ค�ำน�ำ
ื
ี
ื
ื
ี
“เร่องเล่ำชำวเรือ” เล่มน้ เป็นการรวบรวมเน้อหาของคอลัมภ์เร่องเล่าชาวเรือ ท่ได้ตีพิมพ์ไว้ในนิตยสารนาวิกศาสตร์
ตั้งแต่ ฉบับเดือนสิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๗ เป็นต้นมา ซึ่งเขียนโดย พลเรือเอก ไพศาล นภสินธุวงศ์ มีวัตถุประสงค์เพื่อให้
ี
ั
ื
�
กาลังพลกองทัพเรือและบุคคลท่วไปท่สนใจ ได้อ่านเพ่อค้นคว้าหาความรู้ และทาความเข้าใจกับ “เร่องเล่าชาวเรือ”
ื
�
ที่มีการบันทึกไว้หรือเล่าต่อ ๆ กันมา ทางกองบรรณาธิการนาวิกศาสตร์จึงได้รวบรวมจัดท�าเป็นหนังสือ และหนังสือ
อิเล็กทรอนิกส์ (E-book) ขึ้นมาเพื่อง่ายต่อการสืบค้น และศึกษาเรียนรู้ต่อไป
่
ี
ิ
ู
ิ
์
ื
ี
ุ
้
ั
ี
้
ิ
่
่
ี
้
ุ
ื
ิ
็
ในโอกาสน ขอขอบพระคณ พลเรอเอก ไพศาล นภสนธวงศ เปนอยางสงมา ณ ทน ทไดกรณามอบลขสทธหนงสอ
ุ
์
ี
เล่มน้ให้กับกองทัพเรือ ซ่งหวังเป็นอย่างย่งว่า “เร่องเล่ำชำวเรือ” เล่มน้ จะให้ความรู้อันเป็นประโยชน์แก่ผู้ท่สนใจ และ
ี
ิ
ื
ึ
ี
เป็นหนังสือที่ทรงคุณค่าต่อการอ่าน ศึกษาค้นคว้าต่อไป
คณะผู้จัดท�า
กองบรรณาธิการนิตยสารนาวิกศาสตร์
สารบัญ
เรื่องเล่าชาวเรือ
นกหวีดเรือ.......................................................................................................................................................... ๑
พิธีข้ามอิเควเตอร์............................................................................................................................ ๓
ึ
พิธีธงข้นธงลง.............................................................................................................................................. ๕
ี
การตระฆงเรือ......................................................................................................................................... ๗
ั
รูปท่ติดหัวเรือรบ................................................................................................................................ ๙
ี
นายธง.............................................................................................................................................. ๑๐
้
พิธีปล่อยเรือลงนา............................................................................................................... ๑๑
�
พิธีวางกระดูกงูเรือ...................................................................................................................... ๑๓
ทหารเรือกับเวลา....................................................................................................................... ๑๔
เสาธงทหารเรือ........................................................................................................................................ ๑๕
การเคารพระหว่างเรือต่อเรือ......................................................................................................................... ๑๖
ธรรมเนียมและมารยาทบนดาดฟ้าเรือ...................................................................................... ๑๗
�
เรือนาตาล................................................................................................................................. ๑๘
