รายงานวิจัย_ขนาบนาก_Final

รายงานวจิ ยั
เรื่อง

การยกระดบั การพฒั นาอาชีพเกษตรกร ชาวไร่จาก
ตําบลขนาบนาก สู่การสร้างรายได้ครบวงจร

โดย
ทีมผู้ปฏบิ ตั ิงานมหาวทิ ยาลยั วลยั ลกั ษณ์
ตําบลขนาบนาก อาํ เภอปากพนัง จังหวดั นครศรีธรรมราช

โครงการยกระดบั เศรษฐกจิ และสังคมรายตาํ บลแบบบูรณาการ
(๑ ตาํ บล ๑ มหาวทิ ยาลยั )

ก

ชื่อโครงการวิจัย : การยกระดับการพัฒนาอาชีพเกษตรกร ชาวไรจ าก
ตำบลขนาบนาก สกู ารสรา งรายไดค รบวงจร
ช่อื ผูจัดทำ
ปท จ่ี ัดทำ : ทีมผปู ฏบิ ตั ิงานตำบลขนาบนาก
: 2564

บทคดั ยอ

รายงานวิจัยนี้ มีวัตถุประสงคเพื่อ 1. เพื่อศึกษาภูมิปญญาทองถิ่น 2. เพื่อพัฒนาผลิตภัณฑ
แปรรูปชุมชนทองถิ่น และ 3. เพื่อกำหนดแนวทางการตลาดผลิตภัณฑชุมชนทองถิ่นตำบลขนาบนาก
อำเภอปากพนัง จงั หวัดนครศรีธรรมราช

ประชากรและกลุมตัวอยางที่ใชในการศึกษาครั้งนี้ไดแก เกษตรกรชาวไรจาก พื้นที่ตำบล
ขนาบนากอำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช ดวยการใชวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยวิธีเก็บ
รวบรวมขอมูลหลายวิธีแบบผสมผสาน ประกอบดวย การสัมภาษณทั้งแบบเปนทางการและไมเปน
ทางการ การสังเกตทั้งแบบมีสวนรวมและไมมีสวนรวม และการสนทนากลุม การวิเคราะหขอมูลดวย
การวิเคราะหเชิงเนื้อหาและวิเคราะหเชิงพรรณนา วิเคราะหเนื้อหาจากการสัมภาษณแบบเจาะลึก
และการสนทนากลมุ ซึ่งผลผลการวิจัยสรปุ ไดดังน้ี

1. ภมู ิปญญาการทำนำ้ ตาลจาก ภมู ปิ ญ ญางานจักสาน และภูมปิ ญญาการเลีย้ งควาย ตำบล
ขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช ภูมิปญญาดังกลาวลวนเกี่ยวของกับความรู
ความสามารถ และประสบการณท ี่บรรพบุรุษไดสรางสรรคและถา ยทอดสบื ตอ กนั มา จนกลายเปนองค
ความรูประจำทองถิ่น และเปนแหลงสรางรายไดใหกับคนในทองถิ่น 2) ผลิตภัณฑชุมชนทองถิ่น ของ
ตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช ศักยภาพในการพัฒนาทั้งผลิตภัณฑที่มีอยู
ดั้งเดิม และผลิตภัณฑใหม ไดแก ผลิตภัณฑแปรรูปจากน้ำตาลจาก และผลิตภัณฑแปรรูปจากพืชจาก
และนมควาย โดยการใชประโยชนจากทรัพยากรที่มีในชุมชน และภูมิปญญาทองถิ่นผสมผสานกับ
เทคโนโลยีสมัยใหม มาสรางสรรคเปนผลิตภัณฑที่มีความหลากหลาย สามารถสรางงานใหกับ
ครอบครัว และสรางงานใหชุมชน และ 3) แนวทางการขยายชองทางการตลาดผลิตภัณฑทองถ่ิน
ชุมชนขนาบนาก โดยเนนการขยายชองทางการจำหนายผลิตภัณฑทั้งระบบออฟไลนและออนไลน
โดยเลือกการจำหนายผานโซเซียลมีเดีย เชน การขายผานชองทาง Facebook Fan Page การขยาย
ชอ งทางการตลาดคือการเพิ่มโอกาสการขาย

คำสำคัญ: ภูมิปญ ญาทองถ่ิน ผลติ ภัณฑช ุมชน การตลาดออนไลน การตลาดออฟไลน

ข

Title Enhancing of Career Development of Nipa Palm Famers in The
Khanabnak Subdistrict to become Integrated Income
Name Generation
Academic Year Khanabnak Working Group
2021

Abstract

This independent study aimed to study: 1) To study the information about
local wisdom in the Khanabnak Subistrict, 2) To study the development of community
products in the Khanabnak Subdistrict, and 3) To determine the marketing guidelines
for local community products in Khanabnak Subdistrict, Pak Phanang District, Nakhon
Si Thammarat Province.

The population and sampling group used in this research were member of a
Nipa palm famers in the Khanabnak Subdistrict, Pak phanang District, Nakhon Si
Thammarat Province. The research collected data by using multiple data collection
methods, including interview with a mix of both formal and informal, the participant
observation and participation, the descriptive data analysis and content analysis of the
in-dept interview and focus groups. The results were as follows.

1) Local wisdom of Nipa palm sugar productions, local wisdom in wickerwork
handicrafts and local wisdom fostering buffalo in Khanabnak Subdistrict relates to the
knowledge, abilities and experience which the elders have helped to create and
transferred from generation to generation until it becomes the local knowledge and
being the source of income generation for local resident, 2) Community products of
Khanab Nak Subdistrict, Pak Phanang District, Nakhon Si Thammarat Province have
some potential in developing their quality both of the original products and new
products. For example, Nipa palm sap processing products and Nipa palm mix buffalo
milk processing products. The development of products by taking advantage of the
resources that available in the community. Including local wisdom combined with
modern technology to create a variety of products. That can create jobs for the family

ค

and increase income for the community and 3) for marketing guidelines of community
products, Khanap Nak Subdistrict, Pak Phanang District, Nakhon Si Thammarat Province.
Ways to expand distribution channels community products of online marketing and
offline marketing. Ways to expand online market opportunities community products
with social media, including Facebook Fan Page. These are good ways to increase sales.

Keywords : Local Wisdom Traditional/ Community Products/ Online Marketing/
Offlion Marketing

ง

กติ ตกิ รรมประกาศ

การวิจัยเรื่อง การพัฒนาอาชีพเกษตรกรชาวไรจาก ตำบลขนาบนากสูการสรางรายไดแบบ
ครบวงจร อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช ฉบับนี้สำเร็จลุลวงไปไดดวยดีดวยความกรุณา
ชวยเหลือจากบุคคลากรหลายทาน ท่ี คอยใหคำปรึกษา ชี้แนะแนวทาง ตลอดจนแกไขขอบกพรอง
ตาง ๆ มาโดยตลอดจนงานวจิ ยั ฉบับนี้ เสร็จสมบูรณ ผวู ิจยั และคณะจงึ อยากขอกราบขอบพระคณุ เปน
อยางสงู

ขอขอบพระคุณ ผูชวยศาสตราจารย ดร.รุงรวี จิตภักดี หัวหนาโครงการยกระดับเศรษฐกิจ
และสังคมรายตำบลแบบบูรณาการหรือโครงการมหาวิทยาลัยสูตำบล สรางรากแกวใหประเทศ พื้นท่ี
ตำบลขนาบนาก และอาจารยนิติยา ทองเสนอ ที่กรุณาใหข อคิด คำแนะนำ ชวยเหลือในการแนะแนว
ทางการจัดทำรายงานวิจัยที่ถูกตองระหวางการทำวิจัยจนกระทั่งสำเร็จดวยดี ขอขอบพระคุณทาน
ผูทรงคุณวฒุ ิเปนอยางสูงท่ีไดพิจารณา ขดั เกลางานวจิ ยั จนกระทัง่ มคี วาม สมบูรณ เกิดเปนองคความรู
ที่มคี ณุ คา

นอกจากนี้ยังไดรับความเอื้อเฟอจากกลุมวิสาหกิจชุมชน เกษตรกร และชาวบานในพื้นท่ี
ตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช ในการใหขอมูลที่เปนประโยชนอยางยิ่งตอ
การนำไปพัฒนาตอยอดงานวิจยั ขอขอบคณุ ทีไ่ ดเ สยี สละเวลาในการใหข อ มลู ในการทำวจิ ัยเลมน้ี

หากมีสิ่งใดขาดตกบกพรองหรือผิดพลาดประการใด ผูวิจัยและคณะก็ขอนอมรับไวและ
หวงั เปน อยา งย่ิงวา การวจิ ัยครงั้ นจี้ ะเกิดคุณคา เปน ประโยชนตอ ชุมชน หนวยงานท่ีเกี่ยวของ หรือผูท่ี
สนใจในการนำขอ มูลไปศกึ ษาพัฒนาตอไป

ผวู ิจัยและคณะ

จ

สารบญั หนา
ก
บทคดั ยอภาษาไทย ข
บทคัดยอภาษาองั กฤษ ง
กติ ตกิ รรมประกาศ จ
สารบญั ช
สารบญั ตาราง ฌ
สารบัญภาพ 1
บทท่ี 1 บทนำ 1
2
1.1 ความเปน มาและความสำคัญ 3
1.2 วัตถุประสงค 3
1.3 ขอบเขตการวิจยั 4
1.4 ประโยชนทค่ี าดวาจะไดรบั 4
บทที่ 2 ทบทวนวรรณกรรมที่เกยี่ วของ 9
2.1 บรบิ ทพื้นทีต่ ำบลขนาบนาก 19
2.2 ขอ มลู ท่ัวไปเก่ยี วกบั ปาจาก 24
2.3 ขอ มูลทว่ั ไปเกย่ี วกบั ภมู ิปญญาทอ งถน่ิ 31
2.4 แนวคิดเกยี่ วกับผลิตภัณฑ 46
2.5 ขอ มลู ทั่วไปเกี่ยวกับการตลาด 52
2.6 งานวจิ ัยท่ีเก่ียวขอ ง 52
บทที่ 3 วธิ ีการดำเนนิ การ 54
3.1 รูปแบบการวจิ ยั 54
3.2 ประชากรและกลมุ ตัวอยา ง 54
3.3 เครือ่ งมอื ทใี่ ชใ นการวจิ ัย 55
3.4 การรวบรวมขอ มลู 56
3.5 การวเิ คราะหขอมูล 56
บทที่ 4 ผลของการวิเคราะหข อ มลู 70
4.1 ภมู ปิ ญญาทองถนิ่ ตำบลขนาบนาก 103
4.2 การพฒั นาแปรรูปผลิตภณั ฑชมุ ชนทอ งถนิ่ ตำบลขนาบนาก
4.3 แนวทางการตลาดสำหรบั ผลิตภัณฑชมุ ชนทอ งถ่นิ ตำบลขนาบนาก

ฉ หนา
127
สารบัญ (ตอ)
127
บทท่ี 5 สรปุ ผล ขอ เสนอแนะ 129
5.1 สรปุ ผล 131
5.2 ขอ เสนอแนะ
133
บรรณานุกรม
ภาคผนวก

ช

สารบัญตาราง หนา

ตาราง 6
2.1 รายชื่อหมูบ า น ตำบลขนาบนาก 6
2.2 ประชากรตำบลขนาบนาก 7
2.3 จำนวนครัวเรอื น ตำบลขนาบนาก 59
4.1 ปริมาณความเขมขน ของน้ำหวานแบงตามชนดิ ของนำ้ 60
4.2 ผลติ ภณั ฑแ ปรรปู นำ้ ตาลจาก ตำบลขนาบนาก 64
4.3 ผลิตภัณฑจกั สาน ตำบลขนาบนาก 67
4.4 ผลติ ภัณฑน มควาย ตำบลขนาบนาก 68
4.5 สวนประกอบผลิตภณั ฑน มควายแผนและวาสลนี นมควาย 69
4.6 ข้นั ตอนการทำนมควายแผนและวาสลีนนมควาย 72
4.7 การวเิ คราะหป ระเด็นปญ หาและแนวทางการแกไขปญหาผลติ ภัณฑแ ปร
75
รูปจากพชื จาก 79
4.8 สวนประกอบการทำผลิตภณั ฑ Nipa Palm 81
4.9 ขน้ั ตอนการทำสบสู ารสกดั น้ำสม จาก 83
4.10 ตราสญั ลกั ษณ Nipa Palm 88
4.11 ข้นั ตอนการทำน้ำตาลปบ 89
4.12 คุณคาทางโภชนาการของน้ำนมควาย ทวชี ยั ฟารม
4.13 การวเิ คราะหประเดน็ ปญ หาและแนวทางการแกไขปญ หาผลิตภัณฑแ ปร 90
92
รูปจากพชื จาก และนมควาย 96
4.14 สว นประกอบการทำ บัฟฟ ทอ ฟฟน มควาย 96
4.15 ขน้ั ตอนการทำ บัฟฟ ทอ ฟฟนมควาย 96
4.16 ภาพตราสัญลกั ษณ บัฟฟ ทอ ฟฟน มควาย 97
4.17 ภาพฉลาก บัฟฟ ทอ ฟฟน มควาย 97
4.18 ภาพผลิตภัณฑ บฟั ฟ ทอฟฟน มควาย 98
4.19 สวนประกอบผลติ ภัณฑ บฟั ม่ี นมควายพาสเจอรไ รส
4.20 ขนั้ ตอนการทำบัฟม่ี นมควายพาสเจอรไ รส
4.21 ภาพตราสัญลักษณ บฟั ม่ี นมควายพาสเจอรไ รส

ซ หนา

สารบญั ตาราง (ตอ) 98
98
ตาราง
4.22 ภาพฉลาก บฟั มี่ นมควายพาสเจอรไรส
4.23 ภาพผลิตภัณฑ บัฟม่ี นมควายพาสเจอรไ รส

ฌ

สารบญั ภาพ หนา

ภาพท่ี 5
2.1 แสดงแผนท่ตี ำบลขนาบนาก 9
2.2 แสดงปา จาก 10
2.3 แสดงรากและลำตน 10
2.4 แสดงใบจาก 11
2.5 แสดงดอก 11
2.6 แสดงผลจาก 13
2.7 แสดงนำ้ หวานจาก 13
2.8 แสดงผลติ ภัณฑน ้ำตาลจาก 14
2.9 แสดงไมกวาดงวงตาล 14
2.10 แสดงน้ำสมจากและตม สม ปลากระบอก 15
2.11 แสดงลูกจากลอยแกว และแกงไกห วั ลกู จาก 15
2.12 แสดงขนมจาก 16
2.13 แสดงใบจากมวนยาสูบ 16
2.14 แสดงจากตับมุงหลงั คา 17
2.15 แสดงหมาจาก 17
2.16 แสดงเปย ว 18
2.17 แสดงเสวยี นหมอ 18
2.18 แสดงแจกนั 57
4.1 แสดงประโยชนข องตนจาก 58
4.2 แสดงน้ำหวานจากงวงจาก 62
4.3 แสดงสดั สว นผลผลติ ผลิตภณั ฑแปรรปู นำ้ ตาลจาก ตำบลขนาบนาก 65
4.4 แสดงภาพ นายแฝงรัตนรตั น ปราชญผ ูเชยี่ วชาญดานงานจกั สาน ตำบล
66
ขนาบนาก 74
4.5 แสดงภาพนายทวีชัย เหมทานนท เกษตรกรผูเลีย้ งควายนม 77
4.6 แสดงการพัฒนาผลติ ภณั ฑแ ปรรปู จากพืชจาก
4.7 สารสกัดนำ้ สม จาก

ญ

สารบญั ภาพ (ตอ )

ภาพท่ี หนา
4.8 แสดงภาพสารสกัดเนือ้ ลกู จาก
4.9 แสดงภาพสารสกดั สีเปลอื กลกู จาก 77
4.10 แสดงภาพสารสกัดใบบวั บก 78
4.11 แสดงภาพผลิตภณั ฑ Nipa Palm สบสู ารสกดั นำ้ สมจาก 78
4.12 แสดงภาพการอบรมการทำสบูแบบออนไลน 80
4.13 แสดงภาพกิจกรรมการถายทอดเทคนิคการทำสบสู ูช มุ ชน 81
4.14 แสดงภาพตราสัญลกั ษณ และบรรจุภณั ฑน ้ำตาลปบครงั้ แรก 82
4.15 แสดงภาพบรรจภุ ัณฑน ้ำตาลปบ หลังการพฒั นา 85
4.16 แสดงภาพการประชมุ กลมุ แนวทางการออกแบบบรรจภุ ณั ฑ 85
4.17 แสดงภาพกจิ กรรมการลงพื้นที่ไรจ าก 86
4.18 แสดงภาพกิจกรรมการทำนำ้ ตาลปบ 86
4.19 แสดงภาพกจิ กรรมการไลฟสดขายน้ำตาลปบ 87
4.20 แสดงการลงพืน้ ทวชี ัยฟารม 87
4.21 แสดงกิจกรรมการสนทนากลมุ 99
4.22 แสดงการทดลองสตู รผลิตภณั ฑ 99
4.23 แสดงการทดลองขายสนิ คาทตี่ ลาด Bota Market 100
4.24 แสดงภาพกจิ กรรมการพฒั นาผลิตภัณฑอาหารจากพืชจาก และนมควาย 100
4.25 แสดงภาพกิจกรรมการทำผลิตภัณฑอ าหารจากพืชจากและนมควาย 101
4.26 แสดงภาพการพัฒนาสื่อผลติ ภัณฑอ าหารจากพชื จาก และนมควาย 101
4.27 แสดงภาพการออกงานจัดแสดงสนิ คา ณ ตลาด BOTA 102
4.28 แสดงภาพการออกบทู แสดงผลติ ภณั ฑ ณ ตำบลเกาะทวด 104
4.29 แสดงภาพการออกรา นจำหนา ยผลิตภณั ฑใ นตลาด 104
4.30 แสดงภาพผลติ ภัณฑแ ปรรูปนำ้ ตาลจาก ณ คาเฟ ชาวเลโฮมสเตย 105
4.31 แสดงภาพการเยีย่ มชมศูนยก ารเรียนรูปา จากครบวงจร บานบางตะลุมพอ 105
4.32 แสดงภาพผลิตภณั ฑทอ งถน่ิ ชมุ ชนขนาบนาก 106
107

ฎ

สารบญั ภาพ(ตอ)

