รัตนแห่งปัญญา

ร่างกายนีแ้ กห่ งอ่ มแล้ว เป็ นทอี่ าศัยของโรค
แตกทาลายง่าย ร่างกายอันเน่าเหม็นนี้
จกั แตกสลายพังภนิ ท์
เพราะชีวติ สนิ้ สุดลงทค่ี วามตาย

ร่างกายนีเ้ ป็ น "อฐั ินคร" (เมอื งกระดูก)
ฉาบดว้ ยเนือ้ และโลหติ
เป็ นทส่ี ถติ แหง่ ชรา มรณะ
ความเย่อหยง่ิ และความดถู กู บุญคุณกนั

ราชรถ อันวจิ ติ รงดงาม ยงั เก่าได้
แม้ร่างกายของเรา กไ็ ม่พ้นชราภาพ
แตธ่ รรมของสัตบรุ ุษหาแกไ่ ม่
สัตบุรุษทงั้ หลาย ย่อมกล่าวสอนกันเช่นนีแ้ ล

เม่ือยังอยูใ่ นวยั หนุ่มสาว
ไมท่ าตัวใหด้ แี ละไม่หาทรัพยไ์ ว้
พอถงึ วยั แก่เฒ่า พวกเขายอ่ มน่ังซบเซา
เหมอื นนกกะเรียนแก่
จับเจา่ อยูร่ ิมสระทไี่ ร้ปลา

ถา้ รู้วา่ ตนเป็ นทร่ี ัก
พงึ รักษาตนไวใ้ หด้ ี
บณั ฑติ ควรประคับประคองตนไว้
ไม่ทงั้ สามวยั กว็ ยั ใดวยั หนึ่ง

เราต้องพง่ึ ตวั เราเอง
คนอน่ื ใครเล่าจะเป็ นทพี่ ง่ึ ได้
บุคคลผู้ฝึ กตนดแี ล้ว
ย่อมได้ทพี่ ง่ึ ทไ่ี ดแ้ สนยาก

คนทุศลี กเ็ หมอื นกับตน้ ไม้
ทเี่ ถาวัลยข์ ึน้ จนรก
เขาทาตวั ใหว้ อดวายเอง
มิจาตอ้ งรอใหศ้ ัตรูมาคอยกระทาให้

กรรมไม่ดี ทงั้ ไม่มีประโยชนแ์ กต่ น ทางา่ ย
แตก่ รรมดแี ละมปี ระโยชน์ ทาได้ยากยงิ่

ตนทาบาปเอง ตนกเ็ ศร้าหมองเอง
ตนไม่ทาบาป ตนกบ็ รสิ ุทธิเ์ อง
ความบริสุทธิห์ รือไม่บริสุทธิเ์ ป็ นของเฉพาะตน
คนอนื่ จะใหค้ นอ่นื บริสุทธิแ์ ทนไม่ได้

อย่าประพฤตสิ ิง่ เลวทราม
อย่าอยู่ด้วยความประมาท
อยา่ ยึดถอื ความเหน็ ผดิ
อย่าทาตนเป็ นคนรกโลก

ลุกขนึ้ เถดิ อย่ามัวประมาทอยู่เลย
จงประพฤตสิ ุจรติ ธรรม
เพราะผู้ประพฤตธิ รรมย่อมอยเู่ ป็ นสุข
ทงั้ ในโลกนีแ้ ละโลกหน้า

ผู้ทม่ี องเหน็ โลก
วา่ ไมจ่ รี ังและหาสาระอะไรมิได้
เช่นเดยี วกบั คนมองฟองนา้ และพยบั แดด
คนเช่นนีพ้ ญามารยอ่ มตามหาไม่พบ

สูเจ้าทงั้ หลาย จงมาเถดิ มาดูโลกนี้
อนั วิจติ รพสิ ดาร เหมือนกบั ราชรถทรง
ณ ทนี่ ีแ้ หละ เหล่าคนโง่พากนั หมกมุ่นอยู่
แตผ่ ู้รู้หาตดิ ข้องอยไู่ ม่

