รายงานวิจัย_ขนาบนาก_Final

38

สวนลด แลก แจก แถม ตามเงื่อนไขตาง ๆ การจัดแสดงสินคาและบริการ และการโฆษณาในส่ือ
ประชาสัมพนั ธ

5W 1H คำถามทีต่ อ งตอบใหได กอนทำการตลาด
กอนจะเริ่มตนทำการตลาดออนไลนเพื่อใหบรรลุความสำเร็จมากที่สุด จะตองเริ่มจากการ

วางแผนใหดี ซึ่งสามารถทำไดด วยการตอบคำถามทง้ั 6 ขอดงั ตอไปนก้ี อ น เพราะคำถามเหลานจ้ี ะชวย
ใหมีความเขาใจลกู คา มากขน้ึ และสามารถวางแผนการตลาดไดอ ยางมีประสทิ ธภิ าพทส่ี ุดดวยน่ันเอ

1. Who ใครคือลูกคาของคุณ? อันดับแรกจะตองทำความเขาใจกอ นวาใครคือลูกคาทีต่ องการ
ขายสินคาดวย หรือกลาวงายๆ ก็คือ สินคาที่ตองการจะขายนี้มีจุดประสงคเพื่อขายใหใคร กลุมลูกคา
เปนผูชายหรือผูหญิง อายุเทาไหร เพศอะไร รวมถึงขอมูลอื่น ๆที่จะชวยใหสามารถเจาะกลุมลูกคาได
งายขน้ึ โดยเม่ือรกู ลุมลูกคาเปา หมายทชี่ ดั เจนแลว การวางแผนการตลาดก็จะไมย ากเกินไปและไมตอง
กังวลวา จะเปน การเสียเปลา เพราะทำการตลาดไมตรงกลมุ อีกดวย

2. What ลูกคาของคุณตองการอะไร? เพราะคนแตละคนมีความตองการที่แตกตางกันไป
ดังนั้นจึงตองทำความเขาใจกอนวากลุมลูกคาที่ตองการจะเขาถึงนั้นมีความชอบหรือความตองการ
แบบไหน เพื่อจะไดเลือกสินคาที่จะนำมาขายไดอยางตรงจุดมากขึ้น รวมถึงการออกแบบสินคาและ
การใหบริการก็สามารถปรับเปลี่ยนใหตรงกับความตองการของลูกคาไดเชนกัน ดังน้ันการรูความ
ตองการของลกู คาจึงถอื เปนขอ ไดเ ปรียบอยางหน่งึ ของผขู ายเลยทีเดียว

3. When ลูกคามักจะตอ งการสินคา และบริการของคุณเมื่อไหร? หากทราบวา ลูกคา เปา หมาย
มีความตองการสินคาและบริการที่ขายในชวงเวลาไหนมากที่สุด จะทำใหวางแผนการขายไดงายขึ้น
เชน ปนฉีดน้ำ ลูกคาจะมีความตองการมากที่สุดในชวงเทศกาลสงกรานต จึงเหมาะที่จะนำมาขาย
ในชวงกอนวันสงกรานตมากที่สุด นอกจากนี้ก็ยังมีปจจัยอื่น ๆ ที่เกี่ยวของอีกดวย ซึ่งจะตองทำความ
เขาใจดู เทานีก้ ็สามารถวางแผนการทำการตลาดและการขายสินคาไดในจังหวะทเ่ี หมาะสมมากขึ้น

4. Why ทำไมลกู คา จงึ ตอ งซ้ือสินคาของคณุ ? เปนคำถามทจี่ ะชวยใหมองหาจุดเดน ของสินคาที่
ทำใหลูกคาสวนใหญเกิดความสนใจไดมากขึ้น ซึ่งก็มีความสำคัญไมนอยเลยทีเดียว นั่นก็เพราะใน
สังคมที่มีการแขงขันทางการตลาดสูง จำเปนตองมองหาจุดเดนหรือจุดขายใหกับสินคาของตัวเอง ซึ่ง
อาจเปนความแปลกใหม ดีไซนที่โดดเดนหรือคุณภาพที่ดีกวาสินคาของคูแขง โดยเมื่อไดคำตอบวา
ทำไมลูกคา จึงตองซอื้ สนิ คาของคณุ แลว ก็สามารถนำคำตอบนน้ั มาเนนจุดขายเพ่ือเรียกลูกคาไดน ่นั เอ

5. Where กลุมลูกคาของอยูทีไ่ หน? การทำการตลาดที่ดี จะตองหากลุมลูกคาใหพบกอน การ
ระบุกลุมลูกคา โดยเฉพาะตำแหนงนั้น จะตองระบุไดอยางชัดเจน เชน ประเทศ จังหวัด ภูมิภาค
แมกระทั่งสังคมและวัฒนธรรม เพื่อใหสามารถทำการโฆษณา ไดตรงกลุมเปาหมาย ลดงบประมาณที่
ตอ งใชอ ยา งไรประโยชน

39

6. How จะเขา ถงึ ลูกคาไดอยางไร? เพราะการทำการตลาดจะเนน ความสำคญั ดว ยการโปรโมท
หรือประชาสัมพันธสินคาใหกับลูกคาเปนหลัก ดังนั้นจึงตองทราบกอนวาจะสามารถเขาถึงกลุมลูกคา
เปาหมายไดอยางไร เพื่อจะไดเลือกแผนการตลาดที่สามารถเขาถึงกลุมลูกคาไดอยางรวดเร็วและ
งายดายย่ิงขึน้ ยกตวั อยางเชน การขายสินคาท่เี นน กลุมเปา หมายเปนคนวัยทำงาน แบบน้ีจะตอ งเลือก
วิธีการโฆษณาหรือประชาสัมพันธใหมีเนื้อหาที่เปนสาระ เกี่ยวกับชวงวัยของกลุมเปาหมายมากที่สุด
และพยายามหลีกเลี่ยงเน้ือหาที่เกีย่ วกับเดก็ หรอื ชว งวัยรุน เพราะกลุมเปา หมายที่เปนวัยผูใหญหรอื วยั
ทำงานจะไมคอยสนใจเน้อื หาเหลานนี้ ่นั เอง34

การตลาด Offline (Offline Marketing)
Classic/Traditional Marketing หรือที่เราเรียกวา Offline Marketing คือ วิธีการทำ

การตลาดแบบที่ไมมีการใชอินเตอรเน็ต ขอจำกัดของการตลาด Offline คือตองใชตนทุนที่สูงหาก
ตองการใหขอมูลเขาถึงผูคนเปนจำนวนมากอยางรวดเร็ว แตการตลาด Offline มีความนาเชื่อถือสูง
กวา การตลาด Online ดังนนั้ การตลาด Offline ยังคงมบี ทบาทสำคญั กับธุรกิจในปจ จุบัน

หลายคนเรียกการตลาด Offline วาเปนการทำการตลาดแบบเกาหรือแบบดั้งเดิม เชน การ
โฆษณาทางทีวี, วิทยุ, การติด/ตั้งปายโฆษณา และสื่อสิ่งพิมพตาง ๆ เปนตน การตลาด Offline มักมี
การสื่อสารทางเดียว วัดผลตอบสนองเปนไดยาก มีตนทุนสูง แตไดรับความเชื่อถือมากกวาการตลาด
แบบออนไลน

ขอมูลที่ใชนำเสนอผานการตลาด offline มักจะนิยมใช วีดีโอ รูปภาพ หรือขอความสั้นๆ
กระชับ เขาใจงาย ใชระยะเวลาสื่อสารสั้นแตตองสื่อสารขอมูลใหไดมากที่สุด เพื่อลดตนทุนคาใชจาย
ทั้งนี้ยังตองสอดแทรกเรื่องราวที่นาจดจำ เพื่อสรางภาพจำใหกับกลุมลูกคา และมีการกลาวถึงในวง
กวางตอไป

ถึงแมวาเราจะบอกวาธุรกิจออนไลนจะเปนเทรนดใหมท ่ีจะมาแทนทุกอยาง แตเราก็ยังใหไดอยู
ทุกวันนี้วาการใชจายหรือการซื้อของสวนมากนั้นยังเกิดขึ้นบนโลกออฟไลนอยู (ขอมูลบางที่ก็บอกวา
วามากกวา 97% ของการซื้อของทั้งหมดยังเปนออฟไลนอยู) เพราะฉะนั้นการเขาถึงลูกคาใหถูก
ชองทางก็เลยเปนทางเลือกทน่ี า สนใจของธุรกิจสวนมาก

4 บริษัท วนั บลี ีฟ จำกัด. (2564). กลยทุ ธก ารตลาด 4P. สืบคน 16 พฤษภาคม 2564, จาก
https://www.1belief.com/article/marketing/.

40

ลักษณะของธุรกิจท่นี ยิ มทำการตลาด Offline
กอนที่เราจะไปดูรายละเอียดสวนอื่นกอน เรามาลองดูกันกอนวาการตลาด Offline เหมาะกับ

ใครหรือธุรกิจแบบไหนบา ง
1. ธุรกิจที่มีสถานที่ตั้งแนนอน สวนมากจะเปนธุรกิจที่จดทะเบียนเปนบริษัทหรือเสียภาษี

อยา งถกู ตอ งตามกฎหมายทำใหมีความนาเชอ่ื ถือ
2. ธุรกิจที่มีมาอยางยาวนานและมีเงินทุนหนา สวนมากจะเกิดกอนที่มียุคอินเตอรเน็ต ซึ่งมี

ความคุนเคยกับการทำการตลาดแบบ offline
3. ธุรกิจที่เปนที่รูจักของคนทองถิ่น เรียกไดวามีฐานลูกคาอยูแลว และฐานลูกคาเปน

กลมุ เปา หมายทค่ี อ นขางกวางไมเ ฉพาะกลมุ
4. เปนธุรกิจที่ขายสินคาที่คนทั่วไปรูจัก และเปนสินคาที่มีลูกคาแนนอน สินคาใน

ชวี ติ ประจำวนั เชน ยาสระผม ยาสฟี น ผลติ ภณั ฑทำความสะอาดผวิ หนา เปนตน
5. ธรุ กิจระดบั Mass Market หรือตลาดมวลชน เนน ขายปริมาณมากกวาคณุ ภาพ เนน แขงขัน

กันที่ราคาถูก ทำใหตองลดคุณภาพสินคาเพื่อลดตนทุน แตเนนทำการตลาดประชาสัมพันธเขาถึงทุก
พ้นื ท่ีใหม ากท่ีสดุ เพ่ือนำเสนอราคาสินคาทีถ่ ูก ทำใหตนทนุ ของการตลาด offline สูงมาก

เครือ่ งมอื และชองทางการตลาด Offline
อีกหนึ่งสิ่งที่เราตองเขาใจก็คือเรื่องของวิธีทำการตลาดออฟไลน ซึ่งจะมาในรูปแบบของ

เคร่ืองมอื และชองทางตา ง ๆ
1. การโฆษณา (Advertising) เปนเครื่องมือในการทำการตลาดที่นิยมกันมาก มีหลายหลาก

รูปแบบ เชน โฆษณาผานทีวี วิทยุ นิตยสาร ปาย Bill Board โปสเตอรติดตามสถานีรถไฟฟา หรือ
โฆษณาตดิ ขางรถประจำทาง

2. ประชาสัมพันธ (Public Relations) เปนเครื่องมือในการทำการตลาดผานชองทาง
สอ่ื สารมวลชน เชน ชองขาว หนงั สือพิมพ นิตยสาร

3. การสงเสริมการขาย (Promotion) เปนเครื่องในการทำการตลาดดวยการจัดกิจกรรมให
ลูกคา เขา รว มชิงของรางวลั เชน การสง ขอ ความเชญิ ชวนเขา รว มชงิ ของรางวลั หรือสงช้ินสวนสินคามา
เขา รวมชงิ ของรางวลั ตา ง ๆ เปนตน ซึ่งมักจะเปนเทศกาลประจำทกุ ป

4. การจัดอีเวนท (Event Marketing) เปนเครื่องในการทำการตลาดเชิงกิจกรรมเพื่อเขาถึง
กลุมลูกคาในพื้นที่ตางๆ เพื่อสรางความสนิทและคุนเคย เชน จัดกิจกรรมในตลาดนัด จัดแสดง
คอนเสริ ตของศลิ ปน ที่เปน ท่ีนิยมเพื่อชวยโปรโมทสนิ คา เปนตน

41

ชองทางการตลาด Offline
การตลาด offline สามารถแบงวิธีการทำการตลาดกับธุรกิจไดหลายระดับ ซึ่งปจจัยหลักขึ้นอยู

ตนทุนหรืองบประมาณที่ใชในการทำการตลาด ถาตองการใหลูกคาเขาถึงขอมูลครั้งละจำนวนมากๆ
ตนทุนในการทำการตลาดจะสูงตามไปดวย โดยในบทความนี้เราจะแบงตัวอยางการตลาด offline
ตามขนาดของธุรกจิ และกลุมลกู คา

1. การตลาด Offline ของธุรกิจขนาดใหญ ธุรกิจขนาดใหญจะมีทรัพยากรดานการตลาดเยอะ
มาก นอกจากจะสามารถลงงบการตลาดไดเยอะแลว ยังสามารถจางบริษัทอื่นเพื่อชวยอำนวยความ
สะดวกในการตลาดไดอีก (เชน เอเจนซีโ่ ฆษณา และ ทป่ี รกึ ษาธรุ กิจ) การตลาดของธรุ กิจประเภทน้คี ือ
การเขา หาลูกคา ใหเยอะมากทีส่ ุด โดยอาจจะตองแลกกบั งบโฆษณาหลายลานบาท

1.1. ทีวี เปนชองทางการทำการตลาดท่ีสามารถโฆษณาสินคาหรอื บริการไปสูกลุม ลกู คา
ตาง ๆ ไดอยางกวางขวางและรวดเร็ว เพราะวาในปจจุบันเกือบจะทุกบานมีทีวี ดวยเทคโนโลยีทีวี
ปจจุบันที่ภาพมีความคมชัด สีสันสวยสด มีความสมจริง ทำใหภาพเคลื่อนไหวของสื่อตาง ๆ นาดูนา
ติดตาม แตดวยตนทุนที่ใชในการโฆษณาผานชองทางทีวีนั้นสูงมาก เพียงโฆษณาไมกี่วินาทีตนทุนของ
โฆษณานั้นอาจมีมูลคาถึงหลักแสนได ดังนั้นการโฆษณาผานทีวีจึงเหมาะกับธุรกิจที่มีขนาดใหญท่ี
ตองการสรา งตวั ตนหรอื แบรนดใหเปน ท่ีรจู ัก นา จดจำแกล ูกคา

1.2. วิทยุ เปนชองทางการทำการตลาดที่สามารถโฆษณาสินคาหรือบริการสูกลุมลูกคา
ตาง ๆ ไดอยางกวางขวางและรวดเร็วไดเชนเดียวกับทีวี แตวาจะเนนกลุมลูกคาตางจังหวัดหรือลูกคา
กลุมเดนิ ทางบนทองถนน ตนทนุ ท่ีใชในการทำการตลาดไมสูงมาก

1.3. หนังสือพิมพ เปน ชอ งทางการทำการตลาดทส่ี ามารถโฆษณาสินคาหรอื บริการสูกลุม
ลูกคาตาง ๆ ไดอยางกวางขวางและรวดเร็วไดเชนกัน แตวามีตนทุนที่ต่ำกวา และสามารถใส
รายละเอยี ดของขอ มลู ไดมากกวา

1.4. Bill Board เปนชองทางการทำการตลาดดวยปายโฆษณาขนาดใหญ เหมาะกับ
ธุรกิจขนาดใหญที่มีกลุมลูกคาอยูในเมืองใหญๆ โดยจุดที่มี Bill Board ตองเปนจุดที่ตองมีผูคนเดิน
ทางผานจุดนั้นเปนจำนวนมากอยูเสมอ ตนทุนในการโฆษณาคอนขางสูง สำหรับธุรกิจขนาดเล็ก
สามารถใชโปสเตอรที่มีขนาดเล็กลงมาที่สามารถตั้งตามสถานที่ตาง ๆ ได เชน ภาพโฆษณาบนรถบัส
หรอื โปสเตอรตดิ ตามสถานรี ถไฟฟา

1.5. การเปนผูสนบั สนนุ เปนชองทางการทำการตลาดผานการเปนผูสนับสนุนในเวทกี าร
ประกวดตาง ๆ ดว ยการสนบั สนุนดวยเงินรางวัลหรือสินคาตาง ๆ เชน รถยนต ทองคำ จักรยานยนตร
เปนตน เหมาะสมกับธุรกิจทั้งขนาดใหญหรือเล็กขึ้นอยูกับเวทีการประกวดรายการนั้นมีผูคนเขาถึง
ไดมากขนาดไหน เชน การประกวดรองเพลงระดับจังหวัดผูสนับสนุนจะเปนกลุมธุรกิจใหญๆ ของ

42

จงั หวดั หรือการประกวดรองเพลงระดบั ประเทศผสู นบั สนนุ มักเปนธรุ กจิ ขนาดใหญร ะดบั ประเทศหรือ
ระดับโลก ซงึ่ เปนการสรา งภาพใหแบรนดม ีความแขง็ แรงมากยงิ่ ขึ้น

2. การตลาด Offline ของธรุ กจิ ขนาดเลก็
ธุรกิจขนาดเล็กมักมีงบการตลาดหรือทรัพยากรสนับสนุนกิจกรรมดานการตลาดนอย ทำใหตองเลือก
ชองทางการตลาดที่มีขนาดเล็กลง และแปลวาจะเขาถึงลูกคาไดนอยลง ซึ่งวิธีแกก็คือการเลือก
ชอ งทางการตลาดใหถกู กลุม เปาหมายมาก ๆ เพื่อใหง บการตลาดแตล ะอยา งนนั้ มคี วามคมุ คา มากทสี่ ุด

