพระทน่ี ่ัง

แนวการจดั กจิ กรรม Active Learning ที่เสริมสรา้ งทักษะการคิดวเิ คราะห์ : 101
ประวัติศาสตรช์ าติไทย

เอกสารประกอบการท�ำกิจกรรมที่ ๑ กษัตริยท์ ม่ี ีอ�ำนาจสมบรู ณ์ เทวราชา
ประกอบดว้ ยเอกสาร หมายเลข ก - ค

ได้แก่
หมายเลข ก - บนั ทึกของโยส เซาเตน
หมายเลข ข - พระนามและสร้อยพระนามพระมหากษตั ริย์อยุธยา
หมายเลข ค - พระราชพิธบี รมราชาภิเษกเฉลมิ พระราชมณเฑยี ร

102 แนวการจัดกิจกรรม Active Learning ท่เี สริมสรา้ งทักษะการคิดวเิ คราะห์ :
ประวตั ศิ าสตรช์ าติไทย

หมายเลข ก
บนั ทึกของโยส เซาเตน

นายโยส เซาเตน (Joost Schouten) ผจู้ ดั การบรษิ ทั การคา้ ของฮอลนั ดา ใชช้ วี ติ อยใู่ นกรงุ ศรอี ยธุ ยา
ในสมัยพระเจ้าทรงธรรมและสมัยพระเจ้าปราสาททอง เม่ือ พ.ศ. ๒๑๗๙ ได้เขียนหนังสือเสนอเร่ืองราว
ราชอาณาจกั รสยามเป็นภาษาฮอลันดา ตอ่ มาแปลเป็นภาษาอังกฤษ พิมพท์ ่ีกรงุ ลอนดอน เมือ่ พ.ศ. ๒๒๐๖
ช่ือวา่ “A True Description of the Mighty Kingdom of Siam”
(...) กลา่ ววา่ เขา (นายโยส เซาเตน) มกั ไดร้ บั การโปรดเกลา้ ฯ ใหเ้ ขา้ เฝา้ อยเู่ สมอ และเขาไดบ้ นั ทกึ ถงึ
บรรยากาศภายในทอ้ งพระโรงไวอ้ ยา่ งนา่ สนใจ โดยระบวุ า่ หากกษตั รยิ เ์ สดจ็ ออกใหข้ นุ นางเขา้ เฝา้ ทท่ี อ้ งพระโรง
พระองค์จะทรงสวมมงกุฎและประทับบนพระเก้าอ้ีทอง ภายในท้องพระโรงมีทหารคอยถวายการอารักขา
อยรู่ าว ๓๐๐ นาย และผทู้ ี่เขา้ เฝา้ จนตอ้ งก้มศีรษะอยตู่ ลอดเวลา ดังความตอนหนง่ึ วา่ (...)

ทมี่ า : จดหมายเหตขุ องโยส เซาเตน
คดั ลอกมาจากหนงั สอื “อยุธยา จากสังคมเมืองทา่ นานาชาติ สมู่ รดกโลก ประวตั ิศาสตร์ ศิลปกรรม วิถชี ีวิต
วฒั นธรรม ภูมศิ าสตร”์ หนา้ ๑๙๔ - ๑๙๕
ผเู้ ขยี น นายกำ� พล จำ� ปาพนั ธ์ อาจารยป์ ระจำ� ภาควชิ าประวตั ศิ าสตร์ ผเู้ ชยี่ วชาญประวตั ศิ าสตรส์ มยั อยธุ ยา 

แนวการจัดกิจกรรม Active Learning ที่เสริมสรา้ งทกั ษะการคิดวเิ คราะห์ : 103
ประวตั ศิ าสตรช์ าตไิ ทย

หมายเลข ข
พระนามและสร้อยพระนามพระมหากษตั ริยอ์ ยุธยา

กฎมณเฑียรบาลที่ตราข้ึนในรัชกาลพระบรมไตรโลกนาถกล่าวว่า
“สมเดจ็ พระเจา้ รามาธบิ ดบี รมไตรโลกนารถมหามงกฎุ เทพมนษุ วสิ ทุ ธสิ รุ ยิ วงษ
องคพทุ ธางกรู บรมบพติ รพระพุทธเจา้ อยู่หวั ทรงทศพธิ ราชธรรม”


คำ� วา่ “เทพมนุษ” หมายถงึ มนษุ ยผ์ มู้ ที พิ ภาวะ คอื ยกย่องไว้ในฐานะเทพ
“...พระนามกษัตริย์บางพระองค์ เช่น สมเด็จพระบรมราชาธิราชท่ี ๔
(หน่อพุทธางกูร) สร้อยพระนามกษัตริย์บางพระองค์ก็หมายถึงพระพุทธเจ้า เช่น
“พระสรรเพชร” “องคพุทธากูร” เป็นต้น (...) ดังจะพบว่ากษัตริย์อยุธยาทรงเป็น
“รามาธบิ ด”ี คอื พระรามผยู้ ่ิงใหญ.่ ..”

ขอ้ ความจากหนงั สอื :อโยธยาศรรี ามเทพนครบวรทวารดีมรดกความทรงจำ�
แหง่ สยามประเทศ เล่ม ๑ หนา้ ๗๕ - ๗๖ และ หน้า ๑๒๗
โดย นายวินัย พงศ์ศรีเพียร (บรรณาธิการ) และคณะผู้เช่ียวชาญ
ประวัตศิ าสตร์
พมิ พค์ รงั้ ที่ ๑ พ.ศ. ๒๕๕๙

104 แนวการจัดกจิ กรรม Active Learning ท่เี สรมิ สร้างทักษะการคดิ วเิ คราะห์ :
ประวัติศาสตร์ชาตไิ ทย

หมายเลข ค
พระราชพิธบี รมราชาภิเษกเฉลิมพระราชมณเฑียร

พระท่ีนง่ั ภทั รบฐิ พระบาทสมเดจ็ พระบาทสมเด็จ
ภายใตพ้ ระบวรเศวตฉตั ร พระปกเกล้าเจ้าอย่หู วั พระปกเกลา้ เจา้ อยูห่ ัว
ประทับบนพระทนี่ ัง่ ประทบั บนพระทีน่ งั่ ภทั รบิฐ
: พระแสงขรรค์ชยั ศรี อัฐทศิ อทุ ุมพรราชาอาสน์
เพือ่ ทรงรับน้�ำพระกลศและ เพอื่ ทรงรับเคร่ือง
น�ำ้ พระมหาสังขจ์ ากราชบณั ฑิต เบญจราชกกุธภณั ฑ์
และพราหมณท์ ง้ั แปดทศิ