โลกนีม้ ดื มน น้อยคนจกั เหน็ แจง้
น้อยคนจะไปสวรรค์
เหมือนนกติดข่ายนายพราน
น้อยตัวจะหลุดรอดไปได้

คนทลี่ ่วงศีลข้อทสี่ ่ี
มักพูดเทจ็ ไมค่ านึงถงึ ปรโลก
จะไม่ทาความช่ัว ไม่มี

แน่นอน คนตระหน่ีไม่มโี อกาสไปเทวโลก
แน่นอน คนโง่ ไม่สรรเสริญการให้
แต่คนฉลาด ยินดใี หท้ าน
นี่แลทบี่ นั ดาลใหเ้ ขาได้รับสุขในปรภพ

ยาก ทไ่ี ดเ้ กดิ มาเป็ นมนุษย์
ยาก ทช่ี วี ติ สัตวอ์ ยู่สบาย
ยาก ทจ่ี ะไดฟ้ ังธรรมของสัตบรุ ุษ
ยาก ทพี่ ระสัมพุทธจะอุบตั มิ า

ไม่ทาความช่ัวทุกชนิด
ทาแต่ความดี
ทาใจให้ผ่องใส
นีเ้ ป็ นคาสอนของพระพุทธเจ้าทงั้ หลาย

ถงึ แม้เงนิ ตราจะไหลมาดังหา่ ฝน
ความอยากของคนกห็ าอม่ิ ไม่
กามวสิ ัยทงั้ หลายมีความสุขจริงๆน้อย
เตม็ ไปด้วยความทกุ ขส์ ารพัด
รู้ชัดดังนีแ้ ล้ว สาวกของพระสัมมาสัมพทุ ธเจ้า
ยอ่ มไม่ยนิ ดใี นกามารมณแ์ ม้ทเี่ ป็ นทพิ ย์
หากแต่ยนิ ดใี นทางสนิ้ กเิ ลสตัณหา

ความไมม่ โี รค เป็ นลาภอยา่ งยง่ิ
ความรู้จักพอ เป็ นทรัพยอ์ ยา่ งยงิ่
ความไว้วางใจกัน เป็ นญาตอิ ยา่ งยงิ่
พระนิพพาน เป็ นสุขอยา่ งยง่ิ

บุรุษผู้จากไปนาน
เมือ่ กลับมาจากไพรัชสถานโดยสวัสดี
ญาตแิ ละมิตรสหายย่อมยินดตี ้อนรับ
บุญทไ่ี ด้ทาไวใ้ นโลกนี้
ย่อมตอ้ นรับผู้ทจี่ ากไป
เหมือนญาตทิ รี่ ักมาจากทไี่ กล
ฝูงชนยอ่ มเตม็ ใจต้อนรับ

อตุลเอย เรื่องอย่างนีม้ มี านานแล้ว
มใิ ช่เพงิ่ จะมใี นปัจจุบันนี้
อยเู่ ฉยๆเขากน็ ินทา
พูดมาก เขากน็ ินทา
พูดน้อย เขากน็ ินทา
ไม่มีใครในโลก ทไ่ี ม่ถกู นินทา

ไม่วา่ ในอดตี ปัจจบุ ัน อนาคต
คนทถี่ กู สรรเสริญ โดยส่วนเดยี ว
หรือถูกนินทา โดยส่วนเดยี ว ไมม่ ี

บดั นี้ เธอแก่ดงั ใบไม้เหลอื ง
ยมทตู กาลังเฝ้ารออยู่
เธอกาลังจะจากไปไกล
แต่เสบยี งเดนิ ทางของเธอไม่มี

บดั นี้ เธอใกลจ้ ะถงึ อายุขัยแล้ว
เธอยา่ งเขา้ ใกล้สานักพญามจั จรุ าชแล้ว
ทพี่ ักระหว่างทางของเธอก็ไม่มี
เสบยี งเดนิ ทาง เธอก็ไมไ่ ดห้ าไว้

