รายงานพื้นที่อ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มจังหวัดพังงา

รายงานวชิ าการ
ฉบบั ท่ี กธส . 02/2565

จังหวัดพงั งา : รายงานพน้ื ทอี่ ่อนไหวตอ่ การเกดิ ดินถล่ม

PHANGNGA : LANDSLIDE SUSCEPTIBILITY REPORT

กองธรณีวทิ ยาส่งิ แวดล้อม
กรมทรพั ยากรธรณี
กนั ยายน 2565

อธบิ ดีกรมทรพั ยากรธรณี
นายพงศบ์ ณุ ย์ ปองทอง

ผอู้ ำนวยการกองธรณวี ทิ ยาส่ิงแวดล้อม
นายทินกร ทาทอง

ผู้อำนวยการส่วนมาตรฐานและข้อมลู ธรณีพบิ ตั ภิ ยั
นางสาวศริ ประภา ชาตปิ ระเสรฐิ

คณะทีป่ รึกษา
ผอู้ ำนวยการสำนกั งานทรพั ยากรธรณี เขต 1
ผอู้ ำนวยการสำนักงานทรพั ยากรธรณี เขต 3
ผูอ้ ำนวยการสำนักงานทรัพยากรธรณี เขต 4

จดั พิมพ์โดย กองธรณวี ทิ ยาสง่ิ แวดล้อม กรมทรพั ยากรธรณี
พมิ พ์ครัง้ ที่ 1 ถนนพระรามท่ี 6 แขวงทุง่ พญาไท เขตราชเทวี
กรงุ เทพฯ 10400
โทรศพั ท์ 0-2621-9802 โทรสาร 0-2621-9795

กันยายน 2565
จำนวน 30 เล่ม

ข้อมูลการลงรายการบรรณานุกรม

จงั หวดั พังงา: รายงานพืน้ ท่ีออ่ นไหวต่อการเกดิ ดนิ ถล่ม/-- กรงุ เทพมหานคร :
กองธรณีวิทยาสงิ่ แวดล้อม กรมทรพั ยากรธรณี, 2565
260 หน้า : 133 ภาพประกอบ : 23 ตาราง
รายงานวิชาการ ฉบบั ที่ กธส. 02/2565

สารบญั

สารบญั ....................................................................................................................................................... III
สารบัญรปู ...................................................................................................................................................IX
สารบญั ตาราง ......................................................................................................................................XXVIII
บทคดั ยอ่ ............................................................................................................................................... XXIX
กิตติกรรมประกาศ................................................................................................................................XXIXI
บทที่ 1 บทนำ .......................................................................................................................................- 1 -

1.1 ความเป็นมา.............................................................................................................................- 1 -
1.2 วัตถุประสงค์และเป้าหมาย ......................................................................................................- 2 -

1.2.1 วัตถุประสงค์ ..................................................................................................................- 2 -
1.2.2 เปา้ หมาย........................................................................................................................- 2 -
1.3 ขอบเขตการศกึ ษา ...................................................................................................................- 2 -
1.3.1 งานวิเคราะห์ข้อมลู พื้นฐาน ............................................................................................- 2 -
1.3.2 งานสำรวจภาคสนาม .....................................................................................................- 2 -
1.3.3 งานศึกษาและวเิ คราะห์ .................................................................................................- 2 -
1.4 ประโยชนท์ ค่ี าดว่าจะได้รบั .......................................................................................................- 3 -
บทที่ 2 วรรณกรรมปรทิ ัศน์....................................................................................................................- 5 -
2.1 นิยามศัพท.์ ...............................................................................................................................- 5 -
2.2 ดินถลม่ .....................................................................................................................................- 7 -
2.2.1 ความหมายของดนิ ถล่ม..................................................................................................- 7 -
2.2.2 การจำแนกประเภทของดนิ ถลม่ .....................................................................................- 7 -
2.3 ปัจจยั ที่เปน็ สาเหตุของการเกิดดนิ ถลม่ ................................................................................. - 13 -
2.3.1 สภาพภูมปิ ระเทศ (topography)............................................................................... - 13 -
2.3.2 สภาพธรณวี ิทยาและปฐพีวิทยา (Geology and Pedology) .................................... - 14 -

IV

สารบัญ

2.3.3 สภาพพชื พรรณและการใช้ทดี่ ิน (vegetation and land use)................................. - 15 -
2.3.4 ปริมาณนำ้ ฝน (Rainfall) ............................................................................................ - 16 -
2.4 แนวความคิดเกี่ยวกับการทำแผนทีพ่ นื้ ทอ่ี อ่ นไหวตอ่ การเกิดดินถลม่ .................................... - 17 -
2.5 วิธีการศกึ ษาพืน้ ที่อ่อนไหวต่อการเกิดดนิ ถลม่ ....................................................................... - 18 -
บทที่ 3 ข้อมลู พน้ื ฐาน.......................................................................................................................... - 19 -
3.1 ที่ต้งั และอาณาเขต ................................................................................................................ - 19 -
3.2 ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศ .............................................................................................................. - 19 -
3.2.1 บรเิ วณภูเขาสงู ............................................................................................................ - 19 -
3.2.2 บริเวณภเู ขาสูงระดับกลาง .......................................................................................... - 20 -
3.2.3 บรเิ วณทรี่ าบหุบเขา ทรี่ าบลอนคลนื่ และทีร่ าบเชงิ เขา .............................................. - 20 -
3.2.4 บรเิ วณทีร่ าบชายฝัง่ .................................................................................................... - 20 -
3.2.5 บริเวณเกาะ................................................................................................................. - 20 -
3.3 ลักษณะภูมอิ ากาศ ................................................................................................................ - 22 -
3.3.1 ฤดูกาล ........................................................................................................................ - 22 -
3.3.2 พายหุ มนุ เขตรอ้ น........................................................................................................ - 22 -
3.3.3 ปรมิ าณฝน .................................................................................................................. - 23 -
3.4 ลกั ษณะธรณีวทิ ยา ................................................................................................................ - 24 -
3.4.1 ลำดบั ชนั้ หิน ................................................................................................................ - 29 -
3.4.2 หนิ อคั นี (Igneous rocks) .......................................................................................... - 31 -
3.5 ธรณวี ิทยาโครงสรา้ ง ............................................................................................................. - 33 -
3.5.1 รอยเลื่อน (fault) ........................................................................................................ - 33 -
3.5.2 แนวแตก (joint).......................................................................................................... - 35 -
3.5.3 รอยคดโคง้ (fold) ....................................................................................................... - 35 -

V

สารบญั

3.6 ธรณวี ทิ ยาประวัติ.................................................................................................................. - 35 -
3.7 กลมุ่ วทิ ยาหนิ ........................................................................................................................ - 37 -

3.7.1 กลมุ่ วทิ ยาหนิ SS2 ...................................................................................................... - 37 -
3.7.2 กลมุ่ วทิ ยาหิน SS3 ...................................................................................................... - 37 -
3.7.3 กล่มุ วิทยาหนิ SS5 ...................................................................................................... - 43 -
3.7.4 กลุ่มวิทยาหนิ FS1 ...................................................................................................... - 43 -
3.7.5 กลมุ่ วทิ ยาหนิ FS2 ...................................................................................................... - 43 -
3.7.6 กลุ่มวิทยาหิน CB1...................................................................................................... - 43 -
3.7.7 กลมุ่ วิทยาหนิ CT........................................................................................................ - 44 -
3.7.8 กลมุ่ วิทยาหิน F-MET1 ............................................................................................... - 44 -
3.7.9 กล่มุ วทิ ยาหิน GR1...................................................................................................... - 44 -
3.7.10 กลมุ่ วทิ ยาหนิ GR2 ................................................................................................... - 44 -
3.7.11 กลุ่มวทิ ยาหนิ COL................................................................................................... - 49 -
3.7.12 กลมุ่ วทิ ยาหนิ AL...................................................................................................... - 49 -
3.7.13 กลมุ่ วิทยาหนิ TER.................................................................................................... - 49 -
3.7.14 กลุม่ วทิ ยาหนิ RES.................................................................................................... - 49 -
3.7.15 กลมุ่ วิทยาหนิ BEA.................................................................................................... - 49 -
3.7.16 กลมุ่ วทิ ยาหนิ MC..................................................................................................... - 51 -
บทท่ี 4 วิธกี ารศกึ ษา............................................................................................................................ - 53 -
4.1 ขนั้ รวบรวมขอ้ มลู .................................................................................................................. - 53 -
4.2 การสำรวจลกั ษณะทางธรณีวิทยา......................................................................................... - 53 -
4.2.1 หลักการจำแนกกลุม่ วทิ ยาหนิ สำหรบั การศกึ ษาดินถลม่ ............................................. - 54 -
4.2.2 ปัจจัยทเี่ ป็นเกณฑใ์ นการจำแนกหนว่ ยหนิ .................................................................. - 54 -

VI

สารบัญ

4.3 การจดั การขอ้ มลู ................................................................................................................... - 60 -
4.4 การทำแผนที่รอ่ งรอยดนิ ถลม่ ................................................................................................ - 61 -
4.5 การวเิ คราะหแ์ บบจำลองดินถล่มทางคณติ ศาสตร์ ................................................................ - 66 -

4.5.1 Area cross tabulation ............................................................................................ - 70 -
4.5.2 Frequency ratio (Fr) ............................................................................................... - 70 -
4.5.3 การใหน้ ำ้ หนกั (weighting)........................................................................................ - 70 -
4.6 การตรวจสอบแบบจำลองดนิ ถลม่ (validation)................................................................... - 71 -
4.6.1 สมมุตฐิ าน ................................................................................................................... - 71 -
4.6.2 เทคนคิ ทใ่ี ชใ้ นการตรวจสอบ ....................................................................................... - 71 -
บทท่ี 5 การวเิ คราะห์พนื้ ท่ีอ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่ม........................................................................ - 75 -
5.1 แผนท่รี อ่ งรอยดนิ ถลม่ (Landslide Inventory Map)......................................................... - 75 -
5.2 ปัจจยั ท่เี ก่ียวขอ้ งกับการเกิดดินถลม่ ..................................................................................... - 77 -
5.2.1 กลุ่มวทิ ยาหิน (Lithology) ......................................................................................... - 77 -
5.2.2 หน้ารับนำ้ ฝน (Aspect).............................................................................................. - 77 -
5.2.3 ทิศทางการไหลของน้ำ (Flow direction).................................................................. - 82 -
5.2.4 ระยะห่างจากโครงสร้างทางธรณีวทิ ยา (The distance to structure) .................... - 82 -
5.2.5 ระดับความสงู (Elevation) ........................................................................................ - 82 -
5.2.6 ความลาดชนั (Slope)................................................................................................. - 86 -
5.2.7 การใช้ประโยชน์ที่ดิน (Land use).............................................................................. - 86 -
5.3 การใหค้ า่ น้ำหนัก (Weighting)............................................................................................. - 89 -
5.4 พ้ืนทคี่ วามอ่อนไหวต่อการเกดิ ดินถล่ม.................................................................................. - 90 -
บทท่ี 6 การสำรวจร่องรอยดินถลม่ ในพืน้ ทส่ี ำรวจ............................................................................... - 95 -
6.1 ประเภทดินถลม่ ชนดิ การเลือ่ นไถล ....................................................................................... - 98 -

VII

สารบญั

6.1.1 อำเภอกะปง จังหวัดพงั งา........................................................................................... - 98 -
6.1.2 อำเภอคุระบรุ ี จังหวัดพงั งา.......................................................................................- 103 -
6.1.3 อำเภอตะกว่ั ทุ่ง จังหวดั พงั งา.....................................................................................- 106 -
6.1.4 อำเภอตะก่วั ป่า จังหวัดพงั งา ....................................................................................- 106 -
6.1.5 อำเภอทับปุด จังหวัดพังงา........................................................................................- 108 -
6.1.6 อำเภอเมืองพงั งา จังหวัดพังงา..................................................................................- 112 -
6.2 ประเภทดินถลม่ ชนดิ การไหล (Flows) ................................................................................ -116 -
6.2.1 อำเภอกะปง จังหวัดพงั งา.........................................................................................- 123 -
6.2.2 อำเภอคุระบุรี จังหวดั พังงา.......................................................................................- 123 -
6.2.3 อำเภอตะก่วั ป่า จังหวดั พงั งา ....................................................................................- 123 -
6.2.4 อำเภอเมอื งพงั งา จังหวัดพงั งา..................................................................................- 125 -
6.3 ประเภทดนิ ถล่มชนดิ การรว่ งหลน่ (Falls)...........................................................................- 126 -
6.3.1 อำเภอกะปง จังหวัดพงั งา.........................................................................................- 126 -
6.4 ประเภทดนิ ถล่มชนิดซบั ซอ้ น (Complex landslide)........................................................- 129 -
6.4.1 อำเภอตะก่วั ป่า จงั หวดั พังงา ....................................................................................- 129 -
บทที่ 7 การทดสอบคณุ สมบตั ิทางกายภาพของดนิ ...........................................................................- 131 -
7.1 การเกบ็ ตวั อย่างแบบถกู รบกวน (Disturbed sampling)...................................................- 131 -
7.2 ขอ้ มลู ของตวั อยา่ งดนิ แบบไม่คงสภาพ................................................................................- 141 -
7.2.1 อำเภอกะปง จงั หวัดพังงา.........................................................................................- 141 -
7.2.2 อำเภอเกาะยาว จังหวดั พังงา....................................................................................- 152 -
7.2.3 อำเภอคุระบรุ ี จงั หวดั พังงา.......................................................................................- 152 -
7.2.4 อำเภอตะก่ัวทุ่ง จงั หวัดพงั งา.....................................................................................- 162 -
7.2.5 อำเภอตะกวั่ ป่า จังหวัดพังงา ....................................................................................- 173 -

VIII

สารบัญ

7.2.6 อำเภอทบั ปุด จังหวดั พังงา........................................................................................- 184 -
7.2.7 อำเภอทา้ ยเหมือง จังหวัดพงั งา.................................................................................- 189 -
7.2.8 อำเภอเมอื งพังงา จังหวดั พงั งา..................................................................................- 194 -
7.3 วธิ กี ารวเิ คราะหค์ ุณสมบตั ิทางกายภาพของดนิ ...................................................................- 200 -
7.3.1 การหาคา่ พิกดั ของอตั ตะเบริ ์ก (Atterberg’s Limit)................................................- 206 -
7.3.2 การวเิ คราะห์หาขนาดของเม็ดดนิ (Graine Size Analysis).....................................- 206 -
7.3.3 การทดสอบหาความถ่วงจําเพาะของดนิ (Specific Gravity of Soil)......................- 207 -
7.4 คุณสมบัติทางกายภาพของดิน............................................................................................- 207 -
7.4.1 กลมุ่ CH (Clay of high plastic).............................................................................- 207 -
7.4.2 กลมุ่ CL (Clay of low to medium plastic)........................................................- 215 -
7.4.3 กลุม่ MH (Inorganic silts) ......................................................................................- 215 -
7.4.4 กลุ่ม ML (Inorganic silts and very fine sand)...................................................- 216 -
7.4.5 กลุ่ม SC (Clayey sand) ..........................................................................................- 217 -
7.4.6 กลมุ่ SM (Silty sand)..............................................................................................- 217 -
บทที่ 8 สรุปและขอ้ เสนอแนะ ...........................................................................................................- 219 -
8.1 บทสรุป ...............................................................................................................................- 219 -
8.2 ข้อเสนอแนะ .......................................................................................................................- 221 -
เอกสารอา้ งอิง....................................................................................................................................- 223 -

สารบัญรูป

รปู ที่ 2.1 ประเภทของดนิ ถลม่ จำแนกโดยอาศยั ชนิดของการเคลื่อนที่ ชนดิ ของมวลเคลื่อนท่ี
ธรรมชาติของการเคลื่อนท่ี อตั ราการเคลื่อนที่ และความช้นื
(คัดลอกและดดั แปลงจาก Varnes,1978)..................................................................................................10

รปู ที่ 3.1 แผนทภ่ี ูมปิ ระเทศจังหวดั พงั งา.................................................................................................................21
รูปที่ 3.2 แผนท่แี สดงรอ่ งความกดอากาศต่ำ ทิศทางลมมรสมุ และทางเดินพายหุ มนุ เขตร้อน

ที่เข้าสปู่ ระเทศไทย (กรมอตุ นุ ยิ มวทิ ยา,2565).....................................................................................23
รูปท่ี 3.3 ปรมิ าณฝนเฉลยี่ รายเดอื นจังหวัดพงั งา ในช่วงปี พ.ศ. 2524 – 2564

(กรมอตุ นุ ิยมวทิ ยา, 2564)........................................................................................................................24
รูปที่ 3.4 แผนทธ่ี รณวี ทิ ยาจงั หวัดพงั งา...................................................................................................................25
รูปท่ี 3.5 แผนที่รอยเล่ือนมพี ลัง จังหวัดพงั งา........................................................................................................34
รูปท่ี 3.6 แผนท่ตี ำแหน่งจดุ สำรวจ จงั หวดั พังงา...................................................................................................38
รูปที่ 3.7 แผนท่ีกลุม่ วิทยาหนิ จงั หวัดพงั งา............................................................................................................39
รูปที่ 3.8 แสดงลักษณะหินของกลมุ่ วิทยาหนิ SS2 จำพวกหนิ ทรายเน้ืออารโ์ คส

(ก) แสดงลักษณะหนิ โผล่ของหนิ ทรายเน้ืออาร์โคส บริเวณตำบลคุระ
อำเภอครุ ะบรุ ี จงั หวดั พงั งา พิกดั 47P 437763E 1020862N สงู จาก
ระดับทะเลปานกลาง 38 เมตร (ข) แสดงลกั ษณะหนิ ทรายเนือ้ อารโ์ คส…...................................42
รปู ที่ 3.9 แสดงลักษณะหนิ ของกลุ่มวิทยาหนิ SS3 จำพวกหนิ ทราย มกั พบแทรกชน้ั
หรอื แทรกสลับชั้นกบั หินตะกอนเนื้อละเอียด และหนิ ตะกอนทถี่ ูกแปรสภาพ
(ก) แสดงลักษณะหินโผล่ของหนิ ทรายแป้งปนกรวด ปรากฏเปน็ ลกั ษณะภูมปิ ระเทศ
แบบภเู ขา บรเิ วณทางขนึ้ จดุ ชมวิวเสม็ดนางชี ตำบลคลองเคียน อำเภอตะกั่วทุ่ง
จงั หวัดพงั งา พิกัด 47P 439246E 910916N สงู จากระดับทะเลปานกลาง 26 เมตร
(ข) แสดงลกั ษณะ หินทรายแปง้ ปนกรวด..............................................................................................42
รูปที่ 3.10 แสดงลักษณะหนิ ของกลุ่มวิทยาหิน SS5 จำพวกหินทรายเนือ้ อารโ์ คสทมี่ ี
กรวดปนเปน็ สว่ นใหญ่ มักพบแทรกสลบั ด้วยหินทรายแป้งและหินโคลน
(ก) แสดงลกั ษณะหินโผลข่ องหินทรายเนอื้ กรวดมน บรเิ วณตำบลเกาะยาวใหญ่
อำเภอเกาะยาว จงั หวดั พังงา พกิ ดั 47P 455082E 887601N
สูงจากระดับทะเลปานกลาง 27 เมตร (ข) ลักษณะหนิ ทรายเนือ้ กรวดมน...................................45

X

สารบัญรปู

รูปที่ 3.11 แสดงลักษณะหนิ ของกลมุ่ วทิ ยาหิน FS1 จำพวกหนิ ตะกอนเน้อื ละเอยี ด
เม็ดตะกอนขนาดดนิ เหนียวถึงทรายแปง้ มกั พบแทรกชน้ั หรือแทรกสลบั ชน้ั
กับหนิ ทรายเนื้อเกรย์แวก (ก) แสดงลกั ษณะหนิ โผลข่ องหินทรายแป้ง
ทแี่ ปรสภาพเลก็ น้อย ปรากฏเป็นลักษณะภูมิประเทศแบบภเู ขา บรเิ วณตำบลเหล
อำเภอกะปง จงั หวัดพงั งา พกิ ัด 47P 435479E 970270N สูงจากระดบั ทะเล
ปานกลาง 20 เมตร (ข) ลักษณะหนิ ทรายแป้ง....................................................................................45

รูปที่ 3.12 แสดงลักษณะหนิ ของกลุม่ วิทยาหนิ FS2 จำพวกหนิ ตะกอนเนอื้ ละเอยี ด เมด็ ตะกอนขนาด
ดินเหนียวถึงทรายแป้ง มกั พบแทรกชั้นหรอื แทรกสลับช้นั กับหนิ ทรายเน้อื อาร์โคส
และหินทรายเนอื้ ควอตซ์ (ก) แสดงลกั ษณะหนิ โผลข่ องหินโคลน
บริเวณตำบลแม่นางขาว อำเภอคุระบรุ ี จงั หวัดพังงา พกิ ดั 47P 433829E 1013947N
สูงจากระดับทะเลปานกลาง 24 เมตร (ข) ลกั ษณะหนิ โคลน...........................................................46

