ป่าชุมชนไหล่น่านและเกมเพื่อการเรียนรู้ป่าชุมชน

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

เกม หลากหลาย ณ ไหลนาน

เพ่อื การแลกเปลี่ยนเรียนรู้เรือ่ งทรัพยากรของปาชุมชน

“เกมหลากหลาย ณ ไหลนาน” ถูกคดิ คนข้นึ จากการศึกษาวจิ ัยความ
หลากหลายของสง่ิ มชี วี ิตในปาชุมชน ตา� บลไหลนาน อา� เภอเวยี งสา จังหวัดนาน
และนา� ขอมลู ท่ไี ดมาสรางเปนแบบจา� ลองในรปู แบบเกม เพื่อเปนเครอ่ื งมือใน
การเรียนรูทรัพยากรธรรมชาติตาง ๆ (ของปา) ท่ีพบไดในปาชุมชน โดยเกมได
ออกแบบใหเขาใจงายและเหมาะกับการเรยี นรใู นระยะเวลาทีจ่ า� กัด

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

วัตถุประสงคข์ องการใชเกม

1. เรียนรเู รอื่ งการปลูกปา การสรางระบบนิเวศใหสิ่งมชี ีวติ ตาง ๆ
ไดอยูอาศัยรวมกนั

2. เรยี นรูชนดิ ของทรพั ยากร และส่งิ มีชีวิตตาง ๆ ทพ่ี บในปาชมุ ชน
3. ถายทอดองคค์ วามรเู ก่ยี วกบั สง่ิ มชี ีวติ และ

ปฏสิ ัมพันธร์ ะหวางสิง่ มชี วี ิตตาง ๆ ในปาชุมชน
4. เพื่อเสรมิ สรางความตระหนักในการสรางผนื ปาเพื่อเปนแหลงอาศยั

ของส่งิ มีชวี ติ ตาง ๆ

อปุ กรณ์ประกอบเกม

เกม 1 ชุด ประกอบดวย แผนการ์ดจ�านวนทั้งหมด 107 ใบ การด์ ทรัพยากร
ตาง ๆ 91 ใบ การ์ดแสดงความอดุ มสมบูรณข์ องปาระดับตาง ๆ 3 ใบ และการด์
ค�าถาม 13 ใบ (สามารถดาวนโ์ หลดการด์ ไดท่ี https://bit.ly/30UCJnS) ซงึ่ ราย
ละเอยี ดตาง ๆ แสดงในหวั ขอถัดไป

แบบสอบถามกอนและหลังเลนเกม

ประกอบดวยคา� ถาม 3 ชุด ไดแก
คำ� ถำมชดุ ท่ี 1 แบบสอบถามกอนเลนเกม เปนค�าถามเพื่อวัดระดับ

ความรแู ละความเขาใจเกยี่ วกบั ปาชมุ ชนของผูเลนกอน
การเลนเกม ประกอบดวยคา� ถาม 7 ขอ
ค�ำถำมชุดท่ี 2เปนแบบสอบถามเพ่ือวดั ความรูความเขาใจของผูเลน
หลังจากไดเลนเกมไปแลววาผูเลนมีความเขาใจหรือ
เรยี นรูเรอ่ื งทรัพยากรเพ่ิมข้ึนหรอื ไม ประกอบดวยคา� ถาม
11 ขอ ท้ังนี้อาจมีการเพมิ่ คา� ถามเก่ียวกับการประเมิน
กิจกรรมไดหากผูใชตองการประเมินผล
คำ� ถำมชดุ ที่ 3 เปนค�าถามส�าหรับครู ใชเพื่อประเมนิ ลกั ษณะเกม ขอดี
หรอื ขอดอยที่ควรไดรบั การปรบั ปรงุ แกไข เพอ่ื ใหสามารถ
น�าไปใชประกอบการเรยี นการสอนไดเหมาะสมและเกิด
ประโยชนส์ ูงสุด

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

แบบสอบถามหลังรว่ มกจิ กรรม

เกม “ความหลากหลาย ในปานาน”
ส�าหรับการเรยี นรเู รือ่ งทรพั ยากรในปาชมุ ชน

คา� ถามกอนเลนเกม
ชือ่ -นามสกลุ ........................................................ ช้นั . ................
1. อธบิ ายความหมายของปาชมุ ชนตามทน่ี ักเรียนเขาใจ
ตอบ.............................................................................................
2. นักเรยี นรูจกั ตนไมอะไรบางในปาชุมชน
ตอบ.............................................................................................
ตนไมมีประโยชนอ์ ยางไรบาง........................................................
3. นักเรยี นรูจักแมลงอะไรบางในปาชมุ ชน
ตอบ.............................................................................................
แมลงมีประโยชน์อยาไร................................................................
4. นักเรียนรูจกั นกอะไรบางที่อยใู นปาชมุ ชน
ตอบ.............................................................................................
นกมปี ระโยชน์อยาไร....................................................................
5. นกั เรยี นรูจกั เห็ดอะไรในปาชุมชนทีม่ ีพษิ หรอื กนิ ไมไดบาง
ตอบ.............................................................................................
6. นักเรียนรจู ักเห็ดอะไรในปาชุมชนทไี่ มมีพิษ หรือกนิ ไดบาง
ตอบ.............................................................................................
7. ตนไมกับนก มีความสมั พนั ธ์กนั หรอื ไม ไมมี มี
อยางไร.........................................................................................

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

แบบสอบถามหลังร่วมกจิ กรรม

เกม “ความหลากหลาย ในปานาน”
ส�าหรับการเรยี นรเู รื่องทรพั ยากรในปาชุมชน

คา� ถามหลงั เลนเกม
ชอ่ื -นามสกุล ................................................................ ชั้น. ................
1. หลังเลนเกมแลว นกั เรียนรูจกั ตนไมอะไรบางในปาชุมชน
ตอบ...............................................................................................
ตนไมมีประโยชนอ์ ยางไร.......................................................................
2.หลังเลนเกมแลว นกั เรียนรูจกั แมลงอะไรบางในปาชมุ ชน
ตอบ......................................................................................................
แมลงมปี ระโยชน์อยางไร.......................................................................
3.หลังเลนเกมแลวนกั เรียนรจู ักนกอะไรบางทีอ่ ยูในปาชุมชน
ตอบ.....................................................................................................
นกมปี ระโยชน์อยางไร...........................................................................
4.หลังเลนเกมแลว นักเรยี นรจู ักเห็ดอะไรในปาชุมชนทมี่ ีพษิ หรือกนิ ไมไดบาง
ตอบ.....................................................................................................
5.หลงั เลนเกมแลวนกั เรยี นรจู กั เห็ดอะไรในปาชมุ ชนที่ไมมพี ษิ หรอื กนิ ไดบาง
ตอบ.......................................................................................................
6. ตนไมกบั นก มคี วามสมั พันธก์ นั หรอื ไม

ไมมี มี อยางไร..........................................................................
7. คิดวาปาชมุ ชนมสี งิ่ มีชวี ิตมากกวาทเ่ี ลนในเกมหรือไม ไมมี มอี ีกนะ
อยากเขาไปสา� รวจในปาชมุ ชนบางไหม

ไมอยาก อยากสิ จะไดเหน็ สัตว์อนื่ ๆ
8. เกมทีเ่ ลนยากเกินไปไหม ไมยาก ยาก
อะไรท่ียาก..................................................................................................
ถาอยากเลนเกมเกีย่ วกบั อะไรอีก.................................................................
9. อยากเลนเกมแบบน้ีอีกหรือไม อยากเลน ไมอยากเลน
เพราะอะไร...................................................................................................
ถาอยากเลนเกมเกยี่ วกับอะไรอกี ...................................................................
10. ปาระดบั 1 ปาระดับ 2 และปาระดับ 3 แตกตางกนั ไหม

ไมแตกตาง แตกตาง
11. นกั เรียนคิดวาจะสามารถทา� การศึกษาหรือจัดกิจกรรมอะไร
เพื่ออนุรักษป์ าชุมชน...................................................................................

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

แบบสอบถามส�าหรับครู

คา� ถามส�าหรับคณุ ครู
ชอื่ -นามสกลุ ....................................หมายเลขโทรศพั ทต์ ิดตอ...................
ประเมนิ ความเหมาะสมของเกม โดยทา� เครื่องหมาย ในชองคะแนน 1 ถงึ 5 (1
นอยทสี่ ุด : 5 มากทส่ี ดุ )

หัวขอการประเมนิ คะแนน

1. เกมชวยสงเสรมิ การเรียนรเู กี่ยวกบั ความ
หลากหลายของทรพั ยากรในปา
2.เกมชวยถายทอดความรทู รพั ยากรตาง ๆ ใน
ปาใหเยาวชน
3.นักเรียนมีความเขาใจในวธิ กี ารเลนเกม
4.เกมชวยฝกทกั ษะการอานของนักเรียน
5.เกมมีสวนชวยใหนักเรยี นไดคุยกนั แลก
เปลย่ี นความรู
6.ระดับความยากงายของเกม
7.ความเหมาะสมของเวลาท่ีใช
8.ความเหมาะสมของใบบันทกึ ขอมลู / ใบ
งานการเรียนรู
9.ความเหมาะสมของการสรปุ
1.เคยมคี ุณครหู รือใครนา� เกมในลักษณะนี้มาใชประกอบการเรียนการสอนหรือไม

ไมมี มี
2.ครคู ดิ วาสามารถใชส่ือการสอนนไี้ ดดวยตวั เองหรือไม

ไมได ได ถาแนะน�าเพิ่มเติม ได
3.เกมนจี้ ะสามารถบรู ณาการใหเขากับหลักสตู ร รกั ษป์ านาน หรอื สาระการเรียนรู
อนื่ ๆ ไดอยางไรบาง ....................................................................
4.ขอเสนอแนะส�าหรบั การปรบั ปรงุ แกไขเพ่อื ใหสอดคลองกับ รายวิชา หรอื กลมุ
สาระการเรียนรูอน่ื ๆ อยากใหสรางเกมเรื่องอะไร...............................................
5.ขอเสนอแนะในการปรบั ปรงุ อืน่ ๆ ........................................................
6.ขอคิดเห็นอ่ืน ๆ .....................................................................................

