ວັດທະນະທຳລາວ, ອາຊຽນ ແລະ ມໍລະດົກໂລກ

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

- ຓີ຅ຈິ ເ຅ໜກັ ຾ໜຌໟ , ຍ່ໍຽຎຌຸ ຃ຌ຺ ນູຽຍ຺າຽບາ຺ ຃ທາຓຄາໞ ງ
- ຋າຉ຺ຌຽຎຸຌຂທັຌເ຅ຂບຄຎທຄຆ຺ຌ ຃ື ຽ຃຺າຖຍ຺ ຘິຈ຋ຂິ ບຄຎະຆາຆຌ຺
- ຓີ຃ທາຓປໟູ, ຓ຃ີ ທາຓຘາຓາຈ, ຓ຃ີ ທາຓຘະນົາຈຉໍກ່ າຌ຾ກໟຍັຌນາ
- ຓີກຖິ ິງາຓາຖະງາຈ ຾ຖະ ຽຎຸຌ຋ໃແີ ທໟທາຄເ຅ຂບຄຎທຄຆ຺ຌ
- ປູຽໟ ຉໄ຺າ຿ປຓ຃ທາຓຘາຓກັ ຃ີ ຾ຖະ ຓ຃ີ ທາຓໜັກ຾ໜຌໟ
- ຓີ຃ທາຓຆໃຘື ັຈຘຸຈ຅ະຖຈິ ຉໍ່ຆາຈ ຉໍຎ່ ະຆາຆ຺ຌ
- ຽຎຌຸ ຾ຍຍດາ່ ຄຂະນງຌັ ຂັຌ຾ຂຄ ຽບ຺າກາຌ ຽບາ຺ ຄາຌ
- ຽ຃຺າຖ຺ຍກຈ຺ ໝາງຍາໟ ຌຽຓບື ຄດ່າຄຽຂໄັຓຄທຈ
- ປຏໟູ ໞບຌຘັໄຌຏໞບຌງາທ ຾ຖະ ປໟຍູ ຸຌ຃ຌຸ ຉຆ່ໍ າຈຉ່ຎໍ ະຆາຆ຺ຌ
຃. ຃ຌຸ ຌະ຋າຂບຄ຃ຌ຺ ຈີ
- ຍໍ່ຂ຺່ັຓຽນຄັ ຏູໟບໞບຌ຾ບ ຾ຖະ ຏຈູໟ ໟບງ຿ບກາຈ
- ປັກຘາຆືຘໃ ຼຄ, ກຼຈ ຾ຖະ ຘັກຘີ
- ຍໍ່ປັຍຘິຌຍ຺ຌ ຾ຖະ ຍໍຽ່ ທາ຺ໄ ຃ທາຓຍໍ່຅ິຄເຘໞປາໟ ງຎາ້ ຌຘີ຃ຌ຺ ບືໃຌ
- ຘະນຄຼຓ຃ຼໞ ຓ຃຺ຓ ຾ຖະ ຘຑຸ າຍປຼຍປໟບງ
- ບບໞ ຌຌໟບຓຊບໞ ຓຉທ຺ , ຾ຉໞຓກັ ຘະ຾ນທຄນາປ່າປຼຌ
- ຓ຃ີ ທາຓຽຎຸຌຖະຍຼຍປຼຍປບໟ ງ, ດາ້ ຌກທ຺ ຉໍກ່ າຌກະ຋າ຃ທາຓຏຈິ
ຄ. ຃ຌຸ ຘ຺ຓຍັຈຂບຄຑ຺ຌຖະຽຓືບຄ
- ປກັ ຎະຽ຋ຈຆາຈ, ຍາໟ ຌຽກຈີ ຽຓບື ຄຌບຌ, ປກັ ຘະຑາຍ຾ທຈຖບໟ ຓເຌຑຓູ ີຎະຽ຋ຈຂບຄຉຌ຺
- ປັກ຋ໞາຌຏູໟຌາ, ປັກຖຈັ ຊະຍາຌ, ຑ່ໍ຾ຓໞຍັຄຽກຈີ ຽກາ຺ໄ , ຃ູບາ຅າຌ, ຑະຘຄ຺ , ຎູຆະຌີງະຘະຊາຌ, ທັຈຊຸຍູປາຌ
- ປັກກາຌຘຶກຘາ, ຃຺ໄຌ຃ທໟາປ່າປຼຌ, ປັກບະຌາ຃຺ຈບັຌກໟາທໜໟາ, ຑັຈ຋ະຌາຉ຺ຌຽບຄ ຾ຖະ ຑັຈ຋ະຌາ
ຘຄັ ຃຺ຓເນໟປໞຸຄຽປືບຄ
- ປັກກາຌບບກ຾ປຄຄາຌ, ຘໟາຄບະຌາ຃຺ຈບັຌຘຈ຺ ຆໃຌື ຾຅ໞຓເຘ
- ປກັ ບະຌາແຓ 3 ຘະບາຈ ຽຑືໃບຎາຈຘະ຅າກ຿ຖກແຑຉໞາຄໂ
- ປັກຖະຍຼຍທແິ ຌ, ຃ຈິ ຾ຖະ ຽປຈັ ບັຌເຈເຌ຋າຄ຋ີໃຆບຍ, ຎະກບຍກິຈ຅ະກາເນຊໟ ກື ກຍັ ກຈ຺
ໝາງ ຾ຖະ ຖະຍຼຍຂບຄຍໟາຌຽຓືບຄ.
຅. ຃ຌຸ ຘ຺ຓຍັຈຂບຄຏຈໟູ ີ
- ຆັຄຘັຈຉຂູ ບຄຆາຈ
- ຆັຄ຃ທາຓກຼຈ຃າໟ ຌຓັກຄາໞ ງ, ຍງໍ່ ຸຈຉ຋ິ າ
- ຆັຄ຃ທາຓຽຎິຽຎົບື ຌ, ຘກ຺ ກະຎກູ , ປກ຺ ຽປບໄື , ໝ຺່ັຌໝບຄ, ຍໍຓ່ ຖີ ະຍຼຍທແິ ຌ

45

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

- ຓ຃ີ ທາຓກາໟ ນາຌ, ບຈ຺ ຋ຌ຺ , ຅ິຈເ຅ຽງືບກຽດຸຌ ຘຸຂຸຓປບຍ຃ບຍ
- ຓ຃ີ ທາຓຽຓຈຉາ, ຽບືບໄ ຽຒບົື ຽຑບືໃ ຾ຏໞ
- ຘັຈຆຘືໃ ຸຈ຅ະຖິຈ, ງຶຈໝັໄຌບຈຸ ຓ຺ ຃ະຉຆິ ີທິຈ຋ີໃຈີ
຃າຊາຓ
1. ຓາຖະງາຈ຾ຓຌໞ ນງຄັ ?
2. ຓາຖະງາຈ຋າຄຈໟາຌທາ຅າຓີ຅ັກດ່າຄ? ດາ່ ຄເຈ຾ຈໞ? (ບະ຋ຍິ າງ຾ຉໞຖະດາ່ ຄ)
3. ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໟ ຌ຅ຈິ ເ຅຾ຓໞຌນງັຄ? ຓີ຅ກັ ດ່າຄ? (ບະ຋ິຍາງ຾ຉຖໞ ະດ່າຄ)

46

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ຍຈ຺ ຋ີ 5
ໜາໟ ຋ຂີໃ ບຄຑຌ຺ ຖະຽຓບື ຄບາຆຼຌຉກ່ໍ ຍັ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ

ທັຈ຋ະຌະ຋າປຈີ ຃ບຄຎະຽຑຌີ ຾ຓໞຌຓູຌຓໍຖະຈ຺ກບັຌຖ້າ຃ໞາ຋ີໃຎູ່ງໞາຉາງາງຂບຄຖາທຽປ຺າແຈໟຘໟາຄຘ຺ຓຽບ຺າແທໟ຃ູໞ
ກັຍ຃຺ຌຖາທຆາຈຖາທ, ທັຈ຋ະຌະ຋າປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີຈັ່ຄກໞາທ຾ຓໞຌຓີຘໞທຌຏູກ ຑັຌຘະໜິຈ຾ໜໟຌດູ່ກັຍກາຌຈາຖ຺ຄ
ຆທີ ິຈ ຾ຖະ ຘຄັ ຃຺ຓຖາທ ຓາຽຊຄິ ຎຸຈ຅ຸຍັຌຌີໄ ຽນັຌທໞາຓູຌຓໍຖະຈ຺ກບັຌຎະຽຘີຈຽຖີຈຖ້າຓີ຅າຌທຌຍໍ່ໜໟບງ຋ີໃແຈໟຊືກນົ຺ຄ
ຖືຓ ຾ຖະ ຘູຌຽຘງແຎຉາຓກາຖະຽທຖາດາ່ ຄໜາໟ ຽຘງຈາງ ຈັຄ່ ຌຌັໄ , ຑຌ຺ ຖະຽຓືບຄຖາທ຋ຸກ຃຺ຌ຃ທຌປູໟໜໟາ຋ີໃຂບຄຉ຺ຌຽບຄ
ຉໍກ່ ຍັ ກາຌຎກູ ຎກຸ ປັກຘາ, ຽຘີຓຂະນງາງ ຾ຖະ ຑັຈ຋ະຌາທັຈ຋ະຌະ຋າປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີບັຌຈີຄາຓເນໟ຃຺ຄດູ່຃ູໞກັຍ຃຺ຌ
ຖາທຉະນົບຈແຎ.