รปู ที่ 3.13 แสดงลักษณะหินของกล่มุ วิทยาหนิ CB1 จำพวกหินคาร์บอเนตเนือ้ ผลึก
และเนื้อโดโลไมต์ มักพบแทรกชน้ั กับหนิ ตะกอนและหินเชริ ์ตเปน็ กระเปาะ
(ก) แสดงลักษณะหินโผล่ของหินปูน บรเิ วณถ้ำผ้งึ ตำบลบ่อแสน อำเภอทับปุด
จงั หวดั พงั งา พิกดั 47P 454696E 936616N สูงจากระดบั ทะเลปานกลาง
13 เมตร (ข) ลกั ษณะหนิ ปนู สเี ทา...........................................................................................................46

รปู ท่ี 3.14 แสดงลักษณะหนิ ของกลุม่ วิทยาหนิ CT จำพวกหินแปรที่มากดว้ ยแร่ควอตซ์
ทีเ่ มด็ แร่มกี ารเชอ่ื มประสานกนั จากการแปรแบบสมั ผสั (ก) แสดงลกั ษณะ
หนิ โผลข่ องหนิ ควอรต์ ไซต์ ปรากฏเปน็ ลกั ษณะ ภมู ิประเทศแบบภเู ขา
มีสายแรค่ วอตซแ์ ทรก บริเวณตำบลคุระ อำเภอครุ ะบุรี จงั หวดั พงั งา
พกิ ดั 47P 433136E 1018879N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 23 เมตร
(ข) ลักษณะหนิ ควอร์ตไซต.์ .......................................................................................................................47

รปู ที่ 3.15 แสดงลกั ษณะหินกลมุ่ วทิ ยาหนิ F-MET1 จำพวกหินแปรทม่ี ีรว้ิ ขนานเกรดต่ำ
(ก) แสดงลักษณะหินโผล่ของหินฟลิ ไลต์ ปรากฏเปน็ ลกั ษณะภูมปิ ระเทศแบบภเู ขา
บริเวณตำบลหลอ่ ยงู อำเภอตะก่วั ทงุ่ จงั หวัดพังงา
พกิ ดั 47P 430398E 907612N สงู จากระดับทะเลปานกลาง 36 เมตร
(ข) ลกั ษณะหนิ ฟิลไลต.์ ..............................................................................................................................47

XI

สารบัญรูป

รูปท่ี 3.16 แสดงลกั ษณะหินกลุ่มวิทยาหนิ GR1 จำพวกหินอัคนแี ทรกซอนจำพวก
หนิ แกรนิตเน้อื ผลกึ ขนาดเดียว (ก) แสดงลักษณะหินโผล่ของ
หนิ ไบโอไทตแ์ กรนติ บรเิ วณตำบลกระโสม อำเภอตะกัว่ ทุ่ง จังหวัดพงั งา
พกิ ดั 47P 438663E 927749N สูงจากระดบั ทะเลปานกลาง 21 เมตร
(ข) ลกั ษณะหนิ ไบโอไทตแ์ กรนิต..............................................................................................................48

รปู ท่ี 3.17 แสดงลักษณะหนิ กลุ่มวิทยาหิน GR2 จำพวกหินอคั นแี ทรกซอนจำพวก
หินแกรนติ เนอ้ื ผลกึ สองขนาดหรอื เนอ้ื ดอก (ก) แสดงลกั ษณะหินโผล่
ของหินไบโอไทต-์ มัสโคไวทแ์ กรนติ เนื้อดอก ปรากฏเปน็ ลักษณะ
ภูมิประเทศแบบภูเขา บรเิ วณตำบลท่งุ มะพร้าว อำเภอท้ายเหมอื ง
จงั หวดั พงั งา พกิ ดั 47P 420490E 944113N สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง
17 เมตร (ข) ลกั ษณะหินไบโอไทต์-มสั โคไวท์แกรนิตเนอื้ ดอก.........................................................48

รูปที่ 3.18 แสดงลกั ษณะหินของหนว่ ยตะกอนกลุ่มวทิ ยาหิน COL จำพวกตะกอน
เศษหนิ เชงิ เขา (ก) แสดงชนั้ ตะกอนเศษหินเชิงเขา ชัน้ หนา ปรากฏเป็นลกั ษณะ
ภมู ปิ ระเทศแบบเนนิ เขา บริเวณตำบลโคกเคยี น อำเภอตะกว่ั ป่า จงั หวัดพงั งา
พิกดั 47P 431671E 978360N สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง 20 เมตร
(ข) ลกั ษณะตะกอนเศษหินเชงิ เขา ประกอบด้วยกรวดคละขนาด การคดั ขนาดไม่ดี................50

รปู ท่ี 3.19 แสดงลักษณะหนิ ของหนว่ ยตะกอนกลุ่มวทิ ยาหนิ BEA กลมุ่ ตะกอนชายหาด
และตะกอนสันทรายเกา่ (ก) แสดงพื้นท่ีชายหาด บรเิ วณแหลมปะการัง
ตำบลคึกคัก อำเภอตะก่ัวปา่ จงั หวดั พงั งา พกิ ัด 47P 415679E 964196N
สูงจากระดบั ทะเลปานกลาง 0 เมตร (ข) ลักษณะตะกอนชายหาด ประกอบดว้ ย
ทราย ทรายแป้ง เศษเปลอื กหอย และปะการัง...................................................................................51

รูปท่ี 3.20 แสดงลกั ษณะหนิ ของหนว่ ยตะกอนกลมุ่ วิทยาหนิ MC กลุ่มตะกอน
ทีล่ มุ่ ราบน้ำข้ึนถงึ และตะกอนท่ลี ุม่ ชุม่ น้ำ (ก) แสดงพ้นื ท่ีปา่ ชายเลน
ตำบลเกาะยาวนอ้ ย อำเภอเกาะยาว จงั หวดั พังงา พกิ ัด 47P 455279E 899291N
สูงจากระดบั ทะเลปานกลาง 4 เมตร (ข) ลักษณะตะกอนป่าชายเลน ประกอบดว้ ย
ดนิ เหนียวปนพีท ดนิ เหนยี วปนทรายแป้ง...................................................................................52

XII

สารบัญรูป

รปู ท่ี 4.1 ตัวอยา่ งร่องรอยดินถลม่ แสดงสขี าว (บน) และสแี ดง (ล่าง) จากภาพ Google earth
จังหวัดนครศรีธรรมราชและพน้ื ท่ใี กลเ้ คยี ง ถ่ายภาพเมอ่ื วนั ที่ 18 มนี าคม 2556........................64

รปู ที่ 4.2 (บน) ดนิ ถลม่ ชนดิ การไหลของเศษหินและดนิ นำ้ ตกคลองนารายณ์
ตำบลคลองนารายณ์ อำเภอเมอื ง จงั หวัดจันทบรุ ี ตำแหน่ง
48P 0193269E 1392548N (ล่าง) รอยดินถล่มชนดิ การเล่อื นไถลระนาบโค้ง
บา้ นโขดทราย ตำบลหาดเลก็ อำเภอคลองใหญ่ จังหวดั ตราด
ตำแหน่ง 48P 02771880E 1296422N................................................................................................65

รูปที่ 4.3 แผนภูมิการวิเคราะหแ์ บบจำลองดินถล่ม..............................................................................................66
รูปที่ 4.4 ตวั อย่างกราฟแสดงความถกู ตอ้ ง (success rate curve) ของแบบจำลอง.................................73
รปู ท่ี 5.1 แผนทรี่ อ่ งรอยดินถลม่ ในพน้ื ทจ่ี งั หวัดพงั งา ในช่วง 19 ปที ีผ่ า่ นมา

(พ.ศ. 2546–2565).....................................................................................................................................76
รปู ที่ 5.2 แผนที่แสดงกลมุ่ วิทยาหิน 16 กลมุ่ ในพ้นื ทีจ่ ังหวดั พังงา..................................................................80
รูปท่ี 5.3 แผนทแ่ี สดงหนา้ รบั นำ้ ฝน 10 กลุม่ ในพนื้ ท่ีจงั หวดั พงั งา..................................................................81
รูปที่ 5.4 แผนทแ่ี สดงทิศทางการไหลของน้ำ 8 กลุม่ ในพ้นื ที่จังหวัดพงั งา

มรี ะยะห่างแตล่ ะกล่มุ 45 องศา...............................................................................................................83
รูปท่ี 5.5 แผนทแ่ี สดงระยะห่างจากโครงสรา้ งทางธรณีวทิ ยา 11 ชว่ ง ในพน้ื ทจ่ี งั หวัดพังงา

มรี ะยะหา่ งแต่ละชว่ ง 200 เมตร.............................................................................................................84
รปู ท่ี 5.6 แผนทแี่ สดงระดับความสงู 8 ชว่ ง ในพ้ืนทีจ่ งั หวดั พงั งา

มรี ะยะห่างแตล่ ะชว่ ง 200 เมตร..................................................................................................................85
รูปท่ี 5.7 แผนท่ีแสดงความลาดชนั 9 ช่วง ในพื้นทีจ่ งั หวดั พงั งา

มรี ะยะห่างแต่ละช่วง 10 องศา................................................................................................................87
รปู ที่ 5.8 แผนที่แสดงการใชป้ ระโยชน์ท่ดี ิน 8 กลุม่ ในพน้ื ที่จังหวัดพงั งา.......................................................88
รูปท่ี 5.9 แผนทีพ่ น้ื ทอี่ อ่ นไหวตอ่ การเกดิ ดินถล่มจงั หวดั พังงา...........................................................................91
รปู ท่ี 6.1 แผนทีแ่ สดงร่องรอยดนิ ถลม่ จังหวดั พังงา.............................................................................................97
รูปที่ 6.2 ลกั ษณะดนิ ถลม่ ชนิดการเลอ่ื นไถลของเศษหนิ และดนิ บริเวณปา่ ไม้ยืนตน้ ขนาดใหญ่

บา้ นปลายพู่ ตำบลท่านา อำเภอกะปง จังหวดั พงั งา พกิ ดั 47P 441133E 960678N
สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง 53 เมตร.....................................................................................................100

XIII

สารบญั รปู

รูปท่ี 6.3 ลักษณะดนิ ถลม่ ชนิดการเลื่อนไถลของเศษหนิ และดินบนระนาบโคง้
และระนาบเรยี บ บริเวณพ้นื ที่ตัดเขาทำถนน บ้านปากพู่ ตำบลทา่ นา
อำเภอกะปง จังหวดั พงั งา พกิ ัด 47P 436576E 962985N
สูงจากระดับทะเลปานกลาง 35 เมตร.................................................................................................100

รูปท่ี 6.4 ลกั ษณะดนิ ถล่มชนิดการเล่ือนไถลของเศษหินและดินบนระนาบโค้ง
และระนาบเรยี บ บริเวณพ้นื ที่ท่ีตดั เขาสรา้ งบ้าน บ้านปากพู่ ตำบลทา่ นา
อำเภอกะปง จงั หวดั พังงา พิกดั 47P 437160E 963762N
สงู จากระดับทะเลปานกลาง 24 เมตร.................................................................................................101

รูปที่ 6.5 ลกั ษณะดินถล่มชนิดการเลอื่ นไถลของเศษหินและดินบนระนาบโคง้
บริเวณพ้นื ทีต่ ดั เขาทำถนน บา้ นรำรู่ ตำบลรมณยี ์ อำเภอกะปง จังหวัดพังงา
พิกัด 47P 444137E 975608N สงู จากระดับทะเลปานกลาง 43 เมตร....................................101

รปู ที่ 6.6 ลกั ษณะดินถลม่ ชนดิ การเล่อื นไถลของเศษหินและดนิ บนระนาบเรยี บ
บริเวณพนื้ ที่ตัดเขาทำถนน บ้านปากคลอง ตำบลรมณีย์ อำเภอกะปง จงั หวัดพงั งา
พกิ ัด 47P 450184E 971135N สูงจากระดบั ทะเลปานกลาง 64 เมตร....................................102

รปู ท่ี 6.7 ลกั ษณะดินถลม่ ชนิดการเลอ่ื นไถลของเศษหินและดินบนระนาบเรยี บ
บรเิ วณพื้นที่ตัดเขาทำถนน บา้ นรำรู่ ตำบลรมณีย์ อำเภอกะปง จังหวดั พังงา
พกิ ดั 47P 444386E 974579N สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง 54 เมตร....................................102

รปู ท่ี 6.8 ลักษณะดนิ ถล่มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหนิ และดินบนระนาบเรยี บ
บริเวณพน้ื ท่ีทต่ี ัดเขาสร้างบา้ น บ้านปากคลอง ตำบลรมณยี ์ อำเภอกะปง จังหวัดพังงา
พิกัด 47P 447777E 972544N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 67 เมตร.....................................104

รปู ที่ 6.9 ลักษณะดินถลม่ ชนิดการเลอื่ นไถลของดนิ บนระนาบโค้ง บรเิ วณพื้นทตี่ ัดเขา
ทำถนน บ้านปลายวา ตำบลเหมาะ อำเภอกะปง จังหวดั พงั งา
พกิ ัด 47P 427751E 961226N สูงจากระดบั ทะเลปานกลาง 51 เมตร....................................104

รูปที่ 6.10 ลกั ษณะดนิ ถลม่ ชนดิ การเลื่อนไถลของเศษหินและดินบนระนาบเรยี บ
บรเิ วณสวนยางพาราเลก็ สวนกล้วย บ้านทับยาว ตำบลเหล
อำเภอกะปง จังหวดั พงั งา พกิ ัด 47P 444520E 965004N
สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง 62 เมตร.................................................................................................105

XIV

สารบัญรปู

รูปท่ี 6.11 ลกั ษณะดินถลม่ ชนิดการเล่ือนไถลของเศษหนิ และดนิ บนระนาบเรยี บ
บรเิ วณพนื้ ที่ตัดเขาทำถนน บา้ นพระนารายณ์ ตำบลเหล อำเภอกะปง
จงั หวัดพังงา พิกดั 47P 435479E 970270N สูงจากระดบั ทะเลปานกลาง 20 เมตร........................105

รปู ท่ี 6.12 ลกั ษณะดนิ ถลม่ ชนดิ การเลือ่ นไถลของเศษหนิ และดินบนระนาบโคง้ และระนาบเรยี บ
บริเวณพ้นื ท่ตี ัดเขาทำถนน บา้ นสวนใหม่ ตำบลครุ ะ อำเภอคุระบรุ ี จงั หวัดพงั งา
พกิ ดั 47P 433163E 1029039N สงู จากระดับทะเลปานกลาง 19 เมตร..................................106

รปู ท่ี 6.13 ลักษณะดินถลม่ ชนดิ การเลือ่ นไถลของดินบนระนาบโค้ง บริเวณพน้ื ที่ตดั เขาทำถนน
บา้ นท่านนุ่ ตำบลโคกกลอย อำเภอตะก่วั ทุ่ง จงั หวัดพงั งา
พิกดั 47P 426062E 910580N สงู จากระดับทะเลปานกลาง 47 เมตร....................................107

รูปท่ี 6.14 ลกั ษณะดนิ ถลม่ ชนิดการเล่อื นไถลของเศษหินบนระนาบโคง้ บริเวณพ้นื ท่ี
ตดั เขาทำถนน ป้อมสายตรวจตำบลโคกเคยี น บา้ นบางกรกั กลาง ตำบลโคกเคยี น
อำเภอตะก่วั ปา่ จงั หวดั พงั งา พกิ ัด 47P 431149E 979787N
สูงจากระดับทะเลปานกลาง 12 เมตร.................................................................................................109

รูปที่ 6.15 ลักษณะดินถล่มชนิดการเลอ่ื นไถลของเศษหนิ และดนิ บนระนาบโคง้ และระนาบเรียบ
บริเวณเหมอื งหินทโี่ ล่ง บา้ นบางกรกั กลาง ตำบลโคกเคียน
อำเภอตะก่วั ปา่ จังหวัดพงั งา พิกดั 47P 430569E 980412N
สูงจากระดับทะเลปานกลาง 19 เมตร.................................................................................................109

รปู ท่ี 6.16 ลักษณะดนิ ถล่มชนดิ การเลอ่ื นไถลของดินบนระนาบโค้ง บริเวณพืน้ ที่บอ่ ยืมดนิ
บา้ นดอกแดง ตำบลบางไทร อำเภอตะก่ัวป่า จงั หวดั พังงา
พกิ ัด 47P 424715E 967999N สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง 46 เมตร....................................110

รูปที่ 6.17 ลกั ษณะดินถล่มชนิดการเล่อื นไถลของเศษหินบนระนาบเรียบ
บริเวณพนื้ ทที่ ต่ี ดั เขาสร้างบา้ น บ้านบางนายสี ตำบลบางนายสี อำเภอตะกวั่ ป่า
จงั หวัดพงั งาพิกดั 47P 425442E 986426N สงู จากระดับทะเลปานกลาง 26 เมตร.............110

รูปท่ี 6.18 ลกั ษณะดินถลม่ ชนิดการเลอ่ื นไถลของเศษหนิ และดินบนระนาบโคง้
บรเิ วณพน้ื ทตี่ ัดเขาทำถนน ทางหลวงหมายเลข 4 บ้านในดา่ น ตำบลถ้ำทองหลาง
อำเภอทบั ปดุ จงั หวดั พังงา พิกัด 47P 450701E 943662N
สูงจากระดบั ทะเลปานกลาง 128 เมตร..............................................................................................111

XV

สารบัญรูป

รูปท่ี 6.19 ลกั ษณะดนิ ถล่มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหนิ และดินบนระนาบโคง้
บริเวณพ้นื ทต่ี ดั เขาทำถนน บ้านบางเหรียง ตำบลบางเหรียง อำเภอทบั ปุด จงั หวดั พังงา
พิกัด 47P 463904E 949566N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 54 เมตร...............................................111

รูปท่ี 6.20 ลกั ษณะดินถลม่ ชนิดการเลอ่ื นไถลของเศษหินและดนิ บนระนาบโคง้
บรเิ วณพน้ื ท่ตี ัดเขาทำถนน เขานางหงษ์ บา้ นนบปรงิ ตำบลนบปรงิ
อำเภอเมืองพังงา จงั หวัดพังงา พกิ ดั 47P 450445E 943709N
สงู จากระดับทะเลปานกลาง 97 เมตร.......................................................................................................113

รูปที่ 6.21 ลักษณะดนิ ถล่มชนิดการเลอื่ นไถลของเศษหินและดนิ บนระนาบโคง้
บริเวณพื้นทีต่ ัดเขาทำถนน ทางหลวงหมายเลข 4 บา้ นนบปรงิ ตำบลนบปริง
อำเภอเมืองพังงา จงั หวัดพงั งา พิกดั 47P 449867E 943542N
สงู จากระดับทะเลปานกลาง 106 เมตร..............................................................................................113

รูปที่ 6.22 ลักษณะดินถล่มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหนิ และดนิ บนระนาบโคง้
บริเวณพืน้ ทที่ ่ตี ัดเขาสร้างบ้าน นำ้ ตกโตนปริวรรต บ้านสองแพรก
ตำบลสองแพรก อำเภอเมอื งพังงา จงั หวดั พังงา พิกัด 47P 450472E 952072N
สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง 344 เมตร..............................................................................................114

รปู ท่ี 6.23 ลักษณะดนิ ถล่มชนดิ การเลอ่ื นไถลของดินบนระนาบโค้ง บริเวณพ้ืนทตี่ ัดเขาทำถนน
บ้านสองแพรก ตำบลสองแพรก อำเภอเมืองพังงา จงั หวัดพงั งา
พกิ ดั 47P 451337E 951981N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 346 เมตร..................................114

รปู ท่ี 6.24 ลักษณะดนิ ถล่มชนดิ การเล่ือนไถลของเศษหนิ บนระนาบเรียบ บริเวณพืน้ ที่
ตดั เขาทำถนน บ้านสองแพรก ตำบลสองแพรก อำเภอเมืองพงั งา จังหวดั พงั งา
พิกัด 47P 451678E 951881N สงู จากระดับทะเลปานกลาง 373 เมตร..............................117

รปู ท่ี 6.25 ลกั ษณะดนิ ถล่มชนิดการเลือ่ นไถลของเศษหนิ และดนิ บนระนาบโคง้
บรเิ วณพนื้ ท่ีตดั เขาทำถนน บ้านทบั แหวน ตำบลสองแพรก อำเภอเมอื งพังงา จังหวัดพังงา
พกิ ดั 47P 451852E 949610N สูงจากระดบั ทะเลปานกลาง 149 เมตร.............................................117

รปู ที่ 6.26 ลกั ษณะดนิ ถลม่ ชนิดการเล่ือนไถลของเศษหนิ และดิน บรเิ วณพ้ืนที่ตัดเขาทำถนน
บา้ นสองแพรก ตำบลสองแพรก อำเภอเมอื งพังงา จงั หวดั พังงา
พิกัด 47P 451418E 951927N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 332 เมตร..................................118

XVI

สารบัญรูป

รูปท่ี 6.27 ลกั ษณะดนิ ถลม่ ชนดิ การเลื่อนไถลของเศษหนิ และดนิ บรเิ วณพ้นื ทตี่ ัดเขาทำถนน
บ้านสองแพรก ตำบลสองแพรก อำเภอเมืองพงั งา จังหวดั พังงา
พกิ ดั 47P 451441E 951904N สงู จากระดับทะเลปานกลาง 328 เมตร..................................118