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

การ์ดทรัพยากร

การ์ดทรัพยากรแตละใบประกอบดวยส่ิงมีชีวิตทแ่ี ตกตางกัน
แบงเปน 4 หมวด ไดแก ตนไม นก แมลง และเห็ด โดยการด์ แตละใบมี
คุณสมบัติและความสามารถแตกตางกันตามสิ่งมชี วี ิตชนดิ นน้ั ๆ ดังรปู

ผใู ชสามารถเช่อื มโยงความส�าคัญขององคป์ ระกอบหลกั เหลานี้
โดยตนไมเปนตวั แทนผผู ลติ นกและแมลงเปนผูบรโิ ภค (ซง่ึ จะซบั ซอน
มากขนึ้ เมือ่ ปาสมบรู ณ์ขึ้น) และเหด็ เปนตวั แทนผยู อยสลายในระบนเิ วศ
คุณสมบัตขิ องการ์ดแตละใบจะชวยใหผใู ชมคี วามรเู พมิ่ เตมิ

ตัวอยา่ งการ์ดแบง่ ตามประเภทตา่ ง ๆ (ต้นไม้ แมลง เห็ด นก)

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

องค์ประกอบของการ์ดท่ใี ชในการเลนเกม

หมวดหมูท่ รัพยากรและสัญลักษณ์แทนลักษณะของสิงมีชวี ิต

ต้นไม้ นก

แมลง อาหาร

เห็ด กนิ น�้าหวานดอกไม
กนิ พืชและผลไม
เห็ดกนิ ได กนิ แมลง
เหด็ มพี ิษ กดิวนยสนัตมวขเ์ ลนี้ยางดลเกูลก็
ดขนอกาดเหค็ดวามกวางของ
ขนาด
ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้
ขนาดเลก็ <15 ซม.
ขนาดกลาง 15-30 ซม.
ขนาดใหญ >30 ซม.

การ์ดระดับความอุดมสมบูรณ์ของปา

การ์ดแสดงระดับความสมบูรณ์ของปาระดบั ตาง ๆ แบงออกเปน 3 ระดบั
ไดแก ปาชุมชนระดับที่ 1, 2 และ 3 โดยแตละระดบั มคี วามสามารถใน
การรองรับสิง่ มีชีวติ ท่ีแตกตางกัน โดยปาทมี่ ีระดบั ความสมบูรณ์ต�่า (ปา
ชุมชนระดบั ท่ี 1) มคี วามสามารถในการรองรบั สิ่งมีชีวติ ไดนอยกวาปา
ชมุ ชนที่มีความสมบูรณร์ ะดับทสี่ ูงกวา ท้ังน้ีปาสามารถเพมิ่ ระดับความ
สมบรู ณ์ไดเมอื่ มที รัพยากรในพ้นื ที่เพมิ่ มากขน้ึ

การ์ดแสดงระดบั ความอุดมสมบูรณข์ องปาชมุ ชนระดับตา่ ง ๆ

การด์ คา� ถาม

การด์ ส�าหรบั คา� ถามเพิม่ เตมิ เปนค�าถามทเี่ กี่ยวของกบั ทรพั ยากรตาง ๆ
ในปาชุมชนทป่ี รากฏอยูในการด์ ทรัพยากร ซ่งึ เปนการเพ่ิมคะแนนใหแก
ผเู ลนที่ตอบคา� ถามได การ์ดค�าถามแบงเปน 5 หมวด ไดแก ตนไม นก
แมลง เหด็ และปาชมุ ชน ซึ่งการ์ดคา� ถามน้จี ะชวยใหผูเลนไดทบทวนความ
รทู ไ่ี ดจากการสังเกตคณุ สมบตั ขิ องการด์ แตละใบ

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

อปุ กรณ์ประกอบอน่ื ๆ

- อปุ กรณส์ า� หรบั ใหคะแนน อาจเปนลูกปดหรือวสั ดอุ ่ืน ๆ ทส่ี ามารถใช
ในการใหคะแนนผูเลนในระหวางเลนเกมได
- อปุ กรณ์สา� หรบั ใสคะแนน (ลกู ปด) อาจเปนถุงหรอื กลองพลาสตกิ
แจกใหกบั ผูเลนทุกคน
- แผนสา� หรบั นับจ�านวนการ์ดเพ่อื เปล่ยี นระดบั ปา
- ใบงานสา� หรับผูเลนแตละคนจดช่อื การด์ ที่วางลงไปในสนาม
เพ่อื เปนการทวนความรูและกระตนุ ใหผูเลนจดจ�าไดมากขึ้น
- ปากกาสา� หรับใหผูเลนบันทึกสิง่ มชี วี ิตตาง ๆ ทพ่ี บระหวางการเลนเกม

ใบงานทีให้ผู้เลน่ จดการ์ดทรัพยากรทพี บระหว่างเลน่ เกม

ชอื่ -นามสกุล...............แ..บ..บ...บ...ัน..ท...ึก..ข..อ...ม..ลู..ท...ร..พั ...ย..า..ก..ร....................................
ตนไม

1. 4. 7. 10.
2. 5. 8. 11.
3. 6. 9. 12.

นก
1. 4. 7. 10.
2. 5. 8. 11.
3. 6. 9. 12.

แมลง
1. 4. 7.
2. 5. 8.
3. 6. 9.

เหด็
1. 4. 7.
2. 5. 8.
3. 6. 9.

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

ผูเลนและการจดั เตรยี มสถานที่

เกมหลากหลาย ณ ไหลนาน ออกแบบมาสา� หรบั รองรบั ผูเลนกลุมละ 5-8 คน
เพ่ือใหเกิดประสิทธภิ าพการเรียนรูสงู สดุ และเรยี นรูไดอยางทวั่ ถึง เน่ืองจากขณะ
เลนผูเลนจะตองอานชื่อการ์ด ความสามารถของการด์ ใหผูอนื่ ฟง และตองวาง
การด์ ลงบนพน้ื ที่ ดังนั้นการที่ผเู ลนจ�านวนไมมากนักท�าใหเลนไดทว่ั ถงึ กวา และ
วางการ์ดไดงายกวาวงกวาง ๆ

ตัวอยา่ งการจดั วางต�าแหนง่ ผ้เู ลน่

ผูเ้ ลน่ 1 ผู้เล่น 2

ผเู้ ลน่ 6 พืนทวี างการ์ด ผเู้ ล่น 3

ผเู้ ล่น 5 ผู้เล่น 4

ขั้นตอนการเลนเกมและองคค์ วามรูที่ไดบรู ณาการในเกม

1. เขยี นชอ่ื -สกุล ชือ่ กลมุ ในใบความรู
2. สับการด์ ทรพั ยากร และแจกการ์ดใหผเู ลนคนละ 5 ใบ (หรือปรบั เปล่ยี นได
ตามความเหมาะสม)
3. วางการ์ดระดบั ความอดุ มสมบรู ณ์ของปาชุมชนระดับ 1 และคอยนบั จ�านวน
การ์ดท่ีลงไปแลวท้งั หมดเพื่อเปล่ยี นระดับปา โดยเงื่อนไขการลงการด์ ทรพั ยากร
ในแตละระดับปาชมุ ชนมีดงั น้ี

- ปาชมุ ชนระดบั 1 ลงไดเฉพาะการด์ ทรัพยากรระดบั 1
- ปาชุมชนระดบั 2 ลงไดเฉพาะการ์ดทรพั ยากรระดับ 1, 2
- ปาชมุ ชนระดบั 3 ลงการ์ดทรัพยากรไดทุกระดบั

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

ส�าหรับเงือ่ นไขการเปลีย่ นระดบั ความสมบรู ณข์ องปาชมุ ชน มีดังน้ี
- เม่ือการ์ดทรพั ยากรในสนามครบ 20 ใบ เปล่ยี นระดบั ความสมบูรณข์ องปา
ชมุ ชนเปนระดบั 2
- เม่อื การด์ ทรัพยากรในสนามครบ 40 ใบ เปลีย่ นระดับความสมบูรณ์ของปา
ชุมชนเปนระดบั 3
4. ตกลงวาจะเรม่ิ ท่ใี ครแลวเลนวนไปทางขวา โดยอาจเริ่มจากผูเลนท่ีมีการ์ด
ตนไมระดับ 1 (ในการเริ่มเลนเกมน้นั ตองเริม่ ตนดวยการ์ดตนไมระดบั ท่ี 1 เสมอ)
5. เม่อื ผเู ลนคนแรกลงการ์ดตนไมระดบั ที่ 1 แลว ผเู ลนคนถดั ไปสามารถลงการด์
ทรัพยากรอ่นื ๆ ทเี่ ปนระดบั 1 ได (นก แมลง เห็ด) หรืออาจลงการ์ดตนไมระดับ
1 เหมอื นกนั กไ็ ด

โดยการ์ดตนไม 1 ใบ สามารถลงการ์ดนก แมลง และเหด็ ไดอยางละ 1
ในกรณีทีผ่ เู ลนไมสามารถลงการด์ ไดอาจขามไป หรอื ท�าการแลกการ์ดทีม่ อี ยกู บั
การ์ดกองกลางไดคร้ังละ 1 ใบ

เงอื นไขการเปลยี นระดับความสมบูรณ์ของปาชมุ ชน

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

6. หลังจากที่ผูเลนตัดสินใจวาจะลงการ์ดทรัพยากรอะไรแลว ใหอานชื่อการ์ดที่
ลงใหเพื่อนฟง และทา� การค�านวณคะแนนจากการ์ดทรพั ยากรทล่ี งไป ท้ังนีผ้ เู ลน
อาจทา� การบนั ทกึ ชือ่ การ์ดท่ลี งไป หรอื การ์ดทรัพยากรใหม ๆ ทเ่ี พอ่ื นลงในใบงาน
ของผูเลนดวยก็ได