: พระมหาพิชัยมงกุฎ : ฉลองพระบาทเชิงออน “...สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จข้ึน ประทับ
พระท่ีน่ังภัทรบิฐ ผันพักตร์สู่บูรพาทิศ...จึงพระราชครู
: พัดวาลวิชนแี ละพระแสจ้ ามรี วามเทพมุนีกล่าวเวทสรรเสริญไกรลาศ พราหมณ์
เป่าสังข์ทั้งสามลา ครั้นสุดเสียงสังข์ พระราชครู
: ธารพระกรชยั พฤกษ์ วามเทพมุนีกราบบังคมทูลเฉลิมพระปรมาภิชัยและ
ถวายเครอ่ื งราชกกธุ ภณั ฑ์ และเครอื่ งประดบั พระราช
เครอ่ื งเบญจราชกกธุ ภณั ฑ์ อิสริยยศ...เจ้าพนักงานผู้เชิญเคร่ืองตามเสด็จ เชิญ
ทท่ี ลู เกล้าทลู กระหม่อมถวาย เข้าไปส่งให้พระราชครูวามเทพมุนีถวาย โดยมีล�ำดับ
ในพระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก ดังน้ี พระสุพรรณบัฏ พระมหาพิชัยมงกุฎ พระแสง
ขรรค์ไชยศรี ธารพระกร พัดวาลวิชนี พระแส้จามรี
ฉลองพระบาท...”

เอกสารอ้างอิง : รายการละเอียดพระราชพิธีบรมราชาภิเษกเฉลิมพระราชมณเฑียร.
กรุงเทพฯ : อมั รินทร์ พรน้ิ ต้ิงแอนดพ์ ับลิชชง่ิ . ๒๕๕๘. หน้า ๓๕ - ๓๙

แนวการจัดกิจกรรม Active Learning ทีเ่ สรมิ สร้างทักษะการคดิ วิเคราะห์ : 105
ประวัตศิ าสตร์ชาตไิ ทย

เอกสารประกอบการท�ำกิจกรรมท่ี ๒ กษตั รยิ ์ผมู้ อี �ำนาจหน้าท่ี
ประกอบดว้ ยเอกสาร หมายเลข ๑ - ๕

ไดแ้ ก่
หมายเลข ๑ - พระธรรมศาสตร์ การออกกฎหมาย
หมายเลข ๒ - กฎมณเฑียรบาล บทที่ ๑๑๓
หมายเลข ๓ - กฎมณเฑยี รบาล บทที่ ๑๐๖ พระราชอำ� นาจในการตัดสนิ คดคี วาม
หมายเลข ๔ - พระราชานุกิจ
หมายเลข ๕ - พระราชพงศาวดารในรัชกาลสมเด็จพระบรมราชาธิราชท่ี ๓
(พระเจ้าอยูห่ วั บรมโกศ)

106 แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ทเ่ี สริมสรา้ งทักษะการคิดวิเคราะห์ :
ประวัตศิ าสตร์ชาตไิ ทย

หมายเลข ๑
พระธรรมศาสตร์ การออกกฎหมาย

อธบิ ายความ
จากข้อความน้ี แสดงให้เห็นว่า เมื่อพระมหากษัตริย์จะท�ำการส่ิงใด ต้องยึดถือหลัก
ตามคมั ภรี พ์ ระธรรมศาสตร์ อนั เปน็ คมั ภรี เ์ กย่ี วกบั การตดั สนิ กฎหมายตา่ ง ๆ ทก่ี รงุ ศรอี ยธุ ยารบั มา
จากอินเดยี เนน้ การตัดสินที่เปน็ ธรรม เทยี่ งตรง และมีเหตผุ ล

ที่มา : ประมวลกฎหมาย ตรา ๓ ดวง เลม่ ๑ รัชกาลท่ี ๑ จุลศกั ราช ๑๑๖๖ พิมพต์ ามฉะบบั หลวง จดั พิมพ์
โดย มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์ (วิชาธรรมศาสตรแ์ ละการเมือง) ซึง่ พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจุฬาโลก
ปฐมกษัตริย์แห่งบรมราชจักรีวงศ์ (รัชกาลที่ ๑) ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ช�ำระกฎหมายเก่าท่ีมีมา
แตค่ รงั้ โบราณสมยั อยธุ ยา แล้วรวบรวมเป็นประมวลกฎหมายขึ้น เมอ่ื จุลศักราช ๑๑๖๖ ตรงกบั พ.ศ. ๒๓๔๗

แนวการจัดกจิ กรรม Active Learning ทเ่ี สรมิ สร้างทกั ษะการคดิ วเิ คราะห์ : 107
ประวตั ศิ าสตรช์ าติไทย

หมายเลข ๒
กฎมณเฑียรบาล บทท่ี ๑๑๓

๑๑๓

อธิบายความ
ในปี พ.ศ. ๒๐๐๑ สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงต้ังกฎมณเฑียรบาลขึ้นเพื่อเป็น
กฎหมายสำ� หรบั การปกครอง พระราชอำ� นาจหนงึ่ ของพระมหากษตั รยิ ์ คอื พระเจา้ แผน่ ดนิ สมยั อยธุ ยา
เป็นท้ังเจ้าแผ่นดินและเจ้าชีวิต จะสั่งให้ประหารชีวิตใครก็ได้ หรือจะทรงประหารชีวิตใคร
ดว้ ยพระหตั ถข์ องพระองคเ์ องกไ็ ด้ แตก่ ฎมณเฑยี รบาล บทที่ ๑๑๓ กำ� หนดวา่ ถา้ พระมหากษตั รยิ ์
โกรธใครแลว้ จะประหารชวี ติ เรยี กขอใหข้ นุ นางสง่ พระแสง (มดี ดาบ) กฎมณเฑยี รบาลหา้ มไมใ่ ห้
ขนุ นางสง่ มดี ดาบให้ หากขนุ นางสง่ มดี ดาบใหพ้ ระมหากษตั รยิ เ์ พอ่ื ประหารชวี ติ ผอู้ น่ื ขนุ นางผนู้ น้ั
มโี ทษถงึ ตาย

ทีม่ า : ประมวลกฎหมาย ตรา ๓ ดวง เล่ม ๑ รัชกาลท่ี ๑ จลุ ศกั ราช ๑๑๖๖ พมิ พต์ ามฉะบบั หลวง จดั พมิ พ์
โดย มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์ (วิชาธรรมศาสตร์และการเมือง) ซ่ึงพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟ้าจุฬาโลก
ปฐมกษัตริย์แห่งบรมราชจักรีวงศ์ (รัชกาลที่ ๑) ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ช�ำระกฎหมายเก่าท่ีมีมา
แตค่ ร้งั โบราณสมัยอยุธยา แล้วรวบรวมเปน็ ประมวลกฎหมายขึน้ เมื่อจุลศักราช ๑๑๖๖ ตรงกบั พ.ศ. ๒๓๔๗