รปู ท่ี 6.28 ลักษณะดนิ ถล่มชนิดการเลอื่ นไถลของดนิ บรเิ วณพน้ื ทีต่ ัดเขาทำถนน
เขตรักษาพนั ธุส์ ตั ว์ป่าโตนปริวรรต บา้ นสองแพรก ตำบลสองแพรก
อำเภอเมอื งพงั งา จังหวัดพังงา พิกัด 47P 450986E 951982N
สงู จากระดับทะเลปานกลาง 333 เมตร..............................................................................................119

รปู ที่ 6.29 ลักษณะดินถล่มชนิดการเลื่อนไถลของดิน บรเิ วณพ้นื ท่ีตัดเขาทำถนน บา้ นสองแพรก
ตำบลสองแพรก อำเภอเมอื งพังงา จังหวดั พงั งา พิกดั 47P 451580E 951761N
สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง 320 เมตร..............................................................................................119

รูปท่ี 6.30 ลักษณะดินถลม่ ชนิดการเลอ่ื นไถลของดิน บริเวณพ้ืนท่ตี ดั เขาทำถนน
บ้านสองแพรก ตำบลสองแพรก อำเภอเมืองพังงา จังหวัดพังงา
พิกดั 47P 451348E 952218N สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง 448 เมตร..................................120

รูปที่ 6.31 ลักษณะดนิ ถลม่ ชนิดการเล่ือนไถลของดนิ บริเวณพน้ื ทต่ี ัดเขาทำถนน
บ้านสองแพรก ตำบลสองแพรก อำเภอเมอื งพงั งา จงั หวัดพังงา
พิกดั 47P 450589E 953331N สงู จากระดับทะเลปานกลาง 473 เมตร..................................120

รูปท่ี 6.32 ลักษณะดนิ ถล่มชนิดการเลื่อนไถลของดิน บริเวณพน้ื ท่ตี ัดเขาทำถนน
บ้านสองแพรก ตำบลสองแพรก อำเภอเมอื งพังงา จงั หวดั พงั งา
พิกดั 47P 452515E 952082N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 220 เมตร..................................121

รูปที่ 6.33 ลกั ษณะดนิ ถลม่ ชนดิ การเลือ่ นไถลของเศษหิน บริเวณพื้นท่ตี ดั เขาทำถนน
บา้ นสองแพรก ตำบลสองแพรก อำเภอเมืองพังงา จังหวดั พงั งา
พกิ ดั 47P 451641E 951840N สงู จากระดับทะเลปานกลาง 359 เมตร..................................121

รปู ท่ี 6.34 ลักษณะดินถล่มชนิดการเล่ือนไถลของดนิ บนระนาบโคง้ บรเิ วณพน้ื ท่ตี ดั เขาทำถนน
บ้านสองแพรก ตำบลสองแพรก อำเภอเมอื งพงั งา จงั หวดั พังงา
พกิ ดั 47P 451216E 952036N สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง 353 เมตร..................................122

รปู ท่ี 6.35 ลกั ษณะดนิ ถลม่ ชนิดการเล่อื นไถลของดนิ บนระนาบเรียบ บรเิ วณพืน้ ที่
ตัดเขาทำถนน บา้ นสองแพรก ตำบลสองแพรก อำเภอเมืองพังงา จงั หวดั พงั งา
พิกดั 47P 451403E 951925N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 331 เมตร.................................122

XVII

สารบญั รปู

รูปที่ 6.36 ลักษณะดนิ ถลม่ ชนิดการไหลของเศษหินและดิน บริเวณสวนยางพารา สวนกลว้ ย
น้ำตกหนิ ลาด บา้ นบางกมุ ตำบลกะปง อำเภอกะปง จงั หวดั พังงา
พกิ ัด 47P 440945E 957027N สงู จากระดับทะเลปานกลาง 65 เมตร....................................124

รูปท่ี 6.37 ลกั ษณะดินถล่มชนิดการไหลของเศษหินและดนิ บรเิ วณสวนปาลม์
บ้านสวนใหม่ ตำบลครุ ะ อำเภอครุ ะบรุ ี จงั หวดั พังงา
พิกัด 47P 435556E 1028467N สูงจากระดบั ทะเลปานกลาง 65 เมตร..................................124

รูปท่ี 6.38 ลักษณะดินถล่มชนิดการไหลของเศษหินและดนิ บริเวณคลองนางยอ่ น
บ้านบางซอย ตำบลคุระ อำเภอคุระบุรี จังหวัดพงั งา
พกิ ัด 47P 441197E 1022739N สงู จากระดับทะเลปานกลาง 64 เมตร..................................125

รูปท่ี 6.39 ลักษณะดนิ ถลม่ ชนดิ การไหลของเศษหินและดิน บรเิ วณปา่ รกร้าง
บา้ นบางตาเทยี น ตำบลคกึ คัก อำเภอตะกั่วปา่ จงั หวดั พังงา
พกิ ัด 47P 421639E 964101N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 78 เมตร...........................................127

รปู ที่ 6.40 ลกั ษณะดนิ ถลม่ ชนดิ การไหลของเศษหนิ และดนิ บรเิ วณนำ้ ตกบางหินใหญ่
บ้านบางกนั ตำบลท่งุ คาโงก อำเภอเมืองพงั งา จงั หวดั พังงา
พกิ ดั 47P 443500E 947685N สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง 143 เมตร..................................127

รปู ท่ี 6.41 ลกั ษณะดนิ ถล่มชนิดการไหลของเศษหนิ และดิน บริเวณสวนยางพารา
บา้ นโรงกรวง ตำบลนบปริง อำเภอเมอื งพงั งา จังหวัดพงั งา
พิกดั 47P 448533E 945835N สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง 76 เมตร....................................128

รูปที่ 6.42 .ลักษณะดนิ ถลม่ ชนดิ การไหลของเศษหินและดนิ บรเิ วณรอ่ งน้ำธรรมชาติ
บ้านสองแพรก ตำบลสองแพรก อำเภอเมอื งพังงา จงั หวดั พงั งา
พกิ ัด 47P 450771E 953231N สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง 465 เมตร..................................128

รปู ที่ 6.43 ลักษณะดินถลม่ ชนิดการรว่ งหลน่ ของหิน บรเิ วณพนื้ ทต่ี ดั เขาทำถนน
บา้ นทา่ หัน ตำบลรมณีย์ อำเภอกะปง จงั หวัดพงั งา
พิกดั 47P 444888E 979493N สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง 200 เมตร..................................129

รปู ที่ 6.44 ลกั ษณะดนิ ถลม่ ชนิดซับซอ้ น ระหว่างการเล่ือนไถลของเศษหนิ และดินบนระนาบโคง้
ระนาบเรียบ และการรว่ งหลน่ ของหนิ บรเิ วณพ้ืนท่บี อ่ ยมื ดิน หลังโรงแรม fondness
บ้านโคกยาง ตำบลบางนายสี อำเภอตะก่ัวป่า จงั หวดั พงั งา
พกิ ัด 47P 429317E 981064N สงู จากระดบั ทะเลปานกลาง 12 เมตร...............................................130

XVIII

สารบัญรปู

รูปที่ 7.1 รายละเอียดขอ้ มลู การเก็บตัวอยา่ งตะกอนดนิ บนถุงกระสอบ.......................................................133
รูปที่ 7.2 ภาพร่างหนา้ ตดั การพุผังของหินแกรนิตแสดงระดับการผพุ ังตั้งแตร่ ะดับ I-VI

กรอบสแี ดงคอื ตำแหนง่ ทเี่ ลือกเกบ็ ตัวอยา่ งดนิ
(Modified from Ruxton and Berry, 1957)...........................................................................................133
รูปที่ 7.3 ตัวอยา่ งหน้าตดั ดนิ ทแ่ี สดงระดับการผพุ งั ของหนิ แกรนิต (zone III-VI)
กรอบสแี ดงแสดงตำแหนง่ เก็บตวั อย่างดิน..........................................................................................134
รูปท่ี 7.4 แผนทีแ่ สดงตำแหนง่ การเก็บตัวอย่างดินในพนื้ ทจี่ ังหวัดพังงา.......................................................135
รปู ที่ 7.5 (ก) เกบ็ ตวั อย่างเปิดหน้าดินเพ่ือทำถนน ตำบลกะปง อำเภอกะปง จงั หวดั พังงา
ที่ความลกึ 670 - 720 เซนตเิ มตรจากผิวดนิ (ข) ลักษณะของหนิ ฐาน
เป็นหนิ ทัวร์มาลีน-มสั โคไวตแ์ กรนิต มสี ายแร่เพกมาไทตแ์ ทรก กลุ่มวทิ ยาหิน GR2
(ค) ลักษณะตัวอยา่ งเป็นดนิ ทรายปนดนิ เหนยี ว สนี ้ำตาลอิฐ
จัดเปน็ ตวั อย่างดินในกลุ่ม SC........................................................................................................142
รูปที่ 7.6 (ก) เก็บตัวอย่างเปิดหนา้ ดนิ เพอ่ื ทำถนนทางเข้าสวน ตำบลทา่ นา อำเภอกะปง
จงั หวัดพังงา ท่ีความลกึ 60 - 90 เซนติเมตรจากผิวดนิ (ข) ลกั ษณะของหนิ ฐาน
เป็นหนิ ไบโอไทต-์ มสั โคไวต์แกรนติ เนือ้ ดอก ผลกึ ปานกลางถึงหยาบ เริ่มเรยี งตัวเลก็ นอ้ ย
กล่มุ วิทยาหิน GR2 (ค) ลกั ษณะตวั อย่างเป็นดนิ ทรายหยาบ สีน้ำตาล สขี าว สดี ำ
จัดเปน็ ตวั อย่างดินในกล่มุ SM..................................................................................................143
รูปท่ี 7.7 ..(ก) เก็บตวั อยา่ งเปิดหน้าดนิ เพ่ือทำถนน ตำบลทา่ นา อำเภอกะปง จงั หวัดพงั งา
ทีค่ วามลึก 100 - 130 เซนติเมตรจากผิวดิน (ข) ลักษณะของหนิ ฐานเปน็
หนิ ทรายแปง้ ปนกรวด สนี ้ำตาลแกมแดง กลุ่มวทิ ยาหนิ SS3 (ค) ลกั ษณะตัวอยา่ งเปน็
ดนิ เหนยี วปนทรายแปง้ สนี ำ้ ตาล จัดเปน็ ตัวอยา่ งดินในกล่มุ MH.................................................144
รูปท่ี 7.8 ..(ก) เกบ็ ตวั อย่างเปิดหนา้ ดินเพ่ือทำถนนทางเขา้ สวน ตำบลรมณีย์ อำเภอกะปง
จงั หวัดพงั งา ทค่ี วามลกึ 40 - 70 เซนตเิ มตรจากผวิ ดนิ (ข) ลักษณะของหินฐาน
เป็นหินทรายแปง้ ก่ึงแปรสภาพ สีผุเป็นสนี ำ้ ตาล สขี าว และสีแดง
กลมุ่ วทิ ยาหนิ FS1 (ค) ลกั ษณะตวั อยา่ งเป็นดนิ เหนียว สนี ้ำตาล
จัดเปน็ ตัวอยา่ งดินในกล่มุ MH..........................................................................................................145

XIX

สารบญั รูป

รูปท่ี 7.9 . (ก) เก็บตัวอยา่ งเปดิ หน้าดนิ เพื่อทำการเกษตร ตำบลรมณยี ์ อำเภอกะปง
จงั หวัดพงั งา ท่ีความลึก 160 - 200 เซนตเิ มตรจากผวิ ดนิ (ข) ลกั ษณะของหินฐาน
เป็นหนิ ทรายแปง้ กงึ่ แปรสภาพ สีผุสีนำ้ ตาลสม้ สขี าว สีนำ้ ตาลอมชมพู
พบสายแร่ควอตซ์แทรกจำนวนมาก กลมุ่ วทิ ยาหิน FS1 (ค) ลกั ษณะตัวอยา่ งเปน็
ดนิ เหนยี วปนทรายแป้ง จัดเปน็ ตัวอยา่ งดินในกล่มุ ML...................................................................147

รูปที่ 7.10 (ก) เกบ็ ตัวอยา่ งเปิดหน้าดินเพ่ือทำการเกษตร ตำบลรมณยี ์ อำเภอกะปง
จงั หวดั พงั งา ท่ีความลกึ 60 - 90 เซนตเิ มตรจากผิวดิน (ข) ลกั ษณะของหนิ ฐาน
เปน็ หนิ โคลน สแี ดงแกมนำ้ ตาลเข้ม สขี าว กลมุ่ วิทยาหนิ FS2 (ค) ลกั ษณะตัวอยา่ ง
เป็นดนิ เหนยี ว สนี ้ำตาลแกมเหลอื ง จัดเปน็ ตัวอย่างดนิ ในกลมุ่ MH........................................148

รูปที่ 7.11 (ก) เกบ็ ตวั อย่างเปิดหน้าดนิ เพอ่ื ทำถนน ตำบลเหมาะ อำเภอกะปง จังหวดั พงั งา
ทค่ี วามลึก 440 - 480 เซนติเมตรจากผวิ ดิน (ข) ลกั ษณะของหินฐานเปน็ หินทรายปนกรวด
เนอ้ื ละเอียดถงึ ปานกลาง กลมุ่ วทิ ยาหนิ SS3 (ค) ลักษณะตวั อย่างเป็นดนิ ทราย
ปนดนิ เหนียว สนี ำ้ ตาลแกมแดง จัดเป็นตวั อยา่ งดินในกลุ่ม CL.............................................................149

รปู ที่ 7.12 .(ก) เกบ็ ตัวอย่างเปดิ หนา้ ดนิ เพอื่ ทำการเกษตร ตำบลเหมาะ อำเภอกะปง จงั หวดั พังงา
ทค่ี วามลกึ 70 - 120 เซนติเมตรจากผวิ ดนิ (ข) ลักษณะของหินฐานเป็นหินแกรนติ
เนื้อสม่ำเสมอ ผลึกขนาดปานกลางถึงหยาบ กลุ่มวทิ ยาหนิ GR2 (ค) ลักษณะตวั อย่าง
เป็นดินทรายหยาบปนดนิ เหนยี ว สีนำ้ ตาลอฐิ จัดเป็นตวั อยา่ งดินในกลุม่ SM....................................150

รูปท่ี 7.13 (ก) เก็บตวั อยา่ งเปดิ หนา้ ดนิ เพ่ือทำการเกษตร ตำบลเหมาะ อำเภอกะปง จังหวดั พงั งา
ที่ความลกึ 350 - 400 เซนติเมตรจากผวิ ดนิ (ข) ลกั ษณะของหนิ ฐานเป็นหินแกรนติ
เนอื้ ดอก ผลึกขนาดปานกลางถึงหยาบ กลุ่มวทิ ยาหนิ GR2 (ค) ลกั ษณะตวั อย่างเปน็
ดินทรายปนดินเหนียว สีนำ้ ตาลอมส้ม จัดเปน็ ตวั อย่างดินในกล่มุ SC..................................................151

รูปที่ 7.14 (ก) เกบ็ ตัวอยา่ งเปดิ หนา้ ดนิ เพื่อทำการเกษตร ตำบลเหมาะ อำเภอกะปง จังหวดั พงั งา
ทคี่ วามลึก 570 - 620 เซนตเิ มตรจากผิวดนิ (ข) ลกั ษณะของหินฐานเป็นหนิ ทรายปนกรวด
สผี สุ ขี าว สเี หลือง สแี ดง เม็ดกรวดขนาดต้งั แต่ 1 - 4 มิลลิเมตร
(very coarse sand to granule) พบสายแรค่ วอตซ์แทรก กล่มุ วทิ ยาหนิ SS3
(ค) ลกั ษณะตัวอย่างเปน็ ดนิ ทรายปนดินเหนียว สีน้ำตาลอิฐ
จัดเปน็ ตวั อย่างดนิ ในกลมุ่ ML......................................................................................................................153

XX

สารบัญรูป

รูปท่ี 7.15 (ก) เก็บตวั อย่างเปิดหนา้ ดินเพือ่ ทำถนน ตำบลเหล อำเภอกะปง จงั หวดั พงั งา
ท่ีความลึก 340 - 380 เซนติเมตรจากผวิ ดนิ (ข) ลักษณะของหนิ ฐาน
เปน็ หินทรายแปง้ ปนกรวด สเี ทาอมชมพู เมด็ กรวดมขี นาดใหญ่ตง้ั แต่
1 ถึงขนาด 64 มลิ ลิเมตร (very coarse sand to pebble) กลมุ่ วิทยาหิน SS3
(ค) ลักษณะตวั อย่างเปน็ ดนิ เหนียวปนทราย สีน้ำตาล จัดเป็นตวั อยา่ งดิน
ในกลุ่ม CH………………………………........................................................................................................154

รูปท่ี 7.16 (ก) เกบ็ ตัวอยา่ งเปดิ หนา้ ดินเพ่ือทำการเกษตร ตำบลเกาะยาวน้อย อำเภอเกาะยาว
จงั หวัดพงั งา ที่ความลกึ 120 - 160 เซนตเิ มตรจากผิวดิน (ข) ลักษณะของหนิ ฐาน
เปน็ หินทรายเนือ้ ละเอยี ดมากถงึ ละเอียด สีนำ้ ตาล ตะกอนมคี วามก่งึ มน
กล่มุ วทิ ยาหิน FS2 (ค) ลกั ษณะตัวอย่างเป็นดินเหนียวปนทรายแป้งสเี หลอื ง
สีแดง สนี ้ำตาล จัดเป็นตวั อย่างดนิ ในกลุ่ม CL...................................................................................155

รูปที่ 7.17 (ก) เกบ็ ตวั อย่างเปิดหนา้ ดินเพือ่ ทำการเกษตร ตำบลครุ ะ อำเภอครุ ะบุรี
จังหวดั พังงา ทค่ี วามลึก 180 - 220 เซนติเมตรจากผวิ ดิน (ข) ลักษณะของหนิ ฐาน
เปน็ หนิ ทรายปนกรวดเนือ้ ละเอียดถึงปานกลาง สีเทา เมด็ กรวดขนาด 2 - 64 มิลลิเมตร
(granule to pebble) คัดขนาดไมด่ ี สผี ุ สขี าว สนี ้ำตาล สเี หลือง สแี ดง
พบสายแร่ควอตซ์แทรก กลุม่ วทิ ยาหนิ SS3 (ค) ลักษณะตัวอยา่ งเป็นดินเหนียว
ปนทรายแป้ง สีนำ้ ตาลแกมเหลือง จัดเป็นตวั อย่างดินในกลุม่ MH………………………...............157

รูปที่ 7.18 (ก) เกบ็ ตวั อยา่ งเปิดหนา้ ดนิ เพอื่ ทำการเกษตร ตำบลครุ ะ อำเภอคุระบุรี จังหวดั พังงา
ที่ความลึก 310 - 350 เซนติเมตรจากผิวดนิ (ข) ลกั ษณะของหนิ ฐานเปน็ หนิ แกรนติ
แสดงการเรียงตัวของแร่ไบโอไทต์ มสั โคไวต์ มีสายแร่เพกมาไทตแ์ ทรกตดั
กล่มุ วทิ ยาหนิ GR2 (ค) ลกั ษณะตวั อยา่ งเปน็ ดนิ ทรายปนทรายแปง้ สนี ำ้ ตาลส้มอิฐ
จัดเปน็ ตวั อยา่ งดินในกลุ่ม SC...................................................................................................................158

รปู ที่ 7.19 (ก) เกบ็ ตัวอย่างเปดิ หน้าดินเพื่อทำถนน ตำบลครุ ะ อำเภอคุระบรุ ี จังหวัดพงั งา
ท่ีความลึก 130 - 180 เซนติเมตรจากผิวดิน (ข) ลกั ษณะของหินฐาน
เป็นหินไบโอไทต์แกรนิต เน้อื สม่ำเสมอ ผลึกขนาดปานกลางถงึ หยาบ
กลุม่ วิทยาหนิ GR2 (ค) ลักษณะตัวอย่างเปน็ ดนิ ทรายปนทรายแปง้
สนี ้ำตาลแกมเหลือง จัดเป็นตัวอย่างดนิ ในกลมุ่ SM……………………………………………………......159

XXI

สารบัญรูป

รูปท่ี 7.20 (ก) เก็บตัวอยา่ งเปิดหน้าดินเพอื่ ทำถนนทางเขา้ สวน ตำบลบางวัน อำเภอครุ ะบรุ ี
จังหวดั พงั งา ที่ความลกึ 590 - 650 เซนติเมตรจากผวิ ดนิ (ข) ลกั ษณะของหินฐาน
เป็นหนิ ทรายปนกรวดเนอื้ ละเอยี ดถงึ ปานกลาง สีผุ สีแดงแกมน้ำตาลเข้ม
แสดงการเรียงตวั ของเม็ดกรวด กลุม่ วิทยาหนิ SS3 (ค) ลกั ษณะตัวอย่าง
เปน็ ดนิ เหนียวปนทราย จัดเป็นตัวอยา่ งดนิ ในกลมุ่ CL…….............................................................160