ตัวอย่างการค�านวณคะแนน

7. หลงั จากคา� นวณคะแนนเสรจ็ แลวใหหยิบหรือจดคะแนนตามที่ไดจากการลง
การด์ ทรพั ยากร แลวทา� การหยิบการด์ จากกองกลางขึ้นมา 1 ใบ ทงั้ นี้ในการเลน
เกมนนั้ จ�านวนการด์ ทรัพยากรในมือของผูเลนตองมจี �านวนเทากบั จ�านวนการ์ด
ต้ังตนเสมอ
8. เมอ่ื ผูเลนลงการด์ ครบทงั้ 4 ดานแลว (ตนไม นก แมลง และเหด็ ) ใหทา� การ
รวบการ์ดทรัพยากรไวขางสนาม
9. ทา� ซา�้ ตามขัน้ ตอน 5-8 โดยอยาลืมนับจ�านวนการ์ดในสนามดวยวาครบตาม
จา� นวนทีต่ องเปลี่ยนระดบั ปาชุมชนหรอื ยงั
10. จบเกมเม่ือการด์ ทรพั ยากรในกองกลางหมด และนบั คะแนนรวมทั้งหมดจาก
การลงการด์ โดยผูเลนทีม่ คี ะแนนสูงสดุ เปนผชู นะ

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

ตัวอย่างการรวบการด์ เมือลงครบทงั 4 ดา้ นแลว้ (ต้นไม้ นก แมลง และเหด็ )

ขันตอนระหวา่ งการเลน่ เกมและความรู้ทไี ดบ้ ูรณาการในเกม

กิจกรรมของผูค้ วบคุมเกม กิจกรรมของผู้เล่น ความรูท้ ีบรู ณาการ/
แลกเปลยี นในเกม
ผนู า� เกมกลาวตอนรบั ผู
เขารวม แนะนา� ทมี งาน ตอบแบบสอบถามกอน เปนการสรางความคนุ
อธิบายวตั ถุประสงคข์ อง เลนเกม เคยระหวางผูจัดกิจกรรม
การจัดกจิ กรรม กับผเู ขารวมกจิ กรรม
และผูเขารวมไดรถู งึ
สอบถามผูเขารวมวาเคย วัตถุประสงค์ของการจัด
เลนเกมทเี่ ปนลกั ษณะ กิจกรรม
การ์ดเกมมากอนหรือไม
ตรวจสอบ และ สรางความคุนเคย
พิจารณาอปุ กรณ์ ระหวางผเู ขารวมกจิ กรรม
กบั อปุ กรณ์

อธิบายท่มี าที่ไปของเกม ฟง และทา� ความเขาใจ เปนการสรางความเขาใจ
เกีย่ วกับท่ีมาของ ถงึ ที่มาของกิจกรรม เพ่อื
กิจกรรม ใหเกิดการเรยี นรไู ดอยาง
มีประสทิ ธิภาพและตรง
ประเดน็

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

กจิ กรรมของผ้คู วบคุมเกม กิจกรรมของผ้เู ล่น ความรู้ทีบูรณาการ/
แลกเปลยี นในเกม
อธิบายอปุ กรณ์ตาง ๆ ท่ีผู เรยี นรอู ุปกรณต์ าง ๆ
เขารวมไดรบั เชน ใบงาน เปนการสรางความ
การด์ ตาง ๆ เปนตน เขาใจในอปุ กรณ์และ
วธิ กี ารปฏบิ ตั ิ เพอ่ื ให
ปฏบิ ัติในระหวางเลน
เกมไดถูกตอง

เริ่มอธบิ ายวธิ ีการเลนเกม ฟงและท�าความเขาใจ
ไปทลี ะขน้ั ตอน
ใหผเู ขารวมกจิ กรรมเร่ิม เร่มิ เลนเกม โดยการ
เลนเกม โดยผูควบคมุ เกม สับการด์ และแจกใหผู
อาจเดินรอบ ๆ เพือ่ ตอบ เลนแตละคนในกลมุ
ขอซกั ถามกรณีท่ีผูเขารวม (คนละ 5 ใบ)
กจิ กรรมเกดิ ปญหา

ระดบั ความสมบรู ณข์ องปาชุมชนระดบั 1: ลงไดเฉพาะการด์ ทรพั ยากรระดบั 1
เทาน้ัน

ใหผูเขารวมกิจกรรมเรมิ่ ผเู ลนวางการด์ ความ ปาไมมีความอุดม
เลนเกม โดยผูควบคุมเกม อดุ มสมบรู ณ์ของปา สมบูรณท์ ต่ี างกนั โดย
อาจเดินรอบ ๆ เพื่อตอบ ชุมชนระดับที่ 1 อาจเริม่ จากปาที่มีความ
ขอซกั ถามกรณที ่ีผูเขารวม สมบูรณต์ า�่
กจิ กรรมเกดิ ปญหา
ตกลงกันในกลมุ วาใคร ตนไมเปนแหลงรองรบั
จะเลนเปนคนแรก โดย สง่ิ มีชีวิตตาง ๆ
การ์ดใบแรกทล่ี งตอง
เปนการ์ดตนไมระดับ 1
เทานั้น

ผเู ลนวางแผนลงการ์ด เรยี นรทู รัพยากรชนดิ
และในขณะลงการ์ด ตาง ๆ
ใหอานชือ่ การ์ดและ
คณุ สมบตั ใิ หผูเลนคน
อนื่ ฟง

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

กจิ กรรมของผ้คู วบคมุ เกม กจิ กรรมของผู้เล่น ความรทู้ ีบูรณาการ/
แลกเปลยี นในเกม

เมือ่ ลงการด์ แลวท�าการ เรียนรูการค�านวณทาง
ค�านวณคะแนน หยบิ หรือ คณิตศาสตร์
บนั ทกึ คะแนนลงในใบงาน

หยิบการด์ จากกองกลางขนึ้ มา
ใหเทากบั จา� นวนการ์ดตง้ั ตน
ท่ีไดรบั

เลนไปจนจ�านวนการ์ดบนพืน้ ที่
ครบ 20 ใบ เรยี นรผู านการ
ทา� ซา้� ตามขอขางตน
ระดับความสมบรู ณข์ องปาชุมชนระดับ 2: ลงไดท้งั การด์ ทรพั ยากรระดบั 1 และ
ระดบั 2

ใหผเู ขารวมกิจกรรมเริ่ม ผเู ลนวางการด์ ความอุดม ท�าใหผเู ลนเขาใจวาเมือ่
เลนเกม โดยผูควบคุม สมบูรณข์ องปาชมุ ชนระดบั ที่ 2 ทรัพยากรในปามมี าก
เกมอาจเดนิ รอบ ๆ เพื่อ พอปาจะสมบรู ณ์ขนึ้
ตอบขอซักถามกรณที ่ี
ผูเขารวมกจิ กรรมเกิด ผูเลนเลนตอไปเร่ือย ๆ กระทง่ั เรียนรผู านการทา� ซา้�
ปญหา การด์ บนพืน้ ท่คี รบ 40 ใบ ตามขอขางตน

ระดบั ความสมบรู ณข์ องปาชมุ ชนระดับ 3: ลงการ์ดทรพั ยากรไดทุกระดับ

ใหผเู ขารวมกจิ กรรมเริม่ ผูเลนวางการ์ดความอดุ ม ผูเลนวางการ์ดความ
เลนเกม โดยผคู วบคุม สมบูรณข์ องปาชุมชนระดับท่ี 3 อุดมสมบูรณ์ของ
เกมอาจเดินรอบ ๆ เพอ่ื ปาชุมชนระดับท่ี 3
ตอบขอซกั ถามกรณที ่ี ท�าใหผเู ลนเขาใจวา
ผูเขารวมกจิ กรรมเกิด ผูเลนเลนตอไปเรอื่ ย ๆ จน เมือ่ ทรพั ยากรในปามี
ปญหา จ�านวนการ์ดบนพนื้ ทค่ี รบ 60 มากพอ ปาก็จะอุดมสม
ใบ หรอื แลวแตตกลงกันกอน บูรณ์ขึ้น รองรับสงิ่ มีชวี ิต
เลนเกม ไดมากขึ้น

หลงั จากจบเกมแลวใหท�าการ เรียนรูผานการทา� ซา้�
นับคะแนนที่แตละคนได เพอื่ ตามขอขางตน
หาผทู ี่ไดคะแนนสงู สดุ เปนผู
ชนะ

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

ขั้นตอนการสรปุ ความรู
สรุปความรูทไี่ ดจากการเลนเกม

หลังจากเลนเกมเสรจ็ แลว ผูนา� เกมตองสรปุ ผลการเรยี นรูท่เี กดิ ขน้ึ ระหวาง
เกม โดยทบทวนชอ่ื ส่งิ มีชีวิตทีพ่ บในปาชุมชนตามใบงาน อธบิ ายเพม่ิ เติม
เกยี่ วกบั ปฏิสัมพันธท์ ีเ่ กิดขึ้นระหวางสง่ิ มีชวี ิตตาง ๆ และทรพั ยากรที่มนษุ ย์
ใชประโยชนจ์ ากปาชุมชน เชน เหด็ ผกั หวาน ไขมดแดง ไมใชสอย เปนตน
ตลอดจนความส�าคัญของความอดุ มสมบูรณข์ องระบบนิเวศปาไมทจี่ ะ
รองรบั ส่งิ มชี วี ติ ตาง ๆ ไดมากข้นึ จงึ มคี วามจา� เปนทตี่ องชวยกนั อนรุ กั ษป์ า
นอกจากน้ีผูน�าเกมสามารถตั้งค�าถามปลายเปดเพ่ือใหผูเลนไดคดิ และ
อภิปรายแลกเปลยี่ นเรียนรู เชน มสี งิ่ มชี ีวิตชนดิ อน่ื อีกหรือไม ปาชุมชน
ในหมูบานมีทรัพยากรอะไรท่ีนาสนใจ สามารถศึกษาเรียนรูอะไรจาก
ปาชุมชนไดบาง เปนตน ซ่ึงจะเปนการกระตุนใหผูเลนมีความคดิ ตอยอด
จากเกมที่ไดเรยี นรู

การตอบคา� ถามหลงั เลนเกม

หลงั ท�ากจิ กรรมทกุ อยางแลวเสรจ็ ใหผูเลนตอบคา� ถามหลงั เลนเกม
เพ่อื ประเมินผลการเรยี นรู