้
ท�าไมเรียกทางด้านซ้ายของเรือว่า port และทางด้านขวาว่า startbpard ไม่เรียกว่า left และ right
............................................................................................................................................................. ๒๐
ี
ชาวเรือน่เอง ท่ทาให้เกิดการประกันภัยในสมัยใหม่ ................................................................... ๒๑
ี
�
เรือ ส. ลาแรกของโลก............................................................................................................. ๒๒
�
สมอเรือเป็นสัญลักษณ์ของทหารเรือและชาวเรือตั้งแต่เมื่อใดและท�าไมจึงมีโซ่สมอพัน
............................................................................................................................................................. ๒๓
�
ทาไมต้องมีโซ่/เชือกพันก้านสมอหรือผานสมอ............................................................................. ๒๔
�
SOS มิใช่เป็นคาย่อของ “Save Our Ship” หรือ “Save Our Souls”................................... ๒๕
MAYDAY...................................................................................................................................... ๒๖
ไมล์ทะเล (Nautical Mile)........................................................................................................ ๒๗
ทาไมหน้าต่างเรือจึงมีลักษณะกลม............................................................................................. ๒๘
�
�
ทาไมกางเกงกะลาสีเรือขาบาน (Bell Bottom) ......................................................................... ๒๙
ี
เหตุผลท่เรือ (Ship/Boat) ใช้สรรพนามแทนว่า “she”............................................................... ๓๐
ทาไมทหารเรือเกือบทุกชาตินิยมแต่งเคร่องแบบสีขาว............................................................... ๓๒
ื
�
เส้อ BLAZER กาเนิดมาจากทหารเรือ............................................................................................... ๓๔
ื
�
การลดธง...................................................................................................................................... ๓๕
เวลาของชาวเรือ...............................................................................................................................๓๖
ทาไมนายทหารหลักจึงเรียกว่า Line Officer.............................................................................. ๓๘
�
ี
่
ี
ื
ั
ยามผลด Dog watch มอะไรเกยวข้องกบสนขหรอ............................................................... ๔๐
ั
ุ
ั
กราบขวาของเรือรบเป็นกราบเกียรติยศ (Honor Side) ของทุกกองทัพเรือจริงหรือ
........................................................................................................................................................... ๔๑
ทาไมในกองทัพเรือสหรัฐฯ จึงเรียกกาแฟว่า “A Cup of Joe”................................................ ๔๒
�
�
ทาไมดาดฟ้าหัวเรือจึงเรียกป้อม/ปราสาทหัวเรือ (Forecastle).......................................................๔๓