รูปที่ 7.21 (ก) เก็บตวั อย่างเปิดหน้าดนิ เพอ่ื ทำถนน ตำบลบางวัน อำเภอคุระบรุ ี จงั หวัดพังงา
ท่คี วามลกึ 460 - 510 เซนติเมตรจากผิวดิน (ข) ลักษณะของหนิ ฐาน
เป็นหินโคลน สีเทา แทรกสลับกบั หนิ ทรายสีขาว กล่มุ วิทยาหนิ FS2
(ค) ลักษณะตัวอยา่ งเปน็ ดินเหนียว สีนำ้ ตาล จัดเป็นตวั อย่างดินในกล่มุ MH…….....................161

รูปท่ี 7.22 (ก) เกบ็ ตัวอยา่ งเปดิ หนา้ ดินเพอ่ื ทำการเกษตร ตำบลแมน่ างขาว อำเภอคุระบรุ ี
จังหวดั พงั งา ที่ความลึก 250 - 300 เซนติเมตรจากผิวดิน (ข) ลักษณะของหนิ ฐาน
เป็นหนิ โคลนแสดง lamination สีผุ สเี ทา สีส้ม แทรกสลับกบั หนิ ทรายช้ันบาง
กล่มุ วิทยาหิน FS2 (ค) ลักษณะตัวอยา่ งเปน็ ดินเหนียว สีน้ำตาล
จัดเป็นตวั อย่างดินในกลุม่ MH……………………………………………………………………….................163

รูปที่ 7.23 (ก) เก็บตวั อยา่ งบอ่ ขุดดนิ เพ่อื นำไปใชป้ ระโยชน์ ตำบลกระโสม อำเภอตะกวั่ ทุ่ง
จงั หวดั พงั งา ทคี่ วามลึก 280 - 330 เซนติเมตรจากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐาน
เป็นหินไบโอไทต์แกรนิต เนอื้ สมำ่ เสมอ ผลกึ ขนาดละเอยี ดถงึ ปานกลางพบแร่ไพไรต์
และสายแร่ควอตซเ์ ฟลด์สปาร์ กลุ่มวทิ ยาหิน GR1 (ค) ลกั ษณะตัวอยา่ ง
เปน็ ดนิ ทรายปนทรายแป้ง สีนำ้ ตาลอ่อน จัดเปน็ ตัวอย่างดินในกลุ่ม MH……............................164

รูปที่ 7.24 (ก) เกบ็ ตวั อยา่ งเปิดหน้าดนิ เพ่ือทำถนนในรีสอร์ท ตำบลกระโสม อำเภอตะกว่ั ทุ่ง
จงั หวัดพงั งา ท่คี วามลกึ 70 - 110 เซนติเมตรจากผวิ ดนิ (ข) ลกั ษณะของหนิ ฐาน
เปน็ หินไบโอไทตแ์ กรนติ เนอ้ื สม่ำเสมอ ผลึกขนาดปานกลาง กล่มุ วทิ ยาหนิ GR1
(ค) ลักษณะตวั อย่างเปน็ ดนิ ทรายปนทรายแป้ง สีน้ำตาลอิฐ
จัดเป็นตวั อยา่ งดนิ ในกลุ่ม SM……………………………………………………............................................165

XXII

สารบัญรูป

รปู ที่ 7.25 (ก) เก็บตวั อยา่ งเปดิ หนา้ ดินเพ่ือทำการเกษตร ตำบลคลองเคียน อำเภอตะก่วั ทุ่ง
จังหวัดพังงา ทค่ี วามลึก 210 - 250 เซนติเมตรจากผวิ ดนิ (ข) ลกั ษณะของหินฐาน
เป็นหินทรายแป้งปนกรวดกง่ึ แปรสภาพ สีเทาเขียว เมด็ กรวดมขี นาดใหญ่ต้งั แต่
2 ถงึ ขนาด 64 มิลลเิ มตร (granule to pebble) กลุม่ วิทยาหนิ SS3
(ค) ลักษณะตวั อยา่ งเป็นดินทรายแปง้ สีน้ำตาลสม้ อฐิ
จัดเปน็ ตัวอย่างดนิ ในกล่มุ CL……………………………………………………...........................................166

รูปท่ี 7.26 (ก) เกบ็ ตวั อย่างเปิดหน้าดนิ เพื่อทำถนน ตำบลคลองเคียน อำเภอตะกว่ั ท่งุ
จังหวัดพังงา ที่ความลึก 230 - 280 เซนตเิ มตรจากผิวดิน (ข) ลักษณะของหนิ ฐาน
เป็นหนิ ทรายปนกรวด เม็ดกรวดขนาดต้ังแต่ 1 - 4 มิลลเิ มตร
(very coarse sand to granule) กลุม่ วิทยาหนิ SS3 (ค) ลักษณะตวั อย่างเป็น
ดนิ ทรายปนทรายแป้ง สนี ้ำตามส้ม จัดเปน็ ตัวอยา่ งดนิ ในกลุม่ CL………....................................168

รปู ท่ี 7.27 (ก) เกบ็ ตัวอย่างเปดิ หน้าดนิ เพ่อื ทำถนน ตำบลถ้ำ อำเภอตะกวั่ ทุ่ง จงั หวดั พังงา
ทค่ี วามลกึ 440 - 500 เซนตเิ มตรจากผวิ ดิน (ข) ลักษณะของหนิ ฐาน
เป็นหนิ ทรายแป้ง สผี สุ ีนำ้ ตาลอ่อน กลมุ่ วทิ ยาหิน FS2 (ค) ลักษณะตัวอย่าง
เป็นดินเหนยี วปนทรายแป้ง สีนำ้ ตาล จัดเป็นตวั อยา่ งดินในกลมุ่ CL……….................................169

รูปที่ 7.28 (ก) เกบ็ ตัวอย่างเปิดหนา้ ดนิ เพ่ือทำการเกษตร ตำบลหล่อยงู อำเภอตะกว่ั ทงุ่
จงั หวดั พงั งา ท่คี วามลกึ 110 - 150 เซนตเิ มตรจากผวิ ดนิ (ข) ลักษณะของหนิ ฐาน
เป็นหินแกรนติ เน้อื ดอก กลุ่มวิทยาหนิ GR2 (ค) ลกั ษณะตวั อย่างเป็น
ดนิ ทรายปนทรายแป้ง สนี ำ้ ตามสม้ จัดเป็นตัวอยา่ งดินในกลมุ่ SM………....................................170

รปู ที่ 7.29 (ก) เกบ็ ตัวอย่างเปดิ หน้าดนิ เพือ่ ทำการเกษตร ตำบลหลอ่ ยงู อำเภอตะกั่วทุ่ง
จงั หวดั พังงา ท่คี วามลึก 600 - 650 เซนตเิ มตรจากผวิ ดนิ (ข) ลกั ษณะของหินฐาน
เปน็ หนิ ไบโอไทตแ์ กรนติ เน้ือดอก มสี ายแร่เพกมาไทต์แทรก กลุ่มวิทยาหนิ GR2
(ค) ลกั ษณะตัวอยา่ งเป็นดนิ ทรายปนดนิ เหนียว สีแดง สขี าว
จัดเป็นตวั อยา่ งดนิ ในกลุม่ SM………………………………………………….............................................171

XXIII

สารบญั รปู

รปู ท่ี 7.30 (ก) เก็บตัวอยา่ งเปิดหนา้ ดินเพอ่ื ทำการเกษตร ตำบลหล่อยงู อำเภอตะก่ัวทงุ่
จังหวดั พงั งา ทีค่ วามลึก 290 - 350 เซนติเมตรจากผวิ ดิน (ข) ลกั ษณะของหินฐาน
เป็นหินไบโอไทต์แกรนิตเน้ือดอก ผลึกปานกลาง กลุ่มวิทยาหิน GR1
(ค) ลกั ษณะตวั อยา่ งเปน็ ดนิ ทรายปนดินเหนยี ว สีนำ้ ตาลแกมแดง
จัดเป็นตวั อย่างดนิ ในกลุ่ม SC………………………………………………..................................................172

รูปที่ 7.31 (ก) เก็บตัวอยา่ งบอ่ ขดุ ดินเพ่ือนำไปใชป้ ระโยชน์ ตำบลหลอ่ ยงู อำเภอตะกั่วทงุ่
จังหวดั พงั งา ทค่ี วามลกึ 200 - 240 เซนตเิ มตรจากผิวดิน (ข) ลกั ษณะของหนิ ฐาน
เปน็ หนิ ทรายแป้งปนกรวดกง่ึ แปรสภาพ สีเทาเขียว เมด็ กรวดมขี นาดใหญ่ต้ังแต่
0.5 ถึงขนาด 2 มลิ ลเิ มตร (coarse to very coarse sand) กลมุ่ วทิ ยาหิน SS3
(ค) ลักษณะตัวอย่างเป็นดินเหนยี วปนทรายแป้ง สีนำ้ ตาลอฐิ
จัดเป็นตัวอย่างดินในกลมุ่ CH………………………………………………………………….........................174

รปู ท่ี 7.32 (ก) เกบ็ ตัวอยา่ งเปดิ หนา้ ดินเพื่อทำการเกษตร ตำบลคึกคัก อำเภอตะกั่วปา่
จงั หวดั พงั งา ทค่ี วามลึก 80 - 130 เซนตเิ มตรจากผวิ ดนิ (ข) ลักษณะของหินฐาน
เป็นหินไบโอไทต-์ มสั โคไวต์แกรนติ เนอื้ ดอก ผลึกปานกลางถึงหยาบ
ผลึกแรเ่ ฟล์ดสปารม์ ขี นาด 2 - 3 เซนตเิ มตร กลุ่มวทิ ยาหิน GR2
(ค) ลกั ษณะตัวอย่างเป็นดนิ ทรายปนดนิ เหนียว สนี ำ้ ตาลอิฐ
จัดเป็นตวั อย่างดนิ ในกลมุ่ SM………………….......................................................................................175

รูปที่ 7.33 (ก) เก็บตวั อยา่ งเปิดหน้าดินเพือ่ ทำการเกษตร ตำบลคึกคัก อำเภอตะก่วั ป่า
จงั หวัดพังงา ท่ีความลกึ 10 - 60 เซนตเิ มตรจากผวิ ดนิ (ข) ลักษณะของหนิ ฐาน
เปน็ หนิ ไบโอไทต์แกรนติ เนือ้ ดอก ผลึกปานกลางถึงหยาบ แร่เฟลด์สปาร์ขนาด
4 - 6 เซนติเมตร กลมุ่ วิทยาหนิ GR2 (ค) ลักษณะตัวอย่างเป็น
ดินทรายปนดนิ เหนยี ว สนี ้ำตาลแกมเหลือง จัดเป็นตวั อยา่ งดนิ ในกลุม่ SM……………….........176

รปู ที่ 7.34 (ก) เกบ็ ตวั อย่างเปดิ หนา้ ดนิ เพื่อทำการเกษตร ในพ้นื ทีบ่ า้ น ตำบลคกึ คกั
อำเภอตะก่วั ปา่ จงั หวดั พงั งา ทคี่ วามลึก 570 - 620 เซนติเมตรจากผิวดิน
(ข) ลกั ษณะของหินฐานเป็นหนิ ไซยาโนแกรนิต ผลึกขนาดปานกลางถงึ หยาบ
ปรมิ าณแร่ไบโอไทตแ์ ละเฟลด์สปารเ์ ยอะกวา่ แรค่ วอตซ์ กลุ่มวิทยาหนิ GR2
(ค) ลักษณะตวั อยา่ งเปน็ ดนิ ทราย สีแดง จัดเป็นตวั อยา่ งดนิ ในกลุ่ม SC………...........................177

XXIV

สารบญั รูป

รปู ที่ 7.35 (ก) เกบ็ ตัวอย่างบ่อขุดดนิ เพื่อนำไปใช้ประโยชน์ ตำบลโคกเคยี น อำเภอตะก่วั ป่า
จังหวัดพังงา ทีค่ วามลึก 370 - 420 เซนตเิ มตรจากผวิ ดิน (ข) ลักษณะของหนิ ฐาน
เป็นหนิ ทรายแปง้ ปนกรวดกึง่ แปรสภาพ เม็ดกรวดมีขนาดใหญ่ตง้ั แต่
2 ถงึ ขนาด 64 มิลลเิ มตร (granule to pebble) แสดงการเรียงตวั ของเม็ดกรวด
พบสายแร่ควอตซแ์ ทรก กลมุ่ วทิ ยาหนิ SS3 (ค) ลักษณะตวั อย่างเป็น
ดนิ ทรายแป้ง สีนำ้ ตาลสม้ อิฐ จัดเป็นตัวอยา่ งดินในกล่มุ CL……...................................................179

รูปที่ 7.36 (ก) เก็บตัวอย่างบอ่ ขดุ ดินเพ่อื นำไปใช้ประโยชน์ ตำบลโคกเคยี น อำเภอตะกว่ั ปา่
จงั หวัดพงั งา ท่คี วามลึก 220 - 270 เซนตเิ มตรจากผิวดนิ (ข) ลกั ษณะของหนิ ฐาน
เป็นหนิ ทรายปนกรวดเน้อื ละเอยี ดถงึ ปานกลาง เมด็ กรวดขนาด 2 - 64 มิลลิเมตร
(granule to pebble) สผี ุ สแี ดงแกมน้ำตาลเข้ม สขี าว กลมุ่ วทิ ยาหนิ SS3
(ค) ลักษณะตัวอยา่ งเป็นดินเหนียวปนทรายแป้ง สนี ้ำตาลเข้มอมแดง
จัดเป็นตวั อยา่ งดินในกลุ่ม CH……………………………………………………………………………..........180

รปู ที่ 7.37 (ก) เก็บตวั อยา่ งเปดิ หนา้ ดินเพอื่ ทำการเกษตร ตำบลบางไทร อำเภอตะกั่วป่า
จงั หวดั พงั งา ท่คี วามลกึ 260 - 310 เซนตเิ มตรจากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐาน
เป็นหินแกรนิต สายแร่ควอตซแ์ ทรกตัด กลมุ่ วทิ ยาหิน GR2 (ค) ลกั ษณะตัวอยา่ งเปน็
ดนิ ทรายปนดินเหนยี ว สีน้ำตาลอฐิ จัดเปน็ ตัวอยา่ งดินในกลุ่ม CH…….......................................181

รปู ที่ 7.38 (ก) เก็บตวั อย่างเปิดหนา้ ดินเพ่ือทำการเกษตร ตำบลบางไทร อำเภอตะกั่วปา่
จงั หวัดพังงา ทค่ี วามลึก 380 - 430 เซนติเมตรจากผิวดนิ (ข) ลกั ษณะของหินฐาน
เป็นหินไบโอไทต์แกรนิตเนอื้ ดอก ผลกึ ปานกลางถงึ หยาบ กลุ่มวิทยาหนิ GR2
(ค) ลักษณะตวั อย่างเป็นดนิ ทรายปนดินเหนยี ว สีน้ำตาล
จัดเป็นตัวอย่างดนิ ในกลมุ่ SM……………………………………………….................................................182

รูปที่ 7.39 (ก) เกบ็ ตวั อยา่ งเปดิ หน้าดินเพอ่ื ทำการเกษตร ตำบลบางไทร อำเภอตะกั่วป่า
จงั หวัดพังงา ท่คี วามลึก 90 - 130 เซนตเิ มตรจากผวิ ดิน (ข) ลกั ษณะของหินฐาน
เป็นหนิ ไบโอไทต์แกรนิตเนื้อดอก ผลึกละเอยี ดถึงปานกลาง แสดงการเรยี งตัวเล็กน้อย
กล่มุ วิทยาหิน GR2 (ค) ลักษณะตวั อยา่ งเปน็ ดนิ ทรายสนี ำ้ ตาล
จัดเปน็ ตวั อยา่ งดนิ ในกลมุ่ CH……………………………………………………………………………..........183

XXV

สารบัญรปู

รูปที่ 7.40 (ก) เก็บตวั อย่างบ่อขุดดินเพอ่ื นำไปใชป้ ระโยชน์ ตำบลบางนายสี อำเภอตะก่วั ป่า
จงั หวดั พังงา ที่ความลึก 1,060 - 1,120 เซนติเมตรจากผวิ ดิน (ข) ลักษณะของหินฐาน
เป็นหินทรายเนือ้ ละเอยี ดถึงปานกลาง สเี ทา การคดั ขนาดดี กลุ่มวทิ ยาหิน SS2
(ค) ลักษณะตัวอยา่ งเปน็ ดินทรายสนี ำ้ ตาล จัดเปน็ ตวั อย่างดนิ ในกลมุ่ ML.........................................185

รปู ที่ 7.41 (ก) เกบ็ ตวั อยา่ งเปิดหนา้ ดนิ เพอ่ื ทำการเกษตร ตำบลโคกเจรญิ อำเภอทับปดุ จงั หวัดพังงา
ทีค่ วามลึก 120 - 160 เซนตเิ มตรจากผวิ ดิน (ข) ลักษณะของหนิ ฐานเป็นหนิ ทรายเน้อื ละเอียด
สขี าว สีนำ้ ตาลแดง กล่มุ วิทยาหิน FS2 (ค) ลกั ษณะตัวอย่างเปน็ ดนิ เหนยี วปนทรายแป้ง
สนี ำ้ ตาลอมส้มจัดเป็นตวั อยา่ งดนิ ในกลุม่ MH........................................................................................186

รูปที่ 7.42 (ก) เกบ็ ตัวอย่างเปิดหน้าดินเพ่ือปรับปรงุ ทางหลวงหมายเลข 4 ตำบลถ้ำทองหลาง
อำเภอทับปดุ จงั หวัดพงั งา ท่ีความลึก 80 - 110 เซนตเิ มตรจากผิวดิน
(ข) ลกั ษณะของหนิ ฐานเป็นหินทรายเนื้อละเอียดถงึ ปานกลาง สขี าว การคดั ขนาดดี
กลมุ่ วิทยาหิน FS2 (ค) ลักษณะตวั อย่างเป็นดนิ เหนยี วปนทรายปนกรวด
กรวดขนาดประมาณ 2 - 5 มลิ ลเิ มตร สีนำ้ ตาล จัดเป็นตวั อยา่ งดนิ ในกลุ่ม CL....................................187

รูปท่ี 7.43 (ก) เก็บตัวอยา่ งเปดิ หน้าดินเพ่อื ทำถนนทางเขา้ สวน ตำบลบางเหรียง อำเภอทับปดุ
จังหวดั พังงา ทคี่ วามลึก 500 - 550 เซนติเมตรจากผวิ ดิน (ข) ลกั ษณะของหินฐาน
เป็นหินโคลนปนกรวดสขี าว เมด็ กรวดมีขนาดใหญต่ ้ังแต่ 2 ถงึ ขนาด 64 มิลลเิ มตร
(granule to pebble) พบสายแร่ควอตซ์แทรก กลุม่ วิทยาหนิ FS1
(ค) ลักษณะตัวอยา่ งเปน็ ดนิ เหนยี วปนทรายปนกรวดเล็กนอ้ ย สนี ้ำตาล
จัดเป็นตวั อย่างดินในกล่มุ CL………………………………………...................................................................188

รูปที่ 7.44 (ก) เก็บตัวอยา่ งเปิดหนา้ ดนิ หลังบา้ น ตำบลบางเหรยี ง อำเภอทบั ปุด จังหวัดพังงา
ทค่ี วามลึก 120 - 170 เซนติเมตรจากผิวดนิ (ข) ลกั ษณะของหนิ ฐาน
เป็นหนิ ทรายแปง้ ปนกรวดกงึ่ แปรสภาพ เมด็ กรวดมขี นาดใหญต่ ั้งแต่
2 ถงึ ขนาด 64 มิลลเิ มตร (granule to pebble) แสดงการเรียงตัวของเมด็ กรวด
กลุ่มวทิ ยาหิน FS1 (ค) ลักษณะตัวอย่างเปน็ ดินเหนียวปนทราย สีส้มอฐิ
จัดเป็นตวั อยา่ งดินในกลมุ่ MH………………………………………………….............................................190

XXVI

สารบญั รูป

รูปท่ี 7.45 (ก) เก็บตวั อย่างเปิดหนา้ ดินเพอ่ื ทำถนนทางเขา้ สวน ตำบลบางเหรียง อำเภอทับปดุ
จงั หวดั พงั งา ทีค่ วามลกึ 130 - 160 เซนติเมตรจากผวิ ดนิ (ข) ลักษณะของหนิ ฐาน
เปน็ หนิ แกรนติ ผลึกละเอยี ดแสดงการเรียงตัวของแร่ กล่มุ วทิ ยาหนิ GR1
(ค) ลกั ษณะตัวอย่างเป็นดินเหนียวปนทรายแป้ง สีน้ำตาลดำ จัดเปน็ ตัวอยา่ งดนิ ในกลุม่ CH..........191