ภาพท่ี หนา
4.33 แสดงภาพผลติ ภณั ฑน้ำตาลปบ
4.34 แสดงภาพผลิตภณั ฑส บสู ารสกดั นำ้ สมจาก 107
4.35 แสดงภาพผลิตภัณฑบ ัฟฟทอฟฟน มควาย 108
4.36 แสดงตราสญั ลกั ษณป ระจำตำบล 108
4.37 แสดงภาพหนา เพจเฟสบกุ ท่ีนข่ี นาบนาก 109
4.38 แสดงยอดผูตดิ ตามเพจทีน่ ่ขี นาบนาก 110
4.39 แสดงภาพโปสเตอรขนมและอาหารพน้ื บาน ตำบลขนาบนาก 110
4.40 แสดงโปสเตอรก ลุมอาชพี แฝงจากการทำไรจ าก 111
4.41 แสดงหนา เพจทวีชยั ฟารม 111
4.42 แสดงการประชาสัมพนั ธและการโปรโมทเพจทวีชัยฟารม 112
4.43 แสดงรปู การไลฟสดผาน เฟสบุค แฟนเพจ 112
4.44 แสดงกิจกรรมการถายทอดองคความรกู ารทำสบู 114
4.45 แสดงภาพกิจกรรมการถา ยทอดองคความรูก ารถนอมอาหารจากนมควาย 115
4.46 แสดงภาพกจิ กรรมการถายทอดภูมปิ ญญาการผกู ฝาจาก 115
4.47 แสดงภาพกจิ กรรมการอบรมเทคนคิ การเพิ่มยอดขายสินคา ชมุ ชนดวย 116
116
การตลาดออนไลน
4.48 แสดงภาพกิจกรรมการอบรมการเปนเจา บานที่ดี 117
4.49 แสดงภาพการถา ยทอดสดผานเพจ Nakhonsi Station 117
4.50 แสดงการเขา รว มกิจกรรมอบรมเทคนคิ การถายภาพ 118
4.51 แสดงผูเขา รวมกิจกรรมอบรมการออกแบบผลติ ภัณฑ 118
4.52 แสดงการเขา อบรมการถายทอดเทคโนโลยีแอพพลเิ คชน่ั จากขนาบนาก 119
4.53 แสดงวิธกี ารติดต้ังแอพพลเิ คชนั่ (application) จากขนาบนากสำหรับ IOS 120
4.54 แสดงวิธกี ารติดตงั้ แอพพลเิ คชั่น (application) จากขนาบนากสำหรับ 120
Android
4.55 แสดงการใชแ อพพลเิ คชัน่ (application) จากขนาบนาก 121

ฏ หนา

สารบญั ภาพ(ตอ) 122
123
ภาพท่ี 124
4.56 แสดงขอ มูลตำบลขนาบนากและตนจาก 125
4.57 แสดงผลติ ภัณฑปา จาก 125
4.58 แสดงขอมลู การทองเทย่ี วในตำบลขนาบนาก 126
4.59 แสดงขอ มูลปฏทิ ินการทองเท่ียวปา จาก 126
4.60 แสดงขอมูลงานวจิ ยั
4.61 แสดงขอ มลู ติดตอ
4.62 แสดงการซอื้ ขายสินคา ภายในแอพพลิเคชนั่ (application)

บทที่ 1

บทนำ

1.1 ทม่ี าและความสำคญั

สถานการณการแพรระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุใหม หรือ โควิด-19 (COVID-19) ได
กระจายครอบคลมุ หลายประเทศทั่วโลก สงผลกระทบทางสุขภาพ เศรษฐกิจและสงั คมเกดิ ขึน้ กับกลุม
คนทุกกลุม แตบอนทำลายกลุมประชากรเปราะบางมากที่สุด ซึ่งรวมถึง คนยากจน ผูสูงอายุ ผูพิการ
เยาวชน และกลุมคนชาติพันธุ สำหรับประเทศไทยโรคระบาดทำใหเศรษฐกิจของประเทศไดรับ
ผลกระทบหนัก ประชาชนประสบกับภาวะวางงานและบัณฑิตจบใหมไมสามารถหางานทำได รวมถึง
นักศึกษาที่ไดรับผลกระทบอยางรุนแรง ประชาชนที่วางงานยายกลับถิ่นฐานจำนวนมาก ทำใหเกิด
ปญหาทางสังคมตามมา ตอมารัฐบาลประกาศมาตรการชวยเหลือหลายอยาง ตัวอยางเชน โครงการ
U2T เปนโครงการจางงานเพื่อบรรเทาผลกระทบที่เกิดสถานการณการระบาดของโรคโควิด-19 ทำให
เกิดการจา งเกือบ 6 หม่นื คนทั่วประเทศ

กระทรวงอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรม (อว.) ไดทำโครงการมหาวิททยาลัยสู
ตำบล สรางรากแกวใหประเทศ หรือ “U2T” เปนโครงการที่สรางอนาคตใหกับ 3,000 ตำบลท่ัว
ประเทศ รวมทั้งสรางอนาคต สรางโอกาส สรางรายไดใหกับนักศึกษา ประชาชน และบัณฑิตจบใหม
60,000 อัตรา ใหเขามาทำงานในพื้นที่ระดับตำบลทั่วประเทศ เพื่อใหเกิดการสรางงานและพัฒนา
แกไขปญหาและเศรษฐกิจของตำบลแบบพุงเปา โดยดำเนินการ 1 ป ใน 3,000 ตำบลทั่วประเทศ
ครอบคลุมทุกภาค ทุกจังหวัด มีอาจารยมหาวิทยาลัย 76 แหง รวมลงพื้นที่สำรวจ และหาแนวทาง
ชวยเหลือตอบโจทยชุมชน โครงการนี้นอกจากจะชวยทุเลาอัตราการวางงานลงเปนการสรางรายได
แลว ยังเปนการสรางทักษะใหมใหแก ผูจางงานรวม 60,000 คน ทั้ง 4 ดาน คือ การใชเทคโนโลยี
โดยเฉพาะดิจิทลั การเงนิ ภาษา และสังคม

จังหวัดนครศรีธรรมราช เมืองประวัติศาสตร พระธาตุทองคำ ชื่นฉ่ำธรรมชาติ แรธาตุอุดม
เครื่องถมสามกษัตริยมากวัดมากศิลป ครบสิ้นกุงปู เปนเมืองโบราณที่มีความสำคัญ ทางดานศาสนา
สังคม การเมือง การปกครอง และเศรษฐกิจมายาวนาน อีกทั้งเคยเปนศูนยกลางทางการคาระหวาง
ตะวันออกและตะวันตก จังหวัดนครศรีธรรมราชเปนจังหวัดที่มีความอุดมสมบูรณดวย
ทรัพยากรธรรมชาติ ลักษณะทางเศรษฐกิจโดยทั่วไปของจังหวัดขึ้นอยูกับผลผลิตทางดานการเกษตร
และการคาเปน หลกั

2

ขนาบนากเปนตำบลหนึ่งของอำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช ระบบการผลิตหลักของ
ชุมชน มีความสัมพันธกับคุณภาพระบบน้ำเปนหลัก โดยสภาพของพื้นที่ชุมชนประกอบดวยลักษณะ
ระบบนิเวศ 3 น้ำคือระบบนิเวศน้ำจืด น้ำเค็ม และน้ำกรอย ซึ่งระบบนิเวศดังกลาวมีผลตอการผลิต
ของชุมชนในอดีตจนถึงปจจุบัน ดวยบริบทของพื้นที่ตำบลขนาบนากทำใหพื้นที่ของตำบลสวนใหญ
เปนพื้นท่ีปา จากขอมูลองคการบริหารสวนตำบลขนาบนากป 2563 ตำบลขนาบนากมีพื้นที่ปลูกจาก
ทั้งหมด 3,391.91 ไร มียอดผูปลูกจากทั้งหมด 425 ครัวเรือน คิดเปนรอยละ 65 ของพื้นท่ี สงผลให
อาชีพการผลิตน้ำหวานจากเปนอาชีพหลักของชาวขนาบนาก แตทั้งนี้ชาวไรจากที่นี่ยังใชวิถีแบบเดิม
มีการพัฒนาผลิตภัณฑแบบเดิม ๆ เชน น้ำหวานจาก น้ำสมจาก และมีการผลิตผลิตภัณฑจักสาน
บางสวน จากการสำรวจเบอ้ื งตนพบวา เกษตรชาวไรจากมีความตองการแปรรูปผลติ ภัณฑจากนำ้ หวาน
จาก

ปจจุบนั รัฐบาลไดมีการสง เสรมิ ใหใชภ ูมิปญ ญาในทองถิน่ เพอื่ สรา งรายไดใหกบั ชมุ ชน โดยการใช
ภูมิปญญามาสรางมูลคาเพิม่ ผลิตภัณฑชุมชนที่มาจากภูมิปญญาทองถิ่น ย่ิงนับวันยิ่งไดรับความสนใจ
จากผูบริโภคเพิ่มขึ้น สงผลชุมชนมีการตื่นตัวในการพัฒนาและแปรรูปผลิตภัณฑสินคาชุมชน โดย
มุงเนนการพัฒนาตัวผลิตภัณฑใหมีคุณภาพดีและสามารถตอบโจทยความตองการของผูบริโภคและ
ความตองการตลาด โดยยังคงเอกลักษณ และอัตลักษณประจำถิ่นของชุมชน โครงการมหาวิทยาลัยสู
ตำบลสรางรากแกวใหประเทศหรือ U2T เปน 1 ในโครงการของรัฐบาลที่มีวัตถุประสงคเฟอแกไข
ปญหา เยียวยา และฟนฟูเศรษฐกิจและสังคมที่ไดรับผลกระทบจากการระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา
สายพนั ธุใหม 2019

ดังนั้นสำหรับตำบลขนาบนากมีความสนใจและมีแนวคิดการการยกระดับการพัฒนาอาชีพ
เกษตรกร ชาวไรจากตำบลขนาบนาก สูการสรางรายไดครบวงจร เพื่อศึกษาภูมิปญญาทองถิ่น เพื่อ
พัฒนาผลิตภัณฑแปรรูปชุมชนทองถิ่น และเพื่อกำหนดแนวทางการตลาดผลิตภัณฑชุมชนทองถิ่น
ตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช มีเปาหมายเพื่อที่จะสรางมูลคา ยกระดับ
เศรษฐกิจฐานรากของชาวไรจากใหดีขึ้นกวาเดิม และเพื่อเปนการชวยเหลือชาวไรจากในชวง
สถานการณก ารแพรร ะบาดของโรคอบุ ัตใิ หม COVID-19

1.2 วตั ถุประสงค

1) เพ่ือศึกษาภูมิปญ ญาทองถนิ่ ตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนงั จงั หวดั นครศรีธรรมราช

2) เพื่อพัฒนาผลิตภัณฑแปรรูปชุมชนทองถิ่นตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัด
นครศรธี รรมราช

3

3) เพื่อกำหนดแนวทางการตลาดผลิตภัณฑชุมชนทองถิ่นตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง
จังหวัดนครศรธี รรมราช

1.3 ขอบเขตการวิจยั

1) พน้ื ที่ดำเนนิ การ พนื้ ทตี่ ำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวดั นครศรธี รรมราช
2) กลมุ เปา หมายท่คี าดวา จะไดรับประโยชนจ ากการดำเนนิ โครงการ

ประชาชน
เกษตรกร
ผูส งู อายุ
คนวา งงานในพืน้ ท่ี
3) หนว ยงานผรู ับผิดชอบ (หนวยรับงบประมาณ) (กรม/จงั หวัด/หนวยงานรฐั )
มหาวิทยาลยั วลยั ลักษณ
4) ชวงเวลาทำการศกึ ษา 11 เดือน ( เรม่ิ ตน เดอื นกมุ ภาพันธ 2564 ถงึ เดอื น ธันวาคม 2564)

1.4 ประโยชนท ีค่ าดวาจะไดรบั

1) เพิม่ โอกาส สรางงาน สรา งอาชพี เพิ่มรายไดแ กค นในชุมชน
2) เกดิ การพัฒนาแปรรูปผลิตภัณฑใหม อยา งนอ ย 3 ผลิตภณั ฑ
3) มีชองทางการตลาดผาน Social Network ที่สามารถเขาถึงลูกคาตรงเปาหมาย และ
สามารถเพมิ่ ชองทางการตลาดใหผลิตภณั ฑช ุมชน

4

บทที่ 2

ทบทวนวรรณกรรมท่ีเกย่ี วของ

ในการศึกษาเรื่อง การยกระดับการพัฒนาอาชีพเกษตรกร ชาวไรจาก ตำบลขนาบนาก สูการ
สรางรายไดครบวงจร ตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช เปนการศึกษาภูมิ
ปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวของกับการประกอบอาชีพ การสงเสริมการแปรรูปผลิตภัณฑ และการกำหนด
แนวทางการตลาดของผลิตภัณฑชุมชน ในการศึกษาครั้งนี้ไดกำหนดแนวคิด ทฤษฎีที่เกี่ยวของเพื่อใช
ในการศึกษาวิจยั ไวดังน้ี

2.1. บรบิ ทพ้นื ทีต่ ำบลขนาบนาก

2.2. ขอมูลทวั่ ไปเกีย่ วกับปา จาก

2.3. ขอ มูลท่ัวไปเกี่ยวกบั ภูมิปญญาทองถน่ิ

2.4. แนวคดิ ดา นการพัฒนาผลิตภณั ฑ

2.5. ขอ มูลท่ัวไปเก่ียวกับการตลาด

2.6. งานวจิ ยั ท่เี ก่ียวขอ ง

2.1 บริบทพ้ืนท่ตี ำบลขนาบนาก

ทตี่ ง้ั
ชุมชนขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช เปนชุมชนที่ตั้งอยูติดทะเลอาวไทย

อยูทางทิศใตของอำเภอปากพนัง มีตานานเลาขานที่มาของชื่อ “ขนาบนาก” ที่หลากหลายตามฐาน
ความคิด และการรับขอความและการตีความผานมายังรุนตอรุนอยางไรก็ตามตานานที่ชุมชนเลาสืบ
ตอๆกันมากท่สี ุดมดี วยกัน 3 ตำนาน

ตำนานที่หนึ่งเลากันมาวาเดิมพื้นที่ชุมชนเปนปารกรางวางเปลาและมีครอบครัวหนึ่งหัวหนา
ครอบครัวชื่อ”นาก”เขาไปสราง “ขนำ” อยูเพื่อทานาตาลจาก มีคนเดินผานไปผานมา จึงไดชื่อวา
“ขนำนาก” และเรียกเพ้ียนมาเปน“ขนาบนาก”มาจนถึงปจจุบนั

ตำนานที่สอง เลากันมาวาบริเวณที่ตั้งของวัดขนาบนากในปจจุบัน ในอดีตลักษณะเปนเกาะปา
ไมมีบานคน เปนปาซึ่งมีรมเงาใชสาหรับเปนที่พักเดินทางทาใหพื้นที่ดังกลาวกลายเปนจุดหยุดพัก
สำคัญ ใชเปนจุดหยุดพักของ “นาค” ที่ตองเดินทางไกลลัดทุงนาจากชุมชนตางๆเพื่อไปบวชตามคติ
นิยมยังวัดบางพระซึ่งเปนวัด สำคัญในชุมชนสมัยนั้นทาใหมีการสราง ”ขนำ” เพื่อเปนที่พักชั่วคราว

5

การมาพักของ ”นาค” เกิดขึ้นเปนประจา ดังนั้นจึงมีคนเรียกขานพื้นที่บริเวณนั้นตอกันมาวา “หนา
นาค” และเรยี กเพีย้ นมาเปน”ขนาบนาก” มาจนถงึ ปจ จบุ นั

ตำนานที่สาม เปนตานานที่มีความสัมพันธกับ”พระนางเลือดขาว” หรือแมเจาอยูหัว ซ่ึง
กลาวถึงพิธีการอัญเชิญพระศพของพระนางโดยทางเรือมาจากเมืองนครศรธี รรมราชมาทางแมนาปาก
พนัง เมื่อผานบริเวณขนาบนากปรากฏวามีพญานาค 2 ตัวประกบทั้งสองขางของลาเรือที่บรรทุกพระ
ศพของพระนางเลอื ด ขาว บรเิ วณน้จี ึงไดช อื่ วา ชมุ ชนุ ขนาบนากนบั ต้งั แตบดั นั้นมา

ภาพท่ี 2.1 แสดงแผนท่ีตำบลขนาบนาก

6

จำนวนหมบู าน
ชุมชน/หมูบานภายใตการปกครององคการบริหารสวนตำบลขนาบนาก มีชุมชนทั้งหมด 10

ชมุ ชน/หมูบา น (แบง ตามเขตพื้นท)่ี ดงั น้ี

ตารางท่ี 2.1 แสดงรายชื่อหมูบาน ตำบลขนาบนาก
หมูท่ี ช่อื หมูบา น
1 บา นขนาบนาก
2 บานปา ขลู
3 บา นบางวนุ
4 บานทา นา
5 บานปากชอง
6 บา นบางอุดม
7 บานสระศรีเมอื ง
8 บานบางตะลุมพอ
9 บา นบอ คณฑี
10 บานหนา โกฏิ

ตารางท่ี 2.2 ประชากรตำบลขนาบนาก ป 2557 จำนวนหลงั คาเรือน ป 2559
73 ป 2558 71
หมทู ่ี ชื่อหมูบาน 88 71 85
86 85 82
1 บานขนาบนาก 152 82 151
2 บา นปา ขลู 88 151 90
3 บานบางวุน 131 89 129
4 บานทานา 252 129 253
5 บานปากชอง 211 248 213
6 บา นบางอุดม 172 209 181
7 บา นสระศรีเมือง 260 172 264
8 บา นบางตะลมุ พอ 1,513 255 1,519
9 บา นบอ คณฑี 1,491
10 บานหนาโกฏิ

รวม

7

ตารางที่ 2.3 แสดงจำนวนครัวเรือน ตำบลขนาบนาก

หมทู ่ี ชอ่ื หมบู า น จำนวนครัวเรอื น จำนวนประชากร

ชาย หญงิ รวม

1 บานขนาบนาก 71 110 109 219

2 บา นปา ขลู 85 145 136 281

3 บานบางวนุ 82 156 151 307

4 บานทานา 151 285 268 553

5 บานปากชอ ง 90 153 158 311

6 บานบางอุดม 129 203 207 410

7 บา นสระศรเี มือง 253 457 451 908

8 บานบางตะลุมพอ 213 310 284 594

9 บา นบอ คณฑี 181 236 245 481

10 บา นหนาโกฏิ 264 464 433 897

รวม 1,519 2,525 2,436 4,961

ขอ มลู : ทม่ี าสำนกั ทะเบียนอำเภอปากพนัง (ณ เดอื น กรกฎาคม พ.ศ. 2559)