�
ทาไมห้องพักและรับประทานอาหารของนายทหารในเรือเรียก Wardoom แทน Messroom
........................................................................................................................................................... ๔๔
ธงโจรสลัด (The Jolly Roger)..................................................................................................... ๔๕
�
ทาไมเรือรบสมัยก่อนเรียก Mam - of - War ....................................................................... ๔๖
ชาวเรือไม่ออกเรือในวันศุกร์............................................................................................................. ๔๗
เรือยอชท์ของประธานาธิบดี สหรัฐอเมริกา (Presidertial Yachts)........................................... ๔๘
เราบังคับทิศทางลมไม่ได้ แต่เราปรับเปล่ยนใบเรือได้ We can’t direct the wind, but we can adjiust
ี
the sails.............................................................................................................................................. ๔๙
NICKNAME OF ROYAL NAVY (ช่อเล่นของราชนาวีอังกฤษ)...................................................... ๕๐
ื
ิ
WINSTON CHURCHILL ดูหม่นราชนาวีอังกฤษ.............................................................................. ๕๑
ท�าไมนาวิกโยธินอังกฤษเรียกว่า BOOT NECK และของสหรัฐอเมริกาเรียก LEATHER NECK
.......................................................................................................................................................... ๕๒
ธงขาว White Flag (Fon truce / surrender)......................................................................... ๕๓
ั
�
ื
ช่อน้นสาคัญไฉน............................................................................................................................ ๕๔
Skysraper ตึกระฟ้า......................................................................................................................... ๕๕
WARDROOM.................................................................................................................................. ๕๖
�
เรือรบทาการทูตได้ดีท่สุด.................................................................................................................. ๕๗
ี
ALL ABOVE BOARD (ตรงไปส่งมา เปิดเผย ชอบด้วยกฎหมาย)................................................. ๕๘
NAVY ONE คืออะไร......................................................................................................................... ๕๙
Canteen boa........................................................................................................................ ๖๐
SAIL UNDER FALSE COLOURS เดินเรือโดยใช้ธงเท็จ............................................................... ๖๑
NAIL ONE’ COLOURS TO THE MAST ตอกตะปูตรึงธงชาติ ไว้ท่เสาเรือ.................................... ๖๒
ี
CLEAR THE DECK เตรียมเรือเข้ารบ........................................................................................ ๖๓