รปู ที่ 7.46 (ก) เกบ็ ตัวอยา่ งเปดิ หนา้ ดินเพือ่ ทำการเกษตร ตำบลนาเตย อำเภอทา้ ยเหมือง
จงั หวดั พงั งา ที่ความลึก 380 - 430 เซนติเมตรจากผิวดิน (ข) ลกั ษณะของหินฐาน
เปน็ หนิ ไบโอไทต์-มสั โคไวตแ์ กรนิตเนือ้ ดอก ผลึกปานกลางถงึ หยาบ
กล่มุ วิทยาหนิ GR2 (ค) ลักษณะตวั อย่างเปน็ ดนิ ทราย สีน้ำตาล สีขาว สีดำ
จัดเป็นตวั อยา่ งดนิ ในกล่มุ SC....................................................................................................................192

รปู ที่ 7.47 (ก) เก็บตัวอยา่ งบ่อขุดดินเพอ่ื นำไปใชป้ ระโยชน์ ตำบลลำแกน่ อำเภอท้ายเหมือง
จงั หวัดพังงา ทีค่ วามลกึ 330 - 380 เซนติเมตรจากผวิ ดิน (ข) ลกั ษณะของหินฐาน
เป็นหนิ ไบโอไทต์-มสั โคไวต์แกรนติ เนอ้ื ดอก ผลกึ ปานกลางถึงหยาบ กลมุ่ วิทยาหิน GR2
(ค) ลกั ษณะตัวอยา่ งเปน็ ดินทราย สนี ำ้ ตาล จัดเป็นตวั อย่างดนิ ในกลุ่ม SC………................................193

รปู ท่ี 7.48 (ก) เก็บตวั อย่างบ่อขดุ ดินเพ่อื นำไปใชป้ ระโยชน์ ตำบลตากแดด อำเภอเมืองพงั งา
จังหวัดพังงา ที่ความลกึ 80 - 120 เซนตเิ มตรจากผวิ ดิน (ข) ลักษณะของหินฐาน
เปน็ หินทรายปนกรวดเนือ้ ละเอียดถงึ ปานกลาง สเี ทาอ่อน คัดขนาดไมด่ ี
กลุ่มวิทยาหนิ SS3 (ค) ลกั ษณะตวั อย่างเปน็ ดินเหนียวปนทราย สีนำ้ ตาล
จัดเป็นตัวอยา่ งดินในกลุ่ม MH………………………………………………………………..….....................195

รูปท่ี 7.49 (ก) เกบ็ ตวั อยา่ งบ่อขดุ ดนิ เพ่อื นำไปใชป้ ระโยชน์ ตำบลตากแดด อำเภอเมอื งพังงา
จงั หวัดพังงา ท่คี วามลึก 350 - 400 เซนติเมตรจากผิวดนิ (ข) ลกั ษณะของหินฐาน
เป็นหนิ ไบโอไทต์แกรนติ เน้อื ดอก ผลกึ ปานกลางถงึ หยาบ กลุ่มวทิ ยาหนิ GR2
(ค) ลกั ษณะตัวอยา่ งเปน็ ดินทรายหยาบ สนี ำ้ ตาล จัดเป็นตวั อยา่ งดินในกลมุ่ SM…................196

รูปท่ี 7.50 (ก) เก็บตวั อย่างบอ่ ขุดดนิ เพือ่ นำไปใช้ประโยชน์ ตำบลตากแดด อำเภอเมอื งพังงา
จงั หวัดพงั งา ทค่ี วามลึก 380 - 430 เซนติเมตรจากผิวดนิ (ข) ลักษณะของหนิ ฐาน
เปน็ หนิ ทรายแป้งปนกรวดกง่ึ แปรสภาพ แสดงการผุมาก สนี ้ำตาลส้ม เม็ดกรวดมีขนาดใหญ่
ต้งั แต่ 2 ถงึ ขนาด 64 มลิ ลิเมตร (granule to pebble) กลมุ่ วิทยาหนิ SS3
(ค) ลกั ษณะตัวอย่างเปน็ ดินเหนียวปนทรายแป้ง สีน้ำตาลส้มอฐิ
จัดเป็นตัวอยา่ งดนิ ในกลุม่ ML…………………………………………………………………………...................197

XXVII

สารบัญรูป

รปู ที่ 7.51 (ก) เก็บตวั อยา่ งบ่อขุดดินเพอ่ื นำไปใช้ประโยชน์ ตำบลบางเตย อำเภอเมอื งพงั งา
จังหวดั พังงา ท่ีความลึก 360 - 400 เซนตเิ มตรจากผวิ ดิน (ข) ลกั ษณะของหินฐาน
เปน็ หินโดโลไมต์ แสดงชัน้ หนาปานกลางถึงชน้ั หนา สีเทา กลุ่มวิทยาหิน CB1
(ค) ลักษณะตวั อย่างเปน็ ดินเหนียว สแี ดง จดั เป็นตวั อยา่ งดินในกลมุ่ MH..…............................198

รปู ท่ี 7.52 (ก) เก็บตัวอย่างเปิดหน้าดินเพือ่ ทำถนน ตำบลสองแพรก อำเภอเมืองพังงา จังหวดั พังงา
ทีค่ วามลึก 110 - 150 เซนตเิ มตรจากผิวดิน (ข) ลกั ษณะของหินฐานเป็นหินทรายเน้ือปานกลาง
กงึ่ แปรสภาพ แรเ่ รม่ิ มกี ารเรียงตวั มีสายแรค่ วอตซ์แทรก และสายแรเ่ พกมาไทต์
กล่มุ วทิ ยาหิน CT (ค) ลกั ษณะตัวอย่างเปน็ ดินทรายปนดนิ เหนียว สีน้ำตาลอมสม้
จัดเปน็ ตวั อยา่ งดินในกลมุ่ MH…………………………………………………………………………………...............199

รูปท่ี 7.53 แสดงระบบจําแนกดนิ โดยระบบ Unified Soil Classification...................................................204
รูปที่ 7.54 แสดงระบบจําแนกดนิ โดยระบบ Unified Soil Classification...................................................205
รูปท่ี 7.55 แผนทกี่ ลุ่มดนิ เบื้องตน้ จงั หวัดพังงา.....................................................................................................214

สารบญั ตาราง

ตารางที่ 2.1 แสดงการจำแนกชนดิ ของดนิ ถลม่ (ดดั แปลงจาก Varnes, 1978)……………………...................11
ตารางที่ 2.2 แสดงการจำแนกระดบั ความเร็วในการเคล่ือนทข่ี องมวลดิน

(Cruden and Varnes, 1996)...................................................................................................................12
ตารางที่ 3.1 คำอธบิ ายแผนที่ธรณวี ิทยาจังหวัดพังงา.............................................................................................26
ตารางที่ 3.2 คำอธิบายกล่มุ วิทยาหิน ในพน้ื ทจี่ งั หวดั พงั งา...................................................................................40
ตารางที่ 4.1 ตารางการจำแนกหนิ อัคนี (Dearman, 1991).................................................................................55
ตารางท่ี 4.2 ตารางการจำแนกหนิ ตะกอน (Dearman, 1991)...........................................................................56
ตารางที่ 4.3 ตารางการจำแนกหนิ แปร (Dearman, 1991).................................................................................57
ตารางที่ 4.4 สรปุ ชนดิ และแหล่งท่มี าของข้อมูล.......................................................................................................60
ตารางที่ 4.5 หลักการจำแนกลักษณะของดินถลม่ จากการแปลความหมายภาพถา่ ยทางอากาศ

และภาพดาวเทียม(ดัดแปลงจากMiller, 2007และ Soeters and Westen, 1996).........................62
ตารางที่ 4.6 ปัจจยั ทนี่ ำมาใชใ้ นแบบจำลองดนิ ถล่ม................................................................................................67
ตารางที่ 4.7 ตารางแสดงชว่ งค่า AUC ที่ใช้อา้ งองิ ความถูกตอ้ งของโมเดล (Hasanat and others, 2010)……..........73
ตารางที่ 5.1 ความสัมพันธระหวางรอ่ งรอยดนิ ถลมกับปจจัยท่คี วบคุมการเกดิ ดินถลม.................................78
ตารางที่ 5.2 การให้น้ำหนักดว้ ยวธิ ี Reliability weighting เรยี งจากมากไปหาน้อย....................................89
ตารางที่ 5.3 การให้นำ้ หนกั ด้วยวธิ ี Accountability weighting เรียงจากมากไปหาน้อย..........................89
ตารางที่ 5.4 การให้นำ้ หนักด้วยวิธีเฉลี่ย Average weighting เรียงจากมากไปหาน้อย...............................90
ตารางที่ 5.5 ระดบั ความอ่อนไหวต่อการเกิดดินถลม่ 5 ระดับ จำแนกตามวิธี STDV....................................90
ตารางท่ี 5.6 พ้นื ทอี่ อ่ นไหวต่อการเกดิ ดนิ ถลม่ จำแนกตามตำบล.........................................................................92
ตารางที่ 6.1 ขอ้ มลู รอ่ งรอยดินถล่มในพื้นทจ่ี งั หวดั พังงา........................................................................................95
ตารางท่ี 7.1 เกณฑ์การผุพังของมวลหนิ (ดัดแปลงจาก Ruxton and Berry (1957)

Dearman (1976) Fookes (1997) และ Hearn (2016))..........................................................132
ตารางที่ 7.2 แสดงตำแหน่งเกบ็ ตัวอย่างแบบไมค่ งสภาพในพืน้ ทีส่ ำรวจ.........................................................136
ตารางท่ี 7.3 แสดงรายละเอยี ดตำแหน่ง ระดบั ความลกึ จำนวน

และประเภทงานทดสอบของตัวอย่างแบบไม่คงสภาพ.................................................................201
ตารางท่ี 7.4 แสดงผลการทดสอบดินขัน้ พนื้ ฐาน (คา่ พิกดั อตั ตะเบิรก์ และความถ่วงจำเพาะของเมด็ ดิน)............208
ตารางที่ 7.5 แสดงผลการทดสอบดินขน้ั พ้นื ฐาน

(การหาเม็ดดิน วิธรี ่อนผา่ นตะแกรงและวธิ ีไฮโดรมิเตอร์)...................................................................211

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อกำหนดขอบเขตระดับความอ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มพื้นท่ี
จังหวัดพังงา ด้วยการวิเคราะห์พื้นที่ที่มีโอกาสเกิดดินถล่มในอนาคตด้วยแบบจำลองทางสถิติแบบสองตัวแปร
(Bivariate probability) และการให้ค่าน้ำหนัก (Weighting) พิจารณาร่วมกับร่องรอยดินถล่มในอดีตซึ่งได้จากการ
แปลข้อมูลภาพถ่ายดาวเทียม Google Image ในช่วงปี พ.ศ. 2546–2564 และการสำรวจภาคสนามเพิ่มเติม
จำนวน 959 ร่องรอยดินถล่ม ควบคู่กับการวิเคราะห์ร่วมกับปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการเกิดดินถล่ม (Controlling
factors) ทั้ง 7 ปัจจัย ได้แก่ (1) กลุ่มวิทยาหิน (2) หน้ารับน้ำฝน (3) ทิศทางการไหลของน้ำ (4) ระยะห่างจาก
โครงสร้างทางธรณวี ทิ ยา (5) ระดับความสงู (6) ความลาดชัน และ (7) การใช้ประโยชน์ทีด่ นิ

จากการศึกษาพื้นที่อ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มในพื้นที่จังหวัดพังงา พบว่าปัจจัยที่มีความสัมพันธ์
กับการเกิดดินถล่ม เรียงลำดับตามความสำคัญมากไปน้อย คือ (1) ความลาดชัน (2) กลุ่มวิทยาหิน (3) การใช้
ประโยชนท์ ี่ดิน (4) ระดบั ความสูง (5) ระยะห่างจากโครงสรา้ งทางธรณีวทิ ยา (6) หน้ารบั นำ้ ฝน และ (7) ทิศทางการ
ไหลของน้ำ ตามลำดับ โดยการกระจายตัวของร่องรอยดินถล่มส่วนใหญ่พบอยู่ในพื้นที่ที่มีระดับความสูงตั้งแต่
1,200-1,400 เมตรจากระดับทะเลปานกลาง มีความลาดชันอยู่ในช่วง 50-60 องศาบริเวณพื้นที่ป่าที่มีต้นไม้ใหญ่
และสามารถพบได้ในกลุ่มวิทยาหิน SS5 จำพวกหินทรายเนื้ออาร์โคสที่มีกรวดปน กลุ่มวิทยาหิน FS1 จำพวกหิน
ตะกอนเนือ้ ละเอียด บางส่วนกง่ึ แปรสภาพ กลุม่ วิทยาหิน GR2 จำพวกหินแกรนติ เนื้อดอก และกลุ่มวทิ ยาหิน CB1
จำพวกหินคาร์บอเนตเนื้อผลึก นอกจากนี้ยังสัมพันธ์กับมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ พายุหมุนเขตร้อน และมรสุม
ตะวนั ตกเฉยี งใตผ้ ลจากการวเิ คราะหแ์ บบจำลองดนิ ถลม่ สามารถจำแนกพืน้ ที่อ่อนไหวตอ่ การเกดิ ดนิ ถล่มออกเป็น
5 ระดับ ได้แก่ 1) ระดับต่ำมาก (Very low) มีพื้นที่ประมาณ 149 ตารางกิโลเมตร คิดเป็นร้อยละ 6.02 ของพื้นท่ี
อ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มทั้งหมด 2) ระดับต่ำ (Low) มีพื้นที่ประมาณ 1,145 ตารางกิโลเมตร คิดเป็นร้อยละ
46.18 ของพื้นที่อ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มทั้งหมด 3) ระดับปานกลาง (Moderate) มีพื้นที่ประมาณ 873 ตาราง
กิโลเมตร คิดเป็นร้อยละ 35.18 ของพื้นที่อ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มทั้งหมด 4) ระดับสูง (High) มีพื้นที่ประมาณ
226 ตารางกิโลเมตร คิดเป็นรอ้ ยละ 9.13 ของพื้นท่ีอ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มทั้งหมด และ 5) ระดับสูงมาก (Very
high) มพี ้ืนท่ปี ระมาณ 87 ตารางกโิ ลเมตร คิดเป็นร้อยละ 3.49 ของพนื้ ทอ่ี ่อนไหวต่อการเกดิ ดนิ ถล่มท้ังหมด ท้ังนี้
ขอ้ มูลทไ่ี ดจ้ ากการศึกษาพื้นท่ีอ่อนไหวต่อการเกิดดนิ ถลม่ สามารถนำไปใชอ้ ธิบายสภาพแวดล้อมของแตล่ ะพนื้ ที่ถึง
สาเหตุของการเกิดดินถล่มได้อย่างถูกต้อง และยังสามารถนำไปใช้เป็นเครื่องมือในการวางแผนบริหารจัดการธรณี
พิบัติภัยในระดับท้องถิ่น (Local zoning) เพื่อสนับสนุนการลดผลกระทบต่อชีวิตและทรัพย์สินของประชาชนได้
ทนั ต่อเหตกุ ารณ์

คำสำคญั : ดนิ ถล่ม (Landslide), แบบจำลองทางสถิตแิ บบสองตวั แปร (Bivariate probability),
การให้คา่ นำ้ หนกั (Weighting), ระดบั ท้องถิ่น (Local zoning), ปัจจยั ทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั การเกดิ ดินถลม่
(Controlling factor)



กิตตกิ รรมประกาศ

คณะผู้จัดทำขอขอบคุณ ท่านผู้ตรวจราชการกรมทรัพยากรธรณี นางสุรีย์ ธีระรังสิกุล
ผู้ที่พัฒนาโครงการลดผลกระทบจากธรณีพิบัติภัย ทั้งการนำเทคโนโลยีใหม่ๆ มาบริหารจัดการพื้นที่เสี่ยง
ภัยดินถล่ม ขอขอบคุณ นายทินกร ทาทอง ผู้อำนวยการกองธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อม และนางสาวศิรประภา
ชาติประเสริฐ รักษาราชการผู้อำนวยการส่วนมาตรฐานและข้อมูลธรณีพิบัติภัย ที่ให้การสนับสนุน
ด้านความรู้วิชาการ พร้อมคำแนะนำ ตลอดจนการแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นทั้งภาคสนามและสำนักงาน นอกจากนี้
ขอขอบคุณ ผู้อำนวยการสำนักงานทรัพยากรธรณีเขต 1 ผู้อำนวยการสำนักงานทรัพยากรธรณีเขต 3
ผู้อำนวยการสำนักงานทรัพยากรธรณีเขต 4 (สุราษฎร์ธานี) ที่ให้การสนับสนุนในด้านต่าง ๆ ทำให้งาน
สำเร็จลลุ ่วงไปดว้ ยดี

ขอขอบคณุ ประชาชนในพน้ื ท่ี เจ้าหนา้ ที่หน่วยงานท้องถนิ่ เจ้าหน้าท่หี น่วยรักษาพันธ์ุสัตวป์ ่า
และเจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติที่ให้ความร่วมมือทั้งในเรื่องการให้ข้อมูลดินถล่ม และแบ่งปันประสบการณ์
ท่ีประสบรวมถึงการชว่ ยเหลือในการเข้าพืน้ ทีส่ ำรวจ และส่ิงที่ประทับใจคือการมนี ้ำใจของคนในทอ้ งถ่นิ

สุดท้ายนี้ ขอขอบคุณคณะผู้จัดทำทุกคนที่ทำงานกันอย่างหนักตลอด 1 ปี ขอขอบคุณ
สถานที่ 4 จังหวัด ที่ให้คณะผู้จัดมีโอกาสได้เรียนรู้หลายๆอย่างทั้งทางวิชาการ และชีวิตการทำงาน
นอกจากนี้ขอขอบคุณทีมงานที่มีความสามัคคี คอยช่วยเหลือซึ่งกันและกัน เสนอแนวคิด คำแนะนำต่างๆ
ทำให้ได้รายงานวิชาการเล่มนี้ออกมามีประสิทธิภาพและความถูกต้องมากที่สุด และคณะผู้จัดทำคาดหวัง
อย่างยิ่งว่ารายงานวิชาการเล่มนี้จะสามารถนำไปพัฒนาความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับภัยพิบัติดินถล่ม และ
ใช้ประกอบการวางแผนเตรียมพร้อมรบั มอื กบั ภัยพบิ ตั ิดินถล่มที่จะเกดิ ขนึ้ ในอนาคต

คณะผจู้ ัดทำ

กันยายน 2565



บทที่ 1

บทนำ

1.1 ความเป็นมา

ดินถล่มเป็นได้ทั้งภัยธรรมชาติและภัยที่เกิดจากมนุษย์ที่สร้างความเสียหายทั้งต่อชีวิตและ
ทรัพย์สินของประชาชนในพื้นที่ต่าง ๆ ทั่วโลก รวมทั้งประเทศไทย จะเห็นได้ว่าในระยะเวลาหลายปีที่
ผ่านมามีเหตุการณ์ดินถล่มเกิดขึ้นในหลายพื้นที่อย่างต่อเนื่อง และมีแนวโน้มที่จะเกิดบ่อยขึ้น เนื่องจาก
สภาพอากาศโลกที่มีความแปรปรวนมากขึ้น รวมทั้งการรบกวนของมนุษย์ เช่น การขยายตัวของชุมชน
เข้าไปตั้งถิ่นฐานในพื้นที่เสี่ยงภัยดินถล่ม และมีการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ที่ดินให้เป็นไปตาม
ความต้องการ จากปัจจัยเหล่านี้ล้วนมีส่วนกระตุ้นให้ปัญหาดินถล่มมีความรุนแรง และมีความถี่ของ
การเกิดดินถล่มบ่อยครั้ง ดังนั้นจึงมีแนวคิดเกี่ยวกับการศึกษาและวิเคราะห์พื้นที่เสี่ยงต่อการเกิดดินถล่ม
เพื่อเป็นแนวทางลดและบรรเทาความเสียหายจากพิบัติภัยดินถล่มด้วยเทคโนโลยีสารสนเทศและเทคนิค
การสำรวจระยะไกล (geographic information system and remote sensing techniques) ซึ่งเป็น
เทคโนโลยีที่ถูกนำมาใช้ในการศึกษาพิบัติภัยดินถล่มอย่างแพร่หลายทั้งการศึกษาในพื้นที่ขนาดใหญ่
(regional zoning) และรายพื้นที่ (local zoning) จัดเป็นเครื่องมือในการบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพ
และรวดเร็ว รวมถึงการจัดทำฐานข้อมูลในรูปแบบสารสนเทศที่ง่ายต่อการปรับเปลี่ยนข้อมูลเมื่อมี
การสำรวจเพ่มิ เติม