1. ໜໟາ຋ໃກີ າຌຎູກຎກຸ ປັກຘາທຈັ ຋ະຌະ຋າປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີ

ທັຈ຋ະຌະ຋າປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີກັຍຎະຽ຋ຈຆາຈ ຽຎຸຌຘິໃຄ຋ີໃ຾ງກບບກ຅າກກັຌຍໍ່ແຈໟ , ຽຓືໃບເຈຆາຈນົ຺ໄຓ຅຺ຓ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າກໍຽຘໄ຺າໝບຄຽຘງຘຘີ ັຌ ຾ຖະ ແຎຘູໞ຃ທາຓຘູຌຘະນົາງ, ຽຓືໃບເຈຆາຈຊືກ຋າຖາງທັຈ຋ະຌະ຋າກໍຘູຌນາງ
຾ຖະ ຽຓໃືບເຈທຈັ ຋ະຌະ຋າຽປ຺າຊກື ຆາຈບໃືຌກຌື ກິຌ ຆາຈຌໄຌັ ກຘໍ ຌູ ຽຘງຽບກະຖັກແຎດາ່ ຄຍ່ໍຉບໟ ຄຘ຺ຄແຘ.

ນາກທຈັ ຋ະຌະ຋າຖາທຊກື ທັຈ຋ະຌະ຋າບືໃຌ຾ຆກຆຶຓ, ຈູຈກິຌ ຾ຖະ ກີຈກັໄຌດ່າຄຽຖືບຈຽດຸຌ ນົື ຊືກປຸກປາຌ
ດ່າຄປໟາງ຾ປຄຽຎີຈ຾ຎຌ຾ຖທໟ ຍໍຽ່ ນິຄຎາຌເຈ຃ຌ຺ ຽປ຺າກໍ຅ະຎ່ບງຎະຖະຊິໄຓ ຾ຖະ ທັຈ຋ະຌະ຋າປີຈ຃ບຄບືໃຌຽຂ຺ໄາຓາ຾຋ຌ
ຍໞບຌ຋ັຌ຋ີ. ຽທຖາທຈັ ຋ະຌະ຋າບໃືຌດຄຸ່ັ ປາກຖ຺ຄຽຖກິ ຾ຖະ ຽຆບໃື ຓຆຶຓຽຂ຺ໄາຘູໞ຅ິຈທິຌງາຌ ຾ຖະ ຅ິຌຉະຌາກາຌຂບຄ຃຺ຌ
ຖາທຽປ຺າ຾ຖໟທ຾ຌໞຌບຌຓັຌ຅ະຘ຺ັ່ຄຏ຺ຌຘະ຋ໟບຌເນໟຆາຈຖາທຽປ຺າ຋ີໃຽ຃ີງຓີ຃ທາຓປຸໞຄຽປືບຄຘິທິແຖ, ຓີບະຖິງະ຋າ ຾ຖະ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າບຌັ ຖຆື າຏາກ຺ຈເຌຎະນທັຈຘາຈບັຌງາທຌາຌຓາຌັໄຌຉໟບຄຽຘງຽບກະຖັກຂບຄຉ຺ຌແຎດ່າຄໜໟາຽຘ຺ໄາຘະນົ຺ຈ
ເ຅຋າໞ ຌບະຈີຈຎະ຋າຌຑັກຎະຆາຆ຺ຌຎະຉິທັຈຖາທແຈໟຽຉືບຌແທໟດ່າຄ຾ນົຓຽຖິກ຋ັຄຓີຖັກຘະຌະຉັຈຘິຌທໞາ: "ກາຌຊືກ
ປຸກປາຌ຋າຄຈາໟ ຌທັຈ຋ະຌະ຋າກໍ຅ະຑາເນໟຆາຈຽຘງແຈໟ" ຽຓືບໃ ຽຍິຄໃ ຃ືຌຍາຄທຼກຄາຌທຈັ ຋ະຌະ຋າປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີຂບຄ
ຖາທຽປ຺າຓຍີ າຄແຖງະຊືກຎະຎ່ບງເນໟຽຎຸຌແຎຉາຓຓີຉາຓຽກີຈ, ຓີຍາຄແຖງະກໍແຈໟປັຍກາຌຽບ຺າເ຅ເຘໞ຋າຄຌະ຿ງຍາງ
຾ຖະ ຋າຄຈໟາຌກາຌ຅ັຈຉັໄຄ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓໞຌຑາງນົັຄຎະຽ຋ຈຆາຈແຈໟປັຍກາຌຎູຈຎ່ບງ, ທຼກຄາຌທັຈ຋ະຌະ຋າ
ປຈີ ຃ບຄຎະຽຑຌ,ີ ຘຖິ ະຎະທັຌຌະ຃ະຈແີ ຈຓໟ ກີ າຌຂະນງາງຉ຺ທແທທາ ຾ຖະ ຓີ຃ທາຓຒູຈຒືົຌດ່າຄກທໟາຄຂທາຄ. ຾ຉໞຽຊິຄ
ດາ່ ຄເຈກຉໍ າຓເຌຑາກຎະຉິຍັຈຉທ຺ ຅ິຄ຾ຖທໟ , ຂະຍທຌກາຌຎກູ ຎກຸ ປັກຘາທັຈ຋ະຌະ຋າປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີງັຄຓີຖັກຘະຌະ
ຂາຈກາຌຽບ຺າເ຅ເຘໞດ່າຄຉັໄຄໜໟາ, ຓີກາຌປັຍຽບ຺າທັຈ຋ະຌະ຋າຉໞາຄຆາຈຽຂ຺ໄາຓາດ່າຄຍໍ່ຽຎຸຌຖະຍຼຍ, ຍໍ່ຓີກາຌ
ຽຖືບກຽຒົຸຌຽຎຸຌຉຌ຺ໄ ເຌຈາໟ ຌຑາຘາ, ຾ຍຍ຾ຏຌກາຌຈາຖຄ຺ ຆີທິຈ, ຂະຌ຺ຍ຋າຌຼຓປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີ, ຘິຖະຎະທັຌຌະ຃ະຈີ
຾ຖະ ບືໃຌໂ ຽຆັ່ຌ ຓີກາຌຘທງເຆໟກາຌ຅ັຈຉັໄຄ ຾ຖະ ຂະນງາງປໟາຌຍໍຖິກາຌກິຌຈືໃຓ, ຿ປຄ຾ປຓ, ຘະຊາຌ຋ີໃຍັຌຽ຋ີຄ

47

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຉາໞ ຄໂ ຽຎຸຌຍໞບຌຌຈັ ຑ຺ຍ, ຃າໟ ຂາງຎະຽທຌີ, ຽຎຌຸ ຍບໞ ຌຽຏງີ ຾ຏທໞ ັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄຉາໞ ຄຎະຽ຋ຈ຋ີໃຖາຓ຺ກບະຌາ຅າຌ ຾ຖະ
ຽຘືໃບຓຆາຓ.

ຈັ່ຄຌໄຌັ , ຑທກຽປາ຺ ຏູໟຽຎຌຸ ຑຌ຺ ຖະຽຓືບຄຖາທ, ຽຎຸຌຏໟ຋ູ ີໃປກັ ຾ຖະ ນທຄ຾ນຌຆາຈຖາທຉໟບຄ຃າຌຶຄຽຊິຄຑາຖະໜໟາ
຋ີເໃ ຌກາຌຎູກຎຸກປກັ ຘາຂະຌຍ຺ ຋າຌຼຓປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີບັຌຈຄີ າຓຂບຄຖາທຽບ຺າແທໟ ຽຆຌ່ັ :

ຓ຃ີ ທາຓປຘໟູ ຶກຉືໃຌຉ຺ທຽນັຌແຈໟ຃ທາຓຘາ຃ັຌ ຾ຖະ ຃ທາຓ຅າຽຎຸຌເຌກາຌຎູກຎຸກປັກຘາ, ຂະໜ຺ຍ຋າຌຼຓ,
ປຈີ ຃ບຄຎະຽຑຌີບັຌຈຄີ າຓຂບຄຖາທຽປ຺າ.

