ວັດທະນະທຳລາວ, ອາຊຽນ ແລະ ມໍລະດົກໂລກ

ວຊິ າ ວັດທະນະທາລາວ, ອາຊຽນ ແລະ ມລໍ ະດກົ ໂລກ

ກມວຊິ າເລອື ກບງັ ຄບັ
ສາລບັ ສາຍສາງຄມັດທະຍົມປະລນິ ຍາຕີ

ລະບບົ 12+4 ປ 2

ສກົ ຮຽນ 2018 – 2019

ວຊິ າ ວດັ ທະນະທາ ລາວ, ອາຊຽນ ແລະ ມໍລະດກົ ໂລກ

ກມວຊິ າເລືອກບງັ ຄບັ
ສາລບັ ສາຍສາງຄມດັ ທະຍົມປະລິນຍາຕີ

ລະບບົ 12+4 ປ 2

ຮຽບຮຽງໂດຍ :
ປທ ສດິ ສມົ ບນ ສທາມະວງົ

ກວດແກໂດຍ :
ອຈ ປທ ສອນມໄີ ຊ ຈນັ ທະວງົ

ອຈ ປທ ນາໂຍ ຄາຫາ



ສາລະບານ

ບົດທີ 1 ປະຫວດັ ຄວາມເປນມາຂອງອາຊຽນ

1. ປະຫວັດຄວາມເປນມາຂອງອາຊຽນ...................................................................................1
2. ໂຄງຮາງການຈດັ ຕ້ັງຂອງອາຊຽນ.......................................................................................4
3. ຖະແຫຼງການ ແລະ ສັນຍາຂອງອາຊຽນ...............................................................................5
4. ປະເທດສະມາຊກິ ອາຊຽນ...............................................................................................7
ບົດທີ 2 ມະໂນພາບກຽວກັບວດັ ທະນະທາລາວ ແລະ ອາຊຽນ
1. ຄວາມສານຶກກຽວກບັ ວັດທະນະທາລາວ ແລະ ອາຊຽນ...........................................................16
2. ໂຄງສາງທາງດານວດັ ທະນະທາສັງຄົມລາວ ແລະ ອາຊຽນ........................................................16
3. ຄວາມເປນມາຂອງປະເພນລີ າວ ແລະ ອາຊຽນ.....................................................................17
4. ຮດີ ຄອງປະເພນລີ າວ...................................................................................................19
ບດົ ທີ 3 ການແຕງກາຍຂອງລາວ ແລະ ອາຊຽນ
1. ການແຕງກາຍຂອງລາວ...............................................................................................25
2. ການແຕງກາຍຂອງຊາດຕາງໆໃນອາຊຽນ...........................................................................28
ບົດທີ 4 ມາລະຍາດໃນສັງຄມົ
1. ຄວາມໝາຍຂອງມາລະຍາດ..........................................................................................36
2. ມາລະຍາດໃນການທັກທາຍ..........................................................................................36
3. ມາລະຍາດທາງດານອລິ ຍິ ະບດົ ........................................................................................38
4. ມາລະຍາດທາງດານຄນສມົ ບັດ......................................................................................44
ບດົ ທີ 5 ໜາທີຂ່ ອງພນົ ລະເມືອງອາຊຽນຕກໍ ບັ ວດັ ທະນະທາ
1. ໜາທີ່ການປກປກຮັກສາວັດທະນະທາຮີດຄອງປະເພນີ............................................................47
2. ໜາທ່ີໃນການເສີມຂະຫຍາຍວັດທະນະທາຮດີ ຄອງປະເພນີ.......................................................48
3. ໜາທ່ໃີ ນການພດັ ທະນາວດັ ທະນະທາ...............................................................................49
ບດົ ທີ 6 ວັດທະນະທາສງັ ຄມົ ໃນປດຈບັນຂອງລາວ ແລະ ອາຊຽນ
1. ວັດທະນະທາຂອງຊາດອາຊຽນ.......................................................................................51
2. ວັດທະນະທາແບບປະສົມປະສານໃນອາຊຽນ.......................................................................57
ບົດທີ 7 ການພັດທະນາວັດທະນາທາປະເພນີ
1. ວິທະຍາສາດ ແລະ ເຕັກໂນໂລຊີ.....................................................................................59
2. ການພດັ ທະນາສງັ ຄົມ..................................................................................................59
3. ວດັ ທະນາທາ ແລະ ຂມໍ ນຂາວສານ..................................................................................61

ບດົ ທີ 8 ຊວີ ດິ ທາງສາດສະໜາທສ່ີ າຄັນໃນອາຊີອາຄະເນ
1. ສາດສະໜາພດ.........................................................................................................63
2. ສາດສະໜາອດິ ສະລາມ................................................................................................65
3. ສາດສະໜາຄຣດິ .......................................................................................................67

ບົດທີ 9 ອາຊຽນກັບການປກປກຮກັ ສາສະພາບແວດລອມ
1. ຄວາມໝາຍຂອງສິ່ງແວດລອມ.......................................................................................69
2. ປະເພດຂອງບັນຫາສງ່ິ ແວດລອມ....................................................................................70

ບດົ ທີ 10 ບົດບາດຂອງວດັ ທະນະທາກັບການປກປກຮັກສາສະພາບແວດລອມໃນ ASEAN
1. ທິດທາງໃນການແກໄຂສງ່ິ ແວດລອມ...............................................................................75

ບົດທີ 11 ກຽວກບັ ມລໍ ະດກົ ໂລກ
1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສํາຄນັ ກຽວກບັ ມໍລະດົກໂລກ...........................................................77
2. ການຈັດການແລະໜາທຂ່ີ ອງອງົ ການ UNESCO...............................................................77
3. ມາດຕະຖານໃນການເຂ້ົາເປນມໍລະດົກໂລກຂອງອົງການ UNESCO.........................................78
4. ຊະນດິ ຂອງມລໍ ະດກົ ໂລກ..............................................................................................79
5. ລະບຽບການ ແລະ ຂນ້ັ ຕອນພຈິ າລະນາກຽວກບັ ເປາໝາຍສະເໜເີ ປນມໍລະດກົ ໂລກ..........................81
6. ສະຖຕິ ິມໍລະດົກໂລກຈດັ ຕາມທະວີບ.................................................................................83
7. ມໍລະດົກໂລກໃນລາວ.................................................................................................92
8. ມລໍ ະດກົ ໂລກໃນອາຊຽນ (ASEAN)..............................................................................94

ບົດທີ 12 ສະຖຕິ ິທ່ສີ ດຂອງອນິ ດຈີນ
1. ອງົ ການທສ່ີ ດຂອງອິນດຈນີ .........................................................................................112

ຄານາ

ປມເຫັມ້ຼ ນ້ຮີ ຽບຮຽງຂຶ້ນມາເພ່ອື ໃຊເຂົາ້ ໃນການຈດັ ການຮຽນ-ການສອນວຊິ າ ວັດທະນະທາສັງຄົມລາວ ແລະ ອາຊຽນເພື່ອ
ໃຫນັກຮຽນມີຄວາມຮຄວາມເຂົ້າໃຈກຽວກັບປະຫວັດຄວາມເປນມາຂອງອາຊຽນ, ເພື່ອເປນການສົງເສີມການແລກປຽນຄວາມຮ
ທາງດານວັດທະນະທາ ແລະ ຮີດຄອງປະເພນີຂອງ 10 ປະເທດທີ່ເປນສະມາຊິກອາຊຽນຄືປະເທດ ອິນໂດເນເຊຍ, ມາເລເຊຍ, ຟ
ລິບປນ, ສິງກະໂປ, ໄທ, ບຣນາຍ, ຫວຽດນາມ, ລາວ, ມຽນມາ, ກາປເຈຍ ແລະ ເພື່ອໃຫນັກຮຽນມີຈິດສານຶກໃນການປກປກ
ຮກັ ສາມໍລະດກົ ຂອງໂລກກໍຄມື ໍລະດກົ ອາຊຽນ.

ຂາພະເຈ້າົ ຫວງັ ຢາງຍິ່ງວາໜງັ ສືເຫ້ຼັມນ້ຈີ ະອານວຍປະໂຫຍດໃນການນາໄປໃຊເຂົ້າໃນການຮຽນ-ການສອນຂອງຄ-ອາຈານ
ແລະນັກສຶກສາ ຫາກພົບເຫັນບັນຫາໃດທີ່ບໍເໝາະສົມ, ບໍສອດຄອງ ແລະ ບໍທັນສະພາບກະລນາປະກອບຄາຄິດຄາເຫັນຂອງຕົນ
ເພ່ືອຊວຍປບປງເຮັດໃຫປມເຫມຼັ້ ນີ້ໃຫມີຄວາມສົມບນ ແລະ ມີປະສິດທຜິ ນົ .

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຍຈ຺ ຋ີ 1
ຎະນທຈັ ຃ທາຓຽຎຌຸ ຓາຂບຄບາຆຼຌ

1. ຎະນທຈັ ຃ທາຓຽຎຸຌຓາຂບຄບາຆຼຌ

ປຍູ ຋ຄຸ ບາຆຼຌ

ບາໟ ຄບີຄ຅າກ https://www.google.co.th/search?q

ກໞຓຸ ບາຆຼຌ ນົື ຽບຌີໄ ທາໞ ຘະຓາ຃຺ຓຍັຌຈາຎະຆາຆາຈ ບາຆີຉາຽທັຌບບກຘຼຄເຉໟ Association of South East
Asia Nations(ASEAN). ແຈປໟ ັຍກາຌຘາໟ ຄຉຄໄັ ຂໄຌຶ ເຌ ທັຌ຋ີ 8 ຘິຄນາ 1967 ຋ີໃ ຍາຄກບກ ຎະຽ຋ຈແ຋ ຎະກບຍ

ຓີ 5 ຎະຽ຋ຈຽຂາ຺ໄ ປທໞ ຓ ຃ື ແ຋, ຓາຽຖຽຆງ, ບິຌ຿ຈຽຌຽຆງ, ຘິຄກະ຿ຎ ຾ຖະ ຒິຖິຍຎິຌ. ຎະ຅ຸຍັຌຓີ 10 ຎະຽ຋ຈຽຂ຺ໄາ

ປໞທຓ ຃ື:

ທັຌ຋ີ 8 ຓັຄກບຌ ຎີ ຃.ຘ 1984 ຎະຽ຋ຈ ຍຕຌູ າງ ແຈໟຽຂໄ຺າຽຎຸຌຘະຓາຆິກ.

ທຌັ ຋ີ 28 ກໍຖະກ຺ຈ ຎີ ຃.ຘ 1995 ຎະຽ຋ຈ ນທຼຈຌາຓ ແຈໟຽຂໄາ຺ ຽຎຌຸ ຘະຓາຆິກ.

ທັຌ຋ີ 23 ກຖໍ ະກ຺ຈ ຎີ ຃.ຘ 1997 ຎະຽ຋ຈ ຖາທ ແຈຽໟ ຂໄ຺າຽຎຌຸ ຘະຓາຆິກ.

ທັຌ຋ີ 23 ກໍຖະກ຺ຈ ຎີ ຃.ຘ 1997 ຎະຽ຋ຈ ຓຼຌຓາ ແຈຽໟ ຂໄາ຺ ຽຎຌຸ ຘະຓາຆກິ .

ທຌັ ຋ີ 30 ຽຓຘາ ຎີ ຃.ຘ 1999 ຎະຽ຋ຈ ກາຎູຽ຅ງ ແຈຽໟ ຂາໄ຺ ຽຎຸຌຘະຓາຆິກ.

1

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

຾ຏຌ຋ີໃ ຎະຽ຋ຈຘະຓາຆິກຎະຆາ຃຺ຓບາຆຼຌ

ບໟາຄບີຄ຅າກ https://www.google.co.th/search?q

຅ຈຸ ຎະຘ຺ຄຂບຄກາຌຘາໟ ຄຉັໄຄບ຺ຄກາຌບາຆີຉາຽທຌັ ບບກຘໞຼຄເຉໟຂຌໄຶ ຽຑໃບື :
1) ຽຖັ່ຄຖັຈເຌກາຌຂະນງາງຉ຺ທ຋າຄ ຈໟາຌຽຘຈຊະກິຈ - ຘັຄ຃຺ຓ ຾ຖະ ກາຌຑັຈ຋ະຌາ຋າຄທັຈ຋ະຌະ຋າ
ເຌຑາກຑໄືຌ.
2) ຽຑບໃື ຈາຖຄ຺ ຾ຖະ ປັກຘາແທຆໟ ຄໃຶ ຘຌັ ຉິຑາຍ ຾ຖະ ຃ທາຓໝັຌໄ ຃຺ຄເຌຑາກຑໄືຌ.
3) ຽຑືໃບຘ຺່ັຄຽຘີຓກາຌປໞທຓຓືຆໞທງຽນົືບຽຆິໃຄກັຌ຾ຖະກັຌ ຾ຖະ ຽຎີຈກທໟາຄກາຌ຃ໟາຖະນທໞາຄຎະຽ຋ຈ
ຘະຓາຆກິ ບາຆຉີ າຽທຌັ ບບກຘຼຄເຉໟ.
4) ຽຑບືໃ ຘ຺່ັຄຽຘີຓທຼກຄາຌກາຌ຃຺ໄຌ຃ທໟາ ກໞຼທກັຍບາຆີຉາຽທັຌບບກຘຼຄເຉໟ (ບາຆີບາ຃ະຽຌ) ຾ຖະ ປັກຘາ
ກາຌປໞທຓຓືດາ່ ຄຘະໜຈິ ຾ໜໟຌກັຍບຄ຺ ກາຌຖະນທໞາຄຎະຽ຋ຈ ຾ຖະ ຑາກຑືຌໄ .
ຘະຓາ຃຺ຓຈັ່ຄກໞາທຌີໄ ງັຄແຈໟ຅ັຈຉັໄຄ຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌ ຾ຖະ ຃ະຌະກາຓະກາຌຑິຽຘຈຖທຓຓີ 13

຃ະຌະ຃ື:
1) ຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌ ທໞາຈໟທງ ບານາຌ ຾ຖະ ຽຘຈຊະກິຈ
2) ຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌ ທໞາຈໟທງ ກາຌຂ຺ຌຘຄ່ັ຺ ຘຌິ ຃ໟາ຋າຄ຋ະຽຖ
3) ຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌ ທາໞ ຈໟທງ ກາຌຂຌ຺ ຘັ຺່ຄ຋າຄບາກາຈ ຾ຖະ ຑຌ຺ ຖະຽປືບຌ
4) ຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌ ທໞາຈທໟ ງ ກາຌຂ຺ຌຘ຺ັຄ່ ຾ຖະ຿຋ຖະ຃຺ຓຓະຌາ຃ຓ຺
5) ຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌ ທໞາຈທໟ ງ ກາຌ຃ໟາ ຾ຖະ ບຈຸ ຘານະກາ
6) ຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌ ທາໞ ຈໟທງ ທິ຋ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆີ

2

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

7) ຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌ ທໞາຈທໟ ງ ກິຈ຅ະກາຘຄັ ຃ຓ຺ ຾ຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ
8) ຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌ ທໞາຈໟທງ ກາຌ຋ໞບຄ຋ຼໞ ທ
9) ຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌ ທາໞ ຈໟທງ ຘໃຓື ທຌຆ຺ຌ
10) ຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌ ທໞາຈທໟ ງ ກາຌ຃ຄັ
11) ຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌ ທໞາຈໟທງ ກາຌ຃຺ຓຓະຌາ຃຺ຓ, ກາຌຍໍຖິກາຌ຅ະຖາ຅ບຌ຋າຄບາກາຈ ຾ຖະ

ບຉຸ ຸຌງິ ຺ຓ.
12) ຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌຎະຘາຌຄາຌຑິຽຘຈ
13)຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌຑຽິ ຘຈ຾ນໞຄ຋ະຌາ຃າຌກາຄ ຾ຖະ ຽ຅ໄາ຺ ໜາໟ ຋ໃກີ າຌຽຄິຌ
ຌັຍ຾ຉຎໞ ີ ຃.ຘ 1967 ຓາ຅ຌ຺ ປບຈ ຎີ ຃.ຘ 2019 ຘະຓາ຃ຓ຺ ຍຌັ ຈາຎະຆາຆາຈບາຆີຉາຽທັຌບບກຘຼຄເຉໟແຈໟ຅ັຈກບຄ
ຎະຆຸຓຘຈຸ ງບຈຏູຌໟ າບາຆຼຌ ຅າຌທຌ 35 ຃ັຄໄ ຈ່ັຄຖາງຖະບຼຈເຌຉາຉະຖາຄຖໞຸຓຌີໄ:

຃ັຄໄ ຋ີ ທັຌ຋ີ, ຽຈບື ຌ, ຎີ ຎະຽ຋ຈ ຘະຊາຌ຋ໃີ຅ັຈກບຄຎະຆຓຸ
1 23-24/2/1976 ບີຌ຿ຈຽຌຽຆງ ຍານີົ
2 4-5/8/1977 ຓາຽຖຽຆງ ກ຺ທຖາຖາຽຎີ
3 14-15/12/1987 ຒຖິ ຍິ ຎິຌ ຓະຌິຖາ
4 27-29/1/1992 ຘິຄກະ຿ຎ ຘຄິ ກະ຿ຎ
5 14-15/12/1995 ແ຋ ກຸຄຽ຋ຍຓະນາຌະ຃ບຌ
6 15-16/12/1998 ນທຼຈຌາຓ ປໞາ຿ຌໞງ
7 5-6/11/2001 ຍຕຌູ າງ ຍາຌຈາຽຆຕີຽຍກາທຌັ
8 4-5/11/2002 ກາຎູຽ຅ງ ຎະຌ຺ຓຽຎຌ
9 7-8/10/2003 ບິຌ຿ຈຽຌຽຆງ ຍານີົ
10 29-30/11/2004 ຖາທ ທຼຄ຅ັຌ
11 12-14/12/2005 ຓາຽຖຽຆງ ກທ຺ ຖາຖາຽຎີ
12 11-14/1/2007 ຒຖິ ຍິ ຎຌີ ຽຆຍູ
13 18-22/11/2007 ຘຄິ ກະ຿ຎ ຘຄິ ກະ຿ຎ
14 27/2/ນາ1/3/2009 ຆະບາ, ນ຺ທນີຌ
ແ຋ງ ຑຈັ ຋ະງາ
10-11/4/2009 ຆາບາ, ນ຺ທນີຌ
15 23-25/10/2009 ນທຼຈຌາຓ ປາໞ ຿ຌໞງ
16 8-9/4/2010
17 28-31/10/2010 ບິຌ຿ຈຽຌຽຆງ ຅າກາຉາ
18 7-8/5/2011 ຍານີົ
19 14-19/11/2011 ກາຎູຽ຅ງ
ຑະຌຓ຺ ຽຎຌ
20 3-4/4/2012 3
21 17-20/11/2012

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

22 24-25/4/2013 ຍຕຌູ າງ ຍາຌຈາຽຆຕີຽຍກາທຌັ
23 9-10/10/2013 ຓຼຌຓາ
24 10-11/5/2014 ຓາຽຖຽຆງ ກຄຸ ຽຌຎຈີ ໍ
25 10-12/11/2014
26 26-27/4/2015 ຖາທ ກທ຺ ຖາຖາຽຎີ, ຽກາະຖັຄກາທີ
ຒຖິ ຍິ ຎິຌ ກ຺ທຖາຖາຽຎີ
27 18-22/11/2015 ຘິຄກະ຿ຎ ຌະ຃ບຌນທົ ຄທຼຄ຅ັຌ
ແ຋
28 6-8/9/2016 ຎາແຆ
29
30 26-27/4/2017 ຘຄິ ກະ຿ຎ
31 10-14/11/2017
32 25-28/4/2018 ກຄຸ ຽ຋ຍຓະນາຌະ຃ບຌ
33 11-15/11/2018
34 20-23/6/2019
35 31/10ຫາ4/11/2019

ຉາຉະຖາຄ ຖາຈຍັ ກບຄຎະຆຓຸ ຘຸຈງບຈຏໟຌູ າບາຆຼຌ

2. ຿຃ຄປາໞ ຄກາຌ຅ຈັ ຉັໄຄຂບຄບາຆຼຌ
ຖະຍຍ຺ ກາຌ຅ຈັ ຉໄຄັ ຂບຄຘະຓາ຃ຓ຺ ຎະຆາຆາຈບາຆຼຌຎະກບຍຈຄັ່ ຉໍແ່ ຎຌ:ໄີ

• ນທ຺ ໜາໟ ຖຈັ ຊະຍາຌບາຆຼຌ

ຽຎຌຸ ບຄ຺ ກາຌ຋ີໃຓບີ າຌາຈຘຄູ ຘຸຈຂບຄບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓີກາຌຎະຆຸຓຌາກັຌດ່າຄຽຎຸຌ຋າຄກາຌ ຋ຸກໂ 3 ຎີ ຾ຖະ ຍໍ່

ຽຎຌຸ ຋າຄກາຌດ່າຄຌບໟ ງ 1 ຃ັຄໄ ຽຑໃືບທາຄ຋ຈິ ຋າຄ ຾ຖະ ຾ຏຌກາຌຽ຃ືບໃ ຌແນທ ຂບຄບາຆຼຌ.

• ຽຖຂາ຋ິກາຌເນງໞ

ຓຊີ າຌະຉາ຾ໜຄໞ ຋ຼຍຽ຋າ຺່ັ ຖັຈຊະຓ຺ຌຉີ, ຓີໜໟາ຋ີໃ຾ຌະຌາ, ຘ຺ຓ຋຺ຍຏັຌຂະນງາງກາຌ ຽ຃ືໃບຌແນທຂບຄບາຆຼຌ
຾ຖະ ປັຍຏິຈຆບຍຉໍ່ກບຄຎະຆຸຓຍັຌຈານ຺ທໜໟາຖັຈຊະຍາຌ ຾ຖະ ກບຄຎະ ຆຸຓຖັຈຊະຓ຺ຌຉີບາຆຼຌ ຉະນົບຈແຖງະ
ກບຄຎະຆຸຓຖຈັ ຊະຓ຺ຌຉີບາຆຼຌ ຉະນົບຈແຖງະກບຄຎະ ຆຓຸ ຂບຄ຃ະຌະຎະ຅າບາຆຼຌ.

ຽຖຂາ຋ິກາຌເນງໞບາຆຼຌ຃຺ຌ຋ີ 14 ຎະ຅ຸຍັຌຆືໃທໞາ ຋ໞາຌ ຈາ຿ຉະ ຎາຈູກາຖິຓ຅໠ບກປບງ (Dato Paduka

Lim Jock Hoi) ຽຂ຺າໄ ປັຍຉາ ຾ໜຄໞ ເຌທຌັ ຋ີ 17/01/2018, ຽຎຸຌ຃ຌ຺ ຘຌັ ຆາຈຍຕຌຸ າງ ຽຆິຄໃ ຅ະຓທີ າຖະ 5 ຎີ.

• ຃ະຌະຎະ຅າບາຆຼຌ

຾ຓໞຌບ຺ຄກາຌຎະຉິຍັຈຌະ຿ງຍາງ ຾ຖະ ຎະຘາຌຄາຌຂບຄບາຆຼຌ, ຓີໜໟາ຋ໃີຖາງຄາຌ ຿ຈງກ຺ຄຉໍ່ກບຄຎະຆຸຓ
ຍຌັ ຈາຖັຈຊະຓຌ຺ ຉີກາຌຉໞາຄຎະຽ຋ຈ ຽຆິໃຄ຾ຓໞຌຖັຈຊະຓ຺ຌຉີກາຌ ຉໞາຄຎະຽ຋ຈຂບຄຎະຽ຋ຈຽ຅຺ໄາຑາຍ຅ັຈກບຄຎະຆຸຓ.
ຌບກ຅າກຌີໄງັຄຓີໜໟາ຋ີໃ຋຺ຍ຋ທຌທຼກ ຄາຌຂບຄ຃ະຌະກາຓະກາຌ ຾ຌເຘໞຏັຌຂະນງາງ຋ິຈ຋າຄຌະ຿ງຍາງ຋ີໃກບຄ
ຎະຆຸຓຍຌັ ຈາ ຖັຈຊະຓຌ຺ ຉີກາຌຉໞາຄຎະຽ຋ຈທາຄບບກ.
• ກບຄຽຖຂາບາຆຼຌ

ກບຄຽຖຂາບາຆຼຌແຈໟຊືກຘໟາຄຉັໄຄຂຶໄຌຉາຓຘັຌງາ຋ີໃແຈໟຖ຺ຄຌາຓກັຌ ຿ຈງຍັຌຈາຖັຈຊະຓ຺ຌ ຉີກາຌຉໞາຄຎະຽ຋ຈ
ບາຆຼຌ ເຌກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈ຋ີໃຍານົີ ຎີ1976 ຽຑືໃບຽຑີໃຓ຋ະທີກາຌຎະຘາຌ ຘ຺ຓ຋຺ຍ ຾ຖະ ກາຌຏັຌຂະນງາງ

4

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ຌະ຿ງຍາງ຿຃ຄກາຌ ຾ຖະ ກາຌຽ຃ືໃບຌແນທຂບຄໜໞທງຄາຌຉໞາຄໂ ຂບຄບາຆຼຌ ຾ຖະ ກບຄຽຖຂາບາຆຼຌແຈໟຓີກາຌ
ຎຍຸ ຎຸຄໜາໟ ທຼກ ຾ຖະ ຏຌັ ຂະນງາງທຼກຄາຌເນໟ ຈີກທໞາຽກາ່ັ຺ .
• ກບຄຽຖຂາບາຆຼຌ຾ນໞຄຆາຈ

຾ຉໞຖະຎະຽ຋ຈບາຆຼຌຓີກບຄຽຖຂາ຾ນໞຄຆາຈ ຘັຄກັຈເຌກະຆທຄກາຌຉໞາຄຎະຽ຋ຈຓີໜໟາ຋ີໃ ຅ັຈຉັໄຄ ຾ຖະ ຏັຌ
ຂະນງາງກາຌຽ຃ບືໃ ຌແນທທຼກຄາຌຑ຺ທຑຌັ ກຍັ ບາຆຼຌເຌຖະຈຍັ ຎະຽ຋ຈຓຉີ າ ຾ໜໞຄຽຎຌຸ ນທ຺ ໜາໟ .
3. ຊະ຾ນຄົ ກາຌ ຾ຖະ ຘຌັ ງາຂບຄບາຆຼຌ

ຌັຍ຾ຉໞຓືໄ຾ຉໞຄຉັໄຄຂຶໄຌຓາ຅຺ຌປບຈຎີ ຃.ຘ 2005 ຘະຓາ຃຺ຓບາຆຼຌແຈໟຓີຊະ຾ນົຄກາຌ ຾ຖະ ຘັຌງານົາງຘະຍັຍ
ຽຆັ່ຌ ຊະ຾ນົຄກາຌ ຍາຄກບກ ເຌທັຌ຋ີ 8 ຘິຄນາ ຃.ຘ 1967 ທໞາຈໟທງກາຌ ຘໟາຄຉັໄຄຘະຓາ຃຺ຓບາຆຼຌ ,
ຊະ຾ນົຄກາຌກ຺ທຖາຖາຽຎີ ເຌທັຌ຋ີ 27 ຑະ຅ິກ 1971 ທໞາຈໟທງຽຂຈ ຘັຌຉິຑາຍ, ບິຈຘະຖະຑາຍ ຾ຖະ ຽຎຸຌກາຄ,
ຊະ຾ນຄົ ກາຌ຋ີໃ ຽກາະຍານົີ ເຌ ທຌັ ຋ີ 24 ກຸຓຑາ ຃.ຘ 1976 ທໞາຈໟທງ຃ທາຓຎບຄຈບຄບາຆຼຌ, ຊະ຾ນົຄກາຌຓະຌີ
ຖາ ເຌທັຌ຋ີ 25 ຋ຌັ ທາ ຃.ຘ 1987 ທາໞ ຈໟທງກາຌດຸຄົ ດືຌຉໍ່ຊະ຾ນົຄກາຌ ທໞາຈໟທງ຃ທາຓຎບຄຈບຄກໞຼທກັຍຍັຌຈາ
ຎະຆາຆາຈຂບຄບາຆຼຌ, ຊະ຾ນົຄກາຌຽຂຈຘັຌຉິຑາຍ, ຊະ຾ນົຄກາຌຘິຄກະ຿ຎ ເຌທັຌ຋ີ 28 ຓັຄກບຌ ຃.ຘ 1992
ທໞາຈໟທງ ກາຌປໞທຓຓື຋າຄຈໟາຌກາຌຽຓືບຄ ຾ຖະ ຃ທາຓໝັໄຌ຃຺ຄຂບຄບາຆຼຌ, ຊະ຾ນົຄກາຌຍາຄກບກ 1995 ທໞາ
ຈທໟ ງ຅ຈຸ ຎະຘ຺ຄ ກາຌຽຂໄາ຺ ຽຎຌຸ ຘະຓາຆິກບາຆຼຌຂບຄ຋ກຸ ຎະຽ຋ຈເຌບາຆີບາ຃ະຽຌ (ບາຆີຉາ ຽທັຌບບກຘໞຼຄເຉໟ) ກໞບຌ
ຘັຈຉະທັຈ຋ີ 21 ຾ຖະ ຊະ຾ນຄົ ກາຌບໃືຌໂບກີ ເຌຉ່ໍຓາ.