ลักษณะภมู ปิ ระเทศ
องคการบริหารสวนตำบลขนาบนาก มีลักษณะพื้นที่โดยทั่วไปเปนที่ราบลุมไมมีภูเขาและปาไม

ทิศตะวันออกจดทะเลอาวไทย สภาพของดินที่เปนดินเปรี้ยว เหมาะแกการทานาเปนบางสวนที่เหลือ
เปนปาจาก และนากุง ชุมชนขนาบนากเปนชุมชนที่ตั้งอยูริมฝงอาวไทย ฝงตะวันตกติดตอกับแมนา
ปากพนัง ลักษณะของภูมิประเทศเชนนี้สงผลใหพื้นที่ของขนาบนากมีความสมบูรณสูง เนื่องจากทาง
ฝงตะวันตกของลุมแมน้ำปากพนัง ซึ่งหมายถึงตนกำเนิดของสายน้ำสายนี้(เทือกเขานครศรีธรรมราช)
ไดพัดพาตะกอนดินมาทับถมบริเวณปากน้ำตลอดระยะเวลายาวนานชุมชนขนาบนากซึ่งถือเปนสวน
ปลายของลำน้ำจึงรับเอาความอุดมสมบูรณนี้มาตลอด ระยะเวลายาวนานเชนกัน ทาใหเกิดเปนพื้นท่ี
ราบลุมเหมาะสมแกการเพาะปลูก ทั้งนี้สภาพพื้นที่ของชุมชนประกอบดวย 3 ลักษณะนิเวศที่กลาว
สำคัญคือ

นิเวศน้ำจืด ซึ่งเปนระบบนิเวศที่มีผลตอการผลิตของชุมชนในอดีต สงผลใหการ ทำนาเปน
อาชีพหลกั ของชมุ ชน ในอดตี ชุมชนขนาบนากเปนทุงนากวางใหญ ทกุ หมูบา นในชมุ ชนมีการทำนาขาว
เชน ชุมชนบางตะหลุมพอ บานบอคณฑี และบานหนาโกฏิ ซึ่งตั้งอยูบริเวณใกลเคียงกับอาวไทยก็
สามารถปลูกได เปนจำนวนมาก ความอุดมสมบูรณของระบบนิเวศทำใหชุมชนมีคำพูดติดปากเปน
เสียงเดียวกันในฤดูการเกบ็ เกี่ยวของทกุ ๆ ปวา”ขางเต็มทง”ปริมาณขา วตอปท่ีมีมาก จนตองมีอาชพี

8

รับจางเก็บขาว ใหเชาที่นา ในชุมชนมา อยางยาวนาน โดยเฉพาะปไหนฝนตกสม่ำเสมอขาวในนา
ไดผลดี ชุมชนตองใชเวลาเก็บขาว นานนับ 4 เดือนกวา จะขาวหมดทุงนา (เดือนกุมภาพันธถึง
พฤษภาคม) พื้นที่บริเวณชุมชนขนาบนากจึงกลายเปนแหลงผลิตขาวที่ สำคัญแหงหนึ่งของลุมน้ำ
ปากพนัง

นิเวศน้ำกรอย ซึ่งเปนระบบนิเวศที่สำคัญอีกระบบหนึ่งของชุมชน มีลักษณะพื้นท่ี เปนปาชาย
เลนที่มีตนจาก (Nipa fruticans wurm) ขึ้นอยูหนาแนนดังนั้นการทา “น้ำผึ้งจาก” เปนอาชีพรอง
ของ ชุมชนที่ควบคูมากับการทำนานานกวา 200 ป ขนาบนากมีลำคลองขนาดใหญที่แยกจากแมน้ำ
ปากพนงั ไหลผานชมุ ชนคือ คลองหวั ไทรพรอ มกับมีคลองเลก็ คลองนอยแยกกระจายตวั ไปตามหมูบาน
ตาง ๆ อีก 4 ลำคลอง ดังน้ี คลองบางตาเสก คลองปากชอง คลองบางหรง คลองตะลุมพอ ลำคลอง
ใหญนอยเหลา น้ีทำใหชมุ ชนสามารถทำการประมงน้ำกรอ ยไดอ ยา งอดุ มสมบูรณ

นิเวศน้ำเค็ม (Marine Ecosystem) เปนระบบนิเวศที่มีน้ำเปนน้ำเค็มโดยปกติจะมีความเค็ม
ประมาณพันละ 35 มีทั้งที่เปนทะเลปดและทะเลเปด เนื่องจากเปนหวงน้ำขนาดใหญ จึงนิยมแบง
ออกเปนระบบนเิ วศยอยตามความลึกของนำ้ อกี ดว ย ไดแก ระบบนเิ วศชายฝง (Coastal Ecosystem)
เปนบริเวณที่ตกอยูภายใตอิทธิพลของน้ำขึ้นน้ำลง สิ่งมีชีวิตตองปรับตัวใหเขากับสภาพการ
เปลี่ยนแปลงของระดับน้ำดังกลาว มียอย 2 ประเภท คือนิเวศโขดหินชายฝง และ นิเวศชายหาด
ระบบนเิ วศน้ำตนื้ (Continental Shelf Ecosystem)เปนระบบนิเวศที่นับจากระบบนเิ วศชายฝงลงไป
จนถึงน้ำลึก 200เมตร และ ระบบนิเวศทะเลลึก(Deep Sea Ecosystem) เปนระบบนิเวศที่นับ
ตอ เนือ่ งจากความลกึ 200 เมตร ลงไปถงึ ทอ งทะเล สว นนมี้ ักเปนบรเิ วณท่ีแสงแดดสอง ลงไปไมถึง ใน
พื้นที่ตำบลขนาบนากมีระบบนิเวศชายฝงบริเวณบานหนาโกฏิ บานเกาะฝาย และบานบอคณฑี ซึ่ง
เปน พ้ืนทต่ี ดิ ทะเลอา วไทยทำใหป ระชากรในพนื้ ทีป่ ระกอบอาชพี ทำการประมงชายฝง

ลักษณะภูมิประเทศของชุมชนขนาบนากซึง่ มีลักษณะที่ราบลุม ชายฝงและมีลำคลองหัวไทรไหล
ผานหมูบาน กอใหเกิดลำคลองสาขากระจายตัวตามหมูบาน ทำใหระบบการผลิตหลักของชุมชน เชน
นาขาว และปาจาก มีความสัมพันธกับคุณภาพระบบน้ำเปนหลักดวยบริบทของพื้นที่ตำบลขนาบนาก
ทำใหประชากรในพื้นที่ประกอบอาชีพหลัก 4 อาชีพ ประกอบดวย การประกอบอาชีพเพาะปลูกปา
จาก การประกอบอาชีพเพาะปลูกนาขาว (แบบดั้งเดิม) การประกอบอาชีพการทำประมงลุมน้ำและ
ชายฝง และการประกอบอาชีพการทำนากุง เนื่องจากพื้นที่สวนใหญของตำบลขนาบนากเปนพื้นท่ีปา
จากสงผลใหประชากรในตำบลกวารอยละ 65 ของจำนวนประชากรทั้งหมดประกอบอาชีพผลิต
น้ำตาลจาก หรือเรียกวา เกษตรกรชาวไรจาก

9

2.2 ขอมลู ทว่ั ไปเกยี่ วกบั ปาจาก

คำนิยามตนจาก
ตนจาก เปนไมปาชายเลน ที่มีความสำคัญในดานการอนุบาลสัตวน้ำ การปองกันการกัดเซาะ

ของชายฝง ขณะเดียวกันเปนพืชที่สามารถนำมาใชประโยชนในหลายดานดวยกัน อาทิ ใชใบหอขนม
ใชใบทำหลังคา รวมถึงผลจาก และน้ำจากที่นิยมนำมารับประทาน เนื่องจากลูกจากมีเนื้อนุม หอม
หวาน สวนน้ำจากใหรสหอมหวานเชนกัน ตนจาก (Nypa palm, Nipa palm, Mangrove palm)
มีชื่อวิทยาศาสตร Nypa fruticans Wurmb ในวงศ Plamae เปนพืชในตระกูลปาลม พบไดทั่วไปใน
พื้นที่ที่ติดชายทะเล ทั้งในบริเวณน้ำจืด และน้ำกรอย ที่มีน้ำเค็มขึ้นถึง มักจะขึ้นเปนดงขนาดใหญ
เรียกวา ปาจาก หรือ ดงจาก จากสามารถเติบโตไดด ีในดินโคลน ตามปาชายเลน หรือบริเวณริมคลอง
ท่มี ีไมใ หร ม เงาปะปนอยูดว ย มักอยูในชว งทมี่ นี ้ำจืดและน้ำกรอยปนกัน แตบนบกท่ีน้ำทว มถึงก็พบจาก
ไดเชนกัน จากมีลำตนอยูใตดิน นับเปนพืชเกาแกมากชนิดหนึ่ง ที่มีซากดึกดำบรรพ อายุถึง 70 ลานป
จากพบไดทั่วไปในเอเชียใต และเอเชียตะวันออกเฉียงใต และปากอาวแมน้ำที่ติดกับทะเล มีชื่อเรียก
ทั่วไป คือ จาก สวนบางทองถิ่นในภาคใต เรียก อัตตะ ประเทศมาเลเชีย และอินโดนีเชีย เรียก อาปง
ประเทศเวียดนาม เรียก ดาวนัก ประเทศฟลิปปนส เรียก นิพีรา และประเทศบังคลาเทศเรียก
“กอลพาตา”

ภาพท่ี 2.2 แสดงภาพปาจาก

ลกั ษณะทางพฤกษาศาสตร
ลำตน และราก

ลำตนเปนเหงาใตด นิ หรือโผลเ หนือดนิ มกั เรียกวา หินจาก ตน เกดิ ติดกันเปน กลุมกอ มลี กั ษณะ
อวนสั้น และแบน แตกออกเปน 2 งาม โดยเยื่อของสวนลำตน และโคนกานใบมีโพรงอากาศ เมื่อโต
เต็มที่จะมีความสงู ประมาณ 5-8 เมตร ลำตนใหมอาจเกิดจากการแตกกอใหมหรือเกิดจากเมล็ดใหมที่

10

เกิดใกลกับตนเกาเรียงซอนกันแนน สวนของรากเปนระบบรากฝอย แตกออกจากดานลางของลำตน
จำนวนของรากตอตนจำนวนมาก และมีขนาดยาว ทำใหพื้นที่โดยรอบลำตนจะกระจุกตัวดวยราก
จำนวนมาก

ภาพท่ี 2.3 แสดงรากและลำตน
ใบจาก

ใบจากมีลักษณะเปนใบเดี่ยวแบบขนนก ยาวประมาณ 3-9 เมตร แตกออกโดยรอบจากลำตน
ใน 1 ลำตน จะมีใบประมาณ 4-8 ใบ กา นใบมลี ักษณะอวบใหญ เรียก พงจาก หรอื ทางจาก โดยเฉพาะ
สวนโคนกานใบที่เรียกวา พอนจาก เชื่อวาเปนแหลงสราง และกักเก็บน้ำหวานของจาก กานใบ
ประกอบดวยใบยอย เรียกวา ทางจาก ประมาณ 30-40 ใบ ใบยอยมีลักษณะเรียวยาว คลายใบ
มะพราว แตขนาดใบกวางกวา ยาวประมาณ 1-1.5 เมตร ใบที่แกแลวจะทิ้งใบยอย เหลือเฉพาะกาน
ใบจนกา นใบแหงเห่ียว และคอ ยๆหกั ไปคงเหลอื เปน ลักษณะรอยหกั ไวก บั ลำตน

รปู ท่ี 2.4 แสดงใบจาก

11

ดอก
ดอกจากมีทั้งดอกเพศผู และดอกเพศเมียในตนเดียวกัน กานดอก เรียวา นกจาก แทงออกจาก

กลางลำตนบริเวณโคนกานใบ ความยาวทั้งชอดอกประมาณ 50-100 เซนติเมตร หรือมากกวา โดย
ดอกจะออกเปนชอ ถูกหุมดวยกาบสีสม ประกอบดวยดอกเพศเมียที่เรียงอัดกันแนนที่ปลายชอดอก
สวนดอกเพศผูที่มีขนาดเล็กจะแตกออกบริเวณชอดอกตัวเมีย ลักษณะของดอกเพศผู และเพศเมียจะ
ประกอบดว ยกลบี เลีย้ ง และกลบี ดอก 3 กลีบ มีเกสรเพศผู 3 อัน สวนละอองเรณมู ีลกั ษณะเปน หนาม

ภาพที่ 2.5 แสดงภาพดอกจาก
ผล

ผลจากมีลักษณะอัดรวมกันแนนบริเวณสวนปลายกานดอก เรียกวา ทะลาย โดย 1 ทะลาย
ประกอบดว ยผลประมาณ 50-120 ผล ผลมลี ักษณะใหญท ี่ขวั้ ผล และเลก็ ที่ปลายผล ขนาดยาว 10-12
เซนติเมตร เสนผาศูนยกลาง 6-8 เซนติเมตร มีหนามแหลมสั้นที่โคนผล น้ำหนักผลที่ 15-20 ผล/
กิโลกรัม ผลมีลักษณะสามเหลี่ยม เปลือกผลหนา สีน้ำตาลเขมหรือน้ำตาลแดง โดย 1 ผล จะมี 1
เมล็ด อยูถัดจากเปลือกผลที่ประกอบดวยเนื้อผลสีขาว ซึ่งจะพบไดขณะที่ผลยังออน ถือเปนระยะที่
เหมาะสำหรับนำมารับประทาน แตหากเมล็ดแกมากจะมีเนื้อแข็ง ไมนิยมนำมารับประทาน และจะ
รว งลงดินหรอื ลอยไปกับกระแสน้ำจนถึงชว งน้ำลดตกลงจมโคลนจนเกดิ เปน ตน จากใหมอีกคร้งั

ภาพท่ี 2.6 แสดงผลจาก

12

สายพนั ธุจาก
การเรียกชื่อสายพนั ธุตนจาก ตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช อางอิง

จากภาชนะท่ใี ชรองน้ำหวานจากและลกั ษณะการใหน้ำหวานของตน จาก การแยกสายพนั ธุมวี ธิ กี ารสัก
เกตตามลักษณะของตน ดงั น้ี

1. ชิงชาลี มีลัษณะคือ มีกานชอดอกยาว คลายงวง ใหน้ำหวานมาก และใหน้ำหวานอยาง
ตอ เน่ือง

2. อเี พลง มีลกั ษณะ จะมีงวงใหญ งวงส้นั ทางส้ัน
3. หนามทเุ รยี น ชอผลมลี กั ษณะคลา ยผลทุเรยี น กานดอกส้ัน และแขง็ แรง
4. ออี ง่ึ อาง มลี ักษณะทางใบหรอื พอนจากมลี กั ษณะอว นและใหญ
5. ทองพริม้ ลักษณะของทลายจะมหี นามมาก ลูกจะเลก็ คลา ยลกู ลีบแตไ มลีบ งวงเลก็ งวงยาว
6. สวุ รรณรัตน ลักษณะงวงลบี ทลายจะสมบรู ณ ขนาดทลายเลก็ งวงเล็ก งวงหวาย

ประโยชนข องตน จาก
จากเปน พืชท่ีชาวปากพนงั รูจักมานาน และใชป ระโยชนของจากไดเ ปนอยา งดี ตั้งแตใบจนถึงผล

ใบจากมีลักษณะคลายใบมะพราว แตมีความเหนียว และกวางกวา ทำใหสามารถใชนำมาเย็บเปนตับ
เรียกวา "ตับจาก" แลวนำไปมุงหลังคา กันแดดกันฝนไดเปนอยางดี แมวาจะใชงานไปนาน ใบจาก
กรอบ เปล่ยี นจากสีเขียวเขม เปน สีเหลือง สีน้ำตาล กระทง่ั เกือบเปนสดี ำ แตกย็ งั คงกันฝนและแดดได
จนกวาจะแหงกรอบและผุไป ใชทำหมวกที่เรียก "เปยว" พอนจากใชทำเชื้อเพลิง ใบจากออนตากแหง
ใชม วนยาสูบ หอขนมตม ทำทีต่ กั นำ้ เรียก "หมาจาก" และเสวียนหมอ ใชห อขนมจาก ซ่งึ เปนขนมที่ทำ
จากแปง น้ำตาล และมะพราว ผสมกันจนเหลวไดที่ แลวนำหอดวยใบจาก ปงบนไฟ จนมีกลิ่นหอม
แมอาจมีการใชใบมะพราวมาหอ แตก็ไมอรอยเทาใชใบจาก ใบจากใชตมน้ำดื่มแกอาการทองรวง
ชอดอกนำมาใชในการประกอบอาหาร หรือเปนเครื่องเคียง เครื่องจิ้ม ใชทำแกงหรือกินกับน้ำพริก
กานชอดอกหรือที่ชาวบานเรียกวางวงตาลสามารถปาดเอาน้ำหวานมาทำเปนน้ำตาลได หรือนำไป
หมักเปน เหลา และนำ้ สม สายชู กลีบดอกนนั้ นำไปเปนสวนผสมของชาสมุนไพรไดผลจากท่สี กุ แลว จะมี
เนื้อในเมล็ดเปนเยื่อสขี าว ใส นุม มีรสหวาน นิยมรับประทานเปนของหวาน เรียกเมนูนี้วา ลูกจากลอย
แกว ผลออนทีแ่ ตกหนอ จะมจี าวอยขู างใน นำมารบั ประทานไดเชนเดยี วกับจาวตาล หรือจาวมะพราว

ชอดอกหรอื งวงจาก
ชอดอกหรืองวงตาล สามารถใหผลผลิตน้ำหวาน ซึ่งการทำน้ำตาลของตำบลขนาบนาก อำเภอ

ปากพนัง จังหวดั นครศรีธรรมราช ซึ่งเปนพื้นท่ีทีช่ าวบา นในชุมชนชน ประกอบอาชีพการผลิตน้ำหวาน
จากเปนอาชีพหลัก โดยตนจากที่สามารถใหผลผลิตน้ำหวานไดมีอายุประมาณ 5 ป โดยมีระยะเวลา