ຘະກຈັ ກຌັໄ ຾ຖະ ຉຊີ ບງ຋ຸກຎາກ຺ຈກາຌຂບຄທັຈ຋ະຌະ຋າ຋ີໃຽຘືໃບຓຆາຓເນໟໝ຺ຈແຎ຅າກຎະຽ຋ຈຖາທຆໞທງ
ກັຌຊະຌຍຸ າຖຸຄຽບກະຖັກທັຈ຋ະຌະ຋າ, ປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີ຾ຍຍ຾ຏຌກາຌຈາຖ຺ຄຆີທິຈບັຌ຅຺ຍຄາຓເນໟຓີ຃ທາຓ຅ະຽຖີຌ
ຘທິ ິແຖ.

2. ໜາໟ ຋ເໃີ ຌກາຌຽຘຓີ ຂະນງາງທຈັ ຋ະຌະ຋າປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີ

຃຺ຌຖາທຽຎຌຸ ຃຺ຌ຋ດີໃ ຈຶ ໝັໄຌໜກັ ຾ໜໟຌເຌກາຌຎະຉຍິ ັຈຉາຓປີຈ຃ບຄດ່າຄຓີຽນຈຓີຏ຺ຌ, ຽຎຸຌ຃຺ຌ຋ີໃຌິໄຓຌທຌບໞບຌ
ນທາຌ, ຊະໜບຓຊໞບຓຉ຺ທ, ຍໍ່຾ຂຄກະຈໟາຄ, ຓີ຃ທາຓຘາຓັກ຃ີປັກ຾ຑຄຆໞທງຽນົືບຽຆິໃຄກັຌ ຾ຖະ ກັຌ. ຌບກ຅າກຌີໄ,
຃຺ຌຖາທງັຄປຽູໟ ຃າ຺ ຖ຺ຍເນກໟ ຼຈ ຾ຖະ ຆທໞ ງຽນບົື ຏ຋ໟູ ີບໃ ບໞ ຌ຾ບກທໞາ, ປຌໟູ ຍັ ຊຏື ຽູໟ ຊໄ຺າຏບໟູ າທ຿ຸ ຘ຋ໃີຓີຍຸຌ຃ຸຌຉໍ່ຆາຈ ຾ຖະ ຉ຺ຌ
ຽບຄ. ຽຌືໃບຄເຌທັຌຍຸຌຎະຽຑຌີຉໞາຄໂ ຽຆັ່ຌ ກາຌ຾ຉໞຄຈບຄ, ບບກກາ, ກໞບຌຽຈີຌ຋າຄແຎຽປັຈທຼກ຋າຄແກ, ຑີໃຌໟບຄ
຋າຄແກຓາດ້ຼຓດາຓ, ກາຌຑ຺ໄຌ຿຋ຈ຿ຑງແຑບັຌຉະຖາງຉໞາຄໂ ຾ຖະ ຆີທິຈບັຌຘາ຃ັຌບືໃຌໂ ກໍ຅ະຓີກາຌ຅ັຈຑິ຋ີຏູກ
຾ຂຌຘຂໞູ ທຌັ ບທງຑບຌແຆບັຌຎະຽຘຈີ ເນໟ຾ກໞກຌັ ຾ຖະ ກັຌ ບັຌຽຎຸຌ຋ີໃ຾ຎກຎະນົາຈຘາຖັຍຆາທຉໞາຄຆາຈ ຾ຖະ ຽຎຸຌ
຋ີຌໃ ງິ ຓ຺ ຆ຺ຓຆບຍຘາຖຍັ ຆາທຉໞາຄຎະຽ຋ຈ. ຌບກ຅າກຌໄີ, ງຄັ ຽຎຌຸ ຘຌັ ງະຖກັ ຎະ຅າຆາຈ຃ື ຑຼຄນົຼທຽນັຌຐ້າງຏູກ຾ຂຌ,
ຽກ຺າໄ ຏ຺ຓ, ຌໞຸຄຘິໄຌແໝ ກໍຽຂາ຺ໄ ເ຅຿ຖຈທາໞ ຌຌັໄ ຾ຓໞຌ຃ຌ຺ ຖາທ, ຆາຈຖາທ ຾ຖະ ຍ່ໍຓີເຏ, ຆາຈເຈຓ຃ີ ື຾ຍຍຌ.ໄີ

ຽຑືໃບຎຍຸ ຎຄຸ ຘັ຺່ຄຽຘີຓເນກໟ າໟ ທໜາໟ ແຎຘໞູ຃ທາຓ຅ະຽຖຌີ ປໞຸຄຽປບື ຄຽໝບື ຌຈັ່ຄຽ຃ີງຽຎຸຌຓາເຌຘະແໝຎະນທັຈຘາຈຌັໄຌ,
ຎຸຈແ຅ຉຌໄ຺ ຉໍກໍ຾ຓໞຌ຃ຌ຺ ຖາທ, ຓີຘາງຉາຽຍຄໃິ ກທໟາຄຽນັຌແກ, ຓີ຃ທາຓຘະຈຸໟຄແທ, ຓີ຃ທາຓປູໟ, ຃ທາຓຘາຓາຈ ຾ຖະ ຓີ
ບຈຸ ຺ຓ຃ະຉປິ ັກຆາຈດ່າຄຈູຈຈືໃຓ, ຽຎຸຌຏູໟຉັໄຄໜໟາຒືົຌຒູ຃ືຌ, ຘ຺ັ່ຄຽຘີຓທັຈ຋ະຌະ຋າ຾ນໞຄຆາຈ຋ີໃຓີດູ່຾ຖໟທ ຾ຖະ ຘາຓັກ຃ີ
ກຌັ ຎະຈຈິ ຘາໟ ຄຘ຺່ັຄຽຘຓີ ເໝໞຍຌ຺ ປາກຊາຌທຈັ ຋ະຌະ຋າບຌັ ຽກ຺່າັ ຾ກໞຂບຄຆາຈຉ຺ຌ ຾ຖະ ຉັຈຊິໄຓປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີບັຌຽກ຺່ັາ
຾ກໞນົໟານົັຄຍາຄຘິໃຄຍາຄດ່າຄ຋ີໃຽນັຌທໞາຍໍ່ຘບຈ຃ໞບຄກັຍຘະຑາທະກາຌຎ່ຼຌ຾ຎຄເໝໞ ຾ຖະ ງຸກຘະແໝ. ຑໟບຓຈຼທກັຌ
ຌັໄຌກໍຉໟບຄຓີກາຌ຿຃ຘະ ຌາຽຏີງ຾ຏໞເນໟ຋ຸກ຃຺ຌແຈໟປັຍປູໟ ຂະຌ຺ຍ຋າຌຼຓປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີບັຌຈີຄາຓ ຉະນົບຈຽຊິຄ
ຽບກະຖກັ ຋ໃີຘະ຾ຈຄຽຊຄິ ຃ທາຓຽຎຌຸ ຖາທ.

