12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
KA HMANGAIHNA
Lalhmangaihzuala
Ex-Students’ Union (General Secretary)
2011-2012 Session
Ka ngen lo che ka tanga bei tur in
Ka dil ngailo i hmangaihna
Ka sawm lo che turnipui do dai an
Ka beisei lo i ro thil hlu
Ka duh bil lo i lai natna
Ka tur lo che lenrual hlat an
Ka ring phak lo i tirh dar hrui
Ka huaisen lo phuloh di hai tur in
Tun ah ka ngen ka rin ngai loh
Kian zai rel an min ngen mahla
Dawn mahse thinlung in zah khua
Kian tir lul suh ka hmangaihna.
A tling lo’mni i lenrual an?
Kei mah ka tling zo ta si lo
A nghak ngei ang kumsul khuarei
Anka nem a i chhawn hun chu
Chhawn rawh chhawn rawh, tun ah chhawn rawh
Chhawn zai rel rawh ka hmangaihna.
A hlan ngei ang a theihna leh
A neih hlu ber thinlung lam in
Rohlu chung chuang, aw i hlim nan.
Nem tir tawh la i thinlai pawh,
Nang leh kei hi min hruai ngei ang
Hun leh ni leh ka dil Khuanu’n.
51
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
(POEM hrilhfiahna)
CHANG KHATNA
He (chham) hla phuahtu hian he hla a phuahchhan hian hmangaiha, a kianga
awm a, hun hman dun pui tur in a duh hle pawh ani maithei a, mahse chutiang
tur chuan hmangaihna a dil lo a, a ni pawm tur chuan a ngen ngailo tih a hriat a,
a chhan erawh chu hriat ni chiah lo mahse, a rilru natna tur chhanna a dawn a
hlau pawh a ni thei ngei ang.
He hla phuahtu hian a dinhmun hrang chu a nei ve ngei ang tih a hriat
nena khaikhin chuan hla a phuah chhan a, mahse chu a mihring duhthlanna leh
te hi chhungkaw pangai tak an ni ngei rinna chu hnawl in, a thinlung in a tur
ang tih a tarlan rual in an neih thil chu luihna vang leh, he hla a phuah chhan
engmah a beisei loh thu a sawi a, in kiang(kalsan) tura a ngen hnu,
hrehawmna hmachhawn tura a sawm mangang taka a awm hnu chuan, a rin
loh thu sawi mahse, a kianga awm reng ngai loh leh a tum ngai loh, a hun liamta
tur erawh chuan a duh viau in a a ala tih ngailoh pawh a ni maithei e,
rinawm. Thinrim, lungsi lo leh hnawl a ni tih a inhriat tak hnu chuan a
hrehawm ti taka awm tir a duhlo a, a hmangaihna thu chu zak leh tlawm taka
thian leh chhungte laka inlak hran tir sawichhuak in, chu a hmangaihna tal
phei chu a tum loh zia a tarlan rual in chu hnawl a, kian tir lo tur chuan a dil
lungrual taka an awm chu a duhthusam a, duhthawh tak in a ngen ta a ni.
a nih thu a hriat theih.
He hla phuahtu hian a phuah
Tunlaia lehkhathawn aia hmanlar chhan tana a tlin loh zia te, a ni ang laka
zawk phone hmanga an in biak pawh in chhuang thei a nih loh zia te leh
ring ngam lo tan chuan an inbiak thu a hnawl a nihna te chu chiang takin a hria
tarlan rual hian pipu ten ‘hnunglama sa tih a lang a, hmangaih let pawh a ngen
barh ang’ an tih chu sawifiah in, mi ngamlo tih pawh hai rual a ni lo, chutih
thenkhat thlir dan hmanga ‘phuloh rual chuan a hmangaih tak tello leh
awmlo’ tih pawh chu dinhmun inthlau kiansan chu a tan thil theih ni a a
lutuk ah chuan a awm ngeia a hriat thu ngaihloh avang chuan a thian nih tal a
leh, phu ve anga awm a, a laka hma la dil a, chu a dilna leh a beiseina chu a
tur chuan a huaisen tawk loh thu chiang tihpuitlin sak lo a nih pawh in, he hla
tak in a tarlang. phuahtu hian rilru nghet leh paukhauh
tak a ni tih tarlang tel in, he khawvela a
CHANG HNIHNA damchhung zawng chuan a
hmangaihna chu hmangaih letna emaw
Mihring siam nan khawdur angai thian emaw tal a chhan a nih hma chuan
tih Bible in a ziah ang deuh khan, he tawpsan a tum loh thu a tarlang a ni.
hla phuahtu hian rin dan leh pawmdan
52
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
CHANG THUMNA hlimna tur chuan, a neih chhun
engkim leh, mihring a nihna anga a
An sawi thin a, “pen sawm kal a neih hlu ber a nunna thleng in hlan a
kan thlen theih tur chu, pen thum a huam a ni.
thlen theih dan a awm a nih ngai
chuan, chu kawng thlan mai chu fin A mihring mihrinna mai chuan a
thlak tak a ni” ti in. Chutiang deuh tling zo lo tih in hre chiang em em tu
bawk chuan he hla phuahtu hian, a chuan, a hmangaihna vanga a
phuah chhan hian a duh ang chhanna hmangaih tana a nunna hial hlan a
a pek hma loh chu nghah a tum thu a huam tak si ah chuan, amah hnawltu
tarlang tawh a, chutiang a nih tak si ah hnen ah chuan pawm hram tura a duh
chuan, chu a hmangaihna chhanna chu thu hrilh pah in, kan khawvel nun min
kum tam tak nghah ai chuan tun ah chhiarpuitu ‘hun leh ni’ chuan an tan
chhang a, pawm tur in a hmangaih chu hlimna hun a herchhuah pui ve ngei a
pangchang tak in a tur ta a. Chu a ring a, an pahniha inkawp rem leh hlim
hmangaihna chu chhan a a awm a nih taka an awm theihna atana Pathian
chuan, he khawvela hmangaihtu tana hnena a dil thin chuan awmzia a neih
hlu ber, rohlu leh thildang tamtak ai ring in, Pathian chuan a chhan ngei a
pawha hlu chung chuang ‘a hmangaih’ beisei tlat bawk a ni.
(Ed - He hla thu hrilhfiahna hi Third person anga hrilhfiahna a ni a, He hla phuahtu hian
a hmangaih tak, kiansan lo tur a a ngenna leh a thinlung a phawrhchhuahna ani.)
# Education is the ability to meet life’s situations.
# Earth has no sorrow that heaven cannot heal.
# Eat to please thyself, but dress to please others.
53
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
MIZORAM STATE SPORTS COUNCIL HI
Mizo infiammite inpui ber a niin infiammite
hamthatna tur ngaihtuaha nasa taka tanpuitu a niin,
infiamna hmun hma tha tak tak siamsaka enkawlzui
saktu a ni.
Sate Level Sports Association hrang hrang enkawltu
a niin thingtlang lamah pawh RGKA hnuaiah nasa
taka tan la rengtu a ni.
Infiammi I niha hlawhtlin tum tlat chunga infiamna I
bei a nih chuan eng tik lai pawhin I TAN KAN
INHAWNG RENG E.
RUIHHLO, HIV/AIDS LAKA FIHLIM NAN SPORTS HI
HMANRAW THA TAK A NI.
Issued by Mizoram State Sports Council:
Upper Khatla: Aizawl: MIZORAM
54
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
THUPUI TUR KA HRE LO A
Lalnunsanga
3rd Semester Life Science
Mite pawh in an ziak alawm tih avang leh mahni insit em em chungin ka ziak
ve dawn chu ani a!! Ka ziak tan hma hauh atangin ka zam chhe der chu ani
mai si a. Thu leh hla lam ah chuan hmel en mai pawh a chhuantur neilo ka ni
hrim hrim a. Hmel chu sawi loh he khawvel ka hmuhtirh ata ka la ziak/phuah
ngailo hrim hrim. Ziakmi ka nihloh avangin midang ziak nen chuan lo khaikhin
buai duhlo ula. Engvanga ziak ve ngawt nge a nih? Minlo tih a,minlo kamkhat
anih pawn ka dem hauhlo ache u.Mahse zahtheihlohna leh huaisenna zawng
zawng nen he ka thu ziak hnaisailo tak hi ka rawn thai lang ve dawn ani.
Awle! Tawngkam ah rethei hle mah Hmun hrang hrang leh tlangtin
ila,mahni tanghma hai nan chuan ka kiltin atangin thiamna duhbelh avangin
awbawm hi a pawp tha ve hle ani. kan fuankhawm a. Kan ngainat zawng
Tawngkam bungrua ah pachhe viau leh duh zawng, mizia chen in danglam
mah ila, Lecturer te thusawi lo tuihnih tak vek kan ni a. Zirtirtu te hma ah
lam ah chuan thianpa William-a lo khawng et awta din angai tawhlo a,
awmlo ta se hauh ngun ber ka ni hial uniform hak buai angai tawh hek lo.
ang. Ani taka, duhtawka lo tuihnih vel Duh duh dan in sam kan chei bawl a,
chiam chiam kha a nuam dangdai riau home work thiam loh vanga inhrem lah
a sin. Ka kual thui ta riau in ka hria, thu awm tawh hek suh. Rilru a thawveng
hma han neih chiam ka tum loh lai in, in kan zalen hle a, college kan rap pha
duh aiin kan lo kual thui hman hle mai. ve ringawt pawh hi inchhuanna tham
Hmeichhe hmeltha leh duhawm tak tak chu atling ve reng ani. Khawtlang leh
te subject Home Science la ang mai a vengchhung ah hming alo langsar ve
awmze awmlova rawn rak vel chiam tan a. Tin khawtlangin lehkha thiam
chiam ka tumlo a. Chutah chuan kum..? hriat in minlo hreve tingtang bawk a.
vel khan bomb apuak tih thu mai mai Mi tangkai tak leh khawtlang hmasawn
zira buai em em Arts subject zir ka nih nan a chhawrtlak ni ngei tur in minlo
bikloh hi. Aw!! dawn tak, thu hma ka beisei ve bawk a, an beiseina chu
neisei tawh e mai, thupui laktlakloh zet hlawhtling tak maw? Harsatna leh
ah hian I han lut tan ang hmiang. manganna neilo mai pawh nilo, hre
55
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
ngailo awm ang ziazang in kan han Fiamthu thiam(Pantea) te lah hmuhtur
awm a. Ni e, school kal lai nun nen a anlo awm ve zel bawk a. Zaimi tan zaina
danglam em a. Khuahkhirhna lak ata hun tha a inhawng a, rimawi lam tui mi
kan zalenna hmun anih avangin, tu’n tan hun duhawm a in herchhuak ve zel
min dem biklo tur ah ngai ila..a nuam a. College tana ropuina chan tuma
em ani. theitawp chhuaha infiam an awmlai in
keini kanlo authler satliah ve mai mai a.
Thenkhatin sang chuang man an Mahse kan thiam leh phaktawk ani ve
rahbeh chat chat laiin, keini zathum miau a. College tan medal awrh chhuak
man velin laichhuat kan lo chhir ve velo mah ila, kutbenga auh phur lamah
hnak hnak a. Zathum man vel bun uih erawh Gold medal chu kan awrh ve
ai chuan sang chuang man lawih han chiang alawm. S.U ten fans kan
bun chu a thlanawm zawk chiang ani. pawimawh zia an sawi banglo a,
Tin thenkhat sangtel in an sakruang theihtawpa kan college tan ngei mai
anlo hliahkhuha, khuhlo mahse an hrawk phiar tawn tawn khawpa kan
mawi awm tehlul nen, a thenin han au kha chu a va nuam dangdai si
secondhand anlo mawipui ve tawk em. Mahse aw danglam leh thabik
tawk bawk a. Nitin thawmhnaw thar Pathian in min pe silova,chauh erawh
nen class kal thei an awm laiin, ana duh hle. Chuta kar ah College
thenkhatin college t-shirt anlo dangin, “Zirtiri,Zirtira” tia min han au
hmangrim ve hle a. Zirlai thar leh khum kha chuan thin ava han rim duh
problem solve ai chuan thawmhnaw tak em aw. Mahse, first day ah em em
thar leh chhuak thar hrethei em em anlo chuan kan chakloh fai vek bik loh kha
awmve bawk a. Mahni thawhchhuah maw?..!!
hmanga inbel hauh silo khan Branded
ngatlo chu kan han ti ve khanglang a. Chhungkaw khawsak dan
Kan bul ami te an nalh em bawk atin ni. danglam tak tak leh dinhmun pawh in
Thianpa Nunkima’n “Sang chuang man anglo tak tak kal khawm kan nih
pheikhawk a ball han rahbeh chuan ball avangin kan chetzia leh incheina
pawh hi a inthlahrung duk mai ani” atih thlengin danglam tak chu ani. Nu leh
pawh kha, tawngkam thiamlo viau e tilo Pa ten beiseina sang tak a min thlir reng
chuan a sawi awmang ve fu mai. lai in common room a carrom board leh
Amaherawhchu, nalh leh mawi ber table tennis khelh chu core subject
awmthei zuk ni suh, engvang ngawt emaw ti tlat kan awm a.
chuan nge kan han zah viau bik ang le?
Thiam ber emaw inti chung in class
Thenkhat tan chuan ngaihsak chu awmlo tak ani. Common
hmingchherna leh thiamthil hailanna room a hun hmang tam viau e tilo cuan
hmun duhthusam ani a. Talent hma kan sawn lemlo khawp mai.
haichhuahna hmun remchang tak anih Thianpa C.Sawma nen chuan kan in
ang in a hlawkpui fe fe an awm a. khel tawk ve em em ringawt a. Thiante
56
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
class a awmlai chhaih vel lah kan zak riltam hun hrethei em em lah kan awm
miahlo lehnghal a. “No Smoking” intar ve zel bawk a. Tin, Bike neihloh vanga
lah kan han hmuh hmaih tlat zel an hmel pawh kan melh ngamloh khan
lehnghal a. Kan hlawkpui vak pawn ka min han pel suau suau a, Bike(nula
hre teh chiamlo. Beiseina nen a min thlir chhawm) nei ve lo zawng ava han pawi
rengtu tan chuan chanchin lawmawm vawng vawng tak em. Thianpa
ava ni dawnlo em. Mahse hun te aliam C.Sawma’n Bike(nula chhawm) ngei
ang a, a hunlai alawm tiin, kan han in mai a neih hun ah chuan Wiliama
thiam chawp leh lawi a. Library Card Scooty kan mamawh tawh biklo ang.
hmandan ava in anglo tak em. Kan Senior(BCA) te bike a chuan haw a
Lehkhabu tha rawn leh chhiar nan ngai tawh biklo ang. Aw! Mi challang fa
chuan class rooma tlarhma changlo kha nih ve loh zawng rilru, taksa leh tlarau
chuan hmang awm hek suh. Lehkhabu nun chen in alo nghawng thei anih hi.
zawn chu sawi loh assignment copy tur Thenkhat in hnianghnar taka
zawng reng reng khan kan han buai laih chawchhun an fak laiin, keini chuan
laih a. Library lehkhabu zawnte chu a soup half bak kan chah ngam tlatlo a.
zir hniam thlak em avangin kan lut hlau Canteen nghak tute lah hian a thlawna
tlat pek a, wifi signal thatna lai zawn kha siam an tum bik silo. Keini tan chuan
a pawimawh tlat. William a’n,”A thiam buaina ava han tling tak em. Mahse
loh thlak e mai” a tih tlat avangin Canteen bula lamkhuang chuan kan
lehkhabu chhiar chu kan hlau tlat mai riltam aphal bik tlatlo. Kan tan chuan
a. Senior ten Library ah Wifi signal a that khawvela lamkhuang awm zawng
thu an zep silo a, tunge signal atha tih zawng zing ah hian a hlu ber awm e.
chu hre bik tehlul ang le? Class bang Mahse kumtluana rah thin ani bik silo,
phah rawk rawk khan lehkhabu chhiar rilru ahah duh ngawt mai. Midangte
kha a tul tlat thin a. Library Card kan tan chuan Canteen hi inhnawhpuarna
nei ve miau si a, tu in nge kan luhna dal hmun a tlin tehlul nen, keini ang tan
ngawt thei bik ang ni. chuan kan retheih zia min hriatchhuah
tir tu mai ani. Mite ang in a nghak tute
Thenkhat chu bike(nula chhawm) mit leh beng ah kan mawiin kan nalh
an neih bik avangin hahdam leh ve silo a. Chutah riltam tawk a awm
nuamsa takin class an kal a, a then(keini) laiin, Rinkima’n apa lalna ram emaw
thlan tla huam in kan thleng ve hram a. tia, a duh duh a rawn sawi tak tak mai
Hmeichhia han melh ngam chi kan nilo thin hi chuan riltam ava han tina zual
hrim hrim. Canteen pawh luhthat tak em. A bulah meuh hi chun Williama
ngamloh laiin, luh ve chhunah pawh pawh a inthlahrung thin ngawt mai.
mahni choka emaw tia duh duh sawi a Mahse hmel ah chhuan tur nei bik suh,
nui thler satliah mai mai anlo awm ve a in sawi ang em em hi chuan a nula
zel a. Canteen hi chu a nuam em ani mi bik viau hlei law, tak tak ni maw?
tiraw, Rinkima khawilai kil emaw a He college ah hian a kim zawng kan
Home Science ho rawn kal hun leh va han kim tak em. Mi chi hrang hrang
57
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
lut khawm ni mah ila, mi ze khat Class room chanchin zawng zawng
thinlung pu a, kan tanrualna kha a thailan ka tum hranlova, tum pawh ni
hluin a ropui thin ngawt mai.. ila lehkha phek hian a daih lul lawng e.