CHANTY / SEA CHANTY เพลงชาวเรือ เพลงทหารเรือ............................................................. ๖๔
เปลญวน..................................................................................................................................... ๖๕
Striking the Colours............................................................................................................... ๖๖
Midrats Midnight Rations อาหารรอบดึกของทหารเรือบนเรือรบขณะเดินทาง..................... ๖๗
BOTTOM UP (DRINKING) กระดกแก้ว / ขวดด่มให้หมด........................................................... ๖๘
ื
ี
ื
่
�
ื
ี
ประเพณชาวเรอ การเปล่ยนชอเรอจะนาโชคร้ายมาให้......................................................... ๖๙
ื
ส�านวนที่มีต้นต�ารับมาจาก ชาวเรือ “GUNDECK” ปลอมแปลง บิดเบือน ท�าให้ไม่ถูกต้อง
........................................................................................................................................................... ๗๐
ชาวเรือกับความเช่อเร่องโชคลาง (Seafarer and Superstition) .................................................... ๗๑
ื
ื
หมู่เกาะอินดีสตะวันตก (West lndies) ................................................................................. ๗๒
AMERIGO VESPUCCI ผู้ค้นพบอเมริกาตัวจริง................................................................................... ๗๓
“Splice the main brace” ...................................................................................................... ๗๔
The Black Tot Day ............................................................................................................. ๗๕
การกักตัว/การกักด่าน (Quarantine)........................................................................................ ๗๖
ยุทธนาวีที่ปากแม่น�้าไนล์ (The Battle of the Nile) ดับฝันนโปเลียนที่จะขยายอ�านาจไปตะวันออกกลาง
.......................................................................................................................................................... ๗๗
ความเชื่อเรื่องโชคลาง (superstition) ของชาวเรือ เรื่อง “siren” หรือ ปีศาจผู้เป็นภัยต่อนักเดินเรือ
........................................................................................................................................................................... ๗๘
Uncharted waters ................................................................................................................. ๗๙
ื
�
ึ
ทาไมท้องเรอจงทาสแดง ...................................................................................................................... ๘๐
ี
หน้าต่างเรือ หรือช่องระบายอากาศข้างเรือ (Portole) ..................................................................... ๘๑
สนธิสัญญา Tordesillas ............................................................................................................. ๘๒
ื
ั