48

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

3. ໜໟາ຋ີໃເຌກາຌຑັຈ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋າ

ຑ຺ຌຖະຽຓບື ຄຖາທຌບກ຅າກ຅ະຓີໜໟາ຋ີໃເຌກາຌຽຘີຓຂະນງາງທັຈ຋ະຌະ຋າປີຈ຃ບຄຎະ ຽຑຌີ຾ຖໟທ, ງັຄ຅ະຉໟບຄ
ຓໜີ າໟ ຋ີເໃ ຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາທັຈ຋ະຌະ຋າບີກກາຌຑຈັ ຋ະຌາຉໟບຄບີຄເຘໞຌະ຿ງຍາງຂບຄຑັກ - ຖັຈຉໍ່ກັຍກາຌຑັຈ຋ະຌາ
ທັຈ຋ະຌະ຋າ.
• ນັຌຽບ຺າ຾ຌທ຋າຄຌະ຿ງຍາງທໞາຈໟທງທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄຑັກ ຾ຖະ ຖັຈເນໟ຋຺ັ່ທຎທຄຆ຺ຌຽຂ຺ໄາປໞທຓ ຾ຖະ ຽຎຸຌຽ຅຺ໄາ
ກາຌຑັຈ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋າດ່າຄຑໟບຓຑຼຄ.
• ທຈັ ຋ະຌະ຋າຽຎຸຌກາຖຄັ ຾ປຄ ຾ຖະ ຽ຃ບືໃ ຄຓືບັຌຘາ຃ັຌຘາຖັຍງູໟຈັຌເນໟ຾ກໞກາຌຑັຈ຋ະຌາຽຘຈຊະກິຈຘັຄ຃຺ຓ ຾ຖະ
ກາຌຽຓບື ຄ. ຉາຓ຃ທາຓຽຎຸຌ຅ິຄ຾ຖທໟ ຎະຽ຋ຈຆາຈເຈໜຄຶໃ ຅ະຑຈັ ຋ະຌາຽຘຈຊະກິຈ, ຘັຄ຃຺ຓກໍຉໟບຄຑັຈ຋ະຌາ຃຺ຌເນໟຓີ
຃ທາຓປ຃ໟູ ທາຓຘາຓາຈ ຾ຖະ ຉບໟ ຄແຈໟຑຈັ ຋ະຌາຈາໟ ຌ຃ຌຸ ຘຓ຺ ຍັຈຂບຄ຃຺ຌຽປ຺າເນໟຽຎຸຌ຃຺ຌ຋ີໃຓີ຃ຸຌຌະ຋າບັຌຈີ຾ຖໟທເຌ
ກາຌຑຈັ ຋ະຌາທັຈ຋ະຌະ຋າເຌຉທ຺ ຓັຌຽບຄກ຃ໍ ືກາຌຑຈັ ຋ະຌາຆາຈ.
• ກາຌຑັຈ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋າຉໟບຄຽຌຌັໄ ໜັກ ຾ຖະ ເນໟ຃ທາຓຘາ຃ຌັ ຉໍ່຾ຌທ຃ິຈ ນືົ ບຈຸ ຓ຺ ຃ະຉິ຋ີທໃ ໞາ:
ຉບໟ ຄຑັຈ຋ະຌາ຅າກຑໄຌື ຊາຌຎະຆາຆ຺ຌ ນົື ຅າກ຅ຸຖັຄຉ຺ໄຌຉໍຂບຄຘັຄ຃຺ຓບັຌແຈໟ຾ກໞ຃ບຍ຃຺ທຖາທ຾ຉໞຖະ຃ບຍ຃຺ທ, ງາຈ
ທ຺ຄຑ຺ຄຑັຌຂບຄ຃ບຍ຃຺ທ, ຆາທຍໟາຌ ຾ຖະ ຆຸຓຆ຺ຌ຿ຈງ຾ຓໞຌຽ຅຺ໄາຂບຄທັຈ຋ະຌະ຋າ ຃ື ຎະຆາຆ຺ຌຖາທຽບຄຽຎຸຌຏູໟຓີ
ຍຈ຺ ຍາຈຘາ຃ັຌເຌກາຌຑິ຅າຖະຌາທິຽ຃າະຘິໃຄຉໞາຄໂ ຾ຖະ ຉັຈຘິຌເ຅ຽບ຺າຽບຄ ຘໞທຌຑັກ - ຖັຈ ນົື ບ຺ຄກາຌກໞຼທຂໟບຄ
ຌັໄຌຓີຍ຺ຈຍາຈເຌກາຌຆໄຌີ າ ຘັ່ຄ຺ ຽຘີຓ ຾ຖະ ເນກໟ າຌຘະໜັຍຘະໜູຌ.
• ກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋າຉບໟ ຄຑັຈ຋ະຌາ຋ຄັ ຘບຄຈາໟ ຌແຎຑບໟ ຓໂກັຌ ຃:ື

- ທັຈ຋ະຌະ຋າ຋ີໃຽຍິໃຄຽນຌັ ຾ຖະ ຘາຏຈັ ແຈໟ, ແຈ຾ໟ ກໞທັຈ຋ະຌະ຋າ຋າຄຈາໟ ຌທຈັ ຊຸ.
- ທັຈ຋ະຌະ຋າ຋ີໃຽຍິໃຄຍໍ່ຽນັຌຈໟທງຉາ ຾ຖະ ຅ັຍຉໟບຄຍໍ່ແຈໟ, ແຈໟ຾ກໞທັຈ຋ະຌະ຋າ຋ີໃຽຎຸຌ຃ຸຌ຃ໞາ ຋າຄ຅ິຈເ຅
ຉໟບຄຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋າ຋ັຄຘບຄຘໞທຌຌໄີແຎຑໟບຓໂກຌັ , ຍ່ໍ຅າ຾ຌກ຾຅ກ຾ຍໞຄທຈັ ຋ະຌະ຋າບບກຽຎຸຌຘໞທຌງໞບງ ນືົ
ຉໞບຌຌບໟ ງຉໞບຌເນງໞ຃ືຈັ່ຄແຈ຾ໟ ງກປໞາຄກາງບບກ຅າກ຅ິຈເ຅ ນົື ຾ງກທັຈຊຘຸ ຄໃິ ຂບຄບບກ຅າກ຃ຸຌ຃ໞາ຋ີໃຆາທຍໟາຌຓີຉ່ໍ
ຘໃິຄຌໄຌັ .
• ກາຌຑຈັ ຋ະຌາທັຈ຋ະຌະ຋າ ຅ະຉໟບຄຈາຽຌີຌແຎຍ຺ຌ຅ິຈເ຅ຂະຍທຌກາຌ຃຺ໄຌ຃ທໟາ, ຉີຖາ຃າ ທັຈ຋ະຌະ຋າບັຌຈີຄາຓ
຋ໃີງັຄ຃຺ຄຉທ຺ ດູ່ເຌຆີທິຈຂບຄ຃ຌ຺ ຖາທຽປ຺າ ຿ຈງຌາເຆໟຓາຈຊາຌຑາງເຌ ທັຈ຋ະຌະ຋າຌັໄຌຽບຄຽຎຸຌຉ຺ທທັຈ຾຋ກ຃ທາຓ
ຈີ ຾ຖະ ຆໄີຘະ຾ຈຄເນຽໟ ນຌັ ຃ທາຓຍໍ່ຈີ, ຍໍ຾່ ຓຌໞ ຽບາ຺ ຓາຈຊາຌຑາງຌບກ ນືົ ຂບຄຉໞາຄຎະຽ຋ຈຓາທັຈ຾຋ກ.
຅າກຌັຌໄ ຾ຖທໟ ຅ໃຄິ ຒຌືົ ຒຘູ ິຄໃ ຋ຈໃີ ຋ີ ີແໃ ຈໟຊກື ນົຄ຺ ຖືຓຊິຓໄ ຎະຌໄຌັ ຓາເໝໞ ນົື ຌາຓາຎະງຸກ຿ຈງກາຌຉີຖາ຃າ ນົື ຿ຈງ
ບຄີ ເຘໞປາກຊາຌຽຈີຓ຋ີໃຓີດູ່຾ຖໟທ ນົື ຎະຘ຺ຓຎະຘາຌຽຂ຺ໄາກັຍທັຈ຋ະຌະ຋າບັຌຽຎຸຌຘິໃຄງບຈງິໃຄ຅າກທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄ
ຓະຌຸຈ຋ີໃແຈຏໟ າໞ ຌກາຌກ່ຌັ ກບຄ ຾ຖະ ຽຖບື ກຽຒຸົຌຓາ຾ຖໟທ.