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

คมู ือการเลนเกมหลากหลาย ณ ไหลนานฉบับยอ

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

การตอยอดองคค์ วามร
โดยนักเรียนจากโรงเรยี นสา

การจดั กิจกรรมถายทอดความรปู าชมุ ชนโดยใชแบบจา� ลองในรูปแบบเกมและ
สถานการณจา� ลอง และการอบรมเพ่มิ เติม สามารถขยายผลการเรยี นรูไปสกู ารลงมือ
ปฏบิ ตั ไิ ด ซงึ่ กระบวนการเรียนรูผานแบบจา� ลองนน้ั ไดมุงเนนทา� ความเขาใจระบบนเิ วศ
ปาชุมชน วิเคราะหปญหาและรวมกนั คดิ หาแนวทางการจัดการผานกระบวนการมี
สวนรวม ซ่ึงเมอ่ื ผูใชแบบจา� ลองมีความเขาใจมากข้ึนแลวกจ็ ะตระหนักรู ปรับเปล่ียน
ทัศนคตติ ลอดจนพฤติกรรมในการรวมกันดูแลรกั ษาปาชุมชน ผลการใชแบบจา� ลอง
ประกอบกบั กิจกรรมเสริมท�าใหนักเรยี นมีความสนใจในการศกึ ษาเรื่องราวตาง ๆ
ของปาชุมชนมากข้ึน โดยมนี ักเรยี นชั้น ม.2 และ ม.5 มคี วามสนใจและทา� โครงงาน
วทิ ยาศาสตรหลายโครงการ โดยเชอ่ื มโยงกบั รายวชิ าการคนควาอสิ ระ (Indepen
dent Study) การท�าโครงงานนที้ า� ใหนกั เรยี นมีโอกาสเรียนรูจากพ้ืนทีจ่ ริง เปนการ
สรางความรูสึกรกั และหวงแหนทรพั ยากรในทองถนิ่

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

การดา� เนินการนี้สนับสนนุ แนวทางการดา� เนินการของโครงการรักษปานาน
ตามพระราชดา� รขิ องสมเดจ็ พระกนษิ ฐาธริ าชเจา กรมสมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ
สยามบรมราชกุมารี ใหมีการจดั การเรียนการสอนการอนุรักษทรพั ยากรปาไมใน
โรงเรียน เสรมิ สรางความรูและประสบการณ เพ่ือเปนสวนหน่ึงในการ “ปลูกปา
ในใจเยาวชนนาน” (สา� นักงานศกึ ษาธกิ ารจงั หวดั นาน, 2561)

ผลการดา� เนนิ งานของนักเรียนไดน�าเสนอในรูปแบบสรุป เพื่อแสดงใหเห็นถึง
การตอยอดการเรยี นรจู ากกจิ กรรมตาง ๆ ในโครงการ ฯ และเปนแนวทางสา� หรับ
การศึกษาตอยอดของนกั เรยี นรนุ นองตอไปในอนาคต

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

การศกึ ษาความหลากชนิดของพรรณไมของปาธรรมชาติ
และปาท่ถี ูกรบกวน

ตำ�บลไหล่น�่ น อ�ำ เภอเวยี งส� จงั หวัดน่�น

อาจารยท์ ี่ปรึกษา วัตถุประสงค์
อ.วัชราพร มาลี เพื่อเปรียบเทียบการเจริญเติบโตของ
พรรณไมในพ้ืนทปี่ าธรรมชาตแิ ละพื้นท่ี
รายช่อสมาชก ทถ่ี ูกรบกวน
นางสาวปานฤทยั ค�าสหุ ลา
ม. นางสาวภาณุมาศ สทิ ธิ
นางสาววิรตั นช์ ฎา ชยั พรมมา
นางสาวสโรชา อนุมา

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

ก ารศึก ษา ค น คว าอิสร ะเ ร่ือ งก าร ศึก ษาคว ามหล าก ชนิดข อง พร รณไม ของ
ปาธรรมชาติและปาท่ถี ูกรบกวน ต�าบลไหลนาน อา� เภอเวียงสา จังหวัดนาน มี
วตั ถปุ ระสงคเพอื่ เปรยี บเทียบการเจริญเติบโตของพรรณไมในพ้ืนทปี่ าธรรมชาตแิ ละ
พนื้ ท่ีทถ่ี กู รบกวน ด�าเนินการศกึ ษาโดย 1. วางแปลงขนาด 10x10 เมตร ในพื้นท่ี
ปาธรรมชาตแิ ละปาที่ถกู รบกวน 2. บนั ทกึ คาพิกัดตามแนวแกน x แกน y โดยที่คา
แกน y อยทู างทศิ เหนือ และคาแกน x อยทู างทิศตะวนั ออก 3. สา� รวจพรรณไม
4. บันทึกขอมลู พรรณไมของทง้ั สองพืน้ ที่ 5. สรุปผลและเปรยี บเทียบขอมลู ลกั ษณะ
ของพื้นท่ปี าและพรรณไมทไี่ ดส�ารวจ ผลการศึกษาพบวาพรรณไมท่ีพบสวนใหญ
เปนไมตน รองลงมาเปนไมพุม โดยในพนื้ ทปี่ าธรรมชาตพิ บตนไมจ�านวน 92 ตน
จา� แนกได 12 ชนิด โดยตนเหมียดมีจ�านวนมากทสี่ ุดคอื 23 ตน และมคี วามสงู
เฉลีย่ 44.1 เซนติเมตร รองลงมาคอื ตนติว้ ขาวและตนเกรด็ ดา� มีจา� นวน 8 ตนเทา
กนั และมีความสงู เฉลี่ย 39.4 และ 70.5 เซนตเิ มตร ตามล�าดบั และพบตนมะตึง่
นอยทส่ี ุด จ�านวน 1 ตน ความสงู เฉลย่ี 50.0 เซนตเิ มตร และในพืน้ ทป่ี าที่ถูกรบกวน
พบตนไมจ�านวน 131 ตน จ�าแนกออกได 10 ชนดิ โดยตนเต็งมีจ�านวนมากทส่ี ดุ คือ
66 ตน และมคี วามสงู เฉลีย่ 41.5 เซนตเิ มตร รองลงมาคอื ตนพลวงมจี �านวน 43
ตน และมคี วามสงู เฉลี่ย 20.9 เซนตเิ มตร และพบตนตว้ิ และ unknown นอยทีส่ ุด
คือมจี �านวน 1 ตน ความสงู เฉลี่ย 60.0 และ 34.0 เซนตเิ มตร ตามล�าดับ และเมือ่
เปรยี บเทียบแตละพนื้ ทก่ี ารศึกษา พบวาพน้ื ทป่ี าถูกรบกวนมจี า� นวนชนิดพรรณนอย
กวาในปาธรรมชาติ แตมจี า� นวนตนและความสูงเฉลย่ี ของตนไมแตละชนดิ มากกวา
ในปาธรรมชาติ เน่ืองจากในพน้ื ท่ีปาถูกรบกวนมีการเขามาหาของปาและลกั ลอบเขา
มาตดั ไม จงึ ทา� ใหบรเิ วณน้นั มพี นื้ ทวี่ างเปนบางสวน แสงจงึ สามารถเขาถึงมากกวา
และการแยงธาตอุ าหารในดนิ นอยลง สงผลใหตนไมสามารถขยายพันธไุ ดดกี วาใน
ปาธรรมชาติ จงึ อาจสรุปไดวาในปาถกู รบกวนมกี ารเจรญิ เตบิ โตของพรรณไมไดดี
กวาในพื้นทป่ี าธรรมชาติ

ขอมูลในการศกึ ษาทา� ใหเห็นความแตกตางของพรรณไมและการเจรญิ เตบิ โต
ของตนไมในแตละพนื้ ท่ี และสามารถเกบ็ เปนฐานขอมลู ในการศึกษาเพ่ิมเตมิ เพ่อื
น�าไปใชประโยชนในการจัดการพืน้ ทปี่ า เชน การเลือกปลูกพรรณไมเสริมควรปลกู
ชนดิ ใดและปลกู ในพื้นที่ใดจึงจะมคี วามเหมาะสมกับพืน้ ที่มากทส่ี ุด ทา� ใหสามารถ
จัดการพ้ืนทป่ี าและบรหิ ารจัดการทรัพยากรไดอยางถกู ตองและเหมาะสม ซงึ่ จะสง
ผลตอการอนุรักษในระยะยาวตอไป

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

กราฟแสดงจา� นวนตนของแตละชนดิ พรรณไมและความสูงเฉล่ยี ของตนไมในปาแตละประเภท

จา� นวนตนในปาธรรมชาติ (ตน) ความสูงเฉลีย่ ของตนไมในปาธรรมชาติ (ซม.)
จา� นวนตนในปาทถี่ ูกรบกวน (ตน) ความสงู เฉลยี่ ของตนไมในปาทีถ่ ูกรบกวน (ซม.)