ຘັຌງາຂບຄຘະຓາ຃຺ຓບາຆຼຌຎະກບຍຓີ ຃ື ຘຌ຺ ຋ິຘຌັ ງາ຋ໃີຽກາະຍານົີ ເຌທັຌ຋ີ 24 ກຸຓຑາ ຃.ຘ1976 ຽບີໄຌທໞາ
ຘ຺ຌ຋ິຘັຌງາແຓຉົີ຅ິຈ ຾ຖະ ກາຌປໞທຓຓືເຌບາຆີບາ຃ະຽຌ ບະຌຸຘັຌງາຓະຌີຖາ ທັຌ຋ີ 15 ຋ັຌທາ ຃.ຘ 1987 ທໞາ
ຈໟທງບະຌຸຘຌັ ງາຈຈັ ຾ກໟຘຌ຺ ຋ິຘຌັ ງາແຓຉຕີ຅ິຈ ຾ຖະ ກາຌປໞທຓ ຓືເຌບາຆີບາ຃ະຽຌ, ຘ຺ຌ຋ິຘັຌງາ ຃.ຘ 1995 ທໞາ
ຈທໟ ງຽຂຈຎບຈບາທຈຸ ຌິທຽ຃ງົ ເຌບາຆບີ າ ຃ະຽຌ ຾ຖະ ບໃຌື ໂ.
ຉ຺ທດ່າຄ: ຊະ຾ນຄົ ກາຌຍາຄກບກ ຎີ 1967

1.) ຘາໟ ຄຉໄຄັ ຘະຓາ຃ຓ຺ ຽຑໃບື ກາຌປໞທຓຓືເຌຑາກຑໄຌື ບາຆີບາ຃ະຽຌ (ບາຆຉີ າຽທຌັ ບບກຘຼຄເຉໟ)
2.) ຅ຸຈຎະຘ຺ຄ ຾ຖະ ຽຎູົາໝາງຂບຄຘະຓາ຃຺ຓ ຽຖັຄເຘໞກາຌຂະນງາງຉ຺ທ຋າຄຈໟາຌຽຘຈຊະກິຈ ຾ຖະ
ຂະນງາງຉ຺ທ຋າຄຈໟາຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ ຾ຖະ ຃ທາຓກໟາທໜາໟ ຋າຄຘຄັ ຃຺ຓ.

ຘ຺ັ່ຄຽຘຓີ ຘຌັ ຉິຑາຍຘະຽຊງຖະຑາຍ ເຌຑາກຑໄຌື ຽ຃຺າຖຍ຺ ຌັຍຊື຃ທາຓງຸຈຉ຋ິ າ ຾ຖະ ກາຌ ຎູກ຃ບຄຈໟທງກ຺ຈໝ
າງ, ກາຌຑທ຺ ຑຌັ ຖະນທາໞ ຄຆາຈ ຑໟບຓ຋ຄັ ຽ຃າ຺ ຖ຺ຍຌຍັ ຊືນົກັ ກາຌກຈ຺ ຍັຈຘະນະ ຎະຆາຆາຈ.

ຘ຺່ັຄຽຘີຓກາຌປໞທຓຓື ຾ຖະ ຆໞທງຽນົືບຽຆິໃຄກັຌ຾ຖະກັຌ ຓີຏ຺ຌຎະ຿ນງຈປໞທຓກັຌ຋າຄຈໟາຌ ຽຘຈຊະກິຈ ,
ຘັຄ຃ຓ຺ , ທຈັ ຋ະຌະ຋າ, ຽຉັກຌິກ, ທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ກາຌຎກູ ຃ບຄ.

ຆໞທງຽນືບົ ຽຆຄິໃ ກຌັ ຾ຖະ ກັຌເຌປຍູ ກາຌຐຶກບ຺ຍປຓ຺ ຾ຖະ ຃ໄ຺ຌ຃ໟທາເຌຂ຺ຄຽຂຈກາຌຘຶກຘາທິ ຆາຆີຍຽຉັກຌິກ
຾ຖະ ກາຌຎູກ຃ບຄ.

5

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ກາຌປໞທຓຓືເນໟຓີຎະຘິຈ຋ິຏ຺ຌງິໃຄຂຶໄຌເຌກາຌຌາເຆໟກະຘິກາ ຾ຖະ ບຸຈຘານະກາຂບຄຉ຺ຌ ຽຑືໃບຂະນງາງ
ກາຌ຃ໟາ, ກາຌ຃຺ຌໄ ຃ທໟາກາຌ຾ຖກຎ່ຼຌຘິຌ຃ໟາຖະນທໞາຄຎະຽ຋ຈ. ກາຌຎຸຍ ຎຸຄຽຄືໃບຌແຂກາຌຂ຺ຌຘ຺່ັຄ຃຺ຓຓະຌາ຃຺ຓເຌ
ກາຌງ຺ກຓາຈຉະຊາຌຆີທິຈກາຌຽຎຸຌດູ່ຂບຄຎະ ຆາຆຌ຺ ເນຈໟ ີຂຌໄຶ .

ຽຑືໃບຘ຺່ັຄຽຘຓີ ກາຌ຃ຌ຺ໄ ຃ທໟາກໞຼທກຍັ ບາຆີບາ຃ະຽຌ
ຽຑືໃບປັກຘາກາຌປໞທຓຓືບັຌເກໟຆິຈກາຌປໞທຓຓືກັຍຘາກ຺ຌ ຾ຖະ ບ຺ຄກາຌ຅ັຈຉັໄຄເຌຑາກຑືໄຌ ຓີ຅ຸຈຎະຘ຺ຄ
຾ຖະ ຽຎາູົ ໝາງ຃າໟ ງ຃ືກຌັ ຾ຖະ ຆບກນາຆໞບຄ຋າຄ ຽຑໃືບຽປຈັ ເນກໟ າຌປທໞ ຓຓື ກັຌຖະນທໞາຄຆາຈເກຆໟ ິຈກຌັ ງຄິໃ ຂຌໄຶ .
3.) ກ຺ຌແກ ຾ຖະ ທິ຋ີກາຌ຅ັຈຉໄຄັ ຽຑບໃື ຍຌັ ຖ຅ຸ ຈຸ ຎະຘ຺ຄ ຾ຖະ ຽຎູົາໝາງຂບຄຘະຓາ຃຺ຓ
ກບຄຎະຆຸຓຎະ຅າຎີຂບຄຍັຌຈາຖຈັ ຊະຓຌ຺ ຉີກາຌຉາໞ ຄຎະຽ຋ຈ ຿ຈງຏັຈຎ່ຼຌກັຌຽຎຸຌຽ຅຺ໄາ ຑາຍຽບີໄຌທໞາ ກບຄ
ຎະຆຓຸ ຖຈັ ຊະຓ຺ຌຉບີ າຆຼຌ, ຊໟານາກຓ຃ີ ທາຓ຅າຽຎຌຸ ກຽໍ ຎີຈກບຄຎະຆຸຓ ທິຘາຓັຌຂບຄຖັຈຊະຓ຺ຌຉີກາຌຉໞາຄຎະຽ຋ຈ
ກໍແຈໟ.
຃ະຌະຎະ຅າຑາງເຉກໟ າຌຽຎຸຌຎະ຋າຌ ຂບຄຖັຈຊະຓ຺ຌຉີກາຌຉໞາຄຎະຽ຋ຈ ຂບຄຎະຽ຋ຈ ຽ຅຺ໄາຑາຍ ນົື ຏູໟຉາຄ
ໜາໟ ຂບຄຏູກໟ ຼໞ ທຂບໟ ຄ ຾ຖະ ຘະຓາຆກິ ຂບຄ຃ະຌະຎະ຅າຎະກບຍຈໟທງ ຍັຌຈາ຋ູຈຂບຄຎະຽ຋ຈຘະຓາຆິກບືໃຌໂ຋ີໃຎະ຅າ
ດູ່ຎະຽ຋ຈຽ຅຺າໄ ຑາຍ ຽຑບືໃ ປັຍຏິຈຆບຍທຼກ ຄາຌຂບຄຘະຓາ຃຺ຓ ເຌຖະນທໞາຄກາຄຘະແໝຂບຄກບຄຎະຆຸຓຖັຈຊະຓ຺ຌຉີ
ກາຌຉາໞ ຄຎະຽ຋ຈ.
຃ະຌະກາຓະກາຌຘະຽຑາະກິຈ ຾ຖະ ຃ະຌະກາຓະກາຌຊາທບຌ ຎະກບຍຈໟທງຍັຌຈາທິ ຆາກາຌ ຾ຖະ ຽ຅຺ໄາ
ໜາໟ ຋ໃຂີ ບຄ຾ຉຖໞ ະທຼກ.
ກບຄຽຖຂາບາຆຼຌ຾ນໞຄຆາຈເຌ຾ຉໞຖະຎະຽ຋ຈຘະຓາຆິກ ຽຑືໃບທຼກຂບຄຘະຓາ຃຺ຓ ຿ຈງ ຉາຄໜໟາເນໟ
ຎະຽ຋ຈຉຌ຺ ຾ຖະ ປັຍເຆກໟ ບຄຎະຆຓຸ ຎະ຅າຎີ ນົື ກບຄຎະຆຓຸ ທິຘາຓຌັ ຂບຄຍຌັ ຈາຖັຈຊະຓ຺ຌຉີກາຌຉໞາຄຎະຽ຋ຈ ຂບຄ
ກບຄຎະຆຸຓຎະ຅າ ຾ຖະ ກບຄຎະຆຓຸ ຃ະຌະກາຓະ ກາຌບາຈ຅ະຘາໟ ຄຉຄໄັ ຂຌຶໄ .
4.) ຘະຓາ຃ຓ຺ ຾ຓຌໞ ຽຎີຈເນ຋ໟ ຸກຎະຽ຋ຈ ເຌຑາກຑືໄຌບາຆີບາ຃ະຽຌ ຋ີໃຓີ຃ທາຓຽນັຌຈີຽນັຌຑໟບຓກັຍ ຅ຸຈຎະຘ຺ຄ
ນກັົ ກາຌ ຾ຖະ ຽຎົາູ ໝາງ຋ກໃີ າໞ ທຓາຂາໟ ຄຽ຋ຄິ ຌໄັຌຽຂໄາ຺ ຽຎຸຌຘະຓາຆິກແຈໟ.

5.) ຘະຓາ຃຺ຓແຈຘໟ ະ຾ຈຄຽຊິຄຽ຅ຈຉະຌາຖທຓຂບຄຍັຌຈາຎະຆາຆາຈບາຆີບາ຃ະຽຌ ຋ີໃ຅ະຏູກຑັຌ ເຌຓິຈຉະຑາຍ
ກາຌປໞທຓຓື຿ຈງຏໞາຌ຃ທາຓຑະງາງາຓ ຾ຖະ ກາຌຽຘງຘະນົະປໞທຓກັຌຽຑືໃບ ຃້າຎະກັຌໝາກຏ຺ຌ຾ນໞຄຘັຌຉິຑາຍ,
ບຈິ ຘະນະົ ຑາຍ ຾ຖະ ທັຈ຋ະຌາຊາທບຌຘາຖຍັ ຎະຆາຆຌ຺ ຾ຖະ ຖໞຸຌ຃ຌ຺ ຉໍແ່ ຎຂບຄຉຌ຺ .

6

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

4. ຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິ ບາຆຼຌ

4.1. ຽຌກາຕາຍຕຌູ າງ ຈາຕຸຘຆາຖາຓ ( Negara Brunei Darussalam)

ປຍູ ຋ຄຸ ຎະຽ຋ຈຍຕູຌາງ
ບາໟ ຄບຄີ ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຌະ຃ບຌນົທຄ ຍາຌຈາຽຆຕຽີ ຍກາທຌັ
ຑືໄຌ຋ີໃຎະຽ຋ຈ 5765 ກ຿ິ ຖຉາ຾ຓັຈ

ຑຌ຺ ຖະຽຓບື ຄ 428.146 ຃຺ຌ (2010)
ຑາຘາ຋າຄກາຌ ຓາຽຖ
ນ຺ທໜທໞ ງຽຄຌິ ຉາຎະ຅າຆາຈ ຿ຈຖາຍຕຌູ າງ Bruneian dollar (BND)
ຖະຍບຍກາຌຎູກ຃ບຄ ຖະຍບຍຘ຺ຓຍຌູ ຌາງາຘຈິ ຋ຖິ າຈ
ຽທຖາ ຍ຺ທ຿ຓຄ຋ີ 8 ຉາຽທັຌບບກ
GDP 20,38ຑັຌຖໟາຌ$ (2010)
ຖາງແຈຉໟ ໍ່ນ຺ທ຃຺ຌ 51,600$/ຎີ
ຈບກແຓຎໟ ະ຅າຆາຈ ຈບກຆຓິ ຎໍ (Simpor)

ຘຌິ ຃າໟ ຘັ຺່ຄບບກຉໄ຺ຌຉໍ ປູຍ ຈບກຆິຓຎໍ
ບໟາຄບຄີ ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຌ້າຓັຌ, ບາງ຾ກັຈຘ຋໌ າຓະຆາຈ

7

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

4.2. ຘາ຋າຖະຌະຖັຈບິຌ຿ຈຽຌຽຆງ (Repubic of Indonesia)

ປຍູ ຋ຸຄຎະຽ຋ຈບຌິ ຿ຈຽຌຽຆງ
ບໟາຄບີຄ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຌະ຃ບຌນທົ ຄ ຅າກາຉາ
ຑືຌໄ ຋ີຎໃ ະຽ຋ຈ 1.904.569 ກ຿ິ ຖຉາ຾ຓຈັ

ຑ຺ຌຖະຽຓບື ຄ 248.216.193 ຃ຌ຺ (2011)
ຑາຘາ຋າຄກາຌ
ນທ຺ ໜທໞ ງຽຄິຌຉາຎະ຅າຆາຈ ບິຌ຿ຈຽຌຽຆງ
ຽທຖາ ຕູຽຎງ (Rupiah,IDR)
GDP ຓທ຺ ຿ຓຄ຋ີ 7-9 ຉາຽທຌັ ບບກ
ຖາງແຈຉໟ ໍນ່ ຺ທ຃຺ຌ 894,9ຑັຌຖາໟ ຌ$(2012)
ຈບກແຓຎໟ ະ຅າຆາຈ
4.943$/ຎີ
ຈບກກໟທງແຓຖໟ າຉີ

ປູຍ ຈບກກໟທງແຓຖໟ າຉີ

ບາໟ ຄບຄີ ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຘຌິ ຃ໟາຘ຺ັ່ຄບບກຉຌໄ຺ ຉໍ ຌ້າຓຌັ ບາງ຾ກັຈຘ໌, ຏະຖິຈຉະຑຌັ ຅າກແຓໟ ຾ຖະ ຾ຏຌໞ ຾ຑ

8

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

4.3. ຘາ຋າຖະຌະຖຈັ ຎະຆາ຋ຎິ ະແຉ ຎະຆາຆຌ຺ ຖາທ

ຌະ຃ບຌນົທຄ ປຍູ ຋ຄຸ ຎະຽ຋ຈຖາທ
ຑືຌໄ ຋ຎໃີ ະຽ຋ຈ ບໟາຄບີຄ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຑ຺ຌຖະຽຓບື ຄ ທຼຄ຅ັຌ
ຑາຘາ຋າຄກາຌ 236.800 ກິ຿ຖຉາ຾ຓຈັ
ນ຺ທໜໞທງຽຄຌິ ຉາຎະ຅າຆາຈ 6.492.400 ຃຺ຌ (2015)
ຽທຖາ ຑາຘາຖາທ
GDP ກີຍ Kip
ຖາງແຈຉໟ ໍນ່ ທ຺ ຃ຌ຺ ຓ຺ທ຿ຓຄ຋ີ 7 ຉາຽທຌັ ບບກ
ຈບກແຓຎໟ ະ຅າຆາຈ 17,66 ຑຌັ ຖໟາຌ $
2,614$/ຎີ
ຈບກ຅າຎາ

ປຍູ ຈບກ຅າຎາ
ບາໟ ຄບີຄ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຘິຌ຃າໟ ຘັ຺ຄ່ ບບກຉ຺ຌໄ ຉໍ ຽ຃ືໃບຄຌຄໞຸ ນ຺ັ່ຓ, ຾ຏຌໞ ຾ຑ, ກະ຾ຘແຒຒາ້ , ແຓ຋ໟ ບໞ ຌ, ແຓບໟ ຈັ , ກາຽຒ.
4.4. ຎະຽ຋ຈຓາຽຖຽຆງ

ປູຍ ຋ຸຄຎະຽ຋ຈຓາຽຖຽຆງ
ບໟາຄບີຄ຅າກ https://www.google.com/search?q

9

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ຌະ຃ບຌນົທຄ ກ຺ທຖາຖາຽຎີ
ຑໄຌື ຋ີໃຎະຽ຋ຈ 329.758 ກ຿ິ ຖຉາ຾ຓັຈ

ຑ຺ຌຖະຽຓືບຄ 30.018.242 ຃຺ຌ (2014)
ຑາຘາ຋າຄກາຌ ຑາຘາຓາຽຖຽຆງ
ນ຺ທໜທໞ ງຽຄຌິ ຉາຎະ຅າຆາຈ ຕຄິ ກິຈຓາຽຖຽຆງ Ringgit (Myr)
ຽທຖາ ຍ຺ທ຿ຓຄ຋ີ 8 ຉາຽທັຌບບກ
GDP 312.4 ຑັຌຖາໟ ຌ $ (2013)
ຖາງແຈໟຉນ່ໍ ທ຺ ຃຺ຌ 10.412 $/ຎີ
ຈບກແຓໟຎະ຅າຆາຈ ຈບກຘະຍາ(Bunka raya)

ປູຍ ຈບກຘະຍາ
ບາໟ ຄບີຄ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຘິຌ຃າໟ ຘັ຺ຄ່ ບບກຉຌ຺ໄ ຉໍ ຌາ້ ຓຌັ ຎາຓ, ຌ້າຓຌັ ຈຍິ , ຏະຖິຈຉະຑັຌຽ຃ບໃື ຄແຒຒາ້ ຾ຖະ ຽບ ຽຖັກ຿ຉຕຌກິ
4.5. ຎະຽ຋ຈຓຼຌຓາ

ປູຍ ຋ຸຄຎະຽ຋ຈຓຼຌຓາ
ບໟາຄບີຄ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຌະ຃ບຌນົທຄ ຽຌຎຈີ ໍ
ຑໄຌື ຋ຎີໃ ະຽ຋ຈ 678.500 ກິ຿ຖຉາ຾ຓັຈ
51.419.420 ຃຺ຌ (2014)
ຑຌ຺ ຖະຽຓບື ຄ ຓຼຌຓາ
ຑາຘາ຋າຄກາຌ ຅ັຈ໅ (kyat)
ນ຺ທໜທໞ ງຽຄຌິ ຉາຎະ຅າຆາຈ ຍ຺ທ຿ຓຄ຋ີ 6:30 ຉາຽທຌັ ບບກ
ຽທຖາ
10

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

GDP 82,72 ຑັຌຖາໟ ຌ $ (2011)

ຖາງແຈໟຉ່ໍນ຺ທ຃຺ຌ 1.300 $/ຎີ
ຈບກແຓຎໟ ະ຅າຆາຈ ຈບກຎະຈູໞ (paduak)

ປຍູ ຋ຸຄຎະຽ຋ຈຍຕູຌາງ
ບາໟ ຄບຄີ ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຘຌິ ຃ໟາຘ່ັ຺ຄບບກຉຌ຺ໄ ຉໍ ຏະຖິຈຉະຑັຌກະຘິກາ ຾ຖະ ຅າກ຋ະຽຖ, ແຓໟ຋ໞບຌ, ຾ປໞ຋າຈ, ຽຑັຈຑບງ, ກາຌ຃ໟາຆາງ
຾ຈຌ.

4.6. ຎະຽ຋ຈຒີຖິຍຎິຌ

ປູຍ ຋ຄຸ ຎະຽ຋ຈຒິຖິຍຎຌິ
ບາໟ ຄບຄີ ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຌະ຃ບຌນທົ ຄ ຓະຌີຖາ
ຑຌໄື ຋ຎໃີ ະຽ຋ຈ 300.000 ກິ຿ຖຉາ຾ຓັຈ

ຑຌ຺ ຖະຽຓບື ຄ 103.000.000 ຃ຌ຺ (2012)
ຑາຘາ຋າຄກາຌ ຑາຘາຒິຖິຍຎິຌ຿ຌ ຾ຖະ ຑາຘາບຄັ ກິຈ
ນ຺ທໜໞທງຽຄຌິ ຉາຎະ຅າຆາຈ ຽຎ຿ຆຒີຖຍິ ຎຌິ Philippine Peso
ຽທຖາ ຍທ຺ ຿ຓຄ຋ີ 8 ຉາຽທັຌບບກ
GDP 257 ຑັຌຖໟາຌ $ (2011)
ຖາງແຈຉໟ ໍນ່ ຺ທ຃຺ຌ 2.614 $/ຎີ
ຈບກແຓຎໟ ະ຅າຆາຈ ຈບກ຾ກໟທ

11

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ປູຍ ຈບກ຾ກໟທ
ບາໟ ຄບີຄ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຘຌິ ຃ໟາຘຄ຺ັ່ ບບກຉຌ຺ໄ ຉໍ ຽ຃ືໃບຄຌຸໞຄ, ຏະຖິຈຉະຑັຌຎະຽຑຈຘືໃແຒຒ້າ, ຏະຖິຈຉະຑັຌບຸຈຘາ ນະກາຽບຽຖັກ຿ຉຕຌິກ
຾ຖະ ຌາ້ ຓັຌໝາກຑໟາທຈິຍ.
4.7 ຎະຽ຋ຈຘຄິ ກະ຿ຎ

ປຍູ ຋ຄຸ ຎະຽ຋ຈຘິຄກະ຿ຎ
ບາໟ ຄບຄີ ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຌະ຃ບຌນທົ ຄ ຘຄິ ກະ຿ຎ
ຑືຌໄ ຋ໃີຎະຽ຋ຈ 699 ກິ຿ຖຉາ຾ຓຈັ

ຑ຺ຌຖະຽຓບື ຄ 5.469.700 ຃຺ຌ (2014)

ຑາຘາ຋າຄກາຌ ຓາຽຖ, ຅ີຌກາຄ, ຉາຓຌິ ຾ຖະ ບຄັ ກິຈ
ນທ຺ ໜໞທງຽຄຌິ ຉາຎະ຅າຆາຈ ຿ຈຖາຘຄິ ກະ຿ຎ Singapore Dollar
ຽທຖາ ຍ຺ທ຿ຓຄ຋ີ 8 ຉາຽທຌັ ບບກ
GDP 318.9 ຑຌັ ຖາໟ ຌ $ (2011)
ຖາງແຈຉໟ ໍນ່ ຺ທ຃຺ຌ 52.709 $/ຎີ
ຈບກແຓຎໟ ະ຅າຆາຈ ຈບກກທໟ ງແຓຉໟ ະກຸຌ຾ທຌຈໟາ

12

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ປຍູ ຈບກກໟທງແຓຉໟ ະກຌຸ ຾ທຌຈໟາ
ບາໟ ຄບີຄ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຘຌິ ຃ໟາຘ່ັ຺ຄບບກຉຌ຺ໄ ຉໍ ຽ຃ືບໃ ຄເຆໟແຒຒາ້ , ຽ຃ໃືບຄກ຺ຌ຅ກັ , ຽ຃ໃືບຄຎະກບຍ, ຌາ້ ຓຌັ ຽຆບືໄ ແຒ
4.8 ຎະຽ຋ຈແ຋

ປຍູ ຋ຸຄຎະຽ຋ຈແ຋
ບໟາຄບຄີ ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຌະ຃ບຌນທົ ຄ ຍາຄກບກ
ຑໄືຌ຋ໃີຎະຽ຋ຈ 513.115 ກ຿ິ ຖຉາ຾ຓຈັ

ຑຌ຺ ຖະຽຓບື ຄ 65.729.098 ຃ຌ຺ (2015)
ຑາຘາ຋າຄກາຌ ຑາຘາແ຋
ນທ຺ ໜທໞ ງຽຄິຌຉາຎະ຅າຆາຈ ຍາຈ (Bath)
ຽທຖາ ຍທ຺ ຿ຓຄ຋ີ 7 ຉາຽທັຌບບກ
GDP 366 ຑັຌຖໟາຌ $ (2012)
ຖາງແຈໟຉໍ່ນທ຺ ຃຺ຌ 5.390 $/ຎີ
ຈບກແຓໟຎະ຅າຆາຈ ຈບກ຃ຌູ

ປູຍ ຈບກ຃ຌູ
ບໟາຄບີຄ຅າກ https://www.google.com/search?q

13

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຘຌິ ຃າໟ ຘຄ຺່ັ ບບກຉຌ຺ໄ ຉໍ ຏະຖິຈຉະຑຌັ , ຾ຏໞຌ຾ຑ, ຽ຃ືໃບຄເຆໟແຒຒາ້ , ຃ບຓຑິທຽຉໄີ
4.9.ນທຼຈຌາຓ

ປູຍ ຋ຸຄຎະຽ຋ຈຍຕຌູ າງ
ບາໟ ຄບີຄ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຌະ຃ບຌນົທຄ ປາໞ ຿ຌງໟ
ຑໄືຌ຋ີຎໃ ະຽ຋ຈ 331689 ກິ຿ຖຉາ຾ຓຈັ

ຑ຺ຌຖະຽຓບື ຄ 89.693.000 ຖາໟ ຌ຃຺ຌ (2013)
ຑາຘາ຋າຄກາຌ ນທຼຈຌາຓ
ນ຺ທໜໞທງຽຄິຌຉາຎະ຅າຆາຈ ຈຄ຺ (Dong)
ຽທຖາ ຍທ຺ ຿ຓຄ຋ີ 7 ຉາຽທຌັ ບບກ
GDP 257 ຑັຌຖໟາຌ $ (2011)
ຖາງແຈໟຉນໍ່ ຺ທ຃຺ຌ 2.614 $/ຎີ
ຈບກແຓຎໟ ະ຅າຆາຈ ຈບກຍທ຺

ປຍູ ຈບກຍທ຺
ບໟາຄບີຄ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຘຌິ ຃ໟາຘ຺່ຄັ ບບກຉຌ຺ໄ ຉໍ ຽຂ຺ໄາ,ຌາ້ ຓຌັ ຈຍິ , ກຸຄໟ , ຾ຏຌໞ ຾ຑ, ກາຽຒ, ດາຄຑາຖາ ຾ຖະ ຽ຃ືໃບຄຌໞຄຸ .