13

ชวงของการผลิตชวงละ 3-4 เดือน ซึ่งในรอบปสามารถเขาไปปาดน้ำตาลได 8 เดือน มีระยะการ
เตรียมการอยู 2 เดือน โดยจะหยดุ 2 เดอื น คือ เดอื นพฤศจกิ ายนและธันวาคมของทุกป ทง้ั นเ้ี นื่องจาก
ในชว งดงั กลาวเปน ชวงฤดูฝน มีนำ้ ทวมขังในพน้ื ท่ีปา จาก จงึ ไมส ะดวกในการเขาไปใชพ นื้ ที่ แตบ างราย
สามารถเก็บผลผลิตไดทั้งป ขึ้นอยูการจัดการของเกษตรกร และพื้นที่ที่ใชปลูก น้ำหวานจากที่ไดจาก
การตัดนกจากหรือทะลายจาก นำมาใชประโยชนแทนน้ำตาลในหลายดาน อาทิ ใชทำเปนเครื่องดื่ม
น้ำหวานจาก ใชปรุงอาหารแทนน้ำตาล ใชคั่วทำเปนน้ำตาลกอน ใชหมักเปนเหลาจาก นอกจากน้ัน
ปจจุบันมีการศึกษาความเปนไปไดในการนำน้ำหวานจากมาผลิตเปนเอทานอลเปนพลังงานทดแทน
ซ่งึ จาก 1 ทะลาย สามารถใหน ำ้ หวานจากไดม ากกวา 0.7 ลติ ร ขณะนช้ี มุ ชนขนาบนากนากมกี ารแปร
รูปผลิตภณั ฑน ำ้ หวานจากเปน น้ำสม จาก น้ำผึ้งจาก นำ้ ตาลปบ และน้ำตาลจากผง

ภาพที่ 2.7 แสดงนำ้ หวานจาก

ภาพท่ี 2.8 แสดงผลติ ภณั ฑเ ปรรูปนำ้ ตาลจาก

14

ไมกวาดงวงตาล เปนเครื่องจักสานที่มีเฉพาะในตำบลขนาบนาก ซึ่งเปนภูมิปญญาของชาวบาน
ท่ีทำอาชพี น้ำตาลจาก จงึ นำงวงตาลที่ไมใชประโยชนการทำน้ำหวานแลว นำมาดดั แปลงเปน ไมกวาด
ที่มีเสนขนนิ่ม มีความทนทานเพราะมีความเหนียว เก็บรักษาไวไดนาน ประโยชนใชกวาดขยะตาม
บา นเรอื น

รปู ท่ี 2.9 แสดงไมกวาดงวงตาล
นอกจากน้ำตาลแลวเราสามารถนำนำ้ หวานมาแปรรูปเปนผลิตภณั ฑน้ำสมจาก ซึ่งการทำนำ้ สม
จาก นั้นจะมีขั้นตอนทุกอยางคลายกับการทำน้ำตาล แตไมตองใสเกล็ดไมเคี่ยมในกระบอกที่ใชรอง
น้ำหวาน และไมตองนำน้ำหวานขึ้นเตาเพื่อเคี่ยว เพียงแตหมักไวในไหประมาน 10 วัน ก็จะเกิดกรด
น้ำสมเพื่อใชมาบริโภค น้ำสมจากสามารถขายไดในราคาลิตรละ 6 บาท คนในทองถิ่นนิยมนำน้ำสม
จากมาประกอบอาหาร เชน ตม สม ปลากระบอก นำ้ ชบุ หยำ เปนตน

รูปที่ 2.10 แสดงนำ้ สม จากและตมสม ปลากระบอก

15

ลกู จาก
ผลออนอายุประมาณ 4 เดือนของจาก สามารถนำมาหั่นเปนชิ้นบาง ๆ เพื่อทำเปนผักดองหรือ

เปนผักแกง สวนผลจากอายุประมาณ 5-7 เดือนนั้นเนื้อในผลจาก(endosperm) สามารถรับประทาน
ไดโดยทำขนมหวานน้ำเชื่อม ลักษณะคลายลูกชิดแตมีขนาดใหญกวา นอกจากนี้ชอดอกออนอายุ
ประมาณ 1 เดือน สามารถนำมาหั่น ทำเปนผักจิ้มน้ำพริกโดยการลวกหรือรับประทานสด และ
สามารถนำเปนผักดองกับน้ำสมที่ทำจากตนจากใชรับประทานเปนผักดองขนมจีน ซึ่งเปนที่นิยมของ
ชาวบานในทอ งถนิ่

รปู ที่ 2.11 แสดงลูกจากลอยแกวและแกงไกห วั ลูกจาก
ใบจาก

ใบจากแก และใบจากออนถอื เปนผลผลติ จากตน จากท่นี ยิ มนำมาใชประโยชนมากทีส่ ดุ ไดแ ก
นำมาใชหอขนม เชนขนมจาก เปนขนมพื้นบานของชาวปากพนัง ขนมจากทำดวยแปงขาวเหนียว
มะพราวทึนทึกขูดหยาบ ๆ น้ำตาลจาก และเกลือเล็กนอย ที่เรียกวาขนมจาก เพราะเปนขนมที่หอ
ดว ยใบจากสด ขนมนที้ ำใหส กุ ดว ยการยางไฟออนๆ

รปู ท่ี 2.12 แสดงภาพขนมจาก

16

มวนยาสูบคือการใบออนที่เพิ่งแตกยอดสามารถนำมาตากแหงกอนนำมาหอหรือมวนยาเสน
(ยาสูบ) หรือที่เรียกวา ใบจากยาสูบ การนำใบจากทำเปนมวนหอยาสูบจะใชใบจากออน อายุ 2-3
เดือน นำมาผาซีกเปน 2 สวน ออกจากกานใบยอยตรงกลาง นำมาตากแดดประมาณ 1-2 วัน แลวใช
มีดกรดี เยื่อดา นบน และดานลา งออกใหบ าง

ภาพท่ี 2.13 แสดงใบจากมวนยาสบู
จากตับมุงหลังคาคือการใชใบจากแกนำมาเย็บเพื่อทำจากมุงหลังคา และฝากั้นผนัง จะใชใบ
จากแกมาทำ การทำตับจากจะใชใบจากแก 2 ใบ มาซอนทับกันมาพับหุมแกนทีท่ ำจากกานใบ โดยใช
เชือกหรือหวายลิงผูกติด ตับจากเรียงซอน 2 ใบ จะมีอายุมุงหลังคาไดประมาณ 6-8 ป แตหากเรียง
ซอน 3 ใบจะมอี ายกุ ารมุงได 10-15 ป สว นทางทางจากไดจ ากการตัดใบออกแลว นยิ มนำมาทำเปนตับ
จากสำหรับเปนโครงเย็บตับจาก ใชทำเปนพื้นของกระทอมชั่วคราว ใชกั้นคอก ทำเปนรั้วกั้นตามบาน
ใชมัดรวมกนั เปน ทางเดินในสะพานหรอื ใชร องเปน ทางเดินตามโคลนตม รวมถงึ ใชทำฟนใหความรอ น

ภาพที่ 2.14 แสดงตบั จากมุงหลังคา

17

หมาจาก เปนของใชอยางหนึ่งของชาวขนาบนาก ที่ใชยอดจากออนมาตัดแลวสานเปนภาชนะ
ใชสำหรับตักน้ำ วิดน้ำในเรือ ตัดน้ำผึ้งจากกระทะ ตักน้ำลางหนาแทนขันน้ำ และลางเทา นับวาหมา
จากเปน สิง่ อำนวยประโยชนไดอ ยา งกวา งขวาง และหมาจากยงั เปน ภาชนะท่ีใชใสของตาง ๆ

ภาพท่ี 2.15 แสดงหมาจากตกั นำ้ จากใบจาก
หมวกเปรี้ยว ทำมาจากยอดจากเชนกัน นำยอดจากมาสับ แลวตากแดดใหแหงหลังจากน่ัน
นำมาเย็บขน้ึ รปู เปนรูปสามเหลี่ยมทรงกรวย สามารถนำไปใชป ระโยชนในการ กนั แดด กันฝน

ภาพท่ี 2.16 แสดงเปย ว

18

กานจาก
ชาวบานในพื้นที่นิยมนำกานจากมาประดิษฐเปนเครื่องจักสานรูปแบบตาง ๆ ภูมิปญญางาน

จักสานนับเปนภูมิปญญาชาวบานที่ถายทอดกันมาจากรุนสูรุน ผูมีฝมือดานงานจักสานสวนใหญเปน
ผูสูงอายุ งานจักสานจากกา นจากนยิ มทำเปน เครื่องใชในครัวเรอื น เชน เสวยี นรองหมอ เปนตน

เสวียนรองหมอ หรือชาวขนาบนากเรียกวา กนหมอ เปนเครื่องรองกนหมอเพื่อใหหมอตั้งได
โดยกน ไมกระทบพนื้ หรือถา มขี นาดใหญสามารถใชใสผ ัก ผลไม ไดต ามความเหมาะสม

ภาพที่ 2.17 แสดงเสวียนหมอ
แจกันใชประดบั ตกแตงไมดอก ไมประดับตั้งโตะ เพื่อความสวยงาม หรือถามีขนาดเล็กสามารถ
นำไปใชป ระโยชนเ ปนโคมไฟตง้ั โตะ ตกแตงสถานท่ตี ามความเหมาะสม

ภาพท่ี 2.18 แสดงแจกัน

19

2.3 ขอมูลท่ัวไปเกีย่ วกับภูมปิ ญญาทอ งถิ่น

คำนยิ ามภูมปิ ญญา
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 (2546, หนา 826) ไดใหความหมายของคำวา

ภูมิปญญาไววา “พื้นความรูความสามารถ” ภูมิปญญาหมายถึงทรัพยากรบุคคล ทรัพยากรความรูที่มี
อยูในทองถิน่ แตละแหง ซึ่งเปนเอกลกั ษณเ ฉพาะคน หรือเปนลักษณะสากล ที่หลายถิน่ มีคลา ยกันก็ได
ภูมิปญญา ชาวบานในแตละถิ่นเกิดจากการแสวงหาความรู เพื่อเอาชนะอุปสรรคทางธรรมชาติ
ทางสังคม ที่จำเปนในการดำรงชีวิต ภูมิปญญานี้จึงเปนสวนที่เกี่ยวของกับการผลิตและชาวบาน เชน
การประกอบพิธีกรรมของชุมชน หรือประเพณีการรวมกำลังชวยกันทำงานใหญหลวงเกินวิสัยที่จะทำ
สำเร็จไดโดยคนเดียวเปนตน ภูมิปญญาหมายถึง แบบแผนการดำเนินชีวิตที่มีคุณคาแสดงถึงความ
เฉลียวฉลาดของบุคคล และสังคม ซึ่งไดสั่งสมและปฏิบัติสืบตอกันมาภูมิปญญาจะเปนทรัพยากรของ
บุคคลหรือ ทรัพยากรความรูก็ไดทรัพยากรความรูที่ถือวาเปนภูมิปญญา ไดแก ความรูในสาขาอาชีพ
หรือวชิ าการดา นตาง ๆ เชน การคดั เลอื กพนั ธขุ า ว การถนอมอาหาร วัฒนธรรม ศิลปะ จารตี ประเพณี
เปนตนสวนทรัพยากรบุคคลที่ถือวาเปนภูมิปญญา ไดแก ชาวนาผูประสบความสำเร็จในการผลิต
พราหมณผูเชี่ยวชาญในบายศรี เปนตน ภูมิปญญาทองถิ่น (local wisdom) หรือ ภูมิปญญาชาวบาน
(popular wisdom) เปนคำที่รูจักกันมานานพอสมควร เปนคำที่มีความหมายลึกซึ้งหลายแงมุม ซึ่งมี
นกั วิชาการไดใ หความหมายไวใ นแงม ุมตา งกัน ดงั น้ี

ภูมิปญญาทองถิ่น (Local Wisdom) หรือภูมิปญญาชาวบาน (Popular Wisdom) หรือ
ปญญาชนชาวบานหรือปญญาชนทองถิ่น (Intellectual Organic) หมายถึง “พื้นเพรากฐานของ
ความรูข องชาวบาน หรอื ความรอบรขู องชาวบานที่เรียนรูและส่ังสมประสบการณสืบเนื่องตอกันมาท้ัง
ทางตรง คือ ประสบการณดวยตนเองหรือทางออมซึ่งเรียนรูจากผูใหญ หรือความรูที่สะสมสืบตอกัน
มา" (สามารถ จันทรส รู ย, ๒๕๓๓ อา งถึงใน สำเนียง สรอยนาคพงษ, 2535:24)

ภูมิปญญาทองถิ่นหรือภูมิปญญาแหงชีวิต ทำใหสังคมดำรงอยูไดมาเปนเวลานาน เพราะสังคม
เปรียบเสมือนมนุษย หากไมมีสอนหรือปญญายอมไมสามารถดำรงชีวิตอยูได (ประเวศ วสี, 2534)
อางถึงใน นิลบุ ล คงเกตุ, 2540 หนา 43)

วันเพ็ญ พวงพันธุบุตร (2542:104) ใหทัศนะเกี่ยวกับภูมิปญญาไทยวา หมายถึงองคความรู
ทั้งหลายที่มีการสั่งสมและถายทอดสืบตอกันมาของชาติไทย โดยการคิดคนปรับเปลี่ยนผสมผสานกับ
ความรใู หม และพฒั นาใหเหมาะสม เพอื่ พฒั นาคณุ ภาพชวี ิต มคี วามเปนเอกลักษณของตนเอง

รุง แกวแดง (2543:204) ไดกลาวถึงภูมิปญญาไทยวา หมายถึง องคความรูความสามารถและ
ทักษะของคนไทย อันเกิดจากการสั่งสมประสบการณที่ผานกระบวนการเลือกสรรเรียนรูพัฒนาและ
ถายทอดสืบตอกันมา เพื่อใชแกปญหาและพัฒนาวิถีชีวิตของคนไทยใหสมดุลกับสภาพแวดลอมและ
เหมาะสมกบั ยุคสมยั

20

รัตนะ บัวสนธิ์ (2535:35) กลาววา ภูมิปญญาทองถิ่น หมายถึงกระบวนทัศนชองบุคคลที่มีตอ
ตนเอง ตอโลกและสิ่งแวดลอม ซึ่งกระบวนทัศนดังกลาวมีรากฐานจากคาสอนทางศาสนา คติ จารีต
ประเพณีที่ไดรับการถายทอด สั่งสอนและปฏิบัติสืบเนื่องกันมา ปรับเขากับบริบททางสังคมท่ี
เปลย่ี นแปลงแตละสมยั ทง้ั น้โี ดยมเี ปา หมายเพอ่ื ความสงบสุขของสว นทีเ่ ปนชมุ ชน และปจ เจกบคุ คล

สรุปไดวา ภูมิปญญาทองถิ่นหรือภูมิปญญาชาวบาน จะเปนทุกสิ่งทุกอยางที่ชาวบานคิดขึ้นได
เอง และนำมาใชในการแกไขปญหา เปนเทคนิควิธี เปนองคความรูของชาวบานทั้งทางกวางและทาง
ลึกที่ชาวบานคิดทำ โดยอาศัยศักยภาพที่มีอยูแกปญหาการดำเนินชีวิตในทองถิ่นไดอยางเหมาะสม
กบั ยุคสมัย01

ประเภทของภมู ปิ ญ ญาทอ งถิ่น
ภูมิปญญาทองถิ่น หมายรวมถึง ทุกสิ่งทุกอยางที่ชาวบาน คิดคนขึ้น แลวนามาปรับปรุงแกไข

พัฒนาแกปญหา เปนทั้ง สติปญญาและองคความรูทั้งหมดของชาวบาน ดังนั้นจึงมีความครอบคลุม
เน้ือหาสาระและแนวทางดำเนินชวี ติ ในวงกวาง ภมู ิปญญาทอ งถิ่นประกอบไปดวยองคค วามรูใน หลาย
วิชาดังที่ สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาแหง ชาติ (2541) ไดจำแนกไวรวม 10 สาขา คอื

1. สาขาเกษตรกรรม หมายถึง ความสามารถในการผสมผสานองคความรู ทักษะ และเทคนิค
ดานการเกษตรกับเทคโนโลยี โดยการพัฒนาบนพื้นฐาน คุณคาดั้งเดิม ซึ่งคนสามารถพึ่งพาตนเองใน
สภาวการณตาง ๆ ได เชน การทำการเกษตรแบบผสมผสาน การแกป ญ ญา การเกษตร เปนตน

2. สาขาอุตสาหกรรมและหัตถกรรม (ดานการผลิตและการบริโภค) หมายถึง การรูจัก
ประยุกตใชเทคโนโลยีสมัยใหมในการแปรรูปผลผลิตเพื่อ ชะลอการนำเขาตลาด เพื่อแกปญหาดาน
การบริโภคอยางปลอดภัยประหยัด และเปนธรรมอันเปนกระบวนการใหชุมชนทองถิ่นสามารถ
พึ่งตนเองทาง เศรษฐกิจได ตลอดทั้งการผลิตและการจัดจำหนายผลผลิตทางหัตถกรรม เชน การ
รวมกลุม ของกลุมโรงงานยางพารา กลุมหัตถกรรม และอ่ืน ๆ เปนตน

3. สาขาการแพทยไทย หมายถึง ความสามารถในการจัดการปอ งกนั และรกั ษาสุขภาพของคน
ในชมุ ชน โดยเนน ใหช ุมชนสามารถพงึ่ พาตนเองทางดานสุขภาพและอนามยั ได

4. สาขาการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม หมายถึง ความสามารถเกี่ยวกับการ
จัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ทั้งอนุรักษการพัฒนา และใชประโยชนจากคุณคาของ
ทรัพยากรธรรมชาติ และสิง่ แวดลอมอยางสมดลุ และย่งั ยืน

1 สำนกั งานเทศบาลนครปากเกรด็ . (2562). ภูมิปญ ญาทอ งถิ่น. สบื คน 5 พฤษภาคม 2564, จาก
https://www.pakkretcity.go.th/index.php/2-uncategorised/2873-local-
wisdom.html?fbclid=IwAR1DaTyK_VTDctIqq4jg2v-AJZ74cPlbY3EMA4yxg1LrXPWrr4-fMj6Qlxg.

