อนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพ
พลเรือเอก สุภา คชเสนี
ม.ป.ช., ม.ว.ม., ต.จ.ว.
ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์
วัดเทพศิรินทราวาส
วันอังคารที่ ๒๘ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๕๖๔
6 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 7
ส�ำนึกในพระมหำกรุณำธิคุณ
เมอความทราบฝ่าละอองธุลีพระบาทว่า พลเรือเอก สุภา คชเสนี ได้ถึงแก่อนิจกรรม
ื
่
ื
ี
ณ โรงพยาบาลรามาธิบดี เม่อวันท่ ๓๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานนาหลวงอาบศพ โกศแปดเหล่ยม
ี
�
้
พร้อมเคร่องเกียรติยศประกอบศพ พระราชทานพวงมาลาวางหน้าโกศศพ และพระพิธีธรรม
ื
�
สวดพระอภิธรรม จานวน ๓ คืน ณ ศาลา ๑๐๐ ปี วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม นับเป็น
พระมหากรุณาธิคุณอย่างสูงแก่ พลเรือเอก สุภา คชเสนี และครอบครัว
ปวงข้าพระพุทธเจ้าท้งหลาย ขอกราบบังคมแทบเบ้องพระยุคลบาท ด้วยความสานึก
ื
�
ั
ี
ในพระมหากรุณาธิคุณอย่างหาท่สุดมิได้ และจะขอเทิดทูน พระมหากรุณาธิคุณอันย่งใหญ่น ี ้
ิ
ไว้เหนือเกล้าเหนือกระหม่อม ด้วยความจงรักภักดีตลอดกาล
ควรมิควรแล้วแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ขอเดชะ
ข้าพระพุทธเจ้า คุณหญิงทรงสมร คชเสนี
บุตร ธิดา และ หลาน
8 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 9
ส�ำนึกในพระมหำกรุณำธิคุณ
่
ื
เมอความทราบฝ่าละอองธุลีพระบาทว่า พลเรือเอก สุภา คชเสนี ได้ถึงแก่อนิจกรรม
ณ โรงพยาบาลรามาธิบดี เมื่อวันที่ ๓๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรม
ราชินนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทาน
ี
้
พวงมาลาวางหนาโกศศพ ณ ศาลา ๑๐๐ ปี วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณ
อย่างสูงแก่ พลเรือเอก สุภา คชเสนี และครอบครัว
ปวงข้าพระพุทธเจ้าท้งหลาย ขอกราบบังคมแทบเบ้องพระยุคลบาท ด้วยความสานึก
ื
ั
�
ในพระมหากรุณาธิคุณอย่างหาท่สุดมิได้ และจะขอเทิดทูน พระมหากรุณาธิคุณอันย่งใหญ่น ี ้
ิ
ี
ไว้เหนือเกล้าเหนือกระหม่อม ด้วยความจงรักภักดีตลอดกาล
ควรมิควรแล้วแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ขอเดชะ
ข้าพระพุทธเจ้า คุณหญิงทรงสมร คชเสนี
บุตร ธิดา และ หลาน
10 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 11
ส�ำนึกในพระมหำกรุณำธิคุณ
ิ
่
ุ
ี
้
ึ
ี
่
ุ
่
ื
เมอความทราบฝ่าละอองธลพระบาทวา พลเรือเอก สภา คชเสน ไดถงแกอนจกรรม
ณ โรงพยาบาลรามาธิบดี เม่อวันท่ ๓๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ สมเด็จพระนางเจ้า ฯ พระบรมราชินี
ี
ื
ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานพวงมาลาวางหน้าโกศศพ ณ ศาลา ๑๐๐ ป ี
วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณอย่างสูงแก่ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
และครอบครัว
้
้
ุ
ื
ั
้
้
้
ปวงขาพระพุทธเจาทงหลาย ขอกราบบงคมแทบเบองพระยคลบาท ดวยความสานก
ั
�
ึ
ิ
ี
ในพระมหากรุณาธิคุณอย่างหาท่สุดมิได้ และจะขอเทิดทูน พระมหากรุณาธิคุณอันย่งใหญ่น ี ้
ไว้เหนือเกล้าเหนือกระหม่อม ด้วยความจงรักภักดีตลอดกาล
ควรมิควรแล้วแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ขอเดชะ
ข้าพระพุทธเจ้า คุณหญิงทรงสมร คชเสนี
บุตร ธิดา และ หลาน
12 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
ส�ำนึกในพระมหำกรุณำธิคุณ
ื
เม่อความทราบฝ่าละอองพระบาทว่า พลเรือเอก สุภา คชเสนี ได้ถึงแก่อนิจกรรม
ี
ณ โรงพยาบาลรามาธิบดี เม่อวันท่ ๓๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จ
ื
พระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม
พระราชทานพวงมาลาวางหน้าโกศศพ ณ ศาลา ๑๐๐ ปี วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม นับเป็น
พระมหากรุณาธิคุณอย่างสูงแก่ พลเรือเอก สุภา คชเสนี และครอบครัว
�
และทรงมีพระมหากรุณาธิคุณ เสด็จพระราชดาเนิน ไปในงานพระราชทานเพลิงศพ
ณ เมรุวัดเทพศิรินทราวาส ในวันอังคารที่ ๒๘ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ เวลา ๑๗.๓๐ น.