14

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

4. 10.ກາຎູຽ຅ງ

ປູຍ ຋ຸຄຎະຽ຋ຈກາຎຽູ ຅ງ
ບາໟ ຄບຄີ ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຌະ຃ບຌນທົ ຄ ຑະຌຓ຺ ຽຎຸຌ
ຑຌໄື ຋ີໃຎະຽ຋ຈ 181.040 ກິ຿ຖຉາ຾ຓຈັ

ຑ຺ຌຖະຽຓບື ຄ 15.100.000 ຃ຌ຺ (2012)
ຑາຘາ຋າຄກາຌ ຂະຽໝຌ
ນທ຺ ໜທໞ ງຽຄິຌຉາຎະ຅າຆາຈ ຕຼທ (Riel)
ຽທຖາ ຍທ຺ ຿ຓຄ຋ີ 7 ຉາຽທັຌບບກ
GDP 257 ຑຌັ ຖໟາຌ $ (2011)
ຖາງແຈໟຉໍນ່ ຺ທ຃ຌ຺ 2.614 $/ຎີ
ຈບກແຓໟຎະ຅າຆາຈ ຈບກຖາຈທຌ (Ramdul)

ປູຍ ຈບກຈາຈທຌ
ບໟາຄບຄີ ຅າກ https://www.google.com/search?q

ຘຌິ ຃າໟ ຘ່ັ຺ຄບບກຉໄຌ຺ ຉໍແຓ຋ໟ ໞບຌ, ດາຄຑາຖາ, ຏະຖຈິ ຉະຑຌັ ກະຘກິ າ, ຑະຖຈິ ຉະຑຌັ ຅າກຽຑັຈຑບງ.

຃າຊາຓ
1. ບາຆຼຌຓີຎະນທັຈ຃ທາຓຽຎຸຌຓາ຃ື຾ຌທເຈ ?
2. ເນໟຌັກຘຶກຘາຆບກບໞາຌກາຌຽ຃ືໃບຌແນທຂບຄກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈຏູໟຌາບາຆຼຌ຅າກຽທຍແຆຉໞາຄໂ ກບຄຎະຆຸຓ
ແຈຓໟ ຊີ ະ຾ນຄົ ກາຌເຈ຾ຈໞ ?

15

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ຍຈ຺ ຋ີ 2
ຓະ຿ຌຑາຍກຼໞ ທກຍັ ທຈັ ຋ະຌະ຋າຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ

ບາຆີຉາຽທັຌບບກຘຼຄເຉໟ ຽຎຸຌຽຂຈໜຶໃຄ຋ີໃຉັໄຄດູ່ຖະນໞທາຄກາຄຂບຄຘບຄ຾ນົໞຄບະຖິງະ຋າ ຿ຖກຍູປາຌ ຃ື ຅ີຌ
຾ຖະ ບິຌຽຈງ ຾ຖະ ກໍຽຎຌຸ ຂ຺ຄຽຂຈໜຶໃຄ຋ໃີຓທີ ັຈ຋ະຌະ຋າຘະຽຑາະຂບຄຉ຺ຌຽບຄ ຓາຉັໄຄ຾ຉໞຍູປາຌຌະກາຌ ຅຺ຌຓາປບຈ
ກາຌຉໄຄັ ຽຎຸຌຖຈັ ຋ີໃຓີ຃ທາຓປຸໞຄຽປືບຄຂຌໄຶ ຉາຓ຾ຍຍຂບຄຉ຺ຌຽບຄ. ຾ຉໞຑາງນົັຄຓີກາຌປັຍຽບ຺າທັຈ຋ະຌະ຋າຉໞາຄຊິໃຌຽຂ຺ໄາ
ຓາ ຿ຈງຘະຽຑາະທັຈ຋ະຌະ຋ າບິຌຽຈງ - ຅ີຌ ຾ຖໟທ ຽປັຈເນໟທັຈ຋ະຌະ຋ າຂບຄ຾ຉໞຖະຆາຈເຌ
ບາຆຉີ າຽທັຌບບກຘໞຼຄເຉໟ ຓີຖັກຘະຌະ຃ໟາງ຃ື ຾ຖະ ຾ຉກຉໞາຄກັຌ. ຖັກຘະຌະ຃ໟາງ຃ືກັຌແຈໟ຾ກໞທິ຋ີກາຌຎະຉິຍັຈເຌ
຃ທາຓຽຆບໃື ຊຉື າໞ ຄໂ ຽຆັຌ່ ກາຌຌຍັ ຊຏື ີ, ກາຌຌຍັ ຊືຍຌັ ຑະຍຖຸ ຈຸ , ກາຌຌັຍຊຘື ໃຄິ ຋ດີໃ ຽູ່ ໜບື ຋າຓະຆາຈ ຾ຖະ ຘາຘະໜາ,
ຖກັ ຘະຌະ຾ຉກ ຉໞາຄກັຌກໍແຈໟ຾ກໞກາຌຎະກບຍບາຆີຍ ຋ີໃຓີຖັກຘະຌະ຾ຉກຉໞາຄກັຌແຎເຌ຾ຉໞຖະຂ຺ຄຽຂຈ, ຋ັຄຌີໄ ຓັຌ
ຂໄຶຌດກູ່ ຍັ ຋ຉີໃ ັຄໄ ຋າຄຑຓູ ຘາຈ ຾ຖະ ຃ທາຓ຾ຉກຉໞາຄ຋າຄຈາໟ ຌຘາຘະໜາ ຽຆັ່ຌ ຑຸຈຌິກາງຓະນາ ງາຌ, ນິຌະງາຌ ຾ຖະ
ບຈິ ຘະຖາຓ.

ຘາຖັຍທິ຋ກີ າຌປຍັ ຽບ຺າທຈັ ຋ະຌະ຋າຉາໞ ຄຊຌິໃ ຌຌໄັ ຾ຉໞຖະຆາຈກໍຓີກາຌຽຖືບກຽຒຸົຌຘະຽຑາະ ຘິໃຄ຋ີຉ຺ຌຽບຄຽນັຌ
ທໞາຈີ, ຽໝາະຘຓ຺ ຾ຖະ ຘິຄໃ ຋ໃີຑໍ຅ະປຍັ ແຈໟ຾ຖທໟ ຓາຎຸຍເນໟຽຂ຺ໄາກັຍ຃ທາຓຉບໟ ຄກາຌ, ຃ທາຓຌິງ຺ຓ ຘໟາຄຽຎຸຌທັຈ຋ະຌະ຋າ
຋ຽີໃ ຎຌຸ ຖກັ ຘະຌະຘະຽຑາະຂບຄຉຌ຺ ຽບຄຂໄຶຌ.

1. ຃ທາຓຘາຌຶກກໞຼທກຍັ ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ

"ທັຈ຋ະຌະ຋າ" ໝາງຽຊິຄຘິໃຄຎະກບຍ຋ັຄໝ຺ຈຂບຄຍັຌຈາຖັກຘະຌະຘະຽຑາະ຋າຄຈໟາຌ຅ິຈເ຅, ຘະຉິ ຎຸຌງາ,
຃ທາຓປູໟຘຶກ ຾ຖະ ທັຈຊຸ຋ີໃຽຎຸຌຽບກະຖັກເນໟ຾ກໞຘັຄ຃຺ຓ ນົື ກຸໞຓ຃຺ຌ, ຘັຄ຃຺ຓເຈໜຶໃຄ, ຓັຌຎະ ກບຍຈໟທງຘິຖະຎະ,
ທັຌຌະ຃ະຈີ, ຾ຍຍ຾ຏຌກາຌຈາຖຄ຺ ຆີທຈິ , ຖະຍ຺ຍ຃ຌຸ ຃ໞາ, ນ຺ທ຃ຈິ ຎະຈິຈຘາໟ ຄ, ຖະຍ຺ຍຑຓູ ຎຸຌງາ, ຎະຽຑຌີ ຾ຖະ ຃ທາຓ
ຽຆໃືບຊື.

2. ຿຃ຄຘໟາຄ຋າຄຈໟາຌທັຈ຋ະຌະ຋າຘຄັ ຃ຓ຺ ຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ

2.1 ຿຃ຄຘາໟ ຄທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ
ທັຈ຋ະຌະ຋າ຋າຄຈາໟ ຌທຈັ ຊຸ ຾ຖະ ທັຈ຋ະຌະ຋າ຋າຄຈໟາຌ຅ິຈເ຅ ຓີຑະຖັຄຆຸກຈັຌຽຆິໃຄກັຌ ຾ຖະກັຌ, ຑໟບຓ຋ັຄ

ຂະນງາງຉທ຺ ດາ່ ຄຍດ່ໍ ຸຈດົຸຄ. ທັຈ຋ະຌະ຋າຘບຄຎະຽຑຈຌແໄີ ຈໟກາຽຌຈີ ຽກີຈຂຶໄຌຓາ ຅າກ຿຃ຄຘໟາຄ຋ີໃຓີບ຺ຄຎະກບຍຘາ຃ັຌ 3
ຎະກາຌ ຃:ື

ຖະຍ຺ຍກາຌຏະຖຈິ ນືົ ກາຌບບກ຾ປຄຄາຌ ຆບກດກູ່ ະ຋າກຌິ ນາຖໟຼຄຆີຍຉຌ຺ ຽບຄ.
ຖະຍ຺ຍດປູ່ ທໞ ຓຘາຑຌັ ກັຌ ຎະກບຍຈທໟ ງ຃ບຍ຃ທ຺ , ງາຈທຄ຺ ຑຄ຺ ຑັຌ, ກຸໞຓຆ຺ຌ, ຃ທາຓຏູກຑັຌ ຖະນທໞາຄກຸໞຓ຃຺ຌ
ນົື ຆຓຸ ຆຌ຺ ເຌຘັຄ຃຺ຓ.

16

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຖະຍ຺ຍ຃ທາຓຽຆືໃບຊື ນົື ບຸຈ຺ຓກາຌ ບັຌຎະກບຍຈໟທງຎຸຈຆະງາ, ຘາຘະໜາ, ຘັຈ຅ະ຋າ, ຘິຌຖະ຋າ ຾ຖະ
ຑິ຋ີກາຉໞາຄໂ. ທັຈ຋ະຌະ຋າຓີກາຌຎ່ຼຌ຾ຎຄແຎ ຿ຈງຘະຽຑາະຽຓືໃບຓີກາຌຎະຘາຌຘາຑັຌກັຍທັຈ຋ະຌະ຋າບືໃຌໂ
ຌບກ຅າກຌີໄ ຖະຍ຺ຍບ຺ຄຎະກບຍຂບຄ຿຃ຄຘໟາຄ຋ັຄ 3 ຎະກາຌກໍຓີ຃ທາຓຘາຑັຌ ຾ຖະ ຘ຺ັ່ຄຏ຺ຌກະ຋຺ຍຉໍ່ກັຌຉະນົບຈ
ຽທຖາ.
2.2 ຿຃ຄຘໟາຄທຈັ ຋ະຌະ຋າບາຆຼຌ

຃ະຌະກາຓະກາຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ ຾ຖະ ຊະ຾ນົຄຂາໞ ທບາຆຼຌ ແຈໟທາຄ຿຃ຄຘາໟ ຄຂບຄກາຌ ປໞທຓຓກື ໞຼທກັຍຓໍຖະຈ຺ກ
ຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋າບາຆຼຌແທໟຈຄັ່ ຌີ:ໄ

- ກາຌຎກູ ຎຸກປັກຘາຓໍຖະຈ຺ກທຈັ ຋ະຌະ຋າບາຆຼຌເຌ຾ຉຖໞ ະຆາຈ ຾ຖະ ເຌຑາກຑືໄຌ
- ກາຌຎກູ ຎກຸ ປກັ ຘາຘ຺ຓຍັຈຍູປາຌຘະຊາຌ຾ນໞຄຆາຈ຋າຄຈໟາຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ
- ກາຌຽຆີຈຆູປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີບຌັ ຈຄີ າຓ
- ກາຌບະຌຸຖັກບະຈີຈ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈກ຺ ກາຌ຃ຌໄ຺ ຃ທໟາ, ຘິຖະຎະຎຸຌງາ ຾ຖະ ທັຈ຋ະຌະ຋າ
- ກາຌບະຌຖຸ ັກບະຈີຈຓຌູ ຽຆໄບື ຾ຖະ ຓໍຖະຈກ຺ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ຋ໃີງັຄ຃຺ຄດຂູ່ ບຄຎະຆາຆຌ຺
- ກາຌຘັ຺່ຄຽຘີຓກາຌຘຶກຘາ, ຃ທາຓຘາຌກຶ ຾ຖະ ຃ທາຓປກໟູ ໞຼທກັຍທັຈ຋ະຌະ຋າ
- ກາຌດຌື ດຸຌຘກັ ຘຂີ ບຄທັຈ຋ະຌະ຋າບາຆຼຌ
- ກາຌຘ຺ັ່ຄຽຘີຓຌະ຿ງຍາງກໞຼທກັຍຓຖໍ ະຈກ຺ ຾ຖະ ກຈ຺ ໝາງທຈັ ຋ະຌະ຋າ
- ກາຌປຍັ ປູໟຖຂິ ະຘິຈຉຘ່ໍ ຺ຓຍຈັ ຋າຄຎຌຸ ງາຂບຄຘທໞ ຌຖທຓ
- ກາຌຎ້ບຄກັຌຆັຍຘຓ຺ ຍັຈ຋າຄທັຈ຋ະຌະ຋າ຋ໃີຓີກາຌຎ່ຼຌຽ຅຺ໄາ຃ບຍ຃ບຄ຾ຍຍຏິຈກ຺ຈໝາງ
- ກາຌຌາເຆຆໟ ັຍຑະງາກບຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈກ຺ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ຋າຄກາຌ຃ໟາ
- ກາຌຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌຂບຄທັຈ຋ະຌະ຋າ ຾ຖະ ກາຌຑັຈ຋ະຌາ
- ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຽ຃ືບຂາໞ ງຖະຈຍັ ຆາຈ ຾ຖະ ຖະຈຍັ ຑາກຑຌືໄ ກຼໞ ທກຍັ ຓໍຖະຈ຺ກທັຈ຋ະຌະ ຋າບາຆຼຌ.
- ກາຌຘາໟ ຄຆຍັ ຑະງາກບຌຘາຖຍັ ກາຌຽ຃ືໃບຌແນທຈໟາຌຓໍຖະຈ຺ກທຈັ ຋ະຌະ຋າ
- ກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ຾ຖະ ກາຌ຅ຈັ ຉຄໄັ ຎະຉຍິ ຈັ ຾ຏຌກາຌຂບຄບາຆຼຌ ທາໞ ຈທໟ ງຓໍຖະຈ຺ກທັຈ຋ະຌະ຋າ.
ຊະ຾ນົຄກາຌຈັ່ຄກໞາທຌີໄແຈໟຖ຺ຄຌາຓ຋ີໃຍາຄກບກ ຎະຽ຋ຈແ຋຃ັໄຄທັຌ຋ີ 25 ກໍຖະກ຺ຈ 2000, ຿ຈງຍັຌຈາ
ຖັຈຊະຓຌ຺ ຉຉີ າໞ ຄຎະຽ຋ຈ ຽຆໃິຄຏໟູຉາຄໜາໟ ຖັຈຊະຍາຌຂບຄຍຌັ ຈາຘະຓາຆິກບາຆຼຌ.
3. ຃ທາຓຽຎຸຌຓາຂບຄຎະຽຑຌຖີ າທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ
3.1 ຃ທາຓຽຎຸຌຓາຂບຄຎະຽຑຌຖີ າທ
຃າທໞາ ຎະຽຑຌໝີ າງຽຊິຄຘໃິຄ຋ໃີຌິງ຺ຓງຶຈຊືຎະຉຍິ ຈັ ກຌັ ເຌ຾ຉຖໞ ະ຋ໟບຄຊິໃຌຽຎຸຌ຾ຍຍ຾ຏຌຓາ຾ຉໞຈ຺ຌຌາຌຽຑາະ
ຊືທໞາຽຎຸຌຎະ຿ນງຈ຾ກໞ຃຺ຌເຌ຾ຉໞຖະ຋ໟບຄຊິໃຌ, ຾ຉໞກໞບຌຆາທຖາທຽປ຺າແຈໟຊືຎະຉິຍັຈຉາຓ ປີຈຘິຍຘບຄ ນົື ຽບີໄຌບີກ
ດ່າຄໜໃຶຄທາໞ ຎະຽຑຌີ 12 ຽຈືບຌ.

17

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ຎະຽຑຌຖີ າທແຈຘໟ ືຍ຋ບຈຓາ຾ຉຍໞ ປູ າຌຌະກາຌດຽູ່ ຋ຄິ ຾ຏໞຌຈຌິ ບັຌກທໟາຄເນງໞ ຾ຖະ ບຸຈ຺ຓ ຘ຺ຓຍູຌຂບຄຆາຈ
ຖາທ ຾ຖະ ກໍແຈຓໟ ກີ າຌຘຍື ຉໍຂ່ ະນງາງຉທ຺ ດ່າຄຉ່ຽໍ ຌືໃບຄຓາຽຎຌຸ ຽທຖາຈ຺ຌຌາຌ ຾ຉໞຘະແໝຍູປາຌ. ຅າກຌັໄຌ, ປີຈ຃ບຄ
ຎະຽຑຌີຖາທກາຌຽຆືບໃ ຊື, ກາຌຎະຉິຍັຈກແໍ ຈໟຓຖີ ກັ ຘະຌະ ກທາໟ ຄຂທາຄ ຾ຖະ ບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍຌູ ຂຶໄຌ ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓໞຌດູ່ເຌ
ຘະແໝຽ຅຺ໄາຒ້າຄຸໞຓ ຽຆິໃຄແຈໟ ຌາຽບ຺າ ຘາຘະໜາຑຸຈຽຂ຺ໄາຓາຽຏີງ຾ຏໞ ຾ຖະ ຘາຈຘະໜາຈັ່ຄກໞາທຌັໄຌ ກໍແຈໟຌາຽບ຺າ຃ທາຓ
຅ະຽຖຌີ ຘທີ ແິ ຖ຋າຄ ຈາໟ ຌ ກາຌຘກຶ ຘາທັຈ຋ະຌະ຋າ ຽຂໄ຺າຓາຽຏງີ ຾ຏດໞ ູ່ເຌຏືຌ຾ຏຌໞ ຈິຌຖາທ.

ທຈັ ແຈໟກາງຽຎຸຌຘູຌກາຄ຋າຄຈໟາຌທຈັ ຋ະຌະ຋າຽຎຸຌຍໞບຌຽຉ຺ໄາ຿ປຓຎະຆາຆ຺ຌ, ຽຎຸຌຍໞບຌຽປັຈ ຍຸຌຘິຌກິຌ຋າຌ
ຽຆໃິຄຓຑີ ະຘຄ຺ ຘາຓະຽຌຌຽຎຸຌຉທ຺ ຾຋ຌເຌກາຌຽຏງີ ຾ຏໞ຃ທາຓປູໟ຋າຄ ຈໟາຌກາຌຘຶກຘາ ປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີຉໞາຄໂ. ຘະຌັໄຌ,
຅ຶໃຄຽທ຺ໄາແຈໟທໞາ຃ທາຓຽຎຸຌຓາຂບຄຎະຽຑຌີຖາທ ຾ຓໞຌແຈໟຘືຍ຋ບຈຓາ຾ຉໞ ຍູປາຌຌະກາຌແຈໟກາງຽຎຸຌຽບກະຖັກຂບຄ
ຆາຈ ຾ຖະ ຽຎຸຌຘ຺ຓຍຈັ ບຌັ ຖາ້ ຃ໞາຂບຄຆາຈຖາທຽປາ຺ ຅຺ຌຽຊິຄ ຎຸຈ຅ຸຍຌັ .
3.2 ຃ທາຓຽຎຸຌຓາຂບຄຎະຽຑຌີບາຆຼຌ

ເຌຍັຌຈາຎະຽ຋ຈຎະຆາຆາຈບາຆຼຌແຈໟຓີປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີຘະຽຑາະຂບຄ຾ຉໞຖະຎະຽ຋ຈ ຓາ຾ຉໞຈ຺ຌຌາຌ຾ຖໟທ຾ຉໞ
ປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌຈີ ັ່ຄກາໞ ທ ກແໍ ຈໟຓກີ າຌຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌຂບຄຍັຌຈາ ຎະຽ຋ຈຉາໞ ຄໂ຋ີຽໃ ຃ີງ ຽຂ຺ໄາຓາຓີບິຈ຋ິຑ຺ຌເຌຂ຺ຄຽຂຈຌີໄ
ຽຆັ່ຌ ຎະຽ຋ຈນທຼຈຌາຓກໍແຈໟຌາ ຽບ຺າທັຈ຋ະຌະ຋າປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີ ຂບຄ຅ີຌຽຂ຺ໄາຓາຽປັຈເນໟທິຊີຆີທິຈຂບຄຆາທ
ນທຼຈຌາຓຽຎຸຌ຾ຍຍຖັຈ຋ິຂ຺ຄ຅ືໄຽຎຸຌຘໞທຌນົາງ. ຌບກ຅າກ, ຌັໄຌກໍຓີປີຈ຃ບຄ຾ຍຍຖັຈ຋ິຽຉ຺ົ໋າ, ຉໍ່຅າກຌັໄຌກໍງັຄຓີ
຾ຍຍຘາຘະໜາຑຈຸ ຾ຖະ ບຈິ ຘະຖາຓ ຽຆຄິໃ ຽຂ຺ໄາຓາຽຏີງ຾ຏໞ, ຑໟບຓຈຼທກັຌຌັໄຌ, ຎະຆາກບຌຂບຄບາຆຼຌຘໞທຌໜຶໃຄ ກໍ
຾ຓຌໞ ຓາ຅າກຊິໃຌຊາຌບືຌໃ ຽຆ່ັຌ ຓາ຅າກຑາກຉາຽທັຌບບກຘໞຼຄຽໜືບຂບຄບິຌຽຈງ, ຌບກ຅າກ, ຌັໄຌກໍ຾ຓໞຌຓາ຅າກ
຅ີຌ ຅ຄຶໃ ຽປຈັ ເນໟຓີ຃ທາຓ຾ຉກຉໞາຄກຌັ ຋າຄຈໟາຌປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌ.ີ

ຘະຽຑາະຎະຽ຋ຈບຌິ ຿ຈຽຌຽຆງກໍຓປີ ຈີ ຃ບຄກາຌຽຆືໃບຊືທໞາຘິໃຄ຋ີໃຓີຆີທິຈ ຾ຖະ ຍໍ່ຓີຆີທິຈ ແຈໟ ຓີຑະ ຖັຄຑິຽຘຈເຌ
ຉທ຺ ຽບຄ.

ຘະຽຑາະຎະຽ຋ຈຒິຖຍິ ຎຌິ ຎະຆາຆ຺ຌຘໞທຌເນງຽໞ ຎຸຌຆາທຓາຽຖ ຋ີໃບ຺ຍຑະງ຺ຍຽຂ຺ໄາແຎ຅າກ ຽກາະ ຍັບກຌຼທຽຆິໃຄຓີ
ປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີ຾ຍຍຆາທຓາຽຖ, ຾ຉໞຽທາໄ຺ ຖທຓ຾ຖທໟ ປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີ ຂບຄ ຎະຆາຆາຈ ບາຆຼຌ຾ຓໞຌແຈໟປັຍ຅າກນົາງ
ຑາກຘທໞ ຌ ຽຆັ່ຌ:

ທັຈ຋ະຌະ຋າປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌ຾ີ ຏໞຽຂໄ຺າຓາເຌກຸໞຓຍຌັ ຈາຎະຽ຋ຈບາຆຼຌຎະຓາຌຘັຈຉະທັຈ ຋ີ1 ກໞບຌ ຃.ຘ ຾ຖະ
ເຌຘຈັ ຉະທຈັ ຋ີ 15 ແຈໟ຾ຏໞຂະນງາງແຎ຋຺່ັທຑູຓີຑາກບາຆຼຌ ຿ຈງຘະຽຑາະ ຾ຓໞຌແຈໟ ປັຍທັຈ຋ະຌະ຋າປີຈ຃ບຄຓາ
຅າກບິຌຽຈງ.

ຉທ຺ ດາ່ ຄ
ປຍູ ຾ຍຍກາຌຎກູ ຃ບຄ຾ຍຍຓກີ ະຘັຈຉາຓ຾ຍຍປຌິ ຈູ ຾ຖະ ຑຈຸ
ຑາຘາ ຾ຖະ ທັຌຌະກາຎະຽ຋ຈເຌຑູຓີຑາກຌີໄ ແຈໟປັຍຑາຘາຘັຌຘະກິຈຓາຎະຘ຺ຓຎະຘາຌຑາຘາຽຈີຓຂບຄຉ຺ຌ

ຑາຘາຓາຽຖ ຾ຖະ ຑາຘາຆາທາ ຍາຄ຃າຓາ຅າກຑາຘາຘັຌຘະກຕຈິ .
ຖະຍ຺ຍທຌັ ຌະຂບຄບິຌຽຈງຆາທບາຆຼຌກໍແຈໟປຍັ ຓາຈທໟ ງ຾ຉໞຽຖືບກຽຒົຌຸ ຽບ຺າ຾ຉໞຘຄິໃ ຋ໃີຎະຉຍິ ຈັ ແຈໟ

18

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຌບກ຅າກ຅ະແຈປໟ ັຍທັຈ຋ະຌະ຋າ ປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີຘໞທຌໜຶໃຄຓາ຅າກບິຌຽຈງ຾ຖໟທ ຎະຆາ ຆ຺ຌ ຆາທບາຆຼຌ ກໍງັຄຓີ
ປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີທັຈ຋ະຌະ຋າຓາ຅າກຘາຘະໜາບິຈຘະຖາຓ ຾ຖະ ກໍຊືແຈໟທໞາທັຈ ຋ະຌະ຋າບິຈຘະຖາຓຓີບິຈ຋ິຑ຺ຌ
ນົາງເຌຑູຓີຑາກຌີໄ ຿ຈງຘະຽຑາະ ຾ຓຌໞ ຍັຌຈາຎະຽ຋ຈ຋ຽໃີ ຎຸຌຽກາະ.