2.1. นิตยสาร เปนชองทางการทำการตลาดที่ตองการเจาะจงกลุมลูกคาเฉพาะกลุมได
เชน แฟชั่น แมและเด็ก และเกมตาง ๆ เปนตน เหมาะกับธุรกิจที่เนนการใชภาพที่มีสีสันสวยงามเพื่อ
ดงึ ดดู สายตาลกู คา

2.2. Tele sales เปนชองทางการทำการตลาดที่มีการสื่อสารสองทางดวยการพูดคุยกับ
กลุมลูกคาเปาหมายโดยตรง มักจะเปนธุรกิจเกี่ยวกับการทำบัตรเครดิต ประกันชีวิต หรือประกันภัย
ซ่ึงจำเปนตองมีการอธบิ ายละเอียดตาง ๆ ของขอ มลู สนิ คาใหล ูกคาไดรบั ทราบ เพอ่ื เปนขอมูลที่ชวยให
ลูกคาสามารถตัดสินใจซื้อสินคาหรือบริการไดทันที จัดไดวาชองทางนี้เปนชองทางที่สามารถปดการ
ขายไดท นั ที

2.3. การจัดอีเวนท เปนชองทางการทำการตลาดที่ไดรับความนิยมอยางมากในปจจุบัน
มักจะเปนกจิ กรรมท่เี หมาะกับลกู คาเฉพาะกลุม เชน การพบปะกับกลมุ ลกู คา เกา และเชญิ ชวนใหกลุม
ลูกคาใหมใ หไดม โี อกาสทดลองสนิ คาตัวอยางได หรือจะเปนการเพิ่มยอดขายดวยการจัดโปรโมช่ันตาง
ๆ มาแสดงในงานอีเวน ทใหลกู คาไดส ามารถเลือกซ้ือไดท นั ที

2.4. แผนพับ/ใบปลิว เปนชองทางการทำการตลาดที่เหมาะกับธุรกิจขนาดเล็ก เชน การ
สอนพเิ ศษ หรอื สถาบนั กรวดวิชาตาง ๆ

2.5. รถโฆษณาเคลื่อนที่ เปนชองทางการทำการตลาดที่นิยมมากในตางจังหวัด เพื่อเชิญ
ชวนกลุมลูกคาในทองถิ่นนั้น ๆ ไปรวมงานอีเวนทที่จะจัดขึ้น เพื่อจัดแสดงสินคาหรือบริการตาง ๆ
เหมาะกับธรุ กจิ ในทองถ่ินนนั้ ๆ เน่ืองจากตองใชตนทุนคอนขางสงู

2.6. การแจกนามบัตร ดูเหมือนชองทางนี้ไมนาจะเปนชองทางที่สามารถทำการตลาดได
แตวิธีนี้เหมาะอยางยิ่งกับกลุมลูกคาที่เปนนักธุรกิจรายใหญซึ่งสวนมากจะเปนคนรุนเกาที่นิยมมาออก
งานตาง ๆ เพื่อพบประพูดคุย แตยังไมนิยมแอพพลิเคชั่นบนมือถือ การแจกนามบัตรถือไดวาเปน
วิธกี ารทำการตลาดท่นี ิยมในอดตี

3. การตลาด Offline กับกลุมลูกคาเดิม หัวขอการตลาดในสวนนี้หมายถึงการพูดคุยกับลูกคา
ที่รูจักหรือเคยซื้อกับธุรกิจมาแลว ซึ่งจะมาในรูปแบบขอมูลที่อยูและเบอรโทรศัพท จริงอยูที่ธุรกิจ
สามารถสงพนักงานขายเขาไปหาลูกคาเหลานี้โดยตรงได แตหากอยากจะเขาถึงลูกคาในปริมาณ
เยอะๆ ก็ตองใชว ธิ ีทำการตลาดเหลา นี้

43

3.1. การสงจดหมาย เปนชองทางการทำการตลาดกับกลุมลูกคาเดิม เหมาะกับธุรกิจที่มี
การเก็บขอมูลที่อยูของลูกคา เปาหมายเพื่อทำการตลาดใหลูกคากลุมนี้ เชน การสงโปรโมชั่น บัตร
ของขวญั เพื่อสรางโอกาสในการแนะนำสนิ คา ตวั ใหม หรือเพมิ่ ยอดขายดวยการซอ้ื ซำ้

3.2. การสงขอความหรือ SMS เปนชองทางการทำการตลาดเพื่อสงเสรมิ การขายกับกลมุ
ลูกคาเดิมที่มีความทันสมัยขึ้นมาอีกระดับ เหมาะกับธุรกิจที่มีการเก็บขอมูลเบอรโทรศัพทของลูกคา
ดวยการสงขอความสั้นๆ เพื่อแจงโปรโมชั่น สิทธิพิเศษ หรือกิจกรรมเขารว มชิงรางวัลตาง ทั้งนี้ยังเปน
ชองทางทสี่ ามารถเช่อื มตอ ไปยังสอ่ื ออนไลนตา ง ๆ ได45

การตลาด Online (Digital marketing)
Online Marketing หรือที่เรียกวา Digital marketing คือ การทำการตลาดรูปแบบหนึ่งโดย

การประชาสัมพันธสินคาหรือบริการผานเครือขายอินเทอรเน็ตหรือชองทางสื่อดิจิทัล และสามารถ
สรางการมีสวนรวมกับผูบริโภค เพื่อเพิ่มยอดขายโดยใชกลยุทธตาง ๆ ทางสื่อดิจิทัล ซึ่งกำลังเปนที่
นิยมอยางแพรหลายในปจจุบัน เนื่องจากผูบริโภคสามารถเขาถึงสื่อเหลานี้ไดงาย และสามารถเขาถึง
ไดทุกที่ทุกเวลา หนาที่หลักของนักการตลาดออนไลน ที่ใชชองทางดิจิทัลเพื่อสื่อสารกับลูกคา จะตอง
คำนงึ ถงึ ปฏสิ ัมพนั ธก บั ลกู คา 5 อยางดังน้ี

1. การปฏิสัมพันธ (Conversations) สรางปฏิสัมพันธกับผูบริโภคในกลุมเปาหมายผูใชสินคา
และบริการ โดยอาศัยเครื่องมือวิจัยแบบกลุม (Focus Group) ขนาดใหญเพื่อเรียนรูพฤติกรรมของ
ผูบริโภค

2. สรางชุมชน (Community) เชื่อมโยงแบรนดผานเครือขายสังคมออนไลน ทั้ง Facebook
และ สอื่ สังคมออนไลน (Social Media) อ่ืน ๆ

3. การเชื่อมตอ (Connections) เปลี่ยนแปลงวิธีการสื่อสารจากทางหนาราน มาใชชองทาง
ดจิ ทิ ัล เชน การทำวิดีโอไลฟเพอ่ื ใชช อ งทางอินเทอรเ น็ตสรางการเชื่อมโยงกับลูกคา

4. ทำ E-Commerces สรางระบบตะกรา หรือการสั่งซื้อบนหนาเว็บไซต หรือวางสินคาบน
เว็บไซตที่รองรับการซื้อขายออนไลนผานชองทางนั้น เชน Amazon, Ebay, Lazada, Shopee เปน
ตน

5 ไทยวินเนอร. (2564). การตลาด Offline. สืบคน 17 พฤษภาคม 2564,
จาก https://thaiwinner.com/offline-marketing.

44

5. การรวมกันสราง (Co-Creation) แบงปนขอมูลแนวคิดการทำการตลาดจากชองทางตาง ๆ
เชน สถาบันการศึกษา หนวยงาน นักวิชาการ ผูประกอบการ เพื่อปรับปรุงเทคนิคการตลาดออนไลน
ใหทนั สมยั ตรงกบั ความตองการสูงสุดของผูบริโภค

ชอ งทางทำการตลาดออนไลน (Digital Marketing)
1. Social Media Marketing โซเชยี ลมีเดียจะเปน ตวั ชวยผลกั ดันใหเวบ็ ไซตของคุณเปนที่รูจัก

และขยับขึ้นไปอยูในอันดับที่ดีขึ้นในเว็บไซตของ Google ซึ่งขอดีของการทำการตลาดบนสังคม
ออนไลน หรือโซเชียลมีเดีย คือ สามารถเขาถึงผูบริโภคไดตรงตามกลุมเปาหมาย รวดเร็วทันใจ และ
ชวยในการประชาสัมพันธ เพื่อใหเกิดการบอกตอในหมูมากไดอยางงายดาย ชองทางที่สามารถใชใน
การทำการตลาดผานโซเชียลมีเดีย ไดแก Facebook Twitter Instagram Snapchat Pinterest
Google+ และ LinkedIn

2. Content Marketing เนื้อหากลายเปนสวนประกอบที่สำคัญสูงสุดสำหรับการผลิตสื่อ
ออนไลนในยุคเทคโนโลยีปจจุบัน จากคำกลาวที่วา "Content is King" บงบอกไดถึงคุณคาของการ
สรางเนื้อหาที่มีคุณภาพ ซึ่งจะชวยสงเสริมเว็บไซตใหมีคุณภาพยิ่งขึ้นเชนกัน โดยวิธีการสรางและ
แจกจายเนื้อหาท่ีมีคุณคาใหกับกลุมเปาหมาย ซึ่งมีจุดประสงคใหกลุมเปาหมายกลับมาสรางรายไดให
ธุรกจิ ของคณุ โดยชอ งทางทมี่ สี วนชวยในการตลาดดวยการใชเ นอ้ื หา ไดแก บล็อกโพสต (Blogs)
หนังสืออเิ ล็กทรอนิกส บทความขอ เสนอแนะ Infographics โบรชวั รอ อนไลน และลุคบคุ เปนตน

3. Search Engine Optimization การใชเนื้อหาในการทำการตลาดสามารถชวยเพิ่ม
ประสิทธิภาพกลไกการคนหาผาน SEO ได และทำใหเว็บไซตของคุณติดอันดับในหนาของการคนหา
ซึ่งจะเปนการเพิ่มปริมาณผูเขาชมเว็บไซตได โดยชองทางที่จะไดรับประโยชนจากการคนหา SEO
ไดแก Websites Blogs และ Infographics เปนตน

4. Search Engine Marketing เปนรูปแบบการทำการตลาดออนไลนบนหนาแสดงผลการ
คน หา (Search Result Page) อาทิ Google, Yahoo!, Bing, Baidu เปนตน โดยการทำโปรโมช่ันกับ
กลุมลูกคาเปาหมายซึ่งเปนผูใชงาน Search Engine เพื่อใหรูจักเว็บไซต สินคา หรือบริการของคุณ
และนำมาซึ่งยอดผูใชเว็บไซตและเพิ่มโอกาสในการขายสินคาและบริการใหมากยิ่งขึ้น ซึ่งใช PPC
(Pay Per Click) ในการลงโฆษณาบนหนาแสดงผลการคนหา โดยที่คิดคาใชจายจากการคลิกตัว
ขอความโฆษณา แมวาโฆษณาจะแสดงขึ้นมา แตหากไมมีการคลิกเกิดขึ้น ก็จะไมเสียเงินในการลง
โฆษณาแตอยางใด ระบบโฆษณาแบบ PPC ที่เปนที่นิยมทั่วโลก ไดแก โฆษณาแบบชำระเงินบน
Facebook การโปรโมทผาน Twitter ขอความผา น LinkedIn เปนตน

5. Affiliate Marketing เปนการทำการตลาดบนอินเตอรเน็ตรูปแบบใหม โดยอาศัยตัวแทน
โฆษณา เซลลแมน ตัวแทนจำหนาย คนเชียรสินคา รวมถึงผูรีวิวสินคา โดยไดรับผลตอบแทนใน

45

รูปแบบคาคอมมิชชั่นจากเจาของสินคาหรือบริการนั้น ๆ ซึ่ง ณ ปจจุบันใคร ๆ ก็สามารถเปนผูชวย
ขายสินคาได เพราะการทำ Affiliate นั้นงายมาก เพียงแคชวยโปรโมทสินคาบนเว็บไซต หรือทาง
Social Media ของตัวคุณเอง เชน แชรผาน Facebook, Instagram และแชรโฆษณาวิดีโอผานทาง
YouTube เปน ตน

6. Email Marketing ในยุคปจจุบันบริษัทตาง ๆ ไดทำการตลาดผานทาง Email เพื่อเปนการ
แจงขาวสาร โปรโมชั่น หรือสวนลดพิเศษแกสมาชิกหรือลูกคาของบริษัท ตลอดจนเปนการนำผูใช
Email ไปยังเว็บไซตของบริษัท ซึ่งประเภทของ Email ที่สงไปอาจเปนการนำเสนอในรูปแบบ Email
ขอมูลขาวสาร Email ติดตามผูเขาชมและดาวนโหลดขาวสารบนเว็บไซตEmail ตอนรับลูกคาใหม
และโปรโมชั่นวันหยุดสำหรบั สมาชกิ

7. Online PR ประชาสมั พันธอ อนไลน คอื การติดตอสอื่ สารแบบสองทาง โดยนำเสนอขา วสาร
ไดทั้งขอความ ภาพ เสียง วิดีโอ กราฟก ผานทางบล็อกและเว็บไซต คลายกับการประชาสัมพันธแบบ
ดง้ั เดมิ แตท ำในพน้ื ทอี่ อนไลน เช่อื มโยงเครอื ขา ยท่วั โลกเขาถึงกลุมเปาหมายอยางรวดเรว็ แลกเปลี่ยน
ประสบการณอยางไรพรมแดน ทุกสถานการณ ทุกเวลา ทุกสถานที่ ในชวงเวลาพรอม ๆ กัน ไดแก
รวี ิวออนไลนเก่ยี วกบั ธุรกจิ ของคุณ และความคิดเห็นบนเว็บไซตสว นตัวหรอื บลอ็ ก56 ส ร ุ ป ไ ด  ว า
ชองทางการทำตลาดออนไลน หรือ ดิจิทัลมารเก็ตติ้ง (Digital Marketing) ซึ่งเปนชองทางอำนวย
ความสะดวกแกองคกรตาง ๆ มากขึ้นในปจจุบัน สามารถแบงออกไดเปน 6 ชองทางประกอบดวย 1.
เว็บไซต (Website) 2. จดหมายอิเล็กทรอนิกส (Email) 3. บล็อก (Blog) 4. เครือขายสังคมออนไลน
(Social Network Service) 5. โปรแกรมสืบคนขอมูลบนอินเทอรเน็ต (Search) และ 6. วิดีโอ
ออนไลน (Online VDO)

ขอ แตกตา งระหวาง Online Marketing และ Offline Marketing
1. การประชาสัมพันธโฆษณาสินคาและบริการ แบงได 2 แบบ คือ Online Marketing และ

Offline Marketing โดยจะแตกตางกันตรงที่ การทำ Online Marketing จะทำอยูบนอินเตอรเน็ต
และใชเ ทคนคิ ตาง ๆ เขา มาชว ย สว น Offline Marketing จะเกยี่ วกบั กจิ กรมมทางโฆษณาตาง ๆ เปน
การตลาดที่มองเห็นจับตองไดไมเกี่ยวกับอินเตอรเน็ต ซึ่งชวยใหคุณรูวาการตลาดแบบไหนเหมาะกับ
คุณ

6 บริษัท แอดวานซไ อเซอรวสิ จำกัด. (2563). การตลาดออนไลน Digital Marketing. สบื คน 20 พฤษภาคม
2564, จาก https://www.advancedis.co.th/en/blog/digital-marketing

46

2. Online Marketing ถือเปนการใชสื่อใหมบ นกลุมเปาหมายใหมๆ มีการพดู คยุ เสนอขาวสาร
กับลูกคาไดทั้งทาง ขอความ ภาพ เสียง วีดีโอ กราฟฟก และเรายังสามารถติดตามลูกคาได ทาง
Social Media ตาง ๆ เชน Facebook Fab Page, Line, Email ซึ่งชวยประหยัดเวลาและคาใชจาย
ในการเดินทางไปพบลูกคาแตละครั้ง การทำการตลาดออนไลนจึงทำใหเขาถึงกลุมลูกคาได เพียงแต
ตอ งรจู ักเครอื่ งมอื ทางออนไลน

3. การซื้อขายสินคาและบริการผาน Online Marketing อาจชวยในการประหยัดเวลา และ
สะดวกสบาย เขาถึงไดรวดเร็ว ลูกคาสามารถเปรียบเทียบสินคากับรานอื่นได แตก็จะเสียเปรียบใน
ดา นความนาเช่ือถอื ของสนิ คาและบริการ

4. Offline Marketing เปนการทำการตลาดแบบเกาที่ไมมีการใชอินเตอรเน็ตเขามาชวย เนน
ไปที่การสื่อสารดานเดียว เชน สิ่งพิมพ วิทยุ โทรทัศน ปายประกาศ ซึ่งอาจจะเปนการทำการตลาด
แบบเฉพาะเจาะจงในพืน้ ท่ีนน้ั ๆ

5. การตลาดแบบ Offline Marketing เหมาะกับธุรกิจบางประเภทที่ตองการความนาเชื่อถือ
เพราะไดเห็นสินคาหรือบริการจริง ทดสอบกอนซื้อได และสอบถามขอมูลกับผูขายไดโดยตรงไมผาน
อนิ เตอรเ น็ต67

2.6 งานวจิ ัยทเ่ี กีย่ วขอ ง

จากการศกึ ษาเร่ืองการพฒั นาอาชพี เกษตรกรชาวไรจาก ตำบลขนาบนากสกู ารสรางรายไดแบบ
ครบวงจร ผูวิจัยไดทำการรวบรวมและศึกษางานวิจัยที่เกี่ยวของเรื่อง การพัฒนาอาชีพเกษตรกร
ชาวไรจากสูการสรางรายไดแบบครบวงจร กรณีศึกษา ตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง
จงั หวัดนครศรีธรรมราช เพ่อื ใชเ ปนแนวทางในการศึกษาในคร้ังนี้ ไดแก

ภูดิศ นอขุนทด, ธนเดช เอื้อศรี, พระครูสังฆรักษสวัสดิ์ ขันติธรรม และ พระอินทรนุช บุญตอง
(2561) ไดศึกษาเรื่อง “การพัฒนาศักยภาพและเครือขายของเกษตรกรผูปลูกพริกใน
อำเภอขามสะแกแสง จังหวัดนครราชสีมา” ผลจากการศึกษาพบวา การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค
เพื่อศึกษาปญหาและอุปสรรคของกลุมผูปลูกและแปรรูปผลิตภัณฑจากพริกในอำเภอขามสะแกแสง
จังหวัดนครราชสีมา เพื่อศึกษาศักยภาพในการปลูกพริกและแปรรูปผลิตภัณฑจากพริกของเกษตรกร
ผูป ลกู พรกิ ในอำเภอขามสะแกแสงจังหวัดนครราชสมี า และเพอ่ื การพัฒนาศกั ยภาพและเครือขายของ
เกษตรกรผูปลูกพริกในอำเภอขามสะแกแสงจังหวัดนครราชสีมาโดยมีวิธีการศึกษาแบบผสม
ผสมทั้งวิจัยในเชิงเอกสารและวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการสัมภาษณเชิงลึก และการสนทนากลุม

7 SmartStart. (2555). Online & Offline Marketing. สืบคน 21 พฤษภาคม 2564, จาก
https://www.esarn.com/%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B
8%88%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%9A-online-offline-marketing/.