พลวง เต็ง เหมียด ต้ว เกด็ ต้วขาว มะตึ่ง อน่ ๆ
ตา� แหนงการกระจายขอมูลคา X Y ในปา

ธรรมชาติ พบวาตา� แหนงการกระจายขอมลู คา
X Y ของตนเหมียด มากที่สุดซึ่งมสี ญั ลกั ษณเปน
จดุ สเี หลอื ง รองลงมาคือ ตนติ้วขาวและตนเก็ด
ด�า มสี ัญลักษณเปนจดุ สีฟาและสเี ทาเขม ตาม
ล�าดบั

ตา� แหนงการกระจายขอมลู คา X Y ในปาท่ี
ถกู รบกวน พบวาต�าแหนงการกระจายขอมูลคา
X Y ของตนเต็ง มากที่สดุ ซง่ึ มีสญั ลกั ษณเปนจดุ
สสี ม รองลงมาคือ ตนพลวงมีสญั ลักษณเปนจดุ
สเี ทาออน

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

ต�ำแหนงกำรกระจำยของพรรณไมที่พบในพ้ืนท่ีปำธรรมชำติ

อื่น ๆ
พลวง
เต็ง
ติว้ ขาว
กอ
มะตง่ึ
สาน
เหมียด
ตะครอ
เกด็ ด�า
ต้วิ

ต�ำแหนงกำรกระจำยของพรรณไมท่ีพบในพ้ืนที่ปำถูกรบกวน

ประดู
เหมยี ด
ตว้ิ ขาว
ติว้
เต็ง
ฝร่งั ปา
เกด็ ด�า
มะตง่ึ
พลวง

ปปาาชชุมุมชชนนไไหหลลนนาานนแแลละะเเกกมมเเพพ่ือื่อกกาารรเเรรียียนนรรู ้ ู้

การศกึ ษาความหลากหลายของนกในบริเวณปาชมชน
และพื้นที่การเกษตร

ตำ�บลไหลน่ �่ น อ�ำ เภอเวยี งส� จงั หวัดน่�น

ม. อาจารย์ที่ปรึกษา วัตถปุ ระสงค
ออ..นแสงคงรรวาี ญรุณเวจฒุริญิ พงษ 1.ศึกษาความหลากหลายของนกในพื้นท่ี
ปาชุมชนและแปลงเกษตร ต�าบลไหลนาน
รายชอ่ สมาชก อา� เภอเวยี งสา จังหวดั นาน
นายกิตตพิ งษ ตะยอด 2. เปรยี บเทยี บความหลากหลายของนก
นายณฐั วฒุ ิ ยาหยี ในพนื้ ทป่ี าชุมชนและแปลงเกษตร
นางสาวระพีพร พรมจักร
นางสาวนุกลุ อินวาทย
นางสาวปารษิ า บริบูรณ

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

ปาชุมชนบานไหลนานและแปลงเกษตรเปนพนื้ ท่ซี ่ึงอุดมไปดวยพรรณไม เปนท่ี
อยอู าศยั ของนกและเปนแหลงพชื พนั ธุอนรุ กั ษนกทางธรรมชาติได การศึกษาครงั้ นจี้ ึง
มีวัตถุประสงคเพ่ือศกึ ษาชนิดของนกและเปรียบเทียบความหลากหลายของนกทีพ่ บ
ในพน้ื ทีป่ าชมุ ชนและแปลงเกษตร โดยใชวิธสี �ารวจตามจุดก�าหนด (point count)
ตั้งแตเดือน กรกฎาคม-พฤศจกิ ายน โดยศกึ ษาใน 2 พ้ืนท่กี ารศึกษาคือบริเวณ
ปาชุมชนบานบุญเรอื งและแปลงเกษตรบานไหลนาน ผลการศึกษาพบนกทง้ั ส้นิ 6
อนั ดบั 17 วงศ 22 ชนดิ โดยแบงเปนนกประจ�าถนิ่ จ�านวน 17 ชนดิ เชน นกปรอด
หัวสเี ขมา ZDOPOP T B S HBT FS นกแอนพง S BN T G TD T และนกกระต๊ิด
ข้หี มู POD SB OD MB B เปนตน สวนนกอพยพพบจา� นวน 5 ชนิด เชน เหย่ียว
นกปกลายสกอต BSS M T HMBOEBS T เปนตน พบชนดิ นกทม่ี ีขนาดเลก็ และนก
ท่ีกนิ พืชเปนอาหารในสดั สวนท่ีมากทสี่ ดุ และพบชนิดนกท่มี ีขนาดใหญและกนิ เนอ้ื
เปนอาหารในสัดสวนนอยที่สุด เม่ือตรวจสอบสถานะทางการอนรุ ักษจ�าแนกตาม
สถานภาพการถกู คุกคามของนกในประเทศไทย (Thailand Red Data: Birds)
และจา� แนกตามบญั ชี IUCN Red List of Threatened Species พบวานกท่ีพบ
ในการศึกษาครั้งนีท้ ้ังหมดถกู จดั อยูในกลมุ นกท่ีมคี วามเสย่ี งต่�าตอการสูญพันธใุ น
ระดบั โลก เมอ่ื เปรยี บเทยี บในแตละพ้ืนท่พี บวาในพ้นื ทปี่ าชุมชนมคี วามหลากหลาย
ชนดิ และจ�านวนตัวของนกมากกวาในบรเิ วณพื้นที่แปลงเกษตร การศกึ ษาคร้ังนจี้ ึง
แสดงใหเห็นวาบริเวณพน้ื ทีป่ าชุมชนบานไหลนานมีบทบาทส�าคญั ในการอนรุ กั ษ
นก แตอยางไรกต็ ามควรมกี ารศึกษาติดตามการเปลยี่ นแปลงประชากรนกอยางตอ
เนอื่ งตลอดทั้งป เพือ่ เก็บเปนฐานขอมลู ในพ้นื ที่ และเผยแพรสูชุมชนเพื่อเกิดความ
ตระหนักถงึ ความส�าคัญของปาชมุ ชนและรวมกันอนุรกั ษปาชุมชนอยางย่ังยนื ตอไป

พบเฉพาะในปาชุมชน พบเฉพาะในแปลงเกษตร พบได้ทังสองพื นทีศึก ษา

นกเขาใหญ นกกระแตแตแวด นกพราบปา
นกเขาไฟ นกกระจบหญาสเี รียบ นกเขาชวา
นกกะเต็นอกขาว นกกระปดู ใหญ
เหยย่ี ว นกกระต๊ดข้ีหมู นกแอนพง
นกขนุ แผน นกกระจอกบาน นกนางแอนบาน
นกปกลายสกอ็ ต นกกระจด๊ ธรรมดา นกกางเขนบาน
นกปรอดเหลองหวั จกุ นกเอยี้ งสารกา นกปรอดสวน
นกโพระดกธรรมดา นกปรอดหัวสเี ขมา

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

จ�านวนชนิดของนกเม่ือแบงตามสถานภาพ (ชนิด) นกประจ�าถน่ิ
การอพยพ นกอพยพ

(ชนิด)

ปาชุมชน พ้นทก่ี ารเกษตร เลก็ ( <15 ซม. )
กลาง (15-30 ซม. )
ขนาด ใหญ ( >30 ซม. )

(ชนิด)

ปาชมุ ชน พน้ ท่ีการเกษตร

อาหาร

(ชนิด) กกนินิ เแนมื้อลง
กนิ พืช
กินท้งั พืชและสตั ว

ปาชุมชน พน้ ที่การเกษตร

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

นBกMกDะZเPตO็นTอNกZขSาOวFOT T นZกDปOรPอOดPหวั TสเีBขมSาHBT FS

นกS แBอNนพTงG TD T นกS นOาEงPแอSนTบาDนB

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

การศกึ ษาความหลากชนิดของสมุนไพรในปาชมชน

ต�าบลไหลนาน อา� เภอเวยี งสา จงั หวดั นาน

IS ม.5 อาจารยท์ ป่ี รึกษา วัตถปุ ระสงค
อ.วชั ราพร มาลี 1.ศกึ ษาความหลากหลายและประโยชน
จากสมุนไพรในพน้ื ท่ปี าชมุ ชน
รายช่อสมาชก 2. ศกึ ษาขอมูลและรวมหารือกบั ปราชญ
นายสรวิศ เทีย่ งนอย ชาวบานในพนื้ ที่เพ่อื แลกเปลย่ี นขอมลู
นางสาวจริ าวดี สุขสที อง ในพ้นื ท่ี
นางสาวธญั ญาณี มหามติ ร
นางสาววนัสนันท สขุ สวรรณ
นางสาวกัลยาณี สิงหใจ

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

ปาชมุ ชนตา� บลไหลนานเปนพ้ืนท่ีทม่ี คี วามหลากหลายทางทรัพยากรเชน ตนไม
นก และเห็ด นอกจากนส้ี มุนไพรกเ็ ปนอีกหนึง่ ทรพั ยากรส�าคัญที่สามารถพบไดใน
พ้นื ทีแ่ ละสามารถน�ามาใชประโยชนได การศึกษาครงั้ น้ีจึงมีจดุ ประสงคเพ่อื ศกึ ษา
ความหลากหลายและประโยชนจากสมนุ ไพรในพ้นื ที่ปาชมุ ชน ตา� บลไหลนาน อา� เภอ
เวียงสา จงั หวดั นาน โดยทา� การศกึ ษารวมกับชาวบานในพนื้ ท่ีทมี่ คี วามเช่ียวชาญเรือ่ ง
สมนุ ไพรและนา� มาวิเคราะหจัดกลมุ ตามสรรพคุณในการรักษา ผลการศกึ ษาพบพชื
สมนุ ไพรจา� นวน 20 ชนิด เชน วานหางจระเข ยานาง ไพล และมะแวง เปนตน และ
สามารถจัดกลมุ ตามสรรพคุณในการรักษาได 6 กลมุ เชน กลุมสมุนไพรที่รักษาแผล
ไฟไหม รักษาอาการปวดทอง และชวยปองกันการเกิดโรคเกาต เปนตน

จากการศึกษาครั้งน้ีแสดงใหเหน็ วาพน้ื ที่ปาชมุ ชนตา� บลไหลนานมีความหลาก
หลายของสมนุ ไพรและสามารถน�ามาใชประโยชนไดจรงิ นอกจากน้ียังเปนการ
ถายทอดองคความรรู วมกนั ระหวางปราชญชาวบาน คนในพ้ืนที่ และเยาวชน ทา� ให
เกดิ ประโยชนในดานการเขาถึงและการใชประโยชนจากปาชุมชนและเปนการรวมกนั
รกั ษาองคความรใู นพน้ื ที่ สงผลใหเกดิ ความหวงแหนและมีจิตอนุรักษในปาชุมชน

ตัวอย่างสรรพคุณและวิธีใช้สมุนไพรทีพบในปาชุมชน

นางส�ารวย เที่ยงน้อย นางบวั ไข อินวาทย์

ว่านหางจระเข้ ใบบัวบก/ผักหนอก

สรรพคณุ :รกั ษาบาดแผลไฟไหม สรรพคณุ : แกอาการช้�าใน ลดอาการ
วิธใี ช: ใชเจลแปะลงไปทบ่ี าดแผล อกั เสบ
วธิ ใี ช: น�าไปตมเพ่ือด่มื นา้�

นายศรนี วล อินวาทย์ ฟาทะลายโจร

ใบย่านาง สรรพคณุ : ชวยรกั ษาโรคหวัด แกอาการ
ทองเสยี
สรรพคุณ: ชวยปองกนั การเกิดโรคเกาต วิธีใช: ยาตม ตมกับน้�านาน 10 – 15
วิธใี ช: คั้นใบสดเพอ่ื ดื่มน้�า นาที
ยาลูกกลอน รบั ประทานครง้ั ละ 3 – 6
มะแว้ง เมลด็ ยาดองเหลา รับประทานครั้งละ
1 – 2 ชอนโตะ
วิธีใช: เอามาอมแลวขบพอใหลกู แตก
คอย ๆ กลนื น้�า

นายเสวยี ง ปญญานะ

ไพล บอร ะเ พ็ ด

สรรพคณุ : ลดอาการปวด เคลด็ ขดั ยอก สรรพคณุ : รกั ษาความดัน เบาหวาน
ฟกชา้� มะเรง็
วิธีใช: นา� หัวไพลมาฝนบรเิ วณทีม่ อี าการ วธิ ใี ช: กินใบสด กินใบแหง

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

การสาํ รวจชนดิ ของไลเคนและประเมินคณุ ภาพอากาศ
ทพ่ี บใบบรเิ วณโรงเรยี นสา และปาชมชนบานไหลนาน

ต�าบลไหลนาน อา� เภอเวยี งสา จังหวัดนาน

อาจารยท์ ป่ี รึกษา วตั ถุประสงค
อ.วัชราพร มาลี 1.เพื่อศกึ ษาและเปรยี บเทียบไลเคนทพ่ี บ
ในพื้นทโี่ รงเรียนสาและปาชุมชน
รายช่อสมาชก 2.วเิ คราะหและแยกกลมุ ของไลเคน
นายกีรเดช สุรยิ ศ เพือ่ เปนขอมลู ศึกษาสภาพพื้นที่
นางสาวกนกพร พริ ักษา
ม. นางสาวนรกี านต เกิดรนื่
นางสาวนภัสวรรณ จันทรตะวงค

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

กลุ่มตา้ นทานสูง กล่มุ ทนทาน กลุ่ม
อากาศดี

ไลเคน รอบวง (ซม.)
ไฝพระ ิอนท ์ร
ชือตน้ ไม้ ้รอย ูร
หัตถ์ทศกัณ ์ฑ ุกม �นาแข็ง
ิสวหัวช้างจ๋ิว
ิรวแพร
ลายเ ้สน
้รอยเหรียญ
ิธดามะกอก �ดา
ห ัลง ุ๊ตกแก
ก ุ่ลมโดรายา ิก
ไหทองโรยขมิน
พ ิรกไทย ้รอยเม็ด
ลายเ ้สนผลรวม
สาวน้อยกระโปรงบาน
แปงมณโฑ
ผักกาดห ่นอแ ่ทง
ผักกาดหนอฟอง

โรงเรยี นสา

พะยอม
ตน้ ยมหอม
ต้นหมากนวล
ต้นปาล์มขนนก
ตน้ หมากเหลือง
ตน้ มะม่วง
ตน้ ยมหอม
ตน้ พิกลุ
ตน้ หางนกยูงฝรงั
ตน้ ปาล์มขวด

รวม

ปาชุมชน

ต้นพะยอม
ต้นผักหวาน
ต้นพะยอม
ตน้ พะยอม
ตน้ เหยี ง
ตน้ เสียวปา
ตน้ ยางนา
ตน้ ยางนา
ต้นตูมกาขาว
ต้นประดู่

รวม

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

การตรวจสอบหาสารเคมกี าํ จดั ศัตรพชื ตกคางของสารกลุม
ออรก์ าโนฟอสเฟตและคารบ์ าเมตในปลาในพื้นท่ีแมน้ํานาน

บ้านพระเนตร ต.สา้ น อ.เวยี งสา จ.นาน

อาจารยท์ ีป่ รึกษา วัตถุประสงค์
อ.วชั ราพร มาลี ศึกษาหาสารเคมกี า� จัดปองกนั ศตั รพู ชื
ตกคางของสารกลุมออรก์ าโนฟอสเฟต
รายชอ่ สมาชก และคาร์บาเมตของปลาในพน้ื ที่แมนา้� นาน
นางสาวหน่งึ ธิดา แสนสขุ
ม. นางสาวธนัชชา ปจดี
นางสาวธนญั พร วงศ์เทพ
นางสาวภัคจีรา รินแกว

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

ปจจุบันในบริเวณพื้นทตี่ �าบลไหลนานไดมีการท�าการเกษตรและใชสารเคมี
ก�าจัดศัตรูพืชในปริมาณท่ีมากข้ึน ซ่ึงอาจจะทา� ใหเกิดการปนเปอนของสารเคมี
ในแหลงน�้าและสงผลตอสง่ิ มชี ีวิตที่อาศัยอยูในแมน้�านาน การศึกษาครัง้ น้จี ึงมี
วตั ถปุ ระสงคเพ่ือศกึ ษาหาสารเคมกี า� จดั ปองกนั ศตั รูพชื ตกคางของสารกลมุ ออรกาโน
ฟอสเฟตและคารบาเมต ของปลาในพืน้ ทแ่ี มนา้� นาน บานพระเนตร ต.สาน อ.เวยี งสา
จ.นาน โดยเลือกทา� การศกึ ษาในปลา 5 ชนดิ ไดแก ปลากระสบู ขดี ปลากระมงั ปลา
สรอยขาว ปลาตะพาก และปลาข้ยี อก ด�าเนินการศกึ ษาโดยใชชดุ ทดสอบ GT – ชดุ
ทดสอบหายาฆาแมลง 2 กลุม (กลมุ ออรกาฟอสเฟต และคารบาเมต) และวิเคราะห
ขอมูลโดยใชสถติ ิ ผลการศึกษาพบวาปลากระมังไมพบสารพิษตกคาง ปลาตะพาก
พบสารพษิ ตกคางแตอยูในเกณฑปลอดภัย ปลากระสบู ขีด ปลาข้ียอกและปลาสรอย
ขาว พบสารพษิ ตกคางและอยูในเกณฑไมปลอดภัย จึงอาจสรุปไดวาปลากระมงั และ
ปลาตะพากสามารถบริโภคได ปลากระสบู ขีด ปลาขีย้ อกและปลาสรอยขาวไมควร
น�ามาบริโภค

จากการศึกษาพบวาพบสารเคมีก�าจัดศัตรูพืชตกคางของสารกลุมออรกาโน
ฟอสเฟตและคารบาเมตในปลากระสูบขดี แสดงใหเหน็ ถงึ การปนเปอนของแหลงนา�้
จากการใชสารเคมี การศกึ ษาครงั้ นจ้ี ึงมีประโยชนตอการประกอบการตัดสินใจในการ
เลือกรับประทานปลาแตละชนิด และสามารถนา� ไปเปนขอมูลประกอบในการแกไข
ปญหาสารพิษตกคางในแหลงนา้� และการจดั การทรัพยากรในพื้นทต่ี า� บลไหลนาน
ในอนาคตตอไป

ชนิดของปลา ผลของการทดสอบของสารพิษตกค้างในปลา

1.ปลากระมัง การประเมินผลครังที 1 การประเมนิ ผลครังที 2
2.ปลากระสูบขดี
ไมพบสารพิษตกคาง ไมพบสารพษิ ตกคาง
3.ปลาตะพาก
พบสารพษิ ตกคาง พบสารพิษตกคาง
4.ปลาขย้ี อก ไมปลอดภัย ไมปลอดภยั

5.ปลาสรอยขาว พบสารพษิ ตกคาง พบสารพิษตกคาง
แตอยใู นเกณฑปลอดภัย แตอยใู นเกณฑปลอดภัย

พบสารพษิ ตกคาง พบสารพษิ ตกคาง
ไมปลอดภัย ไมปลอดภัย

พบสารพษิ ตกคาง พบสารพษิ ตกคาง
ไมปลอดภยั ไมปลอดภยั

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

การใชแมลงนาํ้ เปนตัวชว้ี ดั คุณภาพน้ําในลําธารขนาดเลก็

บา้ นภเู พยี ง อ.เวียงสา จ.นาน

IS ม.5 อาจารย์ท่ปี รึกษา วตั ถปุ ระสงค
อ.วชั ราพร มาลี 1.ศกึ ษาชนดิ ของแมลงน้�าทีใ่ ชเปนดัชนี
ช้วี ดั คณุ ภาพนา้� ในลา� ธารขนาดเลก็
รายชอ่ สมาชก 2.วิเคราะหคุณภาพของน�้าในล�าธาร
นายณัฐชนน ผสั ดี บานภูเพียง
นายธนวัฒน รกั ษายุทธภัณฑ
นายนนทพทั ธ ค�ามอญ
นายสริ วชิ ญ เทีย่ งนอย