49

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ເຌກໍຖະຌີຌີໄບາຈເຆໟປູຍ຾ຍຍຑາງຌບກ຋ີໃຽຎຸຌປູຍ຾ຍຍທັຈ຋ະຌະ຋າຘາກ຺ຌ, ຾ຉໞຽບ຺າ຃ຸຌ຃ໞາຽຈີຓ຅າກ
ທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄຆາຈຽຂ຺ໄາເຘຉໞ າຓ຃ະຉິ຋ີໃທາໞ : "ຌາໄ ຽຏໄິຄຽກ຺າ່ັ ເຘໞເຌ຾ກໟທເໝໞ".
ຍກຸ ຃ຌ຺ ຋ໃ຅ີ ະຉໟບຄຽຂໄ຺າປທໞ ຓເຌ຿຃ຄກາຌຑັຈ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋າຓີຈັ່ຄຌໄີ:
1.) ຆາທຍໟາຌ ນົື ຎະຆາຆຌ຺ ຋ີຽໃ ຎຌຸ ຽ຅຺ໄາຂບຄທັຈ຋ະຌະ຋າ ຾ຖະ ຽຂ຺ໄາເ຅ທັຈ຋ະຌະ຋າ ຽຆັ່ຌ ຏູໟຽຊ຺ໄາ, ຏູໟ຾ກໞ, ຋ິຈ຅າຌ,
ໝຖໍ າ, ຌັກປບໟ ຄ, ຌັກ຾ຉໞຄກບຌຖາ, ຆາທຍໟາຌຏູ຋ໟ ີໃຆຄ຺ ຃ຌຸ ະທຸຈ຋ິ, ບາທຸ຿ຘ ຾ຖະ ຘິຖະຎຌິ ຋ໟບຄຊຌໃິ .
2.) ຑະຘ຺ຄຓີ຃ທາຓຘາ຃ັຌດ່າຄນົທຄນົາງເຌກາຌຘ຺ັ່ຄຽຘີຓ ຾ຖະ ຽຏີງ຾ຏໞທັຈ຋ະຌະ຋າຽຑາະຽຑິໃຌຽຎຸຌຏູໟຌາຑາ຋າຄ
຃ທາຓຽຆບໃື ຊື ຾ຖະ ຑິ຋ກີ າຉາໞ ຄໂ.
3.) ຖຈັ ຊະຍາຌບ຺ຄກາຌຂບຄຖັຈຊະຍາຌ຅ະຉບໟ ຄຖ຺ຄ຋ຶຌເຘ຿ໞ ຃ຄກາຌຑຈັ ຋ະຌາທັຈ຋ະຌະ຋າຈໟທງກາຌ຅ັຈຄ຺ຍຎະຓາຌ
ຽຎຌຸ ນັກົ ຽຑບືໃ ເນໟ຿຃ຄກາຌແຈປໟ ັຍກາຌຈາຽຌີຌແຎດ່າຄຘະຈທກ຃ຼຄ຃ູໞ ກັຍທຼກຄາຌ຃ຸໟຓ຃ບຄຘ຺່ັຄຽຘີຓ ຾ຖະ ຑັຈ຋ະຌາ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າຌັໄຌ ຖັຈ຃ທຌຽ຃຺າຖ຺ຍ຃ທາຓຽຎຸຌຽ຅ໄ຺າຉ຺ຌຽບຄຂບຄຎະຆາຆຌ຺ ຉໟບຄກະຉຸກຆກຸ ງໟູຽຂ຺າຽ຅຺າໄ ແຈໟຘະ຾ຈຄບບກຽຊິຄ
ຎະຆາ຋ຎິ ະແຉດ່າຄຽຖກິ ຽຆຄໃິ ຾ຖະ ຾຋຅ໟ ິຄ.
4.) ຎຸຌງາຆ຺ຌ຋ໟບຄຊິໃຌ: ຎຸຌງາຆ຺ຌ, ຌັກປຼຌປູໟ, ຏູໟຆ຺ຄ຃ຸຌຌະທຸຈ຋ິ ຋ີໃຓີ຃ທາຓຽຂ຺ໄາເ຅, ຓີ຃ທາຓປູໟທັຈ຋ະຌະ຋າ
ຘາກຌ຺ , ປຎໟູ ະຘຓ຺ ຎະຘາຌ, ປຒູໟ ົຌື ຒູທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄຉ຺ຌ, ປູໟຎະຈິຈ຃ິຈ຃຺ໄຌຘິໃຄເໝໞໂ ບບກຓາຽຑືໃບ຅ະຆໞທງເນໟຖະຈັຍ
ຆີທິຈ຋າຄຈໟາຌທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄ຃ບຍ຃ທ຺ ຓີ຿ຘຓໜໟາເໝໞຈີຂຶໄຌກທໞາຽກາ່ັ຺ .
5.) ຌກັ ທິຆາກາຌ: ຃ຘູ ບຌ, ບາ຅າຌ, ຌກັ ຎະຑຌັ , ຌກັ ກະທີ, ຘະຓາ຃຺ຓຌັກຎະຑັຌ, ຘະຓາ຃ຓ຺ ຌັກຘິຖະຎິຌ, ຌັກຎາຈ,
ບາ຅າຌ ຾ຖະ ຏບໟູ ຌືໃ ໂ ຽຎຸຌຏຓໟູ ໜີ າໟ ຋ີໃ຿຃ຘະຌາ, ຽຏງີ ຾ຏໞທຈັ ຋ະຌະ຋າບັຌຈຄີ າຓຂບຄຆາຈເນໟງືຌງ຺ຄ຃຺ຄຉທ຺ ຘຍື ຉໍ່ແຎ.
6.) ຌກັ ຑັຈ຋ະຌາ: ຌັກຑຈັ ຋ະຌາ຋ຄັ ນົາງ ຉໟບຄຽຎຸຌຏ຋ໟູ ໃີຓີແນທຑິກ, ຘະນົາຈຘະນົຼທ຾ນົຓ຃຺ຓເຌກາຌ຋ີໃ຅ະ຃຺ໄຌຽບ຺າ
ຓຖໍ ະຈ຺ກ຋າຄຑູຓຎຌຸ ງາຂບຄຆາທຍໟາຌ ນືົ ຎະຆາຆຌ຺ ບບກຓາຘັ຺ຄ່ ຽຘີຓ຿ຈງກາຌປໞທຓຽ຃ືໃບຌແນທ, ປໞທຓຓື, ປໞທຓ຃ິຈ,
ປໞທຓຎະຉິຍັຈ຿຃ຄກາຌ. ຃ຼຄ຃ູໞກັຌຌັໄຌກໍ຃ທຌປູໟ຅ັກງໟບຄງໍຘັຌຖະຽຘີຌຽ຃຺າຖ຺ຍຌັຍຊື ຾ຖະ ເນໟກຼຈ຾ກໞຽຂ຺າຽ຅຺ໄາ
຿ຈງງຶຈຽບ຺ານົັກໝັໄຌ຋ີໃທໞາ "ຐຸຄປາກຊາຌຎະຘາຌຄາຌ, ຎະຘາຌທຼກ, ຎະຘາຌ຾ຌທ຃ິຈ຅ິຈເ຅ເນໟຽຖິກຽຆິໃຄ, ຾ໜໟຌ
຾ຒຌ້ ຾ຖະ ຽຎຸຌບັຌໜໃຄຶ ບັຌຈຼທກັຌກຍັ ຎະຆາຆ຺ຌ".

຃າຊາຓ
1. ເຌຌາຓຑທກຌບໟ ຄຽຎຸຌຌັກຘຶກຘາຑທກຌໟບຄ຅ະຓີທິ຋ີປັກຘາ, ຽຘີຓຂະນງາງ ຾ຖະ ຑັຈ຋ະຌາທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ
ຽປ຺າ຃຾ື ຌທເຈ ?

50

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຍຈ຺ ຋ີ 6
ທຈັ ຋ະຌະ຋າຘຄັ ຃ຓ຺ ເຌຎຈຸ ຅ຍຸ ຌັ ຂບຄຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ

ຖາທ ຽຎຌຸ ຆາຈໜຄໃຶ ຋ໃຓີ ຎີ ະນທຈັ ຘາຈ຃ທາຓຽຎຸຌຓາບັຌງາທຌາຌຉັໄຄ຾ຉໞງຸກນີຌຽກ຺ັ່າ຅຺ຌ ປບຈຎຸຈ຅ຸຍັຌ ຽຆິໃຄ
ຎະກບຍຓີນົາງຽຏ຺່ັາຆ຺ຌຽຆິໃຄຓີປີຈ຃ບຄຂະໜ຺ຍ຋າຌຼຓຎະຽຑຌີ຋ີໃຓີຽບກະຖັກຘະຽຑາະ ຑືໄຌຊາຌຂບຄຘັຄ຃຺ຓຖາທຽຎຸຌ
ຘັຄ຃ຓ຺ ກາຌກະຘກິ າ ຾ຖະແຈປໟ ັຍບຈິ ຋ຑິ ຌ຺ ຅າກບະຖງິ ະ຋າຑຈຸ ຋ະຘາຈຘະໜາດ່າຄຽຖິກຽຆິໃຄ ຅຺ຌຘາຓາຈຽທ຺ໄາແຈໟທໞາ ຑຸຈ
຋ະຘາຈຘະໜາຽຎຸຌນທ຺ ເ຅ຂບຄຘັຄ຃ຓ຺ ທັຈ຋ະຌະ຋າຎະຽຑຌຖີ າທ. ຅າກຑຌືໄ ຊາຌຈັ່ຄກໞາທຌີໄ ຓັຌ຅ິໃຄຓີຘໞທຌນົໍ່ນົບຓເນໟ
຃຺ຌຖາທຽຎຸຌ຃຺ຌ຋ີໃຓີຽຓຈຉາ຋າ, ຓີ຅ິຈເ຅ຽບືໄບຽຒືົບຽຑືໃບ຾ຏໞ. ຽຊິຄ຾ຓໞຌທໞາຘັຄ຃຺ຓຖາທ຅ະຓີກາຌຎ່ຼຌ຾ຎຄແຎຉາຓ
ຘະຑາຍຂບຄກາຖະຽທຖາ, ຾ຉໞ຃຺ຌຖາທກໍງັຄປັກຘາແທໟຽຆິໃຄ຃ທາຓຌບຍຌໟບຓ, ຊະໜບຓຊໞບຓຉ຺ທ, ຃ທາຓຓີຽຓຈຉາ
຅ິຈ, ຃ທາຓຓຌີ ້າເ຅ກທໟາຄຂທາຄຉ຾ໍ່ ຂກ຃ຌ຺ ຋ີໃຓາດາຓ ຾ຖະ ປຈີ ຃ບຄຎະຽຑຌີບຌັ ຈີຄາຓຂບຄຆາຈແທດໟ ່າຄໝຌໄັ ຃ຄ຺ .

ເຌ຋ີໃຌີໄ ກໞບຌ຅ະກໞາທຽຊິຄຍາຄປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີທັຈ຋ະຌະ຋າຘະຽຑາະຂບຄຽຏ຺່ັາຖາທຌັໄຌ, ກໞບຌບືໃຌ຅ະຉໟບຄແຈໟ
ຽຂໄາ຺ ເ຅ກໞຼທກັຍ຃ທາຓຽຎຸຌຓາຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋າຖາທ຿ຈງຘຄັ ຽຂຍ.