นายทหารเรืออังกฤษ น่งด่มถวายพระพร (loyal toast) ................................................................. ๘๓
กัปตัน James Cook กับ Sauerkraut ......................................................................................... ๘๔
วัฒนธรรมการชนแก้ว (Clink Glasses) และการกล่าวค�าว่า Cheers! ก่อนการดื่ม
............................................................................................................................................................... ๘๕
ื
ื
�
ทาไมนายทหารเรืออังกฤษไม่ชนแก้ว (Clinking Glasses) เม่อมีการด่มอวพร.......................................... ๘๖
�
้
ขนมปังนาตาลทราย HOLYSTONE ................................................................................................ ๘๗
ลงเรอลาเดยวกน (Be in the same boat) ............................................................................. ๘๘
ี
ื
ั
�
ยุทธนาวีคร้งสาคัญและใหญ่ท่สุดในสงครามโลกคร้งแรก.................................................................. ๘๙
ั
ี
ั
�
สมอเรือ Anchor ....................................................................................................................... ๙๐
การรับ-ส่งหน้าท่ผู้บัญชาการทหารเรือ.......................................................................................... ๙๑
ี
�
�
้
เรือดานาช้น “วิบัติ” (K-class) ............................................................................................. ๙๒
ั
เรื่องเล่าชาวเรือ
พลเรือเอก ไพศาล นภสินธุวงศ์
สมอเรือเป็นสัญลักษณ์ของทหารเรือและชาวเรือตั้งแต่เมื่อใด
และทำไมจึงมีโซ่สมอพัน
เดิมเป็นเครื่องหมายบนธงประจำตำแหน่งของ Lord Howard of Effington (ซึ่งเป็นผู้ที่มีส่วนในการรบกับกองเรือ
Armada ของสเปนในปี ๑๕๘๘ และได้รับชัยชนะ) ในปี ค.ศ.๑๖๐๑ เมื่อเขาได้รับตำแหน่ง Lord High Admiral
(จอมพลเรือสมัยเก่าของสหราชอาณาจักร ปัจจุบันคือ เจ้าชาย Philip Duke of Edenburgh พระสวามีของ
Queen Elizabeth II) จึงใช้เป็นธงประจำตำแหน่งของ Effington ซึ่งมิได้มีรูปสมอล้วน ๆ แต่เป็น Fouled anchor
คำว่า foul ศัพท์ชาวเรือหมายถึง ทำติด ทำยุ่ง พัน หรือโดยทั่ว ๆ ไป มีความหมายว่าบางสิ่งบางอย่างผิดพลาด
หรือยุ่งยาก ศัพท์คำนี้ใช้กันมาตั้งแต่ยุคเรือใบ ดังนั้น fouled anchor จึงเป็นสภาวะของสมอเรือ ซึ่งถูกเชือกหรือโซ่
สมอพัน โดยความหมายแล้วเป็นสิ่งที่ไม่พึงประสงค์ของชาวเรือ ซึ่งทำให้สมอไม่กินดินหรือสมอเกาได้ ต่อมาธงนี้
เป็นสัญลักษณ์อย่างเป็นทางการของกระทรวงทหารเรืออังกฤษ (The Admiralty) ลักษณะของธงมีพื้นที่สีแดงเลือดหมู
มี fouled anchor อยู่กลางธงประจำตำแหน่งนี้ จะชักบนเรือที่มีพระราชวงศ์เสด็จประพาสทางทะเล หรือในกรณีที่
มีการปล่อยเรือลงน้ำของเรือรบในราชนาวีอังกฤษ
ต้นศตวรรษที่ ๑๘ ตราประจำตำแหน่งของกระทรวงทหารเรืออังกฤษ เดิมเป็นรูปสมอและมีโซ่วางอยู่รอบ ๆ
(ไม่ได้พันสมอ) ต่อมาเปลี่ยนแปลงเป็น fouled anchor ประมาณ ค.ศ.๑๗๒๕ แต่เครื่องหมายเดิมยังคงใช้เป็น
ตราประทับของกระทรวงทหารเรือ จนกระทั่งปี ๑๘๕๙
ดังนั้น สัญลักษณ์ของทหารเรือและชาวเรือ ที่มีเชือกหรือโซ่พันสมอ จึงเป็นสิ่งเตือนใจให้ได้คิดเสมอว่า
จะดำเนินการสิ่งใดต้องกระทำโดยความรอบคอบ มิฉะนั้นสิ่งที่กระทำไปอาจส่งผลต่อส่วนรวม และส่งผลต่อชีวิต