 

108 แนวการจดั กจิ กรรม Active Learning ทเ่ี สริมสรา้ งทักษะการคิดวเิ คราะห์ :
ประวตั ศิ าสตร์ชาตไิ ทย

หมายเลข ๓
กฎมณเฑยี รบาล บทที่ ๑๐๖
พระราชอ�ำนาจในการตดั สนิ คดีความ

๑๐๖

อธบิ ายความ
พระมหากษตั รยิ ส์ มยั กรงุ ศรอี ยธุ ยามอี ำ� นาจสงู สดุ ในการตดั สนิ คดี แตพ่ ระองคก์ ย็ บั ยง้ั
พระราชอำ� นาจของตวั เองดว้ ยการออกกฎหมายวา่ ถา้ พระองคต์ ดั สนิ คดคี วามใดแลว้ ไมเ่ ปน็ ธรรม
ไม่ถูกต้องตามกฎหมายประเพณี ให้ขุนนางสามารถทักท้วงได้สามคร้ัง ถ้าทักท้วงสามคร้ังแล้ว
พระมหากษัตริย์อาจยังคงยืนยันค�ำตัดสินเดิม ซึ่งการที่พระองค์ยืนยันค�ำตัดสินเดิมนั้น อาจจะ
เป็นเพราะทรงละอายหรือเสยี หนา้ ทถ่ี กู ทกั ทว้ งต่อหน้าหมู่ขนุ นางจำ� นวนมาก
ดังน้ัน จึงก�ำหนดให้ขุนนางไปทักท้วงอีกคร้ังในท่ีรโหฐาน (ที่ลับ ไม่ใช่ต่อหน้าผู้อ่ืน)
หากยังทรงยนื ยันค�ำตัดสินเดิมจึงให้รับค�ำตัดสินนน้ั ไปปฏิบัติ

ที่มา : ประมวลกฎหมาย ตรา ๓ ดวง เล่ม ๑ รชั กาลที่ ๑ จุลศกั ราช ๑๑๖๖ พมิ พ์ตามฉะบบั หลวง จัดพิมพ์
โดย มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์ (วิชาธรรมศาสตร์และการเมือง) ซึ่งพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลก
ปฐมกษัตริย์แห่งบรมราชจักรีวงศ์ (รัชกาลท่ี ๑) ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ช�ำระกฎหมายเก่าที่มีมา
แต่ครงั้ โบราณสมยั อยธุ ยา แลว้ รวบรวมเป็นประมวลกฎหมายขึ้น เม่ือจุลศกั ราช ๑๑๖๖ ตรงกับ พ.ศ. ๒๓๔๗

แนวการจัดกิจกรรม Active Learning ทเ่ี สริมสร้างทกั ษะการคิดวิเคราะห์ : 109
ประวัตศิ าสตร์ชาตไิ ทย

หมายเลข ๔
พระราชานุกิจ

กลางวนั
๐๗.๐๐ น. เสด็จประทบั พระท่นี ง่ั มงคล สนมเข้าเฝ้า
๐๘.๐๐ น. เสวยพระกระยาหารตน้
๐๙.๐๐ น. เสดจ็ ประทบั หอพระ ต�ำรวจเขา้ เฝ้า
๑๐.๐๐ น. เสวยพระกระยาหาร แลว้ เขา้ ที่พระบรรทม
๑๑.๐๐ น. บรรทม
๑๒.๐๐ น. ส�ำราญพระอริยาบถอยขู่ ้างใน
๑๓.๐๐ น. ประพาส
๑๗.๐๐ น. เสด็จประทับหอพระ
๑๘.๐๐ น. ประภาษราชกิจฝา่ ยใน
กลางคนื
๑๙.๐๐ น. พพิ ากษาการศึก
๒๐.๐๐ น. พพิ ากษาการเมือง
๒๑.๐๐ น. พพิ ากษาโบราณคดี
๒๒.๐๐ น. เสด็จข้นึ เสวยพระกระยาหาร
๒๓.๐๐ น. โหรและราชบณั ฑติ เขา้ เฝา้ ทรงสนทนาคตธิ รรม
๒๔.๐๐ น. ทรงฟงั เสภาดนตรี
๐๑.๐๐ น. ทรงฟังนยิ าย
๐๒.๐๐ น. เขา้ ทบ่ี รรทมจนสว่าง

อธิบายความ
พระราชานกุ จิ เปน็ สงิ่ ทถี่ กู กำ� หนดไวใ้ หส้ ถาบนั พระมหากษตั รยิ ต์ อ้ งประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ าม
ทงั้ น้ี เพอ่ื ความเปน็ ระเบยี บแบบแผน การสะดวกตอ่ การสง่ั งานการปกครอง ทำ� ใหร้ ะบบราชการ
เป็นระบบระเบยี บ

ท่ีมา : ประมวลกฎหมาย ตรา ๓ ดวง เลม่ ๑ รชั กาลที่ ๑ จลุ ศักราช ๑๑๖๖ พมิ พต์ ามฉะบบั หลวง จัดพมิ พ์
โดย มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (วิชาธรรมศาสตรแ์ ละการเมือง) ซ่งึ พระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลก
ปฐมกษัตริย์แห่งบรมราชจักรีวงศ์ (รัชกาลที่ ๑) ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ช�ำระกฎหมายเก่าท่ีมีมา
แตค่ รง้ั โบราณสมยั อยธุ ยา แลว้ รวบรวมเปน็ ประมวลกฎหมายขนึ้ เมอ่ื จลุ ศกั ราช ๑๑๖๖ ตรงกบั พ.ศ. ๒๓๔๗ 

110 แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ท่เี สริมสรา้ งทกั ษะการคิดวิเคราะห์ :
ประวตั ศิ าสตร์ชาติไทย

หมายเลข ๕
พระราชพงศาวดารในรชั กาล
สมเดจ็ พระบรมราชาธิราชท่ี ๓ (พระเจา้ อยูห่ วั บรมโกศ)

พ.ศ. ๒๒๗๕ - ๒๓๐๑

ทมี่ า : พระราชพงศาวดาร ฉบบั พระราชหัตถเลขา เลม่ ๒ หน้าท่ี ๑๑๗ - ๑๑๘
จดั พิมพโ์ ดย กรมศลิ ปากร พ.ศ. ๒๕๔๘

แนวการจดั กจิ กรรม Active Learning ที่เสรมิ สร้างทกั ษะการคดิ วเิ คราะห์ : 111
ประวัติศาสตรช์ าตไิ ทย