1. ທຈັ ຋ະຌະ຋າຂບຄຆາຈບາຆຼຌ

1.1 ຖັກຘະຌະຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋າຖາທ
ຖກັ ຘະຌະຂບຄທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ ຓີ຃ທາຓ຃ໟາງ຃ກື ຌັ ກັຍທຈັ ຋ະຌະ຋າຂບຄຍັຌຈາຎະຽ຋ຈເຌ຾ຊຍຽບຽຆງ

ຉາຽທັຌບບກຘຼຄເຉ.ໟ ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທຽຎຸຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ຋ໃຓີ ີກາຌຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌຖະນທາໞ ຄທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄກຸໞຓຆ຺ຌ
ຈັໄຄຽຈຓີ ເຌ຋ໟບຄຊິໃຌ ປທຓກັຍບະຖິງະ຋າຑາງຌບກ຋ີໃ຾ຏໞກະ຅າງຽຂາໄ຺ ຓາເຌ຾ຉໞຖະຆໞທຄຽທຖາ ຾ຖະ ຽຎຸຌທັຈ຋ະຌະ຋າ
຋ີໃປຼຍຄໞາງ, ຍໍ່ຘັຍຆໟບຌ, ຓີ຅ຸຈຓຸໞຄໝາງຽຑືໃບຏ຺ຌຎະ຿ນງຈເຌກາຌດູ່ປໞທຓກັຌດ່າຄຓີ຃ທາຓຘຸກເຌຆຸຓຆ຺ຌຽຎຸຌ

ຘາ຃ຌັ . ຽຎຸຌທັຈ຋ະຌະ຋າ຋ີໃກໞຼທຑັຌກັຍກາຌ຋າຓານາກິຌ ຃ື ກາຌຎູກຐຸຄ ຾ຖະ ຃ະຉິ຃ທາຓຽຆືໃບຊື຋າຄຎະຽຑຌີ຋ີໃ
ຎະຘ຺ຓຎະຘາຌກັຍຑຸຈ຋ະຘາຈຘະໜາ. ຿ຈງ຋຺ັ່ທແຎ຾ຖໟທ ຿຃ຄຘໟາຄຈໟາຌທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄຖາທເຌຎຸຈ຅ຸຍັຌງັຄ຃຺ຄ
ປກັ ຘາຉາຓປຍູ ຽຈີຓ ຾ຖະ ຓີກາຌຎະຘ຺ຓຎະຘາຌແຎກັຍ຃ທາຓຌິງ຺ຓຂບຄກາຌງບຓປັຍຽບ຺າຘິໃຄເໝໞ຋ີໃຽບີໄຌທໞາ "຋ັຌ
ຘະແໝ".

 ທັຈ຋ະຌະ຋າກາຌ຋ັກ຋າງ
ກາຌຘະ຾ຈຄ຃ທາຓຽ຃຺າຖ຺ຍເຌຽທຖາຑ຺ຍຑໍ້ ຾ຖະ ຋ັກ຋າງກັຌເຌຎຸຈ຅ຸຍັຌຓີຖັກຘະຌະຎະຘ຺ຓຎະຘາຌກັຌ
ຖະນທາໞ ຄກາຌງ຺ກຓືແນທກໟ ຍັ ກາຌ຅ັຍຓເື ຌຎະຽຑຌີຘາກ຺ຌຌງິ ຺ຓ. ຾ຉໞຽຊິຄດ່າຄເຈກໍຉາຓ ກາຌຌ຺ຍແນທໟ຾ຍຍຎະຌ຺ຓຓື
ກໍງັຄຌິງ຺ຓເຆໟກັຌເຌຖັກຘະຌະກທໟາຄຂທາຄ. ຑໟບຓກັຌຌັໄຌ, ກໍງັຄເຆໟຽຎຸຌຓາຈຉະກາຌຘຶກຘາຽງ຺າທະຆ຺ຌເຌ຾ຉໞຖະ
ຖະຈັຍກາຌຘຶກຘາເນໟຎະຑຶຈຎະຉຍິ ັຈ.
 ຎະຽຑຌີກາຌຽປຈັ ຍຸຌ

ຖາທຽປ຺າ ຽຎຌຸ ຆາຈໜຶໃຄຎະກບຍຈໟທງນົາງຆ຺ຌຽຏ຺່ັາ, ຾ຉໞຖະຆ຺ຌຽຏ຺່ັາກໍຓີຎະຽຑຌີກາຌຽປັຈ ຍຸຌຘະຽຑາະຂບຄ

ເຏຖາທ. ຘະຽຑາະຎະຽຑຌີກາຌຽປັຈຍຸຌຂບຄຽຏ຺່ັາຖາທຖຸໞຓ ຋ີໃຌິງ຺ຓຎະຉິຍັຈກັຌ຾ຓໞຌຎະຽຑຌີຍຸຌຉາຓປີຈ 12 ຽຑາະ

ຽຎຸຌທັຌຍຸຌ຋ີໃກໞຼທຂໟບຄກັຍ຃ທາຓຽຆືໃບເຌຆີທິຈຎະ຅າທັຌ ຾ຖະ ຑຸຈ຋ະຘາຈຘະໜາເຌປບຍຎີຂບຄຆາທຖາທ. ເຌ

51

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຎຈຸ ຅ຸຍັຌ຾ຉໞຖະຽຂຈ຾ຉຖໞ ະ຋ໟບຄຊຌໃິ ກໍງັຄ຃຺ຄຘຍື ຉໍ່ຎະຉິຍັຈກັຌຓາຍໍ່ແຈໟຂາຈ, ຉໞາຄ຾ຉໞທໞາຑິ຋ີກາເຌກາຌຎະຉິຍັຈບາຈ
ຓີກາຌຎ່ຼຌ຾ຎຄຽຑໃືບເນໟຽຂໄາ຺ ກັຍຘະຑາຍກາຌຂະນງາງຉ຺ທຂບຄງຸກຘະແໝ. ແຎ຃ຼຄ຃ູໞກັຌຌັໄຌຆາທຖາທຽປ຺າ຅າຌທຌ
ໜຄໃຶ ກໍງັຄປຍັ ຽບ຺າທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄຆາຈບືໃຌຽຂ຺ໄາຓາ ຽຆັ່ຌ ທັຌຽກີຈ, ທັຌ຃ຕິຈຘະຓາຈ, ທັຌຍຸຌ຾ນໞຄ຃ທາຓປັກ (ທັຌ
Valentine) ຾ຖະ ບຌໃື ໂ ຽຆິຄໃ ເຌຘັຄ຃຺ຓຂບຄແທໜໞຸຓກາຖັຄຌິງ຺ຓກັຌ.

 ທັຈ຋ະຌະ຋າກາຌກຌິ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າກາຌກິຌຂບຄຖາທ ຽຎຸຌ຾ຍຍປຼຍຄໞາງ. ບານາຌກາຌກິຌ຋ີໃຽຎຸຌຑືໄຌຊາຌເຌຆີທິຈຎະ຅າທັຌ

຾ຓຌໞ ຽຂາ຺ໄ ໜຼທ, ຎາ, ຆໄີຌ ຾ຖະ ຏກັ . ບານາຌຖາທຓີນາົ ງຆະຌຈິ , ຽກືບຍ຋ຸກຆະຌິຈຓີຎາ຾ຈກຽຎຸຌຘໞທຌ຋ີໃຘາ຃ັຌເຌ
ກາຌຎຸຄ຾ຉໞຄ. ບານາຌຑືໄຌຽຓືບຄ຋ີໃຆາທຖາທ຋຺ັ່ທແຎເຌກາຌຍໍຖິ຿ຑກຍໍ່ທໞາຄາຌຎູກກະຉິ ນົື ຄາຌຍຸຌຉໞາຄໂ, ຄາຌຖໟຼຄ
ຘາໟ ຄຘຌັ ນືົ ຉໟບຌປັຍ຾ຂກ຋ໃຓີ າດ້ຼຓດາຓ຾ຓໞຌຖາຍ, ກໟບງ, ຉ຺ໄຓ, ຾ກຄ, ຎີົຄ ຾ຖະ ບືໃຌໂ. ຌບກ຅າກຌີໄຘິໃຄ຋ີໃຂາຈຍ່ໍ
ເຌຑາຽຂ຺ໄາກ຃ໍ ື ຏກັ ຾ຖະ ຽ຃ບໃື ຄຈໃຓື ຽຆັຌ່ ຽນາົໄ຺ ຂາທ.