Amaherawhchu tlarhnung lam
Hlim leh lawm duhluat avanga chanchin erawh tlem a zawng ka han
bengchheng kan siam chu midang tan thai kawi ve a nge.
harsatna ani ve thung a. Class awm tha
peihlo leh bengchheng siam ching bak Ni e! Tlang hrang hrang atanga
in min hre lemlo bawk a. Tu emaw fuankhawm ni mah ila, class room hian
tawngkam chhehsual chang reng reng kawng tam tak ah dinhmun leh mize
in beng kan hung/chhi far hlawm a. khatah min chhung khawm a. Tlar
Lecturer te thusawi lo kamkhat ve hnung lam ah phei chuan chhulkhat
chiam chiam lah sim a hnekin, kan uar chhuak ang maiin kan in kawm nel a.
zual sauh sauh a. A nuam in a hlimawm Harsa ve tak tak ni mah ila neih kan in
ve riau a sin. Min sawiseltu awm mahse, hlui tawn a. A chhia atha kan in pe tawn
class erawh kan tih hlim ve theih em kha a, harsatna leh lungngaihna chenin kan
maw. Zirtirtu te hauh lah kan in tawh in hrilh tawn thin. Unau pianpui ang
chhawk reng a, an hriat erawh kan hrim in ‘thingphel remkhawm’ chuan
hlawh phah viau lawi a. Mahni tihsual min phuarbet a. kan hlimna kan in
ni miahlo a harsatna tawh leh a tuartu lawmpui a, hauh leh sel kan tawh
nih kan duh miahlova. Mahni changin kan tuar tlang thin. Keini
insawifiah lam ah chuan lehkhabu rawn (Peons tih kan in phuah) ang hian in
kan mamawhlo tlang khawp mai. nelin in kawm ngeih ve che u maw?
Chutiang khawp a inkawm ngeih si hi, Mahse engvanga tlar hnung pan vek
class test ah erawh kan va han inkawm nge kan nih le..?
ngeih silo em. A thiam thei deuh ni a
kan hriat kan pan a. Mahni tawk ah Mize in ang ni miau hek,
chakai kan va han khawrh nasa thin em. duhzawng leh lawm zawng pawh a
Thutna tha leh remchang kan hre hle a, danglam tehchiamlo. A seh senah kan
mark khat atanga mark sawmhnih in lungrualin a khuk lam ah pawh kan
dawhkan lam kha kan hrechiang tlat. khu rual thei zel a. Cellphone nei
Mahni kan in bum tih hrelo lekin kan changkang ber awm ang in kan lek
han meng kual kawi ralh ralh leh ta chhuak chhen a. Thianpa Williama
nghal a, thiamlo bik nih kha a zahthlak cellphone neilo hmantur zawng chhen
tih kan hre ve tlat si a. erawh a hahthlak ngawt mai.
Nunkima’n inchhuang taka phone
Ka sawilo theilo.. CLASS room (tlarhnung) lianchi (tablet) hmaikeh an hmang kha
chu ava han itawm thin tak e aw.
Mize hrang hrang leh duhzawng Thianpa C.Sawma’n a bodytouch
engkim danglam awmkhawmna hmun phone hmang ngei a wifi signal a
ani miau a. A va han bengchhengin, thatloh thu min han hrilh a. Chuta kar
hauh kan va han tawk zing thin tak aw.
58
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
ah, Nunkima’n Kolasib nawmzia alo kan tawn leh ang? A hluin min va han
sawi ve chhen bawk a. Remruata ti hlim thin si kher em..
(College mister hlui) phone nei thar
Bluetooth hmandan thiamlo erawh sawi A tawp nan..tlem(thubelh)
vak ka tumlo. A basketball thiam ang
hian a phone a hmang thiamlo ani “Zirlaite leh Hmasawnna” tih
mahna le. Mahni tawk ah buai chu sawi thupui hmanga he lehkhabu hi thaikawi
loh, Lecturer ten min hmu em hriat a kan tum viau a, a ngaihna ka hriat hlawl
ngai a. Chutah Chhani’n “Ka bialpa in loh avangin he thu hnaisailo zet hi kan
min then, nupui anei a, min fiahna ani rawn chhawp chhuak va ani a. A that
ngemle?” alo ti ve chhen bawk a. A fiah leh a chhiat chu a chhiartu ah nise. Ni e,
tumna che anih chu kan han ti liam ve hei College ropui tak ah kan lut a,
mai bawk a. Nunkima leh C.Sawma’n chhungkaw khawsak hrang hrang ni
hmeltha an hmuh theih zia sawi chak mah ila, unau leh chhungkua ang mai a
viau mah ila, a remchang tlatlo. Williama min siamtu chu kan College GZRSC
pawn khawvela hmeichhe hmeltha ber ngei mai hi alo ni. Enge college tan tih
college ah alo hmu tlat pek a. Khawvel theih kan neih ve ang. Zirna lam ah te,
te zawng athlirtu azir in alian in atet kha infiamna lam ah te, chhungkua ang mai
maw. Zirna lam a mitvai tlat si hi, nula a min phuartu kan College tan hian kan
lam ah erawh ava han fiah tha hlawm thiam kan theihna leh finnate phawrh
si em aw. Heng hunte hi engtik ah nge chhuak in I hmang ang u. GZRSC ti
chung zel in…ka lawm e..
# Don’t think ’if’ think ‘how’
# Drunkenness is nothing but voluntary madness.
# Drink nothing without seeing it, sign nothing without
reading it.
# Do you wish men to speak well of you? Then never speak
well of yourself.
59
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
60
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
THE BUANG’S
(Three years at GZRSC)
Rodingliana
6th Semester B.Sc Mathematics
“Buanga awm em ?”
“Buanga awm lo. Lo be tawh lo mai rawh aw !”
Thawk khat lai chu ‘Buanga awm em’ tih audio clip hi a lar chiam mai a, heta
Buanga leh tuna ka Buanga sawi tur erawh a inang lovin a inpersan hle a ni.
He ‘Thebuang’s’ erawh hi chuan awmze ril tak a nei a, thil ho mai mai leh han nuih
pui tlawr tlawr chi a ni lem lo a, Govt. Zirtiri Residential Science College kan kallai
a kan thil tawnte leh hriat reng tur thil min hnutchhiah te anni mah zawk a ni.
A tobul... chhiatna hian Mizo te khawvel a deng
chhuak hneh hle a ni. He chhiatna thlen
Govt. Zirtiri Residential Science ni hi 11/5 ti a hriatlar a ni bawk.
College avang hian inhre lo tur leh
intawng lo tur tamtak kan intawng a, Hemi ni atang hian ani
he college fahrin zingah hian keini ‘TheBuang’s’ tih hming a lo pian ni.
pawh tamtak te zinga mi kanni awm e. ‘TheBuang’s’ tih hi kan thianpa
Mi tamtak tan chuan zirna leh eizawnna hriatreng nana kan phuah a ni a, amah
hmuh nana he college run bel te anni kan sunzia leh kan hre reng a ni tih lantir
hlawm a, keini erawh zirna piah lamah nan facebook lama kan profile name ah
thiantha hlutna lantirtu, rosum in a lei pawh kan thianho chuan kan dah vek
theihloh thiantha inhmangaihna min nghe nghe anih kha( Mi pakhat pa lo
hriat chhuah tirtu a ni tlat a ni. deuh erawhin a dah ve ngam lo va, pa
lo pa a ni ringawt!!!). ‘TheBuang’s’
May 11,2013 tukthuan eihma ah Original member te chu - Pu Hminga,
chuan kan thianho leh kan classmate leh Pu Joel-a, Pu Zaia leh keimah Pu Rd-a
college zirlai tamtak chu kan classmate te kan ni.
Thantea te In,Laipuitlangah chuan kan
pungkhawm a,engdang vang ni lovin TheBuang’s first day at college...
kan thianpa Thantea chu Laipuitlang
leimin avang khan a nunna hlu tak Nikir thla,thla tir a ni a. Zirna run
chanin chatuan ram min pansan a, he sangzawk bel tura Govt. Zirtiri
61
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
Residential Science College kan chuan kenglo, pawisa pawh pailo a lo
kaina ni a ni a, hemi ni hian tumah hi vakchhuak te pawh kana awm nawk a,
kanla inhre tawn lemlo a, kan thawveng hei hian kan thianpa kan uizia a tilang
hlawm em em ringawt mai a ni. Kan la chiang hle a ni. Kan thinlung a rum a,
inkawm ngeih ang a, kan la inngai viau kan mangang tlang a, sawichhuak
ang tih pawh kan ring lo fur hlawm a. thiam erawh kan awmlo. Zanlai pelh
hretah Rabung khua kan lut a, ruah a
Class khata awmho kan ni tih pawh sur hnem em em a, a thim hle bawk. An
kan la inhre lo a, college leh a chheh YMA hruaitu ten thlenna tur min
velah kan tap chawt a. A thenin tawng ngaihtuah sak hnuah mutzai kan rel ta
nem deuh an kawm a, a thenin cher nghal a. A hnuah erawh a finglo pawl
deuh leh mawl hmel deuh an kawm a, chuan riahna te an changlo a, in neitu
a then erawhin B.Sc beidawn san turte ang zia zangin riahna tur te min rawn
kan kawm hlawm a, kan zirlai pui lo dil a, a hlimawm phian. A finglo pawl
wish tawk lah bo lo, mihring hi a lo inan leh remhre lo pawl hi chuthianho
loh theih teh e... zingah pawh awm ve chawk a nia.
Amaherawhchu, ka la hriatreng Zingkhua a lo var a, kan thianpa
chu hei hi a ni : Kan college kal hmasak vuiliamna ni chu a lo her chhuak ta. Ui
ber ni khan kan zak theilo tlang ang tak chung leh thlahlel tak chung chuan
reng a, Students’ Common Roomah kan thlah liam a. Kan mittui a far zawih
pawh senior ho nen Carrom leh Table zawih hlawm a, inhnem tur chuang pawh
Tennis kan khel ho nghal zak zak a, kan awmlo. Kan vullai ni a reilo a, kan
hetiang hi College History a a vawi khat nunna hi kan kuta awm anih lohzia min
thlenna ni hialin an sawi. Kan zahloh hriat chhuah tir a, a thlana thlalak pui bak
vang hrim hrim nge ni ang a Ragging chu a tan tih theih kan nei ta lo. Tichuan
college anih loh zia min hriattir tu a ni thla kan lakpui a, zanah chuan khawhar
tih pawh sawithiam a har khawp mai. inah te kan kal a, kan thianpa chu ui tak
chung chuan kan thlah liam ta a.
TheBuang’s at Rabung...
A tira ka sawi tawh ang khan He thil thleng hi a pawimawh a,
Laipuitlang leimin avang khan hunlo ‘TheBuang’s’ lo pian chhan a ni bawk
takah kan thianpa chuan mual min ka tih tawh kha. He kan zinkawng lo
liamsan a, a ni la la khan a ruang chu an chhawr tangkaitu pawh kan awm tho
khua Rabung panpui nghal a ni a. Keini a. Tu tu emaw chuan ‘D’ thar tawngin a
pawh kan thianho eng emawzat chuan hnu thleng pawhin an inlenchilh ve
aruang kan zui chho a, kan inkawm nasa anih kha...
ngeih fe tawh a ni. Ruang zuitu te pawh
hi kan inang lo tlang a; A thenin thui fe TheBuang’s at Ramhlun Sports Complex...
kan tlan hnuah chhungte an hrilh
chawp chauh a, thawmhnaw pawh Zirna hian mi puitling ni turin min
chher a; Infiamna hi zirna pakhat a ni
62
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
tih kan hriat unaupa ruang
vang nge ni kan chu Lengpui
thianho pawh kan panpui a,
inkhel ve thei kan zinkawng
mai kan ni erawh a nuam
hlawm a. Kan dangdai thei
inkhelh tawh khawp mai.
chinah phei
chuan a sira Exam laite
hmeichhia lo te a ni lo bawk a,
tawk lah bo lo, kan vui fel
kan che pui thei hnuah chuan a
narawh e. Kan tuka haw tur
thianho mak chuan thu kan
em em na chu college tana theihtawp titlu ta a. Khua han chuan pahin kan
kan chhuah piah lamah kan class fang kual nghal a, a then phei chuan
hmingthat nana tha leh zung , sum leh thlawhtheihna te pawh a vawi khat nan
pai chena kan uilo leh a phusa pawl kan an hmuh theih phah a, remchang hlauh
ni thei rengte hi a ni. hlauh thin tak chu a ni.
Hemi tum pawh hian ni sa leh Tlaia chaw kan ei nghek hnuah
ruahsur hian kan inkhelh min ti buailo nula te kan rim leh lawp lawp a,
a, thianpa hriat reng nana Ribbon hreng hmelduh pawh kan tawng leh nual
paha inkhel kanni bawk nen, kan tang hman a. Kan college hming pawh kan
a, mahse kan inkhel a mawi hle thung. zuk tilar leh hluai hman a, thianpa Joel-
Kan tum em avangin he Inter-Class a insawitheihna khua ni bawk a, a tak
Football Tournament ah pawh kan rama zu chamchilh erawh chuan a
thianpa tan kan champion a, kan insawi ang he hu chu a lo ni lem lo a,
thianpa boral ta hriatreng nan kan hlan chapona hian mihring rilru hi a lo tibuai
nghe nghe a ni. thin reng a ni. A tukah chuan Sumo in
zawlkhawpui chu kan pan leh ta a...
TheBuang’s at Lengpui...
TheBuang’s at Farkawn...
Thiantha hlutna em em chu
harsatna leh manganna kan tawh chang Kum a vei a vei na na na chuan
hian a ni. Thildangah a hlu lo ka ti hauh mihring hi kanlo upa ve zel a. Farkawn
lo va; mahse, mangan ni khuaah hian kan kal tum ah thung hi chuan tlemin
thiantha chu an hlu zual fo thin. kan lo upa ve tawh a, kan upat deuh
vang erawh chuan keimahni ah hian
Lengpui kan kal tum pawh kha a inthlak danglam a awm hranlo a, kan la
nuam lam ni lovin chhiat tawhna lamah thawveng em em tho a. MZP Assembly
a nil leh pek a. Kan thianho chuan kan a kal kannih avangin kan thalai hlawm
63
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
a, kan thianpa Zaia te khua kan tlan pelh Mimbung tlangval, thianho zing pawha
dawn avangin a rewmchang hle bawk insawi theilo leh inngaitlawm pawl tak
a. Aizawl chu zing hma takah kan te khua ah ka thian hmel fahrah te te te
chhuah san a, khaw pakhat kan thlen ho hi han kal ve chin se ka ti ngawt mai,
chuan tukthuan ei turin kan chawl a. kan khaw nula ho an awt dawn em mai.
Kan thianpa( a hming chu sawilo mai i An insawi theih avanga zak fe fe hi an
la) chuan a hmelhriat Chapchar Kut tam viau hian ania ka rin ni. A thei fa
Miss te inah chuan min eipui a( chuan tha deuh deuh kan hung a,
Chapchar Kut Miss ani tak tak nge tak insawi thei deuh leh tawng pawr deuh
taklo erawh kan hriatpui lem hleilo a), ho erawh an anpui bulah an thu tum
Hmeichhe keu ve deuh pakhat chuan bul a, a inthlauh theih thin teh e tiraw
min vil ve reng a. Eitha ngam lo tawk te Pu Hming?
pawh kanlo awm leh pek a, a nuam thin
khawp mai. Zanah chuan Farkawn A tlangkawmna...
khua chu kan lut a, ‘Chhelo ve deuhte
Inah min thlentir rawh u’ ka ti lawm Thianpa Hminga mahni duhtakte
lawm chung pawhin min bengkhawm bula dawihzep viau ka ni lo te, thianpa
lem lo khawp mai a, hahthlak thin Joel-a ang a mahni inringtawk sathliah
khawp mai. ka ni lo te, thianpa Zaia ang a tawngkam
thiam zul, a tak rama engmah ni leh si
He Inkhawmpui tur hi kan lo lo ka ni lo te hi ka vanneihna chu a ni(
urlawk ve nasa bawk a, lam pawh kan ei lo fe fe chu an tam leh viau ang chu).
thai nasa a, hmeichhe thlalak pui pawh
kan ngah hman hle nghe nghe a nih Ni e, hring nunah hian harsatna
kha. Hmeichhe bula awm nuam ti em tamtak kan hmachhawn thin a, kan
em tu te vek kanni bawk a, kan mihring pui maktaduai tamtak zingah
ngaihtuah awmlo thin khawp mai. hian kan rilru milpui hi an tam lo va, a
Chuti chung chuan kan rilru erawh a tamzawk phei chu kan hriat ngailoh leh
thianghlim tlat thung. an awm ve a ni tih pawh kan hriat
ngailoh te anni hlawm a.