กรมทรัพยากรธรณีในฐานะหน่วยงานราชการที่มีหน้าที่รับผิดชอบในการบริหารจัดการ
ทรัพยากรธรณีและธรณีพิบัติภัยของประเทศ ดำเนินการสำรวจ ศึกษา วิจัย ปัจจัยต่าง ๆ ที่ส่งผลให้เกิด
ธรณีพิบัติภัยและติดตามพฤติกรรมของธรณีพิบัติภัยต่าง ๆ เพื่อประเมินสถานภาพ กำหนดขอบเขตพื้นที่
เสี่ยงภัย จัดทำแนวทางหรือมาตรการป้องกันบรรเทาผลกระทบจากธรณีพิบัติภัยต่าง ๆ พัฒนาขีด
ความสามารถในการคาดการณ์และพยากรณ์ความเสี่ยงต่อการเกิดธรณีพิบัติภัย เพื่อเพิ่มขีดสมรรถนะ
ในภารกิจหลักนั้น จึงได้เกิดโครงการจัดทำแผนที่พื้นที่อ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มระดับรายละเอียด
โดยนำเทคโนโลยีสารสนเทศและเทคนิคการสำรวจระยะไกลควบคู่กับการสำรวจภาคสนามมาใช้ เพื่อทำ
ความเข้าใจกับลักษณะสภาพแวดล้อมของพื้นที่เสี่ยงภัยดินถล่ม และใช้ในการจัดทำฐานข้อมูลในรูปแบบ
สารสนเทศทงี่ ่ายตอ่ การปรับเปลยี่ นขอ้ มลู มีความรวดเร็ว และมปี ระสิทธิภาพ

-2-

1.2 วตั ถุประสงค์และเปา้ หมาย

1.2.1 วัตถปุ ระสงค์

เพอ่ื กำหนดขอบเขตระดบั ความออ่ นไหวต่อการเกิดดินถล่มของพืน้ ท่ีดว้ ยแบบจำลองทางสถติ ิ

1.2.2 เปา้ หมาย

มีแบบจำลองทางคณิตศาสตร์เพื่อการวิเคราะห์พื้นที่อ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มระดับ
รายละเอียด (landslide susceptibility model) ที่สามารถปรับเปลี่ยนข้อมูลให้เป็นปัจจุบันได้ง่ายและ
แผนที่พ้ืนทอ่ี ่อนไหวตอ่ การเกดิ ดินถลม่ (landslide susceptibility map)

1.3 ขอบเขตการศกึ ษา

การศึกษาพื้นที่อ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มในระดับจังหวัด เป็นข้อมูลเชิงพื้นที่มีลักษณะ
เป็นกริด (raster data) มีโครงสร้างเป็นช่องเหลี่ยม เรียกว่า จุดภาพ หรือ Grid cell เรียงต่อเนื่องกัน
ในแนวราบและแนวดิ่ง ในแต่ละจุดภาพสามารถเก็บค่าได้ 1 ค่า มีความละเอียดของข้อมูลอยู่ท่ี 10 เมตร
ซงึ่ สามารถแบง่ งานออกเป็น 3 สว่ นดงั น้ี

1.3.1 งานวเิ คราะห์ข้อมลู พื้นฐาน

1) รวบรวมและเตรยี มฐานขอ้ มูลสารสนเทศภมู ิศาสตร์ และภาพดาวเทยี ม
2) แปลความหมายร่องรอยดินถล่มเบื้องต้น ข้อมูลทางธรณีวิทยา โครงสร้างทางธรณีวิทยา
ธรณีสณั ฐานวิทยาจากข้อมูลสัมผัสไกล ได้แก่ ภาพถา่ ยทางอากาศ และภาพดาวเทยี ม

1.3.2 งานสำรวจภาคสนาม

1) ดำเนินการสำรวจตรวจสอบข้อมูลร่องรอยดินถล่มที่ได้จากการแปลข้อมูลดาวเทียม
พรอ้ มสำรวจรอ่ งรอยดนิ ถลม่ ปัจจบุ นั ในภาคสนาม

2) สำรวจลกั ษณะธรณีวิทยาและแบง่ กล่มุ วิทยาหินในพ้นื ทเ่ี สยี่ งตอ่ การเกิดดินถลม่

1.3.3 งานศกึ ษาและวิเคราะห์

ศึกษาวิเคราะห์แบบจำลองทางสถิติแบบสองตัวแปร (Bivariate probability) และการ
ให้ค่าน้ำหนัก (weighting) เพื่อหาค่าความสัมพันธ์ระหว่างร่องรอยดินถล่มในอดีตในรูปแบบอัตราส่วน

-3-

ความน่าจะเป็น หรือความหนาแน่นของการกระจายตัวของดินถล่มในแต่ละกลุ่มย่อยในปัจจัยที่เกี่ยวข้อง
กับดินถลม่

1.4 ประโยชน์ท่ีคาดว่าจะได้รบั

1) แบบจำลองในการศึกษาพื้นที่อ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มในพื้นที่ต้นแบบที่สามารถ
นำไปใช้เป็นแนวทางในการจัดทำข้อมูลพื้นท่ีอ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มในพื้นที่อื่นในแต่ละภูมิภาค
ของประเทศ

2) ข้อมูลฐานและปัจจัยที่ใช้ในการพิจารณาการเกิดดินถล่มอยู่ในรูปแบบสารสนเทศภมู ศิ าสตร์
(Geographic Information System, GIS) ที่มีความสัมพันธ์กับตำแหน่งในเชิงพื้นท่ี (Spatial data)
ซึ่งรูปแบบและความสัมพันธ์ของข้อมูลเชิงพื้นที่ทั้งหลายจะสามารถนำมาวิเคราะห์ด้วย GIS และทำให้
ส่อื ความหมายในเร่ืองการเปลีย่ นแปลงทีส่ มั พนั ธ์กับเวลาได้

3) มีข้อมูลฐานพื้นที่อ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มสำหรับใช้ในการเป็นข้อมูลตั้งต้นใน
การกำหนดขอบเขตพ้ืนท่เี สีย่ งภยั ดินถล่ม (landslide risk zoning)

4) แนวทางในการศึกษาลักษณะทางกายภาพของชั้นดินในพ้ืนทลี่ าดชัน และวธิ ีการเลือกเก็บ
ตัวอย่างดินในชั้นที่อยู่ในแนวศักยภาพเลื่อนไถล เพื่อให้เข้าใจถึงกลไกและกระบวนการทำงานของการเกิด
ดินถล่ม

5) ข้อมูลทางวิศวกรรมขั้นพื้นฐานของชั้นดินและหินผุของหินฐานในพื้นที่เสี่ยงภัย ซึ่งเป็น
ข้อมูลสนับสนุนในการวิเคราะห์ชนิดของการเกิดดินถล่ม (landslide type) ซึ่งมีประโยชน์อย่างมาก
ในการวเิ คราะหร์ ะดบั ความรุนแรงของพ้นื ทที่ ี่ได้รับผลกระทบจากดินถล่ม

6) ขอ้ มลู ชัน้ ดินทอี่ ยใู่ นแนวศกั ยภาพเลอื่ นไถล และลักษณะดนิ ถล่มในพน้ื ท่เี ส่ยี งภยั

7) ฐานขอ้ มูลสำคญั สำหรับการศึกษาและวจิ ัยดนิ ถล่มท้ังในเรื่องของการปรบั ปรุง การวิเคราะห์
แบบจำลองดินถลม่ เพอ่ื ใหค้ รอบคลุมขอ้ มลู ท่ีจะนำไปสูก่ ารพยากรณแ์ ละคาดการณต์ อ่ ไป



บทที่ 2
วรรณกรรมปรทิ ัศน์

2.1 นยิ ามศพั ท์

คำศัพท์ที่ใช้ในรายงานฉบับนี้ บางส่วนอ้างอิงจากพจนานุกรมศัพท์ธรณีวิทยาฉบับ
ราชบัณฑิตยสถาน (2544) คู่มือการทำแผนที่ดินถล่ม (Fell, 2550) และหนังสือคำศัพท์จากคู่มือ
การประเมินความเสี่ยงจากภัยพิบัติ ซึ่งจัดทำโดย สำนักงานโครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ (United
Nations Development Programme: UNDP, 2559) ทั้งนี้ คำศัพท์จะจัดเรียงตามลำดับความสำคัญ
และความสมั พันธ์ของความหมาย ดงั นี้

1) ภัยธรรมชาติ (natural hazard) คือ ภัยที่เกิดจากธรรมชาติ เช่น แผ่นดินไหว ดินถล่ม และ
โคลนถล่ม คล่นื ใต้นำ้ หรอื สนึ ามิ การระเบดิ ของภูเขาไฟ วาตภัย อทุ กภัย และอ่นื ๆ

2) ภัยพิบัติ (hazard) คือ ภัยเหตุการณ์ที่เกิดจากธรรมชาติหรือการกระทำของมนุษย์
ที่อาจนำมาซึ่งความสูญเสียต่อชีวิตทรัพย์สิน ตลอดจนทำให้เกิดผลกระทบทางเศรษฐกิจ สังคม และ
ส่งิ แวดล้อม

3) ความเสี่ยงภัย (risk) คือ ความเสี่ยงที่มีโอกาสหรือความเป็นไปได้ในการได้รับผลกระทบ
ทางลบจากการเกิดภัย โดยผลกระทบสามารถเกิดขึ้นกับชีวิต สุขภาพ การประกอบอาชีพ ทรัพย์สิน และ
บรกิ ารตา่ ง ๆ ท้งั ในระดับบุคคล ชุมชน สงั คม หรือประเทศ

4) ดนิ ถล่ม (landslide) คือ การเคล่อื นทข่ี องมวลหิน เศษหิน ดนิ ตามลาดชนั

5) ดินถล่มมีพลัง (active landslide) คือ ดินถล่มที่ปัจจุบันยังมีการเคลื่อนตัว สามารถ
เป็นได้ทัง้ การเคลือ่ นตัวคร้งั แรก (first-time) และการเกิดซำ้ (reactivation)

6) ดินถล่มอุบัติซ้ำ (reactivated landslide) คือ การเคลื่อนตัวของมวลดินอีกครั้งหลังจาก
มกี ารหยดุ เคลือ่ นตัว

7) แผนที่ร่องรอยดินถล่ม (landslide inventory map) คือ แผนที่ดินถล่มที่แสดงตำแหน่ง
จำแนก ปริมาณ กิจกรรม รวมถึงวันที่เกิดเหตุการณ์ดินถล่มแต่ละพื้นที่ อีกท้ังเป็นพื้นฐานที่สำคัญมากใน
การประเมินความอ่อนไหวต่อการเกิดดนิ ถล่ม (landslide susceptibility) โอกาสเกิดดนิ ถล่ม (landslide
hazard) และความเสี่ยงภัย (landslide risk)

8) แผนที่อ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่ม (landslide susceptibility map) คือ แผนที่แสดง
ความอ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มเป็นการประเมินเชิงปริมาณหรือเชิงคุณภาพของการจำแนกปริมาณ
(หรือพ้ืนท่ี) และการกระจายเชงิ พื้นทขี่ องดนิ ถล่มทีม่ อี ยหู่ รอื อาจเกิดขึ้นในพนื้ ท่อี ่อนไหวตอ่ การเกดิ ดนิ ถล่ม

-6-

ยังอาจรวมคำอธิบายของความเร็วและความรุนแรงของดินถล่มที่มีอยู่หรือที่อาจเกิดขึ้น
ความนา่ จะเป็นท่ีอาจจะเกดิ ดนิ ถล่ม ซงึ่ บอกชนดิ ของดินถล่ม และตำแหน่งท่จี ะเกิด

9) แผนที่ที่มีโอกาสเกิดดินถล่ม (landslide hazard map) คือ แผนที่แสดงพื้นที่ที่มีโอกาส
เกิดดินถล่มเป็นผลผลิตที่ได้มาจากการประเมินแผนที่ความอ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มที่มีการกำหนดรอบ
ความถโี่ ดยประมาณ (ความนา่ จะเป็นรายปี) ต่อการถลม่ ท่ีอาจจะเกิดข้นึ

10) ระดับหรือขอบเขตความรุนแรง (zoning) คือ พื้นที่ที่มีการจัดระดับความไวต่อการเกิด
ดินถล่ม ทั้งของพื้นที่อ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่ม พื้นที่เสี่ยงภัยดินถล่ม และพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบจาก
ดินถล่ม

11) แผนที่เสี่ยงภัยดินถล่ม (landslide risk map) คือ แผนที่แสดงผลการประเมิน
ความเสี่ยงดินถล่มเป็นผลผลิตที่ได้จากการประเมินพื้นที่ที่มีโอกาสเกิดดินถล่ม ซึ่งบ่งบอกระดับผลกระทบ
ท่เี กดิ ข้นึ ต่อองคป์ ระกอบทม่ี ีความเส่ียงจากเหตุการณภ์ ัยในพื้นทหี่ นง่ึ ๆ โดยมากแสดงผลเปน็ ระดบั สี

12) ดิน (soil)

ก) ความหมายทางธรณีวิทยา คือ มวลวัสดุที่เกิดจากการผุพังของผิวโลกจากหินหรือ
ชน้ั ตะกอนและยังไม่จบั ตวั กันวางตวั บนหินดาน

ข) ความหมายทางปฐพศี าสตร์ คือ เทหวัตถุธรรมชาติท่ีปกคลมุ พื้นโลกอย่เู ป็นชนั้ บาง ๆ เกิด
จากการสลายตัวของหินและแร่ผสมคลุกเคล้ากับอินทรียวัตถุ ซึ่งประกอบด้วยอินทรียวัตถุอนินทรียวัตถุ
นำ้ และอากาศ

ค) ความหมายทางวิศวกรรม คือ วัตถุทางธรรมชาติที่เกิดจากการแปรสภาพหรือสลายตัว
ของหินและแร่ธาตุ ซึ่งทับถมกันในสภาพที่ไม่แน่นอาจจะมีอินทรียวัตถุเป็นส่วนประกอบด้วยหรือไม่ก็ได้
แต่ “ดนิ ” หมายถึง กรวด (gravel) ทราย (sand) ทรายแปง้ (silt) และดินเหนียว (clay)

13) ดินกำเนิดโดยการสลายของหิน ณ ที่ตั้ง (residual soil) คือ ดินที่เกิดจากการผุพังของ
หินตน้ กำเนิด เนอื่ งจากขบวนการปฏกิ ิรยิ าตอ่ ดนิ ฟา้ อากาศ และตะกอนทับถมอยู่กับท่ี

14) ดินกำเนิดโดยการพัดพาไปตกตะกอน (transported soil) คือ ดินที่เกิดจากการ
ถูกพัดพาจากแหล่งกำเนิดโดยตัวกลาง และไปทับถมในอีกที่หนึ่ง ตัวกลางที่พัดพาอาจเป็นน้ำ ลม
และธารน้ำแขง็

15) ตะกอนน้ำพา (alluvium) คือ กรวด หิน ดิน ทราย และสิ่งอื่น ๆ ที่เกิดจากการพัดพา
ของน้ำไปสะสมตัว ณ บรเิ วณใดบรเิ วณหน่ึง เช่น alluvial ตะกอนรปู พดั บรเิ วณทร่ี าบเชิงเขา

16) เศษหินเชิงเขา (colluvium) คือ ก้อนหินขนาดต่าง ๆ ที่แตกหักกระจัดกระจาย
มากองทับถมระเกะระกะอยู่เชิงเขาซง่ึ เปน็ การแตกสลายตัวของเขาหินระยะแรก โดยเร่มิ ผพุ งั จากที่สูง ร่วง
ลงมาไปหาทีต่ ำ่ เพราะแรงดงึ ดูดของโลก

-7-

17) ตัวอย่างแบบถูกรบกวน (disturbed sample) คือ ตัวอย่างดินที่ได้จากการตอก ขุด
หรอื ตักท่ที ำใหต้ ัวอย่างดินเปลยี่ นสภาพ เนื่องจากถกู รบกวนจากแรงกระทำภายนอก

18) ระบบจำแนกดินเอกภาพ (Unified Soil Classification System, USCS) คือ ระบบ
การเรยี กชอ่ื ดนิ จากการจำแนกจากผลการทดสอบขนาดของเม็ดดินและการกระจายตัวของดิน (grain size
distribution) ขีดเหลว (liquid limit) และดชั นีพลาสติก (plastic index)

19) ระนาบการเลื่อนไถล (slip plane) คือ แนวระนาบที่หินผุหรือดินเคลื่อนตัวผ่าน โดย
ปกตแิ นวระนาบจะประกอบไปด้วยชน้ั ที่แข็งรองรับด้านล่างชน้ั ดินท่ีอ่อนกวา่

20) วิทยาหิน (lithology) คือวิชาที่ว่าด้วยลักษณะทางกายภาพของหิน โดยการศึกษาจาก
หินโผล่หรือหินตวั อยา่ ง

2.2 ดินถล่ม

2.2.1 ความหมายของดินถล่ม

ดินถล่ม (landslide) เกดิ จากการเคลือ่ นท่ีของมวลดิน มวลหนิ ลงมาตามลาดเขาดว้ ยอทิ ธิพล
ของแรงโน้มถ่วงของโลก (Cruden and Varnes, 1996) สามารถเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ โดยมีปัจจัย
ภายนอกเป็นตัวกระตุ้นหรือตัวเร่ง (triggering factors) เช่น ปริมาณน้ำฝนที่ตกหนักอย่างต่อเนื่อง ทำให้
เกิดการเปลี่ยนแปลงของชั้นน้ำใต้ดินส่งผลให้ชั้นดินและหินเสียสมดุลจนถึงขาดเสถียรภาพ กล่าวคือกลไก
และกระบวนการควบคุมการเคลื่อนที่ของมวลดินที่เป็นผลจากน้ำฝนเป็นตัวเร่ง และการเปลี่ยนแปลงของ
ระดับนำ้ ใตด้ ินเป็นสาเหตุ นอกจากนป้ี รากฏการณด์ ินถลม่ สามารถเกิดข้ึนได้จากการกระทำของมนุษย์ เช่น
การตัดถนน ตีนเขาถูกทำให้ขาดเสถียรภาพ การตัดไม้ทำลายป่า ขาดพืชพรรณปกคลุม และยึดเกาะดิน
ทำให้ง่ายต่อการเกิดการพงั ทลาย และดนิ ถล่ม

2.2.2 การจำแนกประเภทของดินถล่ม

การจำแนกประเภทของดินถล่ม และการพังทลายของลาดเขา (รูปที่ 2.1) ซึ่งใช้ใน
รายงานฉบับนี้ยึดหลักเกณฑ์การจำแนกของ British Geological Survey (BGS) เป็นแนวทาง
โดยหลักเกณฑ์ดังกล่าวมีพื้นฐานมาจากการจำแนกประเภทดินถล่มของ Varnes (1978) ซึ่งอาศัยหลักการ
พื้นฐาน 2 ประการในการจำแนก ได้แก่ 1) ชนิดของการเคลื่อนที่ (type of movement: falls, topples,
slides, spreads, flows) และ 2) ชนิดของมวลเคลื่อนที่ (type of material: rock, debris, earth)
(ตารางที่ 2.1) และการจำแนกระดับความเร็วในการเคลื่อนที่ของมวลดิน (Cruden and Varnes, 1996)
(ตารางที่ 2.2) ดนิ ถลม่ แตล่ ะประเภทสามารถอธบิ ายไดด้ ังน้ี

1) การร่วงหล่น (falls) เป็นการเคลื่อนที่ที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วมาก (extremely rapid)
เป็นการหลุด ร่วง กระดอน และกลิ้งอย่างเป็นอิสระภายใต้แรงโน้มถ่วงของโลกจากหน้าผาหรือพื้นที่

-8-

ลาดชันที่มีมุมเอียงเทสูง มักเกิดตามระนาบพื้นผิวที่มีการเคลื่อนที่ด้วยแรงเฉือนน้อยหรือไม่มีเลย
เชน่ รอยแตกหรือรอยแยกในช้นั หิน สามารถจำแนกไดเ้ ปน็ 3 แบบตามชนิดของวสั ดุ ไดแ้ ก่

ก) หนิ ร่วง (rock fall) หนิ ท่หี ลดุ รว่ ง

ข) เศษหนิ และดิน (debris fall) ตะกอนดินเม็ดหยาบและหินท่ีหลุดล่วงบริเวณเชงิ เขา

ค) ดนิ ร่วง (earth fall) ตะกอนดนิ เม็ดละเอยี ดที่หลุดตกลงมา

2) การล้มคว่ำ (topples) เป็นการเคลื่อนที่ในลักษณะล้มคว่ำมาข้างหน้า (forward rotation)
ภายใต้แรงโน้มถ่วงของโลก โดยมีจุดหมุนหรือแกนของการหมุนอยู่ที่ฐานของระนาบรอยชั้นความไม่ต่อเนื่อง
(basal discontinuities)

3) การเลื่อนไถล (slides) คือการเคลื่อนที่ของมวลบนระนาบการเฉือน (shear or rupture
surfaces) สามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทตามลักษณะของระนาบการเคลื่อนที่ ได้แก่ การเลื่อนไถลบน
ระนาบโค้ง (rotational slide or slump) และการเลื่อนไถลบนระนาบเรียบ(translational slide)
การเลื่อนไถลบนระนาบโค้ง มีจุดเด่นคือ ระนาบของการเคลื่อนที่จะมีลักษณะโค้งคลา้ ยช้อน (spoon-like
shape) หรือรูปประทุนหงาย (concave-upward failure surfaces) ส่วนการเลื่อนไถลบนระนาบเรียบ
(planar rupture surface) มวลวัสดุมักจะเคลื่อนที่บนระนาบที่ค่อนข้างขนานกับความลาดชันหรือตาม
ระนาบรอยแตก และทิศทางการวางตวั ของช้นั หนิ