47

ผูใหขอมูลสำคัญ คือ สมาชิกกลุมแมบานแปรรูปพริก บานหนองโพธิ์ กลุมแปรรูปพริก
อำเภอขามสะแกแสง จังหวัดนครราชสีมา จำนวน 20 คน และการประชุมกลุมยอยจำนวน 4 คน
ผลการศึกษาพบวาปญหาและอุปสรรคของกลุมผูปลูกพริกและแปรรูปผลิตภัณฑจากพริก
คือ โรคกุงแหง ซึ่งจะทำใหไมมีเมล็ด ลำตนพริกจะตายแหง และสมาชิกกลุมแมบานแปรรูปพริกสวน
ใหญมีอาชีพเกษตรกร ตองประกอบอาชีพหลักในการปลูกขาว ทำไร จึงทำใหมีสวนรวมในการ
รวมกลุม เพื่อทำการแปรรูปผลิตภัณฑจากพริกนอย สวนดานศักยภาพในการปลูกพริกและแปรรูป
ผลิตภัณฑจากพริกของเกษตรกรผูปลูกพริกในอำเภอขามสะแกแสง พบวามีศักยภาพในการปลูกพริก
และแปรรูปผลิตภัณฑพริกที่หลากหลาย เชน น้ำพริกนรก น้ำพริกปลาชอน น้ำพริกเผา แตยังขาด
ความรูความเขาใจในการพัฒนาผลิตภัณฑ การบรรจุภัณฑ และดานการตลาด เนื่องจากจะทำการ
ผลิตน้ำพริกตามยอดการสั่งซื้อทางโทรศัพทเทานั้น และการพัฒนาศักยภาพและเครือขายของ
เกษตรกรผูปลูกพริกในอำเภอขามสะแกแสง จังหวัดนครราชสีมา พบวา มีการพัฒนาศักยภาพ
และเครือขายดานการประชุมเชิงปฏิบัติการ ดานการศึกษาดูงาน การฝกอบรม และการเรียนรู
การเพิ่มชองทางการตลาด การขายสินคาออนไลน การจัดทำเว็บเพจ รวมทั้งมีการสรางเครือขายของ
เกษตรกรผูปลูกพรกิ สำนกั งานพัฒนาชุมชน และเครือขายผขู ายสินคา ผลิตภณั ฑ OTOP8

ปณณวิชญ แสงหลา และ เสริมศักด์ิ สุขสุชะโน (2561) ไดศึกษาเรื่อง “การพัฒนาเกษตรกรสู
ความเปนผูประกอบการเกษตร Smart Farmer เพื่อสงเสริมอาชีพและรายไดที่ยั่งยืนในอำเภอ
ศรีประจันต จังหวัดสุพรรณบุรี” ผลจากการศึกษา พบวา การวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงค
1) เพื่อศึกษารูปแบบการจัดการ Smart Farmer 2) เพื่อพัฒนากระบวนการผูประกอบการเกษตรกร
ดวยหลัก Smart Farmer นำไปสูรายไดที่ยั่งยืนและ 3) เพื่อเสริมสรางเครือขายเกษตรกร
Smart Farmer ในอำเภอศรีประจันต จังหวัดสุพรรณบุรี กลุมเปาหมายไดแก กลุมเกษตรกรอินทรีย
เขตตำบลวังหวา และตำบลบางงาม ที่ดำเนินการวิจัย จำนวน 20 คน โดยการสัมภาษณเชิงลึก
และโดยมุงเนนการวิเคราะหโดยการสรุปตามสาระสำคัญดานเนื้อหาที่กำหนดไว โดยวิธีการวิเคราะห
เนื้อหา นำไปสูการเปนผูประกอบการเกษตรเพื่อสงเสริมอาชีพและรายไดที่ยั่งยืน ผลการศึกษาวิจัย
พบวา การพัฒนาเกษตรกรสูความเปนผูประกอบการเกษตร Smart Farmer เพื่อสงเสริมอาชีพ
และรายไดท ่ียั่งยนื ในอำเภอศรปี ระจันต จังหวัดสุพรรณบรุ ี พบวา รูปแบบการจัดการ Smart Farmer
ยึดตามเกณฑของกระทรวงเกษตรและสหกรณไดแก 1) ความรูที่ตนมีอยู 2) มีขอมูลประกอบ
การตัดสินใจ 3) การบริหารจัดการผลผลิตและการตลาด 4) ตระหนักถึงคุณภาพและความปลอดภัย

8 ภูดศิ นอขุนทด, ธนเดช เอ้ือศร,ี พระครูสงั ฆรักษสวสั ด์ิ ขนั ติธรรม และ พระอนิ ทรนชุ บญุ ตอ ง. (2561). การ
พัฒนาศกั ยภาพและเครอื ขา ยของเกษตรกรผปู ลกู พริกในอำเภอขามสะแกแสง จงั หวดั นครราชสีมา. สืบคน 6
มถิ นุ ายน 2564, จาก http://www.mcuir.com/xmlui/handle/123456789/300.

48

ของผบู ริโภค 5) มคี วามรับผดิ ชอบตอสิ่งแวดลอม 6) มคี วามภมู ใิ จในความเปน เกษตร สวนการพัฒนา
กระบวนการผูประกอบการเกษตรกรดวยหลัก Smart Farmer นำไปสูรายไดที่ยั่งยืน แบงออกเปน
3 ดาน คือ 1) การจัดการความรู 2) การสื่อสารระหวางกลุม 3) การบริหารจัดการ และการพัฒนา
เกษตรกรสูรายไดที่ยั่งยืนนั้น ไดแกการเสริมสรางเครือขาย Smart Farmer ดานบทบาทของฝายตาง
ๆ ที่เกี่ยวของกับกลุมเกษตรอินทรีย และดานกิจกรรมเสริมสรางเครือขาย ไดแก 1) การเตรียมความ
พรอ ม 2) การสรา งกลุมเรียนรู 3) การสรางกลมุ กจิ กรรม 4) การขยายผลหรอื สรา งกลมุ เครอื ขา ย89

จุฬาลักษณ ทิวกระโทก (2558) ไดศึกษาเรื่อง “ปญหาและความตองการพัฒนาการประกอบ
อาชีพปลูกผักของเกษตรกร ตำบลบึงบอน อำเภอหนองเสือ จังหวัดปทุมธานี” ผลจากการศึกษา
พบวา การวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาสภาพปญหาการประกอบอาชีพปลูกผัก
และความตองการพัฒนาการประกอบอาชีพปลูกผักของเกษตรกร ตำบลบึงบอน อำเภอหนองเสือ
จังหวัดปทุมธานี กลุมตัวอยาง 180 ครัวเรือน ใชแบบสอบถามเปนเครื่องมือในการเก็บขอมูล
วิเคราะหขอมูลดวยสถิติเชิงพรรณนา ดวยคาความถี่รอยละ คาเฉลี่ย และสวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน
ผลการวิจัยพบวา กลุมตัวอยางสวนใหญเปนเพศชาย มีอายุเฉลี่ย 49 ป สถานภาพสมรสแลว
จบการศึกษาระดับประถมศึกษา มีประสบการณในการประกอบอาชีพ เฉลี่ย 19 ป มีรายไดจาก
การประกอบอาชีพปลูกผัก เฉลี่ยตอเดือน 12,372.22 บาท รายไดที่คาดหวังเฉลี่ยตอเดือน
23,700 บาท สวนใหญเปนเจาของที่ดินเองมีที่ดิน เฉลี่ย 7.76 ไรตอครัวเรือน ปญหาการ
ประกอบอาชีพ 1) ดานการผลิต ปญหาที่พบมากที่สุด ไดแก หนาดินถูกทำลาย ปญหาแมลงศัตรูพืช
หนอนใยผัก ปญหาโรคพืชใบจุด ปญหาวัชพืชหญาขน ปญหาการการดื้อยาของแมลงและโรคพืช
ปญหาสารเคมี และปุยเคมีราคาแพง ปญหาการขอรับรองมาตรฐาน ไมทราบขั้นตอนการขอรับรอง
ปญหาคุณภาพผลผลิตเสียหายจากโรคและแมลง 2) ดานความรูและเทคโนโลยี ปญหาที่พบมากที่สุด
ไดแก การไมไดรับขาวสาร และการเผยแพรความรูจากเจาหนาที่ ขาดความรูเรื่องการปองกันและ
กำจัดศัตรูพืช 3) ดานระบบการตลาด ปญหาที่พบมากที่สุด ไดแก การขายสงพอคาคนกลาง
ไมสามารถตอรองราคาได การกำหนด ราคาขายไดรับราคาที่ต่ำกวาตนทุนการผลิต ผูบริโภคตองการ
ผักที่มีความสวยงาม 4) ดานสังคมและการรวมกลุม ปญหาที่พบมากที่สุดไดแก รายไดจากการ
ประกอบอาชีพปลูกผักต่ำกวาการประกอบอาชีพอื่น มีการรวมกลุมแตไมสามารถดำเนินการตาม
วัตถุประสงคไดจริง ความตองการพัฒนาการประกอบอาชีพปลูกผักพบวา 1) ดานการผลิต ตองการ
ปรบั ปรงุ ดิน ตองการพัฒนาการปอ งกัน และกำจัดแมลงศัตรพู ืช ตอ งการเก็บเมล็ดพันธเุ อง ตองการให

9 ปณณวชิ ญ แสงหลา และ เสริมศักดิ์ สขุ สุชะโน. (2561). การพฒั นาเกษตรกรสูค วามเปน ผูป ระกอบการเกษตร
Smart Farmer เพือ่ สงเสริมอาชีพและรายไดท ี่ย่งั ยืนในอำเภอศรปี ระจันต จงั หวัดสุพรรณบรุ ี. สืบคน 7มิถนุ ายน
2564, http://www.mcuir.com/xmlui/handle/123456789/643.

49

มีการควบคุมราคาและคุณภาพปุย ตองการแกปญหาแรงงานในครัวเรือนไมเพียงพอ ตองการให
หนวยงานที่เกี่ยวของชวยจัดหาทุน และตองการแกปญหาผลผลิตตอไรใหอยูในระดับต่ำ
2) ดานความรูและเทคโนโลยี ตองการใหมีการสงขาวสารความรูใหทางการเกษตร และตองการ
ความรูเรื่องการปองกันและกำจัดศัตรูพืช 3) ดานระบบการตลาดตองการใหพัฒนาชองทางตลาดให
มากขึ้น 4) ดานสังคมและการรวมกลุม ตองการใหมีการพัฒนาการรวมกลุม เพื่อสรางอำนาจการ
ตอ รองราคาขายผลผลิต910

ปวิธ ตันสกลุ และ นรินทรภ พ ชวยการ (2564) ไดศ ึกษาเรื่อง “การพฒั นาผลิตภณั ฑสรางสรรค
จากทรัพยากรปาจากเพื่อสงเสริมการทองเที่ยว ชุมชนขนาบนาก จังหวัดนครศรีธรรมราช”
ผลจากการศึกษาพบวา การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค เพื่อพัฒนาผลิตภัณฑสรางสรรคจากทรัพยากร
ปาจากเพื่อเพิ่มมูลคาผลิตภัณฑทองถิ่น และสงเสริมการทองเที่ยวของชุมชนขนาบนาก
อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช โดยใชกระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีสวนรวมกับ
เกษตรกรไรจ าก หนว ยงานภาครัฐ และหนวยงานภาคเอกชนท่ีเกีย่ วของ การดำเนนิ งานมีดังน้ี 1) การ
พัฒนาตำรับอาหารและผลิตภัณฑเชิงสรางสรรค ประกอบดวย การสรางแนวคิดผลิตภัณฑ การจัดทำ
ตำรับอาหารมาตรฐาน การประเมินคุณคาทางโภชนาการ การออกแบบฉลากสินคาและบรรจุภัณฑ
และการจัดทำผลิตภัณฑตนแบบเพื่อทดสอบทางการตลาด 2) การสังเคราะหรูปแบบการเชื่อมโยง
ผลิตภัณฑเพื่อสงเสริมการทองเที่ยว “ALAP MODEL" ประกอบดวยองคประกอบยอย
4 องคประกอบ ไดแก แหลงทองเที่ยว (A) ชุมชนทองถิ่น (L) กิจกรรมทองเที่ยว (A)
การประชาสัมพันธ (P) และ 3) การถายทอดองคความรูสูชุมชนในการพัฒนาผลิตภัณฑสรางสรรค
เพื่อสงเสริมการทองเที่ยว ไดแก การยกระดับกระบวนการผลิตใหมีมาตรฐาน การพัฒนาผลิตภัณฑ
ที่สะทอนอัตลักษณของทองถิ่นนำไปสูกิจกรรมและการเรียนรู ซึ่งผลิตภัณฑสรางสรรคที่เปน
เอกลักษณของชุมชนไดรับการยอมรับจากนักทองเที่ยว ผลการดำเนินงานทำใหมีการรวมกลุม
ของเกษตรกรไรจาก และผลิตภัณฑสรางสรรค จำนวน 3 รายการ ไดแก ปอปคอรนน้ำตาลจาก
ขาวพองคาราเมลน้ำตาลจาก และน้ำจิ้มอเนกประสงคจากน้ำสมสายชูหมักจากน้ำหวานจาก สามารถ
สรางอาชีพและรายไดใหกับชุมชนกวา 16,500 บาทตอเดือน นอกจากนี้ชุมชนไดรับความรูดาน

10 จฬุ าลกั ษณ ทวิ กระโทก. (2558). ปญหาและความตองการพัฒนาการประกอบอาชพี ปลกู ผักของเกษตรกร ตำบล
บงึ บอน อำเภอหนองเสือ จังหวดั ปทมุ ธานี. สืบคน 9 มถิ ุนายน 2564, https://he02.tci-
thaijo.org/index.php/Veridian-E-Journal/article/view/31331.