ตวั อย่าง PowerPoint ประกอบการท�ำกิจกรรม

112 แนวการจัดกิจกรรม Active Learning ท่เี สรมิ สร้างทักษะการคดิ วเิ คราะห์ :
ประวตั ิศาสตร์ชาติไทย

แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ที่เสรมิ สรา้ งทกั ษะการคดิ วเิ คราะห์ : 113
ประวัตศิ าสตรช์ าตไิ ทย

114 แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ทเี่ สริมสร้างทักษะการคิดวเิ คราะห์ :
ประวตั ศิ าสตร์ชาตไิ ทย

แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ที่เสรมิ สรา้ งทกั ษะการคดิ วเิ คราะห์ : 115
ประวัตศิ าสตรช์ าตไิ ทย

๑๒

116 แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ท่เี สริมสร้างทกั ษะการคดิ วเิ คราะห์ :
ประวัติศาสตรช์ าตไิ ทย

๓๔

๕

แนวการจัดกจิ กรรม Active Learning ทเี่ สรมิ สรา้ งทกั ษะการคดิ วิเคราะห์ : 117
ประวัติศาสตร์ชาติไทย

118 แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ทเี่ สริมสร้างทักษะการคิดวเิ คราะห์ :
ประวตั ศิ าสตร์ชาตไิ ทย

กจิ กรรม Active Learning การเรียนรูป้ ระวัติศาสตรช์ าตไิ ทย

ชุดกิจกรรม
เฮฮาคา้ ขาย สนธสิ ญั ญาเบาว์รงิ



กจิ กรรม Active Learning การเรียนรปู้ ระวัติศาสตร์ชาตไิ ทย
ชดุ กิจกรรม เฮฮาค้าขาย สนธสิ ัญญาเบาวร์ งิ

ในการจัดกิจกรรมประวัติศาสตร์สมัยรัตนโกสินทร์ ผู้น�ำกิจกรรมสามารถเลือก
จัดกิจกรรมโดยน�ำช่วงเวลาทางประวัติศาสตร์ที่แบ่งประวัติศาสตร์รัตนโกสินทร์เป็นช่วงต้น
ช่วงปรับปรุงประเทศ ช่วงการปฏิรูปประเทศ ช่วงประเทศไทยกับสังคมโลก และประเทศไทย
สมัยใหม่ หรือผู้น�ำกิจกรรมอาจเลือกจัดกิจกรรมตามระยะเวลาของรัชกาล (รัชกาลท่ี ๑ -
รัชกาลปัจจบุ ัน) กไ็ ด้
ประวตั ศิ าสตรส์ มยั รตั นโกสนิ ทรใ์ นชว่ งเวลาหลงั จากการสถาปนากรงุ รตั นโกสนิ ทร์ คอื
ช่วงของการสร้างบ้านแปงเมืองให้มีความเป็นปึกแผ่นข้ึนใหม่ การค้าท่ีน�ำมาซ่ึงความม่ังคั่ง
ของประเทศ คอื การคา้ กับต่างประเทศผ่านพระคลังสนิ คา้ และลูกคา้ วาณิชตา่ งชาติ
ชุดกิจกรรม เฮฮาค้าขาย สนธิสัญญาเบาว์ริง เป็นกิจกรรม Active Learning ท่ีใช้
รปู แบบบทบาทสมมตุ แิ ละการศกึ ษาหลกั ฐานประวตั ศิ าสตรต์ า่ ง ๆ นอกจากนี้ กจิ กรรมนมี้ อี ปุ กรณ์
ที่ผู้น�ำกิจกรรมต้องจัดเตรียมไว้ล่วงหน้า ท้ังในบทบาทพระคลังสินค้าและบทบาทของลูกค้า
วาณิชที่จะเข้ามาค้าขายกับสยาม กิจกรรมน้ีเร่ิมจากการกระตุ้นให้ผู้ร่วมกิจกรรมเห็น
ความสำ� คญั ของการคา้ ระหวา่ งสยามและตา่ งชาตใิ นสมยั รตั นโกสนิ ทรต์ อนตน้ โดยทผ่ี นู้ ำ� กจิ กรรม
น�ำเสนอภาพเรอื สินค้าที่เข้ามาจอดบรเิ วณหน้าพระบรมมหาราชวังและภาพชาวตา่ งชาตติ ่าง ๆ
ท่ีเข้ามาค้าขายกบั สยาม จากนัน้ จึงเปน็ การเล่นบทบาทสมมตุ ิ พระคลังสนิ คา้ และลูกค้าวาณิช
(คนค้าขายชาวต่างชาติ) โดยจัดให้มีการด�ำเนินการค้าขายภายในห้องเรียน แล้วผู้น�ำกิจกรรม
จะตอ้ งสรปุ ใหเ้ หน็ ลกั ษณะการคา้ ในชว่ งหลงั การเกดิ สนธสิ ญั ญาเบาวร์ งิ เชน่ การทลี่ กู คา้ วาณชิ ทกุ คน
ตอ้ งเสียภาษีรอ้ ยละ ๓ ให้แกพ่ ระคลงั สนิ คา้ กอ่ นทีจ่ ะเขา้ มาท�ำการคา้ และการแลกเปลี่ยนสนิ ค้า
ท่ลี ูกคา้ วาณชิ นำ� มาขาย กบั ของปา่ หรือเงินตราสยาม
หลังจากเล่นกิจกรรมบทบาทสมมุติแล้ว ผู้น�ำกิจกรรมจะสรุปลักษณะการค้าขายให้
เหน็ วา่ เมอื่ มลี กู คา้ วาณชิ ชาวตา่ งชาตเิ ขา้ มาในสยาม พระคลงั สนิ คา้ จะมหี นา้ ทกี่ ำ� หนดอตั ราภาษแี ละ
เงื่อนไขในการค้าขาย ท�ำให้ฝา่ ยสยามได้รบั ผลก�ำไรมากขนึ้ สิ่งน้ที ำ� ให้ชาวตา่ งชาตพิ ยายามขอแกไ้ ข
ท�ำสนธิสัญญาการค้าและขอสิทธิพิเศษทางการค้าบางประการกับฝ่ายสยาม ผู้น�ำกิจกรรม
อาจนำ� เสนอภาพสนิ คา้ ของปา่ และสนิ คา้ ตา่ ง ๆ ประกอบเพมิ่ เตมิ และอาจใชห้ ลกั ฐานชนั้ ตน้ ตา่ ง ๆ
ให้ผู้ร่วมกิจกรรมได้อ่าน ประเมินค่าและวิเคราะห์หลักฐาน เช่น ประชุมประกาศรัชกาลท่ี ๔
ประกาศหา้ มสบู ฝ่ิน เป็นตน้ เพ่ือสรุปให้เห็นว่า ก่อนและหลังสนธิสัญญาเบาว์ริง การคา้ ฝน่ิ และ
การคา้ ของสยามกบั ตา่ งชาตมิ ีลกั ษณะเปน็ อย่างไร