ั
ื
�
ปวงข้าพระพุทธเจ้าท้งหลาย ขอกราบบังคมแทบเบ้องพระยุคลบาท ด้วยความสานึก
ู
ั
ิ
ในพระมหากรุณาธคณอย่างหาทสดมได้ และจะขอเทดทน พระมหากรณาธคณอนยงใหญ่น ี ้
ุ
ิ
ุ
ิ
ิ
ิ
ุ
่
ุ
่
ี
ไว้เหนือเกล้าเหนือกระหม่อม ด้วยความจงรักภักดีตลอดกาล
ควรมิควรแล้วแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม
ข้าพระพุทธเจ้า คุณหญิงทรงสมร คชเสนี
บุตร ธิดา และ หลาน
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 13
ส�ำนึกในพระกรุณำธิคุณ
ื
เม่อความทราบฝ่าพระบาทว่า พลเรือเอก สุภา คชเสนี เสนี ได้ถึงแก่อนิจกรรม
ื
ณ โรงพยาบาลรามาธิบดี เม่อวันท่ ๓๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ
ี
เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ได้ทรง
พระกรุณาโปรดพระราชทานพวงมาลาวางหน้าโกศศพ ณ ศาลา ๑๐๐ ปี วัดเบญจมบพิตร
ดุสิตวนาราม นับเป็นพระกรุณาธิคุณอย่างสูงแก่ พลเรือเอก สุภา คชเสนี และครอบครัว
ปวงข้าพระพุทธเจ้าท้งหลาย ขอกราบพระบาท ด้วยความสานึกในพระกรุณาธิคุณ
�
ั
ื
ี
ิ
ี
หาท่สุดมได้ และจะขอเทดทูน พระกรุณาธิคุณอันย่งใหญ่น้ ไว้เหนอเกล้าเหนือกระหม่อม
ิ
ิ
ด้วยความจงรักภักดีตลอดกาล
ควรมิควรแล้วแต่จะโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม
ข้าพระพุทธเจ้า คุณหญิงทรงสมร คชเสนี
บุตร ธิดา และ หลาน
14 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
ส�ำนึกในพระกรุณำธิคุณ
ื
เม่อความทราบฝ่าพระบาทว่า พลเรือเอก สุภา คชเสนี ได้ถึงแก่อนิจกรรม ณ โรงพยาบาล
รามาธิบดี เมื่อวันที่ ๓๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่น
สุทธนารีนาถ ได้ทรงโปรดประทานพวงมาลาวางหน้าโกศศพ ณ ศาลา ๑๐๐ ปี วัดเบญจมบพิตร
ดุสิตวนาราม นับเป็นพระกรุณาธิคุณอย่างสูงแก่ พลเรือเอก สุภา คชเสนี และครอบครัว
�
ั
ปวงเกล้ากระหม่อมท้งหลาย ขอกราบพระบาท ด้วยความสานึกในพระกรุณาธิคุณ
หาท่สุดมได้ และจะขอเทดทูน พระกรุณาธิคุณอันย่งใหญ่น้ ไว้เหนอเกล้าเหนือกระหม่อม
ิ
ิ
ี
ี
ื
ิ
ด้วยความจงรักภักดีตลอดกาล
ควรมิควรแล้วแต่จะโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม
เกล้ากระหม่อมฉัน คุณหญิงทรงสมร คชเสนี
บุตร ธิดา และ หลาน
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 15
ส�ำนึกในพระกรุณำธิคุณ
ื
่
ื
เมอความทราบฝ่าพระบาทว่า พลเรอเอก สภา คชเสน ได้ถงแก่อนจกรรม
ึ
ิ
ี
ุ
ี
ื
ณ โรงพยาบาลรามาธิบดี เม่อวันท่ ๓๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ
เจ้าฟ้าพัชรกิติยาภา นเรนทิราเทพยวดี กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา ได้ทรง
พระกรุณาโปรดพระราชทานพวงมาลาวางหน้าโกศศพ ณ ศาลา ๑๐๐ ปี วัดเบญจมบพิตร
ดุสิตวนาราม นับเป็นพระกรุณาธิคุณอย่างสูงแก่ พลเรือเอก สุภา คชเสนี และครอบครัว
ปวงข้าพระพุทธเจ้าท้งหลาย ขอกราบพระบาท ด้วยความสานึกในพระกรุณาธิคุณ
�
ั
ั
ื
ิ
้
ี
่
ิ
ิ
่
ุ
ี
ู
ุ
หาทสดมได้ และจะขอเทดทน พระกรุณาธคณอนยงใหญ่น ไว้เหนอเกล้าเหนอกระหม่อม
ิ
ื
ด้วยความจงรักภักดีตลอดกาล
ควรมิควรแล้วแต่จะโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม
ข้าพระพุทธเจ้า คุณหญิงทรงสมร คชเสนี
บุตร ธิดา และ หลาน
16 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
ส�ำนึกในพระกรุณำธิคุณ