50

การจัดการการทองเที่ยวเชิงสรางสรรค กอใหเกิดความมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืนทางเศรษฐกิจ
และสงั คมตอไป1011

วิไลวรรณ ไชยศร และ สิริกุล เพชรหวล (2561) ไดศึกษาเรื่อง “การพัฒนาผลิตภัณฑเครือ่ งดืม่
น้ำสมสายชูหมักจากน้ำตาลจาก” ผลจากการศึกษาพบวา การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค เพื่อศึกษา
กระบวนการผลิตและคุณภาพของเครื่องดื่ม น้ำสมสายชูหมักจากน้ำตาลจาก ผลการศึกษาพบวา
น้ำตาลจากสามารถนำมาผลิตเปนน้ำสมสายชู ผานกระบวนการหมัก 2 ขั้นตอน เริ่มจากการ
หมักน้ำตาลเปนแอลกอฮอลและตามดวยการหมักแอลกอฮอลเปนกรดอะซิติก จากการทดลอง พบวา
น้ำตาลจากที่มีคาความหวานเริ่มตน 12 องศาบริกซ เปนความเขมขนที่เหมาะสมที่สุด โดยสามารถ
ผลิตแอลกอฮอลดวยเชื้อ Soccharomyces cerevisia TISTR S107 ไดความเขมขนของแอลกอฮอล
คงที่รอยละ 7.5 ภายในเวลา 10-12 วัน และเมื่อน้ำน้ำหมักที่มีแอลกอฮอลไปหมักเพื่อผลิตกรด
ดวยเชื้อ Acetobacter ocef TISTR 354 เปนเวลา 18-20 วัน ไดผลผลิตเปนน้ำสมสายชูหมัก
ทม่ี ปี รมิ าณกรดรอ ยละ 4.5 การขยายขนาดการผลิตดว ยระบบถงั หมกั ขนาด 20 ลติ ร ที่มปี ริมาตรหมัก
18 ลิตรสำหรับการหมักแอลกอฮอล และ 17 ลิตรสำหรับการหมักกรดอะซิติก พบวาประสิทธิภาพ
ในการหมักใกลเคียงกับการหมักปริมาตร 1 ลิตร โดยสามารถหมักแอลกอฮอลได
รอยละ 6.8 ในเวลา 8-10 วัน และเปลี่ยนเปนน้ำสมสายชูที่มีกรดรอยละ 4.7 ในเวลา 20 วัน โดยมี
แอลกอฮอลคงเหลือรอยละ 0.5 และไมพบการปนเปอนของโลหะหนัก ยกเวนเหล็กท่ีพบในปริมาณ
1.8 มิลลิกรัมตอลิตร ซึ่งไมเกินเกณฑที่กำหนด ไมมีหนอนน้ำสมและการปนเปอนของจุลินทรีย
คุณภาพทางเคมีและจุลชีววิทยาของน้ำสมสายชูที่ผลิตไดไมมีการเปลี่ยนแปลงเมื่อเก็บรักษาท่ี
อุณหภูมิหอ ง เปนเวลา 60 วัน นอกจากนี้เพ่ือเปนการเพ่ิมมลู คาผลิตภัณฑน้ำสมสายชูท่ีผลิตไดจึงไดม ี
การพัฒนาสูตรน้ำสมสายชูหมักพรอมดื่ม โดยการปรุงแตงกับน้ำผึ้งและน้ำมะนาวไดเปน 2 สูตร คือ
สูตรผสมน้ำผึ้ง มีอัตราสวน น้ำสมสายชู น้ำผึ้ง น้ำ เทากับ 20:20:60 อัตราสวนของสูตรผสมน้ำผ้ึง
มะนาว คือ น้ำสมสายชู น้ำผ้ึง น้ำ มะนาวน้ำ เทากับ 20:10:10:60 การประเมินการยอมรับ
คุณลักษณะทางประสาทสัมผัสของน้ำสมสายชู พรอมดื่มดวยวิธี 9-Point Hedonic Scalee
ผลจากการทดสอบจากผูทดสอบจำนวน 30 คน พบวาทั้งพบ 2 สูตรไดคะแนนการประเมิน
ระดับ 7 (ปานกลาง) ความหวานของน้ำสมสายชูสูตรน้ำผึ้งเทากับ 22 องศาบริกซ และ
12 องศาบริกซ ในสูตรน้ำผึ้งมะนาว ปริมาณกรดรอยละ 0.9 และ 1.75 คา pH 3.38 และ 2.75
ตามลำดับ ไมมีแอลกอฮอลและการปนเปอนของจุลินทรีย เครื่องดื่มที่บรรจุขวดดวย กระบวน

11 ปวิธ ตันสกุล และ นรินทรภพ ชวยการ. (2564). การพัฒนาผลติ ภณั ฑส รา งสรรคจากทรพั ยากรปา จากเพื่อ
สง เสรมิ การทอ งเท่ียว ชมุ ชนขนาบนาก จังหวดั นครศรีธรรมราช. สบื คน 9 มิถุนายน 2564, https://so01.tci-
thaijo.org/index.php/abcjournal/article/download/242563/166823.

51

การพลาสเจอรไรซเก็บรักษาที่ 5 องศาเซลเซียส และอุณหภูมิหอง เปนเวลา 90 วัน คุณภาพทางเคมี
และจุลชีววิทยาของเครื่องดื่มน้ำสมสายชูไมมีการเปลี่ยนตลอดระยะเวลาการเก็บรักษาที่อุณหภูมิท้ัง
สอง ผลลัพธจากงานวิจัยครั้งนี้ คือ ไดรับกระบวนการในการหมักน้ำสมสายชูจากน้ำตาลจากและสูตร
นำ้ สม สายชูหมกั พรอ มด่มื เพือ่ ถา ยทอดกระบวนการผลิตใหเ กษตรกรหรือผปู ระกอบการตอไป1112

12 วไิ ลวรรณ ไชยศร และ สริ กิ ุล เพชรหวล. (2561). การพฒั นาผลิตภณั ฑเคร่อื งดืม่ น้ำสมสายชหู มักจากน้ำตาลจาก.
สบื คน 9 มิถนุ ายน 2564, https://race.nstru.ac.th/home_ex/e-
portfolio//pic/academy/23165723.pdf?1623373394.

52

บทท่ี 3
วธิ ดี ำเนินการวจิ ยั

การวิจัยเรื่อง การยกระดับการพัฒนาอาชีพเกษตรกร ชาวไรจาก ตำบลขนาบนากสูการสราง
รายไดครบวงจร โดยภาพรวมของการกำหนดระเบียบการวิธีการวิจัยหรือกระบวนการวิธีการวิจัย
(Methodology) ที่จะนำมาใชในการศึกษางานวิจัยในครั้งนี้ ผูวิจัยไดกำหนดระเบียบการวิธีการวิจัย
หรือกระบวนการวิธีการวิจัย โดยการใชรูปแบบการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ซึ่งมี
วัตถุประสงคของการวิจัย 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาภูมิปญญาทองถิ่นตำบลขนาบนาก 2) เพ่ือ
พัฒนาผลิตภัณฑแปรรูปชุมชนทองถิ่นตำบลขนาบนาก 3) เพื่อกำหนดแนวทางการตลาดผลิตภัณฑ
ชุมชนทองถิ่นตำบลขนาบนาก โดยมีรายละเอียดเกี่ยวกับการกำหนดกรอบและขอบเขตของระเบียบ
วธิ กี ารดำเนนิ การวิจยั โดยสรุปดงั ตอ ไปน้ี

3.1. รปู แบบการวิจัย
3.2. ประชากรและกลมุ ตวั อยา ง
3.3. เคร่อื งมอื ทีใ่ ชใ นการวิจัย
3.4. การรวบรวมขอ มูล
3.5. การวเิ คราะหข อ มลู

3.1. รูปแบบการวิจัย

การวิจัยครั้งนี้ ผูวิจัยใชรูปแบบการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ลักษณะที่สำคัญ
ของการทำวิจัยเชิงคุณภาพ คือการรวบรวมขอมูลเชิงคุณภาพ ไดแกขอมูลดานภูมิปญญาทองถ่ิน
ขอมูลดานผลิตภัณฑ และขอมูลดานการตลาด มีการเก็บรวบรวมขอมูลโดยใชการศึกษาคนควาขอมลู
จากเอกสาร และการใชการสนทนาแบบกลุม (Focus Group Discussion)

3.1.1. การวจิ ยั เชิงเอกสาร (Documentary Research)
สำหรับการกำหนดวิธีการดำเนินวิจัยโดยการใชวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative

Research) ดวยกระบวนการวิธีการวิจัยเชิงเอกสาร (Documentary Research) นั้น โดยเบื้องตน
ทางผวู ิจัยไดด ำเนินกระบวนการศึกษาตามระเบยี บวิธกี ารวจิ ยั (Methodology) โดยการใชวิธีการวิจัย
เชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ดวยวิธีการศึกษาและวิเคราะหขอมูลเอกสารงานหรืองานวิจัย
เชิงเอกสาร (Documentary Research) โดยการทบทวนแนวความคิด ทฤษฎี และวรรณกรรมที่
เกี่ยวของ โดยมีข้ันตอนการศกึ ษาดังนี้

53

1) ศกึ ษา คนควา และรวบรวมขอ มลู จากเอกสารและหลกั ฐานท่ีเกี่ยวขอ งท้งั หนังสอื
รายงานการวิจัย รวมถึงงานวิจัยที่เกี่ยวของดานภูมิปญญาทองถิ่น ขอมูลดานผลิตภัณฑ และขอมูล
ดา นการตลาด

2) ศึกษาภูมิปญญาทองถิ่น เพื่อพัฒนาและแปรรูปผลิตภัณฑชุมชนทองถิ่นตำบล
ขนาบนาก อำเภอปากพนงั จงั หวดั นครศรีธรรมราช

3) ทำการศึกษาวิเคราะหแนวทางการตลาดผลิตภัณฑชุมชนทองถิ่นตำบลขนาบ
นาก อำเภอปากพนงั จงั หวัดนครศรีธรรมราช

3.1.2. การสนทนาแบบกลุม (Focus Group Discussion)
สำหรับการกำหนดระเบียบวิธีการวิจัยหรือกระบวนวิธีการวิจัย (Methodology) โดย

การใชวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ดวยการใชการสนทนาแบบกลุม (Focus
Group Discussion)นั้น ในการกำหนดกระบวนการวิธีการวิจัยครั้งนี้ ไดกำหนดใหมีกระบวนวิธีการ
วจิ ัย (Methodology) โดยการใชการสนทนาแบบกลมุ แบบมโี ครงสรางลักษณะดงั นี้

1) กำหนดขอหัวและประเด็นสนทนา
2) จัดเรียงลำดบั คำถามกอนหลังใหเหมาะสม
3) จดั พิมพร า งคำถาม
4) ตรวจสอบความถูกตองและความเหมาะสมของคำถาม
5) ปรับปรงุ แกไขคำถาม
6) ติดตอประสานงานกับชาวบานในพื้นที่ตำบลขนาบนาก โดยการคัดเลือกแบบ
เจาะจง พรอ มชี้แจงรายละเอียดวัตถุประสงค ขัน้ ตอนกระบวนการ สถานท่ี วัน และเวลา
7) จัดพมิ พแ บบสมั ภาษณ และนำไปใชในการสนทนากลุม
8) ประสานงานเพอ่ื ยนื ยัน วนั เวลา สถานที่ กบั ผูส นทนากลุมทุกทา น
9) จดั เตรียมสถานที่ ทีมงาน และดำเนินการสนทนากลุม
3.1.3. การสงั เกตแบบมีสว นรวม (Participation Observation)
สำหรับการกำหนดระเบียบวิธีการวิจัยหรือกระบวนวิธีการวิจัย (Methodology) โดยการใช
วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ดวยการใชการสังเกตแบบมีสวนรวม
(participation observation) คือ ผวู จิ ัยเขา ไปรวมทำกจิ กรรมกบั ชาวบา นในชมุ ชน มกี ารทำกจิ กรรม
รวมกับชุมชน เพื่อใหเกิดความคุนเคย และผูวิจัยไดใชกระบวนการสังเกต การซักถาม และการจด
บันทึก เพื่อใหไดขอมูลที่ผูถูกสังเกตแสดงออกมาตามธรรมชาติ และสังเกตพฤติกรรมของสมาชิกใน
ตำบลขนาบนากท่เี ขารว มกิจกรรมรวมดวย

54

3.2 ประชากรและกลุมตัวอยา ง

ประชากรและกลมุ ตัวอยา ง ประกอบดวย
1) ประชากรที่ใชในการวิจัยครั้งนี้ไดแก ชาวบานในพื้นที่ตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง
จงั หวดั นครศรธี รรมราช รวมท้งั หมด 250 ครัวเรือน
2) กลุมตัวอยางที่ใชในการสนทนากลุม (Focus Group Discussion) จำนวน 105 คน
ประกอบดวย เกษตรกรชาวไรจาก จำนวน 45 คน ผูนำชุมชน 15 คน ผูประกอบการกลุมวิสาหกิจ
/กลุมอาชีพ จำนวน 25 คน ผูสูงอายุ จำนวน 20 คน โดยการเลือกกลุมตัวอยางแบบ
เฉพาะเจาะจง (Purposive sampling) เพอ่ื นำมาใชใ นการเกบ็ รวบรวมขอ มลู สำหรบั การศึกษาคร้งั นี้

3.3 เครอ่ื งมอื ที่ใชในการวิจัย

เครื่องมือที่ใชในการวิจัย แบงตามรูปแบบการวิจัยเปน 2 ประเภท ดังนี้ 1. การศึกษาจาก
เอกสาร (Documentary Research) ไดแก การศึกษาและวิเคราะหขอมูลเอกสารงานและงานวิจัยท่ี
เกี่ยวของดานภูมิปญญาทองถิ่น ขอมูลดานผลิตภัณฑ และขอมูลดานการตลาดในพื้นที่ตำบลขนาบ
นาก เพื่อเปน แนวทางในการพัฒนาแปรรปู ผลิตภณั ฑจ ากภมู ปิ ญ ญาทอ งถิ่น และการสงเสริมและขยาย
ชองทางการตลาดสำหรับผลิตภัณฑทองถิ่นชุมชน 2. การใชการสนทนาแบบกลุม (Focus Group
Discussion) ไดแกแนวคำถามที่ใชในการสนทนา ซึ่งเปนประเด็นสนทนาเพื่อใหไดขอมูลในการสราง
แผนการดำเนนิ งาน เพ่ือพัฒนาผลติ ภณั ฑแ ปรรูปจากภูมิปญ ญาทองถ่นิ ตำบลขนาบนาก

3.4 การรวบรวมขอ มูล

ผูวิจัยไดใชวิธีการเก็บรวบรวมขอมูลที่หลากหลาย เพื่อใหไดขอมูลตามวัตถุประสงคของ
การศึกษา โดยมีวิธกี ารเกบ็ รวบรวมขอ มลู ดังน้ี

1) การรวบรวมขอมูลจากเอกสาร เอกสารงานและงานวิจัยที่เกี่ยวของดานภูมิปญญาทองถ่ิน
ขอมูลดานผลิตภัณฑ และขอมูลดานการตลาด เพื่อการพัฒนาแปรรูปผลิตภัณฑผลิตภัณฑจากภูมิ
ปญญาทองถ่ิน และการสงเสรมิ และขยายชอ งทางการตลาดสำหรบั ผลติ ภัณฑท องถ่นิ ชมุ ชน

2) การลงพื้นทีใ่ นตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช ผูวิจัยและทีมวิจัย
ลงพน้ื ท่ีดว ยตนเอง

3) การสังเกตแบบมีสวนรวม (Observations Participant) ซึ่งเปนการสังเกตพฤติกรรม และ
การแสดงออกของฝายตรงขาม ที่จะทำควบคูกับการซักถาม และจดบันทึกจากสมาชิกในตำบลขนาบ
นาก

4) การประชุมกลุมยอย (Focus Group) รวมกับผูใหขอมูลสำคัญ เพื่อศึกษาเกี่ยวกับแนวทาง
การตลาด เพื่อการพัฒนาแปรรูปผลิตภัณฑผลิตภัณฑจากภูมิปญญาทองถิ่น และการสงเสริม

55

และขยายชองทางการตลาดสำหรับผลิตภัณฑทองถิ่นชุมชนในตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง
จังหวัดนครศรธี รรมราช

4.1. ติดตอประสานงานกับผูใหขอมูล โดยผูวิจัยคัดเลือกแบบเจาะจง (Purposive
sampling) โดยการสนทนากลุมยอย (Focus Group) รวมทั้งสิ้นจำนวน 10 คน พรอมชี้แจง
รายละเอยี ด วตั ถปุ ระสงค ขนั้ ตอนกระบวนการ สถานท่ี วนั และเวลา ในการสนทนากลุมยอ ย

4.2. จดั เตรียมประเดน็ คำถาม โครงราง และเอกสารใหเพยี งพอกับการสนทนากลมุ ยอ
4.3. ประสานงานเพื่อยืนยัน วัน เวลา สถานที่ กับผูใหขอมูลในการประชุมกลุมยอยทุก
ทาน
4.4. จัดเตรยี มสถานที่ ทีมงาน และดำเนนิ การสนทนาดวยตนเอง
4.5. ทำการวเิ คราะห สงั เคราะหขอมูล ในแตละประเดน็ คำถาม และรายงานผลการวิจยั

3.5 การวเิ คราะหขอมูล

จากการศึกษาทั้งในเชิงเอกสาร (Documentary Research) และการประชุมกลุมยอย
(Focus Group Discussion) เปนกระบวนศึกษาวจิ ยั เชิงคณุ ภาพ (Qualitative Research) โดยผูว ิจยั
ดำเนินการวิเคราะหขอมูล โดยมุงเนนการวิเคราะหโดยการสรุปตามสาระสำคัญ ดานเนื้อหาที่กำหนด
ไว และนำเสนอเชงิ พรรณนา โดยวธิ ีการวิเคราะหเ นื้อหา (Content analysis) ตามประเดน็ หวั ขอดังนี้

1. วิเคราะหภูมิปญญาทองถิ่น การแปรรูปผลิตภัณฑ และขอมูลดานการตลาดที่สงเสริม
ชอ งทางการจัดจำหนายผลิตภณั ฑทองถนิ่ ของตำบลขนาบนาก

2. ศึกษาวิเคราะหแนวทางการตลาดเพื่อสงเสริมและขยายชองทางการตลาดสำหรับผลิตภัณฑ
ทองถ่นิ ในตำบลขนาบนาก

3. นำเสนอรูปแบบและกระบวนการพฒั นาแปรรปู ผลติ ภัณฑจากภูมปิ ญญาทองถน่ิ
4. นำผลการวิเคราะหขอมูลเชิงคุณภาพ มาทำการวิเคราะหกระบวนการพัฒนาแปรรูป
ผลิตภัณฑจากภูมิปญญาทองถิ่น เพื่อเปนแนวทางในการสงเสริมและขยายชองทางการตลาดสำหรับ
ผลติ ภัณฑทองถิ่นในตำบลขนาบนาก
5. การวิเคราะห สังเคราะหขอมูลโดยการเชื่อมโยงแนวคิดทฤษฎีที่ไดกลาวไวขางตน เพื่อให
ปรากฏแนวทางในการสงเสริมและขยายชองทางการตลาด และแปรรูปผลิตภัณฑจากภูมิปญญา
ทอ งถ่นิ เพ่ือนำไปประยุกตใชในระดบั ชุมชน และหนว ยงานท่เี กย่ี วของ

56

บทที่ 4
ผลการวเิ คราะหข อมูล

ในการจัดทำงานวิจัยเรื่อง “การยกระดับการพัฒนาอาชีพเกษตรกร ชาวไรจาก
ตำบลขนาบนากสูการสรางรายไดครบวงจร” มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาภูมิปญญาทองถิ่น เพื่อพัฒนา
ผลิตภัณฑแปรรูปชุมชนทองถิ่น และเพื่อกำหนดแนวทางการตลาดผลิตภัณฑชุมชนทองถิ่นตำบล
ขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช ผูจัดทำวิจัยใชระเบียบวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ
โดยการเก็บรวบรวมขอมูลโดยใชการศึกษาจากเอกสาร (Documentary Research) และการเก็บ
รวบรวมขอ มูลโดยใชการสนทนาแบบกลุม (Focus Group Discussion) โดยมรี ายละเอียด ดังตอ ไปน้ี