Pi Pi sulhnu fan tur a tam bawk a,
kan fang nual bawk a. Thianpa Boss Hun leh ni a liam ang a,hunthar
zaithiam lo zawk tih vel hi chu kan hre le ni thar duhawm zawk a inher
chang tawhlo a, kan mamawh lo bawk. chhuak zel ang a, chu’ng hunah
Kan hawlamah chuan Thianpa Zai a’n chuan i harsatlai le hi mangan lai
a sawikhuk ve fo thin Lungdar khuaah pawh a i bula awm reng thin i
chuan kan chawl a, zanriah kan ei nghal thiantha te hi theihnghilh ngai suh la,
a. Ani pawh amah duhtu te nia asawi anni chuan an phatsan ngai lovang
thin ho ataka han hmuh chuan eng an che. Exam chu vawi tam tak i
ang lem hlei lo a, ka insum zo lo chu ka hmachhawn tawh a, thiantha erawh
nui chhuak tep nghe nghe. Kei tlemte a ni i neih ni.
64
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
I nunhlui i dawnkir chang te, i ka theihnghilh tawhloh tur ‘The
college life i ngaihtuah let chang ni te Buang’s’ ka tawng tawh a, theihnghilh
hian i mitthlaah tunge rawn lang theih a ni tawh lo. Anni avanga hlim
hmasa ber thin? Tunge tihlim ber thin tak leh lawm taka hringnun hmang
che? Heng zawng zawng hi ngaihtuah thei ka ni si a...
let leh la, Zirtiri College fahrin zingah
hian mi tam takin hriatreng tur thil “Thiantha chuan i mangan ni leh i
tamtak an hnutchhiah tawh a, tam lungngaih niin a tlanchhiat san ngai lo
takin hriat reng tur thil an tawng bawk ang che; I bulah an awm reng ang-
a. Kei erawhin ka damchhung pawha TheBuang’s”.
* When glory comes, loss of memory follows.
* He who knows nothing, doubts nothing
* He who travels much knows much.
* He who desires honour is not worthy of honour
* He who is not strong in memory should not meddle with lying.
* A long dispute means both parties are wrong.
* A neighbor near is better than a brother far.
* A small gifts make friends, great ones make enemies.
65
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
India ramah Bengngawnna hi rualbanlohna min thlen tute zinga
tam ber niin mi 100 zel a 6.3 te chu an beng a ngawng a ni.
Bengngawnna thlen tu tam ber hi chu in ven theih ani a. Kawng hrang
hranga kan inven theih dan tur te chu:
Swimming pool bal takah tui cheng suh.
Tui balin inbual suh.
I bengah tui tilut lo turin fimkhur rawh.
I bengah hmawlhte, pen, pencil emaw thil zum chi reng reng
hawlh lut suh.
Beng Ek kher suh
I bengah tui emaw hnai emaw a chhuak a nih chuan arang thei
ang berin Doctor hnenah in entir rawh.
Rimawi headphone emaw earphone hmanga ring tak taka
ngaihthlak hian bengngawnna a thlen thei.
Mit thaloin tarmit an vuah ang hian beng hriatna chaklo ten
Bengdar (Hearing Aid) an vuah tur a ni. Bengdar vuah hian beng
hriatna a ti chak chauh niloin beng chhet zel tur pawh a veng thei a ni.
Beng ri hriatna/Beng lama harsatna i neih chuan a rang thei ang
berin Doctor rawn ang che.
66
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
CLOUD COMPUTING FOR
COLLEGE
H. Thangkhanhau
Department of Computer Science
Magazine Editor-te a\anga eng emaw ziak tura beisei ka nih angin, mithiam leh ziakmi
ni lo mah ila, mi tuten emaw an lo \angkaipui leh hlâwkpui ve mial beiseina nên,
Cloud Computing chung chang leh kan college-in Cloud Computing kan hman \angkai
theih dân tur ka hriat ang ang chu ka rawn chhawpchhuak a ni a. Hei hi mithiam zawkte
cho chhuahna ni thei se a duhawm hle.
Cloud Computing tih hi a lo lâr Computing tho a ni. Microsoft Word,
\anna chu a rei ve deuh tawh a, a Excel, Photoshop leh adang tamtak pawh
ngaihven peih leh chhiar peih te tân hi kan computer a dah/install kher lo
chuan hrilhfiah hranpa pawh a ngai pawhin, internet kaltlangin a hman theih
âwm lo ve. Amaherawh chu Computer tawh a, chutiang chu Cloud Computing
an hmuhchhuahna leh siam chhuahna vek a ni.
a rei avânga mi zawng zawng thiam tura
ngaih theih a nih loh ang chiahin Cloud A va ho âwm ve, Internet a chak
Computing pawh hi la hre ngai lote tân loh loh nen, chutia online a chak lo deuh
a awlsam zâwngin hrilhfiah hmasak a va hman ai chuan mahni computer a
phawt tum ta zawk ila. ‘Cloud install zeuh a, duh chen chen hman mai
Computing’ tih awmzia chu Internet a awlsam fe zâwk i ti a ni mai thei e. Tun
kaltlanga mithiamten an duansa dinhmunah chuan i sawi dik viau a ni.
computer hardware leh software chi hrang A chhan chu kan ram angah Internet
hrangte va hmansak hi a ni. Entirnân, Speed a chak loh bakah software leina
kan file pawimawh tak tak te chu atân sum kan seng lo tlangpui (software
keimahni computer-ah dah mai lovin, piracy lam chu sawi lo ta ila...). Chuvângin,
Internet-ah Cloud Storage an tia, tute Cloud Computing hlutna leh \angkaina
company hard disk a kan va dah\hat kan va man pha tak tak lo zâwk a ni.
khân Cloud Computing a ni a, an hard Ram changkangah te chuan internet
disk khâ kan va hman sak tihna a ni. Tin, speed-ah an buai lova, an buaina ber chu
keimahni computer a awm ni miah lo software piracy hi a ni. Pirated software
software application eng pawh internet hman chu dân bawhchhiâtna nasa tak
kaltlanga kan va hman khân Cloud leh, a hremna pawh nâ tak a ni. Hetiang
67
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
hian chhut ta ila, US a khawsa lo ni ta (2) Platform as a Service (PaaS) :
la, Microsoft Office - Word, Excel, etc. Computer a platform kan tih hian
te hi lei ngai ta se, US dollar 99 man lo Operating System - Windows 7, 8, 10 leh
ni ta se. Tin, Internet Broadband chak Server chi hrang hrang - Web Server,
tâwk pawh nân thla khatah dollar 19 Database Server, etc. te hi a kâwk deuh
lek ni bawk se. Tichuan software leina tlângpui a. Final year zirlaite chuan
atâna dollar 99 sen ai chuan internet Windows Server hmanga website siam
pawh nân 19 sen a, Online a Microsoft dân an zir ngai ta se, Web Server tamtak
Word hman mai chu i thlân zâwk ngei Computer Lab chhunga System zâwng
ka ring a ni. Chuvângin Cloud zâwng daih tur lei ai chuan Final Semester
Computing technology chuan dollar kan neih apianga mamawh chhung
80 vel a humhim sak thei dawn che chauh internet kaltlanga va lei emaw va
tihna a ni. Mahse kan hriat tel ve atâna hman hawh mai kha a hlâwk zâwk dâwn
\ha chu Cloud Computing hmânga a ni. Unix programming rei lo te an zirna
Service an pek zâwng zâwng hi a atâna Unix Server man to taka lei ai chuan
thlawn vek kher lo tih hi a ni. Chutia Cloud Computing hmanga kan mamawh
fee an lo lâk kha Cloud Computing hun chhung va hman mai kha a awlsam
Service pechhuaktute (Cloud zâwkin a hlawk zâwk bawk thei a ni.
Providers) te tân sumdawnna \ha tak Hetiang hi PaaS an tih chu a ni.
a lo ni ve bawk a ni.
(3) Infrastructure as a Service (IaaS) :
Cloud Computing hi hlawm lian pui Mi a duh apiangin an va lei a, an va
pui pathumah \hen a ni a, chungte chu:- hman theih Public Cloud ni lo, mahni
pualin, college pakhat emaw university
(1) Software as a Service (SaaS) : Hei hi pakhat khân Private Cloud lo siam duh
software eng pawh kan computer a ta se, Computer Server leina atân sum
awm lo, internet kaltlang a va hman tam tak sen a ngai dâwn a, installation
sawina a ni. Mi tamtak company leh leh setup nân pawh pawisa sen ve nual
pawl hrang hrang pawh a ni ang, a ngai dâwn a ni. Chuvângin, company
software siamna atâna sum tamtak tak lian tak Cloud Provider te computer
sen ai chuan an mamawh hun rei lote pumpui tawp kha midang nena in
chhung atâna internet kaltlanga mi hman kawp lo tura va lei mai kha a
software siamsa va hman mai hi an duh awlsamin a hlâwk zâwk thei bawk.
zâwk a, a hlâwk zâwk bawk a ni. Thla Chutiang chu IaaS tih a ni a. Private
hnih (2 months) chhungin Cement Cloud a ni ang a, Server leh a enkawl
Work (Contract) hnâ lo thawk dâwn ta hnâ chu company lamin an thawk ang
la, Cement Mixer khawl man to taka lei a, kan duh dân dânin a leitu lam chuan
ai chuan khami hun chhung atâna mi kan hmang ve thung dâwn a ni.
ta va hman hawh mai kha pawisa i seng
tlem zâwk ngei ang. Chutiang deuh chu Tunah chuan engtin nge College
a ni SaaS kan tih hlawhtlinna chu. hrang hrangten Cloud Computing hi an
68
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
lo hman \angkai tawh a, kan college lovin a duh tân Online in a pek theih a,
hian kan hmang ve thei ang em tih lam Exam Form fillup te pawh Online vek
sawi tum ta ila. Ram changkang in, Semester Fee te pawh a duh tân
Developed Countries te leh India ramah Online vekin internet kaltlangin a
ngei pawh, College leh University tam tihtheih a. Chuvangin, an nu leh pa,
zâwk chuan zirlai tur an zawn, hmun danga awmte pawhin College a
Admission Notice a\anga an zir zawh rawn kal kher lovin an fate fee a râl
Alumni thlengin engkim a awlsam thei a\angin an pektheih phah \hin a. A
ang berin an Computerized vek mai awlsam em em a ni. Zirlaite Class an
a. Zirlaite tâna awlsam si, a thawktute rawn kal \an ta a, an Attendance
tân pawha hahdam thlâk si in engkim Percentage te, Test Result te, Internal
hi a theih chin chin chu paper tel lovin Marks, Semester Exam Marks te leh
thil an ti a ni. Admission Notification Zirlaite data an hriat atana pawimawh
chu an college website-ah tarlangin, te chu an duh hun hunah Campus Wifi
Application form chu thâ leh zung hmangin an check reng thei a. A \ul
tamtak senga College va kal kher phei chuan Notice pawimawh te chu
lovin, website a\angin an download anmahni Mobile phone leh an
thei a, a duh tân Online Application chhungte mobile-ah thawn a ni tel
Form a fillup nghal theih bawk a. Fee bawk \hin. Exam Routine te, Events leh
pek ngai leh chawi ngai te pawh Meeting pawimawh te, website a
Internet kaltlang vekin engkim an regular taka update a nih mai bakah a
dawng thei a. Zirlaite tân a awlsam hre tur chin hnenah message thawn
bakah College a va kal nâna tha leh \hin an ni bawk a ni. University
sum sen ngai tamtak an senloh phah \henkhatah phei chuan Cloud
thei a ni. College \henkhatte phei Providers company liante nen
chuan Entrance Test pawh \angkawpin Online Classroom
Computerized vekin, Question Paper thlengin an buatsaih tawh a ni.
print buai ngai kher lova an tih bâkah
Entrance Test Paper Check leh endik Heng a chunga kan sawi tak zawng
a ngai lova, engkim computer-in a ti zawngte hi kan college tân chuan
vek mai a ni. College tân hnâ a awlsam duhthusam la ni rih mahse, College leh
a, sumsen a tlem phah a, thawktute University \ha tamtak chindân leh
pawh an hahdam phah a ni. Zirlaite tihdân phung a ni tawh a. Kan College
tân pawh an tlin leh tlin loh hre tura pawhin engtik niah emaw chuan kan tih
ni rei nghah a ngai lova, an Test result theih ngei ka ring tlat a, tithei nghat ila,
chu website leh SMS hmangten an hre a \hatna leh awlsamna tamtak kan hmu
zung zung thei a, a nuamin a awlsam ngei ang. MZU lam pawhin Online a fee
em em a ni. pek/dawn theihna tur hma an la mek a,
Payment Gateway te nen an thawkho
Admission tithei tura thlan annih mek niin a lang a, Exam Fee leh MZU a
chuan fee pekna counter a va intlar kher pek ngaite chu tun a\anga rei loteah
69
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
chuan Online in a pek theih beisei a ni. leh rem hria te chuan an bawh nasa a,
A hmangtute leh mipui tamtakin website pangai mai pawh an duh tâwk
College website pangai anga an ngaih tawhlo a ni ber e. Kan computer leh
kha, a thawktu ber leh a chhungril berah mobile phone te hi hmanrua maia
Cloud Computing a tel fo \hin tih hi kan hmang a, kan thil tih duh tak titu tura
hriat a pawimawh. Website pangai aia Cloud Computing kan hman \angkai
Cloud Server te \hatna pakhat chauh thiam hi tunlaiah a pawimawh takzet
sawi ta ila, website pangai chu a tawh a ni. Chutiang thiam apiang chuan
hmangtu an tam lutuk a, server in a Computer \hatna leh Technology lama
zawh si loh chuan Server Down hi a changkânna an chhawr \angkai lehzual
awm \hin. Mahse Cloud Server te chu a dawn a ni.
hmangtu a tam dân a zirin anmahni
Automatic in an lo insiam rem thei a, Awle, sawi tur a tam, sawi sen pawh a
chumi chu “Auto-Scaling” tih a ni. ni lo. Tuna kan ziah chin pawh hi a tuilo tân
Chuvângin, Cloud Computing hi mifing ninawm tham tak a ni tawh, duh tâwk phawt
mai ang.
# An optimist expects his dreams to come true; a pessimist
expects his nightmares to.
# The difference between existence and life is the intelligent
use of leisure
# The price of greatness is responsibility
70
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
MITTHLA
Lalruatfela
6th Semester B.Sc Chemistry
Hun aliam a kum te pawh an her liam zel a, chung te liampui ve theih hauh
loh ngaihtuah chhuah apiang a hlimna leh mittui paw chuak thin kha kan
nun hlimawm ngaihnawm tah ti chhuak bang tawh lo tur kha mitthla ah a rawn
lang nawn leh a, kha Angel van atang a khawvel a hmeltha tur hrim hrim a lo kal
ni awm a hmaifang tha leh duhawmna in a tuam vel hmeltha hmelthat zia teh
nan a teh fung dik lo ngai lo tur Mimii nen a kan hlim laini te kha hriat chhuah
ava nuamin min va ti hlim thin teh lul em. Kan hlim nite rei lo hle mahse Tham ral
tawh lo tur min hmangaihna leh ka tan a a in pekna te erawh in thinlung a kian
san tawh ngai dawn lo zawng anih hi.