4) การแผ่ออกด้านข้าง (lateral spread) เป็นลักษณะการแตกและยืดออกด้านข้าง
ของชั้นหิน (coherent rocks) หรือชั้นดินที่มีความเชื่อมแน่น (cohesive soils) เนื่องจากแรงดึง
(tension) หรือแรงเฉือน (shear) ส่วนใหญ่มักเกิดสัมพันธ์กับแผ่นดินไหว และปรากฏการณ์ดินไหล
(liquefaction) บนพื้นราบหรือพื้นที่ที่มีความลาดชันน้อย หรือเกิดจากการที่มีหินหรือดินที่แข็งและไม่อ้มุ
น้ำวางตัวทับอยู่บนชัน้ ดินที่อุ้มน้ำ เมื่อชั้นดินที่อุ้มนำ้ ถูกทับด้วยน้ำหนักที่มากก็จะไหลออกด้านข้าง ทำให้ชั้น
ดินและชัน้ หนิ ทอ่ี ยูด่ ้านบนแตกออกและยุบตวั

5) การไหล (flows) เป็นการเคลื่อนที่ในลักษณะคล้ายของไหล (flow-like movement) ของ
วัสดุแห้งหรือวัสดุที่อิ่มตัวไปด้วยน้ำลงมาตามความลาดชันและแรงโน้มถ่วงของโลก สามารถแบ่งออกเป็น
ชนิดต่าง ๆ ดงั น้ี

ก) หินไหล (rock flow: deep creep) หรือ หินถล่ม (rock avalanche) เป็นการไหลอย่าง
รวดเร็วที่สุด (extremely rapid) ของเศษหิน (fragmented rocks) จากกองหินที่เลื่อนไถล (rock slide)
หรือถล่ม (rock fall) มาก่อนหนา้

ข) เศษวัสดุธรณีไหล (debris flow) เป็นการเคลื่อนที่อย่างรวดเร็วมาก (very rapid)
ของเศษหินและตะกอนดินที่อิ่มตัวไปด้วยน้ำบนเส้นทางการไหลที่มีอยู่เดิม (established paths) เช่น
ร่องธาร (gullies) และร่องน้ำลำดับที่หนึ่งหรือสอง (first-or second-order drainage channels)

-9-

ปกติการไหลของเศษหินและตะกอนดินมักจะมาจากดินถล่มประเภทอื่น ๆ ที่เกิดขึ้นบนทางลาดชัน โดยมี
น้ำเปน็ ตวั กลางพัดพาเอาเศษหินและตะกอนดนิ ไหล รวมถงึ ซากต้นไมก้ อ่ นท่ีจะไหลลงมากองทบั ถมบริเวณ
ทร่ี าบเชิงเขาในลักษณะของเนินตะกอนรปู พัดหนา้ หุบเขา

ค) การถล่มของเศษวัสดุธรณี (debris avalanche) เป็นการไหลอย่างรวดเร็วมากถึง
มากทส่ี ุด (very rapid to extremely rapid) ของเศษหินและตะกอนดนิ ทีม่ ีความชืน้ หรืออมิ่ ตวั ไปด้วยน้ำ
(partially or fully saturated debris) สามารถพบได้ทัว่ ไปบนพ้นื ทที่ ม่ี ีความลาดชันสงู

ง) ดินไหล (earth flow) เป็นการเคลื่อนที่ของชั้นดินหรือชั้นหินที่มีตะกอนขนาดละเอียด
หรืออนุภาคของดินเหนียวเป็นองค์ประกอบหลัก (fine-grained materials or clay-bearing rocks)
มักเกิดบนพื้นที่ที่มีความลาดชันไม่สูงนัก (moderate slopes) โดยอัตราความเร็วในการไหลจะแปรผัน
ตรงกบั ปรมิ าณความชน้ื ในดนิ

จ) โคลนไหล (mud flow) หรอื ดนิ ไหลแบบเรว็ มาก (rapid earth flow) เป็นการไหลอย่าง
รวดเร็วมากถึงมากที่สดุ (very rapid to extremely rapid) ของตะกอนดินที่ประกอบไปดว้ ยอนภุ าคของ
ทราย ทรายแป้ง และดินเหนียว ไม่น้อยกว่าร้อยละ 50 และมีค่าความชื้นในสถานภาพพลาสติกของดิน
(plastic index) > ร้อยละ 5

ฉ) การคืบตัว (creep) เป็นการคืบหรือไหลคลานอย่างช้า ๆ ด้วยอัตราความเร็วคงที่ ไปตาม
การเอียงเทของช้นั ดินหรอื หิน สามารถแบง่ ออกเปน็ 3 ประเภท คอื การคืบตามฤดกู าล(seasonal creep)
การคืบอย่างต่อเน่อื ง (continuous creep) และการคบื แบบเรง่ (progressive creep)

6) ดินถล่มแบบซับซ้อน (complex landslide) เป็นการเคลื่อนที่ของมวลดินมากกว่า
หนึ่งชนิดในธรรมชาติมวลดินที่เกิดการเคลื่อนที่ก่อนมักไปกระตุ้นให้เกิดการเคลื่อนที่ในรูปแบบอื่นตามมา
เช่น การเลื่อนไถลบนระนาบโค้งของชั้นดินบนไหล่เขาสามารถไถลลงมาสู่ตีนเขา และมวลดินสามารถไหล
ตอ่ ไปไดข้ ึ้นอยกู่ บั ปรมิ าณความชน้ื ในดิน

- 10 -

รูปที่ 2.1 ประเภทของดินถล่มจำแนกโดยอาศัยชนิดของการเคลื่อนที่ ชนิดของมวลเคลื่อนที่ ธรรมชาติของ
การเคลอ่ื นที่ อัตราการเคล่อื นท่ี และความชืน้ (คัดลอกและดัดแปลงจาก Varnes, 1978)

- 11 -

ตารางที่ 2.1 แสดงการจำแนกชนดิ ของดนิ ถลม่ (ดัดแปลงจาก Varnes, 1978)

ชนดิ ของมวลเคลื่อนที่ (type of Material)

ชนดิ การเคลือ่ นที่ ดินในเชงิ วิศวกรรม (Engineering soils)
(type of Movement)
ชั้นหิน (bedrock) predominately coarse predominately fine
การร่วงหล่น (falls) > 20 % gravel and < 20 % gravel and
การรว่ งหล่น coarse grain
การลม้ คว่ำ (topples) ของหิน การรว่ งหล่น coarse grain
ระนาบโคง้ (rock fall) ของเศษหนิ และดนิ การรว่ งหล่น
การลม้ ควำ่ (debris fall)
การเล่ือนไถล (rotational) ของหนิ การล้มควำ่ ของดิน
(slides) ระนาบเรยี บ ของเศษหินและดนิ (earth fall)
(translational) (rock topple) (debris topple) การลม้ คว่ำ
การแผ่กระจายออกด้านขา้ ง
(lateral spreads) การเลอื่ นไถล ของดิน
ของหนิ (earth topple)
การไหล (flows)
(rock slide) การเลื่อนไถล การเลอ่ื นไถล
ของเศษหนิ และดนิ ของดนิ
การแผ่กระจายออก
ด้านข้างของหนิ (debris slide) (earth slide)
(rock spread)
การแผ่กระจายออก การแผก่ ระจายออก
การไหลของหิน ดา้ นข้างของเศษหินและดิน ดา้ นข้างของดนิ
(rock flow: Deep (earth spread)
(debris spread) การไหล
creep) การไหล ของดนิ
(earth flow)
ของเศษหนิ และดนิ โคลนไหล
(debris flow) (mud flow หรือ
การถล่ม rapid earth flow
ของเศษวสั ดุธรณี

(debris avalanche)

การคืบตวั ของดนิ (soil creep)

การเคลอ่ื นทแ่ี บบซบั ซอ้ น มชี นิดการเคลอ่ื นทต่ี ง้ั แต่ 2 ชนิดข้นึ ไป
(complex) (combination of two or more principle types of movement)

- 12 -

ตารางท่ี 2.2 แสดงการจำแนกระดบั ความเร็วในการเคล่อื นท่ีของมวลดนิ (Cruden and Varnes, 1996)

ระดบั ความเร็ว คำอธบิ าย ความเร็ว ความเร็วท่วั ไป นัยสำคญั ของการทำลายท่เี ป็นไปได้

7 รวดเรว็ ทสี่ ุด 5 x 103 5 เมตร/วนิ าที ความรนุ แรงระดบั สงู สุด; สงิ่ ก่อสร้างถกู ทำลาย
โดยการปะทะกันของวัตถุท่ีเคลือ่ นที่ มีการ
สูญเสยี หลายชวี ิต การอพยพเป็นไปได้ยาก

6 รวดเร็วมาก 5 x 101 3 เมตร/นาที สญู เสียสง่ิ มีชวี ิตบ้าง; ความเร็วรวดเร็วมาก
จนยากจะทำให้อพยพไดท้ ุกคน

5 รวดเร็ว 5 x 10-1 1.8 เมตร/ชว่ั โมง การอพยพยังเป็นไปได้; สิง่ ปลกู สร้าง
ทรพั ยส์ นิ และเคร่อื งมือถูกทำลายเสียหาย

4 ปานกลาง 5 x 10-3 13 เมตร/เดอื น สง่ิ ปลกู สร้างช่ัวคราวและสิ่งปลูกสร้างทีไ่ วต่อ
ความร้สู ึกบางส่วนยังสามารถบำรุงซอ่ มแซม
ชว่ั คราวได้

3 ช้า 5 x 10-5 1.6 เมตร/ปี การเยยี วยาการกอ่ สร้างยงั สามารถดำเนินตอ่ ได้
ระหว่างการเคลอื่ นไหวน้ี; สงิ่ ปลกู สร้างที่ไมไ่ ว
ตอ่ ความรูส้ กึ ยังสามารถบำรุงซอ่ มแซม โดยมี
การทำเป็นประจำ ถา้ การเคล่อื นไหวโดยรวมไม่
มากเกินไปในระหว่างระยะเร่งความเร็ว

2 ช้ามาก 5 x 10-7 16 มลิ ลเิ มตร/ปี สง่ิ ก่อสรา้ งถาวรบางแหง่ ยังไม่ไดร้ ับความ
เสียหาย

1 ชา้ ที่สุด < 5 x 10-7 < 16 มิลลเิ มตร/ปี ยงั ไม่สามารถตรวจจบั ได้หากปราศจาก
เคร่ืองมือวดั ; การกอ่ สรา้ งยังเป็นไปไดแ้ ต่ควร
ระมัดระวัง

- 13 -

2.3 ปจั จยั ทเี่ ปน็ สาเหตุของการเกดิ ดนิ ถล่ม

2.3.1 สภาพภมู ิประเทศ (topography)

ลักษณะภูมิประเทศที่มีอิทธิต่อความรุนแรงและโอกาสต่อการเกิดดินถล่ม คือ ความลาดชัน
(slope) ความยาวของความลาดชัน (slope length) ทิศทางของความลาดชัน (aspect of slope)
ระดับความสงู ของพื้นที่ (elevation) และภมู สิ ัณฐาน (landform) วา่ เป็นลกั ษณะสนั เขาแบบยอดเขาแหลม
ยอดเขามน หน้าผา และเชิงเขาเป็นต้น สิ่งเหล่านี้จะมีบทบาทต่อการเคลื่อนที่หรือการเลื่อนไหลของ
มวลดินตามลาดเขา จากหลาย ๆ งานวิจัยพบว่าปัจจัยความลาดชันและความสูงของพื้นที่มีผลต่อระดับ
ความรุนแรงของการเกดิ ดินถล่ม กลา่ วคอื เมื่อพืน้ ที่มคี วามลาดชนั น้อยกว่า 5 องศา และความสูงน้อยกว่า
100 เมตร จะให้ความรุนแรงต่อการเกิดดนิ ถล่มต่ำ (Anbalagan, 1992; Kingsbury and others, 1991)
ในขณะท่ีระดับความรุนแรงต่อการเกิดดินถล่มจะสูงขึ้นเมื่อพื้นที่มีความลาดชันมากกว่า 45 องศา และ
ความสูงมากกว่า 300 เมตร อย่างไรก็ตามยังพบว่าพื้นที่ที่มีความลาดชันระหว่าง 21 - 40 องศา มีโอกาส
เกดิ ดนิ ถลม่ มากทีส่ ุด (Lessing and others, 1983; Mehrotra and others, 1991) สำหรบั ในกรณศี ึกษา
ที่บ้านกะทูนเหนือ อำเภอพิปูน จังหวัดนครศรีธรรมราช พบว่ารอยดินถล่มที่ได้จากการแปลภาพถ่าย
ทางอากาศ จำนวน 1,826 รอยดินถล่ม ส่วนมากร้อยละ 70 พบอยู่ในบริเวณที่มีความลาดชันระหว่าง
30 องศา ถึง 60 องศา (วรวฒุ ิ ตนั ติวนิช, 2535)

ความสูงของพื้นที่เป็นปัจจัยหนึ่งที่มีความสัมพันธ์กับการเกิดดินถล่มเนื่องมาจากพื้นที่ท่ี
มีความสูงมากย่อมมีการกัดเซาะพังทลายรุนแรง ตามหลักการของการปรับตัวของพื้นโลก พื้นที่ที่อยู่ใน
ที่สูงก็จะมีการกร่อน (erosion) มากตามไปด้วย เช่น การศึกษาของ Anbalagan (1992) ได้จําแนกระดับ
ความสูงต่ำของภูมิประเทศตามระดับความรุนแรงที่เกิดดินถล่มเป็น 3 ระดับ คือ ระดับความรุนแรงที่เกิด
ดินถล่มต่ำพบที่ระดับความสูงน้อยกว่า 100 เมตร ระดับความรุนแรงที่เกิดดินถล่มปานกลาง พบที่ระดับ
ความสูง 100 - 300 เมตร และระดับความรุนแรงที่เกิดดินถล่มสูง พบที่ระดับความสูงมากกว่า 300 เมตร
อย่างไรก็ตามพื้นที่ที่สูงชันมาก เช่น หน้าผาหินส่วนใหญ่ประกอบด้วยชั้นหินมากกว่าชั้นดิน จึงมี
ความคงทนมากกว่าบริเวณที่เป็นไหล่เขาหรือลาดเขา ดังตัวอย่างจากการศึกษาของศูนย์วจิ ยั ปา่ ไม้ (2537)
ได้รายงานผลการศึกษาการเกิดดินถล่มในพื้นที่ภาคใต้ว่า ตำแหน่งที่พบดินถล่มในระดับความสูงต่ำกว่า
200 เมตร พบ 14 แห่ง ระดับความสูง 200-500 เมตร พบ 1,050 แห่ง ระดับความสูง 500-800 เมตร
พบ 744 แห่ง และระดับความสูงมากกว่า 800 เมตร พบน้อยลง โดยพบเพียง 187 แห่ง อันเนื่องจาก
บรเิ วณทศ่ี ึกษาที่ระดับความสงู ขึ้นเปน็ ช้นั หินมากกวา่ ชัน้ ดนิ

- 14 -

2.3.2 สภาพธรณีวทิ ยาและปฐพวี ทิ ยา (Geology and Pedology)

สภาพธรณีวิทยาที่แตกต่างกันให้ชั้นดินต่างชนิดกัน และความหนาต่างกัน เช่น หินแกรนิต
แสดงลักษณะไม่มีความเป็นเนื้อเดียวกัน (heterogeneous) มีอัตราการผุพังสูง แร่ที่เป็นองค์ประกอบ
เมื่อผุพังแล้วจะให้ชั้นดินเป็นตะกอนทราย หรือตะกอนทรายปนดินเหนียว (วรวุฒิ ตันติวนิ ช, 2535)
ส่วนหินภูเขาไฟ มีอัตราการผุพังสูง และให้ชั้นดินทรายปนดินเหนียว หรือดินเหนียว ส่วนหินตะกอน
เช่น หินดินดาน หินโคลน เมื่อผุพังจะให้ชั้นดินเหนียวเป็นส่วนใหญ่ ส่วนพื้นที่ที่มีลักษณะธรณีวิทยาเป็น
หินแปร เช่น หินชนวน (slate) หินควอร์ตไซต์ (quartzite) มีโอกาสเกิดดินถล่มได้ง่ายกว่าหินตะกอนเช่น
หินปูน หินโดโลไมต์ (limestone/dolomite) และหินทราย (Mehrotra and others, 1991) นอกจากนี้
การพจิ ารณาจากอัตราการผุพังอาจจะสามารถบ่งบอกถึงโอกาสเกิดดินถล่มได้ เชน่ ปัจจยั การผพุ ังสลายตวั
ของหนิ แบ่งเป็น 3 กลุม่ คอื กลุ่มท่ี 1 หนิ มีการผุพงั สลายตวั เรว็ แตโ่ อกาสเกดิ ดนิ ถลม่ ต่ำ ได้แก่ หนิ ควอร์ตไซต์
หินปูน หินแกรนิต หินแกบโบร และหนิ ไนส์ กลุ่มที่ 2 หินมีการผพุ ังสลายตัวปานกลางมีโอกาสเกิดดินถลม่
ปานกลาง ได้แก่ หินดินดาน และหินทรายแป้ง และกลุ่มที่ 3 หินมีการผุพังสลายตัวช้าแต่มีโอกาสเกิด
ดินถล่มสูง ได้แก่ หินชนวน หินฟิลไลต์ และหินชีสต์ นอกจากนี้ยังพบว่าโครงสร้างทางธรณีวิทยามีผลต่อ
อัตราการผุพังของหิน โดยเฉพาะหินที่อยู่ในเขตรอยเลื่อน มีรอยแตกและรอยแยกมาก ส่งผลให้อัตรา
การผุพังสูงตามมาด้วย เนื่องจากมีช่องว่างให้น้ำ และอากาศผ่านเข้าไปทำปฏิกิริยาทางเคมีได้ง่ายขึ้น
(Anbalagan, 1992)

การเกิดดินถล่มระดับตื้น (shallow landslide) มีความหลากหลายทางชนิด ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับ
ชนิดของดินที่เป็นผลมาจากการผุพังของชั้นหินต้นกำเนิด พิสุทธิ์และคณะ (2533) ได้ศึกษา
ดินที่เกิดจากการผุพังสลายตัวของหินแกรนิต บริเวณที่เกิดดินถล่มอำเภอพิปูน จังหวัดนครศรีธรรมราช
พบว่าดินส่วนใหญ่เป็นดินทราย สามารถแบ่งเป็น 2 ชั้นคือ ดินชั้นบนเป็นดินร่วนเหนียวปนทราย
(sandy clay loam) ซง่ึ ประกอบดว้ ยอนุภาคขนาดทรายร้อยละ 50 - 65 ดนิ ชั้นลา่ งเป็นดินเหนียวปนทราย
(sandy clay) ซึ่งประกอบด้วยอนุภาคขนาดทรายร้อยละ 30 - 45 จากข้อมูลนี้จะเห็นว่าดินทราย
มีแรงยึดเหนี่ยวของเม็ดดินมีน้อยทำให้เกิดการพังทลายได้ง่าย โดยปกติแล้วถ้าดินแห้งสนิทจะไม่มี
แรงยึดเหนี่ยวเกิดขึ้นเลย ดินจะมีแรงยึดเหนี่ยวเพิ่มขึ้นเมื่อดินได้รับความชื้นเพิ่มขึ้นแล ะจะค่อย ๆ ลดลง
เมื่อดินได้รับความชื้นมากขึ้นเรื่อย ๆ จนเกินขีดจํากัดพลาสติก (plastic limit: PL) ดินแทบจะไม่มี
แรงยึดเหนี่ยวหรือไม่มีเลย เมื่อดินได้รับความชื้นมากขึ้นจนถึงขีดจํากัดความเหลว ( liquid limit: LL)
ดินจะอยู่ในสภาพเหลวและไหลได้ ค่าที่ได้จากผลต่างระหว่างค่าขีดจํากัดความเหลวกับค่าขีดจํากัด
พลาสติก เรียกวา่ ดัชนีพลาสตกิ (plastic Index: PI) ใช้เป็นตัวเปรียบเทียบปรมิ าณความชน้ื ท่ีสามารถเพิ่ม
ให้ดินได้โดยดินไม่เปลี่ยนสภาพเป็นของเหลว ซึ่งดินแต่ละชนิดมีค่าดัชนีพลาสติกไม่เท่ากัน ดินที่มี
ค่าดัชนีพลาสติกต่ำ (PI = 5) เช่น ดินทรายแป้ง เมื่อได้รับความชื้นเพียงเล็กน้อยจะเปลี่ยนสภาพเป็น
ของเหลวได้ง่ายกว่าดินที่มีค่าดัชนีพลาสติกสูง (PI = 20) เช่น ดินเหนียวต้องได้รับความชื้นเข้าไปมากกว่า
จงึ จะเปลี่ยนสภาพเปน็ ของเหลว

- 15 -

2.3.3 สภาพพืชพรรณและการใช้ที่ดนิ (vegetation and land use)

