Παίζοντας και δημιουργώντας με το αλφάβητο

“Παίζοντας και
δημιουργώντας

με το
αλφάβητο”

ή
“Με την αλφαβήτα οδηγό

μαθαίνω, παίζω και
δημιουργώ!”

Σχέδιο εργασίας (project) με θέμα
το Αλφάβητο

Προτείνεται για την Α’ Δημοτικού

Υπεύθυνη δασκάλα
Σιούρλα Πολύμνια

 Μία παιγνιώδης νότα στη σχολική αίθουσα,
στη διδασκαλία και στη σχολική
καθημερινότητα συμβάλλει τα μέγιστα στην
προσοχή, στην αποδοχή και στην αποδοτική
μάθηση.

 Παιδί, παιχνίδι, παιδεία είναι τρεις λέξεις που
συνεπάγεται η μία την άλλη.

Υποθέματα

 Ιστορία της γραφής
Πότε και πώς μάθαμε να γράφουμε;
Πότε και από ποιους ανακαλύφθηκε το αλφάβητο;
Ποια υλικά χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι για να γράψουν;
Πότε και από ποιους εφευρέθηκε το χαρτί;
Τι είναι ο πάπυρος και η περγαμηνή και πώς κατασκευάζονταν;
Πότε και από ποιους εφευρέθηκε η τυπογραφία;
 Βιβλιοθήκες
 Θεατρικά παιχνίδια με το αλφάβητο
 Εικαστικά παιχνίδια με το αλφάβητο
 Γλωσσικά παιχνίδια με το αλφάβητο

Σκοποί

Οι μαθητές:

 να γνωρίσουν, να κατανοήσουν και να μάθουν το αλφάβητο μέσα
από ποικίλες και παιγνιώδεις δραστηριότητες

 να αναγνωρίσουν, να αποκωδικοποιήσουν και να κατανοήσουν τον
κώδικα του αλφαβήτου με δραστηριότητες που προωθούν τη
δημιουργική έκφραση

 να γνωρίσουν την ιστορία της γραφής

 να καλλιεργήσουν τη δημιουργικότητα και τη φαντασία τους, μέσα
από ποικίλους τρόπους έκφρασης (γλωσσική, αισθητική, μουσική
κτλ)

 να αναπτύξουν την κριτική και δημιουργική σκέψη μέσα από
βιωματικές προσεγγίσεις, να αναπτύξουν κλίσεις και δεξιότητες και
να ενισχύσουν τη συναισθηματική τους νοημοσύνη

 να ενταχθούν σε ομάδες και να συνεργαστούν, να μάθουν να
εκφράζουν τις απόψεις τους

 να εξασκήσουν την ικανότητα να χειρίζονται αποτελεσματικά και
δημιουργικά το λόγο (προφορικό και γραπτό)

 να προσεγγίσουν διαθεματικά το θέμα

 να έρθουν σε επαφή με την τέχνη και τις νέες τεχνολογίες.

Στόχοι

Οι μαθητές

 να μάθουν να γράφουν, να αναγνωρίζουν και να
επεξεργαστούν ενσυνείδητα τα 24 γράμματα-φθόγγους της
αλφαβήτας

 να γνωρίσουν το αλφάβητο μέσα από το παιχνίδι

 να επιτύχουν την πληρέστερη ανάπτυξη του αλφαβητισμού
μέσα από την επεξεργασία διαφόρων υλικών και μέσων

 να συνειδητοποιήσουν τη χρησιμότητα της γραφής ως μέσο
επικοινωνίας για τον άνθρωπο

 να κατανοήσουν τη γραφή ως κωδικοποιημένο σύστημα
επικοινωνίας με ορατά σημεία

 να έρθουν σε επαφή με άλλα αλφάβητα

 να παίξουν και να δημιουργήσουν με αφορμή το αλφάβητο

 να εργαστούν ομαδικά και δημιουργικά και να αναπτύξουν
κριτική στάση και σκέψη

 να οξύνουν τη φαντασία τους και να αναπτύξουν δημιουργική
σκέψη

 να αναπτύξουν δεξιότητες καλής επικοινωνίας και
συνεργασίας

 να εργαστούν με όχημα τις τέχνες και τον πολιτισμό για την
επίτευξη των παραπάνω στόχων