Class kal tur a ka in siam a leng lut ve hman ziah te leh, Fur lai rei
darthlalang ka in bih nawn ziahna chhan ka tih em em chhan thal tui kang a
chu Mimii vang ani a, kan in bul dawr a chang tih ka hriat vang pawh ni hauh
Chocolate ka lei ziahna chhan pawh ani, lo a, tuikhur a ka hmu thin te kha fur
ka melh ngam tawk thin avang khan ka laiin a thleng ve ngai si lo a, tui awm loh
hlim a, a bul a kal hnaih ngam chu sawi hreawm ti em em si leh ruah sur nuam
loh anui ri hriatphak na hmun a awm ti em em si khan fur lai kha rei ka ti em
pawh nuam ka ti veng veng thin. Pathian em thin si te kha ani a, tun hnu a ka
in a siam dan kha em em ka ti thin a, ti ngaithuah let hian min ti hlim tu te zing
em em a ka rilru a luah thin kha em em ah an va tel chiang em.
ka in ti thin bawk chuti chung chuan a
siam lo ang tih leh ka thinlung lalnu a ni Ti khawp a ka duh che a, ka
lo ang tih ka hlau hle thung tho si a. Hring thinlung zawng zawng i luah lai khan i
nun kha kan dai zim vang ni hauh lo lak ah tawngkam khat pawh ka chhak
khan kan tawn chinah chuan anuam chhuak ngam si lo kha ani a, phu lo che
veng veng ngawt mai. ni a ka in hriatna thinlung kha tun hnu
hian at thlak ka ti in nep ka in tak zet
Zui ru ang hrim leh hrilh tu nei ru ani. Pangai tak a ka biak ngam hmasak
ang hrim a, a thiannu leh ka thiannu ni ber ni che kha a ni leh ahmun leh a hun
ve tho Angela-i te in a alen tum a ka lo kha ka hre reng thin a ka theihnghilh
71
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
ngai tawh bawk hek lo ang, ka thianpa ka ring keipawh in fing ka in ti viau bik
Saia nen Class tlai hlau tak a chak tak a chuang lo, mahse i bula awm theihna
kan kal in i Class kal kan rawn um pha anih phawt chuan kha chauh lo pawh
che a, lai leh zak rilru tak chung a i va kha dawt sawi ka in huam a, at theihna
tlai ve tho ve ka tih rual a, nuam ka tih zawng zawng neih vek pawh ka huam
zia kha aw, hlim tak mai a, ‘Nakin ah tih ka in hre reng thin.
churam nuam ah kan chawl ang luiral leh
lam mawi tak ah chuan hlimin’ tih hla tui Kar hnih vel chiah Class kalna hun
tak a kan sa a, kha hlaphuahtu in kan neih tawh lai a, tiang thlahna hun
vanram nawmdan tur a suangtuah phak rem chang kha insiam thiam ka in tiin
ai khan alem chuang awm lo ve, i aw ka rilru a ka vei zia che leh ka hmuh tirh
ngaihno bei tak maiin Rina nangni law, phat atang a vawin ni thleng a, ka hmuh
nia thawh ka hai alawm male nizan kan ringawt che pawh a min tih hlim tawk
kawmchhak ah mitthi tlaivarpui kan nei a ziak te kha hrilh ngei che ka tum a ka
chuvang mawle nangni pawh in va tlai ve hrilh ta reng che anih kha. Kha ni, kha
in ti hnap i tawng fel fai lutuk leh i April buk hnuai Waiting shed kha ka tan
thilsawi atang ringawt pawh a nula ahlu a, min ti hlimtu leh Mitthla a cham
ngaihsan awm Khawharin a tlaivar thin reng tur suangtuah thui erawh chuan
i nih zia a lang khan ka thinlung a mittui ti tla tu ni thin si kha aw. ka
ramzau tak i vah tawh sa chu a va vah suangtuah thui lo thei thin si lo.
belh chiang teh lul em, i pawnlam lan
dan awhawm leh it awm tak mai bak a i ‘Ih, Mimi ih maw, mi hring hian
chhunglam thleng a duhawmna tiang em em hian a mihringpui hi a duh
suahtuah phak bak i nei bik kha thei ngai in ka ring lo mahse chutiang
hmeichhe dang te hian an thik awm che ai nasa chuan ka thinlung hmun tin te
ti hian ka ngaih tuah roh roh thin a sin. hi i luah khat si nangmah avang chuan
thiltheih loh chu a theih a, keimah ngei
Kha mi ni atang kha chuan in biak pawh in ka rin loh thin chu atak ngeiah
lohni kan nei lo chho a nih tak ber kha a thleng niin ka hria asin, Ih maw, ka
tiro, karkhat aliam leh meuh phei chuan duh tak zet che ani, Mihring in a mi
in veng leh in awmna lai vel thleng a hringpui a duh theihna tawp in ka duh
zawt chhuak ngam ngat ka nih ve tak che niin ka hria’ tih sawi chhuak ngam
kha, December thla aher chhuah tawh tur khawp a ka huaisen kha ka beisei lo
miau avang in hun kan nei tam tawh lo hrim hrim a sin. Min duh ve tho thu leh
tih ahriat a, rilru in Chrismas lam a hawi mihring in duhzawng kan neih theuh
ruih tawh anih kha, Zirtawp ni a ni a, thu a i chhun zawm mai bak a, ka duh
inveng lam ah tih tur nei miah lo in tih chi i ni min han ti kha chu, inlarna hmu
tur nei anga chhuanlam siam in ka rawn ila ka awih zawk angem aw tih te, India
thlah che te kha tih tur ka nei lo tih hria President i ni min ti se ka la awih zawk
la chu kan veng nen a in perhsan tih i ang ti khawp in ka wih ngam lo mahse
hriat tel phei chuan a min ti ngawt hian i rilru put dan te i sawi tak hnu kha
72
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
chuan leh in in a leng tlang tur a min ani a, kan in thlahna thu kha i lak a ka
sawm zui tak si ah kha chuan beiseina thusawi i hriat theih hnuhnung ber ani
hming chu thlak in hlawhtlinna a lo ta reng mai, in thlen hun ah min rawn
ni ta. Min lo duh ve ani tih ka hriat hrilh la, lo chhuk leh vat ang che aw ka
hnu a ka hlim zia leh ka tan a Angel te va ngai dawn tak che em tih pah a ka
zing ah pawh a ahmel tha pawl nang mittui parawl tuam tuam te kha aw. In
ka ta i ni mai tur kha mumang emaw thup tum in thup thei si lo pa lo nih hlau
ka ti hial asin. si ava hrehawm teh lul em.
Nang khan mipa dang te awh ni tur Zan dar 6 vel a thleng tur in nih lai
in min siam a kei ngei pawh ka in ti thei a, eng call mah ka dawng lo kha ka
in nang ang hmeichhia tih hming thlak ngaithiam lo a, i phone lah a in swich
duh rum rum na tur khawp a off tlat si beidawng tak chung a ring
duhawmna in parfung a chawina neitu deuh a ka room a hla ngaihthlak kha ka
nih kha a va nuam thin em, tlai class tih theih a ni mai si a ka thlah lai che a
bang kan in thlah rual a kan in kal san hreawm ka tih let enge maw zah ani
dawn a i hmui duhawm tak ka fawh a, ngei in ka ring. Chu aia la hrehawm
nui hmel zawng zawnga duhawm ber zawk chu maw, dar 7:30pm a pel hret
a min thlah ziah lai te kha he ka mitthla tih a ka thu hriat kha ani. Ka thianpa
ah hian a tham ral ngai tawh lo vang. Saia min rawn call na thu kha ani, in
accident thu leh ngaihtuah awm i nih
Hun a liam a, ni te chu kan hlim thu mai bak ah ICU ah i awm tih thawm
duh em avang khan kal chak hian ka ka hriat phei kha chuan ka va beidawng
hre hliah hliah thin a, auh din rual ni si teh lul em, ka hmuh hma hauh che khan
lo chu Winter Vocation a in tan dawn damtur in ka suangtuah ngam tawh lo
ta, Class kan kal tawp ni ber ani a, a tuk che a, khuanu ruat loh di ah ka lo
lawk ah in khua ah hawn i tum a, chumi chhuah hman hial che a sin.
avang a inthlah nan chaw kan ei khawm
anih kha, Rin kar 2 chauh la in zui mah ila A rang a rang a engmah hre chang
ka duh tak zet che a i hnen ah hian ka in lek lo a mittui hru fap fap chung a
pum pek tak zet a, Ka hmangaih tak zet tawh damdawiin ka rawn pan lai te kha aw
che ni in ka hria khuanu ruat kan nih theih ka hre mumal lo tih ka in hriatna chu
nan kan khua a ka haw hlan pawh in rinawm Damdoiin ah khan chapal inkhing lo
tak in aw, Ka ngaidawn lutuk ringawt che lutuk ka lo bun chho te kha ani. Vawi 1
ania i ti chuai raih thawm te kha ka beng tal hmuh leh che ka duh laiin doctor ten
ah hian a la ri nawn fo thin asin. rawn luh an phal ta si lo, hman hmawh
tak a zai i ni a, zai zawh i nih a i nu leh
Aw le duat, tih pah a kan kut kan in pa ten i chanchin doctor an zawh lai a
hmer veng veng te kha nang chuan i hre ka beng ka lo dawh ve hru kha tu nge
chhuak ve thei tawh si lo. Chelh thei che ka nih hre ve lo i chhung te khan
ka nih miau loh avang in a tuk tlailam zawhna tam tak nen an meng tih a hriat
ah chuan in khua pan in i haw ta kha
73
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
theih, Doctor in a damchhuak leh anih tumah i hre tawh lo kha ani, i hretawh
pawh in a hraitna aneih let leh a beisei lo mai ni lo in i memory i lost a vang leh
awm loh mai bak ah a dam chhuaha kal thei tawh ngai lo tur zeng i ni mai
beiseiawm loh mah zawk an ti kha dawn ta kha ani. Hmeltha tur hrim hrim
chuan min va vel chiang teh lul em, ka a he khawvel a rawn kal chu a mah
in sum zo lo, Bath room lam pan in tuma siamtu in a duhdan ngei in a awm tir
hmuh loh a ka tah hawm hawm laite che tiin ka in seh ruh a Pathian meuh
kha a ava hrehawm tak em nang erawh pawh hi ka va dem chiang teh lul em
chuan min hre ve ngai tawh dawn si lo nang ang mi nun nem mi pawi pawh
a, min ngai ve tawh dawn si lo, rinawm sawi ngai lo, tumah harsatna siam lo
tak pawh awm ila min hriatpui dawn siam ahnek a mi te damna thlen thin tu
tawh si lo, ka chung a thil thleng chu ka zawk he tiang ang a a awm tir che hi ka
hrethiam lo in a dem theih theih ka dem dem lo thei lo a ni mahse chu chu a sawt
a, rinawm tur in min duh ani lawm ni i si lo i bul ah ka thu a I KUT KA VAWN
tha leh ang kan ti thin, chu chu ka beisei THIN BAWK KHA VUAN LEH IN TUN
bik chiah si lo. AH CHUAN MIN DUH TIH KA
HRIATA VANGA KA MITTUI LUANG
Kar 1 a liam leh dawn ta reng mai THIN KHA, KA DUHZIA CHE KA
Chrismas tuk ani a, kawtlai a damdoiin HRILH CHE PAWH IN ENGMAH I
chaw ka ei lai chu i harh thu min rawn HRIAT THEIH TAWH LOH AVANG IN
hrilh ta, ka va lawm in rawn kuah KA MITTUI CHU A TLA THUNG TA.
vawng vawng che ka chak ngei mai thil Tun ah chuan mitthla leh suangtuahna
theih lah ani si lo, mahse i harh tih an ah bak min duhthu i sawi te ka hre tawh
sawi rual a thil duhawm lo tak chu ngai dawn si lo.
74
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
RAM HMASAWNNA TURA
CHEMISTRY TANGKAINA
Vanlalliana
Ex-General Secretary
Students’ Union, GZRSC, 2012-13
CHEMISTRY kan tih chuan Solid, Liquid leh Gas kan tih thin zawng zawng hi
a huam vek a. Thil te ber Atoms atanga Molecules, Cells, Living organisms,
Planets, Solar system leh Universe thleng hian chemistry kaihhnawih loh thil
reng reng a awm lova. Tuing nge a diklo ti thei ang.? Chemistry hi a pawimawh
em avangin ‘The Central science’ ti hialin anlo sawi thin a ni. Science
huangchhungah bik phei chuan chemistry aia ril leh huap zau subject a awm
kher lovang. Chemistry chuan science peng hrang hrang Physics, Biology leh
Geology kan tihte nen pawh hian thuk takin inzawmna an nei a ni.
Chemistry hian ram hmasawnna detergent, petrol, diesel etc. te kan hman
kawngah nasa takin rahbi thar a siam hian ekchhia (sulphur dioxide, carbon
sak a. Kan nitin khawsakna chen hian monoxide, carbon dioxide etc.) tam tak
chemistry hian pawimawhna leh a siam a, chungte chuan boruak, leilung
tangkaina sawi sen rualloh a nei a ni. leh kan tui tlante a ti bawlhhlawh thin
Chemistry tello chuan ramin hma a a. Chumai bakah Environmental
sawn theilo ti ila kan sawi sual tampui pollution nasa takin a thlen thin a.
awm love. Chemistry thiamnaa ram Environmental pollution thlentu lian
hmasawn apiang ram chak leh thil tithei ber chu industries te hi an ni a. heng
an ni zel. industries atanga boruak chhia
chhuakte hian ozone layer tichhiain
Ram hmasawnna tur atana green house effect leh global warming
Chemistry tangkaina te chu thuang te a thlen thin. Amaherawhchu, heng
hrang hrangin kan then thei awm e, pollutants thenkhat hi chemical
chungte chu :- substances hmanga sawngbawlin
environmental friendly compound a
1. Pollution control - Mihring hian kan siamchhuah theih te an ni a. Nimahsela
nitin nunah mamawh chin hrang hrang hetianga ti tur hi chuan a hautak a, sum
kan nei a, chung kan mamawh kan tam tak sen a tul thin. Chutih rual chuan
hman thinte chuan waste product sum leh pai heklo tur thil, pollution
(ekchhia) tam tak a nei a. Eg. soap/
75
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
control nana tangkai dang chemical chakin an hlauhawm em em a, terrorist
compound erawh kan mamawhin te kut a thlen mai pawh a hlauhawm
hmuhchhuah tur tamtak pawh ala awm hle a ni. heng nuclear ralthuante hian
ngei ang. radiation nasa tak a pekchhuah thin
avangin piansualna chi hrang hrang a
Industrial product tamtak te hi non- thlen thei a, a hlauhawm hle a ni. Heng
degradable substances an ni a, leia nuclear ralthuamte hi radio-active
bacteria awm tena eichhe tur chuan kum element s uranium, polonium leh
sang tamtak a mamawh thin. Heng non- radium atang tea chemistry leh physics
degradable substances a kan hriat langsar thiamna hmanga siam a ni. heng radio-
zualte chu polythene, plastics etc. te hi active elements nei ngah apiangte chu
an ni a. Heng kan thil siamchhuahte hi ram changkang, hausa leh chak an ni.
khawpui ti tawp tu leh luikawr titawptu
ber an ni a, lui cheng chi nungcha tan Nuclear weapons bakah hian
phei chuan mag na tur khawpa explosive chi hrang hrang leh in defence
hnawksak tak an ni. Chutih rual chuan na tur bullet proof glass te pawh
heng polythene leh plastic te hi nitina chemistry thiamnain a ken tel thiamna
kan mamawh thil an ni tlat si a, hmanglo hmanga siam an ni.
thei zia lah kan ni bawk silo.
3. Medical Sciences - Mihringte hi
Tunlai sang thiamna te a sang zel a, thilnung pakhat ve mai kan ni a, natnate
dumping process ah hma kan sawn a, pawh tawk thei, enkawl ngai kan ni.
chutih rualin synthetic degradable Chung kan natnate enkawl tur chuan
polythene, plastic te chemistry thiamna damdawi leh khawl lamte kan mamawh
hmangin siamchhuah a ni lehzel a. a, heng damdawite hi chemistry atang
Hengte hi ram hmasawnna atana thil lo chuan hmuh leh siamchhuah theih a
tangkai tak chu a ni tehmeuh mai. nilo. Hmanlai chuan ramhmul damdawi
ngawr ngawr damlo enkawl nana hman
2. Chemical weapons - Tunlai thin a ni a, tunah erawh chuan
khawvelah chuan indo thu thangte chemistry thiamna kawngah kanlo sang
hriattur a tam ta malh malh hle mai a. chho ve zel a, damdawite pawh kan
Khawvel pianken ve reng lah a ni ve natna azir ang zela eitur chinhrang
reng a, ralthuam neih thatah ram leh hrang siamchhuah alo ni ta a. Chutih
ram an inel a ni ber. Ram changkang leh rual chuan kan damdawi siamchhuah
thil tithei zawk ten an ralthuam neih te pawh a aia tha zawk leh ei naum
that hmangin ram chaklo zawkte an zawkin siamchhuah a ni leh zel bawk a.
thuhnuaiah an dah thin a, an ralthuam Hriselna kawngah pawh hma kan
hluihlawn turte ram tenau zawkte tih sawnin kan damrei phah nge nge thin.
lawm nan man tlam zawkin an leitir thin
a ni. Tunlai ralthuam an sawi zigna lar Tunlai natna lar em em Cancer
tak chu Nuclear ralthuam hi a ni. enkawlna Chemotherapy te pawh hi
Nuclear raalthuamte hi an hnathawh a ram hmasawnna tura Chemistry in a
76
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
ken tel thil a ni. Chutihrualin natna lar hi Chemistry thiamna hmangin Solar
tak Hepatitis,Tetanus,Polio etc. lala plate ringin electric energy-ah kan lo
invenna Vaccines te pawh hi ram siam a, amaherawhchu hei aia hlawk
hmasawnna tura Chemistry tangkaina zawk leh energy loss tihtlem a siam
a ni. Chemistry hian nasa takin danglam a la tul hle niin a lang.