4.1. ภมู ปิ ญญาทองถิ่นตำบลขนาบนาก
4.2. การพฒั นาผลติ ภัณฑแ ปรรูปชมุ ชนทอ งถน่ิ
4.3. แนวทางการตลาดผลติ ภัณฑชุมชนทอ งถนิ่ ตำบลขนาบนาก

4.1 ภมู ปิ ญญาทอ งถิ่นตำบลขนาบนาก

จากการศึกษาภูมิปญญาทองถิ่นของชาวบาน ตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัด
นครศรีธรรมราช ตำบลขนาบนากมีลักษณะพื้นที่โดยทั่วไปเปนที่ราบลุม ไมมีภูเขาและปาไม ทิศ
ตะวันออกจดทะเลอาวไทย ฝงตะวันตกติดกับแมน้ำปากพนัง ขนาบนากมีลำคลองขนาดใหญที่แยก
จากแมนำ้ ปากพนังไหลผานชุมชนคือ คลองหัวไทร พรอมกับมีคลองเล็กคลองนอยแยกกระจายตัว ไป
ตามหมูบานตาง ๆ สงผลใหพื้นที่ของขนาบนากมีความสมบูรณสูง สภาพของดินที่เปนดินเปรี้ยว
เหมาะแกการทำนาเปนบางสวน ที่เหลือเปนปาจาก และนากุง ดวยบริบทของพื้นที่ตำบลขนาบนาก
ทำใหประชากรในพื้นที่ประกอบอาชีพหลัก 4 อาชีพ ดังนี้ การประกอบอาชีพเพาะปลูกปาจาก การ
ประกอบอาชพี เพาะปลูกนาขาว (แบบด้งั เดิม) การประกอบอาชพี การทำประมงลมุ น้ำและชายฝง การ
ประกอบอาชีพการทำนากุง นอกจากอาชีพดังกลาว การประกอบอาชีพการทำปศุสัตวเปนอีกหน่ึง
อาชีพทอ่ี ยูคกู ับชุมชนขนาบนากมาชา นาน

4.1.1. ภูมปิ ญ ญาการทำนำ้ ตาลจากของชาวไรจาก ตำบลขนาบนาก
ตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช เปนชุมชนที่มีการประกอบ

อาชพี เพาะปลูกไรจากอยางจริงจัง และเปน อาชีพดั้งเดิมของชุมชนที่ไดรับการถายทอดจากบรรพบุรุษ
มาอยางยาวนานมากกวา 200 ป ซึ่งตนจากจะมีความสำคัญตอระบบนิเวศปาชายเลน เพราะตนจาก
เปนสวนหนึ่งของระบบนิเวศปาชายเลน โดยจะเห็นไดวา ตนจากในพื้นที่ตำบล ขนาบนาก
เจริญเติบโตไดดีบริเวณริมฝงคูคลองที่ที่น้ำทะเลทวมถึงหรือบริเวณน้ำกรอย รวมทั้งบริเวณปากแมน้ำ

57

นอกจากนี้ตนจากถือเปนพืชเศรษฐกิจที่มีบทบาทสำคัญตออาชีพ เศรษฐกิจ วิถีชีวิตและความเปนอยู
เคียงคกู ับชาวขนาบนากมาอยา งยาวนานอกี ดวย

ภูมิปญญาการทำไรจากของตำบลขนาบนากเปนการใชประโยชนจากตนจาก เพื่อ
ผลผลิตทางการเกษตร เศรษฐกิจ และการนำไปใชประโยชนในชีวิตประจำวัน ซึ่งความรูเกี่ยวกับการ
ใชประโยชนของตนจากไดถายทอดตอ ๆ กันมาหลายชั่วอายุคน จากรุนสูรุนสะสมเกิดเปนภูมิปญญา
ในการประกอบอาชีพจากตนจากที่มีมาอยางยาวนาน การทำไรจากเริ่มจากเก็บผลผลิตไดเมื่อพืชจาก
มีอายุประมาณ 5-6 ป พืชจากเปนพืชที่สามารถใชประโยชนไดทั้งตน ตั้งแตใบนำมาผูกฝากั้นหรือทำ
เปนจากตบั สำหรับมงุ หลงั คา ใบจากแกนำมาสานเปนหมวกเรยี กวา “เปย ว” ยอดจากหรอื ใบจากออน
นำมาสานเปน ท่ีตักนำ้ เรยี กวา “หมาจาก” อกี ทั้งนำมาทำใบยาสบู และใชห อทำขนมพ้นื ถ่นิ ตา ง ๆ เชน
ขนมจาก ขนมตม และ ขนมปด เปนตน เนื้อลูกจากสามารถนำมาทำขนมหวานเรียกวา
“ลูกจากลอยแกว” ผลลูกจากออ นนำมาเปนผกั เคร่อื งเคยี งสามารถทานแบบสดๆ หรือแบบดองทีน่ ิยม
ทานกับขนมจีนเรียกวา “ลูกจากดอง” เรียกไดวาสามารถใชประกอบอาหารไดทั้งคาวและหวาน
นอกจากนี้ ผลจากแกสามารถนำมาทำเปนเชื้อเพลิง ใชแทนไมฟน ชวยใหเกษตรกรชาวไรจาก
ประหยัดคาใชจายสำหรับคาเชื้อเพลิง การผลิตน้ำตาลจาก งวงจากหรืองวงตาลจาก ชอดอกจาก
สามารถใหน้ำหวาน ซึ่งน้ำหวานจากสามารถนำมาแปรรูปไดเปนผลิตภัณฑที่หลากหลาย ประกอบไป
ดวย น้ำสมจาก น้ำตาลปบน้ำผึ้งจาก และน้ำตาลจากผง นับวาเราสามารถใชประโยชนไดจากทุก ๆ
สว นของตน จาก

ภาพที่ 4.1 แสดงประโยชนของตนจาก

58

การทำน้ำตาลจากตนจากโดยปกติแลวจะเริ่มฤดูกาลทำน้ำตาลจากตั้งแตประมาณ
กลางเดือนกุมภาพันธ จนไปถึงเดือนตุลาคม ชวงที่ตนจากใหผลผลิตมากที่สุดและคุณภาพน้ำหวานดี
ที่สุดจะอยูในชวงเดือนมีนาคมถึงเดือนมิถุนายน และชาวบานชุมชนขนาบนากจะหยุดทำน้ำตาลจาก
ตั้งแตเดือนพฤศจิกายน ถึงเดือนมกราคม เพราะเปนชวงฤดูฝน มีฝนตกหนัก น้ำทวมไมสามารถทำ
น้ำตาลจากได ปจจบุ นั เกษตรกรชาวไรจ ากตำบลขนาบนากไดปรับพื้นที่ปลูกพืชจากดวยการปลูกแบบ
ยกรองทำใหสะดวกตอการเกบ็ ผลผลิต และทำใหชาวบานบางรายสามารถเกบ็ ผลผลิตนำ้ หวานจากได
ตลอดป ซง่ึ ตนจากทปี่ ลกู ใหมจ ะใหผ ลผลติ น้ำหวานจากไดเ มือ่ อายุ 5-6 ป โดยประมาณ

การผลิตน้ำตาลจากเริ่มดวยการเลือกงวงจากสำหรับปาดน้ำหวานจาก โดยวิธีการ
เลอื ก ใชใ หสงั เกตผลของตนจาก โดยการใชวธิ นี ับอายุของงวงจาก เรม่ิ นบั ตั้งแตเริม่ ตนทะลายจนไปถึง
อายุ 3 เดือน ขั้นตอมาคอื การตีงวงตาลเปนการใชไมตตี าลตีงวงตาลเพื่อกระตุนใหน้ำหวานไหลมาอยู
บรเิ วณงวงจาก ตอ มาคอื การปาดตาลเพอ่ื เอานำ้ หวาน สำหรับกระบอกรบั น้ำหวานใหใสเ กลด็ ไมเคีย่ ม
ไวขางในเพื่อปองกันน้ำหวานเปรี้ยว แตถาตองการเอาน้ำหวานมาทำน้ำสมจากไมจำเปนตองใสเกล็ด
ไมเคี่ยมในกระบอกรองน้ำหวานน้ำสมจากไดจากการนำน้ำหวานจากมาหมักดวยวิธีการทางธรรมชาติ
ประมาณ 15-20 วัน สำหรับการทำน้ำตาล เริ่มตนจากการนำน้ำหวานจากที่เก็บไดมากรองเอาไม
เคี่ยมออก แลวเคี่ยวในกระทะ ใหเดือดประมาณ 5 นาที ไดเปนน้ำหวานจากพรอมดื่ม จะรับประทาน
แบบอุน หรือแชเ ย็นก็ได เม่ือเค่ยี วนำ้ หวานจากตอ ไปประมาณ 2 ช่วั โมงไดเปนผลติ ภณั ฑน ้ำผ้ึงจาก ถา
เคี่ยวตออีก 3-5 ชั่วโมง จะไดเปนน้ำตาลปบ สำหรับผลิตภัณฑน้ำตาลจากผงมีวิธีการทำคอนขาง
ซับซอน เริ่มจากการนำน้ำผึ้งจากมาเคี่ยวจนหนืดคลายตังเมแลวปดไฟ จากนั้นใช ไมโซมเพื่อคาย
ความรอนรอจนน้ำตาลจับตัวกันเปนกอน หลังจากนั้นตักน้ำตาลที่ไดลงบนแผนกระดานที่เตรียมไว
แลวใชไมยีหรือขยี้ใหเปนผง นำน้ำตาลที่ยีไดมารอนดวยตะแกรงจนไดเปนผงละเอียด นำน้ำตาลผงที่
ไดไปตากแดดเพ่อื ไลค วามชน้ื และยดื อายุการใชงานของผลติ ภณั ฑ น้ำตาลจากผง

ภาพที่ 4.2 แสดงน้ำหวานจากงวงจาก

59

จากการสัมภาษณนายสัญญา ออนสูง เกษตรกรผูประกอบอาชีพทำไรจาก และเปน
เกษตรกรผูที่เขารวมการปลูกจากในโครงการพัฒนาพื้นที่ลุมน้ำปากพนัง อันเนื่องมาจากพระราชดำริ
โครงการดังกลาวมีวัตถุประสงคเพื่อแกปญหาที่ดินรกรางวางเปลาเปนเวลานาน หลังจากเลิกทำนากุง
ในพื้นที่ตำบลขนาบนาก ปรับเปลี่ยนอาชีพของชาวขนาบนาก ที่อยูในโซนน้ำจืดและโซนน้ำเค็ม ให
กลับมาทำอาชีพทำน้ำตาลจาก สงเสริมใหทำไรนาสวนผสม ตำบลขนาบนากมีน้ำกรอยจนถึงเค็ม
สงผลใหชาวบานในพื้นที่ปลูกตนจากเปนหลัก อีกทั้งมีการปลอยปลาในรองสวนโดยเลี้ยงแบบปลอย
ตามธรรมชาติเพื่อเปนอาหาร สวนที่เหลือจากการนำมาประกอบอาหารสามารถนำไปขาย สวนพื้นที่
บนคนั สวนสามารถนำพืชผกั สวนครัวมาลงปลูก จะทำใหไ ดป ระโยชน 3 อยางจากแปลงเดยี วกัน

ตนจากในไรของนายสัญญา เปนตนจากหลากหลายสายพันธุที่นำมาปลูกไวในพื้นท่ี
เดียวกัน ไดแก ตนจากพันธุอีเพลง พันธุศรีปากพนัง (ชิงชาลี) พันธอึ่งอาง และพันธุทองพริ้ม แตละ
สายพนั ธจุ ะมเี อกลกั ษณของสายพนั ธุท่ีแตกตา งกนั ออกไป ศัตรขู องตนจากมแี คอยางเดยี ว คอื ดว งงวง
เนื่องจากพื้นที่ตำบลขนาบนาก เปนพื้นที่ 3 น้ำคือ น้ำจืด น้ำเค็มและน้ำกรอย ทำใหน้ำตาลจากที่ได
จากตน จากมีคุณภาพ รสชาตดิ ี ใหปรมิ าณความเขมขน ของนำ้ หวานแตกตา งกัน ดังน้ี

ตารางท่ี 4.1 แสดงปรมิ าณความเขมขน ของน้ำหวานแบง ตามชนิดของนำ้

ประเภทของนำ้ ปริมาณนำ้ หวานสด ปริมาณน้ำหวานขน /น้ำผ้งึ จาก

(ปบ) (ปบ )

นำ้ จืด 7 1

นำ้ กรอย 6.5 1

น้ำเคม็ 5.5 1

(ขอ มูลจาก : นายสัญญา ออนสูง)

จากตารางที่ 4.1 ชนิดของน้ำซึ่งประกอบดวยน้ำจืด น้ำกรอย และน้ำเค็มสงผลตอ
ปริมาณของผลิตน้ำหวานและความเขมของน้ำหวานจาก ตนจากที่ปลูกในพื้นที่น้ำจืด ถาหากเก็บ
ผลผลิตน้ำหวานจากสดไดปริมาณ7 ปบ เมื่อนำมาเคี่ยวจนเปนน้ำผึ้งขนหรือน้ำผึ้งจากแลวจะเหลือ
ปริมาณน้ำผึ้งจาก 1 ปบ ตนจากที่ปลูกในพื้นที่น้ำกรอย ผลผลิตน้ำหวานจากสดปริมาณ 6.5 ปบ เมื่อ
เคี่ยวแลวจะเหลือ 1 ปบ ตนจากที่ปลูกในพื้นที่น้ำเค็ม ผลผลิตน้ำหวานจากสดปริมาณ 5.5 ปบ เมื่อ
เคี่ยวแลวจะ เหลือ 1 ปบ สรุปไดวาตนจากที่ปลูกในพื้นที่น้ำเค็ม ใหผลผลิตน้ำหวานจากในปริมาณ
นอ ย แตม คี วามเขม ขน ของน้ำหวานสงู เม่ือเปรียบเทยี บกบั ตน จากท่ีปลูกในพน้ื ทีอ่ ื่น

โดยพืน้ ทป่ี ลกู จากไรของนายสัญญา ออ นสงู ทเ่ี ขารวมโครงการปลกู จากมีเนอ้ื ที่ทงั้ หมด
5 ไร สามารถใหผลผลิตน้ำตาลจากไดประมาณปละ 200 ปบ ราคาเฉลี่ยปบละ 1,000 บาท สามารถ
สรางรายไดเพื่อนำไปเลี้ยงครอบครัว เปนอาชีพท่ียั่งยืน ไมตองใชปุย ใชสารเคมี เปนไปตามธรรมชาติ

60

ทำใหมีรายไดประจำ ประมาณวันละ 1,000 บาท และยังมีอาชีพเสริมจากการปลูกผักและขายปลา
ทำใหคนในพ้นื ที่ไมต อ งเคลอื่ นยายไปทำงานตางถ่นิ

จากการศึกษาขอมูลวิสาหกิจชุมชนในตำบลขนาบนาก พบวา วิสาหกิจชุมชน แปรรูป
ผลิตภัณฑจาก และการทองเที่ยวระบบนิเวศปาจากครบวงจร บานบางตะลุมพอ เลขที่ 118 หมู 8
ตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช ซึ่งเปนกลุมวิสาหกิจที่มีการแปรรูป
ผลิตภัณฑแปรรูปจากน้ำหวานจากแบบครบวงจร “นางบุญศรี เพชรเกตุ” ปราชญชาวบาน
ผูเชี่ยวชาญดานการทำน้ำตาลจากผง เลาวา อดีตพื้นที่ชุมชนแหงนี้ สวนมากประกอบอาชีพการทำนา
กุงเปนหลกั และเมอ่ื ประสบปญหาการขาดทนุ สง ผลใหเ กดิ เปนพื้นที่นากงุ รางเปนจำนวนมาก ตอมามี
องคกรท้งั ทางภาคเอกชนและภาครัฐ เขา มาสงเสรมิ การประกอบอาชีพอยา งย่ังยืนใหคนในชุมชน โดย
การเปลี่ยนนากุงรางใหเปนไรจาก มหาวิทยาลัยลักษณ และศูนยอำนวยการและประสานการพัฒนา
พื้นที่ลุมน้ำปากพนัง อันเนื่องมาจากพระราชดำริ มีแนวทางยกระดับและพัฒนาภูมิปญญาทองถิ่นตน
จากลุมน้ำปากพนัง เพื่อสรางผลิตภัณฑสรางสรรคสูตลาดเชิงพาณิชยอยางยั่งยืน โดยการตอยอด
ภูมิปญญาการออกแบบผลิตภัณฑสรางสรรคเพื่อสงเสริมผลิตภัณฑแปรรูปและผลิตภัณฑอาหารจาก
ตนจาก โดยศึกษาอัตลักษณตำหรับอาหารพื้นบานและคุณคาทางโภชนาการจากทรัพยากรปาจากใน
พื้นที่ตำบลขนาบนาก เพื่อเพิ่มคุณคาแกพืชพื้นถิ่นและมูลคาการทองเที่ยว ดวยเหตุนี้จึงมีการจัดตั้ง
วิสาหกิจชุมชนแปรรูปผลิตภัณฑจาก และการทองเที่ยวระบบนิเวศปาจากครบวงจร รวมทั้งศูนยการ
เรียนรูระบบนิเวศปาจากครบวงจรบานบางตะลุมพอ โดยการอนุเคราะหสถานที่จาก
คุณบุญศรี เพชรเกตุ ซึ่งผลิตภัณฑแปรรูปน้ำหวานจากของกลุมวิสาหกิจนี้ประกอบไปดวย น้ำสมจาก
น้ำผ้ึงจาก นำ้ ตาลปบ และนำ้ ตาลจากผง