຾ຉໞເຌຎຸຈ຅ຸຍັຌ ທັຈ຋ະຌະ຋າກາຌກິຌຂບຄຖາທກໍຓີກາຌຎຸຍຎຸຄຎະຘ຺ຓຎະຘາຌແຎກັຍງຸກຘະແໝ ຍໍ່ທໞາ
ຎະຽຑຈບານາຌ ຾ຖະ ຘະຊາຌ຋ີໃເຌກາຌກິຌບານາຌ ຿ຈງຘະຽຑາະ ຃ໞາຌິງ຺ຓກາຌຍໍຖິ຿ຑກບານາຌຂບຄ຃຺ຌເຌຉ຺ທ
ຽຓບື ຄຘທໞ ຌເນງໞ຅ະແຎປຍັ ຎະ຋າຌກຌັ ດູປ່ າໟ ຌບານາຌຑັຈຉາ຃າຌຉໞາຄໂ, ຋າຄຈໟາຌກາຌຎຸຄບານາຌຑາງເຌຽປືບຌກໍຓີ
ຖັກຘະຌະນຈົຸ ຖຄ຺ ນຌັ ແຎຆືໄບານາຌ຋ີໃຓີກາຌ ຎຸຄ຾ຉໞຄຂາງຉາຓປໟາຌບານາຌຉໞາຄໂ, ຾ຉໞຽຊິຄດ່າຄເຈກໍຉາຓຖັກຘະຌະ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າກາຌກຌິ ຾ຖະ ກາຌຎຸຄ຾ຉຄໞ ບານາຌ຾ຍຍຖາທກໍງຄັ ຃ຄ຺ ຉທ຺ ປກັ ຘາແທຽໟ ໝບື ຌຽຈຓີ .

ປູຍ ບານາຌຖາທ

52

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

 ຑິ຋ີກາຌຘໞຂູ ທັຌ
ຑິ຋ກີ າຌຘູໞຂທັຌ ຽຎຸຌຎະຽຑຌີ຃ທາຓຽຆືໃບເຌຽຖໃບື ຄຂທຌັ ຋ີຉໃ ຈິ ຑັຌກຍັ ທິຊຆີ ີທຈິ ຂບຄ຃຺ຌຖາທຓາ຾ຉໞຍູປາຌ

ຌະກາຌ຅຺ຌກາງຽຎຌຸ ຘຄໃິ ຋ໃ຃ີ ຺ຌຖາທຉໟບຄແຈໟຎະຉິຍັຈດ່າຄຽຎຸຌຎະ຅າເຌຆີທຈິ ຂບຄ຃຺ຌຏໟູໜຄຶໃ .
຅ຸຈຎະຘ຺ຄເຌກາຌຘູໞຂທັຌ຾ຓໞຌຽຑືໃບຽຎຸຌກາຌຎບຍເ຅, ເນໟກາຖັຄເ຅ ນົື ງ຺ກງໟບຄ຃຺ຌ, ຘັຈ ຾ຖະ ຘິໃຄຂບຄ

ຽຑໃືບຂໍເນຓໟ ີ຃ທາຓດູ່ຽດຌຸ ຽຎຌຸ ຘຸກ ຾ຖະ ຎະຘ຺ຍຏ຺ຌຘາຽຖຈັ ເຌຆີທິຈກາຌຄາຌ຋ຄັ ຽຎຸຌກາຌຘະ຾ຈຄຽຊິຄ຃ທາຓຘາຓັກ຃ີ,
຃ທາຓຽ຃າ຺ ຖ຺ຍຌັຍຊື ຾ຖະ ເນໟກຼຈ຾ຂກຍໟາຌ຾ຂກຽຓບື ຄ຋ໃີຓາດາຓ.

ກາຌຘໞຂູ ທັຌຓີນົາງຎະຽຑຈ ຃ື ກາຌຘູໞຂທັຌ຃ຌ຺ , ຘຈັ ຾ຖະ ກາຌຘູໞຂທຌັ ທຈັ ຊຘຸ ໃິຄຂບຄຘາຖັຍກາຌຘູໞຂັທຌຂບຄ
ຖາທຓີ 2 ທິ຋຃ີ :ື ຑ຋ິ ີກາຌຘູຂໞ ທັຌ຾ຍຍຑຸຈ຋ະຘາຈຘະໜາ ຾ຖະ ຾ຍຍຑາຓ.

ທ຋ິ ຾ີ ຍຍຑຸຈ ຂັໄຌຉບຌເຌກາຌຈາຽຌຌີ ກໍຘຸຈ຾ຖທໟ ຾ຉ຅ໞ ະເຆໟທິ຋ີກາຌເຈ, ທິ຋ີຉ຺ໄຌຉໍ຾ຓໞຌຓີກາຌຌິຓ຺ຌຑະຘ຺ຄ
ດ່າຄໜໟບງ 5 ບ຺ຄ ຓາ຅ະຽຖີຌຑບຌຑຈຸ ຋ະຓ຺ຌ, ຘຈູ ແຆງະຓຄຸ ຃ຌຸ ຋າຍຸຌຉັກຍາຈ, ຊທາງຘັຄ຃ະ຋າຌບຸ຋ິຈຘໞທຌກຸຘ຺ຌ,
ຘູຈຖຈ຺ ຌາ້ , ຆິຈຌາ້ ຓຌ຺ ນືົ ບາຍຌ້າຓຌ຺ ຽຑືໃບຆາຖະຘຄໃິ ຆທ຺່ັ ປາໟ ງເນບໟ ບກ຅າກປາໞ ຄກາງ ຾ຖະ ຃ບຍ຃຺ທ. ຍາຄ຃ັໄຄກໍຓີກາຌ
ເຆ຾ໟ ຍຍຎະຘ຺ຓຎະຘາຌແຎ຋ຄັ ຾ຍຍຑາຓ ຾ຖະ ຑຸຈແຎຑໟບຓກັຌເຌຄາຌຈຼທກັຌ ຽຆັ່ຌ ຆິຈຌ້າຓ຺ຌ຾ຖໟທເນໟຑະຘ຺ຄຓັຈ
຾ຂຌເນໟ ຾ຖະ ບໃຌື ໂ.

ທິ຋຾ີ ຍຍຑາຓ ຽຆິຄໃ ຃ຌ຺ ຋ັ຺່ທແຎປ຅ູໟ ກັ ກຌັ ຈີ ຾ຓໞຌ "ຑາຂທັຌ" ຾ຖະ "ໝໍຑບຌ" ຽຎຸຌຏູໟຈາຽຌີຌຑິ຋ີກາເຌກາຌ
ຘຂໞູ ທຌັ ຾ຖະ ເນຑໟ ບຌ຾ກໞ຃຺ຌ຋ຓໃີ າປໞທຓ.

ຘະນົຸຍ຾ຖໟທ ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທຽຎຸຌທັຈ຋ະຌະ຋າ຋ີໃງຶຈໝັໄຌເຌນົັກ຃າຘບຌຑຸຈ຋ະຘາຈຘະໜາຎະຘ຺ຓ
ຎະຘາຌກັຍ຃ະຉິ຃ທາຓຽຆືໃບ຾ຍຍຓີຽນຈຓີຏ຺ຌຂບຄ຅າປີຈຎະຽຑຌີຆຶໃຄກາງຽຎຸຌຑືໄຌຊາຌຽປັຈເນໟຘັຄ຃຺ຓຖາທຓີ຃ທາຓ
ຽຎຸຌຽບກະຑາຍ, ຍ່ຓໍ ກີ າຌຂັຈ຾ງຄໞ ຂບຄກໞຸຓ຃ຌ຺ . ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທຽຎຸຌທັຈ຋ະຌະ຋າ຋ີໃຓີກາຌຎຸຍຎຸຄ, ຑັຈ຋ະຌາເນໟ
ຘບຈ຃ບໞ ຄກັຍຘະຑາຍຂບຄຘຄັ ຃ຓ຺ ເຌງກຸ ຾ນໞຄກາຌຽຎຈີ ກທາໟ ຄ ຾ຖະ ຋ັຌຘະແໝ, ຾ຉໞກໍງັຄ຃຺ຄແທໟ ຽຆິໃຄ຃ທາຓຽບກະຖັກ
ຂບຄຆາຈ.