ื
เม่อความทราบฝ่าพระบาทว่า พลเรือเอก สุภา คชเสนี ได้ถึงแก่อนิจกรรม ณ โรงพยาบาล
รามาธิบดี เม่อวันท่ ๓๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิริวัณณวรี
ื
ี
นารีรัตนราชกัญญา ได้ทรงพระกรุณาโปรดพระราชทานพวงมาลาวางหน้าโกศศพ ณ ศาลา ๑๐๐ ปี
ั
่
ิ
วดเบญจมบพิตรดสตวนาราม นบเปนพระกรณาธคณอยางสงแก พลเรือเอกสภา คชเสน และครอบครว
ิ
ุ
็
ุ
่
ั
ี
ุ
ั
ู
ุ
�
ปวงข้าพระพุทธเจ้าท้งหลาย ขอกราบพระบาท ด้วยความสานึกในพระกรุณาธิคุณ
ั
ื
ี
ิ
ี
หาท่สุดมได้ และจะขอเทดทูน พระกรุณาธิคุณอันย่งใหญ่น้ ไว้เหนอเกล้าเหนือกระหม่อม
ิ
ิ
ด้วยความจงรักภักดีตลอดกาล
ควรมิควรแล้วแต่จะโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม
ข้าพระพุทธเจ้า คุณหญิงทรงสมร คชเสนี
บุตร ธิดา และ หลาน
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 17
ส�ำนึกในพระกรุณำธิคุณ
ื
เม่อความทราบฝ่าพระบาทว่า พลเรือเอก สุภา คชเสนี ได้ถึงแก่อนิจกรรม ณ โรงพยาบาล
รามาธิบดี เมื่อวันที่ ๓๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ ฯ
ได้ทรงพระกรุณาโปรดพระราชทานพวงมาลาวางหน้าโกศศพ ณ ศาลา ๑๐๐ ปี วัดเบญจมบพิตร
ดุสิตวนาราม นับเป็นพระกรุณาธิคุณอย่างสูงแก่ พลเรือเอกสุภา คชเสนี และครอบครัว
ปวงข้าพระพุทธเจ้าท้งหลาย ขอกราบพระบาท ด้วยความสานึกในพระกรุณาธิคุณ
ั
�
ื
ี
ิ
ี
หาท่สุดมได้ และจะขอเทดทูน พระกรุณาธิคุณอันย่งใหญ่น้ ไว้เหนอเกล้าเหนือกระหม่อม
ิ
ิ
ด้วยความจงรักภักดีตลอดกาล
ควรมิควรแล้วแต่จะโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม
ข้าพระพุทธเจ้า คุณหญิงทรงสมร คชเสนี
บุตร ธิดา และ หลาน
18 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
ส�ำนึกในพระกรุณำธิคุณ
ื
เม่อความทราบฝ่าพระบาทว่า พลเรือเอก สุภา คชเสนี เสนี ได้ถึงแก่อนิจกรรม ณ โรงพยาบาล
รามาธิบดี เมื่อวันที่ ๓๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสิริภาจุฑาภรณ์
ได้ทรงโปรดประทานพวงมาลาวางหน้าโกศศพ ณ ศาลา ๑๐๐ ปี วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม
นับเป็นพระกรุณาธิคุณอย่างสูงแก่ พลเรือเอก สุภา คชเสนี และครอบครัว
�
ปวงเกล้ากระหม่อมท้งหลาย ขอกราบพระบาท ด้วยความสานึกในพระกรุณาธิคุณ
ั
ี
หาท่สุดมิได้ และจะขอเทิดทูน พระกรุณาธิคุณอันยิ่งใหญ่น้ ไว้เหนือเกล้าเหนือกระหม่อม
ี
ด้วยความจงรักภักดีตลอดกาล
ควรมิควรแล้วแต่จะโปรดเกล้า
กระหม่อมฉัน คุณหญิงทรงสมร คชเสนี
บุตร ธิดา และ หลาน
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 19
ส�ำนึกในพระกรุณำธิคุณ
ื
เม่อความทราบฝ่าพระบาทว่า พลเรือเอก สุภา คชเสนี เสนี ได้ถึงแก่อนิจกรรม ณ โรงพยาบาล
รามาธิบดี เมื่อวันที่ ๓๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอทิตยาทรกิติคุณ
ได้ทรงโปรดประทานพวงมาลาวางหน้าโกศศพ ณ ศาลา ๑๐๐ ปี วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม
นับเป็นพระกรุณาธิคุณอย่างสูงแก่ พลเรือเอกสุภา คชเสนี และครอบครัว
�
ปวงเกล้ากระหม่อมท้งหลาย ขอกราบพระบาท ด้วยความสานึกในพระกรุณาธิคุณ
ั
ี
หาท่สุดมิได้ และจะขอเทิดทูน พระกรุณาธิคุณอันย่งใหญ่น้ไว้เหนือเกล้าเหนือกระหม่อม
ิ
ี
ด้วยความจงรักภักดีตลอดกาล
ควรมิควรแล้วแต่จะโปรดเกล้า