 να γνωρίσουν τους τρόπους επικοινωνίας άλλοτε και σήμερα

 να πληροφορηθούν για τα διάφορα είδη γραφής

 να παρακολουθήσουν διαχρονικά την ιστορία – εξέλιξη της
γραφής (εικόνες , ιδεογράμματα, συλλαβικές γραφές,
αλφαβητικές γραφές)

 να γνωρίσουν τα σημαντικότερα αλφάβητα του κόσμου

 να παρακολουθήσουν την εξέλιξη των υλικών και των μέσων
γραφής από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα

 να εκτιμήσουν τη μεγάλη σπουδαιότητα της εφεύρεσης της
τυπογραφίας

 να εξοικειωθούν με τα βασικά μέσα επικοινωνίας και
ενημέρωσης

 να διαπιστώσουν άλλους τρόπους επικοινωνίας

 να αγαπήσουν το βιβλίο και να συνειδητοποιήσουν ότι
εκτός από πληροφοριακό αποτελεί και ψυχαγωγικό υλικό

 να έρθουν σε επαφή με παλιά αναγνωστικά

 να γνωρίσουν και να ενημερωθούν για τη λειτουργία των
βιβλιοθηκών

 να εργασθούν ομαδικά σε κλίμα συνεργατικότητας και
αλληλεπίδρασης, να αναλάβουν πρωτοβουλίες, να
σκεφθούν, να εκφράσουν απορίες, να διατυπώσουν
ερωτήσεις, να προβληματισθούν,

 να διασκεδάσουν, να παίξουν, να χαρούν μέσα από ποικίλες
δραστηριότητες - παιχνίδι, ζωγραφική, εικαστικές
δημιουργίες, δραματοποίηση κ.ά.

Μεθοδολογία υλοποίησης Προγράμματος

 Για τη διεξαγωγή του σχεδίου εργασίας επιλέχθηκε η
μέθοδος project. Οι μαθητές κατείχαν ενεργό ρόλο, ενώ η
δασκάλα της τάξης ανέλαβε ρόλο συντονίστριας, και
εμψυχώτριας.
 Εφαρμόστηκε η συνεργατική μάθηση, η έρευνα, η
βιωματική μάθηση, ο καταιγισμός ιδεών, ο αυτοσχεδιασμός, η
καλλιτεχνική δραστηριότητα, και τα παιγνίδια ρόλων.
Το σχέδιο εργασίας προώθησε την πολυαισθητηριακή
προσέγγιση της γνώσης (Gardner).
 Μέσα από την ανακαλυπτική μάθηση οι μαθητές
συνεργάστηκαν, ερεύνησαν, κατανόησαν, έπαιξαν, έμαθαν και
στο τέλος παρήγαγαν οι ίδιοι γνώση.

Διαθεματικότητα Μελέτη Περιβάλλοντος:

Γλώσσα: επικοινωνία, αλληλεπίδραση,
ενημέρωση, μέσα μαζικής
παραγωγή γραπτού λόγου, αξιοποίηση και επικοινωνίας
επεξεργασία διάφορων μέσων λόγου (παραμύθι,
πληροφοριακά κείμενα, διαδίκτυο), εμπλουτισμός του
λεξιλογίου των μαθητών/τριών

Φιλαναγνωσία:

επεξεργασία βιβλίων Παίζοντας και Εικαστικά:
σχετικών με το δημιουργώντας ζωγραφική,
επιλεγμένο θέμα κατασκευές, επαφή
με το με έργα τέχνης
Πληροφορική: αλφάβητο
Φυσική αγωγή:
αναζήτηση παραδοσιακά
πληροφοριών, παιχνίδια σχετικά με
λογισμικά σχετικά το θέμα
με το θέμα,
παιχνίδια, ταινίες
μικρού μήκους

Μουσική: Θέατρο:
τραγούδια σχετικά με το θέμα, βίντεο
δραματοποίηση, θεατρικό παιχνίδι, παιχνίδια
ρόλων κλπ.