รวมทั้งทรัพย์สินได้
เรื่องเล่าชาวเรือ
พลเรือเอก ไพศาล นภสินธุวงศ์
SOS มิใช่เป็นคำย่อของ “Save Our Ship”
หรือ “Save Our Souls”
ชาว รือส่วนใหญ่คุ้นเคยกับ SOS ดี แต่มีจำนวนไม่น้อยที่ยังเข้าใจที่มาของ SOS คลาดเคลื่อน SOS เป็นสัญญาณ
เ
บอกเหตุว่าอยู่ในอันตราย หรือสัญญาณแจ้งเหตุร้าย (Distress Signal) ที่ใช้โดยการแสดงด้วยรหัส Morse Code
ซึ่งชาวอเมริกันชื่อนาย Morse เป็นผู้คิดขึ้นใช้ในกิจการโทรเลขในศตวรรษที่ ๑๙
สัญญาณ SOS ถูกใช้เป็นครั้งแรกสำหรับการช่วยเหลือชาวเรือ โดยรัฐบาลของประเทศเยอรมนี ซึ่งเกี่ยวกับ
ระเบียบข้อบังคับด้านวิทยุ เมื่อวันที่ ๑ เมษายน ค.ศ.๑๙๐๕ ต่อมาได้รับการยอมรับและนำไปใช้เป็นสากล เมื่อวันที่ ๑
กรกฎาคม ค.ศ.๑๙๐๘ และ SOS ได้ถูกใช้กันเป็นสัญญาณแจ้งเหตุร้ายในทะเลเกือบศตวรรษ กล่าวคือถึงปี ค.ศ.๑๙๙๙
ถูกใช้แทนโดย Global Maritime and Safety System อย่างไรก็ตาม SOS ยังคงเป็นที่จดจำและปัจจุบันได้รับ
การยอมรับว่าเป็นสัญญาณบอกเหตุร้ายในทะเลทางทัศนสัญญาณ
ที่มาของ SOS หากดูจากรหัส Morse SOS เป็นการเรียงจุดและขีดยาวอย่างต่อเนื่อง (ไม่เว้นวรรค)
เป็น • • • − − − • • • เป็นการง่ายต่อการจดจำและการส่งสัญญาณ ไม่สับสน ในครั้งแรกที่คิดการนำ SOS
มาใช้นั้นมาจากเหตุผลที่กล่าวนี้ ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับความหมายของมัน ในปัจจุบัน SOS มักเขียนอย่างเป็นทางการ
โดยมีขีดยาวบนตัวอักษรทั้งสาม คือ SOS
ในการปฏิบัติมักหมายถึง Save Our Ship หรือ Save On Souls หรือ Send Out Succour
(Succour = ความช่วยเหลือ)
นาวิกศาสตร์ ปีที่ ๙๙ เล่มที่ ๖ มิถุนายน ๒๕๕๙ 93
เรื่องเล่าชาวเรือ
พลเรือเอก ไพศาล นภสินธุวงศ์
ไมล์ทะเล (Nautical Mile)
หลายคนคงทราบดีว่าบางประเทศใช้ระยะทาง Vasco da Gama, Sines, Portugal
์
เป็นไมล แต่ส่วนใหญ่เป็นกิโลเมตร ไมล์ท่กล่าวน้เป็น ไดกลาวไววา “ขาพเจามความเชอวาหนงไมลทะเล
ี
ี
่
้
่
่
่
์
ึ
่
้
้
ื
ี
้
ไมล์ที่ใช้กันบนบก ชาวเรือคิดและใช้ต่างจากชาวบก ยาวเท่ากับหนึ่งในหกสิบองศา ไม่ใช่ทั้งหกสิบองศาตาม
พวกเขาใช้ไมล์ทะเล ซึ่งยาวกว่าไมล์บก ที่เข้าใจกัน”
ไมล์ทะเลเป็นระยะทางใช้ในการเดินเรือและเดิน ดังนั้นเส้นรอบวงของโลกที่ศูนย์สูตร ยาว ๒๑,๖๐๐
อากาศ ได้จากการวัด 1 Minute ของส่วนโค้งของเส้น ไมล์ทะเล (๓๖๐′ x ๖๐′)
รอบวงของวงใหญ่ (Great Circle) บางคนนิยมเรียก เมื่อเปรียบเทียบกับไมล์บก (Statue Mile)
Sea Mile นอกจากนั้นยังมีอีกหลายชื่อ ได้แก่ Interna- ๑ ไมล์ทะเล = ๑.๑๕๐ ไมล์บก หรือ ๑.๘๕๒ กิโลเมตร
tional Nautical Mile ใช้ในการเดินเรือ เดินอากาศ ซึ่งเท่ากับ หรอ ๖,๐๗๖ ฟต ชาวเรอมกคดตวเลขกลม ๆ วา ๑ ไมลทะเล
่
ุ
์
ื
ั
ื
ั
ิ
ความยาวเฉลี่ยของหนึ่ง Minute ของเส้นละติจูด ยาว ๒,๐๐๐ หลา
เดิมในสหราชอาณาจักร เรียกว่า Geographical สำหรับการวัดความเร็วชาวเรือใช้ นอต (Knot)
Mile หรือ Admiralty Mile ต่อมาในปี ค.ศ.๑๙๗๐ ซึ่งความเร็ว ๑ นอต เท่ากับ ๑ ไมล์ทะเล ต่อชั่วโมง
เปลี่ยนเป็น International Nautical Mile
นาวิกศาสตร์ ปีที่ ๙๙ เล่มที่ ๘ สิงหาคม ๒๕๕๙ ๙๔
เรื่องเล่าชาวเรือ
พลเรือเอก ไพศาล นภสินธุวงศ์
ทำไมหน้าต่างเรือจึงมีลักษณะกลม
ทำไมหน้าต่างเรือจึงมีลักษณะกลม คนที่อยู่บนบก มอบหมายให้แก้ปัญหาดังกล่าว เขาได้เจาะข้างเรือ
ย่อมคุ้นเคยกับหน้าต่างบ้าน หรืออาคารที่มีลักษณะเป็น เพื่อให้สามารถติดตั้งวางปืนภายในดาดฟ้า ตั้งแต่หัวเรือถึง