กระหม่อมฉัน คุณหญิงทรงสมร คชเสนี
บุตร ธิดา และ หลาน
20 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 21
22 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 23
24 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 25
26 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 27
28 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 29
ี
้
ั
ื
ุ
่
ั
่
ุ
่
ี
็
ั
ื
ั
ุ
เคยคยกบคุณสภาวาหนงสอท่ไดรบแจกในงานศพ หลายงานเป็นหนงสอทมีคณค่านาเกบ
ั
แต่บางเล่มคนอ่านคร้งเดียวแล้วก็ไม่สนใจ คุณสุภาเป็นคนชอบอ่านและเก็บหนังสือดี ๆ เวลาอ่านพบ
อะไรน่าสนใจ แม้แต่ในหนังสือพิมพ์ก็จะตัดเก็บเอาไว้ แต่ท่บ้านเราสถานท่ไม่อ�านวยให้เก็บหนังสือ
ี
ี
ได้มากนัก เพราะคุณสุภาไม่ค่อยทิ้งหนังสือ บอกให้เก็บไว้ก่อนยังอ่านไม่หมด ตอนหลัง ๆ ไม่ค่อย
ื
ได้อ่านแต่ก็ยังต้องเก็บไว้ในห้อง ถ้าใครเอาออกไปก็จะเป็นเร่องทีเดียว ตอนหลังบอกดิฉันว่า
“ถ้าผมตาย ไม่ต้องพิมพ์หนังสือแจกนะ เพราะอย่างท่ว่าบางคนเขาอ่านคร้งเดียวแล้วก็ท้ง”
ี
ั
ิ
แต่ดิฉันก็ยังคิดว่าอยากจะท�าอะไรเป็นอนุสรณ์ให้คุณสุภาบ้าง ถ้าท�าหนังสือเป็นเล่มก็คงต้อง
ี
ื
ึ
่
ึ
่
ึ
ุ
่
ี
ุ
่
้
ั
�
ี
�
ี
ั
ั
ั
ี
้
ทาให้ดเลย ซงในเวลาทมจ�ากดเรามคงทาไมไดทน ฉะนน หนงสอทระลกของคณสภาจงออก
ี
มาอย่างท่ท่านเห็น โดยได้รับความกรุณาจาก ส�านักงานราชนาวิกสภา กองบัญชาการ
กรมยุทธศึกษาทหารเรือ จัดท�าให้
คุณหญิงทรงสมร คชเสนี
30 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
ประวัติพลเรือเอก สุภำ คชเสนี
เกิด วันที่ ๑๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๙
สถำนที่เกิด อ�าเภอเมือง จังหวัดร้อยเอ็ด
บิดำมำรดำ หลวงบริณัยจรรยาราษฎร์ (มณฑล คชเสนี) กับนางกระถิน (นามสกุลเดิม
จารุสังข์) คชเสนี
พี่น้อง รวม ๖ คน
๑. นางจ�าเนียร ปันยารชุน (ถึงแก่กรรม)
๒. นางสาวแฉล้ม คชเสนี (ถึงแก่กรรม)
๓. นางสุทิพย์ พึ่งประดิษฐ์ อดีตครูอาวุโส โรงเรียนวชิราวุธวิทยาลัย (ถึงแก่กรรม)
๔. ศาสตราจารย์เกียรติคุณ นายแพทย์สุเอ็ด คชเสนี (ถึงแก่อนิจกรรม)
๕. พลเรือเอก สุภา คชเสนี อดีตผู้บัญชาการทหารสูงสุด
๖. ดร. สุกรี คชเสนี อดีตเอกอัครราชทูตไทย (ถึงแก่อนิจกรรม)
คู่สมรส คุณหญิงทรงสมร (นามสกุลเดิม กิตติขจร) คชเสนี ธิดาของจอมพลถนอม
กิตติขจร กับท่านผู้หญิงจงกล กิตติขจร
บุตร-ธิดำ รวม ๕ คน
๑. นายสุปกิจ คชเสนี
๒. นางรุจิเรศ วิชิตะกุล สมรสกับ นายอาพัทธ์ วิชิตะกุล มีบุตร ๑ คน
- นายปวเรศ วิชิตะกุล
๓. นางเพ็ญสุภา คชเสนี มีธิดา ๑ คน
- นางสาวสาริศา คชเสนี
๔. นางอาภาสมร มหธร สมรสกับ นายอนิรุทธิ์ มหธร มีบุตรธิดา ๒ คน
(๑) นายกรกฤษฒ มหธร (๒) นางสาวกนิษฐ์กานดา มหธร
๕. นางสุภาพิมพ์ คชเสนี
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 31
กำรศึกษำ
ั
ิ
ั
ื
่
ั
ั
เนองจากบดารบราชการเป็นผู้พิพากษาหวหน้าศาลในต่างจงหวด และได้รับการโยกย้าย
�
เป็นประจาทุก ๓-๔ ปี การศึกษาชั้นต้นจึงได้รับจากโรงเรียนประจาจังหวัดหลายแห่ง
�
ั
ี
เช่นท่อุบลราชธานี นครพนม และศรีสะเกษ ต่อมาได้เข้ามารับการศึกษาช้นมัธยมในกรุงเทพฯ
ที่โรงเรียนอ�านวยศิลป์
พ.ศ. ๒๔๘๕ ส�าเร็จชั้นมัธยมศึกษา โรงเรียนอ�านวยศิลป์
พ.ศ. ๒๔๘๗ สาเร็จการศึกษาจากโรงเรียนเตรียมนายเรือ