ຎະຽຑຌີເຌກາຌຎະກບຍຑິ຋ີ຋າຄຘາຘະໜາ, ຎະຽຑຌີເຌກາຌ຾ຉໞຄຄາຌ ຽທ຺ໄາຖທຓ຾ຖໟທ ຎະຽ຋ຈ ຉໞາຄໂເຌ
ຑຓູ ີຑາກບາຆີຉາຽທັຌບບກຘໞຼຄເຉໟ ຽຎຸຌຑູຓີຑາກ຋ີໃຓີທັຈ຋ະຌະ຋າ, ປີຈ຃ບຄ, ຎະຽຑຌີຘະຽຑາະ ຂບຄຉ຺ຌຽບຄຉັໄຄ຾ຉໞ
ຘະແໝກໞບຌຎະນທັຈຘາຈ ຾ຖະ ຘະແໝຎະນທັຈຘາຈ ຽຓືໃບ ກໍ່ ຉັໄຄຽຎຸຌຖັຈ຋ີໃ຅ະຽຖີຌ ປຸໞຄຽປືບຄຂຶໄຌເຌ຾ຍຍຘະຍັຍ
ຂບຄຉ຺ຌຽບຄ຾ຉໞຽທຖາ຋ີໃປັຍທັຈ຋ະຌະ຋າ, ປີຈ ຃ບຄ, ຎະຽຑຌີຉໞາຄຊິໃຌຽຂ຺ໄາຓາ ຾ຖໟທຽປັຈເນໟປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີຂບຄ
ຍັຌຈາຎະຽ຋ຈຉໞາຄໂເຌຑູຓີຑາກ ຌີຓໄ ຖີ ກັ ຘະຌະ຃າໟ ງ຃ືກັຌ ຾ຖະ ຾ຉກ ຉໞາຄກັຌຈັ່ຄຌ:ໄີ

ຘຄໃິ ຋຃ໃີ ໟາງ຃ືກັຌ ແຈໟ຾ກໞຎະຽຑຌີ຋ີໃຎະຉິຍັຈເຌຖາຆະຘາຌັກຉໞາຄໂ຋຺່ັທ຋ັຄຎະຽ຋ຈ຋ີໃຽຎຸຌ ຾ຏໞຌຈິຌເນງໞ ຓີປູຍ
຾ຍຍຈຼທກັຌ຅ຌ຺ ຽໝບື ຌກຍັ ທາໞ ຽຎຌຸ ຓໍຖະຈ຺ກຉ຺ກ຋ບຈປໞທຓກຌັ ຖທຓ ຋ຄັ ຎະ ຽຑຌີ ເຌກາຌຽຆືໃບ ຊືຉໞາຄໂ ຽຆັ່ຌ ກາຌ
ຌັຍຊືຏີ, ຌຍັ ຊຍື ຌັ ຑະຍຸຖຈຸ ຾ຖະ ຎະກຈ຺ ກາຌຉາຓ ຋າຓະ ຆາຈ ຃ື ຈິຌ, ຌ້າ, ຖ຺ຓ, ແຒ.
຿຃ຄຘໟາຄຂບຄ຃ບຍ຃ທ຺ ເຌຑູຓຑີ າກຌີໄ຃ໟາງ຃ືກັຌ ຃ື ຖະຍ຺ຍ຃ບຍ຃຺ທຈໞຼທຓີ ຑໍ່, ຾ຓໞ, ຖູກ, ຖະຍ຺ຍ ຃ບຍ຃຺ທຈໞຼທຽປັຈ
ເນໟຍ຺ຈຍາຈຂບຄ຾ຓໞງິຄແຈໟປັຍກາຌງ຺ກຘູຄຂຶໄຌ.

຃ທາຓ຃ໟາງ຃ືກັຌ຋າຄຈາໟ ຌ຃ທາຓຽຎຌຸ ຓາ຃ືຓ຃ີ ທາຓ຅ະຽຖີຌ, ຃ທາຓຽຘືບໃ ຓ ຘະນຍັົ ກຌັ ແຎ ນົາງ ທາຖະ.
ຌບກ຅າກຌັໄຌ ຋ຸກຎະຽ຋ຈເຌຑູຓີຑາກຌີໄຽ຃ີງຉ຺ກຽຎຸຌຽຓືບຄຂຶໄຌຂບຄຑທກ ຉາຽທັຌຉ຺ກ ຓາ຾ຖໟທ ຉໞາຄ຾ຉໞ
ທໞາກາຌຉ຺ກຽຎຸຌຽຓບື ຄຂຌຶໄ ຂບຄຘະນະຖຈັ ບະຽຓຕິກາ, ບັຄກິຈ, ຐຕຄັ່ ນືົ ຿ປຌຖຄັ ຽ຋່າັ຺ ຌັຌໄ , ຾ຉໞ ກາຌແຈໟຽບກະຖາຈຓາ
ກ຾ໍ ຉກຉາໞ ຄກຌັ , ຍາຄຎະຽ຋ຈແຈຓໟ າດ່າຄຄໞາງຈາງ ຾ຉໞຍາຄ ຎະຽ຋ຈ ແຈໟຓາຈໟທງ ກາຌຉໍຘ່ ູ຋ໟ ປໃີ ຌຸ ຾ປຄ.
4. ປຈີ ຃ບຄຎະຽຑຌຖີ າທ

4.1 ປຈີ ຘິຍຘບຄ
຃າທໞາປຈີ ຘຍິ ຘບຄ ໝາງຽຊິຄຂະໜ຺ຍ຋າຌຼຓຎະຽຑຌີ຋ີໃຽ຃ີງຎະຉິຍັຈຘືຍຉໍ່ກັຌຓາຉາຓ຅າຌທຌຽຈືບຌ

ເຌຎໜີ ຶຄໃ ໂ ຽຆຄິໃ ຽບຌີໄ ທໞາປີຈຘຍິ ຘບຄ຃ື:
• ຍຸຌຽຂາໄ຺ ກາ

ຍຸຌຽຂ຺ໄາກາ ຾ຓໞຌປີຈບັຌໜຶໃຄຂບຄຑະຘ຺ຄ ຽຆິໃຄ຅ະຽຂ຺ໄາແຎດູ່ເຌຘະຊາຌ຋ີໃຓີຂບຍຽຂຈ຅າກັຈ ຾ຖະ ຽຎຸຌປີຈ຋ໃີ
ຎະຉິຍຈັ ດ່ເູ ຌຽຈບື ຌ຅ຼຄ (ຽຈືບຌບໟາງ). ຍຸຌຽຂ຺ໄາກາຌີໄຽຎຸຌກິຈ຅ະກາຂບຄຑະຘ຺ຄ ຿ຈງຘະຽຑາະ ຑະຘ຺ຄບ຺ຄເຈ຋ີໃຎະຑຶຈ
ຏຈິ ຋າຄທແິ ຌຘຄ຺ ຑະຘ຺ຄບຄ຺ ຌຌໄັ ຉບໟ ຄແຈໟຽຂາ຺ໄ ກາຽຑບໃື ຍາຽຑັຌ ກຘຸ ຺ຌເນໟຑ຺ໄຌຍາຍ຋ີໃແຈໟກະ຋າຓາ.ຘາຖັຍຆາທຍໟາຌກໍຓີຘໞທຌ
ປໞທຓເຌກາຌຽປັຈຍຸຌເນໟ຋າຌເຌຑິ຋ີ ກາຌີ຃ໄ ືກັຌ.
• ຍຌຸ ຃ູຌຖາຌ

ຍຌຸ ຃ຌູ ຖາຌ ກໍ຃ືກາຌຽປັຈຍຸຌຂທັຌຽຂ຺ໄາ຋ີໃຒາຈຽຂ຺ໄາ຾ຖໟທ (ຉີ຾ຖໟທ) ນົື ຽບີໄຌບີກດ່າຄໜຶໃຄທໞາ ຾ຓໞຌ ຍຸຌຘູໞຂທັຌ
ຖາຌຽຆໃິຄຎະຉິຍັຈດ່ເູ ຌຽຈບື ຌງີໃ (ຽຈືບຌ 2 ຖາທ).
• ຍຸຌຽຂໄ຺າ຅ີໃ

ຍຌຸ ຽຂາ຺ໄ ຅ໃີ ຃ືຽບາ຺ ຽຂ຺ໄາໜຼທຎຸົຌ຅ີໃແຒເນໟຘຸກ. ຍຌຸ ຽຂາ຺ໄ ຅ີໃຌງິ ຺ຓຎະຉິຍັຈດ຋ູ່ າໟ ງຽຈບື ຌ 3 ຈັ່ຄ ຓີ຃າກບຌ ຽ຃ີງຽທ຺ໄາທໞາ
"ຽຈບື ຌ 3 ຃ໟບງ ຽ຅ໄ຺ານ຺ທ຃ບງຎຸົຌຽຂ຺າໄ ຅ີໃ ຃ັຌຽຂ຺າໄ ຅ຍໃີ ໍ່ຓີຌາໄ ບໟບງງໟບງ ຅ທ຺ ຌໟບງຽຆຈັ ຌໄາຉາ".

19

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

• ຍຸຌຑະຽນທຈ
ຍຌຸ ຑະຽນທຈ ຽຎຸຌຍຌຸ ຓະນາຆາຈຒຸຄຽ຋ຈຽຖືບໃ ຄຑະຽນທຈຘັຌຈບຌຆາຈ຺ກຎະກບຍແຎຈໟທງ຃າຊາຑັຌ຅ັຈຽຎຸຌກັຌ

ແຈໟ 13 ກຌັ ຌງິ ຓ຺ ຎະຉິຍຈັ ດູ່ເຌຽຈືບຌ 4 ຅ຶໃຄຽບີໄຌບີກດ່າຄໜຶໃຄທໞາ ຍຸຌຽຈືບຌ 4 ຾ຖະ ຓີທິ຋ີຎະຉິຍັຈ຅ັຈ຾ຍໞຄໜັຄຘື
ຽ຋ຈ຅າກກຌັ ເນງໞຽຎຸຌກັຌຌໟບງ ເນໟຑະຽຌຌເຌທັຈ ຾ຖະ ຉໞາຄທັຈຓາຽ຋ຈຎຸກຏາຓແທໟຉໟບຌປັຍຑະຽຌຌ ຾ຖະ ບບກ
ຉຌ຺ ງາຈ຿ງຓຍາໟ ຌບຌືໃ , ຆາທຍາໟ ຌ຅ະຽປັຈຽຂໄາ຺ ຎຸຌ້ ແທຉໟ ບໟ ຌປັຍ ຑະຽຌຌ ຾ຖະ ງາຈຑີໃຌໟບຄ຅າກຍໟາຌບືໃຌ, ຽທຖາ 3 ຿ຓຄ
ຉກີ ບຄຖທຓ ຆາທຍໟາຌ຋ີໃທັຈກຼຓຉ຺ທ຅ັຈຂະຍທຌ຾ນໞແຎຌິຓ຺ຌຑະບຸຎະ຃ຸຈ ຾ຖໟທຘ຺ຓຓຸຈ຃຺ຌຏູໟ຋ີໃ຃ທຌຽ຃຺າຖ຺ຍຌັຍຊື
ເນໟ຾ຉໞຄຉທ຺ ຽຎຌຸ ຑະຽນທຈຘັຌຈບຌ ຾ຖະ ຌາຄ ຓັຈ຋ີ (ຓະ຋ີ) ແຎດູ່ຘະຊາຌ຋ີໃ຾ນໞຄເຈໜຶໃຄ຾ຖໟທ຅ັຈຂະຍທຌແຎຽຆີຌ
ຽບ຺າຑະຽນທຈຘັຌຈບຌຽຂ຺ໄາຽຓືບຄ.
• ຍຌຸ ຘ຺ຄກາຌ ນົື ຍຌຸ ກຸຈຘ຺ຄກາຌ

ຍຸຌຘ຺ຄກາຌ ນົື ຍຸຌກຈຸ ຘຄ຺ ກາຌ ຽຈບື ຌ 5 (ຽຓຘາ) ຾ຓໞຌຍຌຸ ຘັຄຂາຌຂຶຌໄ ເໝຂໞ ບຄຖາທ ແຖງະຍຸຌຎີເໝໞຂບຄຖາທ
຾ຓຌໞ ຉ຺ກດເູ່ ຌແຖງະຽຈບື ຌ 5 (ຽຓຘາ) ຂຌຶໄ 6 ຃ໃາ ຽຊິຄຽຈືບຌ 6 (ຑຈຶ ຘະຑາ) ຂຌຶໄ 5 ຃ໃາ ຍໍ່ນຈຸົ ຾ຖະ ຍໍ່ຽກີຌເຌຖະນໞ
ທາຄຌີໄ, ຾ຉ຅ໞ ະ຾ຓຌໞ ຓືໄເຈຘຸຈ຾ຉໞກາຌ຃າຌທຌຽຖກບບກຓາທໞາຽຎຸຌ຅ກັ ຃າ່ ກ຺ຄກັຍທັຌ຋ີຽ຋຺່ັາເຈ, ທັຌນງັຄ, ຃ທາຓ຅ິຄ
຾ຖໟທຎີເໝໞຂບຄຖາທຽປາ຺ ຉໄຄັ ຾ຉຽໞ ຈີຓ຾ຓຌໞ ຊຽື ບ຺າ 1 ຃ໃາ ຽຈືບຌ຅ຼຄ ນົື ຽຈືບຌບໟາງຽຑາະ຾ຎທໞາກ຺ກ ນົື ຋າບິຈຽຑິໃຌເຆໟ
ຽຈືບຌບໟາງ ນົື ຽຈືບຌ຅ຼຄຽຎຸຌຎເີ ໝຂໞ ບຄຖາທຌັຍຽຎຌຸ ຽທຖານົາງຑຌັ ຎີ຾ຓໞຌ຾ຉໞຆືໃທັຌ, ຆືໃຽຈືບຌ, ຆືໃຎີ ກໍຍໍ່຃ື຋ຸກຓືໄຌີໄ.
ເຌຘະແໝຍູປາຌຌັໄຌ ທັຌຓີດູ່ 10 ທຌັ ຽຑຌິໃ ຽບີໄຌທາໞ ຾ຓໞຌຓືໄ ຃ື ກາຍ, ປັຍ, ປທງ, ຽຓີຄ, ຽຎິກ, ກັຈ, ກ຺ຈ, ປໟທຄ, ຽຉ຺່ັາ,
ກາ. ຽຈືບຌກຓໍ ີ ບາໟ ງ ນົທື ໞາ ຽຈບື ຌ຅ຼຄ, ງ,ໃີ ຘາຓ, ຘ,ີໃ ນາໟ , ນກ຺ , ຽ຅ັຈ, ຾ຎຈ, ຽກ຺ໄາ, ຘິຍ, ຘິຍຽບັຈ, ຘິຍຘບຄ. ຎີກໍຓີ
ເ຅,ໟ ຽຎູາົ , ງ,ີໃ ຽໝາໄ຺ , ຘ,ໃີ ເຘໟ, ຘະຄາໟ , ຓຈ຺ , ຘັຌ, ຽປ຺ໄາ, ຽຘຈັ , ເ຃.ໟ

ເຌຽທຖາຉໍ່ຓາຖາທຽປ຺າແຈໟຊືຽບ຺າຉາຓທັຈ຋ະຌະ຋າຓບຌ, ຑະຓໟາ ຾ຖະ ຂະຽໝຌ ຆືໃຂບຄທັຌ ຽຈືບຌ ຎີ ຾ຖະ
ຘັກກະຖາຈກໍຽບ຺າຌາ຅຺ຌປບຈທັຌຂຶໄຌຎີເໝໞ. ຈັ່ຄຌັໄຌ, ຎີເໝໞຂບຄຖາທຽປ຺າ຅ຶໃຄຉ຺ກດູ່ເຌຖະນໞທາຄຽຈືບຌ 5 (ຽຓຘາ)
ຂຌໄຶ 6 ຃າໃ ນາ ຽຈບື ຌ 6 (ຑຶຈຘະຑາ) ຂຌໄຶ 5 ຃ໃາ ຈຄ່ັ ຋ໃີແຈໟກໞາທຓາຌໄັຌ, ເຌ຿ບກາຈຎີເໝໞຌີໄ ຎະຆາຆ຺ຌຖາທຍັຌຈາຽຏ຺່ັາ
ກໍແຈໟຑາກັຌຓໞທຌ ຆືໃຌຘະ ນົບຄຎີເໝໞຂບຄຉ຺ຌ ຈໟທງກາຌນ຺ຈຌ້າກັຌ, ນ຺ຈຘ຺ຄຑະຑຸຈ຋ະປູຍ, ນ຺ຈຘ຺ຄຍໟາຌຽປືບຌ,
ນ຺ຈຘຄ຺ ຏູໟຽຊໄາ຺ ຾ຖະ ຏໟຆູ ຄ຺ ຃ຌຸ ຌະທຸຈ ຉະນບົ ຈຽຊິຄກາຌ຋າຍຌຸ ເນໟ຋າຌຉາໞ ຄໂ, ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓໞຌກາຌ ຍາຘຘີ ໞູ ຂທຌັ .

ທິ຋ີຎະຉຍິ ັຈເຌ຾ຉຖໞ ະ຋ໟບຄຊິໃຌບາຈຓີບັຌ຾ຉກຉໞາຄກັຌແຎ, ຾ຉໞກາຌຎະຉິຍັຈ ຽໝືບຌກັຌ ຃ື: ຘ຺ຄຌ້າຑະຑຸຈ຋ະ
ປູຍ ຾ຖະ ຑ຋ິ ຍີ າຘີຘໞູຂທຌັ ຎເີ ໝງໞ ຍາຄ຋ໟບຄຊໃິຌກຓໍ ກີ າຌຎ່ບງຌ຺ກ, ຅ຈັ ຉໄຄັ ກັຌແຎບທງຑບຌເນໟ຾ກໞຏູໟ຋ໃີຓຑີ ະ຃ຸຌ....
• ຍຸຌຒຄົຸ ແຒ

຾ຓໞຌຎະຉິຍັຈເຌຽຈືບຌ 6 (ຑຶຈຘະຑາ) ນົື ຽບີໄຌບີກດ່າຄໜຶໃຄທໞາຍຸຌຽຈືບຌ 6 (ຑຶຈຘະຑາ), ຍັໄຄແຒຍັໄຄເຈເຆໟໝໄື
ໜກັ 12 ກິ຿ຖ ກຽໍ ບໄີຌທາໞ ຍຄັໄ ແຒໝໃືຌ, ຊາໟ ຍັຄໄ ເຈເຆໝໟ ໄືໜກັ 10 ໝຌືໃ ກຽໍ ບີໄຌທາໞ ຍໄຄັ ແຒ຾ຘຌ.

ກາຌຽປັຈຍຌຸ ຍໄັຄແຒ຾ຓຌໞ ຽຑືໃບຍູຆາຽ຋ທະຈາບາຖກັ ຉາຓ຃ທາຓຽຆືບໃ ຊຽື ຎຸຌຎະຽຑຌີປີຈ຃ບຄຽຑືໃບຽປັຈຍຸຌຂໍຐູຌຽຑືໃບ
ເນໟຐູຌຉ຺ກຊືກຉໟບຄຉາຓຖະຈກູ າຌ.

20

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

• ຍຌຸ ຍຆູ າຽ຋ຑາບາຖັກ (ນືົ ຽບໄີຌທໞາ ຍຸຌຖໟຼຄຏີຍາໟ ຌຏຽີ ຓບື ຄຽຑໃຌິ ຅ັຈຂຌໄຶ ເຌຽຈບື ຌ 7 ຖາທ)
ຓະຽນຘກັ ນັົກຽຓືບຄ ນົື ຽທໄ຺າບກີ ດາ່ ຄໜຄຶໃ ທໞາ຾ຓໞຌຍຸຌຘະຽຈາະຽ຃າະຆາຖະຖໟາຄຘິໃຄ຋ີໃຍໍ່ຈີບບກ຅າກຍໟາຌ຅າກຽຓືບຄ

ຽຆຌັ່ ຍາໟ ຌຽຓືບຄຓ຃ີ ທາຓຽຈືບຈປໟບຌຍໍ່ດູ່ຽດຸຌຽຎຸຌຘຸກ, ຽກີຈຓີກາຌຂໟາຒຸຌຖັຌ຾຋ຄ, ຏູໟ຃຺ຌ, ຄ຺ທ, ຃ທາງຖ຺ໄຓຉາງ ນືົ
ຍາໟ ຌຽຓືບຄຓີແຑຽຈບື ຈປບໟ ຌຉາໞ ຄໂ ຅າຽຎຌຸ ຉບໟ ຄຽປຈັ ຍຸຌຆາຖະຖໟາຄຘິໃຄຆ຺ັ່ທປໟາງຉໞາຄໂ. ຍຸຌຈັ່ຄກໞາທຌີໄຎະຉິຍັຈກັຌດູ່ເຌ
ຽຈບື ຌ 7 (ຓິຊຸຌາ) ຃ຈິ ທາໞ ຋າຍຸຌ຋າ຋າຌຌ຾ໄີ ຖໟທຍາໟ ຌຽຓືບຄ຅ິໃຄ຅ະດຽູ່ ດຸຌຽຎຌຸ ຘຸກ.
• ຍຸຌຽຂ຺າໄ ຑຌັ ຘາ

ຍຸຌຽຂ຺ໄາຑຌັ ຘາຊືຽບ຺າທຌັ ຂຌຶໄ 15 ຃າໃ ຽຈບື ຌ 8 (ກຖໍ ະກ຺ຈ)ຽຎຌຸ ທັຌ຋າຍຸຌຽຎຸຌຎະຽຑຌີ຋ີໃຊືຓາ຾ຉໞ຃ັໄຄຈ຺ຌຌາຌ ເຌ
ຓຽືໄ ຈບື ຌ 8 ຽຑຄັ (ກຖໍ ະກຈ຺ ) ຽຎຌຸ ຓໄຽື ປຈັ ຍຸຌຽຂາ຺ໄ ຑັຌຘາຂບຄຑະຘ຺ຄ, ຎະຆາຆ຺ຌຖາທຆາທຑຸຈກໍແຈໟປໞທຓກັຌຽປັຈຍຸຌເນໟ
຋າຌ, ຒຸຄ຋າ ຾ຖະ ຊທາງຏໟາ຅າຌາຑັຌຘາ ນົື ຏໟາບາຍຌ້າ ຐູຌ຾ຈໞຑະ ຘ຺ຄຏູໟ຅ະຽຂ຺ໄາ຅າຑັຌຘາຉະນົບຈ 1 ແຉຓາຈ
(3 ຽຈບື ຌ).
• ຍຌຸ ນຽ່ໍ ຂາໄ຺ ຎະຈຍັ ຈຌິ

ຍຸຌນໍ່ຽຂ຺ໄາຎະຈັຍຈິຌ ຾ຓໞຌຽຑິໃຌກາຌ຺ຈຽບ຺າຓືໄຽຈືບຌຽກ຺ໄາຈັຍຽຎຸຌຓືໄຽປັຈຍຸຌຽຑືໃບບຸ຋ິຈຘໞທຌກຸຘ຺ຌແຎຽຊິຄງາຈຉິ
ຑີຌໃ ໟບຄຏ຋ໟູ ີຖໃ ທໞ ຄຖຍັ (ຉາງ)ແຎ຾ຖໟທ ເຌຉບຌຽຆາໄ຺ ຓືຈຂບຄຓໄືຽປຈັ ຍຌຸ ຌໄຌັ ຆາທຍໟາຌກໍຑາກຌັ ຖ຺ຄແຎດາງນໍ່ຽຂ຺ໄາດູ່ຉາຓທັຈ
ຉາໞ ຄໂ. ຉາຓ຃ທາຓຽຆບໃື ຊຂື ບຄ຃ຌ຺ ຍູປາຌຽທໄ຺າທໞາ "ເຌຉບຌຽຆາ຺ໄ ຓໄືຌໄັຌ ຑະງາງ຺ຓຑິຍາຌແຎຎ່ບງຘັຈຌາຖ຺ກບບກຓາປັຍ
ຽບາ຺ ຂບຄ຋າຌ຋ໃີງາຈຑີໃຌໟບຄແຈບໟ ຸ຋ິຈເນ"ໟ .

ກາຌຽປັຈຍຌຸ ນ່ໍຽຂໄ຺າຎະຈັຍຈຌິ ໝາງຽຊຄິ ກາຌຘະນົບຄຉໄ຺ຌຽຂໄ຺າ຋ີຆໃ າທຌາແຈໟຎູກ(ຈາ) ຽຆິໃຄ ເຌຉ຺ທ຅ິຄກາຌຎູກ ນົື
ຈາເຘຈໞ ຌິ ກໍ຾ຓໞຌກາຌຎະຈຍັ ຈິຌ຃ືກຌັ ຽຑາະທາໞ ຆາທຌາແຈຽໟ ບ຺າຉໄ຺ຌກາໟ ຎະຈຍັ ເຘໞຈິຌຌາ ຽຓືໃບຘາຽຖັຈ຾ຖໟທກໍຘະນົບຄກັຌ
ຈທໟ ງ຃ທາຓຽຍີກຍາຌຓທໞ ຌຆໃືຌ.