Γνωστικά αντικείμενα του ΑΠΣ για την
Α΄ τάξη σχετικά με το θέμα

 Γλώσσα:

Όλο το α΄ τεύχος
β΄ τεύχος: «Ένα γράμμα για την Ιωάννα», και 9η ενότητα
«Ο κόσμος των βιβλίων»
Ανθολόγιο:
«Η πρώτη μέρα στο σχολείο» σελ. 30
«Μαργαρίτα» σελ. 33
«Ο παπαγάλος» σελ. 37
Φιλαναγνωσία: Επεξεργασία βιβλίων σχετικών με το
επιλεγμένο θέμα

 Μελέτη Περιβάλλοντος: Ενότητα 5η:

«Πώς επικοινωνούμε;» σελ. 101

Προβλεπόμενη συνεργασία με
άλλους φορείς ή πρόσωπα:

Υπεύθυνη Πολιτιστικών
Θεμάτων της Π.Ε. Ανατ.
Θεσ/νίκης

Βαφοπούλειο Πνευματικό
Κέντρο - Παιδική Βιβλιοθήκη

Μέλη του οικογενειακού
κύκλου

Προγραμματισμός δραστηριοτήτων

 Έρευνα και συγκέντρωση πληροφοριακού υλικού από τους μαθητές/τριες.
 Καταγραφή και επεξεργασία πληροφοριών.
 Χειροτεχνίες- κατασκευές, ζωγραφική σχετικές με το θέμα.
 Επεξεργασία ταινιών, βίντεο, φωτογραφιών.
 Επεξεργασία βιβλίων σχετικών με το θέμα.
 Παραγωγή δικού μας αλφάβητου.
 Δραστηριότητες- παιχνίδια με αφορμή τα αλφάβητα.
 Κατασκευή παπύρου.
 Αυτοσχεδιασμοί και δραματοποιήσεις.
 Επίσκεψη στην παιδική βιβλιοθήκη του Βαφοπουλείου Πνευματικού

Κέντρου.
 Αξιολόγηση εργασιών. Εξαγωγή συμπερασμάτων. Προετοιμασία

παρουσίασης.
 Τελική παρουσίαση υλικού στην τάξη ή στο σχολείο.

Α΄ φάση

 Αρχικά δούλεψε όλη η τάξη μαζί
 Δημιουργία ερεθίσματος
 Κινητοποίηση ενδιαφέροντος των

μαθητών για το συγκεκριμένο θέμα
 Συγκέντρωση υλικού: βιβλία, παραμύθια,

εφημερίδες, περιοδικά, εικόνες, cd, dvd,
τραγούδια, πίνακες ζωγραφικής κ.ά.
 Επεξεργασία υλικού

Κάπως έτσι ξεκινήσαμε….

 Συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης γιατί
επικοινωνούν οι άνθρωποι και με ποιους
τρόπους, πότε και πώς άρχισαν να γράφουν και
γιατί.

 Καταιγισμός ιδεών: καταγράφηκαν οι ιδέες των
παιδιών που αναδύθηκαν αυθόρμητα σχετικά με
την ανθρώπινη επικοινωνία και την ιστορία της
γραφής και από αυτές διαχωρίστηκαν άξονες
προς διερεύνηση.

 Ζητήθηκε υλικό.

 Πραγματοποιήθηκε ενημέρωση των γονέων για
το πρόγραμμά μας και επιδιώχθηκε η
εξασφάλιση της συνεργασίας τους.

Β΄ Φάση: Δραστηριότητες

«Μια αλφαβήτα με θέατρο τραγούδι και
χορό»

 Από το βιβλίο «Μια αλφαβήτα με
θέατρο τραγούδι και χορό» κάναμε
διάφορες δραστηριότητες για την
διδασκαλία των γραμμάτων.

Υπότιτλος - Δημιουργικές δραστηριότητες
για τα γράμματα και τα δίψηφα

(Συγγραφείς: Κατσαρού Ιωάννα-Ιωάννου
Αφροδίτη, Εκδότης: Δημοπούλου Μ.)

 Το βιβλίο απευθύνεται κυρίως σε
εκπαιδευτικούς της Πρωτοβάθμιας
εκπαίδευσης και της Προσχολικής
αγωγής και αποτελεί μια εναλλακτική
πρόταση για τη διδασκαλία, την
εμπέδωση και κυρίως την αφομοίωση
της γνώσης της πρώτης ανάγνωσης και
γραφής, σε συνδυασμό και με την
αναδυόμενη γραφή και ανάγνωση.

Ανάλυση και σύνθεση των λέξεων αλάτι,
Τιτίνα, έλατο, σαλάτα, καπέλο, πεπόνι,

με καρτέλες

 Για εμπεδώσουν τα παιδιά τα ήδη γνωστά γράμματα ανέλυσαν και
συνέθεσαν τις λέξεις αλάτι, Τιτίνα, έλατο, σαλάτα, καπέλο, πεπόνι,
με καρτέλες.