รูปสี่เหลี่ยม หากอ้างเหตุผลทางหลักวิทยาศาสตร์พออธิบาย ท้ายเรือได้ น่นหมายถึงแต่ละกราบของเรือจึงมีจำนวนปืน
ั
ได้ว่าที่มุมทั้งสี่ของหน้าต่างรูปสี่เหลี่ยม เป็นจุดเปราะบาง เพิ่มมากขึ้น รูที่เจาะเมื่อเจอสภาพอากาศเลวหรือไม่
หรือเป็นจุดอ่อนในการรับน้ำหนักหรือแรงกระแทก หาก ต้องการใช้ปืนสามารถปิดฝาครอบได้ เนื่องจาก Baker เป็น
เป็นลักษณะกลมย่อมทนทานต่อแรงที่กระทบได้ดีกว่า ชาวฝรั่งเศส เขาเรียกรูที่เจาะนั้นว่า porte แปลว่า
ด้วยเหตุผลนี้เองทำให้ในเวลาต่อมาก็ได้รับการพัฒนาและ ทางเข้า ประตู ต่อมา porthole ซึ่งหมายถึง สิ่งที่เปิดด้าน
แก้ไข แต่พัฒนาจากกลมเป็นรูปมน เช่น ของรถหุ้มเกราะ ข้างเรือไม่ว่าเพื่อจุดประสงค์ของการใช้ปืนเรือหรือไม่ก็ตาม
ี
อากาศยาน รถยนต์ (Ford Thunderbird) ยานอวกาศ หน้าต่างเรือรูปกลมท่บริเวณลำตัวเรือต่อมาได้รับการ
ื
ื
เป็นต้น หรือเครื่องใช้ในบ้าน เช่น เครื่องซักผ้าที่ใส่ผ้าที่ พัฒนาเพ่อใช้รับแสงและอากาศให้เข้าเรือ แต่เม่อปิดจะช่วย
็
ุ
่
ี
ิ
ิ
ั
ี
์
่
จะซักทางดานขาง นเปนเหตผลทางวทยาศาสตรทอธบายกน ผนึกน้ำป้องกันสภาพอากาศเลวร้าย porthole ส่วนมากจะ
้
้
ในยุคปัจจุบัน แต่ต้นตอของหน้าต่างเรือที่มีลักษณะกลม ประกอบด้วย ๒ ส่วน คล้ายๆ กับการสร้างหน้าต่างทั่ว ๆ ไป
ต้องย้อนลงไปในประวัติศาสตร์สมัยยุคเรือใบ กล่าวคือ ส่วนแรกเป็นแผ่นกระจกแก้วรูปกลม มีขอบ
หน้าต่างเรือหรือ Porthole ไม่เก่ยวกับกราบซ้ายของเรือ ทำด้วยโลหะถูกตรึงไว้อย่างแข็งแรง มั่นคง ที่ข้างเรือ
ี
แต่มีกำเนิดในสมัยพระเจ้า Henry ที่ ๖ ของอังกฤษ (ค.ศ.๑๔๘๕) อีกส่วนเป็นฝาครอบทำด้วยโลหะ
พระองค์ทรงยืนกรานที่ต้องการติดตั้งปืนเรือขนาดใหญ่ ปัจจุบันเรือรบมักไม่ค่อยปรากฏให้เห็นหน้าต่างเรือ
มากบนเรือรบของพระองค์ที่ชื่อ “The Great Harry” เนื่องจากเป็นจุดอ่อนอย่างหนึ่งของตัวเรือ อีกประการหนึ่ง
แต่ปัญหาอยู่ที่การติดตั้งปืนขนาดใหญ่มาก ไม่สามารถ เรือสมัยใหม่มักมีเครื่องปรับอากาศ จึงขาดความจำเป็น
ติดตั้งบนดาดฟ้าหัวเรือ (Forecastle) และดาดฟ้าท้ายเรือ แต่อาจพบบ้างบนเรือพาณิชย์ หรือเรืออื่น ๆ ที่ไม่ใช่เรือรบ
(Aftcastle) ให้สามารถใช้งานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งมีวัตถุประสงค์เพื่อรับแสงหรือมองออกจากห้องใน
ต่อมานักต่อเรือชาวฝรั่งเศส ชื่อ James Baker ได้รับ ตัวเรือออกไปเรียกกว่า Sightlights
94 นาวิกศาสตร์ ปีที่ ๙๙ เล่มที่ ๙ กันยายน ๒๕๕๙
เรื่องเล่าชาวเรือ
พลเรือเอก ไพศาล นภสินธุวงศ์
เวลาของชาวเรือ
่
่
็
ื
่
ู
เวลาของชาวเรือความจริงแล้วไม่ได้แตกต่าง “เมอเรออยในทะเล ลกเรือแบงออกเปน ๒ พวก
ู
ื
จากชาวบกเลย คือ มีเวลาเท่ากัน ไม่ว่าเป็นช่วโมง พวกเราเรียกว่า ยามกราบขวา อีกพวกเรียก ยามกราบซ้าย
ั
่
ี
ี
วัน นาท และวินาท แต่ชาวเรือมีวิธีการแบ่งเวลาใน นายใหญ่เป็นหัวหน้าพวกกราบขวา สวนลูกน้องมือขวา
ำ
ั
ุ
หน่งวันต่างจากชาวบกโดยเฉพาะการแบ่งเวลาในการทางาน เป็นหัวหน้าพวกกราบซ้าย กล่มคนเหล่าน้นในระหว่างเข้ายาม
ึ
้
ื
หรือเพ่อการเข้ายาม มีการบันทึกในยุคแรกของการเดินเรือ รับผิดชอบเร่องยาม การปรับแต่งใบเรือ เคร่องสูบนำา
ื
ื
ซึ่งมีการแบ่งเวลาของวันหนึ่ง ๆ ในทะเล สำาหรับการเข้ายาม (โยกด้วยมือ) และอ่น ๆ ท้งหมด ในช่วงแรกเข้ายาม
ื
ั
Pigafetta ได้บันทึกเก่ยวกับรายละเอียดของการเดินทาง ๔ ช่วโมง หลังจากน้นอีกกราบหน่งเปล่ยนทาหน้าท่แทน