Agriculture-ah leh Horticulture lamah Batteries/dry cell pakhat ringawt pawh
hian hmasawnna a keng tel a. Biological siam chhuak tur leh energy khawl nana
Chemistry avangin thlai rannung kan hman theihna tura Chemistry
eichhe tur lakah leh natna laka fihlim thiamna tel lova a hlawhtlin theih lohzia
Hybrid technique atanga kan neih a kan hre chiang hle awm e.
awm a, chu mai bakah rah hrisel leh
hlawk zawk kan thar chhuah theih 5. Technology - Physics thiamna nena
phah ta a ni. Cotton,Rice,Wheat etc.-ah kal kawp tlat thin Chemistry hmanga
te pawh productivity rate a san phah changkanna lo thleng hi hmuh hmaih
hle. Chutihrual chuan fertilizers tha tak rual a ni love. Ram hmasawnnain a ken
pawh kan mamawh hle bawk. tel lian ber chu technology lama
Fertilizers kan hman thin te hi chi hrang hmasawnna hi a ni. Kan tunlai
hrangah then a ni a, chungte chu:- khawvelah chuan electronics lamah
nasa takin hma kan sawn a, Typewritter
i) Nitrogenous fertilizers aia Computer kan hman chhoh dante
ii) Phosphatic fertilizers leh a lo remchan zawk zia te, Telegraph
iii) Potash fertilizers aiah Mobile phone hmanga SMS
iv) Phosphatic Nitrogenous fertilizers hmanga thu kan inthawn zung zung
v) NPK fertilizers theihna chhan te hi Physics lama
hmasawnna ngawr ngawr ni bik lovin
Heng fertilizers te hian lei hrisel Chemistry lama kan thiamna te a san
tawh lo, thlai chin nana tlak vak tawh chhoh zel vang a ni kan ti lo thei lovang.
lote chu hman tlakah a chhuah a, leilet
leh terrace-a thlai ching thunte tan phei Kan sawi tak Mobile phone leh
chuan chhawrnahawm tak a ni. Computer-ah pawh hmasawnna
duhawm tak neiin Liquid Crystal
4. Power & Energy - Tunlaia ramin a Display(LCD) atangin Light Emitting
mamawh ber chu power leh energy hi Diode(LED)-ah te hmasawn chho zelin
a ni, Hydel project lian tak tak kan siam TV lamah pawh hmahruaiyu a ni chho
a, power supply neih that loh hlauvin zel a ni. Kan eitur leh thil dang dahthat
kan phe kan phe a nih ber hi maw. nana kan hman thin refrigerator te hi
Electric power hi kan khawsak nana kan Physical Chemistry thiamna hmanga
hman nasat leh kan mamawh, a tel lova kan siam chhuah te an ni. Motor
kan awm theih loh a ni. Natural energy Vehicles lamah Chemistry hian
kan hmuhna hnar lian ber Ni atanga eng pawimawhna nasa tak a nei a, chemistry
chakna thahrui lo kal zawng zawngte thiamna tel lo chuan Motor engine
77
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
pakhat pawh hi a siam theih loh a ni. thahna tha tak tak kan neih phah a ni.
Tunlaia kan buaipui em em UID te pawh Kan incheina thawmhnaw leh Perfume
hi, chemistry thiamna hmang vek lo kan hman ang te pawh hi Chemistry
chuan a microchip pawh hi siam theih thiamna avanga kan neih an lo ni leh
a nilo. zel a. Industry lamah pawh an thil siam
chhuah tam takte hi a raw material an
Kan sawi tak Chemistry-in ram lak khawm te Chemical hmanga an
hmasawnna atana ke a pen rual hian process phawt loh chuan thil siam nan
Economic developement lamah pawh a a hman ngawt theih an ni lo, Chemistry
inrawlh thuk hle a ni. Kan thil tarlante thiamnaah Industry te hi an innghat
mai bakah hian Chemistry hian thuk hle a ni.
tangkaina tamtak a nei a, thir
tuiek(corrosion) ven nan te, ei leh in Hetiang fakauva thil siamchhuah
lama hmasawnna kawngah te, in sakna nana chemistry kan mamawhna a nasat
raw materials-ah te nasa takin ram hma ang leh kan economic development mai
a sawn tir ani. Insecticides, Pesticides leh bakah ram ti chaka ti hausatu a nih
DDT bakah hlo tha tak tak rannung avang hian chemistry hi ‘Ram
thalo Thosi, tho leh a dang tam tak hmasawnna hnukpui’ ber pakhat a ni.
# Buaipui tlak hna tha reng reng tihpalh thilin ka ti ngai lova; ka
thil hmuhchhuah reng reng te hi tihpalh thila ka hmuhchhuaha awm
hek lo. Thawhrimna atanga lo chhuak vek an ni.
-Thomas Alva Edison
78
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
KA HMANGAIH CHE A SIN...
Rodingliana
6th Semester B.Sc Mathematics
Ka hmangaih a, ka hmangaih em em a; A tello chuan ka nun hi a ruak a ni ber.
Ni e, a ruak a ni. Mahse, tunah erawh lungchhirin sawtna a nei tawhlo va, ka
chan tura khuanu ruat reng te pawh a ni zawk mahna le? Ka thinlaina hi damni
awm tak ang maw? A na ani, a na…
Three years back… sawk a, ei kham ve leh ka insil leh thuak
thuak a, tichuan ka tumram pan tur chuan
Kum thum liamta kha chuan tun ai ka insiam nghal zung zung bawk a. Ka
hian kum thum laiin ka naupang a, tun thiante’n minlo tur sek bawk nen, ka hmel
ai hian ka la puitling lo hle bawk a ni. fahrah te pawh chei ve hmanlo chuan kan
Kum 2012 Nikir thla, thla tir a ni a,hemi chhuak nghal a. Kalkawngah thian sawm
ni a ka thil tawn hian ka damchhung tur neuh neuh ka neih avangin ke in kan
daitur hnuhma min hnutchhiah ang tih inkhawmna hmuntur chu kan pan a, kan
reng ka ngaihtuah phak ngailo. titi pah zel bawk a. Khua a lum bawk a,
thlan a far zawih zawih a ni ber. Reilo te
Thal boruak uap tak mai a inherliam hnuah chuan kan hun hmanna hmun tur
tep a, fur boruak a intan dawn mek bawk chu kan thleng ta a.
a, boruak inthlak hunlai a ni bawk nen,
khawchin tur pawh hriatthiam a har hle a Zirlai pawl a inhmang thang leh lo
ni. A changin Ni a sa em em a,a chang leh tuichilh tawhtu ka nih avangin khami
ruah a sur leh lawi a, han chhuah vah ni pawh khan ka mikhual lo hle a; ka
changte hian inrin thiam a har khawp mai. pawimawh ber erawh ka ti hauhlo!
Reilo te chhungin chawhma hun chu
Amaherawhchu, hemi ni chuan kan hmang zo thuai a, chhun chawlh
khua a tha a,ralleh lama romei zam chiai lai ngei kha a ni ka nuna ka thil tawn,
hmuh tur na awm bawk a. Thuziak mi ka theihnghilh tawh loh tur lo intanna
hanni phei I la chu ka ziak kur ve nasa chu. A kum tel ka hmuh tawh loh leh
ve viau ang le. hmu tur pawha ka inbeisei ngai tawh
loh mihring chu ka hmu tlat si. Ka zak
Zirlai pawl intawhkhawmna a kal
ka ngaih avangin tukthuan ka ei sawk
79
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
lutuk chuan melh pawh melh tha ngam bih sek mai a, a ri chhuak thei ta lo emaw
lovin lehlam ka hawisan reng a, a ni tih mai tur hian a reh tlawk tlawk bawk
pawh chuan min melh lem
chuang hlei lo a. Chhun
chawlh ka hman tawhah
chuan ka hlim ber tum leh ka
zahber tum a ni hial ang.
Tichuan ka thiante ka si. Minute khat rei zia leh hun kal muan
phakloh na thin hmangaihna zia kha sawi hian a siak lo ani ber.
lamtluang lamah chuan ka
thiante’n min hmakhalh leh ta! “Ka thian te khan min tihder
Anni chuan kha ka zah em em aniang, ka mobile phone namber a dil
nu bulah thuin an be bawrh tak tak pawh ka ring lo!!! Dil tehreng
bawrh a, kei erawh kil khatah pawh nise min be peih tak tak lovang “,
min melh hlau rengrengin ka thu tiin mahni ka inzawt thul, ka lo beisei
kur a,a hnuah phei chuan ka zah luat sang mah mah zawk em ni le?
vangin pawnah ka chhuak daih a. Rual
awh a na thin mang e. Hmelin a zirloh chu Ka beidawn fe hnu ah chuan ka
sawiloh, kan la zakzum ve khanglang phei mobile chu a rawn ri tleng tleng a, ka
chu hmuzo lo awm hliah hliah kan ni. mumang emaw ka ti hial zawk a. Beisei
deuh si, beisei ngam chiah bawk si lo
Tichuan kan hun hman pawh kan chung chuan ka message dawn chu ka’n
zo ta a, In lam pana ka thiante nena kan en chhin a.
haw pah chuan kan titi pah zel bawk a,
kan hlim kher mai. Ka thianpa pakhat “Voin cu induh khp my, mn hria em”
chuan min rawn kuah pahin ka bengah “Aih hre lo tunge oo?”
min hrilh ru a, “I thiante khn an hrilh nace ge”
“oo tuge k hre miah lo ce”
“ Vawiinah hmeichhe pakhatin I nambar min “ilo lian toh hle my a,,hehe”
dil a…” “Liansa reg lom..hihi”
“ Eng a ? Awi awm loh lutuk ! “
“ Awih rawh. Zanah sms pack lo inring tawp Ni e, hemi zan atang ngei hian ani
rawh !”. kan zinkawng intanna chu. Min be tu
chu ani ngei a ni tih ka hria a, mahse ka
Ka lawm bawk si, ka zak deuh
bawk si, ka helhhawlh a ni ber. In ka
thlen ve leh ka inbual a, zanriah
eikhamah TV en pahin ka thil tawn
zawng zawng ka ngaihtuah let leh a.
Beisei deuh reuh si, beisei ngam chiah
bawk si lo in ka mobile phone chu ka
80
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
ring ngam lo, ka phu thlawt lo a ni. mah ila, inbe lo hian kan awm rei thei
Mahse, ani chuan min be ve tlat. Hemi lova, kan lunglenna chuan kan
zan atang chuan chhumlo chatlo chuan thinrimna hi a hliah khuh thin a, kar
kan inbe ta a. In haw lo ta na na na chu lovah kan inbe tha leh mai thin.
kan innel vat a, ka tan chuan khawvel
hi hlimna in a khat emaw tih mai tur a Kan in hmangaihna hi a thianghlim
ni. Ka hlim a, ka khi ver ver a, khawvel a, ka tisa chakna avanga a mittui tihtlak
hi ka tan a vul a ni ber mai. phei chu ka phallo hrim hrim a, ka tum
ngai lo bawk. Inzahtawnna leh
Hun leh ni a liam a, hunbi inher inzahderna hian kan in hmangaihna hi
danglam zel ang hian kan a ti hlu a, Kohhran sedai thiah hi kan
inhmangaihna pawhin zual lam a pan hlau ngawih ngawih ani.
zel a, hei lo liama duh leh hmangaih hi
ka tawn ngai ka ring tawh lo. A bula ka Inhmangaih turin kan intawng a,
awm chuan ka hlim a, ka harsatna leh inhre reng turin kan in kalsan leh si thin.
ka rilru hahna zawng zawng pawh a Chuailopar takngial pawh a chuaina
bula ka awm tawh chuan a kiang duak khawvel ah hian kumhlun tur reng alo
thin. Ani pawh in ka hmangaih aia nasa awmlo anih hi maw?
in min hmangaih ni mai hian ka hria,
min duat hliah hliah em mai!. Ni e, ka harsat lai leh mangan lai
pawh a min hnem thintu, ka lungngaih
Ani nen chuan hmangaihna par chang pawh a min tihlim thin tu khan
kan tlan a, chhun zan zawm hian kan min tihlim tawh lova, ka bul hnaia awm
inlen chilh a, hun hian min daih lo ani reng tura ka duh mihring chuan min
ber. A hlim chuan ka hlim a, a tah chuan hlat tawlh tawlh a, kan inkara
ka tah pui bawk a, ka engkim hi ka hmangaihna pawhin a tuar tan ta. Rose
intawm a ni deuh ber a. Kan chhungte, par mawi tak phen a a hling zum hriam
kan thiante thleng in kan chanchin hian tak mai kha kan lo hmuh hmaih fo thin
hriat a hlawh a, keini erawhin pawi kan a, tunah erawh ka hrethiam ta.
ti lem hlei lova. A chhan chu kan
inhmangaihna hi khawvel hian hria se Hmangaihna in a hliam thinlung
kan duh mah zawk a ni. ngui tak, tidam theitu lah a ti na tu ni zel
bawk si hi engtin nge ka tih tak ang? Kum
Hmangaihnaah chuan inrintawnna kha leh chen hlimna min thlentu khan
avangin chu hmangaihna chuan tahna min thlen si se, engtin nge ka awm
awmzia a nei a; beiseina avang vekin tak zel ang? Ka tan chuan he khawvel hi
hmangaihna hi a famkim thin a lo ni. lungngaihna a chang zo ta. Thiante
Hmangaihnain phut let a neih loh ang zingah pawh awm ila kha natna khan ka
vekin kan inhmangaihna ah chuan awm a tinuam lova, eng damdawi mahin
phutlet kan nei ngai lova, intihthiamloh a tidam thei hek lo. Ka damdawi mum
chang leh intihtauh khum chang nei lian kha ka natna thlen tu mum lian tak a
chang ta si a, tawrh thiam ava har em!!!
81
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
Kan in be khat tawlh tawlh a, a thin te kha theihghilh a har ka ti. Chuan
chanchin ka hriat lohna pawh a rei ta. maw bawihte, I piancham kan lawm
Ka kalsan hnu khan a chanchin reng zana kan hlim zia te kha ila hria em? I
reng ka hre duh lo va; chuti chung chuan chhungte leh I thiante hmaa min
ani chu ka theihnghilh thei chuang lova. hmangaih thu I sawi te kha ka mitthla
Ka hmangaih reng a, ka thlahlel em em ah ala cham reng. Nang chuan min
reng bawk a ni. Biak hmasak ka tum poh zahpui ngai lova, chutih a hnekin min
leh ka chapona a chhuak a; ‘engah nge chhuang em em a, I thiante pawhin an
min be duhlo tu hi ka biak reng ang ni’ ngei phah hial che a nih kha! Kha baka
tiin keimah leh keimah ka inzawt fo thin. hmangaihna hlu leh mipa in kan
Ani ka biak leh chuan ka nunhlui ka duhthusam a awm kher lovang.
intihnat tir mai mai dawn si a…
‘Nang chu thla ni la, kei chu I bula
Khatia kan inthen hnu khan arsi awm reng ang khi ka ni ang’ kan tih
facebook lamah te inhmu leh zauh zauh dun lai te kha ila hria ang ti raw? Min then
thin mah ila, ka tan chuan a profile a ruka hrang tur hian khuanu pawh hian engthil
lo ensak te , a thlalak duhawm tak tak lo nge a lo tih tehreng ni, a nunrawng mah
thlir bak chu tih theih ka nei tawh lo mah a nih hi tiraw bawihte?
va(ka duh tawh bik lo ani); mahse,
theihngilh ka tum apiangin amah ka Ih maw, kan intawn leh hunah chuan
ngaih a zual leh si thin. Thiante, an maw, tumah intihbuai tir tawh lovangaw?
duhtakte nena khawlaia induhthawh Kan pahnih chauhin kan awm anga,
taka an inkai rial te, inthlahlel tih hriat midang kan mamawh tawh lovang.
reng reng a an in mangtha lai te, ani nena
kan sulhnu han chhui let changte hian Ka tan chuan ka khawvel I ni tawh
ka tahbelh zia leh a hmangaihna ka la ang a, I tan engkim ka ni tawh bawk ang
mamawh zia ka inhre chiang a. A ai awh a, a nuam tawh ngawt ang ti raw? Mahse
zo tur ka hmu lova, ka duh lo bawk. maw, theihghilh theih tawh loh tur ser
Amah avangin ka biang ah mittui a luang min siamsak hian kian zai a rel lova, a
fo va, na tuar a ka tah aiin ka rilru nat tidam theitu I nih zia inhria la chuan I
avanga ka tah ni a tam ta. Hnemtu ka nunna takngial pawh thap ngam
mamawh a, nunhluia kir leh erawh ka khawpin ka tan I inpumpek awm si a…
thei tawh lo, a rem tawh lo bawk.
Hei erawh min lo hriat sak rawh aw
“Ih e bawihte, nang theihngilh tur bawihte. Eng dinhmun ah pawh ding
che hian ka rilru hi a chak tawk lova; la, ka hmangaih reng tho ang che. Ka
sulhnu min hnutchhiah zawng zawng hming an lam apiangin kan nundan
thianfai turin hun hian min daih hek lo. thin I dawn kir ang a, I lung ala leng ve
Ka pianchama thil min leisakte, I zin ngei ang. Ka hmangaih che, ka la
haw apianga ‘I tan’ ti a I neih zawng hmangaih reng che asin...”
zawng seng a thil min hawn tawk tawk
Eagles hla “Love will keep us alive”
tih hi ka ngaithla bang dawn lo a nih hi.