21

5. สาขากองทุนและธุรกิจชุมชน หมายถึง ความสามารถในดานบริหารจัดการคาการสะสม
และบริการกองทุนและธุรกจิ ในชุมชน ทั้งที่เปนเงินตราและโภคทรัพย เพื่อเสริมชีวิตความเปนอยูของ
สมาชิกในชุมชน

6. สาขาสวัสดิการ หมายถึง ความสามารถในการจัดสวัสดิการในการประกันคุณภาพชีวิตของ
คนใหเกดิ ความมน่ั คงทางเศรษฐกจิ สังคม และวัฒนธรรม

7. สาขาศิลปกรรม หมายถึง ความสามารถในการผลิตผลงานทางดานศิลปะ สาขาตาง ๆ เชน
จติ กรรม ประตมิ ากรรม วรรณกรรม ทัศนศิลป คีตศลิ ป เปน ตน

8. สาขาจดั การ หมายถึง ความสามารถในการบรหิ ารการจัดการดำเนินงานดานตาง ๆ ทั้งของ
องคกรชมุ ชน องคก รทางสังคมอน่ื ๆ ในสงั คมไทย เชน การจัดการองคก รของกลุมแมบานระบบผูเฒา
ผูแกในชุมชน เปนตน กรณีของการจัดการศึกษาเรียนรูนับไดวาเปนภูมิปญญาสาขาการจัดการที่มี
ความสำคัญ เพราะการจัดการศึกษาเรียนรูดี หมายถึงกระบวนการเรียนรู พัฒนาและถายทอดความรู
ภมู ปิ ญ ญาไทยทีม่ ปี ระสทิ ธผิ ล

9. สาขาภาษาและวรรณกรรม หมายถงึ ความสามารถผลติ ผลงานเกีย่ วกับดานภาษา ทงั้ ภาษา
ถ่นิ ภาษาโบราณ ภาษาไทย และการใช ภาษา ตลอดท้งั ดานวรรณกรรมทุกประเภท

10. สาขาศาสนาและประเพณี หมายถึง ความสามารถประยุกต และปรับใชหลักธรรมคำสอน
ทางศาสนาความเชื่อและประเพณีดั้งเดิมที่มีคุณคา ใหเหมาะสมตอการประพฤติปฏิบัติใหบังเกิดผลดี
ตอบุคคล และสิ่งแวดลอม เชน การถายทอดหลักศาสนา การบวชปา การประยุกตประเพณี บุญ
ประทายขาว เปน ตน

กระบวนการเรยี นรกู ับการสรา งสรรค สัง่ สมภมู ิปญ ญา
การสรางสรรค สั่งสมภูมิปญญาเปนกระบวนการเรียนรูตามธรรมชาติของมนุษยทามกลาง

สภาพแวดลอ มธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอ มทางสังคม ที่มีพัฒนาการมายาวนาน ธรรมชาตกิ ารเรยี นรขู อง
มนุษยจึงมีความสำคัญและถือวาเปนศักยภาพอันยิ่งใหญและการเรียนรูจากการสัมผัสมนุษยดวยกัน
และเรียนรูจากโลกกายภาพอันเปนสิ่งแวดลอมธรรมชาติที่เกื้อกูลชีวิตมนุษยตลอดมา กระบวนการ
เรียนรูตามธรรมชาติของมนุษยแลวสั่งสมเปนมรดกทางปญญาจึงมีความสำคัญเชน เดยี วกบการเรียนรู
วิทยาการกาวหนาจากการศึกษาวิเคราะหและประมวลลักษณะการเรียนรูของชาวบานหรือคน
ธรรมดาสามัญจะกอใหเกิดการพัฒนาภูมิปญญาไวอยางมากมายพอสรุปกระบวนการเรียนรูตาม
ธรรมชาติของมนุษย (เอกวทิ ย ณ ถลาง, 2540) ไดด งั นี้คือ

การถายทอดความรู เปนการเรียนรูจากการกระทำจริงไดพัฒนาตอมาจนเปนการสงตอ
(transmission) แดคนรุนหลัง ดวยการ สาธิตวิธีการ การสั่งสอนดวยการบอกเลา (oral tradition)
ในรูปของเพลงกลอมเด็ก คำพังเพย สุภาษิต และการสรางองคความรูไวเปนลายลักษณอักษร

22

(literary tradition) ซึ่งโดยทั่วไปการถายทอดภูมิปญญาของชาวบานทุกภูมิภาค จะนิยมสองวิธีแรก
คือ สาธิตวิธีการ และสอนเปนวาจา ในกรณีที่เปนศิลปะหรือวิทยาการระดับที่มีความซับซอนหรือ
ลึกซึ้ง จึงจะใชวิธีการถายทอดเปนลายลักษณอักษรในรูปของ ตำรา เชน ตำรายา ตำราปลูกบาน
ตำราโหราศาสตร ฯลฯ หรือผูกเปนวรรณกรรมคำสอน คำตักเตือน ภาษิต คูมือ แผนที่ และตำนาน
นิทาน ฯลฯ สุดแตจะสะดวกและจะเห็นวาสอดคลองกับพื้นฐานของชาวบาน การถายทอดทั้งโดย
วาจาและลายลักษณอักษร หรือการสาธิตก็ไมมีอะไรตายตัว แตจะปรับเปลี่ยนไปตามเหตุปจจัยที่อยู
ในการรับรูของคนผูเปนเจาของวัฒนธรรม ในบางกรณีความรูที่สั่งสมไวก็อาจถดถอยหรือสูญหายได

ครูพักลักจำ เปนการเรียนรูในทำนองแอบเรียน แอบเอาอยาง แอบลองทำดู ตามแบบ อยางที่
เฝาสังเกตอยูเงียบ ๆ แลวรับเอามาเปนของตนเมื่อสามารถทำไดจริง วิธีนี้ดูเผิน ๆ เปนเสมือนการลัก
ขโมยสิ่งที่เปนภูมิปญญาของคนอื่น แตในความหมายที่เขาใจกันหาสื่อความหมายในทางชั่วรายไม
หากเปน วธิ ีธรรมชาติธรรมดาของคนในการเรยี นรจู ากผูอน่ื ในชวี ติ จรงิ ของทุกคนจะมีพฤติกรรมครูพัก
ลักจำอยูไมมากก็นอย และถายอมรับนับถือกันวา วิธีการเรียนรูที่ดูประหนึ่งไมสำคัญนี้มีคุณคาสูง มี
ความเปนธรรมชาติในนิสัยมนุษย และเปนทางหาความรูทางหนึ่งที่มีประสิทธิภาพ ก็จะเปนการ
สง เสรมิ กระบวนการเรยี นรูท ่เี ปนผลดอี กี ทางหนง่ึ ได

แหลง การเรยี นรูภ ูมิปญ ญาทอ งถน่ิ
ปจจุบันเปนยุคสังคมแหงการเรียนรู คือ ประชาชนมีการเรียนรูตลอดชีวิต ทั้งน้ี เพราะทุกคน

ตองพัฒนาตนเองอยูเสมอ เพื่อนำไปสูการพัฒนาอาชีพและพัฒนาชีวิตความเปนอยูใหดีขึ้น โดยการ
แสวงหาความรูจากการเรียนรูดานสถานที่ เชน โบราณสถาน สถาบันการศึกษา วัด และแหลงการ
เรียนรูดานทรัพยากรธรรมชาติ เชน แมน้ำ ภูเขา ปาไม รวมทั้งแหลงการเรียนรู สื่อสิ่งพิมพ และสื่อ
อิเล็กทรอนิกส นอกจากนี้ยังมีแหลงการเรียนรูที่เปนบุคคล เชน ผูนำชุมชน ปราชญชาวบาน หรือภูมิ
ปญญาทองถ่ิน ครภู มู ปิ ญญาไทย เปนตน สารภี วรรณตรง (2547) ไดกลาวถึงการถา ยทอดองคความรู
จากแหลง การเรียนรูภ มู ิ ปญ ญาทองถ่นิ ไวด ังนี้ คือ

1. ครอบครัว เปนการถายทอดจากบิดามารดาสูบ ุตร พีน่ อง เครือญาติใกลชดิ ถา ยทอด แกกัน
และกัน เพื่อสืบทอดภูมิปญญาไว ความรูหลายอยางไมมีการเผยแพรใหผูอื่น เพราะถือเปน “มรดก”
ของวงศต ระกูล เชน ความรูเรื่องการรักษาโรค ยาสมนุ ไพร ศิลปกรรมการแสดง ศิลปหัตถกรรมตา ง ๆ
เปนตน สวนใหญจะมีเคลด็ ลับเก็บไวถายทอดใหผ ูท่ีตองการใหเปนผูสบื ทอดภมู ิปญญาเทาน้ัน สำหรบั
การถายทอดมีหลายประการ และไมไดแสดงออกอยางชัดเจน เปนการเรียนรูที่ไดรับการซึมซับจาก
การปฏิบตั ใิ นชีวิตประจำวนั

2. วัดและชุมชน ทั้งนี้เพราะวัดเปนศูนยกลางการเรียนรูของชุมชนหรือศูนยการศึกษา นอก
ระบบเปนที่ฝกอาชีพ ที่ประชุมสัมมนา และที่นัดหมายสำหรับการจัดกิจกรรมทางศาสนา พิธีกรรม

23

ตาง ๆ รวมทั้ง การจัดงานตามประเพณี การทำบุญเน่ืองในโอกาสสำคัญ รวมไปถึง กิจกรรมทางสังคม
ของสวนรวม ตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบันผูคนในชุมชนโดยเฉพาะชนบทจะผูกพันกับวัด เพราะวัดเปน
ศูนยรวมความเชื่อมั่นความศรัทธา โดยมีพระภิกษุเปนผูริเริ่ม ผูประสาน สงเสริม สนับสนุนใหเกิด
กิจกรรม นอกจากนี้วัดยังมีบทบาทเปนสถานที่ดูแลรักษาสุขภาพกาย และสุขภาพจิตของคนในชุมชน
เปน ศูนยกลางพบปะสนทนาของประชาชน ชุมชนมีความใกลช ดิ กบั วัด วัดจงึ เปน ศูนยของชมุ ชน

3. ครู เจาสำนัก เปนการถายทอดโดยบุคคลที่เปนผูรูผูชำนาญใหแกบุคคลอื่น ลูกศิษย อาจ
เปนลูกหลานหรือผูสนใจสมัครเปน “ศิษย” ครูเองก็ไดรับการถายทอดจาก “ครู” ของตนมา ใน
ลักษณะเดียวกัน ทำใหเกิดความเชี่ยวชาญในเรื่องนั้น ๆ ไดเปนอยางดี การรับเปนครูและศิษยจะ
เริ่มตนดวยพิธีกรรมที่เรียกวา “ยกครู” อันแสดงถึงความสัมพันธที่มีความลึกซึ่งอยางยิ่ง เพราะครูจะ
เปนผถู า ยทอดไมเพียงแคท ักษะหรอื วธิ ีการตาง ๆ ใหเทานนั้ แตจ ะถา ยทอดวิญญาณใหศ ิษยท่ี เกง และ
ดีจริง และสามารถสบื ทอดทกุ อยางจากครูทั้งในเรอื่ งทกั ษะ เน้ือหา รปู แบบ และจติ วิญญาณของเรอ่ื ง
นนั้ ๆ อันเปนความชำนาญของครู

4. เครือขายศูนยการเรียนรูของชุมชน เปนการรวมกลุมเพื่อจัดการทรัพยากรผลผลิตและ ทุน
ของตนเอง จำเปนตองมีการเรียนรู ซึ่งการเรียนรูจากผูรูภายในชุมชนเทานั้นอาจไม เพียงพอ ตอง
อาศัยการเรียนรูผูรูจากภายนอก หรือจากการไปศึกษาดูงาน การประชุมสัมมนา การฝกงาน และการ
ทดลองปฏิบัติ ดังนั้นการเรียนรูโดยองคกร ชุมชนทองถิ่นและเครือขายเปนรูปแบบการ ถายทอดและ
สืบทอดภมู ิปญญาที่มปี ระสทิ ธภิ าพมากทส่ี ุดรปู แบบหนึ่ง

วิธกี ารถายทอดภมู ปิ ญญา
1. การบอกเลา บรรยาย ดวยวาจา เปนวิธีการที่ผูถายทอดเปนฝายบอกเลา อธิบาย หรือ

ถายทอดความรูแ ละประสบการณส่ังสมของตนใหแ กผ รู ับการถา ยทอดในรปู ของคำพูด โดยผูถา ยทอด
จะตองเปนฝา ยเตรียมเนื้อหาท่ีจะพดู วิธีนผี้ ถู ายทอดจะมบี ทบาทสำคัญในฐานะผใู หค วามรู สวนผูรับ
การถายทอดจะเปน ผูรบั ฟง และจดจำความรหู รือบนั ทึกสาระสำคญั ตาง ๆ ทีไ่ ดร บั ฟง ตามไปดวย

2. การสาธิต เปนวิธีการถายทอดภูมิปญญาที่ผูถายทอดแสดงหรือกระทำพรอมกับการบอก
หรือ อธิบายเพื่อใหผูรับการถายทอดไดประสบการณตรงในเชิงรูปธรรม ซึ่งจะทำใหเขาใจวิธีการ
ขั้นตอน และสามารถปฏิบัติได การสาธิตที่นิยมใชในการถายทอดภูมิปญญา คือ การสาธิตวิธีการและ
การสาธติ ประกอบการบรรยาย

3. การปฏิบัติจริง เปนวิธีการถายทอดที่ผูรับการถายทอดลงมือกระทำจริงในสถานการณที่
เปนอยูจริง โดยผูถายทอดเปนผูคอยแนะนำ ตรวจสอบและแกไข เพื่อใหกระบวนการปฏิบัติถูกตอง
ตามขั้นตอน และไดผลงานตามท่ีตองการดวยวิธีการนี้ผูรับการถายทอดจะไดเรียนรูและส่ังสม
ประสบการณไ ปทีละเล็กละนอ ย

24

4. วิธีถายทอดโดยใหเรียนรูจากสื่อดวยตนเอง เปนวิธีที่จัดเปนประสบการณการเรียนรูภูมิ
ปญญาในรูปของสื่อประสมที่ เอื้อตอการเรียนรูและทำความเขาใจดวยตนเองมากที่สุด เชน บทเรียน
แบบโปรแกรม ศนู ยก ารเรียน คอมพวิ เตอรช ว ยสอน เปน ตน

5. วิธีถายทอดโดยจัดในรูปของแหลงเรียนรู เปนการถายทอดภูมิปญญาที่จัดเปนแหลงเรียนรู
ในลักษณะตาง ๆ เชน พิพิธภัณฑ ศูนยการเรียนรู ตลาดนัดภูมิปญญา เปนตน โดยจัดเปนแหลง
สำหรับการเรียนรู ถายทอดภูมิปญญาที่เปดกวางสำหรับทุกคนเขาไปศึกษาหาความรูไดทุกเวลา การ
ถายทอดโดยวิธีนีอ้ าจรวมหมายถึงการใชว ิธลี ายลกั ษณใ นรูปของตำราตาง ๆท่บี นั ทกึ ไวดว ย

6. วธิ ถี ายทอดโดยใชการแสดงพื้นบา นเปนส่อื เปน วิธีท่ีใชการแสดงท่ีชาวบา นนิยมชมชอบเปน
สื่อในการถายทอดองคความรู ทางภูมิปญญา โดยที่ผูรับการถายทอดจะไดรับความเพลินเพลิดไป
พรอม ๆ กบั การเรยี นรู

7. วิธีถายทอดภูมิปญญาโดยบันทึกองคความรูไวเปนลายลักษณ เชน ตำราตาง ๆ และในรูป
ของสื่ออื่น ๆ เชน วีดีทัศนในรูปของวีซีดี/ดีวีดี เทปเสียง หรือแผนซีดีเสียง รวมถึงเว็บไซด เพื่อใหคน
รนุ หลงั ไดศ ึกษาเรียนรูและสบื สานภูมปิ ญ ญาตอ ไป ไมใหส ญู หาย12

2.4 แนวคิดเกีย่ วกบั ผลิตภัณฑ

คำนิยาม
สำหรบั ความหมายของผลิตภัณฑ ไดม นี ักวชิ าการใหค วามหมายไวอ ยา งหลากหลายดงั ตอ ไปน้ี
สุดาดวง เรืองรุจิระ (2538) ไดใหความหมายวา ผลิตภัณฑ หมายถึง สิ่งใดที่เสนอขายตอตลาด

เปาหมายท่ีสามารถตอบสนองความตองการได มีทั้งลักษณะทีเ่ ปนรปู ธรรมและนามธรรม สิ่งที่จับตอ ง
ได (Tangible) คือ สินคาที่มีตัวตน (Physical Product) มีรูปราง มองเห็น และสามารถสัมผัสได ส่ิง
ที่จับตองไมได (Intangible Product) หรือ บริการ (Service) หมายถึง กิจกรรม ผลประโยชนหรือ
ความพงึ พอใจทเี่ สนอขายแกล ูกคา

ศิริวรรณ เสรีรัตน และคณะ (2541: 203) ไดใหความหมายวา ผลิตภัณฑ เปนสิ่งท่ีผูขายเสนอ
ขายตอตลาดเพื่อใหผูบริโภคเกิดความสนใจอยากไดเปนเจาของ และซื้อมาเพื่ออุปโภคบริโภคอันเปน
การตอบสนองความตองการ คำวา ผลิตภัณฑ ไมไดมีความหมายจำกัดเพียงวัตถุที่มีรูปรางจับตองได
เทานั้น แตยังหมายถึงผลิตภัณฑบริการ สถานที่องคกรหรือบุคคลและความคิด ผลิตภัณฑตองมี
อรรถประโยชน (Utility) มมี ูลคา (Value) ในสายตาของลูกคา จงึ จะมีผลทำใหผ ลติ ภัณฑสามารถขาย
ได การกำหนดลกู คากลยทุ ธดา นผลิตภณั ฑท่ีตอ งพยายามคำนงึ ถงึ ปจ จัยตอไปนี้

2สุชาดา สวุ รรณกรณ. (2553). วิธีการถายทอดภูมิปญญา. สบื คน 10 พฤษภาคม 2564, จาก
https://www.gotoknow.org/posts/380366.