ປຍູ ຍຌຸ ນຽໍ່ ຂ຺ໄາຎະຈັຍຈຌິ

21

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

• ຍຌຸ ນໍຽ່ ຂາ຺ໄ ຘາກ(຃າຘັຍຽຈຓີ ຾ຓຌໞ ຘຖາກ)
ເຌຓືຽໄ ຈືບຌຘິຍຽຑຄັ ຌີໄ ຾ຓໞຌຽປັຈຍຌຸ ນໍ່ຽຂ຺ໄາຘະນົາກ ນົື ຘາກ ຆາທຍໟາຌແຈໟຽປັຈກທງຘະນົາກ ນົື ກທງກະ຋ໍນໞາຄ

຾ຖທໟ ຽບາ຺ ຽ຃ໃບື ຄກຌິ ຂບຄ຃ໟຼທຉໞາຄໂເຘໞ຾ຖໟທຌາແຎຊທາງເນໟຑະຘ຺ຄ, ຿ຈງເນໟຑະຘ຺ຄ຅຺ກຘະນົາກຽບ຺າ຅ຶໃຄຽບີໄຌທໞາ "ຽຂ຺ໄາ
ຘະນາົ ກ" ນຄັົ ຅າກຑະຘ຺ຄ຅຺ກຘະນົາກແຈໟ຾ຖໟທກໍຓີກາຌບຸ຋ິຈຘໞທຌຍຸຌກຸຘ຺ຌແຎເນໟງາຈຉິຑີໃຌໟບຄຂບຄຽ຅຺ໄາຂບຄຘະນົາກ
຋ຖີໃ ໞທຄຖັຍແຎ຾ຖທໟ .
• ຍຌຸ ບບກຑຌັ ຘາ

຋ຸກໂຎີຽຓືບໃ ຽຊຄິ ຽຈືບຌຘິຍຽບັຈຽຑັຄຓາປບຈ຾ຖໟທຽຑິໃຌກໍຑໟບຓກັຌຽປັຈຍຸຌບບກຑັຌຘາ຃ື ຑາງນົັຄ຋ີໃຑະຘ຺ຄດູ່຅າ
ຑັຌຘາແຈໟ຃຺ຍແຉຓາຈ 3 ຽຈືບຌ຾ຖໟທ, ຽຑິໃຌກໍຓີຑິ຋ີບບກຑັຌຘາ, ຘໞທຌຆາທຍໟາຌກໍຊື຿ບກາຈຌີໄ຋າຍຸຌເນໟ຋າຌ຾ຈໞ
ຑະຘ຺ຄຏູໟດູ່຅າຑຌັ ຘາ ຾ຖະ ຑະຘຄ຺ ຽບຄກໍ຅ະແຈປໟ ຍັ ບະຌຘິ ຄ຺ ຾ນຄໞ ກາຌ຅າຑຌັ ຘາຉາຓ຋ຑີໃ ະຑຸຈ຋ະບຄ຺ ແຈໟຆ຺ຄຍັຌງັຈຽບາ຺ ແທ.ໟ

ເຌ຿ບກາຈບບກຑັຌຘາຌີໄ ກຓໍ ີຑ຋ິ ີແຉໟຌ້າຓຌັ , ແນຽົ ປບື ແຒຽຎຸຌກາຌຍູຆາຽຆິໃຄແຈໟຽ຃຺ໄາຓາ຅າກຘາຈຘະໜາຑາຓ(ປິຌ
ຈູ) ຃ື ຓກີ າຌຍຆູ າແຒຉໍ່ຑະຽ຅຺າໄ ຋ັຄຘາຓແຈໟ຾ກໞຑະຑ຺ຓ, ຑະບິຘທຌ ຾ຖະ ຑະຌາຖາງ, ຾ຉໞ຋າຄຑຸຈ຋ະຘາຘະໜາກໍຽຎຸຌ
ກາຌຍູຆາ຾ກໞຑະຑຸຈ, ຑະ຋າ, ຑະຘ຺ຄ ນົື ຃ທາຓຽຂ຺ໄາເ຅ຂບຄ຃຺ຌຍູປາຌ຾ຓໞຌຍູຆາຽ຋ທະຘະຊາຌ຋ີໃຽ຃຺າຖ຺ຍຍູຆາ,
ຌບກ຅າກຌີ຾ໄ ຖທໟ ງັຄຓີ ຎະຽຑຌກີ າຌຆທໞ ຄຽປບື ງາທຉໃຓື ບີກ.
• ຍຸຌກະຊຌິ

ຽຈືບຌຘິຍຘບຄ຾ຓໞຌຎາຄຍຸຌກະຊິຌ ຾ຖະ ຍຸຌແນທໟຑະ຋າຈ, ຘາຖັຍຍຸຌກະຊິຌຌັໄຌຊືທໞາ ຾ຓໞຌ ບະຌິຘ຺ຄຂບຄ
ຑະຘຄ຺ ຋ດໃີ ຅ູ່ າຑັຌຘາຉະນົບຈ 3 ຽຈືບຌ຅ະຉໟບຄແຈໟປັຍກະຊິຌຓີ຅ຸຖະກະຊິຌ, ຓະນາກະຊິຌ, ຆາທຍໟາຌຏູໟເຈຓີຘັຈ຋າ
ຘະຽຑາະ຅ະຽປັຈຘທໞ ຌຉ຺ທກໍແຈໟ ນືົ ທໞາຽປຈັ ຾ຍຍກະຊິຌ ຘາຓກັ ຃ີກ຾ໍ ຖໟທ຾ຉໞ. ກໞບຌ ບຌໃື ໝ຺ຈຉບໟ ຄແຎຎຸກຘະນົາກແທໟເຌ
ທັຈກໞບຌຽຑືໃບຽຎຸຌກາຌຍບກ ກໞາທ ຖໞທຄໜໟາເນໟຑະຘ຺ຄປູໟ຅ັກ ຅ະຌາກະຊິຌ ຓາ຋ບຈ, ຘໞທຌຑະຘ຺ຄຽຓືໃບແຈໟຽນັຌ
ຘະນົາກ຾ຖໟທ ກແໍ ຈໟຎຶກ ຘານາຖືກຌັ ທໞາ ຓີຑະຘ຺ຄບ຺ຄເຈຘ຺ຓ຃ທຌ຅ະແຈໟ ປັຍກະຊິຌ. ຘາຖັຍກາຌຎຸກຘະນົາກຌັໄຌຉໟບຄ
ຎກຸ ຾ຉໞຽທຖາກາຄຑຌັ ຘາຑໟຌຸ .

ດເູ່ ຌແຖງະຽຈບື ຌຘຍິ ຘບຄຌີໄ. ຌບກ຅າກຍຸຌກະຊຌິ ຾ຖທໟ , ງຄັ ຓີຍຸຌແນທໟຑະ຋າຈບ຺ຄຘາ຃ັຌ ຋ີໃຽຎຸຌຎູ ຆະຌີງະຘະ
ຊາຌທັຈຊຸຍູປາຌບັຌຽກ຺່ັາ຾ກໞ, ຑະ຋າຈ຋ີໃແຈໟຽປັຈຍຸຌຘະນົບຄເຌຽຈືບຌຘິຍ ຘບຄຽຑັຄ ກໍຓີຑະ ຋າຈນົທຄທຼຄ຅ັຌ,
ຑະ຋າຈໝາກ຿ຓ ນົື ຋າຈຎະ຋ຸຓດູ່ນົທຄຑະຍາຄ, ຑະ຋າຈ ບີຄປັຄ - ຑະ຋າຈ຿ຑຌ ດູ່ຘະ ນທັຌຌະຽຂຈ. ຾ຉໞຓາຽຊິຄ
ຎຸຈ຅ຸຍັຌ ຍຸຌແນທໟຑະ຋າຈຍາຄ຾ນໞຄກໍແຈໟຓີ ກາຌຎ່ຼຌ຾ຎຄແຎຽປັຈເຌຽຈືບຌບືໃຌໂ ຾ຖໟທກໍຓີ ຽຆັ່ຌ ຑະ຋າຈບີຄປັຄ
ຽຎຸຌຉ຺ຌໄ .

22

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

4.2 ຃ບຄຘຍິ ຘໃີ
຃ບຄຘິຍຘໃີ ບີຄຉາຓປຈີ ຃ບຄຎະຽຑຌີຖາທຽປ຺າ຾ຖໟທຊືທໞາຽຎຸຌໜໟາ຋ີໃຂບຄ຋ຸກ຃຺ຌເຌຘັຄ຃຺ຓ຋ີໃ຅ະຉໟບຄ

ຎະຉຍິ ັຈຉ່ໍກັຌຖະນທາໞ ຄເຌ຃ບຍ຃ທ຺ ຽປືບຌຆາຌ, ຆາທຍໟາຌ, ທັຈທາຘາຈຘະໜາຽຆິໃຄ ຓີຂໍ້ກາຌ຺ຈຎະຉິຍັຈແທໟ຾ຉໞຍູປາຌ
ຌະກາຌຈ່ັຄຌີໄ:

- ຽຓືໃບຏ຺ຌຖະຎກູ ຽຎຸຌໝາກຽຎຌຸ ປທຄ຾ຖທໟ , ຏູໟ຋ໃີ຋າກາຌຏະຖິຈຍໍ່ຉໟບຄກິຌກໞບຌຉໟບຄຽບ຺າຏ຺ຌຖະຎູກຽນົ຺່ັາຌັໄຌ
ແຎຊທາງຑະຘຄ຺ ຘາຓະຽຌຌກບໞ ຌ຾ຖທໟ ຅ໃຄິ ຍຖໍ ິ຿ຑກຉາຓຑາງນຄົັ .

- ດ່າຉ຺ທະຖໞາງຉາຆຄ່ັ ຉາຆິຄ, ດາ່ ຉທ຺ ະຉໄ຺ຓນົບກຖທຄ, ດາ່ ຽທາໄ຺ ຃ານງາຍຆໟາຉ່ກໍ ຌັ .
- ເນຽໟ ປັຈກາ຾ຑຄ ນືົ ປ຺ທໄ ບບໟ ຓທັຈ, ບບໟ ຓຍາໟ ຌ຾ຖໟທຎຸກນໍຽ຋ຑາບາຖັກແທໟຘໃ຾ີ ຅ປທ຺ໄ ຍໟາຌຽຑໃືບ຅ະແຈຍໟ ູຆາ.
- ກໞບຌ຅ະຂໄຌຶ ຽປບື ຌຉໟບຄຖາໟ ຄຉຌີ ກບໞ ຌ຅ໃິຄຂໄຶຌ
- ຽຓືບໃ ຽຊຄິ ທັຌຘຌິ 8 ຃າໃ , 15 ຃າໃ ເນໟຘ຺ຓຓາ຃າຖະທະກໟບຌຽຘ຺ໄາ, ຾ຓໞ຃ີແຒ, ຂັໄຌແຈ, ຍ຺ທຖະຍັຈຍໟາຌຽປືບຌ
຋ບີໃ າແຘ.
- ຽຓໃືບກໞບຌ຅ະຌບຌເນໟ຋າ຃ທາຓຘະບາຈປໞາຄກາງກໞບຌ ຽຆັຌ່ ຽບ຺າຌາ້ ຘທໞາງ຃ຄີ ນົື ບາຍຌ້າ.
- ຽຓບໃື ຽຊິຄທັຌຘຌິ , ທັຌຑະເນໟນາຈບກແຓໟແຎຘ຺ຓຓາ຃າຖະທະຏ຺ທ ຾ຖະ ຏູໟ຋ີໃຉ຺ຌຌັຍຊື ຽຊ຺ໄາ ຾ກໞ ຖຸຄຉາ຾ຖໟທ
ຽບາ຺ ຈບກແຓໟ຋ູຍ຋ຼຌແຎຊທາງຘັຄ຃ະຽ຅ໄ຺າເຌທຌັ ບຸ຿ຍຘ຺ຈ (ທັຌຘິຌ).
- ຽຓືໃບຽຊຄິ ທຌັ ຘຌິ ຈຍັ ທຌັ ຘຌິ ຽຑັຄເນໟຌິຓ຺ຌຑະຘ຺ຄຓາຘຈູ ຓ຺ຄ຃ຌຸ ຽປບື ຌ ຾ຖະ ຋າຍຌຸ ເຘໞຍາຈເນໟຎະຉິຍັຈ຋ຸກໂ
ທັຌຘຌິ .
- ຽຓືບໃ ຽທຖາຑະຘ຺ຄຓາຍິຌ຋ະຍາຈຉໟບຄຒ້າທແຎເຘໞຍາຈຍໍ່ເນໟຽຑິໃຌ຃ບງຊໟາຈ຺ຌ ຾ຖະ ຍໍ່ເນໟຓືຆຸຌຍາຈ, ງາຓ
ເຘຍໞ າຈນາໟ ຓເຘຽໞ ກີຍ, ນາໟ ຓບູໟຓຽຈັກ, ນໟາຓຽບາ຺ ຏໟາຎກູ ນ຺ທ ນືົ ຊບື າທຸຈ຋ກຸ ຆະຌຈິ .
- ຽຓືບໃ ຑະຘ຺ຄບບກ຅າກກາ (ຎະຖທິ າຘະກາ) ເນໟຽບ຺າຈບກແຓໟ, ຋ຍູ ຋ຼຌແຎຊທາງ.
- ຽຓືບໃ ຑະຘຄ຺ ງໞາຄກາງ ຉໟບຄຌຄັ່ ຖຄ຺ ງໍຓແື ນທໟ຾ຖທໟ ຅ິໃຄແຉຊໞ າຓ
- ດາ່ ດຼຍຽຄ຺າຂບຄຑະຘ຺ຄຘາຓະຽຌຌຏູໟຓີຘິຌຍໍຖິຘຸຈ
- ນາໟ ຓຽບາ຺ ບານາຌ຋ີຽໃ ນືບົ ກິຌແຎ຋າຌເນໟຑະຘຄ຺ ນົື ເນໟຏ຺ທຉ຺ຌຽບຄກຌິ ຽຈັຈຂາຈ
- ດາ່ ຽຘຍກາຓະ຃ຌຸ ເຌທຌັ ຘິຌ, ທັຌຽຂ຺າໄ ຑຌັ ຘາ, ທຌັ ບບກຑຌັ ຘາ ຾ຖະ ທັຌຂຶໄຌຎີເໝຖໞ າທ
຋ຄັ ໝຈ຺ ຌ຃ໄີ ື ຃ບຄຘຍິ ຘໃີ຋ີຆໃ າທຖາທຽ຃ີງຎະຉິຍັຈຘືຍຉກໍ່ ັຌຓາ຾ຉຍໞ ປູ າຌຌະກາຌ.

23

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ປູຍ ເຘໞຍາຈ

4.3 ຽປືບຌ 3 ຌາໄ 4
ຽປບື ຌ 3 ຌາໄ 4 ຾ຓຌໞ ຃າຉກັ ຽຉບື ຌຂບຄ ຑໍ່, ຾ຓໞ ຾ຖະ ຽຊໄ຺າ຾ກໞຉໍຖ່ ກູ ນົາຌເນໟຎະຉິຍັຈ, ຊໟາຽປັຈແຈໟ

ຊືທໞາຽຎຌຸ ຾ຓຽໞ ປືບຌ຋ໃຈີ ີ ຃:ື
ກ. ຽປບື ຌ 3

- ຽປືບຌຌບຌຉບໟ ຄເນໟຘະບາຈ, ໝຌັ່ ຎຈຸ ກທາຈເນຘໟ ະບາຈດູ່ຘະຽໝີ
- ຽປືບຌ຃ທ຺ ກໍຉໟບຄໝ່ັຌ຋າ຃ທາຓຘະບາຈ ຾ຖະ ຅ັຈເນໟຽຎຸຌຖະຍຼຍປຼຍປໟບງ
- ຽປືບຌຏ຺ຓ ໝາງຽຊິຄປໞາຄກາງ຋ຸກຘໞທຌຉໟບຄປູໟ຅ັກບະຌາແຓປັກຘາ຃ທາຓຘະບາຈ, ຏ຺ຓກໍຉໟບຄຘະ ຾ຖະ
ນທເີ ນປໟ ຼຍປໟບງ.
ຂ. ຌ້າ 4
- ຌ້າເ຅ຉໟບຄຍໍຖິຘຸຈຘັຈຆກືໃ ທໟາຄຂທາຄ
- ຌ້າກິຌຉບໟ ຄເນຘໟ ະບາຈ ຾ຖະ ຾ຂກ຃຺ຌຓາຉບໟ ຄຽບ຺າຌາ້ ຓາຉໟບຌປັຍ
- ຌາ້ ເຆໟກໍຉບໟ ຄເນໟຓີຉະນົບຈຍ່ໍເນໟຂາຈບຸ ຾ຖະ ຾ບໞຄ
- ຌາ້ ຽຉໄາ຺ ຎຌູ (ຎບກຎຌູ ) ຍຉ່ໍ ໟບຄເນໟ຾ນຄໟ ຽທຖາຉບໟ ຄກາຌກໍຉໟບຄເນໟຓີ
຃າຊາຓ
1. ທັຈ຋ະຌະ຋າ຾ຓຌໞ ນງັຄ ?
2. ຿຃ຄຘໟາຄຈາໟ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋າຘັຄ຃຺ຓຓບີ ຄ຺ ຎະກບຍ຅ັກຎະກາຌ? ບັຌເຈ຾ຈໞ ?
3. ຃ທາຓຽຎຌຸ ຓາຂບຄປຈີ ຃ບຄຎະຽຑຌຖີ າທ ຾ຖະ ບາຆຼຌຓີນງັຄ຾ຈໞ ?
4. ປຈີ 12 ຃ບຄ 14 ຂບຄຖາທຓີງຄັ ຾ຈໞ ?

24

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຍຈ຺ ຋ີ 3
ກາຌ຾ຉຄໞ ກາງຂບຄຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ

ກາຌ຾ຉໞຄກາງ຾ຓໞຌຓາຖະງາຈບັຌໜຶໃຄຂບຄ຃຺ຌເຌຘັຄ຃຺ຓ ຋ີໃຍ຺່ັຄຍບກຽຊິຄທັຈ຋ະຌະ຋າ, ຃ທາຓຓີຖະຍຼຍ
຾ຍຍ຾ຏຌຂບຄ຃຺ຌເຌຆາຈໜຶຄໃ ໂ. ຘາຖັຍບາຆຼຌຑທກຽປ຺າ຾ຖໟທ ຾ຉໞຖະຆາຈກໍຓີ ຖະຍຼຍ຾ຍຍ຾ຏຌ ນົື ຓາຖະງາຈ
ເຌກາຌ຾ຉໞຄກາງ຋ີໃຽຎຸຌຽບກະຖັກຂບຄເຏຖາທຓາ຾ຉໞຍູປາຌຌະ ກາຌ ຾ຖະ ຓີກາຌຎຸຍຎຸຄເນໟຘບຈ຃ໞບຄກັຍງຸກຘະ
ແໝ, ຾ຉໞເຌຂະຌະຈຼທກຌັ ຌັໄຌ ກບໍ ະຌຖຸ ກັ ປກັ ຘາ ແທໟຽຆຄໃິ ຂະຌຍ຺ ຋າຌຼຓກາຌຌຸຄໞ ຊື຾ຍຍຈີຄາຓຂບຄຆາຈແທໟ.

1. ກາຌ຾ຉຄໞ ກາງຂບຄຖາທ

1.1. ກາຌຌຄໞຸ ນຓ຺ັ່ ດ່ເູ ຌຽປືບຌ
ກ. ຽຑຈຆາງ
ຏູໟບາທ຿ຸ ຘ, ຏູໟຓີ຃ບຍ຃ທ຺ ຌໞຸຄຊຓື ີ຃ທາຓ຾ຉກຉໞາຄກຌັ , ຌໞຄຸ ຏາໟ ຘະ຿ນໞົຄແໝ ນົື ຐ້າງ, ຿ຘໟຄຂາຘັໄຌ ນົື ຿ຘໟຄ

ຂາຘາຓຘໞທຌ, ຌຄຸໞ ຽຘືໄບຆາທຌາ (຃ຓໍ ຌ຺ , ຃຅ໍ ທງ, ຃ໍຽຆີຈ ນົື ຽຘືໄບດືຈ), ຿ຘໟຄ, ຽຘືໄບຘໞທຌນົາງງໟບຓຈໟທງຘີ຋າຓະຆາຈ
(ງໟບຓຌາໄ ຘີ ນົື ງບໟ ຓຌໄາ຃າຓ).

ຂ. ຽຑຈງິຄ
ຽຊ຺ໄາ຾ກໞຏູໟຓີຖູກຓີຏ຺ທ, ແທກາຄ຃຺ຌ, ຌຸໞຄຘິໄຌຓີນ຺ທ, ຓີຉີຌຘິໄຌຐ້າງ ນົື ຘິໄຌແໝ, ຘິໄຌຓັຈໝີໃ, ຌຸໞຄຽຘືໄບ

຾ຂຌຘໄັຌ ນືົ ຾ຂຌຘາຓຘໞທຌ, ຽຘບໄື ຃ໍຓຌ຺ ນົື ຽຘືໄບໝາກກະ຾ນົຄໞ .
1.2 ກາຌຌໞຸຄນຓ຺ັ່ ເຌຄາຌຎະຽຑຌີ
ກ. ຽຑຈຆາງ
ຽຊ຺ໄາ຾ກໞບາທຸ຿ຘ ຌຸໞຄຏໟາຘະ຿ນົໞຄແໝ ນົື ຌຸໞຄ຿ຘໟຄຂາງາທ, ຌຸໞຄຽຘືໄບ຾ຂຌຊໞບຄຘີຂາທ ນົື ຘີຖາງຖຼຍໂ,

ເຘຽໞ ກີຍຆັຄ່ ຈາໞ ຌ ນືົ ຿ບຆິກ.
ຂ. ຽຑຈງິຄ
ຏູໟຽຊ຺ໄາບາງຸ 50 - 60 ຎີຂຶໄຌແຎຌຸໞຄຘິໄຌຐ້າງ ນົື ຘິໄຌແໝຓີນ຺ທຓີຉີຌ, ຌຸໞຄຽຘືໄບຘີຂາທ, ຽຘືໄບຖາງ ນືົ

ຘີຽນືບົ ຄບໞບຌ຾ຂຌຘຌໄັ ນົື ຾ຂຌງາທ.
ບາງຸ 50 ຎຖີ ຄ຺ ຓາຌຸຄໞ ຘໄິຌຐາ້ ງ ນືົ ຘຌໄິ ແໝຓີນ຺ທຓີຉຌີ , ຌຸໞຄຽຘໄບື ຾ຂຌຊບໞ ຄຘຂີ າທ, ຘີຽນົືບຄບບໞຌ ຾ຖະ ຘີຖາງ

ຖຼຍ.
1.3 ກາຌຌຄໞຸ ນ຺ຓັ່ ເຌຑິ຋ີ຋າຄກາຌ (ຑິ຋ຖີ ັຈຊະກາຌ)
ກາຌຌຸໞຄນ຺່ຓັ ເຌຑິ຋຋ີ າຄກາຌ ຓີ 2 ຎະຽຑຈ ຃ື:
ກ. ຑິ຋຋ີ າຄຘາຈຘະໜາ ຾ຖະ ຄາຌປຈີ ຃ບຄຎະຽຑຌີຉໞາຄໂ
ຄາຌຌໄີ ຓຑີ ິ຋ຘີ ຂໞູ ທຌັ , ຍຌຸ ຎເີ ໝ,ໞ ຍຌຸ ຆໞທຄຽປບື , ຋ບຈກະຊຌິ , ຽປັຈຍຸຌຘິຌກິຌ຋າຌ ຾ຖະ ບືໃຌໂ, ກາຌ

຾ຉໞຄຉທ຺ ຾ຓໞຌ ຌຄຸໞ ຿ຘຄໟ ຂາງາທຘີຈາ ນົື ຘີຒ້າ, ຽຘືໄບ຾ຂຌຘັໄຌ, ຾ຂຌຊໞບຄ, ນົື ເຘໞຆຸຈຘາກ຺ຌ (ຆຸຈ຾ທັຈ), ເຘໞຽກີຍ຿ບ

25

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຆິກ ນົື ຽກີຍຘຸຍ, ເຘໞ຾ຑຍໞຼຄຍໟາງ ນົື ຍາຄຑິ຋ີ຋ີໃຘາ຃ັຌ຋າຄຖັຈຊະກບຌ ຽຆັ່ຌ ຋ະນາຌ, ຉານົທຈຉໟບຄຉິຈນົຼຌ
ກຼຈຉິງຈ຺ (ນົຼຌແຆ, ນຼົ ຌກາຉາໞ ຄໂ).

ຂ. ຑິ຋ກີ າຌ຋ຍໃີ ່ໍກໞຼທຂໟບຄກັຍຘາຘະໜາ
ຑິ຋ີກາຌ຋ີໃຍໍ່ກໞຼທຂໟບຄກັຍຘາຈຘະໜາຓີ ຍຸຌທັຌຆາຈ, ທັຌກບຄ຋ັຍ, ຄາຌຆຸຓຌຸຓຓິຈຉິຄ, ຾ຖະ ຄາຌ

ຘະຽນີົຓຘະນບົ ຄທຌັ ຘາ຃ຌັ ຉໞາຄໂ.
• ຽຑຈຆາງ
ຏູໟຽຊ຺ໄາ, ຏູໟ຋ີໃຓີບາງຸແທກາຄ຃຺ຌ ຾ຖະ ຆາທໜຸໞຓ຅ະຌຸໞຄ຿ຘໟຄຂາງາທຘີຈາ, ຘີຒ້າ, ຘີຉໞາຄໂ, ຌຸໞຄຽຘືໄບຂາທ

຾ຂຌຘັໄຌ ນືົ ຾ຂຌງາທ, ຽຘໄືບກຸງຽປ່ຄັ , ຆຈຸ ຘາກ຺ຌ, ຽບາ຺ ຽຘໄບື ຽຂ຺ໄາເຌ, ເຘໞຽກຍີ ຘຍຸ ນືົ ຽກຍີ ຿ບຆິກ, ຓຈັ ກາຖະທຈັ .
• ຽຑຈງິຄ
ຏູໟຽຊ຺ໄາຏູໟ຋ີໃຓີບາງຸແທກາຄ຃຺ຌຌຸໞຄຘິໄຌຐ້າງ, ຘິໄຌແໝຓີນ຺ທຓີຉີຌ, ຌຸໞຄຽຘືໄບ຾ຂຌງາທ ນົື ຽຘືໄບ຾ຂຌຘັໄຌ,

ຽຘືບໄ ຘີຉໞາຄໂ ນົື ຌຸຄໞ ຽ຃ໃືບຄ຾ຍຍ຋າຄຖັຈຊະກາຌ.
1.4 ກາຌຌໞຸຄນ຺ັຓ່ ເຌຄາຌ຾ຉຄໞ ຈບຄ
ກ. ຽຑຈຆາງ (ຽ຅າໄ຺ ຍາໞ ທ) ຌຸຄໞ ຏໟາກໞບຓຌຸໞຄຏໟາຘະ຿ນົໞຄແໝ, ຐ້າງ ນົື ຿ຘໟຄຂາງາທຘີຈາ, ຘີຒ້າ, ຌຸໞຄຽຘໄືບ຃ໍຎິຈ

ນືົ ຃ໍຽຆຈີ ຘີຂາທ຾ຂຌຘໄັຌ ນົື ຾ຂຌງາທ, ເຘຽໞ ກຍີ ຿ບຆກິ , ຖບຄຽ຋ໄ຺າຘີຂາທ ຾ຖະ ຾ຑຍຼໞ ຄຍາໟ ງ.
ຂ. ຽຑຈງຄິ (ຽ຅ໄ຺າຘາທ) ຌໞຸຄຘຌໄິ ແໝ ນົື ຘໄິຌຐາ້ ງ຋ີໃຓີນ຺ທຓີຉີຌ, ຌຸໞຄຘິໄຌຖາງຈບກ, ຈບກຈາ, ຽກ຺ໄາຏ຺ຓ, ຾ຑ

ຍຼໞ ຄ, ເຘໞຽກີຍ຋າຓະຈາ.

ປຍູ ຆຈຸ ຽ຅຺ໄາຍໞາທ ຾ຖະ ຽ຅຺ໄາຘາທ

26

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

1.5 ກາຌຌຸໞຄນ່ຓັ຺ ຾ຖະ ກາຌ຾ຉໞຄກາງຂບຄຌກັ ປຼຌ
ຌັກປຼຌຽຑຈຆາງ ຾ຖະ ຽຑຈງິຄ຅ະ຾ຉໞຄຉ຺ທຉາຓຆຌໄັ ປຼຌຈັຄ່ ຌີໄ:

ກ. ຆຌໄັ ບະຌຸຍາຌ ນາຆໄຌັ ຎະຊຓ຺ ຘ຺ຓຍຌູ
• ຽຑຈຆາງ

ຌໞຄຸ ຿ຘຄໟ ຂາຘັໄຌ ນົື ຂາງາທຘີຈາ, ຘີຒ້າ, ຽຘືໄບ຾ຂຌຘັໄຌ ນົື ງາທຘີຂາທເຘໞຽກີຍຏໟາ, ຖບຄຽ຋຺ໄາຘີຂາທ ນົື
ເຘໞຽກີຍຘຍຸ ຋າຓະຈາ.