82
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
KEI LEH KA COLLEGE
CK Lalropuia
6th Semester BCA
Kum 3 chhunga ka college Zinkawng chu alo tawp ve dawn ta reng mai a. Kha kum 3
chhung kha a va rei lo si emm. Ziakmi te anga thuthiam ni lem lo mah ila, a hming-
a senior chhuak mai tur te nih ve manah ka ngaih em em tur leh ka theihghilh hauh tawh
loh tur Zirtiri College-a ka zinkawng tlem han thailan ve hram ka duh a, chanchin hrang
hrang ka thian te, ka crush te pawh aniang chu..:P etc leh a dangte Topic nei deuh reuh in
ka han thai rang ve ang a. A hmasa in ka tawngkam hi ana zeuh zeuh dawn ania. A tuar
tu an awm chuan duh leh lo na mai mai se… ^_^
Pawl 12 result a chhuak a, khawnge fai ser sawr a, chicks an awm dawn tih
ka chhunzawm ang? Engtin nge ka hre ru kar chungin engkim mai chu ka
awm ang ti a rilru buai ru taka ka inti fai em em vek a. Dar zat ka han en,
inngaihtuah rauh rauh lai chuan kan khai aa, ka tlai der chu ani mai.
thianpa Sr-a hian min rawn sms a, Zirtiri Hmanhmawh em em in ka chhuak; ka
College ah Ist Division tan direct first day chu ka tlai pang chu aniah.
admission a tih theih thu leh a in admit College ka thleng, an lo lut vek tawh si,
nghal thu min rawn hrilh a. Khai aa, Sr- class room ka zawng a, tuna 1st Semester
a te ang in direct admission an tih theih Physical room; canteen opposite chiah
chuan Zirtiri College chu ava tha awm ah hian ka zuk dak ker ker a, ka
lo ve.. ka’n ti zui nghal ngawt a. Mahse hmelhriat pakhat (a hming sawi lo mai
ni ngawt lo ve, 1st Division ah a pass ve ila, bakah ka hre tawh lo a..lol) hi alo
miau si a. A pass chhan chu sawi thui lo awm hlauh a. Sir Rinmawia hian Roll
mai ila, exam naah ka bula a thut vang alo call mek a, luh ka dil a, ka thu ve ta
pawh ani kher awm lo ve. :D char char a. Roll call zawh hnu ah min
call ve loh avangin ka la thu char char a,
Zirtiri College a kan first day ka zawt ngam si lo, rei fe hnu ah a topic
sawi vel chu a physics riau hian ka hria
Tichuan Kum 2012 khan BCA zir a, a tawp ah ka zawt ta. Ka hming alo
turin kan han in admit ve ta rawih a. awm awzawng lo, bakah Physical ho kar
Class kal hun alo in her chhuak ta a.. ah ka lo thu ve reng chu niin, ka van
Kan first day kha ka la hre reng. Phur zak takkk, an tam angreng sia, min la
fahranin ka bike chu zing ah ka han sil
83
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
nuih hlawm zui ah. Thlan chu chhuak “Miss kawngkhar hi an khar nghet rap”
duh barh barh teh e, BCA room ka zawt ka ti rigawt a. Miss te nen bathroom
a, inhnuaiah min chhuk tir a, ka thiante kawngkhar an U Faka te an in nawr laih
ka zuk hmu a, ka thu ve ta a. laih lai te kha awwww…hahah
Punishment Students’ Union Lam
Zirlai nih chuan punishment hi First year kan nih lai 2012-13 khan
tawh ve zeuh zeuh tur. Vawi khat chu Rka (Asst Magazine Editor a nih lai) hi
Networking class ah hian sir kan thiannu Mamuani Home Science
Malsawma’n Test na a fail kha vawi 50 hian a han be tha mai mai khawp a. Rka
ziah nge kawngpui a beng suk a ti a. lah nula in an be tha ngailo tih hriat
Beng kan zu dial. Kawngkal in min en khawp in an induhsak a, chumi atang
duh khawp mai. PC-a erawh chu ka zai chuan kan han nel ve em em a, SU fines
mai ang a tih avangin class ah ring leng te kha kan nei ngai miah lo nia. A nuam
lawng in a zai nghe nghe. Tawi-a sin aw.. Chuvangin hmeichhia te tan bik
(Ruatfela of Champhai) ve thung chu SU Leaders te hi duh lem lo mah ula
vawi 50 ziah a’n thlang bik ah..Taima thei. biak tlawn em em mai tur.
Miss Malsawmi English Class ah 2013-14 : Second year ka nih ve lai
hian ka muthlu pek a lawm mawle, min Rka hian min rawn bia a, Magazine lam
kaitho min din tir a, “What is your a tel ve turin min ti a. Aw Aih ti pawn ka
name?”.. Mu tho tih takah a zawhna ka chhang lo, ka chhungte ka biak rawn
lo hre mai lo, ka thianten “CKA” ti rawh laiin nomination min han file sak ve
an tia, “CKA” ka’n ti thla ngawt a. thawr mai a. Asst Magazine Editor ah
Manner hre lo lutuk leh hming in chuan 2013-14 Session khan ka han awm
zawhin hmingpuma in hrilh tur tih ve a, rin aiin Students’ Union Family te
velin min hau nek a. Lecturer leh HOD kawm an lo nuam in kan inlungrual a.
beng a thleng thla nghal..hihih Next Thawhhona pawh a tha hle.
period Subject dang ho in an rawn sawi (He parangraph ah hian Rka hian min lo fak
sap sap a, Kan innel chhoh phah ta ve deuh la a tih tlat avangin ka han thai lang
phian lawi si..^_^ ve a ni e. :P)
Tum khat chu Miss Mawipuii Tum khat chu MSU (Mizo Students’
Subject CO (Computer Architecture & Union) buatsaih Leadership Training
Organisation) hi kan test dawn a, kan Coconut Groove ah kan nei a, Bus rui
thiam si lo, tlanbo kan tum a; kan luak bawrh bawrh in kan thleng thla ve
inghaihtuah lai takin miss a rawn kal a. Tlai chaw kan ei kham hnu ah kan
thut. Kan thiampuipa ber leh kan class GS hlui VL-a te ho Zirtiri College SU
CR, U Faka te ho in Common room zawng thla la turin Bridge lamah kan
bathroom ah an tlan lut. Ka tlan lut ve kal phei a, duhtawk a Daniel-a
hman si lo, sawi tur dang awm hek lo, (Debating Secretary) ten thla an lak
84
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
hnuah Coconut Groove lamah chuan tan zia kha, amah hi contest awmchhun
kan let chho leh a. Chutah bus zawng a ni a, tih vak ngaihna a hre silo,
zawng in min lo haw san vek. Kan campaign duh ve si; kawngpui sir ah leh
mangang thinrim bawk si nen chuan College Hall gate ah te Chickz a chhia a
kan titau a, Ke a haw turin kan tha in an lo chibai kual ve nasa lutuk, a
chhuakchho a. Kum 3 te a tla tawh bawk nau Hminga (Asst Outdoor) lah nula
a Zep loh ah chuan ke a haw chu kan lama experience ngah tak mai in nula a
huphurh hlawm tih chu inzawt kher lo han huikhawm sak teuh tih chu hai rual
mah ila, hmel ah a chiang vek. Khua lah loh in SU Election result atangin a hriat
a thim chu ani der mai si. Pu ber Rk-a chat reng a ni.
leh Vice Awte-a kan cho silo. Mahse le,
vanneihthlak tak maiin 207 pickup a Students’ Union kan thawhho na a
rawn tlan hlauh; a hnung ah ka bei tha ka ti a, a hlimawm hle bawk a.
nghal a, a vawt kher mai. Ke a haw ai Sawiselna leh harsat na te tawk ve thin
chuan engang pawn vawt sawhbeh mah ila Pathian zarah Session kan
mahse a nuam a ni. tlingtla ve thei hram a.
Ka sawi theihghilh loh tur chu ka April 11, 2015 khan Sairang tlawng
Pu Hriata (Magazine Editor) hi engkim; lui ah intihhlim na neiin kan kal a, tui
Magazine kan buaipui reng reng in te kan cheng a, rin aiin Rda leh Sia Siama
engmah a sawisel duh ngai lova, ka kha an hleuh zei phian. Sia Siama pek
hnuhma rualrem lo te pawh aw nem hi, Balu la tur mi pakhat lawngleng ah
takin min chulmam sak zel thin. Amah chuang kaiin, a hmawrah a ding a,
hi tawng tam em em lo mahse a bula lawng kar tupa lah a hmawr lehlam ah
awm a nuam a, engpawh ti ila, min a in kar lauh lauh bawk a. A in rin loh
support vek zel mai a. Tin, Office hrang laiin a zuangthla thut; lawng a che
hrang director kan dawr a piangin min lawih, a kar tupa alo phiat thla ve chu
train a tum ngemawni, keimah min biak niin, lungawi loh hmel deuh in “A va
tir zel mai a, hei pawh sawi chi loh. Amah ho e” a ti duh chauh a, nuih chi a ni silo,
hi Seventh Day niin thingpui an in ngai lawng a kal liam hnuah kan han nui tha
loh avangin a in ai ka in char char thin te leh ah.. ^_^
kha min lo van duhsak tak em..hihihi
Vawi khat chu Coffee ka siam sak a, Enge College Week lai khan Hmeichhe
ni vei tiin thingpui fe ka’n telh sak hram Volleyball kha Lunglei Govt College
ahhh..hre miah lo in a in ve tho..kekeke.. nena kan in tum tum khan Lunglei kha
Ramhlun industry chho a a sikuuti upa an vanduai ta a nih kha. Khatah khan
ve tawh tak min nawr chhoh tir erawh an player te rilru hrehawm tap deuh
kha chuh sawi lang lo mai ila,,hahahaa. titih ho te kha va hnem a, va thlem ve
deuh te kha ka han tum ve a. Chutih lai
2014-15 : Students’ Union kan han mek in kan GS Remsiama hian pakhat
inthlang tur Ruatpuia (Outdoor) te han chu alo thlem nui der tawh mai a. Khami
hma khan engzat tak thlem nui hman
85
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
ang maw! Remsiama te pawhin an sulhnu ngah e tilo chuan
thlem nui thei a lawm mawle enge ka an nu kha a cho lo riau mai
theih loh bik ang tiin An player pakhat a. Kan College Miss Vli te
lo inhnit faih faih kha lainat takin a nen chaweikhawm na a
hnung ah ben thak thak pahin, kal ve tur an lo ni a, second
“Lungngai suh, game a nia, chak lo an half kan khel thleng hram
awm a ngai miau si a,” tih pahin Frooty tih in haw a tum tlat pek
ka pe a. Chubak sawi tur ka hre lo, a a. An nu hlau miau hek.
bulah ka thu reng a, sawi tur a awm Hahaha. He kan One Day
tawh si lo, a bang thei bawk si lo, mi tournament khelh ah hian
hnem thiam lo tih takah ka kal ta rin aiin kan vannei a, Final
ringawt a. Kan lo in zei hleih lulai deuh kan thleng thei hial a, Final
chu a ni. ah Law College te nen in
su in, Full time thleng in
February 10, 2015 khan MZP Cup kan in draw a, Penalty ah
One Day Football Tournament; Ar kan hneh ta lo a ni. Mahse
lammual ah khelh a ni a, college hrang Champion cup aiin kan
hrang Students’ Union ten kan khelh Cup a tha zawk tlat. A
tum khan tuna kan Asst Outdoor chhan chu Champion Cup
Secretary Hminga hi a han hmanhawh kha a tir ah Pavillion ah ball in a per a, a
mai mai khawp a, hman lo inti chung tlak na lamah a bung..ahahah mase an
chung in a rawn khel ve a. Nula lama char khawng tha leh..chuchu kan duh
loh vang nia, kan champion loh..:D
TUALCHHER BCA2012-15 Batchka fakna
Keini batch hi kan inkawm ngeih
tlang in kan inthurual em em a. Kan
classmate chhiatni that ni ah kan
intawiawm zat zat thin a. Kan
inlungrual na leh kan thawh ho na hi
ka fak em em a, nuam pawh kan ti tlang
niin a lang. Chhiat ni bik ah hian pawisa
thawhkhawm in Sana leh Citation nalh
tak kan inpe thin a, a rem chan dan a
zirin vui na ah te, mitthi lumen a ngaih
naah te kan kal ve bawk thin.
Kum 2012-15 chhunga kan
classmate chhiat tawk ka han record
theih te chu :
86
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
Sln Kan Zirlaipui Boral Relation Address Boral Ni
1 Lalhminghlua Vanlalmuana Father Lengpui 30th Aug 2014
2 Freddie Lalawmpuia Sailo Eddie Lalsanglura Father Vaivakawn Zohnuai 3rd April 2015
3 Freddie Lalawmpuia Sailo C Vanlalrawna Grandfather Vaivakawn Zohnuai 10th July 2013
4 Lalruatpuia Laldinpuia Brother Vaivakawn 20th Oct 2014
5 Lalchhandama RK Lalngaihawma Father Tuikual South 11th Jan 2014
6 Lalruatfela Vanlalnghaka Father Champhai 20th Jan 2014
7 Ramengmawii R Lalhmachhuana Father Tuikual North 14th June 2013
Heng ka han tarlan zing ah hian tih em in kan tlan a, an tlan chak angreng
kim loh emaw an awm chuan in hriattir si a, ding zeuh se chuan kan ri bur ang
nise a lawmawm ngawt ang. mawle.. Rem leh rem lo in Fred-an a'n
phih thla mai ahh..ahaha kan tlan vang
Lapaw chini kan ru vang..LOL Inti thei em em in class ah
kan la ei tuam tuam zui..hahaha
Tum khat chu kan class kal tur
Freddie nen kan in phur a, Ramhlun Min tichhe tu games : World of Warcraft
phei ah sawn City Bus hnung ah hian Cataclysm
lapaw chini tam em em mai hi a phur
bawr chuai a. Ka ei chak thu ka sawi lai He online game WOW ti a kan sawi
chuan Freddie chuan 'Hawh pawt ila' a thin hi, 2nd Semester kan nih laiin kan
tia, phur em em in kan um a, hnaih em class Ruatfela Hiro te ho ten nileng leng
87
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
in class ah an han sawi a, a hne awm hmet ri nasa chuk chuk ve" tih te kan
ani. Rin aiin an lo tui hlawm a, class pum tawk a, tin an ngaihzawng te bul ah
80% velin an han khelh meuh chuan an chuan khawhar inah te kan kal nasa em
titi kan man pha ve tawh lo va. Tum khat em a, hla zir te, hnatlang leh hnathawh
chu Game patch thar a rawn chhuak a, te kan uar em em tih chu a hrechiang
ka External Harddisk min hman sak in ber tu te chu sawi kher lo mai ila. Rfa te,
an in copy luih luih a. Chutia ka Kca te ho an thinrim palh ang… ^_^
harddisk a awm ve tar eng leh nileng Huiz, kan hun hman dan kha alo van tul
leng a an sawi thin chu Freddie-a ID lo in hun kan lo van waste nasa tak em.
dilin ka khel ve chin ta lawm. A lo van Mahse vanneih thlak tak mai in kan khelh
nuam reuh tak. Account thar siamin ka na Molten main Sever ber mai chu
khel ve ta a. Kan class thiampuipa ber Hermes-a'n a hack chhe vek a, kum 3
U Faka atanga kan thiam lo urhsun Sra chhunga harsa tak mai a kan lo in build
(a na mah mah em aw..ahahaha) te ve tawh zawng zawng chu a wipe fai ta
thlengin kan khel a. A nuam emm a tin vek a. Khami atang khan kan khel tlem ta
ni. Internal exam kan han nei chho a, a, zawi zawi in kan bansan thei hram a.
Exam dawn zan ah KC-a te, Freddie te,
Rfa, Tluangtea te nen kan han raid ham Serlui ah kan riak
ham a. A tuk chawhma leh zing lamah
lehkha zir chawpin kan exam pawp leh Dt 13-14th March 2015 khan
kha a nia. Mark chu a chhe duh teh e. Zonuna, Zara, Tluangtea ten nen kan
Semester Exam ah ngat phei chuan kan pali in sangha man turin Serlui ah kan
lo atchilh nasa tawh hle a. A then in Back kal a. Lui lai takah awmhmun in siam
paper an neih phah nuai a. Vanneih a in mutna kan siam nghal a. Puan leh
siam in back lo chiah chiah, mark pawh
chhe zet mai hmu in kan han pass hram
a. Zan(zing) dar 3 thlen te chu a tur ve
reng ah kan ngai a. Nu te khum atanga
a rawn khuh khurh khurh tawh chuan
mut ngei ngei hi a ngai a. Kan lo va han
atchilh tak. Cher tawh sa nakalaiin kan
han fip tung a. Mut har chuan kan tho
har nge nge a, thawh veleh chaw ei
theih hek suh, tlai lam nise kan chauh
avangin kan han mu a, thawh veleh
chaw ei hun alo ni leh a. Ngaihzawng
nei te tan chuan he game hi chu anchhia
anih rualin khawvel chikhat ve ani si. A
changtunu te hnen ah movie en anga
insawi Rfa pawh "I movie en lai chu iva
88
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
mutbu vel kan in keng duhthawh silo, an lo kal ve a, kawng te an rawn bo nasa
shawl ang lek kan keng a. Zan thim thet hle a, Tluangtea leh Zonuna ten an va
thet ah kan pathum chuan volume sang lam chhungin darkar 1 lai a liam hman
ber ah earphone ngaithla in hla kan play nghe nghe. A hmun an lo thlen hnu in,
a, ka han inzai siak tak tak mai kha ka chaw chhum kang hem huam chu
chuh..a hlimawm ve duh reng mai. Zan tukthuan ah hmangin kan kil ho a.
a lo ni a kan mei tuah pawh a alh nalh Chawhnu dar 1PM vel atangin sangha
khawp mai. A vawt hle mai a, rin aiin kan man tan thei chauh a, kan hawn
kan puan lum ken a lo tlem sia, zan kan hnem hle nachungin an thi nasa hle.
han mu chu Zara khawngaihthlak bik Kan chau tlang aniang Zanah pawh
ta lutuk, a vawt a ti si, amah khuh thei tumah kan inbe lem lo..LOL
chang chang shawl tak tak hi a lo keng
a, min chhuahchhal nasa em em zui Dam ten mangtha kan tih a ngai dawn
lehghal a. Thlahrang te kan han sawi a. ta sii
Zanrei ah thawm a rawn awm tan, chem
te hum reng chung in darkar 2 vel chiah Kum 3 chu a liam ta. Kan thian te
ka muhil in ka hria. Zara tho aa in a nen a kan class neih last ber Personality
mumang ah kan college Miss Hlui (2013- Development te kha kan van hlawkpui
14) Hluhlui kan rim thu te an sawi tak. KL Liana te sawm in hun kan
ahhh..hahaha. hmang ho a, a nuam in kan hlim tlang
hle a. Kan thian te an khaw lamah an
A tuk khua a lo var a, a vawh dan han haw sap sap a. Lung a va leng em,
chu vawt tak ani ringawt mai ni. Mei kan kan tuanna mual a in ang tawh dawn si
chhem a, chaw ka chhum a, ka chhum lo. AAkhai ka ziak seng dawn chuang
thiam hle. Home Science lam atangin lo. Ngai chung zel in Dam ten mangtha
Maria leh Caroline te chawhma lamah vek ule.