Συλλαβές με πλαστελίνη

 Κάθε γράμμα που επεξεργαζόμασταν, τα παιδιά το
κατασκεύαζαν με πλαστελίνη. Επιπλέον έφτιαχναν
συλλαβές ή ακόμη και λέξεις.

Παίξαμε μπόουλινγκ με τα γράμματα!!!

 Πάνω σε 5 μπουκάλια
κολλήσαμε τα
φωνήεντα α,ε,ι,η,ο
(αργότερα βάλλαμε το
ω και το υ) και στη
μπάλα κολλούσαμε
κάθε φορά το
σύμφωνο που
επεξεργαζόμασταν.

 Ένα παιδί κυλούσε την
μπάλα και ανάλογα με
τα μπουκάλια που
έπεφταν σχημάτιζαν τις
συλλαβές.

 Το παιχνίδι παιζόταν
από όλα τα παιδιά της
τάξης με τη σειρά.

Παιχνίδι: «Μ’ ένα πλαστικό αυγό
βρίσκω τα γράμματα εγώ!»

 Σε κίτρινα κουτάκια από τα αυγά kinder έκπληξη γράψαμε
στο επάνω μέρος του το κεφαλαίο γράμμα και στο κάτω το
μικρό γράμμα.

 Τα παιδιά ένωναν τα ΚΕΦΑΛΑΙΑ γράμματα με τα
αντίστοιχα μικρά.

 Ή ένωναν το καινούριο γράμμα (σύμφωνο) με τα
φωνήεντα, σχηματίζοντας συλλαβές, ή λέξεις.

 Κάθε φορά που τελείωνε μια ενότητα προστίθενται και τα
γράμματά της.

Παιχνίδια

Παίξαμε παραδοσιακά παιχνίδια
ανάλογα με το γράμμα που
επεξεργαζόμασταν.
 Περνά – περνά η μέλισσα,

για το γράμμα Μ.
 Μήλα, για το γράμμα Η.
 Κρυφτό και κυνηγητό για το

γράμμα Κ.
 Πού ‘ν’ το, πού ‘ν’ το

δαχτυλίδι, για το γράμμα Δ.

Δραματοποιήσαμε κάποια από τα
κείμενα του βιβλίου της γλώσσας
(α΄ τεύχος).

Από το Α ως το Ω
Παραγωγή του δικού μας αλφάβητου

 Με αφορμή τη διδασκαλία κάθε νέου
γράμματος, οι μαθητές ζωγράφιζαν λέξεις που
είχαν σαν πρώτο γράμμα το διδασκόμενο.

 Κάθε μαθητής επέλεγε μόνος του ποια λέξη
ήθελε να ζωγραφίσει.

Από το Α… ως το Ω













Και ένα εξώφυλλο για το αλφάβητό μας

Αναρτήσαμε στους τοίχους της τάξης
μας διάφορα αλφαβητάρια

 Διασκεδάσαμε με τις Γραμματοφατσούλες και εμπνευστήκαμε
ιστορίες για την κάθε μια.

http://podilato98.blogspot.gr/2014/01/grammatofatsoules-Los-Ninos.html

 Δώσαμε χρώμα στην ασπρόμαυρη αλφαβήτα!

Δημιουργήσαμε τα δικά μας αλφαβητάρια

 Το αλφαβητάρι των δικαιωμάτων του παιδιού

Το αλφαβητάρι
των δικαιωμάτων
του παιδιού
(ατομική και
ομαδική εργασία)

Το αλφάβητο των ζώων

Το αλφαβητάρι των
ζώων (ατομική και
ομαδική εργασία)

 Με τα ονόματα των παιδιών της τάξης φτιάξαμε
«Το αλφαβητάρι των ονομάτων μας»

 Αναρτήσαμε τις ομαδικές εργασίες στην τάξη μας.

«Ένα γράμμα μια ιστορία»

 Παρακολουθήσαμε από το διαδίκτυο τα βίντεο της σειράς
«Ένα γράμμα μια ιστορία»

http://www.i-create.gr/images/gramma_istoria/gramma_a/index.html

 Παίξαμε από την ίδια ιστοσελίδα τα διαδραστικά παιχνίδια που
προτείνονται.