ตารางที่ 4.2 ผลติ ภัณฑแปรรูปนำ้ ตาลจาก ตำบลขนาบนาก

ผลิตภัณฑ รปู ภาพ การใชงานและคุณประโยชน

นำ้ ตาลปบ น้ำตาลปบ คือ การนำน้ำหวานจากมาเคี่ยว

ประมาณ 3-4 ชั่วโมง จนมีลักษณะเปนสีน้ำตาล

เหนียวขน ยกลงจากเตา จากนั้นนำมาระบาย

ความรอน โดยการใชไมโซม ประมาณ 30 นาที

จึงตักใสปบ สามารถใชเปนสวนผสมในการทำ

ขนมลา หรอื การทำสรุ า เปนตน

61

ผลติ ภณั ฑ รูปภาพ การใชง านและคณุ ประโยชน
นำ้ สม จาก น้ำสมจาก คือ การนำน้ำหวานจากมาหมักโดย
วิธีการทางธรรมชาติ มีสีขาวขุนคอนไปทาง
น้ำผงึ้ จาก เหลืองออน มีกลิ่นเฉพาะตัว รสชาติเปรี้ยวกลม
กลอม สามารถใชทดแทนน้ำสมสายชูได ใช
ประกอบอาหารที่ตองการรสเปรี้ยวไดทุกชนิด
ใชหมักดอง เปนตน ชาวบานในพื้นที่นิยมนำ
นำ้ สมจากมาทำเปน เมนูตม สม หรือแกงสม

น้ำผึ้งจากขนาบนาก เปนน้ำผึ้งจากที่มีคุณภาพดี
ที่สุดในประเทศ เพราะปลูกในพื้นที่สามน้ำ
ประกอบไปดวย น้ำเค็ม น้ำกรอย และน้ำจืด
จากงานวิจัยของมหาวิทยาลัยวลัยลักษณพบวา
น้ำผึ้งจากขนาบนาก มีคาดัชนีน้ำตาลต่ำ เปน
ผลิตภัณฑที่ใหความหวานซึ่งเปนทางเลือกเพ่ือ
สุขภาพ สำหรบั ผูปวยเบาหวานสามารถทานได

น้ำตาลจากผง น้ำตาลจากผง มีลักษณะเปนผงละเอียด
มีความชื้นสูง ทำใหบางครั้งจับตัวกันเปนกอน มี
สีน้ำตาลเขมเนื่องจากไมผานกระบวนการขัดสี
รสชาติหวานแตเค็มปลาย หวานแตหวานนอย
กวาน้ำตาลทราย เหมาะแกการทำขนมทุกชนิด
และสามารถใชชงชา หรือกาแฟได มีรสชาติและ
กลนิ่ ที่หอมหวานกลมกลอ ม

ภูมิปญญาในการประกอบอาชีพจากพืชจากของขนาบนากนั้น เปนการใชประโยชน
จากตนจากเพื่อผลผลิตทางการเกษตร เศรษฐกิจ และการนำไปใชประโยชนในชีวิตประจำวัน ซ่ึง
ความรเู กี่ยวกบั การใชประโยชนของตน จากไดถ ายทอดตอ ๆ กันมาหลายชวั่ อายคุ น ถายทอดจากรุนสู
รุนสะสมเกิดเปนภูมิปญญาในการประกอบอาชีพจากตนจากที่มีมาอยางยาวนาน ผลิตภัณฑหลักที่
สามารถสรางงานสรางรายไดใหกับชุมชุมคือการแปรรูปผลิตภัณฑจากน้ำหวานจาก ประกอบไปดวย
น้ำสมจาก นำ้ ผง้ึ จาก นำ้ ตาลปบ และนำ้ ตาลจากผง โดยแบงสดั สว นการแปรรูปผลติ ภณั ฑ ดงั นี้

62

ผลติ ภณั ฑแ ปรรปู
นำ้ ตาลจาก

ภาพท่ี 4.3 แสดงสัดสว นผลผลิตผลิตภณั ฑแ ปรรูปน้ำตาลจาก ตำบลขนาบนาก
จากภาพที่ 4.3 แสดงสัดสวนการแปรรูปผลติ ภณั ฑน ำ้ ตาลจาก ตำบลขนาบนาก อำเภอ

ปากพนงั จังหวดั นครศรีธรรมราช จะเหน็ ไดว า ผลิตภณั ฑนำ้ ตาลปบ หรือนำ้ ตาลปกมีสัดสวนการผลิต
มากที่สุดคือ 70% รองลงมาคือผลิตภัณฑน้ำสมจาก ซึ่งใชระยะเวลาในการหมักประมาณ 15-20 วัน
มีสัดสวนการผลิตคิดเปน 15% ตามดวยผลิตภัณฑน้ำตาลจากผง หรือน้ำตาลเกล็ด คิดสัดสวนการ
ผลิตเปน 10 % น้ำตาลจากผงเปนผลิตภัณฑที่มีราคาสูงถึงกิโลกรัมละ 250 บาท แตขั้นตอนการผลิต
คอ นขางยุง ยาก สดุ ทา ยคือ น้ำผงึ้ จาก มีสัดสวนการผลติ คดิ เปน 5% ซง่ึ เปนสดั สวนท่ีนอยที่สุด

จากการวิเคราะหขอมูลผลิตภัณฑแปรรูปน้ำตาลจาก ตำบลขนาบนาก พบวา
ผลิตภัณฑไมมีความหลากหลาย และขาดความหลากทางชองทางการจัดจำหนาย สวนใหญเกษตรกร
ชาวไรจากขายสินคาผานพอคา คนกลาง สง ผลใหบ างครง้ั สินคาลนตลาด และถูกกดราคาจากพอคาคน
กลาง ทำใหเ กษตรกรตอ งยอมขายในราคาทถี่ ูกกวาปกติ ในขณะนเ้ี กษตรกรชาวไรจากมีความตองการ
แปรรูปผลิตภัณฑเพื่อเพิ่มมูลคาวัตถุดิบพื้นถิ่นขนาบนาก และตองการขยายชองทางการตลาดท้ัง
ระบบออนไลนและออฟไลน

63

4.1.2 ภมู ปิ ญญางานจกั สานตำบลขนาบนาก
เครื่องจักสานเปนหนึ่งในภูมิปญญาทองถิ่น มีความสำคัญตอการดำเนินชีวิตทั้งในดาน

ของการอำนวยความสะดวก และดานคุณคาทางจิตใจจากความสวยงาม ความประณีต และสะทอน
ถึงความเปนเอกลักษณเฉพาะตนของทองถิ่น สามารถสรางเปนอาชีพเสริม สรางรายไดใหแกคนใน
ชุมชน การทำเครื่องจักสานมีวัตถุประสงคเพื่อนำมาเปนเครื่องมือเครื่องใชเพื่อตอบสนองความ
ตองการในชีวิตประจำวัน เชน เครื่องใชในครัวเรือน ไดแก หมาจากสำหรับใชตักน้ำทำจากใบจาก
เสวียนรองหมอสำหรับใชรองหมอทำจากกานจาก เปนตน ผูสูงอายุในชุมชนขนาบนากสวนใหญมี
ฝมือในการทำจักสาน และสวนมากสานเพื่อใชประโยชนในครัวเรือนเทานั้น ไมไดทำเพื่อการจัด
จำหนา ยโดยเฉพาะ จากการวเิ คราะหขอมลู ผลิตภณั ฑจ กั สานของขนาบนากเบ้ืองตน พบวา ผลติ ภัณฑ
ยังไมเปนที่รูจักในวงกวาง รูปแบบของผลิตภัณฑที่ไมตอบสนองตอความตองการของผูบริโภคใน
ปจจุบัน และไมเปนที่สนใจ เนื่องจากมีเทคโนโลยีสมัยใหมที่ตอบโจทยมากกวา และผูผลิตขาดความรู
ความเขาใจเกี่ยวกับการออกแบบ ผลิตภัณฑยังเปนรูปแบบเดิม ไมมีความหลากหลาย ขาดความ
ทันสมัยทั้งรูปแบบ ลวดลาย และสีสัน และที่สำคัญผลิตภัณฑไมแข็งแรง แตกหักงาย และขึ้นรางาย
ดว ย

จากการสำรวจเบื้องตนพบวา ชาวบานในตำบลขนาบนากสวนมากประกอบอาชีพผลิต
น้ำตาลจากเปน หลกั จงึ ไมน ิยมตัดกา นจากหรอื ใบจากมาผลติ เปนผลิตภัณฑจักสาน เพราะจะทำใหตน
จากชะลอการเติบโต สงผลใหเกดิ ขอจำกัดดานวัตถุดิบสำหรับการผลิตผลิตภัณฑจักสาน อีกท้ังยังขาด
แคลนแรงงานที่มีฝมือดานงานจักสาน เนื่องจากมีปราชญผูเชี่ยวชาญในการทำผลิตภัณฑจักรสาน
เพียงคนเดียว และเปนผูสูงอายุทำใหไมสามารถผลิตสินคาไดตอเนื่อง ความตองการของชุมชนใน
ขณะนี้ คือ ตองการสืบสานภูมิปญญาดานงานจักสานจากตนจากในตำบลขนาบนาก โดยมี
วัตถุประสงคเพื่ออนุรักษและสืบทอดภูมิปญญาดานงานจักสานที่เปนเอกลักษณเฉพาะของทองถิ่น
ดวยการสรางตนแบบภูมิปญญาดานงานจักสาน การจัดใหมีการอบรมการถายทอดภูมิปญญางาน
หัตกรรมดานงานจักสานจากตนจากโดยใหผูสูงอายุในชุมชนเปนผูถายทอดภูมิปญญางานหัตกรรมสู
เยาวชนและอ่ืน ๆ เพื่อสงเสริมอาชพี งานจักสาน สรา งอาชพี เสรมิ ใหก บั ผสู ูงอายแุ ละคนวางงานภายใน
ชุมชน สำหรับการตอยอดภูมิปญญา โดยการยกระดับและพัฒนาภูมิปญญาทองถิ่นดานงานจักสาน
เพ่ือสรา งเปนผลิตภัณฑส รางสรรคอ อกสตู ลาด

64

ตารางที่ 4.3 แสดงผลขอ มลู ผลิตภณั ฑจักสาน ตำบลขนาบนาก

ชอ่ื เคร่อื งจกั สาน เคร่ืองจักรสาน การใชง านและคุณประโยชน

เสวยี นหมอ เสวียนหมอ หรือชาวขนาบนากเรียก

กันวา กนหมอ เปนเครื่องรองกนหมอ

เพื่อใหหมอตั้งไดโดยกนไมกระทบพ้ืน

หรือถามีขนาดใหญสามารถใชใสผัก

ผลไม ไดต ามความเหมาะสม

แจกนั แจกัน ใชประดับตกแตงไมดอกไม
ประดบั ตง้ั โตะ เพ่ือความสวยงาม หรือ
ถ  า ม ี ข น า ด เ ล ็ ก ส า ม า ร ถ น ำ ไ ป ใ ช
ประโยชนเปนโคมไฟตั้งโตะ ตกแตง
สถานท่ีตามความเหมาะสม

โคมไฟ โคมไฟ เปนเครื่องจักสานที่มีความ
ประณีต เคาโครงจากตนแบบราง
งานจักสานขึ้นมาเปนโคมไฟแบบ
แขวน ใชตกแตงตามบานเรือนที่เปน
หอ งโถง

หมวกเปยว หมวกเปยว ทำมาจากยอดจาก
ดวยการนำยอดจากมาสับ แลวตาก
แดดใหแหง หลังจากนั่นนำมาเย็บขึ้น
รูปเปนรูปสามเหลี่ยมทรงกรวย
สามารถนำไปใชประโยชนในการกัน
แดด กันฝน

65

ชือ่ เครอ่ื งจกั สาน เครื่องจักรสาน การใชง านและคณุ ประโยชน
หมาจาก หมาจาก เปนของใชอยางหน่งึ ของชาว
ขนาบนาก ที่ใชยอดจากออนมาตัด
แลวสานเปนภาชนะ ใชสำหรับตักน้ำ
วิดน้ำในเรือ ตักน้ำผึ้งจากกระทะ
ตกั นำ้ ลางหนาแทนขันนำ้ และลางเทา
นับวาหมาจากเปนสิ่งอำนวยความ
สะดวก ใชประโยชนไดอยางกวาง
ขวาง และหมาจากยังเปนภาชนะที่ใช
ใสของตา ง ๆ ไดอ กี ดว ย

ภาพที่ 4.4 แสดงภาพ นายแฝง รตั นรัตน ปราชญผ เู ชย่ี วชาญดานงานจักสาน ตำบลขนาบนาก

จากการวิเคราะหขอมูลภูมิปญญาดานงานจักสานตำบลขนาบนาก พบวา งานจักสานใน
ชุมชนสวนมากเปน วสั ดุอุปกรณเคร่อื งใชภ ายในครัวเรอื น เชน เสวียนรองหมอ แจกนั เปน ตน ซึง่ ทำใช
ในครัวเรือนไมไดจัดทำเพื่อจัดจำหนายเชิงพาณิชย และผูที่มีความสามารถในงาน จักสานสวนใหญ
เปนผูสูงอายุ ที่ไดรับการถายทอดภูมิปญญาทองถิ่นมาจากคนในครอบครัวมาเปนทอดๆ ซึ่งยิ่งนานวนั
ภูมิปญญาเหลานี้เริ่มลดนอยถอยลง ความตองการของชุมชนในขณะนี้ คือ ตองการอนุรักษและ
สง เสริมภมู ิปญ ญาดานงานจกั สานใหคงอยูคกู ับตำบลขนาบนากสบื ไป

66

4.1.3 ภมู ิปญญาการเลยี้ งควาย ตำบลขนาบนาก
เนื่องจากพื้นที่ตำบลทาพญาสวนใหญและพื้นที่บางสวนของตำบลขนาบนาก เปนทุง

สงวนเลี้ยงสัตว จึงทำใหเกิดเปนอาชีพเลี้ยงวัว เลี้ยงควายขึ้น ในอดีตจะมีการเลี้ยงควายกันมาก สวน
ใหญเล้ียงไวเพื่อใชแรงงาน และเพือ่ บริโภคเปน อาหารบา ง เมื่อเลีย้ งจนถึงวัยที่สามารถใหน ้ำนมได ก็มี
การรีดนมควายเพ่ือบรโิ ภค ยอนไปเมื่อในอดตี หากเด็กแรกเกดิ คนใดที่มารดาไมมีน้ำนมใหกนิ หรอื มีไม
เพียงพอก็จะใหดื่มนมควายแทน และตอมาก็ไดมีการรีดนมควายเพื่อบริโภคกันอยางแพรหลายมาก
ขน้ึ แตเน่ืองจากควายเปน สัตวใหญ ตองใชพ น้ื ที่ในการเลย้ี งมากในอดีตจึงเลยี้ งแบบปลอ ยทงุ เมื่อพื้นท่ี
ถูกจับจองกันมาก มีสิ่งปลูกสรางบานเรือนเพิ่มขึ้น ทำใหพื้นที่ในการเลี้ยงลดลง คนเลี้ยงควายก็ลดลง
ตามไปดวย จนถึงปจจุบัน มีแคนายทวี เหมทานนท หรือ “ชัยควาย” เปนเกษตรกรผูเลี้ยงควายเพียง
หนึง่ เดียวทม่ี ีอยูในตำบลขนาบนาก

นายทวี เหมทานนท หรือ “ชัยควาย” มีประสบการณการเลี้ยงควายมามากกวา 30 ป
ในอดีตนายทวีไดเลี้ยงควายพันธุพื้นเมือง แตควายพันธุนี้ใหผลผลิตน้ำนมนอย ตอมาไดพัฒนาการ
เลี้ยงควายมาเปนสายพันธุมูราห (Murrah buffalo) มีถ่ินกำเนิดที่ประเทศอินเดีย เนื่องจากเลี้ยงงาย
และเหมาะสมกับสภาพพื้นที่ Murrah buffalo เปนควายที่รักสะอาด ชอบแชน้ำเพื่อทำความสะอาด
รางกาย และมีความสุขเมื่อไดเจอกับผูเลี้ยง และชอบการหยอกลอ ที่สำคัญคือควายมูราหจัดเปน
ควายสายพันธุท่ใี หน ้ำนมไดดีท่ีสุด ซง่ึ พืน้ ทกี่ ารเล้ียงควายของนายทวี ตั้งอยูในพื้นท่ีหมู 10 เปนพ้ืนที่ที่
ติดกับแมน้ำเปนโซนน้ำเค็ม และน้ำบริเวณนี้จะมีรสชาติกรอย ซึ่งอาจจะสงผลตอรสชาติหรือคุณคา
ทางโภชนาการของนมควาย สามารถเรียกไดว า เปนควายนำ้ เค็ม

ภาพที่ 4.5 แสดงภาพนายทวีชัย เหมทานนท เกษตรกรผูเลีย้ งควายนม

67

เนื่องจากนมควายมีลักษณะคลายกับน้ำกะทิ ชาวบานจึงมีความคิดริเริ่มดัดแปลงการ
ใชนมควายแทนน้ำกะทิสำหรับประกอบอาหาร ไมวาจะเปนเมนูของคาวหรือของหวานเชน แกงค่ัว
ปลากระดุกกับน้ำนมควาย แตงไทยนมควาย ขาวเหนียวนมควาย ใชแทนน้ำกะทิ สำหรับประกอบ
อาหาร นมควายแผน ทำขนมครก ขาวเหนียวทุเรียนนมควาย เปนตน เมื่อควายในพื้นที่เริ่มนอยลง
เมนูอาหารเหลานี้ก็เริ่มหายไปและเริ่มหาทานยากขึ้น หลงเหลืออยูแคขาวเหนียวนมควายที่ยังไดรับ
ความนยิ ม มาตงั้ แตอ ดีตจนถงึ ปจ จุบัน