89
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
SANITATION LEH TUIHNA HUMHALH CHUNGCHANGA PHE
DEPARTMENT HMALAKNA
1. SWACHH BHARAT MISSION (SBM) PROGRAMME HI INDIA HNAMPA PU
GANDHI-A PIANCHAM, NI 2 OCTOBER 2014 AH PRIME MINISTER
NARENDRA MODI CHUAN HAWNGIN; HE PROGRAMME KAL TLANG
HIAN INDIA CHU RAM FAI LEH THIANGHLIM (SWACHH INDIA) KUM 5
CHHUNG (NI 2 OCT. 2019 THLENG) NGEIA SIAM HI A TUM BER A NI.
2. SBM (GRAMIN) HNUAIAH INDIA RAM THINGTLANGA AWM ZAWNG
ZAWNGTE HRISELNA LEH THIANGHLIMNA LAMA HMA KAN SAWN
THEIH NAN CHAK TAKA HMA LAK MEK A NI.
3. BPL LEH APL CHHUNGKAW TANA EK IN SAK SAK TE, VANTLANG
INTHIARNA SIAM SAK TE, TUI CHHIA LEH BAWLHHLAWH PAIHNA
MUMAL RUAHMAN TE LEH FAINA CHUNGCHANGA MIPUI ZIRTIRTE A
HUAM BAWK.
4. SBM HNUAIAH HIAN A DAWNGTU TUM VE TUR A AWM DEUH ZEL A,
CHUVANGIN HNA CHHIAT LEH THAT LEH HLAWHTLINNA PAWH A
DAWNGTU KUTAH A INNGHAT THUI HLE A NI.
5. THA TAKA MAHNI KHUA VAWNGFAI TE HNENAH KHAW FAI LAWMMAN
(NGP AWARD) RS 50,000 ATANGA RS 5,00,000 THLENG PEK THIN A NI
BAWK.
6. ZUN LEH EK THLAHDAH HI NATNA THEHDARHTU BULPUI A NI A, EK
IN HIM THALO, THO LEH RANNUNG BAWM THEIHLOH CHAUH
HMANG LA, BAWLHHLAWH A BAWMAH CHAUH PAIH THIN ANG CHE.
FAINA ATANA INSENSO HI HLAWKNA LEH HAMTHATNA A NI TIH PAWH
I NGAIHTUAH THLENG PHAK ANG U.
7. RAMNGAW A THING LEH MAU TE TUL LOVA KAN SUASAM MAI MAI
AVANGIN KAN TUIHNA TE ALO TLEM TIAL TIAL TIH HRIAIN RAM NGAW
TI CHEREU TU NI LOVIN THING LEH MAU OHUN BELHTU NIH I TUM
HRAM HRAM ANG U.
8. CENTRAL YMA LEH PHE DEPARTMENT CHUAN TUIHNA HUMHALH LEH
A AWMSA TIHPUM LAMAH THAWHHONA THUTHLUNG THA TAK
SIAMIN, MIZORAM HMUN HRANG HRANGAH TUIHNA HUMHALH A
NIH THEIH NAN HMA NASA TAKIN AN LA MEK A NI.
9. VAWIINA MIZORAM LUAH MEKTU NAG LEH KEI HI, KAN TU LEH FATE’N
TUI IN TUR MUMAL AN RAWN NEIH TAWHLOH AVNGA MIN DEM MAI
LOH NAN THING LEH MAU UAR TAKA PHUNIN, TUIHNA SIAMTU LEH
TIPUNGTU KAN NIH AVA TUL TA EM!!.
10. TUIHNA TIPUNGTU KAN NIH THEIHLOH PAWHIN A TIKANGTU CHU
NIH I TUMLO HRAM ANG U.
ISSUED BY
DISTRICT WATER AND SANITATION COMMITTEE, AIZAWL DISTRICT
90
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
ZIRNA KAN UAR TA SA SA
TS Khupchong
Zirna kan uar ta sa sa, naupang sawi \haih nan kan hmang ta sa sa, awmze nei
zawka lehkha zir leh kalphung nghet tak neia zirlai tinin zirna kan kalpui a
\ul tawh viau mai. Zir sànna chu beidawnna thlentu a nih loh nan te, thiamna
kan lei chhuah chu hman tlâk lohva a awm mai loh nan te, kan degree
thawhchhuah chuan mitin tã tur chanchin\ha a thlen ve theih nan te \an lak i
han tum dawn teh ang! Thiamna engkim mai hi midang tâna kan hman chhuah
tur chi a ni vek mai si a.
Exam te mai mai TEST! Entawn pass tum chu thil hahthlak
mai mai a ni. Pakhatnaah chuan exam-
Eng level-ah pawh exam kan neih naa lo chhuak tur i hre lo va, lo chhuak
\hin hi test vek a ni! Final chu zirna kan tura rin deuh i neih a ngai. Pahnihnaah
luhchilh chhûngin a awm thei tak tak lo chuan, lo chhuak tura i rin kha entawn
va, final tak tak zawk chu zirna stage kan dan tur i dap a ngai. Pathumnaah
zawh ruala stage hran kan chuan kainaah chuan, i \hutnain a zir a ngai a, fuh taka
a lo lang chhuak \hin zawk a ni. Exam chu \hu turin ngaihtuahna i sêng leh ang.
an zirlai an thiam leh thiam loh enna a ni Palinaah chuan, i entawn tum kha a lo
a, fail chuan an la thiam tawk lo tihna a ni chhuak lo thei a, a lo chhuak a nih
mai. Thiam tawk loh na na na chuan fail pawhin man chhuah hlau reng renga i
hi hreh loh mai a \ha a, eng level-ah pawh copy a ngai. I rilru a hah a, exam
kan zirlai bel taka kan hriata kan thiam chhung zawngin i hlauthawng a; result
chuan, a test-ah lo ti\ha lem lo mah ila, a chhuah hnuah pass mah la, entawn
final tak takah a hlawhtlinna rah kan sêng pass i nih tih i hriat chian em avangin
dawn a ni. Chuvangin exam-naa entawn entawn lote lawmna thinlung ang kha
te, fair lo taka pass tum te hi mahni i nei pha lo vang. I \hiante’n entawn
inbumna chauh, mahni inhrem bul \anna chungchang an sawi pawhin i sawi ve
chauh a ni. Chutiang mi chuan hna a ngam lo vang. Hahthlak quit \hak!
hmuh pawhin fair lo tak bakin a hmu lo Chuvangin exam hi test-ah ngai mai la,
vang a, hming\ha takin a hna a thawk thiam loh pawhin entawn \alh tum loh
hauh lo vang. kha a hahdam ber.
91
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
Teirei peih peih PAKHATNA Byheart chu QUANTITY
Thingtlang chhuak, sikul chhe ‘Quality aiin quantity kan ngai
chhuak tih te hi tih mai mai a ni! Kum pawimawh zawk’ an ti fo va, he thu hi a
tin HSLC-ah te, HSSLC-ah te, Under common tawh! Zirlai kan nih lai chuan
Graduate leh Post Graduate-ah te top- inelna thinlung kan nei \heuh va, quan-
per leh gold medalist an awm \hin. tity chuan kan ngaihtuahna a luah ve
Chutiang dinhmuna din ve loh \hin lo thei lo. Inelna thinlung pu hauh
avanga insit mai hi thil ho tak a ni. lo ila, hmasawn a har fu maithei bawk.
Mizoram-a sawrkar hna sang leh hna Chutih rualin, kan quantity dah len luat
zahawm tak tak thawktute hi han en hian thil \ha lo tam tak min tihtir thei a,
ila, an zir laia topper leh gold medal- kan nih tur ang kan nih loh phah theih
ist an ni kher lo. Topper leh gold med- bawk. Zirlai han byheart pawp mai hi a
alist nihna hian kum khat bak a daih risky riauvin a hriat a, a awmzia hre map
lo, a kum lehah midang an lo chhuak lova byheart phei chu rapthlak khawpin
zel. A hun laia hming\hat chiah a a quantity rilru! Byheart lova mahni
hlawh chhuak a, a \henrual \hate leh hriatthiamna anga ziah hian mark a
chhungkhat hnaivaite bakin chu scoring lo phian zel a, chuvangin mark
nihna zahawm tak chu an hriat zuipui hmuh tam duh chuan an byheart mai
tak tak lo! \hin. Hei vang hian a nia, ‘byheart chu
quantity’ kan tih hluai ni!
Zirlai tam tak chuan vawi khat an
fail dêk dêk a, zirna an chawlhsan mai Kum 20 kal taa i lehkha zirpui,
\hin. High School leh Higher Second- byheart rinchhana lehkha zir \hin
ary School-a kan zir rualpui, kan khan tunah khang hun laia a byheart
batchmate tam tak chuan zirna an kha a sawi thei tawh hauh lo vang a,
chawlhsan tawh a, nupui pasal an nei sawi zau tur pawh a hre lo vang.
fer fur tawh a; an dinhmun avanga ‘ka Chutiang mite chu midangte tân
pu’ kan tih tur erawh an la awm lo! malsawmna a awm thei lo va, an
Khang hun lai khan a thiam thei ber, thiamna midangte tân hmanna tur a
pakhatna dinhmun luah ngai lem lo vâng hle ang. I hriatthiam ang anga i
mah ila, cool taka kal chuan a lo daih rei ziah \hin khan i hre rei zawk a, i zirtir
zék zawk a nih hi! Exam a awm avangin leh hunah pawh i hriatthiam ang
pakhatna an awm a ngai a, pakhatna nih angin i zirtir thei zawk dawn a ni.
inthlahrun nana hman chi erawh a ni Byheart chuan hun a heh a, a ri-a
lo vang! In zirlaia a thiam ber i nih kher chhiar a ngaih avangin midang tan
loh pawhin zir rei ber nih tum la; khami hnawksak an chang thei a, exam-naah
kum in exam-naah pakhatna ni lo mah awlsam takin a hriat pawlh thei bawk.
la, zirna huang chhunga awm rei ber i Byheart rinchhan \hin zirlaite tân
nih chuan pakhatna i ni zawk a ni. Chu nitina class kal hian awmzia a nei thui
chu champion diktak a ni. lo hle ang.
92
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
Thiamna nge DEGREE? chuan a tuina ber sa a sah khan a nun a
hlim ang a, midang tan pawh a \angkai
BA, MA, M.Phil, Ph.D...etc. A van zawk ngei ang. MCS val nun hlim hauh
ropui \huau \huau tak em! Heng zirlaite lo a awm theih si hi!
hi an zir chhan a inang lo hle ang.
|henkhat chuan thiamna an zawng ang Lehkha zir hi HNA HMUH NAN
a, thiamna hmangin degree neih an tum maw?
ang. |henkhat erawh chuan degree
hlawhchhuah an tum ang a, degree Sikulah te, kan zirna hmunah te
hmanga thiam an tum zawk ang. Tam zirtirtute’n kan nih tum min zawt \hin
tak chuan hna thawh châk ngawih a, kan nih châk, han ropui nia kan hriat
ngawih an nei a, an qualification-in a tlin hriat kan sawi ve mai \hin. A fing fel fal
si lo va, an thawh châk an thawh theih deuhte’n chu an thil tum chu an
nan an zir chauh a ni. Tunlaiah zirtirtu bawhzui a, an thil tum an nih theih nana
ni tur chuan DIET training chhuak zir ngai zawng zawng an zir a, a tawpah
emaw, B.Ed zir emaw a ngai zel tawh a; an ni mai a ni. A \hen erawh chuan an
DIET training emaw, B.Ed zirlai emaw zir mawp mawp a, a tawpah a rem rem
zinga a tam zawk chu zirtirtu an nih an thawk mai \hin. Tum nghet ren rawn
theihna atana qualification an neih theih neia a tum a nih theih nan chauhva
nan chauh a ni ang. Chutiang ni lova lehkha zir hi zirna ziktluak a ni thei lo!
mihring khawsak phunga midangte A nih tum a nih theih nan a training
tana a \angkai zawk vang te, mahni chauh zawk a ni. Kan thil tum avanga
nuna hmasawn duhna avang zawka tui lo chung chunga Science zir te hi thil
hetiang zir hi an tam lo viau maithei. atthlak tawpkhawk a ni.
Chu tak chu a ni, zirna chu.
Science lama tui chuan science zir
Kan tarlan takte hian zirtirtu an nih mai sela, commerce lama tui chuan com-
theih nan degree hlawh chhuah an tum merce zir sela, arts lama tui chuan arts
a ni. MA, M.Com., M.Sc. etc. zir tam subject la mai sela; a tawpah a thiamna
takte pawh hian degree an neih theih phu tawk chiah hna thawk sela, a hlim
nan chauh an zir a ni. Mi \henkhat phei em em ang. Hna rau rauvah mihring
chuan certificate lem siamsak theitu an ngaihah zahawm zawk chu a awm teh
awm chuan chutiang hmanga degree meuh mai, mahse, miin eng hna pawh
lem neih an hreh lo hial nia! Châk thawk sela, mi pangngai chuan chu hna
zawng zir ai chuan tui zawng zir hi a hlawhchhuak tura a beihna leh a
fuh zawk e. Chutiang bawkin châk kalkawng kha hmuh an châk zawk tho
zawng ringawt hna thawh ai chuan tui tho vang. Hmanah chuan nu leh pate’n
zawng hna thawh a \ha zawk âwm e. sawrkar hna hmuh nan an fate lehkha
MCS hi mi’n an ngaih ropui avangin sa an zirtir \hin a, tun thleng pawhin a la
sâttu chuan a thawk châk viau maithei; ni. Mizote chauh nihna a ni lo, hnam
mahse, mi ngaih ropui MCS a nih ai tin nihna a ni hial ang. Hna hmuh nana
93
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
lehkha zir hi ‘zirna tak tak’ a tling lo va, rethei tan hausakna hi hlawhtlinnaa
thiam tura zir hi ‘zirna tak tak’ chu a ni. chhiar theih a ni lo vang. Zirlaiin a zirlai
zir zovin hna \ha leh ropui tak thawk
HLAWHTLINNA chu khawiah nge? mah se, ‘eng emaw’ avangin a hna a
chân thei a; chuvangin zirlai tan hna \ha
Hlawhtlinna chu bul\annaah ni tak neih ringawt hi hlawhtlinnaa chhiar
lovin tawpnaah chiah a awm \hin. ngam rual a ni lo vang. Chu chuan a
Khawvel thil zawng zawng hi mihring tichiang a ni — thihnaah chiah hian
nuna a insuihkhawm vek avangin, hlawhtlinna a awm tih hi!
hlawhtlinna chu mihringin thih a sual
laiin a lo lang chhuak chauh \hin. Mi Lungawina hi hlawhtlinna chu a lo
rethei tak chuan hausakna hi ni e. Hei vang hian a nia ‘châk zawng zir
hlawhtlinnaah a chhiar ngei ang. ai chuan tui zawng zir hi a fuh zawk e’ kan
Chutiang bawkin zirlai pawhin \ha taka tih ni! I tui zawng i zir khan i tuina tak
pass-a hna \ha tak a thawh kha hna i thawk zui ang a, lungawi takin
hlawhtlinnaah a chhiar maithei bawk. khawvel i chhuahsan dawn zu nia!
Mahse, i han ngaihtuah chiang teh ang.
‘Mihring nuna hlimna tak tak thlentu chu Thiam nan lehkha zir la, teirei peih
hlawhtlinna a ni’ kan ti a nih si chuan, mi la, tui chawp tur ni lovin i tui sa kha
hausa a tlachhe thei si a, chuvangin thawk zawk mai la, i hlawhtling ang.