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

แมนา้� นานถือเปนแมน้�าสายส�าคัญท่ีหลอเลี้ยงคนในพื้นที่ต�าบลไหลนาน
เนื่องจากคนในพ้ืนท่ีเขาใชประโยชนจากแหลงนา้� โดยตรง ดังน้ันคุณภาพของน้�า
และความอดุ มสมบูรณของแมนา้� นานจงึ มีผลโดยตรงตอคนในพ้ืนที่ และเนอ่ื งจาก
บานภเู พียงเปนหมูบานทที่ า� การเกษตรเปนอาชีพหลกั จึงจ�าเปนตองใชนา้� เพ่อื ใหเกดิ
ผลผลติ น�้าท่ีมีคณุ ภาพดมี ผี ลทา� ใหผลผลิตออกมามคี ุณภาพมากข้ึน การศึกษาครง้ั
นีจ้ ึงเปนการศึกษาชนิดของแมลงนา้� ทีใ่ ชเปนดชั นีชี้วัดคณุ ภาพนา้� โดยมวี ตั ถปุ ระสงค
เพื่อศึกษาชนิดของแมลงน้�าที่ใชเปนดัชนีช้วี ัดคณุ ภาพน้�าในล�าธารขนาดเลก็ บาน
ภูเพยี งอา� เภอเวยี งสา จังหวดั นาน โดยท�าการศกึ ษาใน 3 แหลงน้�า และท�าการ
ประเมินคุณภาพนา้� ทางกายภาพไดแก สี กล่ิน อณุ หภูมิ และความโปรงแสงของ
น้�า การประเมนิ คณุ ภาพน้�าทางชวี ภาพโดยการสา� รวจจ�านวนและชนดิ ของแมลงน้�า
และการประเมินคุณภาพนา้� ทางเคมีโดยการวดั คาความเปนกรด-เบสของน�้า และ
การหาปริมาณออกซเิ จนท่ีละลายในน้�า (Dissolved Oxygen: DO) ผลการศึกษา
พบวาลักษณะทางกายภาพของน้�าทง้ั 3 แหลง คอื น�้ามีสเี หลืองถงึ สนี า�้ ตาลขุนหรือ
สแี ดง มกี ล่ินคาวดนิ และเชื้อรา มีอุณหภูมเิ ฉล่ีย 26 องศา และความโปรงแสงเฉล่ีย
25.93 เซนติเมตร การประเมินคณุ ภาพน้�าทางเคมีพบวาท้ัง 3 แหลง มีคาเทากันคอื
มี pH เทากับ 7 และปรมิ าณ DO เฉลี่ยมีคาเทากบั 2.26 mg/L และการประเมิน
คุณภาพน้�าทางชวี ภาพ พบสิง่ มีชีวิตและแมลงน้�ารวม 5 ชนดิ ไดแก กงุ น้�าจืด มวน
กรรเชียง หอยเจดยี ดวงด่งิ และแมลงปอเขม็ โดยแมลงน้�าท่ีพบจดั เปนแมลงน�้า
ในกลุมทพ่ี บเม่อื คุณภาพของนา�้ ดี เปรียบเทยี บพื้นท่ที ง้ั 3 แหลง พบวาคุณภาพน้�า
คลายคลึงกนั สามารถสรุปไดวาแหลงนา้� ทีท่ า� การตรวจสอบมีคณุ ภาพนา้� อยใู นระดับ
พอใช สามารถใชเพือ่ อุปโภคบรโิ ภคในการเกษตรได แตไมสามารถนา� ไปใชอุปโภค
บรโิ ภคในครวั เรือนได นอกจากนี้ควรมีการศกึ ษาชนดิ ของแมลงน้�า และสตั วหนาดิน
จากลา� ธารขนาดเลก็ บริเวณอนื่ เพิม่ เติม เพือ่ ใชเปนฐานขอมลู ของคณุ ภาพน้�าในเขต
พืน้ ทอ่ี �าเภอเวียงสา และสามารถนา� ขอมลู ไปประกอบการจดั การแหลงนา้� และการ
จัดการคณุ ภาพนา�้ ในพ้นื ทีต่ า� บลไหลนานไดในอนาคต

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

แหลงนา�้ ที่ 1 แหลงนา�้ ท่ี 2 แหลงนา้� ที่ 3

ลกั ษณะที่ศกึ ษา ลักษณะทางกายภาพของน้�า

สี สนี า�้ ตาลขุนหรอื สเี หลืองหรือสนี า้� ตาล สีเหลืองหรอื สนี า�้ ตาล
สีแดง หรอื สีชาใส หรือสชี าใส
กลิน
อณุ หภูมิ กลน่ิ ดินและเชื้อรา กลิ่นคาวและกลนิ่ ดิน กลน่ิ ดินและเช้ือรา

(องศาเซลเซยี ส) 27 25 26
ความโปร่งแสง
28.5 cm 23.7 cm 25.6 cm
(cm.)

ความเปน การประเมินคณุ ภาพน้�าทางเคมี 7
กรดดา่ ง (pH)
77

2.5 2.2 2.1

จา� นวนแมลงทีพบ ชนิดและจ�านวนสิง่ มชี ีวิตและแมลงน�้าทีพ่ บ 5

76

ชนิดแมลงทีพบ กงุ น้�าจดื หอยเจดยี กงุ น้�าจดื
มวนกรรเชียง ดวงดงิ่ มวนกรรเชียง
หอยเจดีย แมลงปอเข็ม หอยเจดีย

กลุ่มของแมลง พบเมือ่ คณุ ภาพของ พบเมอ่ื คณุ ภาพของ พบเมอ่ื คณุ ภาพของ
ทพี บ น�้าดี น้�าดี นา้� ดี

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

การศึกษาเปรยี บเทยี บความหลากชนดิ และ
ความชกชมของนกในโรงเรยี นสา

ตำาบลไหลนาน อาำ เภอเวยี งสา จงั หวัดนาน

วตั ถุประสงค์ อาจารย์ท่ีปรึกษา ม.
1.ศึกษาความหลากหลายและ อ.วชั ราพร มาลี
ความชุกชุมของนกในโรงเรยี นสา
2.การเปลีย่ นแปลงความหลากหลาย รายช่อสมาชก
ของนกเมือ่ มกี ารเปลีย่ นแปลงพน้ื ท่ี นางสาวกชนันท์ ตางใจ
นางสาวพิมพพ์ ลอย กวาวสิบสาม
ภายในโรงเรยี น นางสาวณสั ศิริกาล เนตรบาง
นางสาวศิญาภรณ์ สีปวน

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

ปจจบุ นั โรงเรียนสามสี ภาพแวดลอมภายในโรงเรยี นทมี่ ีการเปลี่ยนไปจากเดมิ
เปนจ�านวนมาก เพราะไดมกี ารสรางอาคารหลงั ใหมเพิ่ม รวมถึงการตัดตนไมและ
ตดั แตงตนไมบางสวนออกไปบางพ้ืนที่ ซงึ่ อาจสงผลตอความหลากหลายของนกใน
บริเวณโรงเรยี นสา การศึกษาครั้งนี้จึงเปนการศึกษาสภาพแวดลอมที่เปล่ยี นแปลง
ไปมผี ลตอความหลากชนิด และความชกุ ชุมของนกในโรงเรียนสา อา� เภอเวยี งสา
จงั หวัดนาน โดยมวี ตั ถปุ ระสงคเพอื่ 1. ศึกษามวลชวี ภาพของตนไมในโรงเรยี นสา
ที่ลดลงไปเนอื่ งจากการตัดแตง, 2. ศกึ ษาความหลากชนดิ และความชุกชุมของ
นกทีพ่ บในโรงเรียนสา และ 3. เปรยี บเทยี บความหลากชนิดและความชกุ ชมุ ของ
นกที่พบในโรงเรยี นสา โดยท�าการศึกษาชวงเดอื น ตุลาคม - ธนั วาคม พ.ศ. 2561
ผลการศึกษาความหลากหลายของนก พบนกจ�านวน 42 ชนดิ เชน นกกระจิบ
ธรรมดา S P PN T T PS T, นกกาฝากสเี รียบ DBF N N O MM N และ
นกจับแมลงคอแดง DFE MB BMC D MMB เปนตน แบงเปนนกประจา� ถน่ิ 29 ชนดิ
นกอพยพ 12 ชนิด และนกพลดั หลง 1 ชนิด เมื่อแบงระดับความชุกชมุ ของนกท่ีพบ
แบงเปนระดับพบบอยมาก 7 ชนิด พบบอย 9 ชนิด ปานกลาง 5 ชนดิ ชุกชมุ คอน
ขางนอย 14 ชนดิ และชุกชุมนอย 7 ชนิด โดยคาเฉลย่ี ดชั นคี วามหลากหลายคือ
2.74 และจากผลการศกึ ษาความหลากหลายของนกในป 2557 พบนกทั้งหมด 41
ชนิด และเมื่อหาคาเฉล่ยี แลวพบวามคี วามชุกชมุ ของนกบอย มคี าเฉลย่ี ดัชนีความ
หลากหลายคอื 2.85 ซงึ่ มีคาดชั นีความหลากหลายมากท่ีสุดเม่อื เทียบกับปอน่ื และ
จากการศึกษาในป 2558 - 2559 พบนกทั้งหมด 43 ชนดิ ซง่ึ มีจา� นวนชนดิ ของนก
มากท่สี ุดเมื่อเทยี บกบั ปอน่ื เม่ือหาคาเฉลีย่ แลวพบวามคี วามชกุ ชมุ ของนกคอนขาง
นอย และมีคาดชั นีความหลากหลายคือ 2.76 ซึ่งมีคามากรองจากป 2557 จากการ
ศกึ ษาในคร้ังนท้ี า� ใหเห็นการเปลี่ยนแปลงความหลากหลายและความชกุ ชมุ ของนก
ในระยะยาว และสามารถนา� ไปเปนฐานขอมูลทรพั ยากรหรอื ใชประกอบการจดั การ
พน้ื ท่ีในโรงเรียนสาเพ่ือการอนรุ กั ษนกตอไป

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

ช่ือนก ช่อื วิทยำศำสตร์ สถานะ ตุลำคม พฤศจิกำยน ธันวำคม รวม จ�ำนวน
คร้ังที่พบ

กระจอกบาน BTTFS NPO BO T R 13 3 15 31 8

กระจด๊ิ ธรรมดา ZMMPTDP T OPSOB T 1673

กระจด๊ิ สีคล้�า ZMMPTDP T SPD MP EFT 111

กระจบิ ธรรมดา S P PN T T PS T R 2 3 3 8 6

กระต๊ดิ ขห้ี มู POD SB OD MB B R9 13 22 6

กระเต็นนอยธรรมดา MDFEP B T R 13 3

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้ กะเตน็ อกขาว BMDZPO TNZSOFOT T R1 11

กะปดู ใหญ FO SP T SFD OH T R 2 2 3 7 5

กางเขนบาน P TZD T TB MBS T R 11 12 13 36 9

กาฝากสเี รยี บ DBF N N O MM N R1 3 3

กาแวน SZ T S OB FN B R2 21

กาเหวา EZOBNZT TDPMP BDFBT R 2 395

ก้ิงโครงคอด�า SBD DB O HS DPMM T R 2 21

กินปลอี กเหลือง OOZS T H MBS T R 17 27 35 79 9

ขม้ินนอยธรรมดา FH OB B R 1 52

ช่อื นก ช่ือวทิ ยำศำสตร์ สถานะ ตุลำคม พฤศจิกำยน ธนั วำคม จำ� นวนตวั จำ� นวนครั้ง
ทพี่ บ
เขาชวา
ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้ เขาไฟ FP FM B T S B B R1 3 3
เขาใหญ
แขวก SF P FM B SBOR FCBS DB R 28 11 11 50 9
เคาโมง
จบั แมลงคอแดง SF P FM B D OFOT T R 12 5 21 8
แซงแซวหางปลา
เดาดนิ ทุงเล็ก ZD DPSB OZD DPSB 1122
ตีทอง
นางแอนบาน MB D E N D D MP EFT R 1 2 3 6 6
บงั้ รอกใหญ
ปรอดสวน DFE MB BMC D MMB 12 20 14 46 8
ปรอดหัวโขน
ปรอดหวั สเี ขมา DS S T NBDSPDFSD T R 10 3 17 7
ปากหาง
O TS G M T R 8 23 35 8