25

1. ความแตกตางของผลติ ภัณฑ (Product Differentiation)
2. พิจารณาจากองคประกอบ (คุณสมบัติ) ของผลิตภัณฑ (Product Component) เชน
ประโยชนพ ้ืนฐาน รูปรา งลกั ษณะคณุ ภาพ การบรรจุภัณฑ ตราผลิตภัณฑ ฯลฯ
3. การกำหนดตำแหนง (Product Positioning) เปนการออกแบบผลิตภัณฑของบริษัทเพื่อ
แสดงตำแหนงทีแ่ ตกตา งและมีคุณคา ในจติ ใจของลกู คา เปา หมาย
4. การพัฒนาผลิตภัณฑ (Product Development) เพื่อใหผลิตภัณฑมีลักษณะใหมและ
ปรบั ปรงุ ใหด ีขึน้ ซ่งึ ตองค านึกถงึ ความสามารถในการตอบสนองความตองการของลกู คา ไดด ยี ิ่งขึน้
5. กลยทุ ธเ กีย่ วกบั สวนประสมผลติ ภณั ฑ (Product Mix) และสายผลิตภัณฑ (Product Line)

แนวคดิ ดา นการพัฒนาผลติ ภณั ฑ
ความหมายของการพัฒนาผลิตภณั ฑ

Fuller, G.W. (1994) ไดใหความหมายวา การพัฒนาผลิตภัณฑ มีวัตถุประสงคมากมายและมี
ลักษณะครอบคลุมกวางขวาง แตมีจุดมุงหมายเดียวกัน คือ ตองการผลิตภัณฑใ หมที่สรางผลกำไรและ
เพื่อความอยูรอดของบริษัท โดยทั่วไปสามารถรวบรวมความหมายของคำวา ผลิตภัณฑใหมออกเปน
7 ประเภท ดังน้ี

1. ผลิตภัณฑที่เกิดจากการขยายสายการผลิต โดยใชกระบวนการผลิตที่มีอยู (line
extensions)

2. การสรางแนวคิดใหมในผลิตภัณฑเดิม (repositioned existing product) เปนการปรับ
ผลิตภัณฑที่มีอยูในแงของการใชงาน โดยไมไดเปลี่ยนแปลงคุณสมบัติหลัก ซึ่งบางครั้งเปนไปตาม
ขอเสนอของผบู รโิ ภค

3. ผลติ ภัณฑท ีม่ ีอยูเ ดมิ แตป รับเปลี่ยนรูปแบบใหม (new form of existing products)
4. ผลิตภัณฑใหมที่เกิดจากการปรับปรุงสูตรที่มีอยูแลว (reformulation of existing
Products)
5. ผลติ ภณั ฑใ หมในบรรจภุ ัณฑใหม (new packaging of existing products)
6. ผลิตภัณฑที่เปนนวัตกรรม (innovative products/ make changes in an existing
Product) เปนการเปลย่ี นแปลงเพอ่ื ใหไดผ ลิตภณั ฑแ ปลกใหมท ่แี ตกตา งจากผลติ ภณั ฑท ่ีมอี ยูเดมิ
7. ผลิตภัณฑที่เกิดจากความคิดสรางสรรค (creative product/ bring into existence, the
rare, never before-seen product)
นอกจากนี้ สุดาดวง เรืองรุจิระ (2538) ยังไดใหความเกี่ยวกับผลิตภัณฑใหม วาเปนผลิตภัณฑ
ใด ๆ ทก่ี จิ การนำเสนอตอ ตลาดแลวทำใหตลาดมีโอกาสเลือกเพม่ิ ข้ึน ผลิตภัณฑใหมอ าจเปน ผลติ ภัณฑ
ใหมที่ยังไมเคยมีผูผลิตมากอน เริ่มมีผูผลิตรายแรกของโลกจัดเปนนวัตกรรม (Innovation)หรืออาจ

26

เปนผลิตภัณฑใหมของกิจการที่เพิ่งนำออกจำหนายเปนครั้งแรก หรืออาจดัดแปลงปรับปรุงจาก
ผลิตภัณฑท เี่ คยจำหนา ยอยูเ ดิม การพัฒนาผลิตภณั ฑใ หมม ีเหตผุ ลและความสำคญั ดงั นี้

1. เพื่อรักษาสถานภาพการแขงขัน ปจจุบันสถานการณการแขงขันในตลาดธุรกิจมีความ
รุนแรงมากขึ้นอยางตอเนื่องจากคูแขงที่เพิ่มขึ้นไดสงผลิตภัณฑใหมๆออกสูตลาด ซึ่งสงผลตอสวนแบง
ทางการตลาดที่ถูกชวงชิงไป การออกผลิตภัณฑใหมสูตลาดจะชวยรักษาฐานการแขงขันและสวนแบง
ตลาดไวไ ด

2. เพื่อทดแทนผลิตภัณฑเดิม วัฏจักรวงจรชีวิตผลิตภัณฑ โดยทั่วไปจะมีชวงเวลาที่สั้น เมื่อ
ผลิตภัณฑเริ่มเขาสูชวงทายของวงจรชีวิต หมายความวา ผลิตภัณฑนั้นไมกอประโยชนหรือมียอดขาย
ที่ตกลง การออกผลิตภัณฑใหมๆ สูตลาดเพื่อทดแทนผลิตภัณฑเกาจะชวยรักษาชื่อเสียงของบริษัท
ทดแทนปริมาณขายกำไรของผลิตภัณฑเดิมและสามารถนำทรัพยากรจากผลิตภัณฑเดิมมาใชใหเกิด
ประโยชนไ ด

3. เพื่อใชสมรรถนะสวนเกินใหเกิดประโยชน การพัฒนาผลิตภัณฑเพื่อใชสมรรถนะทาง
การตลาด การขาย และการผลิตที่เหลือใหเกิดประโยชน เหตุผลสำคัญ คือ การกระจายตนทุนคงที่ไป
ยังจำนวนผลิตที่มากขึ้น เพื่อใหตนทุนรวมตอหนวยทั้งผลิตภัณฑเดิม และผลิตภัณฑใหมลดลงมาก
พอทีจ่ ะเสนอราคาขายท่ีต่ำกวาคแู ขง และมกี ำไรท่มี ากขน้ึ

4. เพื่อปรับการเคลื่อนไหวเนื่องจากฤดกู าลใหนอยลง ฤดูกาลที่แปรผันอาจสงผลตอ ทรัพยากร
ตาง ๆ ของธุรกิจที่อาจไมเพียงพอ หรืออาจเหลือใชการเพิ่มผลิตภัณฑใหมที่สามารถขายหรือผลิตได
เมื่อพนฤดูกาลไปแลวยอมทำใหการผันแปรตาง ๆ ลดลง และเปนการใชทรัพยากรของกิจการใหเกิด
ประโยชนส ูงสดุ

5. เพื่อลดการเสี่ยงภัย เชน ผลิตภัณฑลาสมัย ลูกคาเสื่อมความนิยม ปริมาณขายไมมากพอ
กจิ การมผี ลิตภัณฑจำหนายในตลาดนอย เปน ตน สภาวการณเ หลานอี้ าจสงผลใหเกดิ ภาวะขาดทุนการ
เพิม่ ผลติ ภัณฑท ี่มีความแปลกใหม การเพ่ิมปริมาณการขายใหครอบคลุมตลาด ยอ มชวยกระจายความ
เสยี่ งภยั จากความผนั ผวนในตลาดทมี่ คี วามเปลีย่ นแปลงอยตู ลอดเวลา

6. เพอื่ การใชผลพลอยไดใ หเกดิ ประโยชน สนิ คา ใหมท่พี ัฒนาจากผลพลอยไดห รอื ของท่ที ิ้งแลว
ในธุรกจิ อาจนำมาซึง่ ยอดขายหรือกำไรท่ีเพิม่ ข้ึน

7. เพอ่ื โอกาสใหม จากการทธ่ี ุรกจิ เสนอผลิตภัณฑใ หมออกสูตลาด อาจทำใหเกดิ ความตองการ
ผลิตภัณฑจากผูบริโภค จนกิจการสามารถผลิตและดำเนินงานการตลาด และความตองการเชนนี้ จึง
ถือเปนโอกาสอันดีที่ธุรกิจจะเขาไปตอบสนองความตองการดวยผลิตภัณฑของตนเอง นำมาซึ่งกำไร
และสว นครองตลาดทีม่ ากข้ึน

ขั้นตอนของวัฎจักรชีวิตผลิตภัณฑ (Stages of Product Life cycle) ดังที่กลาวไปนั้นจะ
ประกอบดว ยวงจร 4 ข้ันตอน ไดแ ก

27

1. ขั้นแนะนำผลิตภัณฑ (Introduction) ผลิตภัณฑใหมที่เริ่มนำออกสูตลาดในครั้งแรกยังไม
เปนที่รูจักของผูซื้อหรือผูบริโภค ดังนั้น ผูผลิตหรือผูจำหนายตองเสนอ รายละเอียดของสินคา โดย
อาศัยในการสงเสริมการตลาดเพื่อติดตอสื่อขาวกับผูบริโภคใหทราบวามีสินคาใหมออกสูตลาด ภาระ
คาใชจายในการขายของขั้นแนะนำจะสูงผูผลิตที่เปนผูบุกเบิกตลาด อีกทั้งอยูในภาวะที่มีการเสี่ยงภัย
สูงมาก หากการตื่นตวั ยอมรับผลิตภัณฑใ หมมีนอ ย ความตองการสินคาไมแนนอน ผูบุกเบิกตลาดใหม
ตองประสบกับการลงทุนสูงในการผลิตคาใชจายในการขาย ขณะที่รายไดอาจยังไมมีหรือมีนอยมาก
ฉะนั้นกิจการที่นำผลิตภัณฑเขาสูขั้นแนะนำ ในชวงแรกจะประสบภาวะการขาดทุนดังนั้นการจัดกล
ยุทธการตลาดในขั้นแนะนำผลิตภัณฑจะเนนเรื่องการสงเสริมการตลาดและการสื่อสารใหเปนที่รูจัก
แพรหลาย การสงเสริมการตลาดจะเปนการใหขอมูลเกี่ยวกับสินคา ผานสื่อโฆษณาประเภทตาง ๆ ที่
สามารถเขาถึงกลุมเปาหมายไดรวมทั้งการใชพนักงานขายในการกระตุนใหเกิดความตื่นตัว และ เกิด
การยอมรับในผลิตภัณฑใหม เนื่องจากผูซื้อสวนใหญจะซื้อผลิตภัณฑที่ตนเองคุนเคย รูจักสินคาดีอยู
แลว ดังนั้นจะตองใชสื่อการสงเสริมการขาย เชน การแจกตัวอยางหรือการสาธิต ชวยใหผูซื้อไดมี
โอกาสทดลองใชผลิตภัณฑจึงจะเกดิ การยอมรบั ในตวั ผลิตภัณฑต ดิ ตามมาได

2. ขั้นเจริญเติบโต (Growth) การยอมรับในตัวผลิตภัณฑ จะสงผลใหยอดขายเพิ่มสูงขึ้นและ
เพิ่มในอัตราที่เร็ว ดังนั้นในชวงตนของขั้นเติบโต ผูบุกเบิกตลาดจะไดรับผลประโยชนจากกำไรท่ี
คอนขางสูง เนื่องจากไมมีคูแขงในตลาด ถือเปนรางวัลที่ผูบุกเบิกจะไดรับ แตมักจะมีโอกาสไดไมนาน
เพราะ คูแขงขันทั้งหลายจะเริ่มไดกลิ่นกำไรและทยอยกันเขามาขอสวนแบงตลาด จากหนึ่งเปนสอง
และเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ชวงเวลาที่คูแขงขันเขามาสูตลาดจะเร็วหรือชา ขึ้นอยูกับอัตราการเจริญเติบโต
ของความตองการในผลิตภัณฑนั้น สวนอัตรากำไรมากหรือนอยจะเปนสิ่งจูงใจใหคูแขงขันเขามามาก
หรือนอยรายเชนกัน อยางไรก็ตามการแขงขันในขั้นตลาดเจริญเติบโตจะยังเปนลักษณะการแขงขัน
นอยราย อาจเพียง 2 – 3รายเมื่อเริ่มมีคูแขงขันเกิดขึ้น ผูบุกเบิกจะตองเปลี่ยนวิธีการในการสงเสริม
การตลาดโดย ไมจำเปนที่จะใชตัวอยางหรือสาธิตอีกตอไป แตตองหันไปเนนการสรางความชอบตรา
สินคาใหมากขึ้น(Brand preferences) การโฆษณาจะหันไปเนนใหลูกคาเจาะจงเลือกซื้อผลิตภัณฑ
ของเราแทนทจี่ ะซื้อของคแู ขง ขันการทยี่ อดขายเพ่มิ ขึน้ อยางรวดเร็ว ความตอ งการของผซู ้อื แสดงอยาง
ชัดแจงวา เปนแนวโนมที่จะเพิ่มขึ้นทำใหมีการกระจายสินคา การจัดจำหนายใหกวางขวางมากข้ึน
การสินคาไปใหกับสมาชิกตาง ๆ ในชองทางการจำหนาย กอใหเกิดภาพลักษณที่แสดงแนวโนมของ
ตลาดท่ีดี โดยเฉพาะในกรณสี ินคา อุปโภค

3. ขั้นอิ่มตัว (Maturity) วงจรขั้นอิ่มตัวเกิดจากผูซื้อสวนใหญไดซื้อผลิตภัณฑมาบริโภคกันท่ัว
หนา ประกอบกับมีคูแขงขันมาเสนอขายผลิตภัณฑชนิดเดียวกันเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ เปนสวนสงเสริม
ใหลูกคาตาง ๆ มีโอกาสซื้อผลิตภัณฑเร็วขึ้น คูแขงขันที่เพิ่มจำนวนมากขึ้นเรื่อย ๆ เกิดจากแรงจูงใจ
ดานกำไรที่ดีจะทำใหสวนแบงของตลาดที่ผูผลิตแตละรายไดรับลดนอยลง ประกอบกับผูซื้อเริ่มให

28

ความสนใจนอยลง ยอดขายจะไมเพิ่มขึ้นมากเหมือนขั้นตลาดเจริญเติบโต และในที่สุดอัตราการเพิ่ม
จะหยุดน่งิ หากไมม ีการแกไขความตอ งการ ในตลาดสินคาน้จี ะตกตำ่ ลง อาจเพราะลูกคามสี นิ คานี้แลว
ลูกคาเบื่อหนายแลว หรือตองการแสวงหาสินคาใหมหรืออาจเพราะผูผลิตได แนวคิดผลิตภัณฑใหม
การทีม่ ีคแู ขง ขันเขา มาในตลาดมากทำใหผูผ ลิตทกุ รายตองพยายามแยงสว นแบงตลาด ใหมากท่ีสุด จึง
ตอ งมกี ารปรับปรงุ เปล่ียนแปลงผลติ ภัณฑใ หแปลกใหมดว ยวธิ ีการตาง ๆ เพือ่ สรา งความแตกตา งใหก ับ
ตวั ผลิตภัณฑ (Product differentiation)

4. ขั้นตกต่ำ (Decline) เมื่อผลิตภัณฑใหมขึ้นถึงจุดอิ่มตัว หากไมไดรับการแกไขผลิตภัณฑนั้น
จะเรม่ิ มียอดขายลดลงเรื่อย ๆ อาจเน่ืองมาจากผลติ ภัณฑใ หมก วามาแทนทีใ่ นตลาด ลูกคาจึงหันไปซ้ือ
ผลิตภัณฑใหมแทนการที่ยอดขายลดลง จะทำใหสวนแบงตลาดของผูจำหนายแตละรายลดลงไปดวย
ดังนน้ั การขาดทนุ จะเกิดข้นึ อีกคร้ังหน่ึง ผูผลติ ทม่ี ฐี านะการเงินม่ันคง มสี ว นแบง ตลาดมากกวาอาจจะ
อยูในตลาดเพื่อเก็บเกี่ยวผลประโยชนตอไป แตผูผลิตรายเล็ก ๆ ที่มีทุนนอยจะคอย ๆ ถอนตัวออก
จากตลาดเพราะไมส ามารถรับภาระการขาดทุนได

ทีม่ าและขัน้ ตอนของการพฒั นาผลติ ภัณฑใ หมการพฒั นาผลติ ภณั ฑใ หม
ผลิตภัณฑใหม (New Products) ในทางการตลาดประกอบดวย ผลิตภัณฑที่ไมเคยมีในตลาด

เรียกวา นวัตกรรม (Innovation) ผลิตภัณฑที่ปรับปรุงใหม (Product Improvement) และ
ผลติ ภณั ฑท ี่ผูผ ลติ ทำขน้ึ มาลักษณะเหมือนผลิตภัณฑข องคแู ขงขันท่ีมีจำหนายในตลาดแลว ดังน้ันท่ีมา
ของผลิตภัณฑใหมนาจะเกิดจากคามตองการเปนผูบุกเบิกในตลาดของธุรกิจ ความตองการปรับปรุง
สินคาใหสอดคลองกับความตองการของตลาดที่เปลี่ยนแปลงไป และความตองการมีสินคาจำหนาย
ครอบคลุมทกุ ชนิด เพือ่ ใหสามารถตอสูกับคูแขง ขนั ได

ขนั้ ตอนการพฒั นาผลิตภัณฑใหม (New Product Development Process)
กระบวนการในการพฒั นาผลิตภัณฑใ หมเ พ่อื นำสตู ลาดสามารถแบงออกไดเปน 6 ขั้นตอน ดังนี้
1. การแสวงหาความคิดเกี่ยวกับผลิตภัณฑใหม (Exploration) การพัฒนาสินคาใหมขึ้นไดจะ

เริ่มตนจากความคิด (Idea) โดยตองแสวงหาความคิดใหม ๆเกี่ยวกับผลิตภัณฑมาใหไดมากที่สุด การ
ไดมาซึ่งความคิดใหม ๆ ไมจำเปนตองจัดทำอยางมีระเบียบแบบแผนหรือเปนทางการเสมอไปก็ไดหา
ความคิดเกย่ี วกบั ผลติ ภัณฑใหมส ามารถเสาะหาจากแหลง ตา ง ๆ ไดแก

1.1. ลูกคา ถือเปนแหลงขอมูลที่สำคัญที่สุด เนื่องจากความตองการของลูกคาจะถูกแปร
สภาพมาเปนผลิตภัณฑ นอกจากนี้คำติชม ขอเสนอแนะของลูกคาลวนแตเปนแหลงขอมูลที่มีความ
นาสนใจเปนอยา งย่งิ

29

1.2. สมาชิกในชองทางการจำหนา ย รา นคา ตา ง ๆ ท่ีจัดจำหนายสินคา ใหแ กผผู ลิตถอื เปน
สื่อกลางในการถายทอดความตองการของลูกคามาสูผูผลิตสินคา โดยปกติผูบริโภคจะระบาย
ความรูสึก ปญหาตาง ๆ เกี่ยวกับการใชผลิตภัณฑตลอดจนขอเสนอแนะใด ๆ ใหกับผูจัดจำหนาย
ดังนั้น รานคาหรือตัวแทนคนกลาง จะเปนแหลงสะสมขอมูลจากลูกคาไดเปนอยางดคูแขงขัน เมื่อคู
แขงขันนำผลิตภัณฑออกสูตลาด แตบังเอิญสินคามีขอบกพรองไมประสบความสำเร็จ ผูผลิตสามารถ
นำขอผิดพลาดดงั กลาวมาใชใ นการพัฒนาผลิตภัณฑใ หมของตนได