# Pathian lama pen khat I pen chuan I lamah pen hnih a rawn
pen ang.
# I suangtuahnate a takin thleng rawh se I tih chuan mut thlahlel
suh.
94
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
KA LO HRE LO THIN MANG E!
Vanlalruata
3rd Semester B.Sc Physical
Tlangkar atanga ni eng zung zam rawn par chhuak iar iar te chuan ka room
tukverh darthlalang te chu an mawi theih dan tawp a mawiin a rawn chhun
tle sur sur a, mahse keia mut khamlo, mang fuh vang nilo a zan menrei tawng
khawng vang chauha mut kham lo duh ai hma a min kai tho tu mai a ni si. Mut
kham lo tih tak ah mit nuai chat chat chung chuan ka han thu chhuak a, chutih
rual a ka nu pindan kawngkhar rawn hawng thawm chuan phut namen lo in
min phut tira, sava chu ni ngat ilang ka thla hmul te hi atlak tuarh ka ring. Chutah
ka nu vek chuan "Insiam thuai thuai rawh, zing motor I nang hman lo ange," min
la ti zawm zat zui a. Ka phur loh leh ka peih loh zia chu lei leh van tawng ang vel
a ni. Phur lo zet chuan ka thuamhnaw chu ka bag ah chuan kan han vawm lut
zung zung a, lehkha them hi alo tla nawlh a. Ka han en chu kan thenawm tleirawltei
lehkha lo ni reng in hei tak hi a nia, SMS ai a lehkhathawn a ril zawk ka tihfo na
chhan chu, Aw… anui hmel mawi tak te kha mitthla ah… Ka ngaihtuah thui
hman lo, ka nu bawk chuan min lo tur sek a, kal hma a han lunglen hmasak
phawt kan han duh vei nen aw… ka hman ta ngang lo zawng anih tak hi maw.
Vawi tam ka hming lam a ka nu'n fe hmang a lum ngei, tak ngek ngawk
min koh vin tuau hnu chuan tum bur alo dawm khu hlat hlat tawh a. Ka
chung in ka in ak chhuak ve ta pur pur rindan chuan a no hnihna a ni leh der
a, tun ang fako a han phur loh hi ka nei tawh ang. Thingpui sen ka hmuhphak
ngai lo asin le, tun ah zet zawng eng ang chhung chu ka pa hi ka theihnghilh
a phurlo eltiang ni mah ila kan Sundae theih ka ring ngailo.
sikul hotunu ka star em em lai a
inkhawm ka phur surh reng lai ang mai Mi neih ang va nei ve pha zel zul lo
a ka phur der angai tlat, engah maw? mah ilang mahni in lum ngei mai han
Ka pa, ka pa vang liau liau mawle, kan chhuah san fo thin mai zawng, nin
tap chhak ah chuan thu in a tuk tin tih chang mai ni lo, ka va han ning hluah
dan ang bawk in a duh ber ka nu hluah thin em. Chutia kawng kara inti
thingpuisenthlum lum, mizo thingpui khawpui mi deuh ten thingtlang mi,
thingtlang mi, te chu minlo la ti ang
95
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
deuh deuh bawk sia. Chakloh hi an va lungkhawng a zirna senso nei ka ni tih
ti na tak em! Ka pa chuan a kut reng in hre pha ta lo chuan a sawi tak
dawldang tak chu rawn phar chhuak in meuh meuh in ka sawi a ka pa lu hai
ka ban ah chuan a kut thap hruih mai dan tur reng ka dawn pha lo a,
chuan min rawn chelh a, ka naupan lai ngaihtuah lah ka ngaihtuah ngai heklo.
kha chuan a kut vuan in inti thei tak in Ka pa chu dawtsawi hmang mai ilo ni! I
ka ding thin a, mahse, mahni ke ngei a riltam pawhin a tam loh thu I sawi a,
ka lo din chhuah theih nan leh a hna I thawh hahber lai pawn I hah loh
chhungkua te rualawt a kan awm hlau thu ila sawi fan a,eng kim kan nei min ti
reng reng a athim avar thlu lo a a sak a kei i fapa a tak bawk hian atak
hnathawh na vang te chuan a kut te chu emaw ti in chu I pachanna aw chu
lo thap zo in mahni mai a din pawh alo chhawr na men lo in ka lo chhawr a
harsat zo ta anih hi. A hmai te lah chu keimah vang in I chau zo ta anih hi
artukkhuan hnah, chul lampang, maw….Nga ti nge maw ka pa hian a
chakna leh thazatna pai reng reng lo ang fapa; a tak mai hriat thiam tur khan a
mai ani. A kum alo tam ta tih hriat takin sawi ve mai thin loh le mahse tunah
hman a a ke chak tha tak leh a dar hlai chuan ka hre thiam tawh alawm.
tak chhuang tak a a fapa min
kokichhuana khawlai min fan puitu te 'Engah nge maw tuk in ah chauh
kha an lo chaklo in anlo sawngte zo a, tiang thil te hi ka ngaihtuah chhuah le
ka mamawh tur phurh chhuah nan a hman a hman ah khan lo hre chhuak
zang te chu alo kul zo ta a, mi hmuh ah tawh ilang chuan' ti a ka lo in ngaihtuah
chuan tar alo ni a mahse ka mit ah chuan chhuah dawn vel mek lai; ngaihtuah
hman a ka pa hmeltha tak kha ala ni chhuah tak tak hma si chuan ka nu bawk
reng a. Min hringtu pa anih ang in chuan vin deuh hian VANLALRUAT
chhawrtheih dan chikimin ka chhawr hmanhmawh ta che hei an nghah thup
reng fo a. Ka mamawh zawng zawng a tawh che hi rawn hman hmawh nasa
nei em ni ka ti hial thin, alo neih loh zia rawh ti in a ministerial order chuan min
chu tun hi ka thlenpui ta anih hi. rawn thing bur tawh mai si a, han tawi
khaw muan ngam ni leh tawh hek suh,
Ka pa chuan a neihthinglung in hmu chhuak famkim hman talo bawk
khawng tak meuh meuh in mi thawk chuan hmanhmawh deuh chuan ka
lak rual a thawk ka lak ve theih mial chhuak a, minlo nghak thup tawh tak
takin ti in khawpui ah zirna sang zawk a, engah nge maw kanu min auh kher
zir tur in min dah a, min phur puiin nghak lo khan akhalhtupa pawh chuan
engkim tluang taka kal vek tur in a beisei horn te pawh lo ti ri ve mai se ni tur nia,
a, a fapa; a tak mai leh mawl tak hi engtik chuzawng aia langlian ta ber zawk chu
ni ah emaw chuan mi hlawhtling lo ni ka thut pui nu tur mawlh saw ani an
in mi te zah kai alo nih theih ve nan ti in nalh dan leh that dan saw aw … a Pu
neihthinglungkhawng in chutah kei K.L Liana kam chhuak zuih mai lawm
afapa; a tak bawk chuan neihthing- le,ka thawh tirh a ka phur loh ang hu a
96
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
phur leh ta surh chung si chuan motor ka dang thei lo ani Napolean ameuh
chhungah chuan kan chuang lut ta pawn adang hneh bik hian ka ring lo
thurh a mahse, ka rilru a lian ta ber ani kapa fapa hi velh tah in ka awm ta
erawh chu ka bula nula chhelo tak mai a ni. Kan in chu kan thlirlet a, thuife
ni lo in ka pa hmel dawldang tak kan lo tlan pel reng tawh chu ni in. Ka
mawlh kha kei hetah afapa ahma hun hmuh theih chin chu kan meikhu
in nghahna chuan nuamsa thei ang chhuah na atang a ka pa meilum ai ni
berin ka tih tur leh hma chhawp te hre awm tak khu lo chhuak ngiai ngiai
chang tawh hauh lo in ka tal a, ani chauh ani, han hnim chin ilang ka pa
erawh akum upat leh a chak loh pawh rim tal alo nam lo maw le.. Hma lam
sawi thei lo in awl ni reng hmu lo in kan hawi let leh chiah chu ka bul athu
asur asa hnuai ah biang-a thlan tui dir nula chuan I tap em ni? Min ti ta roh a,
zawih zawih in rim tak in a thawk a, ei kei tlawm hreh eltiang a chuan ti hian
tur tui tha pawh atan ei phal lo in ka kan chhang ta hram a, "Ka tap lo ka pa
tan min zuah a, ani pawn a mamawh ka ngai mai ani". Ni dang chu nise
ve awm reng tho si a tiin kan in a ka zawng thenawmnu dinhmun chu I
ngaihtuah chhuah zawh hman loh kha sawi ve hrep awm sia vawin ni chu
ka'n han chhunzawm a. Hei zet zawng thenawmnu vanneih ni ania nge.
Hmeichhia tehian thuruk an vawnhim theih hun chhung chu average a lakin
darkar 47 leh minute 15 bak ani lo an ti.
Hmeichhia 25% hi chu an nuna thil thleng engemaw avangin Depression
nasa tak nei tawha ngaih an ni.
Vietnam ah chuan $6,000 in nupui tur a lei theih.
Chinese Actress Zhang Ziyi(Crouching Tiger Hidden Dragon) hi Nawhchizuar
nia rinhlelh a ni, zankhat ah $2 million a ni an ti
97
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
PU PAULI EXCLUSION PRINCIPLE
LEH ENERGY BANDS
Krista Roluahpuia
IIT, Mumbai
Ex-Student (B.Sc Mathematiscs) 2006-2009 Batch
Thuhma
Tun academic session chhung atana kan Magazine Editor chuan 12th May,
2015 khan thuziak ve tura sawmna email lamah min lo thawn a, ka lawm hle mai
a, ka pawm nghal bawk a ni. College atangin pass chhuak tawh mah ila professor
(kei chuan lecturer ka ti dawn lo a nia…) te'n min zirtir avanga hetiang thleng thei
ka ni tih ka inhrechiang hle a. Duhsak taka min zirtir laite kha nimin lawk anga la
pangngai reng a ni si, a ngaihawm thin khawp mai!
Eng thupui lam hawi nge ka ziah tam tak ka khawhral leh mai thin a,
ang aw tih ka ngaihtuah nasa a. A tawpa amaherawhchu ka hriatchian phah ta
tawpah he thupui hi ka lo thlang chhuak thin a, a tha thin khawp mai.
ta a ni. Semester ang zawnga zir dan
kalpui a nih hnu hian BSc curriculum Mahse thil sawi lawk ka duh chu
ka hrechiang hauh lo a. Mahse ka rin Quantum mechanics a lo lan tawh hi
dan chuan 1st Semester atangin quan- chuan a concept hi a quanter intuitive
tum mechanics an zir turah ka ngai a, (hmuh theih loh thil thleng) em em
chuvangin first year atanga third year avangin hriatthiam vek a har a, a pawma
thlenga zirlaite tan chhiar na awm tak a pawm turte pawh a awm nawk thin a
nih ngei ka beisei a ni. ni. A nihna takah chuan chutiang chuan
nature (khuarel) hi a lo awm reng zawk
Energy bands hi a awm a ni tih chu a ni. Tunah pawh hian quantum me-
kan hre theuh ang a. Zirlaibu ang chanics zinga concept pawimawh berte
zawnga kan hmelhriat hmasak ber chu zing ami Pu Pauli exclusion principle
pawl XII Physics-a electronics portion hmangin energy band lo awm dan kan
bikah khan a ni a. Mahse a lo awm theih chhui chho dawn a ni…
dan hi awmze nei taka hriat chian erawh
a har reuh fu mai. Kei phei chu intuitive Classical picture atangin aw…
(dik tura ngaihna) taka thil pawm hi ka
harsat hle a. A nih dan tak ka hriat chian Metal chhungah chuan positive
loh chuan ka phi ruai zel mai a. Hun nucleus leh core electron nei ta ila.
98
12th Annual Magazine 2014-2015 Lighted to Lighten
Chungte chu awmhmun neiin an awm Awle, electron hian initial velocity nei
a, an che sawn lo a. Mahse valence elec- ta sela, hun a lo ral chuan a velocity
tron kan tih mai thin hi chu an che sawn chu a hnuai ami a lo ni ang:
thei a. An duh duhnaah an awm mai a
ni. Chu chu sea of electron te pawh an (3)
ti mai thin.
Figure 1: Drude model Electron hian figure 1-a kan entir
positive ions a sut hma chu chak takin a
Metal-ah (copper emaw iron accelerate a. Mahse hun engemaw ti
emaw) chuan electric field han pe ta la. hnuah ions chu a su leh ta a. A sut veleh
Electron chu charge nei a nih avangin a velocity a lo danglam ta a. A chhan
chakna (force) an lo nei anga, hetiangin: chu direction leh initial velocity hran neiin
a chet leh tawh vang mai a ni. Ions a sut
(1) hma kha chuan a velocity kha a chak tulh
tulh si a, hei pawh hi a chhan chu a
Chuan electron chu a chunga force chunga velocity expression kan entirna
avang khian a kal chak (accelerate) tulh equation-ah khian time chiah a dang lam
tulh dawn ta anih chu. Hetiangin: thei a. Time hi continous variable a nih
tlat vang a ni. Hetiang hian classical
picture hmangin metal-a electron chet
dan chu an hrilh fiah thin a ni. Hei hi
drude model pawh an ti bawk a.
Condution hi a hma pawhin miin an
hre daih tawh. Faraday leh Benjamin
Franklin a awm lai atang daih tawhin
experiment pawh miin an ti teuh tawh a.
Mahse quantum mechanics chuan a aia
chiang zawk leh awmze nei zawkin a
hrilhfiah leh zel a ni.
(2) ‘Particle in a box’ kha mawle…
Anih chuan electric field kan pekna Quantum mechanics kan zir hmasak
direction opposite chiahin electron chu berin ‘Particle in a box’ tih kha kan zir
a accelerate dawn tihna a ni. Hei hi a vek kha kan la hre theuh ang a. Khita
chhan chu negative charge an nih vang a copper wire emawa positive ions leh core
ni a, an accelerate hian an velocity pawh electron awmnaa electron che tla vel
a chak tulh tulh zel a ni. drude model hmanga kan sawifiah khi
electron, three dimensional well(particle
99
13th Annual Magazine 2014-2015 Govt. Zirtiri Residential Science College
in a box) chhunga awm ang chiahin kan Figure 2: Energy level diagram
ngai thei a. Copper wire chu 3 dimension
a ni a. Conduction siamtu electron chu A chunga diagram ah khian hnuai
‘particle’ well chhunga awm kan tih tak ber level hi energy nei hniam ber a ni
maia chu a ni dawn tihna a lo ni. Anih ang a, chuan a san dan indawtin energy
chuan particle hi potential well chhunga chak zawng a tam zel dawn tihna a ni.
awm chuan an energy chu a quantize Anih chuan line ka rinte khi energy level
thin tih kan hriat kha. A chhan chu khat zel an entir tihna a ni chu. Tin, khita
boundary condition leh normalization line chin chauh khi energy hlutna
condition vang kha a ni a. Electron kha electron chuan an nei thei bawk a.
metal surface hnuaiah a awm ‘localized’
tihna a ni a. Chuan electron chu potential Chuan tunah hian electron tamtak
well-ah a awm tlat a. Wire atangin a lo lo nei ta ila, electron-te chu a mal tetein
chhuak ngai dawn lo tihna a ni. Chumi energy levelah khian han dah diat diat
awmzia chu: photoelectric effect emaw dawn ta ila. Zero Kelvin ni bawk ta sela,
thermionic effect emaw avangin electron electron chu energy hniam ber – ground
chuan metal chu a lo chhuah san dawn state-ah dah I tum vek ang tiraw? Mahse
lo tihna a nih chu. Anih chuan electron hei hi thil tih miah loh tur a ni tlat mai.
chu metal chhungah a awm reng a, Classical taka ngaihtuah chuan ground
electron chu three dimensional well state-ah awm vek tur ni awm tak a ni a.
chhunga awm reng ang chiah a ni tihna
a ni. Mahse chutiang tan chuan energy Quantum number 4 sawifiah phawt
chu quantized tlat si a. Energy level tam ang…
tak kan nei thin a ni.
Electron hi three dimensions
Sawifiah tum tak tak tawh ang chhunga awm anga kan ngaihtuah
Tunah hian electron chu three chuan quantum number pathum – , leh
dimensional well chhunga awm
ngaihtuah tak tak ta ila. A awlsam zawk a nei tih kan hria a. Chuan heng
nan degeneracy nei lo ni ta bawk sela. quantum number 3 te hi Pu Schrodinger
Anih chuan cube (three dimensional) picture atanga lo lang kha a ni. Chuan
kan ngaihtuah chu a side a inang lo vek
tihna anih chu. Chuan energy level chu spin quantum number – pawh kan nei
nondegenerate level a ni dawn tihna a leh a. Mahse hei chu Pu Dirac picture
ni. Energy level inkar zelah chuan awl atanga lo lang a ni thung. Quantum
(space) kan nei zel dawn a lo ni a. Hei
tak hi continuous si lo mahse quantized
kan tih fo – a quantum mechanics lai tak
chu a ni. Electron chu energy level ah
chiah an awm thei a. An inkarah hian a
awm thei ngai miah lo tihna a ni.
100