• ຽຑຈງິຄ
ຌໞຸຄຘໄຌິ ຘີຒາ້ , ຘີຈາ, ຽຘໄບື ຾ຂຌຘໄຌັ ນືົ ກະ຿ຎ່ຄຘຈີ າ ນືົ ຘຒີ ້າເຘຽໞ ກຍີ ຾ຏຌໞ ນືົ ຽກີຍຘຍຸ ຋າຓະຈາ.

ປຍູ ກາຌຌຄຸໞ ຊືຂບຄຌັກປຼຌຆຌັໄ ຎະຊ຺ຓ
ຂ. ຆຌໄັ ຓຈັ ຋ະງຓ຺ ຘ຺ຓຍຌູ (ຓຈັ ຋ະງຓ຺ ຉັໄຌ ຾ຖະ ຎາງ)
• ຽຑຈຆາງ

ຌໞຸຄ຿ຘໟຄຂາງາທຘີຈາ, ຘີຒ້າ, ຽຘືບໄ ຂາທ຾ຂຌຘັໄຌ ນືົ ຾ຂຌງາທຉິຈຎ້າງ຿ປຄປຼຌເຘໞຎາກຊ຺ຄຽຘືໄບຽຍືໄບຄ
ຆາໟ ງ, ເຘໞຽກຍີ ຘຸຍ, ຽກີຍ຾ຏຌໞ ຏາໟ , ຽກຍີ ຆຄັ ຈາຌ ນົື ຿ບຆິກຘຈີ າ, ຖບຄຽ຋າໄ຺ ຘຂີ າທຉຈັ ຏ຺ຓຽຎີຈ ນົື ຅ບຌຍາຄ.

• ຽຑຈງຄິ
ຌຄໞຸ ຘິຌໄ ຘີຈາ, ຘີຒາ້ ຉຉ່ໍ ຌີ ຉາ຾ຌະ, ຉຈັ ຘາຽຖຈັ , ຍຽ່ໍ ຂີຌ ນືົ ຖໞາຓ຿ຑຈ, ຌຸໞຄຽຘືໄບຂາທ຾ຂຌ ຘັໄຌ ນົື ຾ຂຌ

ງາທຓີດ່ທຄຍໞາ ຏຓ຺ ຉບໟ ຄ ຽກ຺ໄາ, ຽຎງ ນົື ຓັຈຖ຺ຄ຋າຄນັົຄ, ເຘໞຽກີຍຘຸຍ ນືຽົ ກຍີ ຾ຏຌໞ , ຊຄ຺ ຉີຌຘີຂາທ
຃. ຿ປຄປຼຌທິຆາຆຍີ , ຘາໟ ຄ຃ູ ຾ຖະ ຓະນາທິ຋ະງາແຖ

27

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

• ຽຑຈຆາງ
ຌຄຸໞ ຿ຘຄໟ ຂາງາທຘຈີ າ, ຘຒີ ້າ, ຽຘືໄບຂາທຓີດ່ທຄຍໞາ຾ຂຌຘັໄຌ ນົື ຾ຂຌງາທ, ຉິຈຎ້າງຆືໃ຿ປຄ ປຼຌເຘໞກ຺ກ

຾ຂຌຽຘືບໄ ຽຍືໄບຄຆໟາງ, ຎ້າງຆຉືໃ ິຈເຘໞຎາກຊຄ຺ ຽຘືໄບຽຍືໄບຄຆໟາງ, ຉຈັ ຏຓ຺ ຅ບຌຍາຄ.
• ຽຑຈງິຄ
ຌຸໞຄຘິໄຌຘີຈາ, ຘີຒ້າ, ຽຘໄືບຘີຂາທ຾ຂຌຘັໄຌ ນົື ຾ຂຌງາທຓີດ່ທຄຍໞາ, ເຘໞຽກີຍຘຸຍ, ເຘໞຖບຄຽ຋຺ໄາຘີຂາທ,

ຽກໄາ຺ ຏຓ຺ , ຽຎງ ນືົ ຓຈັ ຖະຖຄ຺ ຋າຄນົັຄ, ຉິຈຎ້າງຆືໃ຿ປຄປຼຌເຘໞກ຺ກ຾ຂຌຽຘືໄບຽຍືໄບຄຆໟາງ, ຉິຈຎ້າງຆືໃເຘໞຎາກຊ຺ຄຽຘໄືບ຋ໃີ
ໜໟາຽບກິ ຽຍືບໄ ຄຆໟາງ, ເຘໞຽກີຍຘຸຍ, ເຘໞຊຄ຺ ຉີຌ.

• ຘຄັ ຖທຓ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າປຈີ ຃ບຄຎະຽຑຌີ ຾ຓໞຌຓໍຖະຈກ຺ ບຌັ ຖາ້ ຃າໞ ຋ີໃຎູງ່ ໞາຉາງາງຂບຄຖາທຽປ຺າແຈໟຘໟາຄ ຽບ຺າແທໟ຃ໞູກັຍ

ຆາຈຖາທ, ຃຺ຌຖາທ ເຌຌໄັຌ, ຓາຖະງາຈເຌຈໟາຌກາຌ຾ຉໞຄກາງ (ຌຄຸໞ ນ່ັຓ຺ ) ຂບຄ຃຺ຌຖາທ ກໍ຾ຓຌໞ ຽບກະຖັກບີກບັຌໜຶໃຄ
຋ີໃຍ຺່ັຄຍບກຽຊິຄ຃ທາຓຖະບຼຈບໞບຌ, ຎາຌີຈ, ຃ທາຓຘທງຘ຺ຈຄ຺ຈຄາຓ, ຽຎຸຌຽບກກະຖັກຘະຽຑາະຉ຺ທຂບຄ຃຺ຌຖາທ,
ຆາຈຖາທ.

2. ກາຌ຾ຉໞຄກາງຂບຄຆາຈຉໞາຄໂເຌບາຆຼຌ

ຎະຽຑຌີກາຌ຾ຉໞຄກາງຂບຄຎະຆາຆາຈບາຆຼຌ ຾ຓໞຌຓີ຃ທາຓ຾ຉກຉໞາຄກັຌນົາງ ຾ຖະ ຓັຌກໍແຈໟກາງຽຎຸຌ
ຘຘີ ຌັ ບັຌຘທງຄາຓ຾ນໞຄທັຈ຋ະຌະ຋າບາຆຼຌ ເຌຍ຺ຈຌີໄ຅ະຌາຘະຽໜີຎະຽຑຌີກາຌ຾ຉໞຄກາງຂບຄຍາຄຎະຽ຋ຈບາຆຼຌ
ຈັຄ່ ຖໞຓຸ ຌໄ:ີ

2.1 ກາຌ຾ຉຄໞ ກາງຂບຄ຃຺ຌຎະຽ຋ຈບຌິ ຿ຈຽຌຽຆງ
ກ. ຽຑຈຆາງ
ຏໟຆູ າງ ຌຄຸໞ ຿ຘໟຄຂາງາທຘີຈາ ນົື ຘີຉໞາຄໂ, ຽຘືໄບ຃ໍຽຆີຈຘີຉໞາຄໂ. ເຌຑິ຋ີ຋າຄກາຌຽຑຈຆາງ຅ະຌຸໞຄຏໟາ

ຘະ຿ນົໞຄ, ນົື ຆຸຈຽ຃ຌຍາຉິກ ຾ຖະ ຽຘືໄບ຾຅ັກຽກັຈຽ຃ຍາດາຉາຓຈໟທງຏໟາຑັຌ຃ໍຽຆຽຖັຌຈັຄ, ຾ຉໞຘາຖັຍ຃຺ຌໜຸໞຓຘໞທຌ
ນົາງ຅ະຍໍ່ຌິງ຺ຓກັຌຌຸໞຄກາຌ຾ຉໞຄກາງ຾ຍຍຌີໄເຌຑິ຋ີ຋າຄກາຌ຋ີໃຘາ຃ັຌຉໞາຄໂ ຽຆັ່ຌ ຑິ຋ີ຾ຉໞຄຈບຄ, ຑິ຋ີກາຌ
ຍຸຌທັຌຆາຈ. ກາຌ຾ຉຄໞ ກາງເຌຑິ຋ີກາຌ຾ຉໞຄຄາຌຽ຅຺ໄາຍໞາທເຘຆໞ ຸຈຖຌິ ຿ຉຍາ຿ຕ຃ູໞກັຍ຿ຘໟຄຂາງາທຘີຈາຉ຺ກ຾ຉໞຄເນໟຽຂ຺ໄາ
ກັຍຏໟາຓຈັ ຾ບທຽກຌຆບຄຽກຈັ , ໝທກຘີຈາ, ເຘໞຽກີຍຘຍຸ ຘີຈາ.

ຂ. ຽຑຈງຄິ
ຌຸໞຄກະ຿ຎ່ຄຽ຃ຍາດາ, ເຘໞຽຘືໄບຽຆີຈ຾ຂຌຘັໄຌ ນົື ຾ຂຌງາທ, ຘີຂາທ, ຘີຖາງຖຼຍໂ, ເຘໞຏໟາ຃ັຈ຾ບທ

ຉາຓຈໟທງຏໟາຘະຍຼຄ (ຘະແຍ) ນືົ ຏໟາຑັຌ຃ໍຽຆຽຖັຌຈັຄ, ເຘໞຎະນົັກ຾ຂຌ, ຘໟບງ຃ໍ, ຉຸໟຓນູ, ຾ນທຌຓື, ເຘໞຽກີຍຘຸຍ຋າ
ຓະຈາ ຘາຖັຍຎະຽຑຌີ຾ຉໞຄຄາຌ ຽ຅຺ໄາຘາທເຘໞຆຸຈຈາ຿ຕຍາ຿ຕ຋ີໃຓີກາຌຉ຺ກ຾ຉໞຄເນໟຽຂ຺ໄາກັຌກັຍຆຸຈຍາ຅ີ, ຿ຘໟຄຂາງາທ
ຘຈີ າ, ຘາງ຾ບທ, ຅າຎຸຄ ຾ຖະ ຽ຃ບືໃ ຄ຾ຉຄໞ ກາງບໃຌື ໂ ຽຆັຌ່ ຃ືຓຄຸ ກຸຈຎາຉາຓຈບງ ຾ຖະ ຘາງ຃ໍຆະຌິຈບືໃຌໂຎະຎູຌກັຌ
ແຎ.

28

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ປຍູ ຆຸຈຎະ຅າຆາຈຎະຽ຋ຈບຌິ ຿ຈຽຌຽຆງ
ບາໟ ຄບີຄ຅າກ http://www.google.co.th/search?hl=th&q
2.2. ກາຌ຾ຉໞຄກາງຂບຄ຃ຌ຺ ຎະຽ຋ຈຒິຖິຍຎຌິ
ກ. ຽຑຈຆາງ
ຌຸໞຄ຿ຘໟຄຐ້າງຂາງາທ, ຽຘືໄບ຃ໍຽຆີຈ຾ຂຌງາທ, ຽຘືໄບນົ຺ຓໂຘີຂາທ, ຘີຖາງຂີຈງາທໂ ນົື ຘີ ບືໃຌໂ, ເຘໞ
ຽກຍີ ຘຍຸ ນືົ ຽກີຍ຿ບຆກິ (ກາຌຌໞຄຸ ຊຂື ບຄຏໟຆູ າງ຋າຄຑຽູ ຂາ຺ ).
຋າຄຑາກເຉໟ ຌຸໞຄຏາໟ ຘະ຿ນົໞຄ ນົື ຍຕຄ຺ ຉາກະຖັບກ ຾ຖະ ຽຘືບໄ ຾຅ກັ ຽກຈັ ຾ຂຌງາທ ຽຆິໃຄຽຎຌຸ ຋ີໃຌິງ຺ຓຂບຄຏູໟຆາງ
຾ຖະ ຾ຓງໞ ຄິ .
ຂ. ຽຑຈງິຄ
ຆຸຈຎາຉາຈີບ຺ຄຎະກບຍຈໟທງກະ຿ຎ່ຄ ຾ຖະ ຽຘືໄບ຾ຂຌຘັໄຌ, ເຘໞຏໟາຑັຌຑາຈຍໞາ ຾ຓໞງິຄດູ່ຽກາະຖູຆບຌ,
຋າຄຑາກຽໜບື ຌໞຄຸ ຘະຽກຈິ ນົື ກະ຿ຎຄ່ , ເຘຽໞ ຘໄບື ຾຅ັກຽກັຈຉາຓຈທໟ ງຘາງ຃ັຈ຾ບທ ຾ຖະ ຾ຑຑັຌນ຺ທ.
ເຌຌໄຌັ , ຏູຆໟ າງ ຾ຖະ ຾ຓໞງຄິ ຒຖິ ິຍຎິຌງັຄຌິງຓ຺ ກາຌ຾ຉໞຄກາງ຾ຍຍຉາຽທັຌຉກ຺ .

ປຍູ ຆຸຈຎະ຅າຆາຈຎະຽ຋ຈຒຖິ ິຍຎິຌ
ບໟາຄບຄີ ຅າກ http://www.google.co.th/search?hl=th&q

29

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

2.3 ກາຌ຾ຉຄໞ ກາງຂບຄ຃຺ຌຎະຽ຋ຈແ຋
ກ.ຽຑຈຆາງ
ຌໞຄຸ ຿ຘຄໟ ຂາງາທຘຈີ າ, ຽຘໄືບ຃ໍຽຆຈີ ນົ຺ຓໂ, ຘຉີ າໞ ຄໂ, ເຘໞໝທກເຌຽທຖາບບກ຾ປຄຄາຌ, ຌຸໞຄຏໟາຘະ຿ນົໞຄເຌ

ຽທຖາຍໍ່ຽປັຈທຼກ.
ຆ຺ຌຽຏ຺່ັາຽຂຈຑູຽຂ຺າຂບຄແ຋ຓີຎະຽຑຌີກາຌ຾ຉໞຄກາງ຋ີໃ຾ຉກຉໞາຄກັຌ ຃ື ຌຸໞຄ຿ຘໟຄຂາງາທ, ຽຘືໄບ຾ຂຌຘັໄຌ ນືົ

຾ຂຌງາທຘີຈາ, ຘີຉໞາຄໂ, ເຘໞຘາງ຾ບທຉາຓຈໟທງຆຸຈຎະຽຑຌີຆາທແ຋ຑູຽຂ຺າຓັກເຘໞ຾ນທຌຘໟບງ຃ໍ, ຉໞບຄ຿ຘໟ ຾ຖະ
ຘາງ຾ບທຽຄຌິ , ເຘໞຽກຍີ ຿ບຆິກ ນົື ຽກຍີ ຆັຄຈາຌ.

ຂ.ຽຑຈງຄິ
ຌຸຄໞ ຘຌໄິ ຐ້າງ ນືົ ຘິໄຌແໝ, ຽຘືໄບ຾ຂຌຘັໄຌ ນົື ຾ຂຌງາທ, ເຘໞ຾ຑຘະແຍ, ເຘໞ຾ນທຌ, ຘໟບງ຃ໍ, ຉຸໟຓນູ, ເຘໞ

ຽກີຍຘຍຸ ຋າຓະຈາ.
ກາຌ຾ຉໞຄຉທ຺ ຂບຄ຃ຌ຺ ແ຋ ຾ຓໞຌ຾ຉກຉໞາຄກຌັ ແຎຉາຓຑາກຉໞາຄໂຂບຄແ຋ ຽຆັ່ຌ ຑາກຽໜືບ, ຑາກກາຄ, ຑາກ

ຉາຽທຌັ ບບກ, ຑາກຉາຽທຌັ ບບກຘຼໞ ຄຽໜບື ນົື ຉາໞ ຄກັຌແຎຉາຓ຾ຂທຄ ຽຆັ່ຌ ຆຼຄເໝໞ, ບີຘາຌ.....ຂບຄແ຋ຓີຎະຽຑຌີ
ກາຌ຾ຉຄໞ ກາງຉາໞ ຄກຌັ .

ປູຍຆຈຸ ຎະ຅າຆາຈຎະຽ຋ຈແ຋
ບາໟ ຄບຄີ ຅າກ http://www.google.co.th/search?hl=th&q

30

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

2.4 ກາຌ຾ຉຄໞ ກາງຂບຄ຃຺ຌຎະຽ຋ຈຓຼຌຓາ
ຽ຃ບໃື ຄຌຸໞຄຑືໄຌຍໟາຌຂບຄຓຼຌຓາຽບີໄຌທໞາ ຖບຄດີ (Longgi) ຏໟາຘະ຿ນົໞຄຽຎຸຌຽ຃ືໃບຄຌຸໞຄຘາຖັຍ ຆາງ ຾ຖະ

ງິຄ. ຉາຓຎະຽຑຌ຾ີ ຖທໟ ຽຑຈຆາງຌຸໞຄຽຘືໄບ຾຅ັກຽກັຈຍໍ່ຓີ຃ໍຎູກ຃ຸຓຈໟທງຽຘືໄບຽຆີຈ຾ຂຌ ຘັໄຌຘີຂາທ, ຽຑຈງິຄຌຸໞຄຏໟາ຃ຸຓຍໞາ
຾ຖະ ຽຘືໄບຏງູໟ ຄິ ຋າຓະຈາ.

ປຍູ ຆຸຈຎະ຅າຆາຈຎະຽ຋ຈຓຼຌຓາ
ບໟາຄບຄີ ຅າກ http://www.google.co.th/search?hl=th&q
2.5 ກາຌ຾ຉໞຄກາງຂບຄ຃ຌ຺ ຎະຽ຋ຈຘຄິ ກະ຿ຎ
ຘຄິ ກະ຿ຎຍໍຓ່ ີຆຸຈຎະ຅າຆາຈຽຎຸຌຂບຄຉຌ຺ ຽບຄຽຑາະທາໞ ຎະຽ຋ຈຘິຄກະ຿ຎ຾ຍໞຄບບກຽຎຸຌ 4 ຽຆຶໄບຆາຈແຈໟ຾ກໞ
຅ີຌ, ຓາຽຖ, ບີຌຽຈງ ຾ຖະຆາທຽບີຖຍ຺ ຽຆິໃຄ຾ຉໞຖະຽຆືໄບຆາຈກໍຓີຆຸຈຎະ຅າຆາຈຽຎຸຌຂບຄຉ຺ຌຽບຄ ຽຆັ່ຌ ຏູໟງິຄຘິຄກະ຿ຎ
຅ະເຘຆໞ ຸຈຽກຍາດາຏືຌຽຘບືໄ ຅ະຓີຘຘີ ັຌຘ຺ຈເຘຎຸກຽຎຸຌຖາງຖູກແຓໟນາກຽຎຸຌຆາທ຅ີຌກໍ຅ະເຘໞຽຘືໄບ຾ຂຌງາທ຃ໍ຅ີຌຽຘືໄບ
ຽຆໃງີ ຌກະຈຸຓເຘ຿ໞ ຘຄໟ ຂາງາທ.

31

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ຆຈຸ ຎະ຅າຆາຈຎະຽ຋ຈຘຄິ ກະ຿ຎ
ບໟາຄບຄີ ຅າກ http://www.google.co.th/search?hl=th&q
2.6 ກາຌ຾ຉໞຄກາງຂບຄນທຼຈຌາຓ
ບາໞ ທໜໞາງ ຽຎຸຌຆຸຈຎະ຅າຆາຈຂບຄຎະຽ຋ຈນທຼຈຌາຓ຋ີໃຎະກບຍແຎຈໟທງຆຸຈຏໟາແໝ຋ີໃເຘໞຑໍຈີ຿ຉເຘໞ຋ັຍ
຿ຘໟຄຂາງາທ ຽຆຄໃິ ຽຎຌຸ ຆຈຸ ຋ີຓໃ ັກເຘເໞ ຌຄາຌຈບຄ ຾ຖະ ເຌຑິ຋ຘີ າ຃ຌັ ຂບຄຎະຽ຋ຈຓີຖັກຘະຌະ຃ໟາງຆຸຈກີໃຽຑ຺ໄາຂບຄ
຅ີຌ, ເຌຎະ຅ຸຍັຌຽຎຸຌຆຸຈ຋ີໃແຈໟປັຍຌິງ຺ຓ຅າກຏູໟງິຄນທຼຈຌາຓ, ຘໞທຌຏູໟຆາງ຅ະເຘໞຆຸຈບໞາທໜໞາງເຌຑິ຋ີຄາຌ
ຈບຄ ຾ຖະ ຄາຌຘຍ຺ .

32

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຆຈຸ ະ຅າຆາຈຎະຽ຋ຈນທຼຈຌາຓ
ບໟາຄບີຄ຅າກ http://www.google.co.th/search?hl=th&q
2.7 ກາຌ຾ຉໞຄກາງຂບຄຎະຽ຋ຈຍຕູຌາງ
ຆຈຸ ຂບຄຏູໟຆາງຽບີໄຌທໞາ ຍາ຅ູ ຓາຖາດູ(Baju Melayu) ຾ຉໞຄກາງຈໟທງຽຘືໄບ຾ຂຌງາທຉ຺ທຽຘືໄບງາທຽຊິຄ
ຽຂັາ຺່ ຌໞຸຄ຿ຘໟຄຂາງາທ຾ຖໟທຌໞຸຄຏໟາຘະ຿ນໟົຄຏໟູຆາງຓຸຈຘະຖີຓ຅ະ຾ຉໞຄກາງຽຎຸຌ຋າຄກາຌດູ່ເຌຘະຊາຌ຋ີໃຖາຈຆະກາຌ ຾ຖະ
ຘາ຋າຖະຌະຘໞທຌຆຸຈຂບຄຏູໟງິຄຽບີໄຌທໞາ ຍາ຅ູກູຖຸຄ ( Baju Kurung ) ຃ໟາງກັຍຆຸຈຎະ຅າຆາຈຂບຄຎະຽ຋ຈຓາຽຖ
ຽຆງ, ຏູໟງິຄຍຕູຌາງ຅ະ຾ຉໞຄກາຌຈໟທງຽຘືໄບຏໟາ຋ີໃຓີຘີຘັຌຘ຺ຈແຘຘໞທຌນົາງ຅ະຽຎຸຌຽຘືໄບ຋ີໃ຃ຸຓປໞາຄກາງຉັໄຄ຾ຉໞນ຺ທ຅຺ຌ
ປບຈຉີຌຏໟງູ ິຄຓຈຸ ຘະຖຓີ ຅ະເຘໞຏໟາ຃ຸຓນ຺ທດູ່ເຌ຋ໃີຘາ຋າຖະຌະ ຾ຖະ ເຌຘະຊາຌ຋ີຖໃ າຈຆະກາຌ.

33

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ປູຍ ຆຸຈະ຅າຆາຈຎະຽ຋ຈຍຕຌູ າງ
ບາໟ ຄບຄີ ຅າກ http://www.google.co.th/search?hl=th&q
2.8 ກາຌ຾ຉຄໞ ກາງຂບຄ຃຺ຌຎະຽ຋ຈກາຎຽູ ຅ງໞ
ຆາຎບຈ(Sompot) ຽຎຌຸ ຆຈຸ ຎະ຅າຆາຈຂບຄຎະຽ຋ຈກາຎຽູ ຅ງໞ ຂບຄຏູໟງິຄ ຽຆິໃຄຓີ຃ທາຓ຃ໟາງ຃ືກັຌກັຍຘິໄຌ
ຂບຄຖາທ ຾ຖະ ແ຋ຓີນົາກນົາງປູຍ຾ຍຍ, ຘທໞ ຌຏໟຆູ າງຓັກເຘຽໞ ຘືບຏາໟ ແໝນືົຏໟາຐາ້ ງ຋ັຄ຾ຂຌຘຌໄັ ຾ຖະ ຾ຂຌງາທ

ຆຸຈຎະ຅າຆາຈຎະຽ຋ຈກາຎູຽ຅ໞງ
ບາໟ ຄບີຄ຅າກ http://www.google.co.th/search?hl=th&q

34

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

2.9 ກາຌ຾ຉໞຄກາງຂບຄຎະຽ຋ຈຓາຽຖຽຆງ
ຆຈຸ ຎະ຅າຆາຈຂບຄຎະຽ຋ຈຓາຽຖຽຆງຏູໟຆາງຽບີໄຌທໞາ ຍາ຅ູຓາຖາດູ(Baju Melayu) ຎະກບຍຈໟທງຽຘືໄບ

຾ຖະ຿ຘໟຄຂາງາທ຾ຖໟທຌຸໞຄຏໟາຘະ຿ນົໟຄຏູໟຆາງຓຸຈຘະຖີຓ຅ະ຾ຉໞຄກາງຽຎຸຌ຋າຄກາຌດູ່ເຌຘະຊາຌ຋ີໃຖາຈຆະກາຌ ຾ຖະ
ຘາ຋າຖະຌະ, ຘໞທຌຆຈຸ ຂບຄຏໟງູ ຄິ ຽບຌໄີ ທາໞ ຍາ຅ກູ ຖູ ຄຸ ( Baju Kurung )຃າໟ ງກັຍຆຸຈຎະ຅າຆາຈຂບຄຎະຽ຋ຈຍຕູຌາງ.

ຆຸຈຎະ຅າຆາຈຎະຽ຋ຈຓາຽຖຽຆງ
ບໟາຄບຄີ ຅າກ http://www.google.co.th/search?hl=th&q
຃າຊາຓ
1. ກາຌ຾ຉໞຄຉທ຺ ເຌ຿ບກາຈຉໞາຄໂຂບຄ຃຺ຌຖາທຘະ຾ຈຄບບກດ່າຄເຈ຾ຈໞ?
2. ຎະຽຑຌກີ າຌ຾ຉຄໞ ກາງຂບຄ຃຺ຌຎະຽ຋ຈແ຋ຓີຖັກຘະຌະ຾ຌທເຈ? ຾ຉກຉໞາຄ຅າກກາຌ຾ຉໞຄກາງຂບຄ຃຺ຌ
ຖາທ຾ຌທເຈ?

35

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ຍຈ຺ ຋ີ 4
ຓາຖະງາຈເຌຘຄັ ຃ຓ຺

ຓາຖະງາຈເຌຘັຄ຃຺ຓ ຾ຓໞຌຘິໃຄ຋ີໃດຸົຄດືຌຽຊິຄກາຌຎະຑຶຈຎະຉິຍັຈ ຾ຖະ ກາຌຽ຃ືໃບຌແນທ ຂບຄ຃຺ຌ ດູ່ເຌຘັຄ຃຺ຓ
຾ຖະ ຓນີ າົ ງປູຍ຾ຍຍ. ຾ຉໞຖະປຍູ ຾ຍຍກໍຓຖີ ກັ ຘະຌະຘະຽຑາະຂບຄເຏຖາທ ຾ຖະ ຓີ຾ຍຍ ປໟາງ ຾ຍຍຈຎີ ະຘຓ຺ ກຌັ ແຎ.

1. ຃ທາຓໝາງຂບຄຓາຖະງາຈ
ຓາຖະງາຈ຾ຓຌໞ ນງຄັ ?