พืชพรรณและสิ่งปกคลุมดินมีอิทธิพลต่อการเปลี่ยนแปลงพื้นที่ เช่น พื้นที่เกษตรกรรม
พื้นที่ป่าที่มีความหนาแน่นมาก พื้นที่ที่มีพืชพรรณหนาแน่นปานกลาง พื้นที่ที่มีพืชพรรณปกคลุมน้อย
และพื้นที่ที่ไม่มีสิ่งปกคลุม (Anbalagan, 1992) เนื่องจากพืชช่วยทำให้ดินร่วนซุย เมื่อฝนตกลงมาน้ำฝน
แทรกซึมและไหลผ่านลงสู่ดินชั้นล่างได้ดี นอกจากนี้รากพืชยังช่วยยึดอนุภาคดินไม่ให้แตกหลุด และ
เลื่อนไหลได้ง่าย คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ (2540) ได้รายงานการศึกษา
สภาพดินถล่มบริเวณไหล่เขาของเทือกเขาหลวงในจังหวัดนครศรีธรรมราช พบว่าบริเวณที่เกิดดินถล่ม
ส่วนใหญเ่ ปน็ บรเิ วณลาดไหล่เขาท่ีมีการถางป่าเพื่อปลูกยางพารา ซ่ึงมีระบบรากฝอย ขาดรากแก้วยึดเกาะ
ชั้นดินเป็นปัจจัยที่ส่งเสริมให้เกิดการขาดเสถียรภาพง่ายขึ้น เมื่อมีการกระตุ้นด้วยปริมาณน้ำฝน
(วรวุฒิ ตันติวนิช, 2535) แม้ว่าบางแห่งมีความลาดชันไม่มากนัก แต่รอยแผลที่เกิดดินถล่มจะเปิดกว้าง
ส่วนบริเวณที่เป็นป่าซึ่งมีสภาพค่อนข้างสมบูรณ์มีการเกิดดินถล่มบ้าง แต่รอยแผลของการถล่มจะเกิดใน
บริเวณที่มีความลาดชันสูง นอกจากนี้อัตราการแทรกซึมของน้ำยังเป็นปัจจัยเสริมในการเกิดดินถล่ม เช่น
บริเวณป่าผลัดใบ (deciduous forest) อตั ราการแทรกซมึ ของน้ำมีค่ามากกว่า 1,270 มิลลเิ มตรต่อชั่วโมง
สวนป่าสน (Pine forest) มีค่าระหว่าง 36-1,270 มิลลิเมตรต่อชั่วโมง (Hornbeck and Reinhart, 1964)
ยังพบว่าในดินชั้นฮิวมัสหรือโอ อัตราการแทรกซึมของน้ำมีค่าสูงถึง 5,994 มิลลิเมตรต่อชั่วโมง ดินชั้นเอ
มีค่าระหว่าง 1,600-3,353 มิลลิเมตรต่อชั่วโมง และดินชั้นบี (B horizon) มีค่าระหว่าง 230-432
มิลลิเมตรต่อชัว่ โมง (Trimble and others, 1951)

กรณศี กึ ษาในประเทศไทยบรเิ วณพน้ื ท่ีป่าตน้ น้ำภาคเหนือ ซง่ึ เปน็ ปา่ ดบิ เขาก็พบเชน่ เดียวกัน
ว่าแทบไม่มีน้ำไหลบ่าบนผิวหน้าดินเลย (นิวัติ เรืองพานิช, 2513) เปรียบเทียบกับพื้นที่ร้างปรากฏว่า
ปริมาณน้ำไหลบ่าบนผิวหน้าดินมีมากกว่าพื้นที่ป่าดิบเขาถึง 2 เท่า (นิพนธ์ และคณะ, 2516) โดยภายใต้
สภาพป่าที่ปกคลุมด้วยเนื้อดินปนทรายหรือเนื้อดินเหนียวที่ปกคลุมไปด้วยฮิวมัส และเศษซากพืช
จะมอี ัตราการแทรกซมึ น้ำไมแ่ ตกต่างกันมากนกั โดยใหเ้ หตุผลว่าช่องวา่ งของดินในระดับความลึกประมาณ
60 เซนติเมตร จากผิวดินแทบจะไม่แตกต่างกัน Hoover (1950) หมายความว่าบริเวณพื้นที่ลุ่มน้ำที่มี
ป่าไม้ปกคลุมจะไม่มีน้ำไหลบ่าบนผิวหน้าดิน น้ำในลำธารที่เห็นเป็นน้ำที่ไหลผ่านดินล่าง (subsurface flow)
เท่านั้นที่ลงสู่ลำธาร (นิวัติ เรืองพานิช, 2513; Hoover and Hursh, 1943; Hewlett and Hibbert,
1967; Tsukamoto, 1966) อีกทั้งประเภทของป่ายังพบความแตกต่างของปริมาณน้ำที่พืชดูดซับไว้ในดิน
เช่น ป่าดิบแล้ง ป่าดิบเขา ป่าดิบชื้น ป่าเบญจพรรณผสมไม้สัก และป่าเต็งรัง มีค่าประมาณร้อยละ 30, 9,
19, 39, และร้อยละ 62 ของปริมาณฝน ตามลำดบั จะเห็นว่าพื้นที่ป่าดบิ เขามนี ำ้ ทถ่ี ูกพชื ดูดซับไวน้ อ้ ยทส่ี ุด
เนื่องจากมีลักษณะของใบเป็นมันและมีขนาดเล็กเป็นส่วนใหญ่ นอกจากนี้สภาพของบรรยากาศยังเต็มไป
ด้วยเมฆหมอกและมีค่าความชื้นสัมพัทธ์สูงในขณะทีป่ า่ ชนิดอืน่ ๆ มีน้ำที่ถูกพชื ดูดซับไว้ประมาณ 40% ถึง
60% (Tangtham, 1999)

- 16 -

2.3.4 ปรมิ าณนำ้ ฝน (Rainfall)

จากปัจจัยสำคัญดังที่กล่าวมาแล้ว ปริมาณน้ำฝนยังเป็นปัจจัยภายนอกที่มากระตุ้นให้ระบบ
และกลไกลการพังทลายของดนิ หรือการเคลื่อนทีข่ องมวลดินเกิดข้ึนเร็วขึน้ กล่าวคือ เมื่อมีฝนตกน้ำฝนจะ
ซึมลงไปในดินด้วยอิทธิพลของแรงโน้มถ่วง ระยะแรกการแทรกซึม (infiltration) ของน้ำฝนลงไปในดิน
ค่อนข้างเร็วเนื่องจากความชื้นในดินยังมีน้อย เมื่อมีฝนตกนานขึ้นในดินจะมีความชื้นมากขึ้นอัตรา
การแทรกซึมจะช้าลงทั้งนี้ขึ้นอยู่กับประเภทของเนื้อดิน ถ้าเป็นดินเนื้อหยาบจำพวกดินทรายการแทรกซึม
ของน้ำลงไปในดินก็เป็นไปอย่างรวดเร็ว แต่ถ้าเป็นดินเนื้อละเอียดจำพวกดินเหนียวการแทรกซึมจะ
ค่อนข้างช้า ปริมาณน้ำที่แทรกซึมลงไปในดินจะไปกักเก็บไว้ในช่องว่างในดิน (soil pore) ถ้าปริมาณน้ำมี
มากกว่าท่ดี ินจะเก็บกกั ไว้ได้กจ็ ะไหลผ่านลงสู่ช้นั น้ำใตด้ นิ หรอื ชัน้ นำ้ บาดาล (groundwater) ปริมาณน้ำฝน
ที่ตกลงมายังพื้นดินแทรกซึมลงไปในดินขึ้นอยู่กับอัตราการแทรกซึม (infiltration rate) ถ้าปริมาณน้ำฝน
ทีต่ กลงมาในอัตรานอ้ ยกว่าอตั ราการแทรกซมึ นำ้ ฝนจะแทรกซมึ ลงในดินท้ังหมด แตถ่ า้ ปริมาณน้ำฝนที่ตก
ลงมาในอัตราที่มากกว่าอัตราการแทรกซึม น้ำฝนที่เหลือจากการแทรกซึมลงในดินก็จะเกิดการไหลบ่า
ผิวดิน (surface runoff) ลงสู่ที่ต่ำ กรณีที่มีพืชพรรณหรือป่าไม้ขึ้นปกคลุมพื้นดินปริมาณน้ำฝนที่ตกลงมา
บางส่วนจะถูกยึดไวโดยใบกิ่งก้าน และลำต้น จะมีมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับชนิดของพืชพรรณหรือประเภท
ของป่าไม้ เมื่อน้ำฝนที่ตกแทรกซึมลงในดิน ดินก็จะได้รับความชื้นเพิ่มขึ้นทำให้ดินมีน้ำหนักเพิ่มขึ้นมีผล
ทำให้แรงยึดเหนี่ยวระหว่างมวลดินด้วยกันหรือระหว่างมวลดินกับหินลดลง ขณะเดียวกันแรงต้านต่อ
การยึดเหนี่ยวหรือแรงผลักดันมีเพิ่มมากขึ้น ประกอบกับสภาพพื้นที่ตามลาดไหล่เขามีความลาดชัน และมี
แรงโน้มถ่วงของโลก จึงเป็นสาเหตุให้ดินและหินแตกหลุดออกจากกันและเกิดการถล่มลงมา ดังตัวอย่าง
ของ ปริญญา นุตาลัย และวันชัย โสภณสกุลรัตน์ (2532) พบว่าเมื่อมีปริมาณฝนตกตั้งแต่ 260 มิลลิเมตร
ขึ้นไปภายในเวลา 24 ชั่วโมง จะเกิดดินถล่มตามลาดไหล่เขาหลายแห่ง อย่างไรก็ตามนอกจากปริมาณ
น้ำฝนที่ยังต้องศึกษาเพิ่มเติมแล้วยังมีปัจจัยจากความสัมพันธ์ของความถี่และปริมาณน้ำฝน พบว่าจำนวน
ของการเกิดดินถล่มมีความสัมพันธ์กับความถี่และปริมาณน้ำฝน กล่าวคือ ในระดับรุนแรงมากต้องมี
ปริมาณฝนตกสะสม มาแล้ว 2 วัน มากกว่า 140 มิลลิเมตร และความหนาแน่น (rainfall intensity) ของ
ฝนมากกว่า 35 มิลลิเมตรต่อชั่วโมง ในระดับรุนแรงต้องมีปริมาณฝนตกสะสมมาแล้ว 2 วันปริมาณน้ำฝน
ระหว่าง 80 - 140 มิลลิเมตร ความหนาแน่นของฝนมากกว่า 15 มิลลิเมตรต่อชั่วโมง และระดับรุนแรง
น้อยต้องมีปริมาณฝนตกสะสมมาแล้ว 2 วัน ปริมาณน้ำฝนมากกว่า 40 มิลลิเมตร ความหนาแน่นของฝน
มากกว่า 10 มิลลิเมตรต่อชั่วโมง และการคาดคะเนปริมาณและความหนาแน่นของฝนสามารถแบ่งเป็น
3 ระดับ กล่าวคือ (1) ระดับรุนแรงน้อย ต้องมีฝนตกติดต่อกันมากกว่า 3 วัน มีปริมาณฝนระหว่าง
270-300 มิลลิเมตร และความหนาแน่นของฝนระหว่าง 90-100 มิลลิเมตรต่อวัน (2) ระดับปานกลาง
ต้องมีฝนตกติดต่อกันมากกว่า 2 วัน มีปริมาณฝนระหว่าง 280-300 มิลลิเมตร และความหนาแน่นของฝน
ระหว่าง 140-150 มิลลิเมตรตอ่ วัน และ (3) ระดับรุนแรง ต้องมีฝนตกมากกว่า 6 วันมีปริมาณฝนระหว่าง
480-500 มิลลิเมตร และความหนาแน่นของฝน ระหว่าง 80-85 มิลลิเมตรต่อวัน (Nianxueo and

- 17 -

Zhupingo,1992) อย่างไรก็ตามการศึกษาปริมาณน้ำฝนที่มีผลต่อการเกิดดินถล่มยังต้องพิจารณาร่วมกับ
การเปลี่ยนแปลงของระดับน้ำใต้ดิน ซึ่งมีวงจรการเปลี่ยนแปลงแตกต่างกันในแต่ละฤดูกาล และเป็น
สาเหตหุ ลักในการเคล่อื นตัวของมวลดิน

2.4 แนวความคดิ เก่ยี วกบั การทำแผนท่ีพ้ืนท่อี อ่ นไหวต่อการเกดิ ดินถลม่

ภัยพิบัติทางธรรมชาติ คือ “ภัยพิบัติที่มีโอกาสเกิดขึ้น ในช่วงระยะเวลาใดเวลาหนึ่งภายใน
บริเวณทีเ่ กดิ ปรากฏการณ์ธรรมชาตอิ าจสร้างความเสียหาย” (Varnes, 1984) คำจำกัดความรวมถึงขนาด
ที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ และคาบอุบัติซ้ำของการเกิด (Carrara and Pike, 2008) ซึ่งขนาดจะเป็นตัวบ่งบอก
ความรุนแรงของปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ ซึ่งเป็นเงื่อนไขทางพฤติกรรมและพลังของการทำลายล้าง
ที่ตั้งทางภูมิศาสตร์จะเป็นตัวบ่งชี้ถึงการระบุสถานที่ที่อาจเกิดปรากฏการณ์ เวลาจะเป็นตัวบ่งชี้ถึงความถี่
ของเหตุการณ์ (temporal frequency)

การประเมินอันตรายจากภัยพิบัติดินถล่มจึงต้องคำนึงถึง ขนาดที่ตั้ง และเวลาของทั้งปัจจัย
ควบคุมและปัจจัยกระตุ้น (Ayalew and Yamagishi, 2005; Dahal and others, 2008) อย่างไรก็ตาม
เป็นการยากที่จะทำนายคุณลักษณะที่สำคัญทั้งสามประการดังท่ีกล่าวมา โดยเฉพาะอย่างยิ่งช่วงเวลาที่จะ
เกิดเหตุการณ์ นอกจากนี้ทั้งตัวแปรภายใน (ปัจจัยควบคุมดินถล่ม) และตัวแปรภายนอก (ปัจจัยกระตุ้น)
ถูกใช้ในการกำหนดการเกิดภัยพิบัติดินถล่มในพื้นที่ (Cevik and Topal, 2003) ตัวแปรภายในที่เป็น
ตัวกำหนดความอ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มประกอบด้วย ธรณีวิทยาของชั้นหิน (bedrock geology)
ธรณีสัณฐานวิทยา (geomorphology) ความหนาของชั้นดิน (soil depth) ชนิดของดิน (soil type)
ระดับของความลาดชัน (slope gradient) หน้ารับน้ำฝนของความลาดชัน (slope aspect) ความนูนลาด
(slope convexity) ความเว้าโค้งลาด (slope concavity) ระดับความสูงจากระดับทะเลปานกลาง
(elevation) คุณสมบัติทางวิศวกรรมของวัสดุธรณีที่มีความลาดชัน รูปแบบของการใช้ประโยชน์ที่ดิน
(land use pattern) รูปแบบของทางน้ำ (drainage pattern) และอื่น ๆ (Dahal and others, 2008)
ตัวแปรภายนอกที่เป็นตัวกระตุ้นให้เกิดดินถล่มในพื้นที่ท่ีมีความอ่อนไหวประกอบด้วย ฝนตกหนัก
แผ่นดนิ ไหว การประทุของภูเขาไฟ (Cevik and Topal, 2003) หรือการละลายของหิมะ (Malamud and
others, 2004)

ความอ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่ม (landslide susceptibility) นิยมใช้กันอย่างกว้างขวาง
(Akgün and Bulut, 2007) และใช้แทนที่คำว่า “ความเสี่ยงภัยดินถล่ม” (landslide hazard) เนื่องจาก
สามารถกำหนดพ้ืนท่ีเสยี่ งภัยดนิ ถลม่ ไดโ้ ดยไมต่ อ้ งอา้ งถงึ เวลาและขนาด (Dai and Lee, 2001) นอกจากนี้
ความอ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มคือ ความเป็นไปได้ที่จะเกิดดินถล่มในอนาคตในพื้นที่ที่กำหนด ขึ้นอยู่กับ
ทั้งสองตัวแปรคือ ตัวแปรภายในที่เป็นปัจจัยควบคุมการเกิดดินถล่ม และตัวแปรภายนอก
ท่เี ขา้ มากระตนุ้ มีความแตกตา่ งขึน้ อยกู่ บั เฉพาะพื้นที่ และเกิดข้นึ ช่ัวคราว

- 18 -

แผนที่พื้นที่อ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่มพิจารณาจากการกระจายตัวของการเกิดดินถล่ม
ในอดีตและปัจจัยควบคุมต่าง ๆ (Nandi and Shakoor, 2010) ด้วยเหตุนี้ จึงมีความสำคัญต่อการระบุ
การเกิดดินถล่มในอดีตอย่างแม่นยำ และกำหนดความสัมพันธ์ระหว่างข้อมูลเชิงพื้นที่ที่แสดงถึงลักษณะ
ทางกายภาพและเหตุการณ์ดินถล่มที่เกิดขึ้น เพื่อกำหนดความอ่อนไหวที่เชื่อถือได้ของการเกิดดินถล่ม
ในอนาคต (Park and Chi, 2008) โดยขั้นตอนสำหรับการประเมินและการทำแผนที่ความอ่อนไหวต่อ
การเกิดดินถล่มในอดีตที่ผ่านมา มีความยากลำบากและใช้เวลานาน (Dahal and others, 2008)
แต่เนื่องจากการพัฒนาของระบบภูมิศาสตร์สารสนเทศ (GIS) และแอพพลิเคชั่นทางคอมพิวเตอร์ ทำให้
ในปัจจุบนั การวิเคราะห์ความออ่ นไหวในการเกิดดนิ ถล่มสามารถทำไดง้ ่ายข้ึน (Dahal and others, 2008)

2.5 วิธกี ารศึกษาพน้ื ทอ่ี ่อนไหวต่อการเกดิ ดนิ ถลม่

วิธีการทางสถิติ คือ การวิเคราะห์ร่วมกันของปัจจัยที่ทำให้เกิดดินถล่มในอดีตถูกกำหนด
ในเชิงสถิติและการคาดการณ์เชิงปริมาณจะทำขึ้นสำหรับพื้นที่ที่ไม่มีดินถล่มในปัจจุบัน แต่มีสภาพท่ี
คล้ายคลึงกนั (Soeters and van Westen, 1996) ในปัจจุบันแนวทางทางสถิติถือเปน็ เทคนิคที่เหมาะสม
ที่สุดสำหรับการประเมินความอ่อนไหวต่อการเกิดดินถล่ม (Dai and others, 2001) เนื่องจากเป็นไปตาม
วัตถุประสงค์ ง่ายต่อการปรับปรุง และสามารถทำซ้ำได้ (He and Beighley, 2008) วิธีการทางสถิติที่ใช้
สำหรับการวิเคราะห์ภัยพิบัติดินถล่มในโครงการนี้คือ วิธีการวิเคราะห์แบบสองตัวแปร (Bivariate
statistical analysis)

การวิเคราะห์ทางสถิติสองตัวแปรหลักคือ (1) ตัวแปรปัจจัยที่ควบคุมดินถล่ม เช่น สภาพ
ธรณีวิทยา ความลาดชัน การใช้ประโยชน์ที่ดิน และอื่น ๆ และ (2) แผนที่การกระจายตัวของการเกิด
ดินถล่ม โดยค่าน้ำหนักจะถูกคำนวณให้แต่ละชั้น (class) ของแผนที่ปัจจัยที่เป็นสาเหตุ (Soeters and
Van Westen, 1996; Süzen and Doyuran, 2004) มีการจัดอันดับชั้นของข้อมูลโดยใช้ความหนาแน่น
ของการเกิดดินถล่ม (Ayalew and Yamagishi, 2005) วิธีการนี้จะสมมติว่าปัจจัยทั้งหมดไม่มี
ความสัมพันธ์ซึ่งกันและกัน (Suzen and Doyuran, 2004) วิธีการวิเคราะห์ทางสถิติแบบสองตัวแปรนี้
ถือว่าเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพและมีความยืดหยุ่น แต่ก็มีข้อจำกัดอยู่หลายประการ (Thiery and others,
2007) ซึ่งข้อจำกัดอาจรวมถึงการสูญเสียคุณภาพและความถูกต้องของข้อมูลด้วย การลดความซับซ้อน
ของข้อมูลเฉพาะเรื่องที่ให้ตัวแปรปัจจัยมากเกินไปจนเกิดข้อผิดพลาดของค่าความอ่อนไหวของข้อมูล
การแปลงค่าปัจจัยต่อเนื่องให้เป็นแบบไม่ต่อเนื่องมีแนวโน้มที่จะต้องอาศัยความเห็นของผู้ เชี่ยวชาญใน
การกำหนดขอบเขตของชั้นข้อมูล วิธีการวิเคราะห์ทางสถิติแบบสองตัวแปรมีวิธีการต่าง ๆ ที่แตกต่างกัน
ออกไป ซึ่งประกอบด้วย วิธีการอัตราส่วนของความถี่ (Pradhan and Lee, 2010) วิธีการค่าน้ำหนักของ
หลักฐาน (Regmi and others, 2010) วิธีการค่าของข้อมูล (information value method) (Süzen
and Doyuran, 2004) แบบจำลองความน่าจะเป็นของ Bayesian และปัจจัยความแน่นอน (certainty
factors) (Soeters and van Westen, 1996)