แนวการจัดกจิ กรรม Active Learning ทเ่ี สริมสร้างทกั ษะการคดิ วเิ คราะห์ : 121
ประวตั ิศาสตร์ชาติไทย

แผนการจดั กจิ กรรม
ชดุ กิจกรรม เฮฮาค้าขาย สนธสิ ญั ญาเบาว์ริง

มาตรฐานการเรยี นรู้
ส ๔.๑ เข้าใจความหมาย ความส�ำคัญของเวลาและยุคสมัยทางประวัติศาสตร์
สามารถใช้วิธกี ารทางประวตั ิศาสตร์มาวเิ คราะห์เหตุการณต์ า่ ง ๆ อยา่ งเป็นระบบ
ส ๔.๓ เข้าใจความเป็นมาของชาติไทย วัฒนธรรม ภูมิปัญญาไทย มีความรัก
ความภมู ิใจ และธำ� รงความเปน็ ไทย

ตวั ชี้วดั
ส ๔.๑ ม.๓/๑ วเิ คราะหเ์ รอื่ งราวเหตกุ ารณ์ส�ำคัญทางประวตั ศิ าสตร์ไดอ้ ย่างมีเหตผุ ล
ตามวธิ ีการทางประวัตศิ าสตร์
ส ๔.๓ ม.๓/๑ วเิ คราะห์พัฒนาการของไทยสมัยรตั นโกสนิ ทรใ์ นด้านต่าง ๆ

สาระส�ำคัญ
ในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั (รชั กาลที่ ๔) พ.ศ. ๒๓๙๘ องั กฤษไดส้ ง่
เซอรจ์ อหน์ เบาวร์ งิ มายงั สยาม เพอ่ื ทำ� สนธสิ ญั ญาทางการคา้ มชี อ่ื เรยี กตามนามของทตู ทเ่ี ขา้ มาเจรจา
ว่า “สนธิสัญญาเบาวร์ งิ ” น�ำมาซงึ่ การพัฒนาประเทศในมติ สิ ังคม เศรษฐกิจและวัฒนธรรม

จดุ ประสงค์การเรยี นรู้
๑. วเิ คราะหผ์ ลทเี่ กดิ จากการท�ำสนธิสัญญาเบาวร์ งิ
๒. วเิ คราะห์ความแตกต่างกอ่ นและหลงั ทำ� สนธสิ ญั ญาเบาว์รงิ จากหลกั ฐานชนั้ ต้น
๓. เหน็ ความสำ� คัญของผลที่เกดิ การทำ� สนธิสญั ญาเบาว์รงิ

ทกั ษะ/กระบวนการ
การเขียนสรปุ ความ
การคดิ วเิ คราะห์
การสงั เคราะห์ขอ้ มลู

คณุ ลกั ษณะอนั พึงประสงค์
รกั ชาติ ศาสน์ กษัตริย์
ใฝ่เรียนรู้
รับผดิ ชอบ

122 แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ทีเ่ สรมิ สร้างทกั ษะการคดิ วเิ คราะห์ :
ประวตั ิศาสตร์ชาตไิ ทย

สมรรถนะส�ำคัญของผู้เรียน
ความสามารถในการสื่อสาร
ความสามารถในการคิด
ความสามารถในการแก้ปญั หา

หลักฐานการเรยี นรู้
ชน้ิ งาน
- บตั รค�ำ อำ� นาจและหน้าท่ี
- ผลงานกลมุ่ การสงั เคราะหข์ ้อมลู ของกลุ่ม
(กระดาษฟลิปชาร์ทสรปุ /แสดงความคิดเหน็ )
ภาระงาน
- การสืบคน้ ขอ้ มูล
- การอภปิ ราย
- การน�ำเสนอ

ส่ือ วสั ดอุ ปุ กรณ์
๑. เอกสารประกอบการท�ำกิจกรรมท่ี ๑ เฮฮาคา้ ขาย
ส�ำหรับพระคลังสินค้า ไดแ้ ก่
- บัตรค�ำสั่ง
- บตั รคำ� เงินสยาม
- บตั รค�ำ ของปา่
ส�ำหรับลูกคา้ วาณิช ได้แก่
- บัตรคำ� สนิ คา้
- บตั รค�ำ รอ้ ยละ ๓
๒. เอกสารประกอบการท�ำกิจกรรมที่ ๒ วิเคราะห์ผลท่ีเกิดจากการท่ีสยามลงนาม
สนธิสญั ญาเบาวร์ งิ (เอกสารหลกั ฐานทางประวัตศิ าสตร์ หมายเลข ๑ - ๑๐)
หมายเลข ๑ - บนั ทึกสภาพการคา้ ฝ่นิ ในสมยั รัชกาลที่ ๓
หมายเลข ๒ - บนั ทกึ สภาพการค้าฝิน่ ในสมัยรัชกาลที่ ๔
หมายเลข ๓ - ประกาศห้ามสบู ฝนิ่ ในสมัยรชั กาลท่ี ๓
หมายเลข ๔ - สินค้าฝนิ่ ในสนธสิ ญั ญาเบาว์รงิ
หมายเลข ๕ - สนธสิ ญั ญาเบอรน์ ีย์ สมยั รัชกาลที่ ๓

แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ทเ่ี สริมสร้างทกั ษะการคิดวิเคราะห์ : 123
ประวตั ศิ าสตรช์ าติไทย

หมายเลข ๖ - วธิ ีการเก็บภาษีในสมยั โบราณ กอ่ นสมยั รัตนโกสนิ ทรต์ อนตน้
หมายเลข ๗ - วธิ ีการเกบ็ ภาษีในสนธิสญั ญาเบาว์รงิ
หมายเลข ๘ - พระราชพงศาวดารกรงุ รตั นโกสนิ ทร์ รัชกาลที่ ๒
หมายเลข ๙ - ค�ำปรึกษาข้าทูลละอองฯ ประชุมพงศาวดาร ฉบับกาญจนาภิเษก
เลม่ ที่ ๑๕
หมายเลข ๑๐ - ประชุมประกาศรชั กาลที่ ๔ ประกาศเตือนให้ราษฎรซ้อื ข้าว
๓. ภาพเรอื สำ� เภา
๔. ใบกิจกรรม เรือ่ ง การวิเคราะห์ผลกระทบอันเกดิ จากสนธิสญั ญาเบาวร์ งิ