�
ั
พ.ศ. ๒๔๙๑ สาเร็จการศึกษาจากโรงเรียนนายเรือ สอบไล่ได้ช้นสูงสุดตามหลักสูตร ๕ ปี
�
พรรคนาวิน
กำรศึกษำอบรมขณะรับรำชกำร
พ.ศ. ๒๔๙๘ หลักสูตร Radarman, Class A จาก US Naval School Treasure Island
เมืองซานฟรานซิสโก ประเทศสหรัฐอเมริกา
พ.ศ. ๒๔๙๘ หลักสูตร Electronic Administrative และหลักสูตร Instructor Class C
จาก Great Lakes USNTC (United States Naval Training Center)
รัฐอิลลินอยส์ ประเทศสหรัฐอเมริกา
พ.ศ. ๒๔๙๙ อบรมวิชาสงครามจิตวิทยา ที่กรมเสนาธิการกลาโหม
พ.ศ. ๒๕๐๐ ศึกษาวิชาการข่าว ที่โรงเรียนการข่าว กระทรวงกลาโหม
พ.ศ. ๒๕๐๐ อบรมวิชาสงครามจิตวิทยา ที่กรมเสนาธิการกลาโหม
พ.ศ. ๒๕๐๑ โรงเรียนเสนาธิการทหารเรือ รุ่นที่ ๑๙
พ.ศ. ๒๕๐๔ โรงเรียนเสนาธิการทหาร กองบัญชาการทหารสูงสุด หลักสูตรปกติ
ั
�
พ.ศ. ๒๕๐๘ สาเร็จการศึกษาช้นปริญญาตรี นิติศาสตรบัณฑิต มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
พ.ศ. ๒๕๑๕ วิทยาลัยป้องกันราชอาณาจักร รุ่นที่ ๑๔
อุปสมบท
ในปี พ.ศ. ๒๔๙๒ ได้เข้าอุปสมบทท่วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร เป็นเวลา ๑ พรรษา โดยมีสมเด็จ
ี
พระสังฆราชเจ้ากรมหลวงวชิรญาณวงศ์ เป็นพระอุปัชฌาย์
32 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
ยศทหำร
๒๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๘๗ นักเรียนนายเรือ
๑ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๙๑ ว่าที่เรือตรี
๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๒ เรือตรี
๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๔ เรือโท
๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๗ เรือเอก
๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๐๐ นาวาตรี
๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๐๔ นาวาโท
๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๐๖ นาวาเอก
๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๑ พลเรือตรี
๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ พลเรือโท
๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๒๖ พลเรือเอก
๑ กันยายน พ.ศ. ๒๕๒๙ พลเอก พลเรือเอก พลอากาศเอก
ต�ำแหน่งที่ส�ำคัญ
พ.ศ. ๒๔๙๔ ต้นปืน เรือหลวงสีชัง ปฏิบัติการร่วมรบกับสหประชาชาต ิ
ณ ประเทศสาธารณรัฐเกาหลี
ิ
ุ
พ.ศ. ๒๔๙๔ - ๒๔๙๕ นายทหารท่นระเบด เรือรบหลวงประแส ปฏิบัติการร่วมรบกับ
สหประชาชาติ ณ ประเทศสาธารณรัฐเกาหลี
พ.ศ. ๒๕๐๐ - ๒๕๐๑ ผู้อ�านวยการโรงเรียนจ่าสื่อสาร กรมสื่อสารทหารเรือ
�
พ.ศ. ๒๕๐๘ - ๒๕๑๑ ผู้ช่วยทูตทหารเรือ ประจากรุงวอชิงตัน ดีซี ประเทศสหรัฐอเมริกา
�
พ.ศ. ๒๕๑๑ - ๒๕๑๒ รองผู้บัญชาการกองกาลังทหารไทย ณ ประเทศสาธารณรัฐ
สังคมนิยมเวียดนาม
พ.ศ. ๒๕๒๒ - ๒๕๒๖ ผู้บัญชาการโรงเรียนนายทหารเรือ
พ.ศ. ๒๕๒๖ - ๒๕๒๗ รองเสนาธิการทหาร
พ.ศ. ๒๕๒๗ - ๒๕๒๙ รองผู้บัญชาการทหารสูงสุด
พ.ศ. ๒๕๒๙ - ๒๕๓๐ ผู้บัญชาการทหารสูงสุด
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 33
ต�ำแหน่งหรือรำชกำรพิเศษ
๑๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๕ โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นสมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติ
๑๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นตุลาการศาลทหารกลาง
๑๓ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นตุลาการศาลทหารกลาง
๒๒ เมษายน พ.ศ. ๒๕๒๐ โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นตุลาการศาลทหารกลาง
๑๕ มกราคม พ.ศ. ๒๕๒๑ โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นตุลาการศาลทหารกลาง
ิ
๓ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๒๒ ปฏิบัติราชการพิเศษในศูนย์ปฏิบัติการกองทัพเรือ
�
ั
กองอานวยการรักษาความม่นคงภายใน ในตาแหน่ง
�
รอง ผอ.ศปก.ทร.
ั
�
๑๓ มถนายน พ.ศ. ๒๕๒๖ โปรดเกล้าฯ แต่งต้งเป็นนายทหารพิเศษ ประจากอง
ุ
ิ
นักเรียนนายเรือรักษาพระองค์ โรงเรียนนายเรือ
กรมยุทธศึกษาทหารเรือ
๒๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๒๗ โปรดเกล้าฯ แต่งต้งเป็นนายทหารพิเศษประจ�า
ั
กองบังคับการกรมทหารราบท่ ๓ รักษาพระองค์
ี
กรมนาวิกโยธิน
๒๒ เมษายน พ.ศ. ๒๕๒๘ โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นสมาชิกวุฒิสภา
๓ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๒๙ โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นตุลาการศาลทหารสูงสุด
๒๕ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๒๙ โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้พลเอก พลอากาศเอก สุภา คชเสนี
เป็นนายทหารพิเศษ ประจากรมทหารราบท่ ๑
ี
�
�
์
มหาดเล็กรักษาพระองค ประจากรมนกเรียนนายเรืออากาศ
ั
รักษาพระองค์ โรงเรียนนายเรืออากาศกรมยุทธศึกษา
ทหารอากาศและประจ�ากองพันทหารอากาศโยธินท่ ๑
�
ี
รักษาพระองค์ กรมทหารราบ กรมอากาศโยธิน
๑๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๓๐ โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นตุลาการศาลทหารสูงสุด
๑๘ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๐ โปรดเกล้าฯ แต่งต้งเป็นท่ปรึกษากองทัพเรือ เป็นกรณีพิเศษ
ี
ั
ิ
34 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
เครื่องรำชอิสริยำภรณ์ และเหรียญที่ได้รับพระรำชทำน
๔ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๙๒ เบญจมาภรณ์มงกุฎไทย
๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๙๘ เบญจมาภรณ์ช้างเผือก
๑๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๙ จัตุรถาภรณ์มงกุฎไทย
๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๐๔ จัตุรถาภรณ์ช้างเผือก
๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๐๕ ตริตาภรณ์มงกุฎไทย
๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๐๗ ตริตาภรณ์ช้างเผือก
๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๐๙ ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย
๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๑ ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก
๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๓ ประถมาภรณ์มงกุฎไทย
๔ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๗ ประถมาภรณ์ช้างเผือก
๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ มหาวชิรมงกุฎ
๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๒๖ มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก
๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๐ ตติยจุลจอมเกล้าวิเศษ
๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๙๕ เหรียญชัยสมรภูมิ การร่วมรบกับสหประชาชาติ
ณ ประเทศเกาหลี
๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๐๒ เหรียญจักรมาลา
๑๐ เมษายน พ.ศ. ๒๕๑๓ เหรียญชัยสมรภูมิการรบ ณ สาธารณรัฐเวียดนาม
๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๑๕ เหรียญชัยสมรภูมิ กรณี สงครามมหาเอเชียบูรพา
ั
ื
๓ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ เคร่องหมายเปลวระเบิดสาหรับประดับแพรแถบ
�
เหรียญชัยสมรภูมิการรบ ณ สาธารณรัฐเวียดนาม
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 35
เครื่องอิสริยำภรณ์ และเหรียญที่ได้รับจำกต่ำงประเทศ
เหรียญปฏิบัติงานสหประชาชาติ ประเทศสาธารณรัฐเกาหลี
เหรียญ National Order of Vietnam Officer of Fourth Class with Palm ประเทศ
สาธารณรัฐเวียดนาม
เหรียญ Navy Distinguished Service Order First Class ประเทสาธารณรัฐเวียดนาม
เหรียญ Armed Forces Honor Medal First Class ประเทศสาธารณรัฐเวียดนาม
เหรียญ Air Force Distinguished Service Order First Class ประเทศสาธารณรัฐเวียดนาม
เหรียญ War Veteran Medal ประเทศสาธารณรัฐเวียดนาม
เหรียญ Civil Actions Honor Medal First Class ประเทศสาธารณรัฐเวียดนาม
เหรียญ Psychological Warfare Medal ประเทศสาธารณรัฐเวียดนาม
เหรียญ Gallantry Cross Medal With Palm ประเทศสาธารณรัฐเวียดนาม
เหรียญ Campaign Medal ประเทศสาธารณรัฐเกาหลี
เหรียญ Chungmu ประเทศสาธารณรัฐเกาหลี
เหรียญ Legion of Merit ประเทศสหรัฐอเมริกา
ื
เคร่องอิสริยาภรณ์ ตันดา เรฮอร์มาตัน บินตัง ยูธา ตามา อูตามา จากประธานาธิบด ี
แห่งสาธารณรัฐอินโดนีเซีย
เครื่องอิสริยาภรณ์ ตงอิน จากประธานาธิบดีแห่งสาธารณรัฐเกาหลี
เครื่องหมำยแสดงควำมสำมำรถ
ื
พ.ศ. ๒๕๒๕ ได้รับเคร่องหมายความสามารถการกฬา ในเครืองหมายความสามารถพิเศษ
่
ี
พ.ศ. ๒๕๒๖ ได้รับเครื่องหมายนักบินกิตติมศักดิ์
พ.ศ. ๒๕๒๘ ได้รับเครื่องหมายความสามารถนักท�าลายใต้น�้าจู่โจมกิตติมศักดิ์
พ.ศ. ๒๕๓๐ ได้รับเครื่องหมายความสามารถนักประดาน�้าจู่โจมกิตติมศักดิ์
36 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม
พระราชทานนามสกุลผู้ที่สืบเชื้อสายมาจากพระยาเจ่ง ว่า “คชเสนี”
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 37
ประวัติ สกุลคชเสนี (โดยสังเขป)
สกุล “คชเสนี” สืบเชื้อสายมาจาก “พระยาเจ่ง” เจ้าเมืองเตริน เจ้าหัวเมืองมอญ ตั้งอยู่ระหว่าง
เมืองเมาะตะมะกับชายแดนไทยทางด้านด่านเจดีย์สามองค์ เป็นผู้ที่ชาวมอญนับถือมาก
ี
ในปี พ.ศ. ๒๓๑๗ พม่าเตรียมการท่จะเข้าตีกรุงธนบุรี ได้เกณฑ์ชาวมอญตามหัวเมืองท่ติดต่อกับ
ี
ชายแดนไทยให้ท�าเส้นทางด้านด่านเจดีย์สามองค์ เพื่อเข้าตีเมืองไทย ชาวมอญไม่ชอบพม่ามา
�
ี
ึ
แต่เดิมแล้ว เม่อถูกทหารพม่ากดข่ข่มเหงมากข้นจึงรวมกาลังสู้ ฆ่าทหารพม่าท่ควบคุมพวกตน
ื
ี
ุ้
ั
้
่
้
ึ
�
้
�
ทงหมด แล้วยกกาลังขนไปตีไดเมืองสะโตงและหงสาวดี แตตีเมืองร่างกงไม่สาเร็จ เพราะมีกาลังน้อย
�
ี
ื
่
ู้
ี