ั
ำ
ี
ี
ี
ั
ึ
ท่ประสบเคราะห์ร้ายของ Magellan โดยเขาอ้างว่า ระยะเวลา ๔ ชั่วโมง เรียกว่า เต็มผลัด
ี
“หัวหน้าได้ออกคำาสั่งให้มียาม ๓ ผลัด ในตอนกลางคืน ส่วน “Dog watches” ไม่ได้กาหนดไว้ใน Seaman’s
ำ
ื
ื
่
ผลัดแรกเร่มต้นเมอมดแล้ว ผลัดท ๒ เร่มตอนเท่ยงคน Dictionary ของ Mainwaring เข้าใจว่าคงเกิดขึ้นภายหลัง
ิ
ี
ี
ื
่
ิ
และผลัดที่ ๓ เริ่มต้นเมื่อสว่าง” จากเขาเขียนหนังสือดังกล่าว
นาวิกศาสตร์ ปีที่ ๑๐๐ เล่มที่ ๓ มีนาคม ๒๕๖๐ 91
่
ิ
มีนยายเก่าแก นาวาโท R.G.Lowry, R.N.เขียนไวว่า
้
“ตีระฆัง ๑ ครั้ง เมื่อเวลาบ่าย ๖.๓๐ น. แทนการตี ๕ ครั้ง
นับตั้งแต่มีการกบฏเมื่อปี ค.ศ.๑๗๙๗ ในเมืองท่าแห่งหนึ่ง
การส่งสัญญาณทาการกบฏ คือ เม่อตีระฆัง ๕ คร้ง
ื
ำ
ั
่
่
ื
่
ในระหวาง Dog Watch แตนายทหารไดกลนเรองนีกอน
้
่
ิ
้
่
และแทนที่จะให้ตีระฆัง ๕ ครั้ง กลับสั่งให้ตีระฆังเพียง ๑ ครั้ง
ความหายนะจากการกบฏได้รับการปัดเป่าทันเวลา
เรื่องนี้เท็จจริงแค่ไหนไม่มีใครตอบได้ มันเป็นเพียงนิยาย
ธรรมดาเรื่องหนึ่ง”
ั
ื
ำ
ำ
การตีระฆังจานวน ๘ คร้ง สืบเน่องมาจากจานวนคร้ง
ั
ในการกลับข้างของนาฬิกาทรายระหว่างเข้ายาม ๑ ผลัด
Sandglasses หรือ Hourglasses นาฬิกาทราย แม้ปัจจุบันนาฬิกาทรายเป็นของล้าสมัย แต่การตีระฆังเรือ
ี
ได้รับการประดิษฐ์ใช้กันบนบกก่อนท่มีการประดิษฐ ์ ยังคงมีอยู่
ั
นาฬิกาแขวนหรือต้ง (Clock) อาจเป็นเพราะเรือในทะเล ยังมีวัฒนธรรมเก่าแก่ซ่งคร้งหน่งยังคงรักษาอย่าง
ั
ึ
ึ
ึ
มีอาการโคลงข้าง (Roll) และการโคลงข้นลงหัวเรือท้ายเรือ เคร่งครัด นั่นคือ ผู้ที่มีอายุสูงสุดของเรือนั้น ซึ่งอาจเป็น
ำ
(Pitch) ทาให้นาฬิกาทรายใช้ในการบอกเวลาในเรือ นายพลเรือหรือสูทกรรม (Jack – of – the – dust)
ต่อมาหลังจากมีการประดิษฐ์นาฬิกาใช้ลูกต้ม (Pendu- ตีระฆัง ๘ ครั้ง ตอนเที่ยงคืนของวันที่ ๓๑ ธันวาคม และ
ุ
lum Clock) อีกหลายปี ตามติดด้วยการตีอีก ๘ ครั้งทันที สำาหรับวันปีใหม่ และ
ก่อนท่จะตีระฆังเรือ นาฬิกาทรายจะถูกยกกลับข้าง เป็นคนที่หนุ่มที่สุดของเรือ แน่นอนที่สุดว่า มันเป็นเพียง
ี
ำ
ุ
ึ
ี
ึ
ั
ซ่งกระทากันทุก ๆ คร่งช่วโมง เหตุท่นาฬิการ่นแรก ครั้งเดียวเท่านั้นใน ๑ ปีที่มีการตีระฆังมากกว่า ๘ ครั้ง
ำ
ั
ึ
ทางานเพียงคร่งช่วโมงคงเน่องจากลูกเรือทางานหนัก น่นคือ ตีรวมกันแล้ว ๑๖ คร้งต่อเน่องกัน โอกาสคร้งเดียวน ี ้
ื
ำ
ั
ั
ื
ั
ื
และเหน่อยซ่งเป็นเร่องปกติธรรมดา Lyde เขียนไว้ในหนังสือ เรียกว่า “Ring out the old, ring in the new”
ื
ึ
ึ
Friends Adventure ของเขาว่า “กะลาสีคนหน่ง
ั
นงบนมานงเตย ๆ ขางพงงาเรอ เพอคอยเฝาดนาฬกาทราย
่
้
ื
่
ื
ู
้
ั
้
ี
่
ั
้
ิ
้
และเรียกพรรคพวกออกไปโยกเครื่องสูบนา ซึ่งก็ต้องทำา
ำ
ทุกครึ่งชั่วโมงเช่นกัน เนื่องจากเรือลำานี้รั่วมาก”
ำ
ิ
ระฆังเรือนามาใช้ภายหลัง ร่องรอยหลักฐานช้นแรก
ที่สามารถเห็นได้ คือจากนักเขียนนิรนามที่เขียนเกี่ยวกับ
ึ
ื
การเดินทางและการผจญภัย ซ่งเขาได้เขียนเม่อกลาง
ศตวรรษที่ ๑๗ บรรยายว่าเรือของพวกดัตช์ ซึ่งเขาได้ลงไปที ่
Leghorn ในอิตาลี มีสิ่งหนึ่งที่เขาได้เขียนคือ :
ึ
ั
ื
“ทุก ๆ คร่งช่วโมงคนถือท้ายเรือ เม่อมีการตีระฆัง
จะเปลี่ยนยาม ระฆังจะถูกตีทุกครั้งที่มีการเปลี่ยนยาม
่
ำ
เพื่อการสวดมนต์ อาหารเช้าและอาหารคา” ภาพจาก : https://pixabay.com
http://www.soccersuck.com/
https://upload.wikimedia.org
92 นาวิกศาสตร์ ปีที่ ๑๐๐ เล่มที่ ๓ มีนาคม ๒๕๖๐