ตารางท่ี 4.4 ผลติ ภณั ฑนมควาย ตำบลขนาบนาก

ผลติ ภัณฑ รปู ภาพ รายละเอยี ด
นมควายแท 100%
นมควาย

ขา วเหนยี ว การนำนมควายมากวนดวยไฟออนๆ เติม
นมควาย เ ก ล ื อ เ ล ็ ก น  อ ย เ พ ื ่ อ เ พ ิ ่ ม ค ว า ม เ ข  ม ข น
รับประทานคูกับขาวเหนียว เรียกวา ขาว
นมควายแผน เหนียวนมควาย

วาสลีนนมควาย การถนอมอาหารโดยภูมิปญญาชาวบาน
วิธีการรับประทานคือนำไปทอดหรือหอ
ใบตองแลวยาง สามารถทานกับขาวเหนียว
ขาวตมหรือขาวสวยรอนๆ รสชาติจะมันๆ
หอมๆ มีรสเปร้ยี ว เค็ม มัน กลมกลอ ม และ
ยงั อดุ มไปดว ยสาร อาหารตา ง ๆ มากมาย
วาสลีนนมควายเปนสวนที่เหลือที่ไดจาก
การทำนมควายแผนหรือโยเกิรตแหง มี
สรรพคุณคือ สามารถใชมารคหนาแกสิว
ฝา ใชทาแผลไฟไหม น้ำรอนลวก ผุพอง
ชว ยปอ งกันการเกิดแผลเปน

68

ผลิตภัณฑนมควายแผนและวาสลีนนมควายที่ไดจากภูมิปญญาการถนอมอาหารของ
ชาวขนาบนาก เพื่อยืดอายุการเก็บรักษานมควายไดนานขึ้น และเปนการถนอมอาหารดวยน้ำสมจาก
ซึ่งเปนวัตถุดิบที่เปนผลิตภัณฑพื้นถิ่นของชาวขนาบนาก นมควายแผนสามารถเก็บไวรับประทานได
เปนเดือน ๆ โดยไมตองแชตูเย็น วิธีการรับประทาน คือ นำไปทอดหรือหอใบตองแลวยาง สามารถ
ทานกับขาวเหนียว ขาวตมหรือขาวสวยรอนๆ แลวแตความชอบ รสชาติจะคลายกับโยเกิรต จะมันๆ
หอมๆ มรี สเปรย้ี ว เค็ม มัน กลมกลอ ม และยงั อุดมไปดวยสารอาหารตาง ๆ มากมาย วาสลีนนมควาย
เปนสวนที่เหลือที่ไดจากการทำนมควายแผนหรือโยเกิรตแหง มีสรรพคุณคือ สามารถใชมารคหนาแก
สิว ฝา ใชทาแผลไฟไหม น้ำรอนลวก ผุพอง ชวยปองกันการเกิดแผลเปน วัตถุดิบสำหรับการทำ
นมควายแผน และวาสลีนนมควายมสี ว นประกอบ 3 อยาง คือ นำ้ นมควาย น้ำสมจาก และเกลอื

ตารางที่ 4.5 แสดงสวนประกอบการทำนมควายแผนและวาสลนี นมควาย

ที่ วัตถดุ ิบ ภาพประกอบ

1 นมควาย

2 นำ้ สม จาก

3 เกลือ

69

ตารางที่ 4.6 แสดงการทำนมควายแผน และวาสลีนนมควาย

รปู ภาพ ขน้ั ตอนการทำ

1. ตมน้ำนมควายบนไฟออนๆ ใหความรอนพอประมาณ
เอานวิ้ จุมลงไปแลวเราทนความรอ นได เสร็จแลว ปดไฟ

2. แลวเติมน้ำสมจากลงไป จากนั้นใชอุปกรณคนจนน้ำนม
ควายจบั ตัวกนั เปน กอ น

3. ใชกรวยสำหรับกรอง ใหเนื้อนมควายที่จับตัวกันเปนกอน
กบั สว นที่เปน น้ำแยกออกจากกนั

4. นำเอาเนื้อนมควายที่จับตัวกันเปนกอนมาปนเปนแผนแลว
ตากแหงโรยเกลือลงไปเล็กนอย แลวนำไปตากแดดไว
ประมาณ 2-3 ชว่ั โมง กจ็ ะไดเปนนมควายแผน

5. น้ำที่ไดจากการกรองเนื้อของนมควายใหตั้งทิ้งไวประมาณ
2-3 ชั่วโมง เศษนมที่เหลือในน้ำจะลอยตัวขึ้นมาคลายๆ
แผนฟลมหนากระจกใหตักเศษที่ลอยขึ้นมา นำมาใสภาชนะ
แลวพาไปตั้งไฟเพื่อไลน้ำที่หลงเหลืออยูใหระเหยออกจนหมด
นำไปกรอกในกระปุกหรือที่ภาชนะที่เตรียมไว แลวนำไปเก็บ
ไวใ นตูเ ย็นเพื่อใหมนั แขง็ ตัว กจ็ ะไดเ ปนวาสลนี นมควาย

70

รูปภาพ ขนั้ ตอนการทำ

6. นำไปกรอกในกระปุกหรือที่ภาชนะที่เตรียมไว แลวนำไป
เก็บไวในตูเย็นเพื่อใหมันแข็งตัว ก็จะไดเปนวาสลีนนมควาย
ใชรักษาแผลสด แผลผุพองได มีฤทธิ์เย็นคลายกับวานหาง
จระเข แตค ุณภาพสูงกวา

นมควายแผนและวาสลีนนมควายประกอบไปดวยวัตถุดิบที่สำคัญ คือ นมควายสด
1 ลิตรและน้ำสมจากที่มีรสชาติเปรี้ยวจัดประมาณ 400-500 มิลลิลิตร วิธีการทำเริ่มตนจากการตม
น้ำนมควายบนไฟออน ๆ ใหความรอนพอประมาณเอานิ้วจุมลงไปแลวเราทนความรอนได เสร็จแลว
ปดไฟแลวเติมน้ำสมจากลงไปคนใหเขากัน จากนั้นกรองเอาเนื้อนมควายที่จับตัวกันเปนกอนมาปน
เปนแผนแลวนำไปตากแหงโรยเกลือลงไปเล็กนอย ตากแดดไวประมาณ 2-3 ชั่วโมง ก็จะไดเปน
นมควายแผน

น้ำที่เหลือจากการกรองเนื้อของนมควายใหตั้งทิ้งไวประมาณ 2-3 ชั่วโมง เศษนมที่
เหลือในน้ำจะลอยตัวขึ้นมาคลาย ๆ แผนฟลมหนากระจกใหตักเศษที่ลอยขึ้นมา นำมาใสภาชนะแลว
พาไปตัง้ ไฟเพ่ือไลน้ำทหี่ ลงเหลืออยูใหร ะเหยออกจนหมด เสร็จแลว นำไปกรอกใหก ระปกุ หรือภาชนะที่
เตรียมไว แลวนำไปเก็บไวในตูเย็นเพื่อใหม ันแข็งตัว ก็จะไดเปนวาสลีนนมควายใชรักษาแผลสด แผลผุ
พองได มีฤทธิ์เย็นคลายกับวานหางจระเข แตคุณภาพสูงกวาสำหรับสรรพคุณที่กลาวมาขางตน ยงั ไมม ี
งานวจิ ยั รองรับ หากแตเ ปน ภูมิปญญาทอ งถนิ่ ที่สีบทอดกนั มาจากรุนสรู นุ

จากการวิเคราะหขอมูลของทวีชัย ฟารมพบวาผลิตภัณฑภายในฟารม ประกอบไปดวย
นมควายสดและขาวเหนียวนมควาย ปจจุบันคุณทวีชัย และภรรยา ตองการ ตอยอดผลิตภัณฑ
นมควายของฟารมทวีชัยใหเปนผลิตภัณฑที่ตรงตามความตองการ และเปนที่นิยมของกลุมลูกคา และ
ตองการขยายฐานลูกคาใหกวางขึ้น แตยังขาดองคความรูเกี่ยวกับการพัฒนาผลิตภัณฑ และการ
จัดการดานการตลาด รวมทั้งมีความตอ งการทีจ่ ะเผยแพรองคความรูเก่ียวกับ วิถีควายนมใหแกบคุ คล
ท่ีสนใจรว มท้งั นักทอ งเทย่ี ว โดยการจดั ตัง้ เปนศนู ยเรยี นรูว ถิ ีควายนมขนาบนากทวีชยั ฟารม

4.2 การพฒั นาแปรรปู ผลติ ภัณฑชมุ ชนทอ งถ่ินตำบลขนาบนาก

จากการศกึ ษาขอมูลเบ้ืองตนพบวา ตำบลขนาบนาก อำเภอปากกพนัง จังหวดั นครศรีธรรมราช
เปน แหลงปลูกจากท่ีสำคญั ของประเทศ จากขอ มูลขององคการบริหารสวนตำบลขนาบนาก พื้นที่ปลูก
จากมีทั้งหมด 4576 ไร รวม 476 ครัวเรือน และชาวบานในพื้นที่กวา 65% ประกอบอาชีพการผลิต

71

น้ำตาลจากเปนอาชีพหลัก น้ำหวานจาก 1 งวง สามารถแปรรูปได 4 ผลิตภัณฑ ประกอบดวย น้ำตาล
ปบ น้ำสม จาก น้ำผึง้ จาก และนำ้ ตาลจากผง

เนื่องจากอาชีพเกษตรกรไรจากเปนอาชีพดั้งเดิมของชาวตำบลขนาบนากที่สืบทอดจากรุนสูรุน
สงผลทำใหผลิตภัณฑของชุมชนขนาบนากไมมีความหลากหลาย ผลผลิตน้ำตาลเปนน้ำตาลคุณภาพดี
เเตราคาถูก และขาดการจัดการทด่ี ีทางดา นการตลาด ทำใหชว งฤดกู าลผลิตไมส ามารถควบคมุ ปริมาณ
ผลผลิตได เกิดภาวะผลผลิตลนตลาด ราคาตกต่ำ ถูกกดราคาจากพอคาคนกลาง ทำใหสงผลกระทบ
ตอเกษตรกรชาวไรจากมาเปนเวลานาน และไมมีการนำพืชจากมาใชใหเกิดประโยชนสูงสุดแบบครบ
วงจร เน่ืองจากชาวบานในพ้ืนท่ีประกอบอาชีพผลิตน้ำตาลจาก จงึ ไมนยิ มนำลูกจากหรือสวนประกอบ
อน่ื ๆ ของลกู จากมาใชประโยชน ทำใหบ างครง้ั สว นตา ง ๆ ของพืชจากตองตัดทิง้ ไปโดยไมใชประโยชน

ปจจุบันชาวบา นในพื้นทต่ี ำบลขนาบนากมคี วามตอ งการยกระดบั ผลติ ภณั ฑจ ากพืชจากดวยการ
แปรรูปผลิตภัณฑจากพืชจากใหเปนผลิตภัณฑที่มีความหลากหลาย เพื่อเพิ่มมูลคาและตองการนำพืช
จากซึ่งเปนพืชพื้นถิ่นของตำบล ขนาบนากมาใชใหเกิดประโยชนแบบครบวงจรจนเกิดกระบวนการ
zero waste จากปาจาก ตนจาก น้ำผึ้งจาก ลูกจาก น้ำหวานจาก ผานภูมิปญญาทองถิ่นผสมผสาน
กับเทคโนโลยี และการคิดคนแปรรูปผลิตภัณฑเกิดการสรางสรรคผลิตภัณฑใหม สามารถสรางรายได
ใหก บั ครอบครัว และสรา งงานใหช ุมชน

จากการลงพื้นที่ตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช พบวาผลิตภัณฑ
ชุมชนทองถนิ่ มีศกั ยภาพในการพฒั นาท้ังผลิตภณั ฑทีม่ ีอยูด้ังเดิม และผลติ ภณั ฑใ หมท่ีไดพัฒนาแปรรูป
โดยใชภูมิปญญาทองถิ่นที่สามารถใชประโยชนจากทรัพยากรที่มีอยูในชุมชน นำมาสรางสรรคและ
แปรรูปเปนผลิตภัณฑที่มีความหลากหลาย ประกอบดวย ผลิตภัณฑที่แปรรูปจากสวนประกอบของ
พืชจาก ผลิตภัณฑจักสาน ผลิตภัณฑแปรรูปน้ำหวานจาก และผลิตภัณฑแปรรูปจากน้ำนมควาย
สำหรับการพัฒนาแปรรูปผลิตภัณฑทองถิ่นของตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัด
นครศรีธรรมราช มีทั้งผลิตภัณฑดั้งเดิมและผลิตภัณฑใหม ซึ่งการพัฒนาของแตละตัวผลิตภัณฑจะมี
แนวทางที่แตกตางกันออกไป ประกอบดวย การพัฒนาแปรรูปผลิตภัณฑ การออกแบบตัวบรรจุภัณฑ
หีบหอและตราสัญลักษณท่ีเหมาะสมสำหรับผลิตภัณฑ การขยายชองทางการตลาดทั้งระบบออนไลน
และออฟไลน ซ่ึงจะมรี ายละเอยี ดแตกตา งกันในแตละตัวผลติ ภัณฑ

สำหรับผลิตภณั ฑท ีท่ างทีมวิจัยเล็งเห็นวามีศักยภาพในการพัฒนาและสามารถใชในการตอยอด
ไดในอนาคตแบงออกเปน 2 กลุมผลิตภัณฑประกอบดวย กลุมผลิตภัณฑที่ 1 คือผลิตภัณฑดั้งเดิม
ไดแกผลิตภัณฑแปรรูปจากน้ำหวานจาก คือ น้ำสมจาก น้ำผึ้งจาก น้ำตาลปบ และน้ำตาลจากผง
ผลิตภัณฑกลุมที่ 2 คือ ผลิตภัณฑใหม ไดแก การนำผลิตภัณฑที่มีอยูดั้งเดิมมาผสมผสานกับวัตถุดิบ
อื่น ๆ ที่มีอยูในชุมชน เชน นมควาย มาผานกระบวนการแปรรูปการณผลิตโดยใชเทคโนโลยีและ

72

องคความรูจากภมู ิปญญาทองถิ่นเกดิ เปนผลิตภณั ฑใหม ประกอบดวย Nipa palm สบูสารสกัดน้ำสม
จาก บัฟฟ ทอ ฟฟนมควาย และบฟั มนี่ มควายพาสเจอรไรส

4.2.1 การพฒั นาผลติ ภณั ฑแ ปรรูปจากสว นประกอบของพืชจาก
สำหรับผลิตภัณฑแปรรูปจากพืชจากประกอบดวย น้ำสมจาก น้ำผึ้งจาก น้ำตาลปบ

และน้ำตาลจากผง ดังที่กลาวไปในขางตนวา ในปจจุบันชาวขนาบนากมีความตองการแปรรูป
ผลติ ภัณฑจ ากพชื จาก ซง่ึ ทางทีมไดวเิ คราะหประเดน็ ปญ หาทีเ่ กี่ยวขอ งกบั ผลติ ภัณฑ ไดดังนี้

การศกึ ษาแนวทางการพัฒนาผลิตภัณฑแปรรปู จากสวนประกอบของพืชจาก

ตารางท่ี 4.7 การวเิ คราะหป ระเด็นปญหาและแนวทางการแกป ญ หาผลิตภัณฑแปรรูปจากพืชจาก

ความตองการ/ประเดน็ ปญ หา แนวทางการแกไขปญหา

1. รปู แบบผลติ ภณั ฑย ังไมหลากหลาย 1. การพัฒนาผลิตภณั ฑ

2. ไมมีการใชประโยชนจากพืชจากแบบครบ 2. การพัฒนาบรรจภุ ัณฑและตราสญั ลกั ษณท่ี

วงจร เหมาะสม

3. ชองทางการตลาดไมหลากหลาย 3. ขยายชอ งทางการตลาดทั้งระบบออนไลน

4. ขาดการโฆษณาประชาสมั พันธ และออฟไลน

5. บรรจภุ ณั ฑไ มเ หมาะสมกบั ผลติ ภัณฑ และไม 4. สรา งส่อื ออนไลนและประชาสัมพนั ธใ หต รง

ตอบสนองกบั กลุมผบู รโิ ภค เชน ผลติ ภัณฑ กบั กลมุ เปาหมาย

นำ้ ตาลปบ

ปญ หาดา นผลติ ภัณฑ
จากการลงพื้นที่สำรวจพบวาตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช มี

ศักยภาพในการพัฒนา ทั้งผลิตภัณฑที่มีอยูเดิม และผลิตภัณฑใหมที่สามารถใชประโยชนจาก
ทรัพยากรท่มี ีอยใู นทอ งถิน่ ไดแก พืชจาก นำมาสรา งสรรคแ ละแปรรูปเปน ผลิตภัณฑ แตอยา งไรก็ตาม
มปี ญ หาทเ่ี กิดข้ึนประกอบดวย

1) รูปแบบผลิตภณั ฑย ังไมหลากหลาย
2) บรรจุภัณฑไมเหมาะสมกับผลิตภัณฑ และไมตอบสนองตอความตองการของผูบริโภค
เชน ผลติ ภัณฑน ้ำตาลปบ เปนตน
3) ชอ งทางการตลาดไมหลากหลาย มแี หลง จำหนายคอนขางจำกดั ไมเนน การตลาดผาน
สือ่ ออนไลน ลกู คาเปนกลุมเฉพาะที่รจู กั ผลิตภณั ฑ
4) ขาดการสอื่ โฆษณาประชาสัมพนั ธ