ขาดการวางแผนและการเตรียมการท่ด เม่อไมมทางสจึงได้อพยพครอบครัวมอญจานวนมากเข้ามา
ี
�
พึ่งพระบรมโพธิสมภารพระมหากษัตริย์ไทย
ื
เม่อเข้ามาอยู่ในเมืองไทยแล้ว ระยะแรกในสมัยกรุงธนบุรี พระยาเจ่งมียศอย่างพระยามอญ
ึ
ึ
สันนิษฐานว่าเป็นพระยาเกียรติ บังคับบัญชามอญกรมหน่ง ข้นอยู่ในพระยารามัญวงศ์ ต่อมา
ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ได้ทรงต้งพระยาเจ่งเป็น
ั
ี
ั
พระยามหาโยธาท่จักรีมอญ ควบคุมบังคับบัญชากองมอญท้งปวง และทรงให้มีส่วนร่วมในการ
ี
ี
่
�
ื
ทาสงครามมาโดยตลอด พระยาเจ่งมความดความชอบพิเศษเมอพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า
ี
จุฬาโลกมหาราช รัชกาลท่ ๑ เสด็จไปตีเมืองทวาย จึงได้รับพระราชทานเล่อนยศเป็นเจ้าพระยา
ื
มหาโยธานราธิบดีศรีพิไชยณรงค์
บุตรชายคนโตของพระยาเจ่งชื่อ ทอเรียะ รับราชการมียศเป็นพระยามหาโยธา และได้ปฏิบัติ
ั
ี
หน้าท่เช่นเดียวกับบิดา คือทาการรบท้งทางชายแดนด้านพม่า และในการปราบขบถจลาจลในลาว
�
ื
ท่านได้รับพระราชทานเล่อนยศเป็นเจ้าพระยามหาโยธา แทนท่เม่อบิดาถึงแก่อสัญกรรม มีหลักฐาน
ื
ี
ี
ั
ในประวัติศาสตร์ว่าท่านได้รับเชิญจากอังกฤษท่กาลังทาสงครามกับพม่าในขณะน้น ให้ไปเป็น
�
�
ี
ั
กษัตริย์มอญ เพราะทราบว่าท่านเป็นแม่ทัพท่พม่าเกรงกลัว และชาวมอญท้งในเมืองไทยและพม่า
เคารพนับถือมาก แต่ท่านปฏิเสธ
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลท่ ๖ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า
ี
โปรดกระหม่อม พระราชทานนามสกุลผู้ท่สืบเช้อสายมาจากพระยาเจ่งว่า “คชเสนี” พระองค์ทรง
ื
ี
ื
ั
ใช้ช่อพระยาเจ่งต้งเป็นนามสกุล เพราะคาว่า “เจ่ง” เป็นภาษามอญ แปลว่า “ช้าง” นับเป็น
�
พระมหากรุณาธิคุณล้นเกล้าล้นกระหม่อมอย่างหาที่สุดมิได้
ผู้สืบสกุลคชเสนี ได้รับราชการสนองพระมหากรุณาธิคุณ พระบรมราชจักรีวงศ์สืบต่อมา
จนถึง ปัจจุบัน พลเรือเอก สุภา คชเสนี เป็นผู้อยู่ในล�าดับสกุลชั้นที่ ๖
38 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
เจ้าพระยามหาโยธา
นราธิบดีศรีพิไชยณรงค์ (เจ่ง, เจิน)
เจ้าพระยามหาโยธา (ทอเรียะ)
พระยาเกียรติ (ตะโด็ด)
หลวงมหาดไทย (มาลัย)
หลวงบริณัยจรรยาราษฎร์
พลเรือเอก สุภา คชเสนี
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 39
ี
ดาบเล่มน้ชื่อ “พลู” บรรพบุรุษเล่าสืบกันมาว่า เป็นดาบคู่มือของเจ้าพระยามหาโยธา (เจ่ง)
ถือติดตัวเวลาออกศึกทุกคราว เม่อท่านอสัญกรรมแล้ว ผู้สืบสกุลได้รับสืบต่อกันมา ถ้ามีการ
ื
ร�าผีตามประเพณี เมื่อจะเชิญท่านผู้เป็นต้นสกุล ผู้เชิญต้องถือดาบเล่มนี้ และออกชื่อว่า “พลู-พลู”
ด้วยถือกันว่าเป็นอาวุธส�าคัญประจ�าสกุล “คชเสนี” สืบมา
40 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 41
42 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 43
ครอบครัวของพ่อ
44 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 45
46 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
วัยหนุ่ม
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 47
48 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี
คู่ชีวิต
พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี 49
50 พระราชทานเพลิงศพ พลเรือเอก สุภา คชเสนี