ຓາຖະງາຈ ຾ຓໞຌກາຌຎະຑຶຈຎະຉິຍັຈ຋ີໃຘຸຑາຍປຼຍປໟບງດູ່ເຌຘັຄ຃຺ຓ ຽຆິໃຄຘະ຾ຈຄບບກ ຋າຄກາງ, ທາ຅າ
຾ຖະ ຅ິຈເ຅. ຓາຖະງາຈເຌຘັຄ຃຺ຓ຋ີໃຘະ຾ຈຄບບກ຋າຄກາງ, ທາ຅າ ຾ຖະ ຅ິຈເ຅ ຽຆິໃຄຓັຌຘະ຾ຈຄ ຽຊິຄກິຖິງາ
ຓາຖະງາຈ, ກາຌຽທ຺ໄາ຅າຎາແຘ຋ີໃຓີຖະຍຼຍ ນົັກກາຌ ຾ຖະ ຓີ຅ິຈເ຅ຍໍຖິຘຸຈຏຸຈຏໞບຄຽປັຈເນໟ຃຺ຌ ດູ່ເຌຘັຄ຃຺ຓຓີ
຃ທາຓຘະນຄໞາຖາຘີຍໍ່຾ຂຄກະຈໟາຄ ຾ຖະ ຍໍ່ຽກີໄ ຽຂີຌເຌຘັຄ຃຺ຓ. ຈັ່ຄ຃າຘຸຑາຘິຈ຋ີໃທໞາ"ກິຖິງາ ຍບກຆາຈ ຓາຖະງາຈ
ຍບກຉະກຸຌ, ແກຄໞ າຓ ງບໟ ຌ ຂ຺ຌ ຃຺ຌຄາຓງບໟ ຌ຾ຉຄໞ ".

2. ຓາຖະງາຈເຌກາຌ຋ັກ຋າງ

ຓາຖະງາຈເຌກາຌ຋ັກ຋າງ ຾ຓໞຌຓາຖະງາຈເຌກາຌຑ຺ຍຎະ຿ບໟຖ຺ຓ ຾ຖະ ຽທ຺ໄາ຅າຎາແຘ ຾ຍຍ ແຓຉີ຅ິຈ
ຓິຈຉະຑາຍ ເຌຽທຖາຑຍ຺ ຑໝ້ໍ ຽໞູ ຑືບໃ ຌ, ຃ບູ າ຅າຌ ຾ຖະ ຏຆໟູ ຄ຺ ຃ຌຸ ທຈຸ ຋.ິ

2.1 ຓາຖະງາຈ຋າຄຈໟາຌທາ຅າ
ຓາຖະງາຈ຋າຄຈໟາຌທາ຅າ ຾ຓໞຌກາຌຘະ຾ຈຄບບກ຋າຄຈໟາຌກາຌຎາກຽທ຺ໄາ຋ີໃຓີຖະຍຼຍນົັກກາຌ ຽຆິໃຄ

ກາຌຈ຺ ແທໟຓີ 4 ດ່າຄ ຃ື:
1.) ຍຽໍ່ ທ຺ໄາ຅າຎາແຘບັຌຽຎຸຌກາຌໝິໃຌຎະໝາຈ, ຘຼຈຘີ, ຽດີົງນງັຌ, ຎະ຅຺ຍຎະ຾຅ຄ, ຉໍ່ໜໟາຈີ ຖັຍນົັຄຌິຌ຋າ (ກໞາທ
ຂທັຌ, ຽທາໄ຺ ຑໄືຌ) ຖທໞ ຄຽກຌີ ຈທໟ ງ຃ທາຓຽທ຺າໄ , ບທຈບັ຺ຄ່ ຋ະຌຄ຺ ຉ຺ທ ຾ຖະ ບືຌໃ ໂ.
2.) ຍໍຽ່ ທ຺ໄາ຃ທາຓຽຘໃືບຓຽຘງ ບຌັ ຾ຉະຉໟບຄຽຊິຄກຼຈຘກັ ຘີ, ຆາຈຉະກຸຌຂບຄຉ຺ຌ ຾ຖະ ຏໟບູ ໃຌື ໂ.
3.) ຽທ຺ໄາ຾ຉໞ຃ທາຓຘຸຑາຍບໞບຌນທາຌຌິໄຓຌທຌ. ຘໟາຄຘັຌຘັຄ຃຺ຓເຌຘິໃຄ຋ີໃຽຎຸຌຎະ຿ນງຈ຾ກໞຉ຺ຌຽບຄ ຾ຖະ ຃຺ຌບືໃຌໂ
຿ຈງປໟູຽຊຄິ ກາຖະຽ຋ຘະ຋ີໃ຃ທຌຽທາໄ຺ ກາຌຽທ຺ໄາຉໟບຄເນໟຊືກເ຅຃຺ຌຒຸຄ ຈັ່ຄ຃າຘຸຑາຘິຈທໞາ "ຎາກຈີຓີຘີ຾ກໞຉ຺ທຎາກຆ຺່ັທຑາ
ຉທ຺ ໝັ຺່ຌໜບຄ".
4.) ຽທ຺ໄາ຾ຉໞ຃ທາຓຈີຓີຘາຖະຎະ຿ນງຈ຾ກໞຌຘາຌ຃ື: ຓີ຋ັຈຘະຌະ຃ະຉິ຋ີໃຈີເນໟ຾ຌທ຃ິຈ຋ີໃຈີຉໍ່ຆີທິຈ຃຺ຌບືໃຌປູໟງໟບຄງໍ
ຘັຌຖະຽຘີຌຈທໟ ງຽນຈ ຾ຖະ ຏ຺ຌຉາຓ຃ທາຓຽຎຸຌ຅ຄິ .

36

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

• ຃າຽທາ຺ໄ ຃ທຌຽບ຺າເ຅ເຘໞຘາຖັຍຌັກປຼຌຑທກຽປ຺າຓີຈັຄ່ ຖຸຓໞ ຌໄ:ີ
ກ. ຃າຽທໄາ຺ ເຌກາຌຑຍ຺ ກຌັ

ເຌຽທຖາຑ຺ຍກຌັ ຌັກປຼຌຉບໟ ຄປໟູ຋ີໃຉ່າ຋ຘີໃ ຄູ ຃ື: ຏູໟຌໟບງຑ຺ຍຏູໟເນງໞ, ຌັກປຼຌຑ຺ຍ຃ູບາ຅າຌ, ຖູກຑ຺ຍ ຑໍ່຾ຓໞ ນົື

຃຺ຌ຋ັ຺່ທແຎຉບໟ ຄກາໞ ທ຃າທາໞ : "ຘະຍາງຈີ, ຘະຍາງຈີ຋າໞ ຌ຃ູ, ຘະຍາງຈີບາ຅າຌ, ຘະຍາງຈຑີ ໍ.່ .."
ຂ. ຃າຽທໄາ຺ ເຌກາຌກໞາທບາຖາ຃າ຅າກ

ກໞບຌ຅ະບາຖາ຃າ຅າກກັຌ ຘະຽຑາະ຃ູ ຾ຖະ ຌັກປຼຌຉໟບຄກາໞ ທ຃າທໞາ: ຖູກ, ນົາຌ, ຌໟບຄ, ຑທກ ນົາຌ, ຂໍ຿຋ຈ

ບາ຅າຌ, ຽບໄບື ງ຃,ູ ບໟາງ຃ູ, ນົາຌຂໍບະຌຸງາຈຽຓືບຍໟາຌ. ຉບຍ ຽຆີຌ, ຂໍຂບຍ ເ຅. ຊໟາກໍຖະ ຌີຉາກັຌຆຸຌກັຌ ນົື ເຆໟ
ຘຼຄຽຌືບໃ ຄຌັຌຖຍ຺ ກທຌຏບໟູ ຌືໃ ນົື ຏໟ຋ູ ກັ ຋ໟທຄ ຉໟບຄກາໞ ທ຃າທໞາ ຂ຿ໍ ຋ຈຍໍ່ແຈໟຉຄໄັ ເ຅.
຃. ຃າຽທໄາ຺ ເຌກາຌແຉໞຊາຓ

ຽທຖາຏໟູເນງໞກຍັ ຏຌໟູ ໟບງ, ຌັກປຼຌກັຍ຃ູບາ຅າຌ ຾ຖະ ຏໟບູ ຌໃື ໂ ຑຍ຺ ກຌັ ແຉໞຊາຓກັຌ ຈທໟ ງ ຃າຽທ຺ໄາ ຋ີໃທໞາ: ຋ໞາຌ,

ຖຄຸ , ຎ້າ, ບາໞ ທ, ບາ, ຃ບູ າ຅າຌ ຘະຍາງຈີຍໍ່? ຏູໟຉບຍກໍຉບຍທໞາ: ຂໍຂບຍເ຅ ຘະຍາງຈີ ຽໝືບຌຽຈີຓ ນົື ຽທ຺ໄາ

ທາໞ : ຽ຅າ຺ໄ ຘະຍາງຈ.ີ ຊາໟ ຾ຓຌໞ ຽຑຈຍຌັ ຑະຆຈິ (ຑະຘ຺ຄບຄ຺ ຃ະ ຽ຅຺າໄ ຈໟທງກັຌ) ຊາຓກັຌ: ງາ຋ໞາຌ, ງາຑໍ່, ຃ູຍາ, ບາ຅າຌ

ງັຄຘຸກຘະນທັຈຈີດູ່ຍໍ? ຉບຍ: ຂໍຌະຓັຈ ຘະກາຌຈໟທງຍຸຌ຃ຸຌຑໍ່຾ຓໞ ຃ູຍາບາ຅າຌ. ຊໟາ຾ຓໞຌຑໍ່ບບກ(ຽຑຈ຃ະຖືນັຈ)
ກຍັ ຃ຍູ າບາ຅າຌ຿ບຖໟ ຓ຺ ກັຌ ຿ຈງ຋ທ່ັ຺ ແຎ຾ຓໞຌເຆໟ຃າທໞາ: ຿ຈງຂໟາຌບໟ ງ ນືົ ຿ຈງ.
ຄ. ຃າຽທ຺າໄ ເຌກາຌ຾ຌະຌາເນປໟ ໟູ຅ກັ ກຌັ

ຽທຖາຑທກຽປາ຺ ຑ຺ຍຑກ້ໍ ັຍ຾ຂກ຃ຌ຺ ນົື ຃ບູ າ຅າຌຓາດຼ້ ຓດາຓ, ຃ທຌ຾ຌະຌາຉ຺ຌຽບຄຈໟທງ ຃າທໞາ: ຂໍ຿຋ຈ, ນົາຌ

, ຽປ຺າ, ຂໟບງ, ຌບໟ ຄຆ.ໃື .................. ຊາຓ຾ຂກ, ຂໍ຿຋ຈ ຋ໞາຌຆືໃນງຄັ ? ຓາ຾ຉໞເຘ? ຋າໞ ຌຉບໟ ຄກາຌນງັຄ? ຽຆີຌຌັ່ຄ
.................. ຽຆີຌຉາຓຘະຍາງ.
຅. ຃າຽທາ຺ໄ ເຌກາຌຘະ຾ຈຄ຃ທາຓຈເີ ຅ ຾ຖະ ຽຘງເ຅

ເຌຽຓືໃບຽປ຺າຓີ຃ທາຓຈີ຃ທາຓຆບຍ ນົື ຓີຏູໟເນງໞ, ຽຑືໃບຌຓິຈຘະນາງຓບຍຘິໃຄຂບຄບັຌ ໜຶໃຄເນໟ຾ກໞ ຉ຺ຌ ຽປ຺າ

຃ທຌຽທໄ຺າທໞາ: ຂບຍເ຅, ຂໍປຍໟູ ຸຌ຃ຸຌດ່າຄຽຖກິ ຽຆໃິຄ.

຃າທໞາ ຋ີໃຘະ຾ຈຄ຃ທາຓຽຘງເ຅ເຌຑາຘາຖາທຓີ: ຂໍ຿຋ຈ, ຂໍບະແຑ, ຂໍບະແຑງະ຿຋ຈ, ຂໍບະ຿ນຘິ, ຂໍຘະ຾ຈຄ
຃ທາຓຽຘງເ຅ຈທໟ ງ.
ຘ. ຃າຽທາ຺ໄ ເຌກາຌດ້ຼຓດາຓຊາຓຂໞາທ

ຽຓືໃບ຾ຂກ຃຺ຌ ນົື ບາ຅າຌຓາດ້ຼຓດາຓຽປ຺າ ຃ທຌຘະ຾ຈຄ຃າຽທ຺ໄາ຋ີໃທໞາ ຋ໞາຌ, ຃ູ, ບາ຅າຌ, ຑໍ່ຉູໟ, ຾ຓໞຌາງ

ຘະຍາງຈີຍໍ? ຽຆີຌ຋ໞາຌຌຄ່ັ ຑັກຏໞບຌ, ຂໍ຿຋ຈ຋າໞ ຌຓີທຼກນງຄັ ? ຋ໞາຌຓາ຅າກເຘ? ຋າໞ ຌຉບໟ ຄ ກາຌຑ຺ຍເຏ?

2.2 ຓາຖະງາຈ຋າຄຈໟາຌ຅ິຈເ຅
ຓາຖະງາຈ຋າຄຈໟາຌ຅ຈິ ເ຅ ຾ຓໞຌຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໟ ຌຘະຉິຘາຎະຆັຌງະ ໝາງຽຊິຄ຃ທາຓປູໟຘຶກ ນົື ຃ທາຓຘາຌຶ

ກໞກຼທກຍັ ຃ທາຓຏຈິ , ຊືກ, ປໟາງ, ຈີ . . .

37

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໟ ຌ຅ຈິ ເ຅ຓີດູ່ 3 ດາ່ ຄ ຃:ື
1.) ກາຌຽ຃຺າຖ຺ຍຈທໟ ງ຃ທາຓຉັຄໄ ເ຅, ຎະຉິຍຈັ ຉາຓ຃າຘັ່ຄຘບຌ ຃າ຾ຌະຌາ ຉັກຽຉືບຌຆີໄຌາຂບຄຑໍ່຾ຓໞ, ຃ູຍາບາ຅າຌ,
ຽຑໃືບຌຓຈິ , ຏໟຆູ ຄ຺ ຃ຌຸ ທຈຸ ຋ິ, ຏເໟູ ນງໞ຋ີຓໃ ີ຃ທາຓນທັຄຈຉີ ໍຽ່ ປາ຺ .
2.) ກາຌຽ຃຺າຖຍ຺ ຈໟທງກາຌຖະຌກຶ ຽຊຄິ ຍຌຸ ຃ຌຸ , ຃ຸຌຄາຓ຃ທາຓຈີຂບຄຑໍ່຾ຓໞ, ຃ູບາ຅າຌ, ຋ໞາຌຏູໟຌາ, ຑະຘ຺ຄບ຺ຄ຃ະຽ຅຺ໄາ
຾ຖະ ບໃຌື ໂ.
3.) ຽ຃າ຺ ຖຍ຺ ເຌຽທຖາບທງຑບຌເນໟໝູຽໞ ຑໃບື ຌ, ຃ູບາ຅າຌ, ຑໍ່຾ຓໞ, ຏູໟຆ຺ຄ຃ຸຌທຸຈ຋ິ, ຏູໟຽຊ຺ໄາຏູໟ຾ກໞ ຾ຖະ ບືໃຌໂຈໟທງກາຌ
ບທງຑບຌແຆບັຌຎະຽຘີຈເນໟ຋ໞາຌຽນຖ຺່ັາຌັໄຌ຅຺່ັຄຓີບາງຸໝັໄຌງືຌ, ຉັໄຄເ຅ຽປັຈ຾ຉໞຘິໃຄ຋ີໃຈີຄາຓ, ຎາຈຘະ຅າກ
຿ຖກແຑແຂຽໟ ຅ຍັ ຉາໞ ຄໂ.

ຓາຖະງາຈ຋າຄຈໟາຌ຅ິຈເ຅ຓີ຃ທາຓ຅າຽຎຸຌ຋ີໃຘຈຸ ຽຆິໃຄ຋ຸກ຃຺ຌ຃ທຌຘະ຾ຈຄບບກຈໟທງກາຌຘະ຾ນທຄນາ຾ຉໞຘິໃຄ
຋ໃຽີ ຎຌຸ ຎະ຿ນງຈຽຑືໃບຘັຄ຃຺ຓ ຾ຖະ ຓີ຃ທາຓ຅າຽຎຸຌຘາຖັຍຌັກປຼຌຌັກຘຶກຘາ຋ີໃ຅ະຉໟບຄປຼຌປູໟຐຶກຐູຌນົໍ່ນົບຓ ຽຆິໃຄ
ຍຌັ ນາຉໄຌ຺ ຉເໍ ຌ຿ປຄປຼຌ຃ທຌ຅ັຈຽຎຌຸ ຖາຈັຍ ຈັ່ຄຌ:ໄີ
- ຅ຈັ ຿ປຄປຼຌເນຽໟ ຎຌຸ ຖະຍຼຍ. ຖະຍຼຍກາຌຉໞາຄໂຂບຄ຿ປຄປຼຌ຃ທຌຎະຉິຍັຈດ່າຄຽຂັໄຓຄທຈ ຿ຈງ຅າກັຈຑາຍຑ຺ຈ
ຉໞາຄໂເຌ຋າຄ຋ີໃຍໍ່ຈີບບກ ຃ື ຃ູບາ຅າຌຉໟບຄຽຎຸຌ຾ຍຍດ່າຄເຌກາຌຽຂ຺ໄານໟບຄ - ບບກນໟບຄເນໟຊືກຉໟບຄຉາຓຽທຖາ,
ກາຌຌຸໞຄຊືຂບຄຑະຌັກຄາຌ຃ູຉໟບຄຽຎຸຌຖະຍຼຍ, ທາຄຉ຺ທເນໟຘ຺ຓຽຎຸຌ຃ູ຋ີໃຈີຂບຄ຿ປຄປຼຌ, ເກໟຆິຈຽຈັກ, ຃ູ຃ທຌ
ຈັຈຌິແຘຽຈັກເນໟຒຸຄ຃ທາຓ຃ູບາ຅າຌ, ຘບຌເນໟຽຈັກເນໟຽຎຸຌ຃຺ຌປູໟຏູໟຈີ, ຉັຈຘິຌຍັຌນາ, ຉັຈຘິຌ຃ະຈີຉໟບຄຽຎຸຌ຋າ,
ຉບໟ ຄຘໟາຄຖະຍຼຍເນໟຌັກປຼຌຎະຉຍິ ັຈ.
- ຿ປຄປຼຌ຃ທຌ຅ັຈກຈິ ຅ະກາຉໞາຄໂຂໄຶຌເຌທຌັ ຘາ຃ັຌ ຽຆັ່ຌ ທັຌ຃ູ຾ນໞຄຆາຈ, ທັຌຽຈັກ ຌໟບງ, ທັຌ ຾ຓໞງິຄ, ທັຌຎູກ
ຉ຺ໄຌແຓໟ, ທຌັ ຋າຄຘາຈຘະໜາຽຑບໃື ຽຎຸຌກາຌຽຐກິ ຐູຌ຅ຈິ ເ຅ຽຈກັ ເນໟປຽໟູ ຊຄິ ຍຌຸ ຃ຸຌຽນົັ຺່າຌໄັຌ.

3. ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໟ ຌບິຖິງະຍຈ຺

ຓາຖະງາຈ຋າຄຈໟາຌບິຖິງະຍ຺ຈ ຾ຓໞຌ຋ໞາ຋ີຘະ຾ຈຄບບກຂບຄ຃຺ຌຽປ຺າດູ່ເຌຘັຄ຃຺ຓຽຆິໃຄດຸົຄດືຌຽຊິຄ຾ຍຍ຾ຏຌ,
຃ຌຸ ຘຓ຺ ຍັຈຓາຖະງາຈ຋ໃີຈີຂບຄ຃຺ຌ ຾ຖະ ຽປັຈເນໟ຃຺ຌຓີ຃ທາຓຘະນຄໞາຖາຘີ, ຍໍ່ຽກໄີຽຂຌີ ເຌທຄ຺ ຘຄັ ຃ຓ຺ .

3.1 ກາຌຘະ຾ຈຄ຃ທາຓຽ຃າ຺ ຖ຺ຍຈໟທງກາຌຂາຍແນທໟ ນືົ ງ຺ກຓືແນທໟ
ທິ຋ກີ າຌຌີຘໄ ະ຾ຈຄບບກ 5 ຈໟາຌ຃ື:
ກ. ກາຌແນທໟຑະຑຈຸ ຋ະປູຍ ຾ຖະ ແນທຑໟ ະຘຄ຺
ທິ຋ີແນທໟ ຽຑຈຆາງ ຾ຓໞຌເນໟຌັ່ຄ຃ຸຽຂ຺່ັາ຾ຖໟທຎະຌ຺ຓຓືຂຶໄຌຽຎຸຌປູຍ຃ໟາງ຃ືຈບກຍ຺ທ຅ູຓດູ່ກາຄຽບິກ

຾ຖທໟ ງໍຓືຂໄຶຌຎາງຌໄີທ຅ຉຸ ຌີ ຏ຺ຓ ຾ຖໟທກຓໄ຺ ນ຺ທຖ຺ຄເນໟຐ່າຓື຾ຏໞຖ຺ຄຑືໄຌ, ນຖັຄ຅າກຌັໄຌເນໟຂາຍຖ຺ຄ 3 ຽ຋ືໃບ. ຊໟາເຆໟຏໟາຎູ
ຂາຍຖຄ຺ ຊືທໞາ ຽຎຌຸ ກາຌຽ຃຺າຖຍ຺ ຘູຄຘຸຈ.

ຘາຖັຍຽຑຈງຄິ ຐ່າຓຉື ຈິ ຾຅ຍ, ຎາງຌທີໄ ບບກໜໟບງໜຄຶໃ ຌບກຌັໄຌຽໝບື ຌກັຌໝຈ຺ .

38

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ປູຍ ກາຌແນທຑໟ ະຑຸຈ຋ະປຍູ
ຂ. ກາຌແນທໟຏູບໟ າທ຿ຸ ຘ, ຏຆໟູ ຄ຺ ຃ຌຸ ທຈຸ ຋ິ, ຃ູບາ຅າຌ

ທິ຋ີແນທຓໟ ີ 2 ປຍູ ຾ຍຍ຃ື ຾ຍຍ຋຺ັ່ທແຎ ຾ຖະ ຌຍັ ຊືຽ຃າ຺ ຖຍ຺ ຘູຄຘຈຸ ຎະຉິຍັຈຈັຄ່ ຌໄ:ີ
- ທິ຋ີແນທໟ຾ຍຍ຋຺່ທັ ແຎ

ຽຑຈຆາງ ດືຌກ຺ຄ ຎະຌ຺ຓຓືຂຶໄຌຽຎຸຌປູຍ຃ໟາງ຃ືຈບກຍ຺ທ຅ູຓ, ຾ຂຌຘບຄຂໟາຄ຾ຌຍຽຖ຺າ຃ີຄ ກ຺ໄຓ
ນທ຺ ຖຄ຺ ຎາງຌທີໄ ຅ຸເຘໞນທາໞ ຄ຃ີທໄ ນົື ຎາງຈຄັ ຾ຖໟທຊາຓຘະຍາງຈີ ຎ້າ ຖຄຸ ຑໍ່ຉໟູ ຾ຓຉໞ ູໟ ບາ຅າຌ.

ຽຑຈງິຄ ຘາຖັຍຽຑຈງິຄຐ່າຓືຉິຈ຾຅ຍ, ຎາງຌີທໄ ບບກໜໟບງໜຄໃຶ , ຌບກຌໄຌັ ຽໝືບຌກຍັ ຽຑຈຆາງ.
- ທ຋ິ ແີ ນທ຾ໟ ຍຍຽ຃າ຺ ຖຍ຺ ຘຄູ ຘຈຸ

ຌ່ຄັ ຖຄ຺ , ນຖຄັ ຅າກຌຌັໄ ຂາຍຖ຺ຄກັຍຑໄືຌ 1 ຃ໄຄັ ຿ຈງຍໍ຾່ ຍຓືບບກ. ກໍຖະຌີນາກຑ຺ຍຑໍ້ຉາຓຘະຊາຌ຋ີໃຉໞາຄໂ ນົື
ກາຖຄັ ງໞາຄດູ່ ຽປາ຺ ຉບໟ ຄຘະ຾ຈຄ ຃ທາຓຽ຃າ຺ ຖຍ຺ ຽຑໃິຌ ຽຆໃິຄ຃ູ ບາ຅າຌ ຎຼຍຽໝືບຌຑໍ່຾ຓຏໞ ູໟ຋ີຘບຄຂບຄຑທກຽປ຺າ, ຽປ຺າຉໟບຄ
ຽ຃຺າຖ຺ຍຽຑິໃຌຈໟທງກາຌດືຌກ຺ຄ (ຎູຈໝທກ, ຄັຍ຃ັຌປ຺່ັຓ) ຎະຌ຺ຓຓືຂຶໄຌຑຼຄນທໞາຄ຃ີໄທ, ກ຺ໄຓນ຺ທຖ຺ຄໜໟບງໜຶໃຄ ຾ຖໟທ
ຊາຓ຃າທໞາ "ຘະຍາງຈບີ າ຅າຌ".

39

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ປູຍ ກາຌແນທໟ຃ູບາ຅າຌ

຃. ກາຌແນທຽໟ ຑໃືບຌຓຈິ ຘະນາງ ນົື ຍກຸ ຃ຌ຺ ບາງຘຸ າ່ ກຌັ
ຽຑຈງິຄ ຽຑຈຆາງ ຎາງຌີທໄ ຅ຸເຘ຃ໞ າຄຑຈໍ ີ, ຌບກຌັໄຌເນໟຎະຉຍິ ັຈຽໝືບຌແນທໟຏໟູບາທຸ຿ຘ.

ຄ. ກາຌແນທໟຏຌູໟ ໟບງກທາໞ ຉ຺ຌ ນົື ແນທຉໟ ບຍ
ຽຑຈງິຄ ຽຑຈຆາງຎະຌຓ຺ ຓືຂຌໄຶ ດູ່ກາຄຽບກິ ຑຈໍ ີ, ຌບກຌັໄຌເນຎໟ ະຉຍິ ຈັ ຽໝືບຌແນທຏໟ ູໟບາທຸ຿ຘ.

຅. ກາຌແນທຘໟ ຺ຍ(຃຺ຌຉາງ)
ຌັຄ່ ຃ຽຸ ຂ່ັ຺າ຅ຈູ ຋ຍູ ຋ຼຌ 1 ຃ູໞ ຾ຖໟທຎະຌ຺ຓຓືຂຶໄຌດູ່ກາຄຽບິກ, ງໍຓືຂຶໄຌເຘໞນ຺ທ຾ຖໟທຂາຍຖ຺ຄກັຍຑືໄຌ 1 ຃ັໄຄ ຿ຈງ

ຍ຾່ໍ ຍຓື.
3.2 ຓາຖະງາຈ ຾ຖະ ຋ໞາ຋າຄບຖິ ງິ ະຍ຺ຈຉໞາຄໂ
ກ. ກາຌດຌື
- ດືຌ ເນໟຓີຖັກຘະຌະຘຑຸ າຍ, ຘະນຄາໞ , ຍ່ໍນັຌໜາໟ ແຎຓາ, ຍໍ຾່ ກທຄໞ ຾ຂຌ ຍໍດ່ ືຌ຅າໞ ຄຂາ.
- ຊໟາຍ຅່ໍ າຽຎຸຌ ຍ຃່ໍ ທຌດຌື ດຉູ່ ່ໍໜໟາຏເູໟ ນງໞ, ຃ທຌດືຌດຂູ່ າໟ ຄຆໟາງ ນົື ຂໟາຄຂທາຽຖັກຌບໟ ງ.
- ດຌື ກຄ຺ ນືົ ດືຌຽ຃຺າຖຍ຺ ຋ຄຸ ຆາຈ ຎະຉຍິ ັຈຈ່ຄັ ຌີໄ: ດືຌກ຺ຄຂາຆືໃ ຂານໞາຄກັຌຽຖັກຌໟບງ, ຾ຂຌ຋ັຄຘບຄ
ຂາໟ ຄ຾ຌຍຽຖາ຺ ຃ຄີ , ຓກື າຽຂໄ຺າຌໟບງໜຄຶໃ ຾ຖທໟ ນັຌໜໟາແຎນາ຋ຄຸ ຆາຈ຅຺ຌ຅຺ຍຽຑຄ.
ຂ. ກາຌງໞາຄ
ງາໞ ຄຏຈູໟ ຼທ:
ງໞາຄຘຸຑາຍ ຍາຈກໟາທຍໍ່ເນໟຘັໄຌ ນົື ງາທຽກີຌແຎ, ຾ກທໞຄຑໍຈີຄາຓ ຊໟາຽຎຸຌຘຸຑາຍຘະຉີ຃ທຌຖະທັຄ

ກະ຿ຑກເນຽໟ ຎຸຌແຎຉາຓຎກູ ກະຉິ, ຍໞາແນດໞົ ່າ຿ງກແຎຓາ.
ງໞາຄກຍັ ຏູໟເນງ:ໞ
ງໞາຄດູຂ່ ໟາຄຆໟາງຂບຄຏໟູເນງໞຽຖກັ ຌບໟ ງ ນໞາຄຎະຓາຌ 2 ຘບກ, ດູເ່ ຌຖກັ ຘະຌະບໞບຌຌບໟ ຓ.