วธิ กี ารจัดกจิ กรรม
กิจกรรมที่ ๑ เฮฮาค้าขาย
ผู้น�ำกิจกรรมสนทนากับผรู้ ่วมกิจกรรมเกีย่ วกบั การคา้ ขายของไทยกบั ต่างชาติ
ตัวอยา่ งค�ำถาม
- นกั เรียนคดิ ว่าสิ่งทเี่ ปน็ ขอ้ ตกลงร่วมกนั ของประเทศสมาชกิ อาเซียนคอื อะไร
- และทำ� ไมประเทศสมาชิกอาเซยี นต้องมขี ้อตกลงระหว่างกัน
- นักเรียนคิดวา่ ในอดีตมีข้อตกลงร่วมกนั ระหวา่ งไทยกับชาติอนื่ ๆ อะไรบา้ ง
- นกั เรยี นคิดวา่ ในอดตี ทไ่ี ทยมกี ารคา้ ขายกับชาตอิ ืน่ หรอื ชาติอืน่ ทีม่ าคา้ ขายในไทย
จะใชก้ ารขนส่งทางใดเปน็ ส�ำคญั เพราะเหตุใด

๑. ผู้น�ำกิจกรรมน�ำภาพเรือส�ำเภาให้ผู้ร่วมกิจกรรมช่วยกันวิเคราะห์ว่าลักษณะของ
เรือสำ� เภาทีช่ าติอื่นมาค้าขายกับไทย มีลักษณะแบบใด
๒. ผนู้ ำ� กิจกรรมอธบิ ายวิธีการทำ� กจิ กรรมท่ี ๑ “เฮฮาค้าขาย” และหนา้ ทตี่ า่ ง ๆ ดงั นี้
๑) ผรู้ ว่ มกจิ กรรมจะไดร้ บั บทบาทสมมตุ ิ เปน็ พระคลงั สนิ คา้ และ คนคา้ ขายตา่ งชาติ
(ลูกคา้ วาณิช) ท่ีเข้ามาค้าขายกบั ไทยในสมัยรัตนโกสินทรต์ อนต้น
๒) พระคลงั สนิ คา้ จะไดร้ บั บตั รคำ� ๓ ชนดิ (๑.) ของปา่ (๒.) เงนิ สยาม (๓.) บตั รคำ� สง่ั
(มีไวส้ �ำหรบั ให้ลูกค้าวาณชิ เลือกเปดิ เมอื่ น�ำสินค้ามาขายกับไทย)
โดยพระคลงั สินค้ามหี น้าท่ี (๑.) เก็บภาษี ร้อยละ ๓ จากลูกค้าวาณิช (๒.) ให้ลกู คา้
วาณิชเปิดบัตรค�ำส่ัง ๑ แผ่น แล้วท�ำตามบัตรค�ำส่ัง (๓.) แลกเปล่ียนสินค้า โดยให้คนค้าขาย
ต่างชาติ (ลูกคา้ วาณชิ ) เลือกทจ่ี ะแลกเปลีย่ นกบั สินคา้ ระหว่างของป่าหรือเงินสยาม
๓) คนคา้ ขายตา่ งชาติ (ลูกคา้ วาณชิ ) จะไดร้ ับบัตรคำ� ๒ ชนิด (๑.) สนิ ค้าต่าง ๆ
โดยไม่ซำ้� กัน แต่ละคนได้จ�ำนวนสนิ ค้าเท่ากัน และ (๒.) บัตรค�ำ “รอ้ ยละ ๓”

124 แนวการจัดกจิ กรรม Active Learning ท่เี สรมิ สร้างทักษะการคิดวิเคราะห์ :
ประวตั ิศาสตรช์ าติไทย

บทบาทของลกู ค้าวาณิช คือ ท�ำการติดต่อค้าขายกับพระคลงั สนิ คา้ โดยเสยี ภาษี
อัตรา รอ้ ยละ ๓ ทุกคร้งั กอ่ นที่จะท�ำการแลกเปล่ียนสนิ คา้ และท�ำการเปดิ บัตรคำ� สงั่ ๑ แผ่น
อา่ นใหเ้ ข้าใจและยื่นใหก้ บั พระคลงั สินคา้ ดู แลว้ ปฏบิ ัติตามคำ� สั่งนัน้ แลว้ เลอื กแลกเปล่ียนสนิ ค้า
กับเงนิ สยามหรือของป่า อย่างใดอยา่ งหนึง่
หมายเหตุ
๑. จำ� นวนคนทไี่ ดร้ บั บทบาทเปน็ พระคลงั สนิ คา้ จะตอ้ งนอ้ ยกวา่ คนคา้ ขายตา่ งชาติ
(ลกู ค้าวาณิช) (ข้ึนอยูก่ บั จำ� นวนผรู้ ว่ มกจิ กรรม)
๒. ผรู้ ว่ มกจิ กรรมทเ่ี ปน็ คนคา้ ขายตา่ งชาติ (ลกู คา้ วาณชิ ) จะมสี นิ คา้ ระหวา่ ง คนละ
๕ - ๑๐ ช้ิน ขึ้นอยู่กับจำ� นวนผ้รู ่วมกจิ กรรม
๓. ผรู้ ว่ มกจิ กรรมทเ่ี ปน็ คนคา้ ขายตา่ งชาติ (ลกู คา้ วาณชิ ) สามารถจะซอ้ื ขายกร่ี อบ
กไ็ ด้ ขึ้นอยู่กับบัตร รอ้ ยละ ๓ ทีผ่ ู้นำ� กิจกรรมเป็นคนก�ำหนด
๓. ผู้น�ำกิจกรรมสาธิตวิธีการเล่นเพื่อให้ผู้ร่วมกิจกรรมได้เข้าใจบทบาทของตนเอง
และแบ่งกลุ่มผู้ร่วมกิจกรรมเป็น ๒ ฝ่าย คือ ฝ่ายพระคลังสินค้า กับ ฝ่ายคนค้าขายต่างชาติ
(ลูกคา้ วาณิช)
๔. ผูร้ ว่ มกจิ กรรมท�ำกิจกรรม เฮฮาคา้ ขาย โดยท�ำการซอื้ ขายสินคา้ กนั
๕. ผู้น�ำกิจกรรมและผู้ร่วมกิจกรรมร่วมกันสรุปกิจกรรม เฮฮาค้าขาย ว่าการค้าขาย
ของสยามจะมีหน่วยงานท่ีท�ำหน้าที่เหมือนพ่อค้าคนกลาง คือ พระคลังสินค้า ผู้น�ำกิจกรรม
อธิบายถงึ หน้าท่ขี องพระคลงั สนิ คา้ ของป่า เงนิ สยามและการเกบ็ ภาษขี องพระคลังสินค้า
กจิ กรรมที่ ๒ วิเคราะหผ์ ลทเี่ กดิ จากการท่ีสยามลงนามในสนธิสญั ญาเบาวร์ งิ
แบ่งผู้ร่วมกิจกรรมเป็นกลุ่ม กลุ่มละ ๑๐ คน (จ�ำนวนกลุ่มข้ึนอยู่กับจ�ำนวนของ
ผ้รู ว่ มกจิ กรรม)
๑. แตล่ ะกลมุ่ จะไดร้ ับใบความรู้ ๒ เรอื่ ง คอื เรือ่ งการคา้ ฝิ่น และเรือ่ งการคา้ ขายข้าว
หมายเหตุ หากมีผู้รว่ มกิจกรรมจ�ำนวนมาก ผู้น�ำกิจกรรมอาจจะให้ผ้รู ว่ มกจิ กรรม
ศกึ ษาเพม่ิ เติมอีก ๑ ประเดน็ เช่น การเสยี ภาษี
๒. ให้ผู้ร่วมกิจกรรมแต่ละกลุ่มร่วมกันศึกษาใบความรู้แล้วช่วยกันวิเคราะห์
ตามประเด็นในใบกจิ กรรมที่ ๑ เรือ่ ง การวิเคราะห์ผลกระทบอันเกิดจากสนธสิ ัญญาเบาว์ริง
๓. เมื่อผู้ร่วมกิจกรรมแต่ละกลุ่มท�ำใบกิจกรรมเสร็จแล้ว ให้แต่ละกลุ่มส่งตัวแทน
มาน�ำเสนอแลกเปล่ยี นความรู้จากการท�ำใบกิจกรรม เพ่ือเปรยี บเทียบและตรวจความถกู ต้อง

แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ทเี่ สริมสรา้ งทกั ษะการคดิ วิเคราะห์ : 125
ประวตั ิศาสตรช์ าติไทย

๔. ผู้น�ำกิจกรรมให้ผู้ร่วมกิจกรรมแต่ละกลุ่มร่วมกันวิเคราะห์ว่า ก่อนท�ำสนธิสัญญา
เบาว์ริงและหลังท�ำสนธิสัญญาเบาว์ริง สยามมีสภาพทางเศรษฐกิจและสังคมเป็นอย่างไร
การด�ำเนินการใดท่ีสืบทอดต่อเนื่อง การด�ำเนินการใดท่ีปรับเปล่ียนไปจากการท่ีสยามลงนาม
สนธิสญั ญาเบาว์ริง
ข้นั สรปุ
ผู้น�ำกิจกรรมและผู้ร่วมกิจกรรมร่วมกันสรุปความรู้เก่ียวกับผลของการท�ำสนธิสัญญา
เบาวร์ ิง โดยใชค้ ำ� ถามสะทอ้ นการเรียนรู้
- หลังท�ำสนธสิ ญั ญาเบาว์รงิ สยามได้ประโยชน์หรอื เสยี ประโยชน์อยา่ งไร
- ถา้ สยามไมไ่ ดท้ ำ� สนธสิ ญั ญาเบาวร์ งิ จะมผี ลในมติ เิ ศรษฐกจิ สงั คม วฒั นธรรม อยา่ งไร
- สนธสิ ญั ญาเบาวร์ ิงส่งผลถึงปัจจุบนั นี้อยา่ งไร
สรุปกิจกรรม
กิจกรรม Active Learning ประวัติศาสตร์รัตนโกสินทร์ ชุดกิจกรรม เฮฮาค้าขาย
สนธิสัญญาเบาว์ริง เป็นกิจกรรมที่เน้นให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ประวัติศาสตร์ผ่านการแสดงบทบาท
สมมุติ และเขา้ ใจลักษณะการคา้ ขายของสยามกบั ต่างชาติ ตลอดจนรู้จกั สินคา้ ทเ่ี ป็นที่ต้องการ
ของต่างชาติ ผู้น�ำกิจกรรมต้องเตรียมอุปกรณ์ให้ครบและเข้าใจขั้นตอนการจัดกิจกรรมท้ังหมด
นอกจากนี้ ผู้น�ำกิจกรรมต้องเตรียมข้อมูลเพ่ิมเติมเกี่ยวกับสินค้า ของป่า ของขายท่ีต่างชาติ
ต้องการซอ้ื ขายแลกเปลย่ี นดว้ ย
อน่ึง หลังการดำ� เนนิ กิจกรรม เฮฮาคา้ ขาย ผนู้ �ำกจิ กรรมต้องช้ีใหผ้ รู้ ่วมกจิ กรรมเหน็ วา่
ในกรณีที่ลูกค้าวาณิชใช้บัตรค�ำ ร้อยละ ๓ หมดแล้วแต่ยังมีสินค้าเหลือในมือน้ันหมายถึง
การเสียเปรียบทางการค้า เพราะเท่ากับว่าได้เสียภาษีขาเข้าเพื่อเทียบเรือท�ำการค้าขาย
กับพระคลังสินค้าของสยาม แต่ขายสินค้าที่ขนมาไม่หมด หรือในกรณีท่ีแลกเปลี่ยนสินค้าแล้ว
สรุปผลการค้าขาย ลูกค้าวาณิชได้เงินตรามากกว่าสินค้าของป่า หมายความว่า เสียเปรียบ
เพราะราคาสินคา้ ของป่าเมอ่ื นำ� ไปขายต่อในตา่ งแดนน้ันจะไดร้ าคาสงู มาก

126 แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ที่เสริมสรา้ งทกั ษะการคิดวิเคราะห์ :
ประวตั ศิ าสตร์ชาติไทย

ภาพลายเส้นของชาวตะ ัวนตกที่เ ีขยนในสมัย ัรตนโกสินท ์รตอน ้ตน : �สำเภาการ ้คา

แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ที่เสรมิ สรา้ งทกั ษะการคดิ วเิ คราะห์ : 127
ประวัตศิ าสตรช์ าตไิ ทย

ภาพลายเส้นของชาวตะวนั ตกท่เี ขียนในสมยั รัตนโกสินทรต์ อนตน้ : สำ� เภาการคา้ ในบางกอก

ภาพวาดของชาวตะวนั ตกทีเ่ ขียนในสมยั รตั นโกสินทร์ตอนตน้ : สงครามฝิ่นในจนี

128 แนวการจัดกจิ กรรม Active Learning ท่ีเสริมสรา้ งทกั ษะการคิดวิเคราะห์ :
ประวตั ศิ าสตร์ชาตไิ ทย

เอกสารประกอบการท�ำกิจกรรมที่ ๑ เฮฮาคา้ ขาย
ส�ำหรบั พระคลังสินคา้ ไดแ้ ก่
- บัตรคำ� ส่ัง
- บตั รค�ำ เงินสยาม
- บตั รค�ำ ของป่า
ส�ำหรบั ลกู ค้าวาณชิ ไดแ้ ก่
- บตั รค�ำ สินคา้
- บตั รค�ำ ร้อยละ ๓