1.3. แหลงความคดิ ภายในกจิ การ กจิ การธุรกิจทใี่ หค วามสำคัญกับการแสดงความคดิ เห็น
ของพนกั งาน การเปดโอกาสใหพนักงานในระดับตาง ๆ ไดแสดงเสนอความคิดใหม ๆ อาจจะไดขอมูล
ตาง ๆที่เปนประโยชนตอการพัฒนาสินคาใหม โรงงานผลิตไดความคิดจากเจาหนาที่หรือพนักงานใน
โรงงานเปนสวนใหญ ในการดัดแปลงคิดคนทดลองจากงานประจำที่แตละคนปฏิบตั อิ ยู

1.4. แหลงความคิดอื่น ๆ เชน งานวิจัย บทความ ของนักวิชาการ ของสถาบันศึกษา
สามารถเปนแหลงความคิดแกผูผลิตในการผลิตสินคาใหม สมาคมการคาก็สามารถเปนแหลงที่จะให
แนวความคดิ ไดเ ชนกัน

2. การกลน่ั กรองแนวความคดิ (Idea Screening)
2.1. ภาพลักษณของกิจการ (Image) ความคิดใหมที่จะนำไปพัฒนาผลิตภัณฑจะตองไม

ทำลายภาพลักษณทด่ี ขี องกจิ การ เชน หากบริษัทพยายามรกั ษาภาพลักษณใ นการเปนผูผลติ ที่ใสใ จตอ
สิ่งแวดลอมดังนั้นแนวความคิดที่ผานขั้นนี้ไปจะตองมีความสอดคลองกับภาพลักษณที่บริษัทพยายาม
สรา งข้นึ มา

2.2. วัตถุประสงคและนโยบายของกิจการ (Objective and Policy) แตละกิจการจะมี
เปา หมายและวตั ถุประสงคในการดำเนนิ งานธุรกิจท่ีต้ังไวล ว งหนา ผบู ริหารจะมีการกำหนดนโยบายไว
เปนแนวทางปฏิบัติ ดังนั้น การคัดเลือกความคิดจะตองพิจารณาความเหมาะสมไมขัดกับเปาหมาย
วตั ถปุ ระสงคและนโยบายของกิจการแนวความคิดน้นั จึงจะสามารถนำไปปฏิบัตไิ ด

2.3. ความพรอมของทรัพยากร (Resources) ความคิดในการผลิตสินคาใหมยอมนำไปสู
การลงทุนใหม ภาระทางการเงิน อุปกรณและแรงงาน ดังนั้นจะตองพิจารณาแตละความคิดวาตองใช
ทรัพยากรตาง ๆ เหลานี้อยางไร ปริมาณเทาไหร กิจการมีอุปกรณอยูพรอม มีแรงงานเหลือ มี
ผูชำนาญการผลิตหรือสามารถจัดหาได มีเงินทุนเพียงพอ แกการลงทุนใหมหรือจัดหาไดอยางไร หาก
กจิ การไมพ รอ มในทรัพยากรตา ง ๆ แมค วามคดิ จะดี แตโ อกาสในการพัฒนาจะยากขึ้น

2.4. ระดับความใหมของความคิด (Degree of Newness) ความคิดที่กาวหนาทันสมัย
มากเกินไปอาจจะใชไ มได ผูบริโภคโดยทั่ว ๆ ไป จะยอมรับสิ่งใหมท ี่ไมมีการเปลี่ยนแปลงแบบหนามอื
เปนหลังมอื ผลติ ภณั ฑใหมท ีม่ คี วามคลา ยคลงึ หรือสัมพนั ธก บั ผลติ ภณั ฑเ ดมิ อัตราการยอมรับจะสูงกวา
ผลติ ภัณฑไมคนุ เคย ดังนน้ั ผผู ลิตคำนึงถงึ ถึงระดบั ความใหมทตี่ ลาดเปาหมายจะยอมรบั ได

30

3. การวิเคราะหเชงิ ธรุ กิจ (Business Analysis) การกล่นั กรองความคดิ เปน การพจิ ารณาความ
เหมาะสม ในการนำความคิดไปปฏิบัติโดยพิจารณาจากปจจัยภายในและปจจัยภายนอกกิจการ
ขั้นตอนตอมา คือ การนำความคิดที่ผานการกลั่นกรองมาพิจารณาความเปนไปไดในการผลิต
ออกจำหนาย ดวยการวิเคราะหถึงอุปสงคในตลาดตนทุนสินคาที่จะผลิต และผลตอบแทนที่จะไดรับ
อุปสงคในตลาดที่มีนอยเกินไปยอมไมคุมกับการลงทุน และอาจทำใหตนทุนการผลิตสูงมาก ซึ่งจะ
กระทบตอราคาจำหนายที่สูงเกินกวา ผูซ้ือจะยอมรับได หากเปนเชนนี้ความคิดท่ีผานการกลั่นกรองมา
จากขั้นที่ 2 จะถูกปฏิเสธในขั้นตอนการวิเคราะหเชิงธุรกิจ อยางไรก็ตาม เมื่อผานขั้นนี้ไปจะคงเหลือ
เฉพาะแนวความคิดทที่ ำใหบ ริษัทมกี ำไรจากการพฒั นาผลติ ภณั ฑ

4. การพัฒนาดานผลิตภัณฑ (Product Development) เปนขั้นตอนที่มีความสำคัญ
เนื่องจากมีการเปลี่ยนความคิดใหเปนตัวผลิตภัณฑที่มีตัวตนขั้นตอนการพัฒนาดานผลิตภัณฑจะ
เกี่ยวของกับการหากรรมวิธีการผลิตการเลือกวัตถุดิบสวนประกอบของผลิตภัณฑ สูตรในการผลิต
วิธีการผลิตใหไดคณุ ภาพ ประสิทธิภาพ รูปแบบ สีสันขนาดตาง ๆ ตามความตองการของตลาด หลาย
ตอ หลายครัง้ ที่ความคิดทผ่ี านการกลน่ั กรองไมส ามารถผลิตเปนสนิ คามีตัวตนไดเน่ืองจากตองใชตนทุน
สูงมากจนไมคุม หรือตองใชเวลาในการผลิตนานเกินไปไมทันกับความตองการของตลาดดังนั้น เม่ือ
แนวคิดผานขั้นตอนนี้ไปยอมหมายถึงกิจการมีผลิตภัณฑใหมอยูในมือเพื่อรอการจัดจำหนาย เพียงแต
ปริมาณสินคาที่ผลิตขึ้นมายังคงมีจำนวนนอย เนื่องจากยังไมมีความมั่นใจตอการตอบรับของตลาด
มากนกั

5. การทดสอบตลาด (Market Testing) เมื่อผลิตภัณฑถูกผลิตขึ้นมาเพื่อการจำหนาย ผูผลิต
อาจจะตัดสินใจนำสินคาเขาสูตลาดเลยก็ไดหากมีความมั่นใจวาจะเปนที่ยอมรับของลูกคาอยาง
แนนอน ซึ่งยอมมีความเสี่ยงอยูบาง หากผูผลิตตองการลดความเสี่ยงจากความไมแนนอนของลูกคา
สามารถทำไดดวยการทดสอบตลาด โดยการทดลองนำผลิตภัณฑจำนวนนอยไปวางจำหนายในตลาด
ขนาดเล็ก เพื่อดูปฏิกิริยาการตอบรับของลูกคา หากผลการทดสอบตลาดพบวา ลูกคาตอบรับเปน
อยางดี จึงคอยตัดสินใจผลิตจำนวนมาก เพื่อวางจำหนาย แตถาลูกคามีขอตำหนิบางประการ ให
ปรับปรุงหรือแกไขขอตำหนิแลวจึงวางจำหนายอยางกวางขวาง ถาลูกคาไมยอมรับหรือปฏิเสธสินคา
อยางสิ้นเชิง บริษัทอาจจะตองยุติในการทำตลาดทั้งนี้เพราะจะไมคุมกับการลงทุนการทดสอบตลาด
จะเกิดประโยชนกับผูผลิตในแงของการลดความเสี่ยง อยางไรก็ตามอาจจะเกิดผลเสียคือ คูแขงขันจะ
ลวงรูขอมูลเกี่ยวกับผลิตภัณฑใหมที่กิจการกำลังทดสอบตลาด ซึ่งหากคูแขงขันมีความไวตอการผลิต
เพื่อการจำหนาย จะสามารถแกไขขอบกพรองแลวชวงชิงการวางจำหนายตัดหนา จะเกิดผลเสียตอ
กิจการทท่ี ำการทดสอบตลาดไดดงั นัน้ การทดสอบตลาดจึงเปน ดาบสองคมท่ีผผู ลิตจะตองชัง่ น้ำหนักถึง
สวนไดและสวนเสียที่จะเกิดขึ้นกอนที่จะมีการทดสอบตลาด หรือหาวิธีการทดสอบตลาดที่มีความ
ปลอดภัยจากการชวงชงิ ของคแู ขง ขนั ก็ได

31

6. การวางตลาดสินคา (Commercialization) การนำสินคาเขาสูตลาดอยางแทจริง จะตอง
พจิ ารณาปจ จยั ดงั ตอไปนี้

6.1 ความตองการเงินทุนจำนวนมากเพ่ือจัดใหม ีอุปกรณและสิ่งกอสรางตาง ๆ ที่จะใชใน
กาผลติ

6.2 วิธีการที่จะจัดหาอุปกรณในการผลิต ตัวอาคารโรงงานตาง ๆ จำเปนตองใชแนวทาง
ทีก่ อ ใหเกดิ ประสทิ ธภิ าพสงู สดุ

6.3 กำลังการผลิต จะตองพิจารณากำลังการผลิตในปจจุบันและการขยายตอไปใน
อนาคต

6.4 จังหวะเวลาที่จะนำผลิตภัณฑใหมออกวางตลาด การเลือกเวลาหรือโอกาสท่ี
เหมาะสม จะสงผลตอความสำเร็จของผลิตภัณฑ เชน ผลิตภัณฑเกาลาสมัยไมเปนที่นิยมแลว การ
ปลอยผลติ ภัณฑใหมออกสูตลาดจะเปน การแจง เกดิ ของผลิตภัณฑใหม หรือนำออกจำหนายในฤดูกาล
การใชผ ลิตภัณฑสินคาน้ัน จะทำใหโอกาสทจี่ ะจำหนา ยไดมสี ูงข้นึ

6.5 ลูกคากลุมเปาหมายในการวางตลาดครั้งแรก กิจการอาจมีลูกคากลุมเปาหมายอยู
หลายกลุม แตลูกคากลุมเปาหมายกลุมแรกที่กิจการหวังไวในการเปดตลาดจำเปนตองมีศักยภาพมี
ความไวตอการซื้อสินคาใหม หากกำหนดกลุมเปาหมายผิดพลาด โอกาสในการประสบความสำเร็จจะ
ลดลงทันทผี ูบ รหิ ารตองตดั สินใจท่ีจะเลอื กกลุมลูกคาเปาหมายท่ีจะชวยใหไ ดย อดขายในชวงแรกท่ีเพ่ือ
สรางความมั่นใจแก รานคา ตัวแทนจำหนาย พนักงานขาย ตลอดจนผูมีสวนเกี่ยวของอื่นๆ เชน ผูถือ
หนุ เปน ตน

6.6 ขอบเขตของตลาดที่จะวางตลาดครั้งแรก เปนการกำหนดขอบเขตการกระจายตาม
สภาพภูมิศาสตรจะวางสินคาออกสูตลาดพรอมกันทั้งประเทศหรือเลือกเพียงบางพื้นที่ ทั้งนี้ตอง
พิจารณาถึงขอจำกัดในดานกำลังการผลิต กำลังคน กำลังเงินทุน นอกจากนั้นการกำหนดเขตที่จะ
วางตลาดยงั ตอ สอดคลอ งกับลกู คา เปา หมายกลมุ แรกที่กอ การตอ งการจำหนา ยดว ย

2.5 ขอมูลทวั่ ไปเก่ียวกบั การตลาด

คำนยิ ามตลาด
ตามพจนานกุ รม ฉบับราชบณั ฑติ ยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ จำกดั ความหมายของตลาดไวด ังน้ี
ตลาด หมายถึง สถานที่ซึ่งปกติจัดไวใหผูคาใชเปนที่ชุมนุมเพื่อจำหนายสินคาประเภทสัตว

เนอื้ สตั ว ผัก ผลไม หรอื อาหารอนั มสี ภาพเปน ของสด ประกอบหรอื ปรงุ แลว หรือของเสียงา ย ไมวาจะ
มีการจำหนายสินคาประเภทอื่นดวยหรือไมก็ตาม และหมายความรวมถึงบริเวณซึ่งจัดไวสำหรับให
ผูคาใชเปนที่ชุมนุม เพื่อจำหนายสินคาประเภทดังกลาวเปนประจำหรือเปนครั้งคราวหรือตามวันที่
กำหนดสารานุกรมไทยสำหรบั เยาวชนฯ เลม ที่ 28 โดย นางวราภรณ จวิ ชัยศักดิ์ ใหความหมายดงั น้ี

32

ตลาด (Market) หมายถึง สถานที่ที่เปนชุมชนหรือเปนที่ชุมนุมเพื่อซื้อและขายสินคา ทั้งในรูป
ของวัตถุดิบและสนิ คา สำเรจ็ รูปเปนประจำ เปนครั้งคราวหรือตามวนั ที่กำหนด โดยที่ตั้งของตลาดอาจ
มีเพียงที่เดียวหรือหลายที่ที่ตั้งอยูใกลกันในบริเวณที่มีทำเลเหมาะสม เชน เปนศูนยกลางของชุมชน
และเหมาะที่จะเปนที่นัดพบ หรือเปนแหลงแลกเปลี่ยนขอมูลขาวสารตางๆ ของคนใหมในชุมชนนั้นๆ
ดวยเหตนุ เี้ มอื่ ชุมชนอยู ณ ท่ีใด กม็ กั จะมีตลาดอยู ณ ทนี่ ้ัน ตลาดจึงมีมาแตครง้ั โบราณในทกุ สังคม

คำวา ตลาด ในแนวคดิ ของนักการตลาดยังมีความหมายรวมถึง "บคุ คล กลุม บุคคล หรือองคกร
ที่มีความจำเปนและความตองการในสินคาหรือบริการซึ่งมีความสามารถหรือมีอำนาจในการตัดสินใจ
ซื้อ"

การตลาด หมายถึง กิจกรรมทางธุรกิจที่เกี่ยวของกกับผลิตภัณฑ ราคา การสงเสริมการตลาด
การจำหนายสินคาหรือบริการ การวางแผน การจัดการ เพื่อใหตอบสนองความตองการแกลูกคาใน
ปจจบุ ันและผทู ีค่ าดวาจะเปนลกู คาในอนาคต

การตลาด หมายถึง กระบวนการวางแผนและบริหารในดานแนวความคิด การกำหนดราคาการ
สงเสริมการตลาด การจัดจำหนายสินคาหรือบริการเพื่อสรางสรรคใหเกิดการแลกเปลี่ยนสินคาหรือ
บริการ ซึ่งทำใหแตละ บคุ คลเกิดความพึงพอใจและบรรลุวตั ถุประสงคขององคก ร จากความหมายของ
การตลาดดังกลาวสามารถสรุปไดว า "การตลาด" มีองคป ระกอบดังตอ ไปน2ี้3

องคป ระกอบของการตลาด
1. มีกิจกรรมท่เี กย่ี วขอ ง ไดแก การผลิต การจัดจำหนา ย และการบรโิ ภค
2. มีความจำเปน (Needs) ความตองการ (Wants) และความตองการซื้อ (Demands) ใน

สนิ คาและบรกิ าร
3. มีผูข ายสนิ คา หรือบริการ
4. มีการแลกเปลย่ี น โดยใชเงินเปน ซอ่ื กลาง

ความสำคญั ของการตลาด
การตลาดมีความสำคัญตอการพัฒนาคุณภาพชีวิต และยกระดับความเปนอยูของมนุษย ใน

สังคม ทำใหเกิดการพึ่งพาอาศัยกันอยางเปนระบบในสังคมมนุษยแตละคน สามารถประกอบ อาชีพท่ี

3 ชลทพิ ย รตั นะ และเกวริน สังขเ มือง. (2560). หลกั การตลาด. สบื คน 11 พฤษภาคม 2564, จาก
https://sites.google.com/site/bunrienonline2/web-mastexr.