 Είδαμε: Το τραγούδι της αλφαβήτου

https://www.youtube.com/watch?v=2VxBidHBalQ

 Δουλέψαμε με το λογισμικό
του Παιδαγωγικού
Ινστιτούτου

«Γλώσσα Α΄-Β΄
Δημοτικού»

http://ts.sch.gr/software

 Και με τις διαδραστικές
δραστηριότητες από το
διαδικτυακό τόπο i-pinakas

http://www.i-pinakas.com/

Διαδικτυακό παιχνίδι

 Τα παιδιά αντιστοίχισαν τα ΚΕΦΑΛΑΙΑ με τα
πεζά γράμματα στο παιχνίδι του Ramkid.

http://www.4pi.gr/ramkid/swf/games/game14.html

Καρτέλες με
τα ονόματα
των μαθητών

 Στην αίθουσα
πληροφορικής κάθε
μαθητής έγραψε το
ονοματεπώνυμό του σε
ένα καρτελάκι (σε
φύλλο εργασίας word).

 Μετά έβαλαν τις
καρτέλες σε αλφαβητική
σειρά.

Με το λογισμικό tux paid τα παιδιά

δημιούργησαν το αλφαβητάρι της τάξης μας!

Ένα δείγμα της δουλειάς τους με
τα γράμματα Αα, Κκ, Ππ

Το δικό
μας
μυστικό
αλφάβητο

 Δημιουργήσαμε το δικό μας
μυστικό αλφάβητο - κώδικα.

 Τα παιδιά, σε ομάδες,
απέδωσαν κάθε γράμμα του
αλφαβήτου με διαφορετικό
σύμβολο ή με ένα άλλο
γράμμα ή αριθμό.

 Μετά έγραψαν ένα μικρό
μήνυμα ακολουθώντας τον
κώδικά τους και το έδωσαν
στις άλλες ομάδες για να το
διαβάσουν.



Κατασκευή σελιδοδεικτών με
την αλφαβήτα

Για να μάθουν τα παιδιά την
αλφαβήτα και για να μπορούν να
βάζουν εύκολα τις λέξεις σε
αλφαβητική σειρά,
κατασκευάσαμε σελιδοδείκτες.

Μια αλφαβήτα με μακαρόνια!

 Τα παιδιά δημιούργησαν μια αλφαβήτα με μακαρόνια, τα οποία απεικόνιζαν
ζώα!

 Οι μαθητές ένωσαν τα γράμματα της αλφαβήτας
με τη σειρά για να βρουν την εικόνα που
σχηματίζεται.



Είδαμε, ξεφυλλίσαμε και διαβάσαμε κάποια
αποσπάσματα από παλιά αναγνωστικά.

Είδαμε και κάποια πολύ παλιότερα από την ιστοσελίδα:

http://gnoseis.blogspot.gr/search/label/%CE%A0%CE%91%CE%9B%CE%99%CE%91%20%CE%
91%CE%9D%CE%91%CE%93%CE%9D%CE%A9%CE%A3%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%91

Ο Καραγκιόζης γραμματικός

 Παρακολουθήσαμε από το διαδίκτυο
την παράσταση του Καραγκιόζη «Ο
Καραγκιόζης γραμματικός», από τον
Ευγένιο Σπαθάρη

https://www.youtube.com/watch?v=hgc2cz8hCYM

 Διαβάσαμε το βιβλίο
«Μια τρελή τρελή
αλφαβήτα»

της Ράνιας Μπουμπουρή

Εικονογράφηση: Χρύσα
Σπυρίδωνος, Εκδόσεις: Ψυχογιός

 Ένα άλφα που όλο κάπου πάει
και τρυπώνει, ένα βήτα που
βιάζεται να πάει βόλτα, ένα γάμα
που διαρκώς η κοιλιά του
γουργουρίζει… Μα τι αλλιώτικη,
τι αστεία που είναι αυτή η
Αλφαβήτα!

 25 ποιήματα: κάθε ποίημα και
μια διαφορετική, πρωτότυπη
ιστορία για κάθε γράμμα της
Αλφαβήτας και, στο τέλος, ένα
ποίημα για όλα τα γράμματα
μαζί.

 Ακούσαμε το CD με τα 25
αντίστοιχα τραγούδια σε
μουσική του Αλκιβιάδη
Κωνσταντόπουλου.