จงสร้างทพ่ี ง่ึ แกต่ วั เอง
รีบขวนขวายหาปัญญาใส่ตัว
เมื่อเธอหมดมลทนิ หมดกเิ ลสแล้ว
เธอกจ็ กั ไมม่ าเกิดมาแก่อกี ตอ่ ไป

คนมปี ัญญา
ควรขจัดมลทนิ ของตน
ทลี ะน้อยๆ ทุกๆขณะ โดยลาดับ
เหมอื นนายช่างทองปัดเป่ าสนิมแร่

สนิมเกิดแต่เหลก็
กดั กนิ เหลก็ ฉันใด
กรรมทต่ี นทาไว้
ย่อมนาเขาไปทุคตฉิ ันนั้น

ความประพฤตเิ สยี หาย เป็ นมลทนิ ของสตรี
ความตระหน่ี เป็ นมลทนิ ของผู้ให้
ความช่ัวทุกชนิด เป็ นมลทนิ
ทงั้ ในโลกนี้ และโลกหน้า

ถา้ เหน็ วา่ จะได้สุขอันยงิ่ ใหญ่
ดว้ ยการสละสุขเลก็ ๆน้อยๆ
นักปราชญก์ ็ควรสละสุขเล็กน้อย
เพอ่ื เหน็ แก่สุขอันยง่ิ ใหญ่

คนทพ่ี ดู เทจ็ เสมอ กับคนทที่ าแล้ว
พดู ว่า "ฉันไม่ไดท้ า" ตกนรกเหมือนกนั
มนุษยส์ องจาพวกนั้น ตายไปแล้ว
มกี รรมช่ัวเหมือนกนั ในโลกหน้า

ความช่ัว ไม่ทาเสียเลยเป็ นดี
ทาแล้วยอ่ มเดอื ดร้อนภายหลงั
มาทาความดกี นั ดกี ว่า
ทาแลว้ ไม่เดอื ดร้อน

แน่นอนทเี ดยี ว คนทฝ่ี ึ กตนได้
ยอ่ มอาศัยร่างทฝ่ี ึ กฝนดแี ล้วนั้น
เป็ นพาหนะนาไปสู่ทๆี่ ไม่เคยไป (นิพพาน)
ซงึ่ ยานภายนอกเหล่านั้น พาไปไม่ได้เลย

ถา้ ได้สหายผู้เข้ากบั ตนได้
มคี วามประพฤตดิ ี ฉลาดและเฉลยี ว
พงึ ไปไหนๆกบั สหายเช่นนั้นอยา่ งมคี วามสุข
และพงึ มีสติ ฝ่ าฟันอนั ตรายทงั้ หลาย

มีเพอ่ื นตาย กม็ คี วามสุข
ยนิ ดเี ทา่ ทหี่ ามาได้ กม็ ีความสุข
ทาบญุ ไว้ถงึ คราวจะตายกม็ ีความสุข
ละทกุ ขไ์ ด้ทงั้ หมด ก็มีความสุข

ศีลใหเ้ กดิ สุข ตราบเทา่ ชรา
ศรัทธา ทตี่ ัง้ ม่ันแล้ว ใหเ้ กดิ สุข
ปัญญา ไดม้ าแลว้ ใหเ้ กิดสุข
การไมท่ าบาปทงั้ หลาย ใหเ้ กดิ สุข

เหลา่ สัตว์ ตดิ กับตัณหา
กระเสอื กกระสน ดจุ กระต่ายตดิ บ่วง
สัตวท์ งั้ หลายตดิ อยู่ในกเิ ลสเครื่องผูกมัด
ยอ่ มประสบทกุ ขบ์ ่อยๆ ตลอดกาลนาน

ธรรมทาน ชนะทานทุกอย่าง
รสพระธรรม ชนะรสทุกอยา่ ง
ความยนิ ดใี นธรรม ชนะความยนิ ดที กุ อย่าง
ความสนิ้ ตณั หา ชนะทุกขท์ ุกอยา่ ง