FHBMB NB ODPHO B R 1 11

S OEP S T DB 25 3 28 3

P PEZ FT S T T R1 11

ZDOPOP T CMBOGPSE R 32 28 64 124 9

ZDOPOP T PDPT T R 16 3 19 3

ZDOPOP T B S HBT FS R 3 7 10 3

OBT PN T PTD BOT 22 23 45

ชือ่ นก ชือ่ วิทยำศำสตร์ สถานะ ตลุ ำคม พฤศจิกำยน ธนั วำคม จำ� นวนตัว จำ� นวนคร้งั
ทีพ่ บ
พิราบปา PM NCB M B R 85 187 103 375
1 3 9
ยอดหญาสีด�า B DPMB DB SB B R2 2 2
7 23 30 2
ยางกรอกพนั ธุจีน SEFPMB CBDD T 2 11 2
3 80 83 2
ยางควาย C MD T DPSPNBOE T 9 11 80
1 2
ยางเปย HSF B HBS F B 66 13 6
6 53 93 53
แวนตาขาวหลังเขียว PT FSP T B PO D T 74 87 195 87

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้ สีชมพสู วน DB N DS FO B N R1

อเี สือสนี า�้ ตาล BO T DS T B T 1

อมุ บาตร P BD MMB BMCB 1

เอี้ยงสาริกา DS EP FSFT S T T R 29

เอ้ียงหงอน DS EP FSFT HSBOE T R 34

แอนพง S BN T G TD T R

หมายเหตุ จา� นวนชนดิ ท่พี บ (ชนิด)

R หมายถึง นกประจ�าถ่ิน , W หมายถึง นกอพยพ

การศกึ ษาการเจริญเตบิ โตในระยะส้นั ของตนกลา
ทป่ี ลกู ในแปลงถาวร

ตำ�บลไหลน่ �่ น อ�ำ เภอเวยี งส� จงั หวดั น่�น

อาจารย์ทปี่ รึกษา วตั ถปุ ระสงค
อ.อลงกรณ วรี ะพนั ธ 1.เก็บขอมูลและติดตามผลการเจริญ
เติบโตของตนกลาทปี่ ลกู ในแปลงถาวร
รายช่อสมาชก 2.เปรียบเทียบการเจริญเติบโตของ
เด็กชายพัชรพล ศรีวไิ ชย ตนไมในแปลงถาวร
เด็กหญงิ ชลธดิ า ถาพรม
ม. เดก็ หญิงณชั ชา ฆองชัย
เด็กหญงิ บณั ฑิตา เฟองฟู
เด็กหญงิ ศรุตา อทุ ธิยา
เด็กหญิงสาวินี ศรจี นั ทร
เดก็ หญิงอรยา ค�าศิลา

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

เน่ืองจากในชวงเดือนกนั ยายน พ.ศ. 2561 จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย โรงเรยี นสา
และองคการบริหารสวนตา� บลไหลนาน ไดมีการรวมมือกันเพือ่ จัดกจิ กรรมปลูกตน
กลาเสริมลงในแปลงถาวรทีจ่ ดั ท�าขึ้นในปาชุมชน ต�าบลไหลนาน การศึกษาครั้งน้ี
จึงเปนการศึกษาเพอื่ เกบ็ ขอมูลและตดิ ตามผลการเจรญิ เติบโตของตนกลาที่ปลกู
ในแปลงถาวร ปาชุมชนบานไหลนาน ต�าบลไหลนาน อา� เภอเวยี งสา จังหวดั นาน
โดยเลอื กท�าการศกึ ษาการเจรญิ เติบโตของตนหวา ตนรัง และตนยางนา ในแปลง
ถาวรจ�านวน 2 แปลง คือแปลงท่ี 2.1 และ 3.1 ทา� การศกึ ษาตงั้ แตเดือนกนั ยายน
– ธนั วาคม พ.ศ.2561 โดยท�าการวดั ขนาดของเสนรอบวง ความสูง ของตนหวา ตน
รงั และตนยางนา และทา� การเปรียบเทยี บระหวางแปลงถาวรท้ัง 2 แปลง จากผลการ
ศึกษาพบวา ในแปลงท่ี 2.1 ตนยางนามีการเจริญของเสนรอบวงมากท่ีสดุ และตน
รังมคี วามสงู เพม่ิ ขน้ึ มากท่สี ุด ในแปลงที่ 3.1 ตนหวามีการเจริญของเสนรอบวงมาก
ทส่ี ุด และตนยางนามีความสูงเพ่มิ ขึ้นมากท่ีสุด และเมื่อเปรยี บเทยี บการเตบิ โตของ
ทั้ง 2 แปลง พบวาตนกลาท่ีน�ามาปลูกไมไดมีการเจรญิ เตบิ โตอยางสมา่� เสมอ และ
ในบางชนดิ มีการเจรญิ เติบโตที่ลดลงจากเดมิ อาจเปนเพราะสภาพอากาศและสิ่ง
แวดลอมตาง ๆ ท่ีเกิดขน้ึ ในแตละเดอื น และในเดอื นตุลาคมมีการเพิ่มขนึ้ ของเสน
รอบวงมากทส่ี ุด อาจเพราะเปนเดอื นท่มี ปี ริมาณฝนตกมากทส่ี ุด และเมื่อเปรียบ
เทียบผลทง้ั หมดพบวาตนยางนามแี นวโนมในการเจริญเตบิ โตดที ส่ี ุด ซึง่ อาจเปนผล
มาจากการไดรับการดูแลและเตบิ โตมากกวาตนกลาชนิดอน่ื ท่ีน�ามาปลกู อยางไร
ก็ตามควรมีการศกึ ษาและติดตามผลของการเจรญิ เตบิ โตในระยะยาว เพือ่ ศึกษา
การเปล่ยี นแปลงและเปรียบเทียบขอมูลไดอยางละเอยี ดมากขึ้น ซ่งึ สามารถนา� ขอมูล
ในสวนนไี้ ปเปนฐานขอมูลเพอื่ การศึกษาชวงเวลาของตนกลาท่นี า� มาปลูก และชนดิ
พรรณพชื ท่ีเหมาะสมตอการปลกู ปาเสรมิ ในพืน้ ทปี่ าชมุ ชนไหลนาน และจดั การพน้ื ท่ี
ปาไดอยางเหมาะสมตอไป

เปรยี บเทียบการเจรญิ ของเสนรอบวงในแตละแปลงถาวร ตนรงั แปลงถาวรที่ 2.1
ตนรัง แปลงถาวรท่ี 3.1
ขนาดเสนรอบวง (ซม.) ตนหวา แปลงถาวรท่ี 2.1
ตนหวา แปลงถาวรท่ี 3.1
ตนยางนา แปลงถาวรท่ี 2.1
ตนยางนา แปลงถาวรท่ี 3.1

กนั ยายน ตุลาคม พฤศจกายน ธันวาคม

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพื่อการเรียนรู้

เปรยี บเทยี บการเจริญของความสูงต้นไม้ในแตละแปลงถาวร

ความสูง (ซม.)

ต้นรัง แปลงถาวรท่ี 2.1
ต้นรัง แปลงถาวรท่ี 3.1
ตน้ หว้า แปลงถาวรท่ี 2.1
ต้นหวา้ แปลงถาวรท่ี 3.1
ตน้ ยางนา แปลงถาวรท่ี 2.1
ต้นยางนา แปลงถาวรท่ี 3.1

กันยายน ตลุ าคม พฤศจกายน ธันวาคม

การเจริญของเสน้ รอบวงและความสูงตน้ ไม้ในแปลงถาวรท่ี 2.1

เสน้ รอบวงตน้ รัง (ซม.) ความสงู ตน้ รัง (ซม.)
เสน้ รอบวงตน้ หวา้ (ซม.) ความสงู ตน้ หว้า (ซม.)
เสน้ รอบวงตน้ ยางนา (ซม.) ความสูงต้นยางนา (ซม.)

กนั ยายน ตุลาคม พฤศจกายน ธนั วาคม

การเจรญิ ของเสน้ รอบวงและความสงู ตน้ ไมใ้ นแปลงถาวรท่ี 3.1

กนั ยายน ตลุ าคม พฤศจกายน ธันวาคม

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้

ชวงเวลาตอความหลากชนิดของนกใน
ปาชมชนบานนาไลยกับตลาดอําเภอเวยี งสา

ตำ�บลไหล่น�่ น อำ�เภอเวียงส� จงั หวดั น่�น

วัตถปุ ระสงค อาจารย์ที่ปรึกษา ม.
1.ศึกษาความหลากหลายของนก อ.อลงกรณ วรี ะพนั ธ

ในปาชุมชนบานนาไลยและ รายชอ่ สมาชก
ตลาดอ�าเภอเวยี งสา เดก็ หญงิ กัญญาวรี ดอนพิมไพร

2.เปรยี บเทียบความหลากหลาย เด็กหญงิ กุลปรียา ไชยยศ
ของนกในแตละชวงเวลาและ เด็กหญงิ ชนญั ชดิ า ค�าเขยี ว
แตละพน้ื ท่ี
เดก็ หญิงชนกิ านต ทานะ
เด็กหญงิ ณฐั ณชิ า อนมุ า
เด็กหญิงบงกช พลังฤทธ์ิ
เด็กหญงิ ธิดารตั น รัศมจี นั ทร

ปาชุมชนไหลนานและเกมเพ่ือการเรียนรู้