33

ตนเองถนัดและไดใชความรูความสามารถของแตละบุคคลได อยางเต็มกำลังความสามารถ และ
การตลาดมีบทบาทอยางใหญหลวงตอความเจริญเติบโต และพัฒนาการทางเศรษฐกิจของ ประเทศ
เนื่องจากการตลาดเปนตัวกระตุนใหเกิดการวิจัย และพัฒนาหาสิ่งแปลกใหม มาสนองความ ตองการ
ของตลาดและสังคม ทำใหผ บู ริโภคมโี อกาส เลือกใชผลติ ภณั ฑทีต่ อ งการไดห ลายทางและ ผลิตภัณฑที่
สามารถตอบสนองความตองการ สรางความพึงพอใจใหแกผูบริโภค จึงมีผลทำใหเกิด การจางงาน
เกิดรายไดกับแรงงาน และธุรกิจ ทำใหประชาชน มีกำลังการซื้อ และสามารถสนอง ความตองการใน
การบริโภค ซึ่งทำให มาตรฐาน การครองชีพของบุคคล ในสังคมมีระดับสูงขึ้น และมีคุณภาพชีวิตที่ดี
ขึ้น

1. การตลาดเปนเครื่องมือที่ทำใหเกิดการแลกเปลี่ยน การดำเนินการตลาดของธุรกิจจะทำให
ผูผลิตกับผูบริโภคเขามาใกลก ัน และสรางความพึงพอใจใหกับผูบริโภคดวยการเสนอผลิตภัณฑ ที่ตรง
ตอความตองการของผูบริโภค จนทำใหเกิดการแลกเปลี่ยนในระดับผูซื้อและผูขายเกิดความพึงพอใจ
การตลาดยังไมไดเปนเพียงเครื่องมือทำใหเกิดการแลกเปลี่ยนเทานั้น แตยังเปนเครื่องมือที่สรางความ
พงึ พอใจใหกบั ผูบริโภคอยางตอเนื่อง ทำใหผูบรโิ ภคเกิดความซื่อสัตยภักดีตอผลติ ภณั ฑ ทำใหผูบริโภค
กลับมาใช หรอื ซ่อื ซำ้ เมอ่ื มี ความตองการ

2. การตลาดเปนตัวเชื่อมโยงความสัมพันธระหวางเจาของผลิตภัณฑกับผูบริโภค การ
ดำเนินการทางการตลาดทำใหผูเปนเจาของผลิตภัณฑ สามารถตอบสนองและสรางความพึงพอใจ
ใหกับผูบริโภคได ดวยการเชื่อมโยงความสัมพันธใหสอดคลองกับภาวการณ สถานภาพ ของผูบริโภค
ดวยการจัดจำหนายผลิตภัณฑ ในปริมาณ ในเวลา ในสถานที่ที่ผูบริโภคตองการ ในราคา ที่ผูบริโภคมี
กำลงั การซ้อื และโอนความเปนเจาของได การเชอ่ื มโยงความสมั พันธระหวาง ผเู ปนเจาของผลิตภัณฑ
กับผูบริโภค นอกจากจะดำเนินการทางการตลาด ใหเกิดการเชื่อมโยงสมั พันธกันในเรือ่ งดังกลา ว สิ่งท่ี
สำคญั จะตองกระทำอกี ประการหน่ึงกค็ อื การสรา งการรบั รูใ หก บั ผบู รโิ ภค

3. การตลาดเปนตัวผลักดันใหมีการพัฒนาปรับปรุงผลิตภัณฑ แนวคิด ของการตลาด ในการ
มุงสนองความตองการและสรางความพึงพอใจใหกับผูบริโภค และรับผิดชอบตอสังคม ผลักดันให
ผูผลิตตองพัฒนาปรับปรุงผลิตภัณฑ ใหตรงตอความตองการ และสรางความพึงพอใจใหกับผูบริโภค
ตลอดจนจูงใจผูบริโภคดวยการเสนอผลิตภัณฑใหม ๆ อยูเสมอ ในระบบการตลาดเสรี มีการแขงขัน
กันมากมาย การสรางความพึงพอใจและจูงใจผูบริโภค จึงเปนแรงผลักดันใหมีการพัฒนาปรับปรุง
ผลติ ภณั ฑเพื่อการแขงขัน

4. การตลาดเปนกลไกในการเสริมสรางระบบเศรษฐกิจ การกอใหเกิดการบริโภคและการ
พึ่งพากันอยางเปนระบบมีความเชื่อมโยงสัมพันธกับระบบเศรษฐกิจทั้งระบบ การสรางความตองการ
และการสนองความตองการในการบริโภค ผลิตภัณฑทำใหเกิดการไหลเวียนในระบบเศรษฐกิจ เกิด
การจางงาน เกิดรายได เกิดการบริโภค และเกิดการใชแรงงาน ซึ่งจะมีการพึ่งพากันและเชื่อมโยง

34

ไหลเวียนตามลำดับอยางเปนระบบ จะทำใหการดำรงชีวิต ของมนุษยชาติในสังคมอยูในระดับที่มีการ
กนิ ดอี ยดู ี มีความเปนอยู อยางเปน สขุ โดยท่ัวกัน

การวางแผนการตลาด
กระบวนการวางแผนการตลาด (Marketing Planning Process) ประกอบดวย ดงั นี้

1. การวเิ คราะหสถานการณ (Situation Analysis) หมายถึง การสำรวจโปรแกรมการตลาดใน
ปจจุบันของบริษัทเพื่อพิจารณาวาโปรแกรมการตลาดในอนาคตควรจะเปนอยางไร รวมทั้งตอง
วิเคราะหสิ่งแวดลอมภายใน (สวนประสมทางการตลาด หรือปจจัยทางการตลาด และสิ่งแวดลอม
ภายในอื่นนอกเหนือจากปจจัยทางการตลาด) และสิ่งแวดลอมภายนอก (สิ่งแวดลอมจุลภาคและ
สิ่งแวดลอ มมหภาค ) ทม่ี ีอทิ ธิพลตอโปรแกรมการตลาด

2. การพิจารณาวัตถุประสงคทางการตลาด ( Determine the Marketing Objective ) เปน
การกำหนดเปาหมายทางการตลาดซึ่งตองเปนจริง มีลักษณะเฉพาะเจาะจงและวัดได ตัวอยาง
วัตถุประสงคทางการตลาดของบริษัทขายน้ำยาปรับผานุม ประกอบดวย ตองการรายไดจากการขาย
9 ลานบาท ยอดขายเพิ่มขึ้นจากปที่ผานมา 10% ปริมาณการขาย 70,000 หนวย คิดเปนสวนคลอง
ตลาด 5% สามารถขยายการรับรูของผูบริโภคในตรายี่หอจาก 15% เพิ่มเปน 30% สามารถขยาย
จำนวนรานคา ปลีกเปน 10% ฯลฯ

3. การเลือกตลาดเปาหมายและวัดความตองการซื้อของตลาด ( Select and Measure
Target Market ) เปนการวิเคราะหตลาดในปจจุบัน เพื่อหาโอกาสในตลาดที่คาดหวัง ( Potential
Market ) แลว เลือกตลาดทีธ่ รุ กิจมีความสามารถท่จี ะตอบสนองความพอใจในตลาดนนั้ ได

4. การออกแบบสวนประสมทางการตลาดและยุทธวิธีการตลาด (Marketing Mix Strategies
and Tactics Design) เปนงานที่เกี่ยวของกับสวนประสมการตลาด (4'Ps) เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงค
ที่กำหนดไว กลาวคือ สามารถสนองความตองการของตลาดเปาหมายใหพึงพอใจและสามารถบรรลุ
จุดมุงหมายของตลาด โดยมีจุดเริ่มตนที่การกำหนดและวิเคราะหตลาดเปาหมาย ( Target Market )
แลวจึงพัฒนาโปรแกรมทางการตลาดและสวนประสมการตลาดเพื่อสนองความตองการของตลาด
เปาหมายน้นั โดยมวี ัตถุประสงคท างการตลาดคือความพงึ พอใจของลกู คา

5. การวางแผนการตลาดสำหรับป ( Annual Marketing Plan ) เปนแผนรวมกิจกรรม
การตลาดของทั้งปสำหรับธุรกิจ หรือผลิตภัณฑหนึ่งอยาง ในแผนประกอบดวย การกำหนด
วัตถุประสงค การกำหนดตลาดเปาหมาย กลยุทธและยุทธวิธีการตลาด ขอมูลเกี่ยวกับงบประมาณที่
ใชสำหรับกจิ กรรมการตลาด

35

ส่งิ แวดลอมทางการตลาด (Marketing Environment)
สิ่งแวดลอมทางการตลาด หมายถึง สิ่งตาง ๆ ที่มีอิทธิพลตอการบริหารการตลาด มีท้ัง

สิ่งแวดลอมภายในซึ่งเปนปจจัยที่ธุรกิจสามารถควบคุมได และสิ่งแวดลอมภายนอกซึ่งเปนปจจัยท่ี
ธุรกิจไมสามารถควบคุมได ปจจัยดังกลาวมีผลกระทบตอการกำหนดนโยบาย การวางแผน การ
กำหนดกลยุทธทางการตลาดของธุรกจิ ซึ่งธุรกิจจะตองติดตามการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดลอมตาง ๆ
อยูตลอดเวลาเพื่อปรับเปลี่ยนแนวทางการดำเนินงานใหเขากับสิ่งแวดลอมที่เปลี่ยนแปลงไป
สิ่งแวดลอมทางการตลาด แบงเปน 2 ประเภทใหญๆ คือ สิ่งแวดลอมภายใน (Internal
Environment) และสิง่ แวดลอมภายนอก (External Environment)

1. สิ่งแวดลอมภายใน (Internal Environment) เปนส่งิ แวดลอ มหรือปจ จยั ทีอ่ ยูภ ายในกิจการ
และกจิ การสามารถทำการออกแบบหรอื ควบคุมได เรยี กวา ปจจยั ทีค่ วบคุม (Controllable Factors)
ประกอบดว ย

1.1. สว นประสมทางการตลาด (Marketing Mix) หรือ 4 P's ไดแ ก
1.1.1. ผลิตภัณฑ (Product)
1.1.2. ราคา (Price)
1.1.3. การจัดจำหนาย (Place)
1.1.4. การสงเสริมการตลาด (Promotion)

1.2. การผลติ (Production) เปนกระบวนการตาง ๆ ทเ่ี ก่ยี วของกบั การผลิตตง้ั แตว ตั ถุดิบ
เครื่องมือเครื่องจักร กระบวนการแปรสภาพ ประสิทธิภาพในการผลิต ธุรกิจจำเปนตองกระบวนการ
ผลิตที่มีประสิทธิภาพ หรือมีการปรับปรุงพฒั นากระบวนการผลิต เพื่อใหไดผลผลติ ที่เพียงพอและตรง
กบั ความตองการของผบู รโิ ภค

1.3. การเงิน (Financial) เปนการบริหารดานการเงิน จำนวนเงินลงทุน แหลงที่มา ของ
เงนิ ทุน ฐานะทางการเงิน ตลอดจนนโยบายทางดานการเงนิ ของกจิ การ

1.4. ทรัพยากรบุคคล (Human Resources) หมายถึง บุคคลซึ่งปฏิบัติหนาที่ใหกับ
กิจการตามโครงสราง ซ่ึงอาจแบงเปน ฝา ยตา ง ๆ และสามารถปรบั เปล่ียนไดตามความเหมาะสม

1.5. การวิจัยและพัฒนา (Research and Development) เปนการเก็บรวบรวมขอมูล
เพื่อนำมาวิเคราะหและประเมินผล สำหรับการพัฒนาปรับปรุงกิจการหรือดำเนินการเกี่ยวผลิตภัณฑ
ใหตรงกบั ความตองการของผูบริโภค

2. สิ่งแวดลอมภายนอก (External Environment) เปนสิ่งแวดลอมหรือปจจัยภายนอกที่
กิจการไมสามารถควบคุมได เรียกวา ปจจัยที่ควบคุมไมได (Uncontrollable Factors) ที่มีอิทธิพล
ตอการบรรลุเปาหมายของกิจการ ซึ่งเจาของกิจการจะตองวิเคราะหปจจัยของสิ่งแวดลอมภายนอกนี้

36

เพื่อนำมาใชในการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงการดำเนินงานใหเขากับสภาพแวดลอมที่เปลี่ยนแปลงไป ซ่ึง
ประกอบดว ย

2.1. สิ่งแวดลอมภายนอกระดับจุลภาค (Micro External Environment) สิ่งแวด
แวดลอมภายนอกที่ไมสามารถควบุคมได แตสามารถเลือกที่จะติดตอและเปลี่ยนแปลงไดตามความ
เหมาะสมได ไดแก ตลาด หรือลูกคา ผูขายปจจัยการผลิตหรือวัตถุดิบ คนกลางทางการตลาด กลุม
ผลประโยชน และชุมชน

2.2. สิ่งแวดลอมภายนอกระดับมหภาค (Macro External Environment) สิ่งแวดลอม
หรือปจจัยที่มีอิทธิพลตอการดำเนินธุรกิจและตอระบบการตลาดเปนอยางมาก แตละหนวยงานและ
องคการธรุ กิจไมสามารถควบคมุ การเพ่ิมข้ึนหรอื ลดลงไดเลย ส่งิ แวดลอ มภายนอกมหภาคไดแ ก

2.2.1. สิ่งแวดลอมทางประชากรศาสตร ประกอบดวย โครงสรางอายปุ ระชากรการ
เปลี่ยนแปลงภูมิศาสตรของประชากร การเพิ่มขึ้นของจำนวนประชากรและการเปลี่ยนแปลงรูปแบบ
ครอบครวั

2.2.2. สิ่งแวดลอมทางสังคมและวัฒนธรรม การดำเนินธุรกิจตองอยูภายใต
ขอกำหนดทางสังคมและวัฒนธรรม เพราะลักษณะของสังคมและวัฒนธรรมเปนปจจัยที่มีผลตอ
พฤติกรรมการซื้อของผูบริโภค การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการซื้อของผูบริโภคเนื่องมาจากการ
เปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมและสังคมและมีผลตอนโยบายทางการตลาด ไดแก คนรุนใหม สตรีไดรับ
การศึกษามากขึ้น มีการยอมรับคานิยมจากตะวันตกมากขึ้นจนกลายเปนวิถีชวี ิต มีความจงรักภักดีตอ
ตราย่หี อ สนิ คามากขึน้ และผบู ริโภคสามารถกระตนุ ไดด วยสื่อตา ง ๆ

2.2.3. สิ่งแวดลอมทางกายภาพ ประกอบดวย ดิน น้ำ อากาศ วัตถุดิบ รวมท้ัง
ทรัพยากรธรรมชาติ นักการตลาดเกี่ยวของกับส่ิงแวดลอมทางกายภาพ 4 ประการคือ การขาดแคลน
ทรัพยากรธรรมชาติ การเพิ่มขึ้นของตนทุนพลังงาน การเพิ่มขึ้นของสิ่งแวดลอมเปนพิษ และบทบาท
ของรฐั บาลในการควบคุมสิง่ แวดลอมเปน พษิ

2.2.4. สภาพแวดลอ มทางเศรษฐกิจ ความสามารถในการซ้ือในเศรษฐกจิ หนึ่ง ๆ จะ
ขึ้นอยูก บั รายได ราคา การออม หน้ีสิน และความสามารถในการหาสนิ เช่ือในขณะนั้น ๆ นกั การตลาด
ตอ งใหค วามสนใจอยา งใกลชดิ ตอ แนวโนม สำคญั ๆ ดา นรายไดแ ละรปู แบบการใชจ า ยบรโิ ภค

2.2.5. สภาพแวดลอมทางเทคโนโลยี ปจจุบันเทคโนโลยีสมัยใหม และเทคโนโลยี
ชั้นสูงมีความสัมพันธกับความเปนอยูของมนุษยมาก เทคโนโลยีสมัยใหมจะทำลายเทคโนโลยีสมัยเกา
ดังนั้นการละเลยไมสนใจเทคโนโลยีจะทำใหธุรกิจที่ผลิตและขายเทคโนโลยีแบบเกาตองประสบภาวะ
ขาดทุน เทคโนโลยีสมัยใหมจะเปนตัวกระตุนการลงทุน ในดานผูซื้อนั้น เทคโนโลยีจะกระตุนใหเกิด
ความตองการซื้อ แนวโนมของ เทคโนโลยีที่นักการตลาดตองใหความสนใจคือ เทคโนโลยีการสื่อสาร

37

เทคโนโลยีสมัยใหม การประดิษฐคิดคนดวยเทคโนโลยีใหม และธุรกิจตาง ๆ ตองใชงบประมาณเพื่อ
คนควา วจิ ัยและพฒั นา

2.2.6. สิ่งแวดลอมทางการเมืองและกฎหมาย การตัดสินใจดานการตลาดไดรับผล
จากการพัฒนาการในสภาพแวดลอมทางการเมืองอยางมากภาพแวดลอมดังกลาวประกอบดวย
กฎหมาย หนวยงานรัฐบาล และกลุมกดดัน ซึ่งมีอิทธิพลและเปนตัวจำกัดองคกรและประชากรใน
สังคม บางครง้ั กฎหมายเหลา น้ีก็สรางโอกาสใหม ๆ ขน้ึ มาสำหรบั ธุรกจิ ไดเ ชน กนั

กลยุทธก ารตลาด 4P
กลยุทธการตลาด marketing mix หรือ 4P คือ สวนผสมทางการตลาดและเปนกลยุทธที่ใช

ในทางการตลาดที่ใชในการวิเคราะหเพื่อประกอบการวางแผนและตัดสินใจในการดำเนินกิจกรรมทาง
การตลาด ซึ่งเปนเครื่องมือวางแผนการตลาดอยางงายท่ไี ดรบั ความนิยมสูง เปนทฤษฎีหน่ึงท่นี ยิ มใชใ น
การวางแผนการตลาด โดยแบงออกเปน 4 สวนหลักๆ ไดแก ผลิตภัณฑ (Product), ราคา (Price),
ชอ งทางการจัดจำหนา ย (Place) และ การสง เสรมิ การขาย (Promotion)

1. ผลิตภัณฑ (Product) คือสินคาหรือบริการที่ตอบสนองความตองการของผูบริโภค
กลุมเปาหมาย ลูกคาหรือผูบริโภค ตองคำนึงถึงกลุมเปาหมายที่เหมาะสมและชัดเจน ดูวากลุมลูกคา
เปาหมายเขาตองการอะไรบางใหใสใจในรายละเอียดนั้น สินคาหรือการบริการที่มีแตกตางอยางไรทำ
ใหลูกคาเกิดความสะดุดตาสะดุดใจในรูปลักษณ รวมถึงการใชงาน ความทนทาน และความปลอดภัย
ตลอดจนการสรางความประทับใจใหแกลูกคาคุณภาพของสินคาและบริการ เชน จุดเดนหรือความ
แตกตางที่สำคัญของสินคา รูปลักษณ ลักษณะ คุณสมบัติของสินคา รวมถึง การออกแบบ เทคโนโลยี
ประโยชน ความคมุ คา คุณภาพ การรับประกันแบรนด และบรรจุภัณฑ

2. ราคา (Price) การกำหนดราคา การตงั้ ราคาของสนิ คา หรือบริการ การตงั้ ราคาสินคาเปนกล
ยุทธที่สำคัญ การตั้งราคาอาจจะตองมีความเหมาะสมหรือสอดคลองกับคุณสมบัติหรือผลประโยชนที่
ลูกคาไดรับ หรือ การตั้งราคาตามตนทุน + กำไร ประกอบดวย การตั้งราคาใหมีราคาสูงในชวงแรกที่
เขาสูตลาด แลวคอยลดราคาสินคามาในชวงหลัง การตั้งราคาสินคาใหมีราคาถูก เพื่อเจาะกลุมตลาด
ใหม ใชกบั ตลาดท่มี ีคแู ขง เยอะ และการลดราคาใหลูกคา ซอ้ื จำนวนมาก

3. ชองทางการจัดจำหนาย (Place) คือชองทางการขายหรือบริการ เปนชองทางที่ลูกคาจะ
สามารถเขาถึงสินคาและบริการของเราได ประกอบดวย ชองทางการจัดจำหนาย ทำเล ออนไลน
ออฟไลน และรูปแบบการจดั จำหนายของบริษทั ขายตรง คา สง หรอื คาปลกี ผานตวั แทน ฯลฯ

4. การสงเสริมการขาย (Promotion) การสื่อสารการตลาดเพื่อทำใหธุรกิจสามารถสื่อสารไป
ยังกลมุ เปา หมาย และนำไปสกู ารโนน นาวใหกลุมเปา หมายตัดสินใจซอื้ สินคาและบรกิ าร ประกอบดวย