แนวการจดั กจิ กรรม Active Learning ทเี่ สรมิ สรา้ งทกั ษะการคดิ วิเคราะห์ : 129
ประวัติศาสตร์ชาติไทย

บัตรค�ำสงั่ (ส�ำหรบั พระคลังสินค้า)

รับซ้อื ฝน่ิ ได้ ๒ ลังเทา่ นนั้
สนิ ค้าอน่ื ๆ ซื้อได้
หา้ มซอ้ื อาวุธปนื
สินค้าอื่น ๆ ซือ้ ได้

รบั ซ้อื อาวุธปืนทงั้ หมด
และซ้ือขายสนิ คา้ อยา่ งอน่ื ได้

รับซื้อสนิ ค้าทกุ อยา่ ง
ยกเวน้ ฝ่นิ

รับซือ้ สินคา้ ทกุ อย่าง

130 แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ท่เี สรมิ สร้างทกั ษะการคิดวิเคราะห์ :
ประวตั ิศาสตรช์ าตไิ ทย

บตั รค�ำ (ส�ำหรับพระคลังสนิ คา้ )

เงนิ สยาม ของปา่
เงินสยาม ของปา่
เงนิ สยาม ของปา่
เงนิ สยาม ของป่า
เงนิ สยาม ของปา่
เงนิ สยาม ของป่า
เงนิ สยาม ของป่า
เงินสยาม ของปา่
เงินสยาม ของป่า

หมายเหตุ สามารถทำ� ส�ำเนาเพิม่ ได้

แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ท่ีเสรมิ สร้างทักษะการคดิ วเิ คราะห์ : 131
ประวตั ศิ าสตร์ชาตไิ ทย

บัตรสินคา้ (ส�ำหรับลกู ค้าวาณชิ )

ฝน่ิ ฝิ่น

ฝน่ิ ฝิ่น

ฝิ่น ฝิน่

ฝน่ิ ฝิ่น

ฝิ่น ฝ่ิน

ฝ่นิ ฝ่นิ

ฝน่ิ ฝิน่

ฝนิ่ ฝ่นิ

ฝนิ่ ฝ่นิ

หมายเหตุ สามารถทำ� ส�ำเนาเพิ่มได้

132 แนวการจัดกจิ กรรม Active Learning ทีเ่ สริมสร้างทักษะการคดิ วิเคราะห์ :
ประวัตศิ าสตรช์ าตไิ ทย

บตั รสนิ คา้ (ส�ำหรับลกู ค้าวาณิช)

ใบชา ใบชา

ใบชา ใบชา

ใบชา ใบชา

ใบชา ใบชา

ใบชา ใบชา

ใบชา ใบชา

ใบชา ใบชา

ใบชา ใบชา

ใบชา ใบชา

หมายเหตุ สามารถท�ำสำ� เนาเพมิ่ ได้

แนวการจดั กจิ กรรม Active Learning ทเ่ี สรมิ สร้างทักษะการคิดวเิ คราะห์ : 133
ประวัตศิ าสตรช์ าติไทย

บตั รสินค้า (ส�ำหรบั ลูกคา้ วาณชิ )

เคร่อื งลายคราม เครอื่ งลายคราม

เคร่อื งลายคราม เคร่อื งลายคราม

เครื่องลายคราม เคร่อื งลายคราม

เครื่องลายคราม เคร่อื งลายคราม

เคร่ืองลายคราม เครือ่ งลายคราม

เครื่องลายคราม เครื่องลายคราม

เคร่ืองลายคราม เครอ่ื งลายคราม

เคร่ืองลายคราม เคร่ืองลายคราม

เคร่อื งลายคราม เครอ่ื งลายคราม

หมายเหตุ สามารถท�ำส�ำเนาเพ่มิ ได้

134 แนวการจดั กิจกรรม Active Learning ทีเ่ สริมสรา้ งทกั ษะการคดิ วเิ คราะห์ :
ประวตั ิศาสตร์ชาตไิ ทย

บตั รสนิ คา้ (ส�ำหรบั ลูกค้าวาณชิ )

ผา้ ไหม ผา้ ไหม

ผา้ ไหม ผา้ ไหม

ผ้าไหม ผ้าไหม

ผ้าไหม ผา้ ไหม

ผา้ ไหม ผา้ ไหม

ผ้าไหม ผา้ ไหม

ผ้าไหม ผา้ ไหม

ผ้าไหม ผา้ ไหม

ผา้ ไหม ผา้ ไหม

หมายเหตุ สามารถท�ำสำ� เนาเพ่ิมได้

แนวการจัดกจิ กรรม Active Learning ทเ่ี สริมสรา้ งทักษะการคิดวิเคราะห์ : 135
ประวัตศิ าสตร์ชาติไทย

บตั รสินคา้ (ส�ำหรบั ลกู คา้ วาณชิ )

เครอื่ งเทศ เคร่ืองเทศ

เครื่องเทศ เครอ่ื งเทศ

เครอ่ื งเทศ เคร่อื งเทศ

เครอื่ งเทศ เครอ่ื งเทศ

เครือ่ งเทศ เครื่องเทศ

เคร่อื งเทศ เครื่องเทศ

เครื่องเทศ เคร่อื งเทศ

เครอ่ื งเทศ เครื่องเทศ

เคร่ืองเทศ เครอื่ งเทศ

หมายเหตุ สามารถท�ำส�ำเนาเพ่ิมได้

136 แนวการจัดกิจกรรม Active Learning ท่ีเสรมิ สรา้ งทักษะการคิดวเิ คราะห์ :
ประวัติศาสตร์ชาติไทย

บัตรสนิ ค้า (ส�ำหรับลูกคา้ วาณชิ )

หนิ ก่อสร้าง หินก่อสร้าง

หนิ กอ่ สร้าง หินกอ่ สร้าง

หินก่อสร้าง หนิ กอ่ สร้าง

หินกอ่ สรา้ ง หินกอ่ สรา้ ง

หนิ ก่อสร้าง หินก่อสรา้ ง

หนิ กอ่ สร้าง หินก่อสร้าง

หินกอ่ สร้าง หนิ กอ่ สร้าง

หินก่อสร้าง หนิ ก่อสร้าง

หนิ กอ่ สร้าง หนิ ก่อสรา้ ง

หมายเหตุ สามารถท�ำสำ� เนาเพ่ิมได้

แนวการจัดกิจกรรม Active Learning ที่เสริมสรา้ งทกั ษะการคดิ วิเคราะห์ : 137
ประวตั ิศาสตร์ชาตไิ ทย