73

แนวทางการแกไข
1) การพัฒนาผลิตภัณฑใหมโดยการใชประโยชนจากวัตถุดิบที่มีอยูในทองถิ่นมา
สรางสรรคและแปรรปู เปน ผลิตภณั ฑใหม
2) การออกแบบบรรจุภัณฑและตราสัญลักษณที่เหมะสมสำหรับผลิตภัณฑ ใหมี
เอกลกั ษณโ ดดเดนนา สนใจ และตรงตอความตอ งการของผูบริโภค
3) เพ่ิมชองทางการตลาด สง เสรมิ การตลาดท้ังระบบออนไลนและระบบออฟไลน
4) สรางสื่อประชาสัมพันธอ อนไลนทีเ่ หมาะสมใหก ับผลิตภัณฑ ผลิตสือ่ และคลิปวีดโี อเพอ่ื
ประชาสมั พันธผ ลติ ภัณฑ

ผลติ ภณั ฑ Nipa Palm สบสู ารสกดั นำ้ สม จาก
น้ำสมจาก เกิดจากกระบวนการการนำน้ำหวานจากมาหมัก ซึ่งการทำน้ำสมจากนั้นจะมี

ข้นั ตอนทกุ อยางคลา ยกับการทำนำ้ ตาล แตไมต องใสเ กลด็ ไมเ คยี่ ม1213ในกระบอกทีใ่ ชรองนำ้ หวาน และ
ไมตองนำน้ำหวานขึ้นเตาเพื่อเคี่ยว เพียงแตหมักไวในภาชนะประมาน 10 วัน ก็จะเกิดเปนกรดน้ำสม
จาก ชาวบา นในพื้นท่ีตำบลขนาบนากนยิ มนำน้ำสมจากมาบริโภค ใชป ระกอบ และในอดีตชาวบานใน
พื้นที่ใชน้ำสมจากรักษาโรคน้ำกัดเทา และใชน้ำสมจากผสมกับน้ำอุนดื่มในตอนเชาเปรียบเสมือนการ
ดื่มเพื่อดีท็อกรางกาย จากการศึกษาขอมูลงานวิจัยของมหาวิทยาลัยวลัยลักษณพบวา น้ำสมจากมี
คุณสมบัติพิเศษมากมาย เชน มีเอนไซม ไทโรซิเนส ชวยยับยั่งการสรางเม็ดสี ชวยลดเลือนริ้วรอย ทำ
ใหผ วิ กระจางใส ชวยลดการอกั เสบของสิว มีสาร Alpha Hydroxy Acid (AHA) ชว ยผลัดเซลลผ วิ

ทางทีมวิจัยเล็งเห็นถึงความสำคัญและประโยชนของน้ำสมจาก เกิดเปนแนวคิดการนำ
สวนประกอบของตนจากมาเปนสารตั้งตนในการทำผลิตภัณฑที่เปนเครื่องสำอางและมีสวนผสมของ
พชื จากเปน สารตั้งตนหลกั ไดแก น้ำสม จาก เนอ้ื ลูกจาก เปลือกลูกจาก และนำ้ ผ้ึงจาก โดยไดรับความ
รวมมือจากหลายภาคสวน ไดแก มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ หางหุนสวนเพ็ชรคีรี และองคการบริหาร
สวนตำบลขนาบนาก เปนการนำตนทุนที่มีในทองถิ่นมาผสมผสานระหวางภูมิปญญาทองถิ่นและ
เทคโนโลยมี าสรางสรรคแ ละแปรรปู ผลติ ภณั ฑ ภายใตช่ือ Nipa Palm

13 เคี่ยม ( ชอ่ื วิทยาศาสตร: Cotylelobium lanceolatum ) เปน ไมยืนตน ในวงศ Dipterocarpaceae ชาวบา น
นยิ มนำเปลือกไมใสในภาชนะรองรับน้ำตาลไมใหบูดเนา

74

ภาพที่ 4.6 แสดงการพฒั นาผลิตภณั ฑแปรรปู จากพชื จาก
จากรูปที่ 4.6 แสดงการพัฒนาผลติ ภัณฑแปรรูปจากพืชจาก ไดแก ผลิตภัณฑ Nipa Palm เกิด
จากการนำเอาตนทุนชมุ ชนคือสวนตาง ๆ ของตน จาก ประกอบดว ย น้ำสม จาก น้ำตาลจาก น้ำผึง้ จาก
ลูกจาก และเนื้อลูกจาก วัตดุดิบที่มีในชุมชนมาใชใหเกิดประโยชนสูงสุดดวยการตอยอด และเพ่ิม
มูลคา โดยการนำวัตถุดิบเหลานี้มาเปนสารตั้งตน (Active) ในการทำผลิตภัณฑ Nipa Palm Soap
และ Nipa Palm Scrub ซง่ึ ไดร ับการถายทอดองคค วามรแู ละเทคนิคการทำจากคณุ อาจนิ ต เพ็ชรวงศ
เปนผูถายทอดองคความรู ประกอบกับขอมูลวิจัยทางวิชาการจากมหาวิทยาลัยวลัยลักษณ และองค
ความรูทางภูมิปญญาการทำน้ำตาลของชาวขนาบนาก แปรรูปเปนผลิตภัณฑใหมที่สรางรายไดให
ครอบครัวและสรางงานใหช ุมชน

75

การศกึ ษาขั้นตอนการทำผลติ ภัณฑ Nipa Palm รปู ภาพ
ตารางท่ี 4.8 แสดงสว นประกอบการทำผลติ ภัณฑ Nipa Palm

ที่ สว นผสม

1 กลีเซอรลนี 1000 กรัม

2 สารสกัดน้ำสมจาก 5 มลิ ลิลติ ร
3 สารสกดั สเี ปลอื กลกู จาก 10 มลิ ลิลิตร

4 สารสกดั เน้อื ลกู จาก 10 กรัม

76

ที่ สวนผสม รปู ภาพ
5 ผงมงั คดุ 5 กรัม

6 สารสกัดใบบัวบก 5 มลิ ลิลติ ร

7 ผงขมน้ิ 5 กรมั

8 นำ้ ผง้ึ จาก 5 มิลลิลิตร

77

การศึกษาข้นั ตอนการเตรยี มสารสกัด
สารสกดั นำ้ สม จาก

นำนำ้ สม จาก 1 ลิตรใสลงไปในหมอ ตนุ สกดั โดยใชว ธิ ีการระเหยเพอ่ื ความเขมขนของนำ้ สม จาก
ใชไฟ 200 วัตต ตุนประมาณ 2 ชั่วโมง และนำมากรองเพื่อเอากากออก

ภาพท่ี 4.7 ภาพแสดงสารสกดั น้ำสม จาก

สารสกัดเน้อื ลกู จาก

การทำสารสกดั เนื้อลูกจาก นำเนื้อลูกจากมาขยำหรือปน ใหละเอียดนำไปตั้งไฟคนไปเรือ่ ย ๆจน
หนดื เมือ่ เย็นนำมากรองใหละเอยี ด

ภาพท่ี 4.8 แสดงภาพสารสกัดเนอื้ ลกู จาก

78

สารสกัดสลี ูกจาก
นำเปลือกลูกจากที่หั่นแลวมีน้ำหนัก 1 กิโลกรัม เติมน้ำเปลาปริมาณ 800 มิลลิลิตรลงไป ตม

โดยใชไฟปานกลาง จากนั้นเติมน้ำเพิ่มอีก 700 มิลลลิ ิตร รวมเปนน้ำทัง้ หมด 1.5 ลิตร เปนการทำสาร
สกัดสีธรรมชาติ ตมโดยใชไฟปานกลางอยางนอย 1 ชั่วโมง เมื่อไดที่แลวนำมากรอง 2-3 ครั้ง เพื่อ
ความสะอาดและกรองเพอื่ เอากากท่หี ลงเหลอื ออก จะไดส ธี รรมชาตจิ ากเปลอื กลูกจาก

รปู ท่ี 4.9 แสดงภาพสารสกัดสเี ปลอื กลูกจาก
สารสกดั ใบบวั บก

การทำสารสกัดใบบัวบก ใชบัวบกนาเพื่อปองการเคมีตกคาง โดยการนำใบบัวบกมาหั่น แบบ
หยาบ และเติมแอลกอฮอล 95% ลงไป 500 มิลลิลิตร ในใบบัวบกหั่นหยาบ และเติมน้ำสะอาดลงไป
อีก 500 มิลลิลิตร และปดฝาใหสนิทเพื่อปองกันการระเหยของแอลกอฮอล หมักทิ้งไว 24 ชั่วโมง ใบ
บวั บกมีสรรพคุณเฉพาะตัว คอื สามารถปอ งกนั การแพเ ครอ่ื งสำอาง

รูปท่ี 4.10 แสดงภาพสารสกัดใบบัวบก

79

ตารางท่ี 4.9 แสดงข้นั ตอนการทำสบสู ารสกัดนำ้ สม จาก รายละเอียด
ภาพประกอบ

1. เบสสบูหรือกลีเซอรีน นำมาหั่นเปนชิ้นเล็ก ๆ
ใสหมอตุน ตุนประมาณ 1 ชั่วโมง จนละลาย
เปน ของเหลว

2. ระหวางรอกลีเซอรีน เตรียมสารสกัด
น้ำสมจาก สารสกัดใบบัวบก ผงขมิ้น ผงมังคุด
นำ้ ผง้ึ จาก เนือ้ ลูกจาก ผสมเขา ดว ยกนั

3. เมื่อกลีเซอรีนละลายแลว ใหเติมสวนผสมท่ี
เตรยี มไวใ นขอ ที่ 2 มาผสมกับกลเี ซอรีน จากนั้น
คนสวนผสมใหเขากัน และปดทายดวยการเติม
สารสกัดสีธรรมชาติ รอใหอุณหภูมิลดลงเหลือ
ประมาณ 50 องศา ใหเติมหัวน้ำหอมที่ตองการ
ลงไป

4. เตรยี มแมพมิ พ และรองดว ยใยบวบขัดตัว

80

ภาพประกอบ รายละเอยี ด

5. เมื่ออุณภูมิของสวนผสมที่ 3 ลดลง ใหเท
สวนผสมลงในแมพิมพที่เตรียมไว และใช
แอลกอฮอลฉีดผิวสบูเพื่อไลฟองอากาศ และรอ
ใหสบแู ขง็ ตวั

6. แกะสบอู อกจากแมพ มิ พ แลวแรปสบดู วย
แผน แรปพลาสตกิ เพ่อื ปองกนั ความชื้นอากาศ
จากนน้ั นำใสบรรจุภัณฑทีเ่ ตรยี มไว

ภาพท่ี 4.11 แสดงภาพผลติ ภัณฑ Nipa Palm สบูส ารสกัดนำ้ สม จาก

81

การพฒั นาบรรจภุ ณั ฑแ ละตราสญั ลักษณท ่เี หมาะสมของผลติ ภณั ฑ Nipa Palm
ตราสญั ลกั ษณ
ตารางที่ 4.10 แสดงภาพตราสัญลักษณ Nipa Palm

ตราสญั ลกั ษณผ ลิตภณั ฑก อ นการพัฒนา ตราสญั ลักษณผ ลิตภัณฑห ลังการพฒั นา

ภาพกจิ กรรมท่ีดำเนนิ การ

ภาพที่ 4.12 แสดงภาพการอบรมการทำสบแู บบออนไลน

82

ภาพที่ 4.13 แสดงภาพกิจกรรมการถา ยทอดเทคนคิ การทำสบสู ชู มุ ชน
การพัฒนาผลิตภัณฑสบูสารสกัดน้ำสมจากเริ่มตนจากการศึกษางานวิจัยที่เกี่ยวของกับ
คณุ สมบตั ขิ องนำ้ สมจาก และการใหคำปรึกษาจากผูเชี่ยวทางการผลติ ผลิตภณั ฑเครื่องสำอางชุมชนได
คิดคนสูตรการทำสบู ไดสรางผลิตภัณฑตนแบบและทดลองใชรวมทั้งทำแบบสอบถาม และนำสิ่งท่ี
ไดมาปรับปรงุ พัฒนาสตู รจนไดเ ปน สตู รทีค่ งที่
สำหรับผลิตภัณฑ Nipa Palm สบูสารสกัดน้ำสมจาก คือการตอยอดผลิตภัณฑดั้งเดิมของ
ขนาบนาก ไดแกน้ำสมจาก น้ำผึ้งจาก และการนำสวนประกอบของพืชจาก ไดแก เนื้อลูกจาก และ
เปลอื กลกู ซงึ่ เปนพืชพนื้ ถน่ิ เปนสารตงั้ ตนในการทำผลติ ภัณฑสบู ซง่ึ สารตั้งตน หลกั คอื สารสกัดน้ำสม
จาก โดยมีแนวคิดจากการยอนกลับไปมองที่ชุมชนวา ชุมชนมีทรัพยากรอะไรโดดเดน มองปญหาท่ี
เกิดขึ้น สามารถใชวิธีการใดแกไขปญหา โดยมองที่ตัวเรา มองที่ชุมชน เราไดใช ชุมชนไดใช สามารถ
กระจายรายได ชมุ ชนพง่ึ พาตวั เองได สคู วามยัง่ ยนื
ผลิตภัณฑสบูสารสกัดน้ำสม แบรนด Nipa Palm ของที่นี่ขนาบนาก จะผลิตและจัดจำหนาย
ภายใตการดูแลของคุณ ชวนพิศ ออนสูง ประธานกลุมวิสาหกิจเพื่อสังคม และประธานชมรม
ผูปกครองคนพิการทางสติปญญา จังหวัดนครศรีธรรมราช (ลุมน้ำปากพนัง) เพื่อการสงเสริมอาชีพ
และการสรา งรายไดใ หก บั กลุม คนพิการทางสติปญญาในพ้ืนท่ลี ุมน้ำปากพนงั

83

ผลิตภัณฑน้ำตาลปบ
น้ำตาลปบ เปนผลิตภัณฑด้ังเดมิ ของชาวขนาบนาก เปนผลิตภัณฑแปรรปู น้ำตาลจากขนาบนาก

ที่มีสวนแบงทางการตลาดสูงสุดถึงรอยละ 65 เกษตรกรชาวไรจากสวนใหญนิยมผลิตน้ำตาลปบขาย
แบบยกปบใหกับโรงผลิตสุรา ไมนิยมแบงขายหรือทำขายเปนครึ่งกิโลกรัม หรือ
1 กิโลกรัม สำหรับผูบริโภคที่ใชประกอบอาหารหรือทำขนมหวาน เนื่องจากมีกระบวนการผลิตและ

ข้นั ตอนท่ยี งุ ยากกวาการผลิตเปน ปบ เพ่อื สง โรงสรุ ากล้ัน

การศกึ ษาขน้ั ตอนการทำนำ้ ตาลปบ รูปภาพ
ตารางท่ี 4.11 แสดงขัน้ ตอนการทำ

ที่ รายละเอยี ด

1 น้ำหวานจากที่ผานการเคี่ยวมาแลว
2 ช่ัวโมง

2 ผา นไป 30 นาที น้ำหวานเร่มิ เดือด

3 เมื่อน้ำหวานเริ่มเดือดใหตักฟองน้ำ
หวานออก วิธีการนี้ชาวบานเรียกวา
เจียดเปลือกน้ำหวาน เพื่อเอาสิ่ง
ปนเปอนออก

84

ท่ี รายละเอยี ด รปู ภาพ
4 เคี่ยวน้ำหวานตอจนเดือด สังเกตจากสี

และฟองที่มีลักษณะยุบลงตรงกลางถือ
วา ใชไ ด

5 ยกลงจากเตาวางบนที่ที่เตรียมไวเพ่ือ
ทำการโซม

6 หลังจากการโซมทิ้งไว 15 นาที เพ่ือ
คายความรอ น

7 ตั้งน้ำตาลบรรจุลงบรรจุภัณฑที่เตรียม
ไว

85

การพัฒนาบรรจภุ ัณฑและตราสญั ลกั ษณผ ลิตภัณฑน ำ้ ตาลปป

ภาพท่ี 4.14 แสดงภาพตราสัญลักษณ และบรรจภุ ัณฑน ้ำตาลปบ ครัง้ แรก

ภาพที่ 4.15 แสดงภาพบรรจุภัณฑน ำ้ ตาลปบหลงั การพัฒนา

86

กจิ กรรมที่ดำเนินการ
1. กิจกรรมประชุมกลุม เพอ่ื หาแนวทางการออกแบบบรรจภุ ัณฑและตราสญั ลักษณ

ภาพที่ 4.16 แสดงภาพการประชมุ กลมุ แนวทางการออกแบบบรรจภุ ณั ฑ
2. กจิ กรรมการลงพืน้ ทไ่ี รจากเพ่ือศึกษาขน้ั ตอนการเก็บน้ำหวานจาก

ภาพที่ 4.17 แสดงภาพกิจกรรมการลงพน้ื ทไี่ รจ าก

87

3. กจิ กรรมการถายทอดองคความรูการทำน้ำตาลปบ

ภาพที่ 4.18 แสดงภาพกิจกรรมการทำนำ้ ตาลปบ
4. กจิ กรรมการไลฟส ดขายผลติ ภัณฑผา นเพจเฟสบคุ

ภาพที่ 4.19 แสดงภาพกจิ กรรมการไลฟสดขายน้ำตาลปบ
ผลิตภัณฑน้ำตาลปบ ผลิตและจัดจำหนายโดยเจาของ ไรสุพิศ คุณสุพิศ ศรีเพชร เกษตรกร
ผูผลิตน้ำตาลปบสงขายโรงงานสุรากลั่น การเปลี่ยนจากการทำน้ำตาลปบแบบธรรม เปนน้ำตาลปบ
สำหรับทำอาหารและขนมหวาน มีขั้นตอนที่ยุงยากกวาแตไดผลตอบแทนทีสูงกวา โดยคุณสุพิศ
จำหนา ยนำ้ ตาลปบสำหรบั ปรุงอาหารอยูทก่ี โิ ลกรมั ละ 100 บาท ซง่ึ เปน ราคาทเี่ พ่มิ ข้นึ เกือบ 1 เทาตัว