40

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ງໞາຄຽຂໄ຺ານໟບຄຎະຆຓຸ :
ໝາງຽຊິຄກາຌງໞາຄຽຂ຺ໄານໟບຄຎະຆຸຓ ນົື ຘະຊາຌ຋ີໃຎະຆຸຓ຋ີໃຓີ຃຺ຌຌັ່ຄດູ່ກໞບຌ຾ຖໟທຽປ຺າງໞາຄຆໟາໂ຾ຍຍ

ຘຸຑາຍ, ຍ່ເໍ ນໟຓີຘຼຄຈັຄ.
ງໞາຄເຌນໟບຄຎະຆຓຸ :
- ງໞາຄແຎດາ່ ຄຘຸຑາຍ, ຍ່ໍເນຓໟ ຘີ ຼຄຈັຄ ຾ຖະ ຍໍ່ຆັກຆາໟ .
- ຽຓບືໃ ຏາໞ ຌຏໟູຌັຄ່ ດູ່຃ທຌກໄ຺ຓນ຺ທຖ຺ຄໜໟບງໜໃຶຄ, ດາ່ ເນຽຘບືໄ ຏໟາແຎ຾ຉະຉໟບຄກຍັ ຏຌູໟ ັ່ຄດູ.່
- ຊາໟ ຍໍ່ຓກີ າຌກາຌຈ຺ ຉຄັ່ ບໄີ ເນຌຄ່ັ ຍບໞ ຌ຋ໃຘີ ຺ຓ຃ທຌ, ດ່າຖາກຉັຄ່ ບີໄເນໟຈັຄ ນົື ງ຺ກຉັ່ຄແຎຌັ່ຄຍໞບຌເໝໞ
ຽຑາະ຅ະຽປັຈເນໟຓີຘຼຄຖ຺ຍກທຌ.
- ຊາໟ ກາຌ຺ຈຉັ່ຄແທໟ ກໍແຎຌັຄ່ ຍບໞ ຌຂບຄຉ຺ຌ.
ງາໞ ຄຽຂ຺ໄາເຌຆຓຸ ຆຌ຺
- ງາໞ ຄຘຸຑາຍ, ຍໍ່ງາໞ ຄຘຼຄຈຄັ ບຶກກະ຋ກຶ ຃ກຶ ຿຃ຓ.
- ຽຓບືໃ ງໞາຄຏໞາຌຏໟຌູ ່ັຄກໞບຌ຃ທຌກ຺ໄຓນທ຺ ຖ຺ຄ຾ຖໟທງາໞ ຄ຋າຓະຈາ.
- ຊາໟ ຏາໞ ຌແຖງະເກໟເນໟ຃ຽຸ ຂ຺່ັາງາໞ ຄ.
- ຊໟາຽຎຸຌແຎແຈໟເນໟຌ່ຄັ ຾ຊທນຖຄັ ຽຑໃບື ນຖີກຽທໄຌັ ກາຌງໞາຄຏໞາຌໜໟາຆຸຓຆ຺ຌ.
- ຍໍ່ງໞາຄຘທຌ຋າຄກັຍຑະຘ຺ຄເຌແຖງະເກໟຆິຈ, ຊໟາຽຎຸຌແຎແຈໟ຃ທຌ຅ະຌັ່ຄຖ຺ຄ, ງໍຓືແນທໟ຅຺ຌຑະຘ຺ຄ

ຏໞາຌແຎ຾ຖທໟ ຅ິໃຄງໞາຄຉໍ່.
຃. ກາຌຌຄັ່

ຌຄ່ັ ຒຄຸ ຏເໟູ ນງບໞ ະ຋ິຍາງ
ຒຸຄຏໟູເນງໞຽທ຺ໄາຍເໍ່ ນຽໟ ຋າໄ຺ ຾ຂຌ ເນໟຌັຄ່ ຘຄັ ຖທຓບິຖິງະຍ຺ຈ ຿ຈງຽບ຺າຓ຅ື ັຍແທໟ຋ີໃໜໟາຉັກ ນົື ຌັ່ຄ຿ຌໟຓຉ຺ທແຎ
຋າຄໜາໟ ຽຖັກຌບໟ ງ ຾ຖະ ຍໍ່ເຆຘໟ ຼຄຈຄັ ຌບກ຅າກ຅ະແຈບໟ ະຌງຸ າຈ ນືົ ຉບຍ຃າຊາຓຽ຋່ັາ຺ ຌໄັຌ.
ຌັ່ຄຒຄຸ ຋າ ນືົ ຒຄຸ ຽ຋ຈຘະໜາ
ຌັຄ່ ຒຸຄຽ຋ຈຘະໜາ ຃ທຌຌ່ັຄຎະຌຓ຺ ຓື ນົື ຽບ຺າຓືທາຄແທໟໜໟາຉັກດູ່ເຌ຋ໞາ຋ີໃຘຸຑາຍ, ຍໍ່ຽທ຺ໄາຍໍ່ຖ຺ຓກັຌ, ຊໟາ
຅າຽຎຌຸ ຃ທຌເຆໟຘຼຄ຃ບໞ ຌໂ.
ຌັ່ຄຒຄຸ ຎາຊະກະຊາ
ເນໟຌັ່ຄຒຸຄຉາຓຊາຌະຂບຄຉ຺ຌ, ຊໟາຓີກາຌ຅ັຈຆືໃແທໟຌັໄຌເນໟຌັ່ຄຉາຓຆືໃຂບຄຉ຺ຌຍໍ່຃ທຌ຅ະງ຺ກງໟາງຉາຓເ຅.
ຊາໟ ຍໍ່ຓກີ າຌໝາງຆ຃ືໃ ທຌ຅ະຽຂ຺າໄ ແຎຌັ່ຄຂາໟ ຄເຌກບໞ ຌຽຑືໃບຍໍ່ເນໟຽກະກະຏູໟ຋ີໃຽຂ຺ໄາ ຓາຉາຓນຖັຄ, ຍໍ່຃ທຌແຎຌັ່ຄ຾ຊທໜໟາ
ຘຸຈ຋ີໃຽຑິໃຌ຅ັຈແທຑໟ ຽິ ຘຈ, ຌບກ຅າກຽ຅຺າໄ ຑາຍ຅ະຽຆຌີ ເນໟຌັ່ຄ ຘະ຾ຈຄທໞາຽຂາ຺ ຅ັຈແທໟເນຽໟ ປາ຺ ຾ຖະ ກາຌຌັ່ຄ຃ທຌຌັ່ຄດູ່ເຌ
຋າໞ ຘັຄຖທຓຑຈໍ ີຄາຓ, ຍ່ໍເນໟຖະທຄັ ຽກີຌແຎເນຌໟ ັ່ຄດເູ່ ຌ຋ໞາຉາຓຘະຍາງກາຌງິໄຓ ນົື ຘະ຾ຈຄບາຖ຺ຓແຎກັຍຽນຈກາຌຌັໄຌ
ເນຘໟ ະ຾ຈຄຑຈໍ ຑີ ໍຄາຓຍໍ່຾ຓຌໞ ປບໟ ຄ຿ປ຅຺ຌຽຎຸຌກາຌຖຍ຺ ກທຌ຃ຌ຺ ບືໃຌ.
ຄ. ກາຌຽຂໄາ຺ ຑຍ຺ ຏເໟູ ນງໞ
ຽຓືໃບຽຂ຺ໄາຑ຺ຍຏູໟບາທຸ຿ຘ ນົື ຃ູບາ຅າຌ ຃ທຌຽ຃າະຎະຉູ ຾ຖໟທກໞາທ຃າທໞາ ຘະຍາງຈີ຋ໞາຌ ນົື ຘະຍາງຈີ
ບາ຅າຌ, ຊໟາຽຑິຌໃ ຽປັຈທຼກດູ່ ກໍ຃ທຌກາໞ ທ຃າຂ຿ໍ ຋ຈກບໞ ຌ ຾ຖໟທ຅ິໃຄດືຌຽທໄາ຺ ຈທໟ ງ຋ໞາ຋າຄ຋ໃີຘຸຑາຍບບໞ ຌນທາຌ.

41

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ກາຌຽຂາໄ຺ ຑ຺ຍຏໟູເນງ຋ໞ ີໃຌັ່ຄຉຄ່ັ ບໄີ
ງໞາຄຘຸຑາຍ ຽຓືບໃ ຓໍ່ ນືົ ເກໟ ຾ຖທໟ ເນໟງກ຺ ຓແື ນທໟ຾ຖທໟ ຊາຓຘະຍາງຈຽີ ຑຌິໃ , ຊາໟ ຽຑິໃຌຽຆີຌຌັ່ຄກໍດ່າຌັ່ຄດູ່ຉໍ່ໜໟາ
ຏໟູເນງໞ.
ກາຌຽຂໄາ຺ ຑ຺ຍຏໟເູ ນງໞຽທຖາຽຑິຌໃ ດຌື ງາໞ ຄຘຑຸ າຍ ຽຓືໃບຽຂໄ຺າເກໟຑຘໍ ຺ຓ຃ທຌເນໟງກ຺ ຓແື ນທ.ໟ
ກາຌຽຂ຺າໄ ຑ຺ຍຏເູໟ ນງໞ຋ຌີໃ ຄ່ັ ກຍັ ຑຌໄື
ງາໞ ຄຽຂໄາ຺ ແຎແຖງະຑໍຘ຺ຓ຃ທຌ຾ຖໟທ຃າຌ ນົື ກ຺ໄຓ຾ຖໟທ຅ໃິຄຌັ່ຄຑັຍ຾ຑຍງ຺ກຓືແນທໟຊໟາຽຎຸຌຏູໟ຋ີໃຌັຍຊື຋ີໃຘຸຈເນໟ
ກາຍຖ຺ຄຌັ່ຄນາໞ ຄຑຘໍ ຺ຓ຃ທຌ຾ຖທໟ ຏເໟູ ນງຊໞ າຓກໞບຌ.
຅. ກາຌຘ຺ຌ຋ະຌາ

ເຌຎຸຈ຅ຸຍັຌຌີໄຓີຏູໟຘ຺ຌເ຅ເຌຽຖືໃບຄກິຖິງາຓາຖະງາຈກາຌເຆໟ຃າຘັຍຽຑືໃບຎຶກຘານາຖື ນົື ຘ຺ຌ຋ະຌາ
ກຌັ ຓຎີ ະ຿ນງຈນົາງຉໍ່ຑທກຽປາ຺ , ຽປາ຺ ຉບໟ ຄ຃າຌຶຄຽຊຄິ ນົັກກາຌຈັຄ່ ຌີ:ໄ

- ຽປ຺າກາຖຄັ ຘ຺ຌ຋ະຌາກຍັ ເຏ
- ດູ່ຘະຊາຌ຋ໃີເຈ
- ຃ທຌເຆຊໟ ໟບງ຃າຽທາໄ຺ ຾ຌທເຈ
- ຋າຌບຄຘຼຄ຋ເີໃ ຆໟ ຃ທຌໜັກຽຍ຺າຽ຋຺່ັາເຈ
- ຉບໟ ຄເນໟ຿ບກາຈຏໟູບືໃຌຘຌ຺ ຋ະຌາ ຾ຖະ ກາຌບບກ຃າຽນຌັ ຈໟທງ.
ຘ. ກາຌກິຌ
ຓາຖະງາຈເຌກາຌກິຌ ຽຎຸຌຘິໃຄຘາ຃ັຌດ່ເູ ຌຘຄັ ຃຺ຓ຋ີໃ຅ະຽຖີຌ຾ຖໟທຓຖີ ະຍຼຍກາຌກິຌນົາງດ່າຄ, ຾ຉໞ
ຘິໃຄ຋ໃຽີ ປາ຺ ຃ທຌປໟູ ຉໟບຄຎະຉຍິ ຈັ ຈ່ັຄຌໄ:ີ
- ຌັ່ຄຉ຺ທກຄ຺ ຈທໟ ງຓາຖະງາຈ຋ໃຘີ ະນຄຍ຺ ຘະນຄຼໞ ຓ
- ຽຓໃືບຉກັ ບານາຌຽຂາໄ຺ ຎາກດ່າເນໟຉກ຺ ຽປໞງ
- ຽທຖານງາ້ ບານາຌຍໍ່຃ທຌບາໟ ຎາກກທາໟ ຄ ຾ຖະ ຍເໍ່ ນຓໟ ຘີ ຼຄຈັຄ
- ຍໍ່ຎາກຍ່ໍຽທ຺ໄາເຌຂະຌະ຋ໃຓີ ບີ າຌນາຌດຎູ່ າກ
- ກາຌຘ຺ຌ຋ະຌາຍເ່ໍ ນໟຽທາ຺ໄ ນົາງຍໍ່຃ທຌຽທາໄ຺ ຽຖໃືບຄໜໟາຖຄັ ກຼຈ ຾ຖະ ຽຖືບໃ ຄ຿ຘກຽຘໄາ຺
- ຉບໟ ຄກິຌບານາຌ຋ຸກຽງືບໃ ຄ, ຍ຃ໍ່ ທຌຽຖືບກກິຌບານາຌຽງໃບື ຄ຋ີຉໃ ຺ຌຓກັ
- ຽຓໃບື ບີໃຓ຾ຖໟທເນຽໟ ຂໞງຽຘຈບານາຌປທຓກຌັ ແທໟ
- ຍໍບ່ ຓໃີ ແທ ນົື ຆາໟ ຽກຌີ ແຎ
3.3 ຓາຖະງາຈເຌກາຌຉໟບຌປັຍ຾ຂກ
ເຌກາຌຉບໟ ຌປຍັ ຾ຂກຑທກຽປ຺າ຃ທຌຓີຓາຖະງາຈນົັກກາຌຉບໟ ຌປັຍ຾ຂກ຋ີໃຽ຅຺ໄາຂບຄຍໟາຌ຃ທຌຎະຉິຍັຈ
ຈັ່ຄຌີ:ໄ
- ຽ຅ໄ຺າຂບຄຍາໟ ຌກໞາທ຃າທໞາ "ຘະຍາງຈີ", ຍໍ່຃ທຌຊາຓ຾ຂກທໞາຓານາຓີທຼກນງັຄຽຎຸຌບັຌຂາຈ, ກໞບຌຽຆີຌ
ຌຄ່ັ

42

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

- ຽຓໃບື ຾ຂກຓາຽປືບຌ ຆຄຶໃ ກ຺ຄກຍັ ຽທຖາປັຍຎະ຋າຌບານາຌ ຃ທຌຽຆຌີ ຾ຂກປຍັ ຎະ຋າຌ
ບານາຌຈທໟ ງ

- ຊາໟ ຾ຂກຓາຂ຃ໍ ທາຓຆໞທງຽນບືົ ກ຃ໍ ທຌຆທໞ ງຽນບົື ຉາຓຘ຺ຓ຃ທຌ, ຊໟາຂັຈຂບໟ ຄກ຃ໍ ທຌຆ຾ໄີ ຅ຄດ່າຄຘຑຸ າຍ
- ຓຂີ ບຄຉບໟ ຌປຍັ ຾ຂກຉາຓຎະຽຑຌີ຋ີຌໃ ິງ຺ຓ຃ື ຌ້າຈໃືຓ
- ຽທໄ຺າ຅າກຍັ ຾ຂກຈທໟ ງເຍໜໟາ຋ໃີງໄິຓ຾ງໟຓ຾຅ໞຓເຘ
- ຍປ່ໍ າໟ ງ຃ຌ຺ ເຌ຃ບຍ຃ທ຺ ຉໜໍ່ ໟາ຾ຂກ
- ຍ່຃ໍ ທຌຽຍຄິໃ ຿ຓຄຽຖໄບື ງໂ
- ຉໟບຄຽຂາໄ຺ ເ຅ທາໞ ຏູຽໟ ຎຌຸ ຾ຂກ຋ີຓໃ າຽປືບຌຊືທໞາຓກີ ຼຈນົາງ຋ີໃຘຸຈ
3.4 ຓາຖະງາຈເຌກາຌຘາຏຈັ ຓື, ແບ, ຅າຓ, ນາທ
- ຽທຖາງືໃຌຓືບບກແຎຘາຏັຈ຃ທຌ຅ັຍຽຍ຺າໂຑໟບຓກັຍງິໄຓເນໟຏູໟ຋ີໃຽປ຺າຘາຏັຈຓືຌັໄຌ, ຍໍ່຃ທຌນັຌໜໟາແຎ຋າຄ
ບືໃຌ.
- ຽຓືໃບດູ່ປໞທຓກັຌນົາງ຃຺ຌ, ຽທຖາຓີບາກາຌແບ, ຅າຓ, ນາທ຃ທຌຽບ຺າ຾ຑຓ຺ຌຍັຄ ນົື ຽບ຺າຓືຍັຄຎາກແທໟ ນົື
ນັຌໜາໟ ແຎ຋າຄບືໃຌ. ຍ຃່ໍ ທຌແບ, ຅າຓ, ນາທ຿ຈງຍ່ໍຓນີ ງັຄຍຄັ ຎາກແທໟ.
3.5 ຓາຖະງາຈເຌນບໟ ຄກາຌ ຾ຖະ ເຌ຃ບຍ຃ທ຺
ກ. ຓາຖະງາຈເຌນບໟ ຄກາຌ

- ຏູໟເນງໞຉໟບຄຽຎຸຌ຾ຍຍດ່າຄເຌກາຌຌຸໞຄນ຺່ັຓ, ຾ຉໞຄຉ຺ທ, ກາຌຽທ຺ໄາ຅າຎາແຘ, ກາຌແຎຓາຖາ຃ບຍ
຾ຖະ ຑຶຈຉກິ າຉໞາຄໂ

- ຑ຅ິ າຖະຌານາຽນຈຏຌ຺ ກໞບຌ຅ໃິຄ຃ໞບງຉາຌທິ ິ຅າຌ, ຉາຌິຉຆິ ຺ຓຏໟດູ ່ເູ ຉໟຍຄັ ຃ຍັ ຍັຌຆາ
- ຍໍຽ່ ທາໄ຺ ຅າຘິໃຄ຋ີຖໃ າຓກ຺ ບະຌາ຅າຌ, ກ່ໍ຃ທາຓ຾ຉກ຾ງກ ຾ຖະ ຘິໃຄ຋ີແໃ ປໟຘາຖະຎະ຿ນງຈ
- ປກັ ຘາ຃ທາຓຽຎຸຌຖະຍຼຍປຼຍປໟບງເຌ຿ຓຄກາຌ
- ຍໍ່ຉິຘຌິ ຌິຌ຋າ, ເຘປໞ ໟາງຎາ້ ງຘີຽຆຄໃິ ກຌັ ຾ຖະ ກັຌ
- ຽຓບໃື ຽຂໄ຺ານໟບຄກາຌ຃ທຌຎູຈໝທກ ຾ຖະ ຍ຃ໍ່ ທຌເຆໟຘຼຄຈັຄ
- ຍ່ໍ຃ທຌຘູຍດາເຌນໟບຄກາຌ
- ຊໟາຓີຽຑຈງຄິ ດູເ່ ກໟ ຍໍ່຃ທຌຘູຍດາ
- ຌັຄ່ ຾ຖະ ທາຄຉທ຺ ດເູ່ ຌນບໟ ຄກາຌເນຊໟ ກື ຖັກຘະຌະ
ຂ. ຓາຖະງາຈເຌ຃ບຍ຃຺ທ
- ດ່າຆບກນາ຃ທາຓຍ່ໍຈີເຘ຃ໞ ບຍ຃ທ຺
- ຍໍ່ຘະ຾ຈຄບາກາຌກິຖງິ າ຾ຂຄກະຈາໟ ຄ, ກາໞ ທ຃ານງາຍຆາໟ ຆຶໃຄກັຌ ຾ຖະ ກັຌ
- ນຖີກຽທັຌໄ ກາຌເຆໟບາຖຓ຺ , ຃ທຌເຆຽໟ ນຈຏ຺ຌຽຑືໃບ຾ກຍໟ ຌັ ນາ

43

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

- ຃ທາຓເຌຍໍ່ເນໟຌາບບກ, ຃ທາຓຌບກຍໍເ່ ນໟຌາຽຂໄ຺າຓາຽປືບຌ
- ຎູຈໝທກ, ຊບຈ຾ທໞຌຉາຈາ, ຄັຍ຃ັຌປຓ຺່ັ ຾ຖໟທ຅ຄໃິ ຂໄຶຌຽ຋ິຄຽປືບຌ

3.6 ຓາຖະງາຈເຌກາຌປຼຌ
- ຌັກປຼຌຽ຃຺າຖ຺ຍ຃ູບາ຅າຌຈໟທງກາຌຖຸກຂຶໄຌດືຌ, ງ຺ກຓືແນທໟ, ຎູຈໝທກ, ກ຺ໄຓນ຺ທຖ຺ຄ຃າຌັຍ ຾ຖໟທຊາຓ

ຘະຍາງຈີ
- ຌກັ ປຼຌຉບໟ ຄຌຄັ່ ຉ່າກທາໞ ຃ູບາ຅າຌ
- ຃ບູ າ຅າຌຊາຓຍັຌນາ ຃ທຌຖກຸ ຂຶຌໄ , ຂໍບະຌງຸ າຈ຾ຖໟທ຅ິໃຄຉບຍ, ກບຌ຅ະຌ່ັຄຖ຺ຄກຓໄ຺ ນ຺ທຖຄ຺ ໜບໟ ງໜຄໃຶ
- ຉໄຄັ ເ຅ຒຄຸ ຃ບູ ະ຋ຍິ າງ, ຅ຈ຺ ຽບາ຺ ຍຌັ ນາ຋ຘີໃ າ຃ຌັ
- ຽທຖາຌັ່ຄປຼຌຍໍ່຃ທຌຄທາກຆາໟ ງ, ນົຼທຂທາ, ຍ່ໍຖຍ຺ ກທຌ, ຍຽ່ໍ ນຄາ຺ ຌບຌ
- ຽຂໄາ຺ ຾ຖະ ບບກນໟບຄກ຺ຄຽທຖາ, ຊາໟ ຽຂໄາ຺ ນໟບຄຆໟາຉບໟ ຄຂບໍ ະຌຸງາຈ຅າກ຃ູບາ຅າຌ຅ິໃຄຽຂໄ຺າ
- ຍໍ່຃ທຌ຿຋ ຾ຖະ ປຍັ ຿຋ຖະຘຍັ ເຌນໟບຄປຼຌ(ຊໟາບະຌຸງາຈເຆໟແຈໟ)
- ຍໍ່຃ທຌຈືໃຓ ຾ຖະ ກິຌບານາຌເຌຆ຺່ັທ຿ຓຄປຼຌ ຓີກິຈ຋ຸຖະບັຌເຈ຃ທຌແຈໟປັຍບະຌຸງາຈກໞບຌ ຅ິໃຄບບກ

ນບໟ ຄແຈໟ

4. ຓາຖະງາຈ຋າຄຈໟາຌ຃ຌຸ ຘຓ຺ ຍຈັ

4.1 ຃ທາຓໝາງຂບຄ຃ຌຸ ຘ຺ຓຍຈັ
຃ຌຸ ຘ຺ຓຍຈັ ຾ຓຌໞ ຃ທາຓຈງີ ຄໃິ ຍຖໍ ິຍຌູ ຈໟທງ຃ທາຓຈີ ນົື ຾ຓໞຌຓາຈຊາຌກາຌຎະຑຶຈຈໟທງ຃ທາຓຘະໝັກຉືໃຌ

ຉທ຺ ຂບຄ຃ຌ຺ ດ່ເູ ຌກາຌຑທ຺ ຑຌັ ຖະນທໞາຄ຃ຌ຺ ກັຍ຃ຌ຺ ຃ຌ຺ ກຍັ ຘຄັ ຃຺ຓ.
ກ. ຃ຸຌຘຓ຺ ຍັຈຂບຄຏໟຌູ າ
- ຓີ຅ຈິ ເ຅ຽຑບືໃ ຾ຏບໞ ະຌຽຸ ຃າະ (ຆໞທງຽນບືົ ຏູ຋ໟ ດໃີ ູເ່ ຉໟຍັຄ຃ັຍຍັຌຆາ)
- ຓ຃ີ ທາຓຆໃຘື ັຈ
- ຍໍຖ຅ິ າກຆັຍຘໞທຌຉ຺ທຽຑືບໃ ຘາ຋າຖະຌະຎະ຿ນງຈຂບຄຘຄັ ຃຺ຓ
- ກຄ຺ ແຎກຄ຺ ຓາ, ຍໍຽ່ ຂ຺ໄາຂໟາຄບບກຂາ
- ຽທາ຺ໄ ຅າຘຸຑາຍບບໞ ຌນທາຌ, ຍໍ່ຊື຿ຉ, ຍໍ່຾ຂຄກະຈໟາຄ
- ຐຶກຐຌູ ຉ຺ຌຽບຄເຌ຋າຄ຋ໃີຈີ
- ຍໍຘ່ ໟາຄ຃ທາຓຽຈືບຈປບໟ ຌເນ຾ໟ ກ຃ໞ ຺ຌບືຌໃ ຋ັຄ຋າຄກຄ຺ ຾ຖະ ຋າຄບບໟ ຓ
- ຍ່ໍຓ຃ີ ທາຓບຈິ ຘາຍຄັ ຍຼຈຉຍ່ໍ ຸກ຃຺ຌບືໃຌ
- ຓ຃ີ ທາຓບຈ຺ ຋຺ຌ, ຎະຑຶຈຉຌ຺ ດູ່ເຌກຈ຺ ໝາງ
ຂ. ຌິຈແຘຂບຄນທ຺ ໜໟາ
- ຓຘີ າງຉາຽຎຌຸ ຋າ, ປໟູ຾ຌຓຽຍໃຄິ ຽຍບໄື ຄຖໞຓຸ ຾ຖະ ຾ຌຓຂໄຌຶ ຽຍໄືບຄຽ຋ຄິ

44