1.2 ທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄຎະຽ຋ຈບຌິ ຿ຈຽຌຽຆງ
ທັຈ຋ະຌະ຋າບິຌ຿ຈຽຌຽຆງແຈໟຓີປູຍປໞາຄ຿ຈງກາຌກະ຋຺ຍຽຆິໃຄກັຌ ຾ຖະ ກັຌ ຖະນທໞາຄຎະຽຑຌີຈັໄຄຽຈີຓ

຾ຖະ ບິຈ຋ິຑ຺ຌຂບຄນົາງຆາຈຉໞາຄຈໟາທ. ບິຌ຿ຈຽຌຽຆງຽຎຸຌຘູຌກາຄເຌຑາກຑືໄຌບາຆຼຌ, ຽຘັໄຌ຋າຄກາຌ຃ໟາຍູປາຌ
ຖະນທໞາຄຉາຽທັຌບບກແກ ຾ຖະ ຉາຽທຌັ ບບກກາຄ ຽປັຈເນທໟ ຈັ ຋ະຌະ຋າແຈໟປັຍບິຈ຋ິຑ຺ຌດ່າຄ຾ຂຄ຾ປຄ຅າກນົາງຘາຈ
ຘະໜາ, ຓີຘາຈຘະໜາປິຌຈູ, ຑຸຈ, ຂ຺ຄ຅ໄື, ບິຈຘະຖາຓ. ຓັຌ຾ຓໞຌທັຈ຋ະຌະ຋າ຾ຍຍ຃຺ຍຆຸຈຎະຘ຺ຓ຅າກນົາງຽ຃຺ໄາ.
ຆາທຍານີົ 93% ຌັຍຊື ຘາຈຘະໜາປິຌຈ.ູ

ປູຍ຾ຍຍຘຖິ ະຎະແຈໟຘະ຾ຈຄຽຊຄິ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ຾ຍຍຎະຘ຺ຓ ທາດຄຸ (Wayang) ຽຆໃຄິ ຽຎຸຌ ຉ຺ທຖະ຃ບຌຉຸກກະຉາ
ຑືໄຌຍາໟ ຌແຈຘໟ ະ຾ຈຄຽຑືບໃ ຂະນງາງຘາຈຘະໜາປິຌຈູ ຾ຖະ ບິຈຘະຖາຓເຌ ໝູໞຍໟາຌດາທາຌ (Javan). ຽຊິຄ຾ຓໞຌທໞາ

53

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

຅ະແຈໟປັຍບິຈ຋ິຑ຺ຌ຅າກຉາຽທັຌຉ຺ກ ຾ຖະ ຆາຈບືໃຌໂ, ຾ຉໞຆາທບິຌ຿ຈຽຌຽຆງ ຋ີໃດູ່ນໞາຄແກຘບກນົີກງັຄປັກຘາ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າຈໄຄັ ຽຈີຓ.

ປຍູ ກາຌຒ້ບຌ຾ຍຍທາດຸຄ
1.3 ທຈັ ຋ະຌະ຋າຂບຄຎະຽ຋ຈຍຕູຌາງ

ທຈັ ຋ະຌະ຋າຍຕູຌາງ ຃ໟາງ຃ືກັຍທຈັ ຋ະຌະ຋າຓາຽຖຽຆງ ຽຆໃຄິ ແຈໟປຍັ ບິຈ຋ິຑ຺ຌ຅າກຘາຈຘະໜາປິຌຈູ ຾ຖະ
ບິຈຘະຖາຓ. ຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓ ຽຎຸຌຘາຈຘະໜາ຋າຄກາຌຂບຄຍຕູຌາງ. ຌບກ຅າກຌີໄ, ຆາທຍຕູຌາງ຅າຌທຌ
ໜຶໃຄງຄັ ຌັຍຊຘື າຈຘະໜາຑຸຈ(຃຺ຌ຅ີຌ) ຾ຖະ ຘາຈຘາະໜາ຃ຕິຈ.

1.4 ທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄຎະຽ຋ຈຒຖິ ິຍຎິຌ
ທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄຒິຖິຍຎຌິ ແຈໟຘະ຾ຈຄຽຊິຄ຃ທາຓ຃຺ຍຆຈຸ ຂບຄຎະນທັຈຘາຈ ຒິຖິຍຎິຌຏໞາຌກາຌຎະຘ຺ຓຎູຌ

ກັຌຖະນທາໞ ຄ຃ທາຓຘີທແິ ຖຂບຄກໞບຌນຘິ ະຎາຌກິ ບຈ຺ ຘະ຿ກຽົ ຌຆຼຌ ຾ຖະ ທັຈ຋ະຌະ຋າຘະຽຎຌເຌແຖງະ຋ີໃຽຎຸຌຽຓືບຄ
ຂຌໄຶ ຂບຄຘະຽຎຌ 377 ຎີ. ກາຌຽຎຸຌນ຺ທຽຓືບຄຂຶໄຌຂບຄຘະຽຎຌຽປັຈເນໟທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄຘະຽຎຌ-ຽຓັກຆິ຿ກຓີບິຈ຋ິ
ຑ຺ຌຉໍ່ທັຈ຋ະຌະ຋າຒິຖິຍຎິຌນົາງຈໟາຌ ນິຘະຎາຌິກ ຓີບິຈ຋ິຑ຺ຌບັຌຑ຺ໄຌຽຈັ່ຌເຌຈໟາຌທັຌຌະ຃ະຈີ, ຈ຺ຌຉີຑືໄຌຍໟາຌ,
ຒ້ບຌຑືໄຌຍໟາຌ, ຑາຘາ, ບານາຌ, ຘິຖະຎະ ຾ຖະ ຘາຈຘະໜາຄາຌຍຸຌຎະຽຑຌີແຈໟຘະນົບຄ຿ຈງຓີຑິ຋ີດູ່຿ຍຈ, ຾ນໞຉາຓ
ຊະໜຌ຺ , ຈບກແຓແໟ ຒ, ຎະກທຈຌາຄຄາຓ, ຒບ້ ຌຄາຓ ຾ຖະ ຉີແກໞ ຍາຄຈໟາຌກໍແຈໟປັຍບິຈ຋ິຑ຺ຌ຅າກບາຽຓຖິກາ ຽຆິໃຄຓີ
ຑາຘາບັຄກິຈ ຽຆັ່ຌ ບານາຌແທ (Fast food ຘັ່ຄແທແຈໟແທ, ຊືຽບ຺າແຎກິຌຌາ຋າຄກໍແຈໟ), ຈ຺ຌຉົີ, ປູຍຽຄ຺າ ຾ຖະ
ຍາຌຍໟທຄ. ຘໞທຌທໞາ຃ຌ຺ ຅ີຌ-ຒິຖຍິ ຎຌິ ຋ີໃດຉູ່ າຓຆຌ຺ ຌະຍ຺ຈຌຌໄັ ຎະຉຍິ ັຈທັຈ຋ະຌະ຋າຽຂ຺າຽບຄ.

1.5 ທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄຎະຽ຋ຈຘິຄກະ຿ຎ
ຽຌບໃື ຄ຅າກທາໞ ຘິຄກະ຿ຎຽຎຌຸ ຎະຽ຋ຈຌບໟ ງ ຾ຖະ ຋ັຌຘະແໝ ຎະກບຍຈທໟ ງຆາທ຅ີຌ, ຓາຽຖ, ບິຌຽຈງ ຾ຖະ

ຆາທຉາໞ ຄຈາໟ ທ຅າກດ຿ູ ຕຍ, ທັຈ຋ະຌະ຋າຘິຄກະ຿ຎ຅ຶໃຄຘະ຾ຈຄບບກຽຊິຄ຃ທາຓນົາກນົາງຂບຄຎະຆາກບຌກໍ຃ືກຸໞຓຽຏ຺່ັາ
ຘໞທຌຌໟບງ ຽຆິໃຄງັຄຘືຍຉໍ່ຘະນົບຄທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄຽຂ຺າຽບຄ. ຌະ຿ງຍາງຂບຄຘະຑາຑັຈ຋ະຌາຽ຃ນະ (Housing
Development Board) ນົື HDB ແຈໟຑະງາງາຓຽປັຈເນໟບາ຃າຌຽປືບຌຓທຌຆ຺ຌຓີນົາກນົາງຽຆືໄບຆາຈຎູຌກັຌດູ່.

54

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ຽຊິຄດ່າຄເຈກໍຉາຓ ຘິຄກະ຿ຎແຈໟຓີຏ຺ຌຘາຽຖັຈເຌຖະຈັຍບັຌຘາ຃ັຌຂບຄກາຌຽຆືໃບຓທັຈ຋ະຌະ຋າ, ຽຎຸຌກາຌຎະຘ຺ຓ
ຍັຌຈາກຸໞຓຆຌ຺ ຽຏ຺ັ່າເນຽໟ ຎຸຌໜຶຄໃ ຈຼທ ຽຎຌຸ ຘຄິ ກະ຿ຎ຋ີບໃ ຸຈ຺ຓປ່ັຄຓີ ຾ຖະ ນົາກນາົ ງ.

ກໞຸຓຆ຺ຌຽຏ່າ຺ັ , ຽຆໄບື ຆາຈຓີ຃ທາຓຽຎຌຸ ຽ຅ໄາ຺ ຂບຄຽຆືບໄ ຆາຈຽຂ຺າຽບຄ ຽຆິໃຄຓີ຃ທາຓຎາຊະໜາ ດາກກິຌ, ດາກຆືໄຘິໃຄ
ເຈໜຶຄໃ ຘະຽຑາະທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄຽຂ຺າຽບຄ ຌະ຿ງຍາງຂບຄຘະຑາຑັຈ຋ະຌາຽ຃ນະຘະຊາຌແຈໟບບກ຾ຍຍ ຽຑືໃບຘ຺ັ່ຄຽຘີຓ
ເນໟຓີນົາງຽຆືໄບຆາຈດູ່ເຌ຾ຉໞຖະບາ຃າຌຽ຃ນະ ຌະ຿ງຍາງຈັ່ຄກໞາທຘາຓາຈຘັຄຽກຈແຈໟ ຽຆັ່ຌ ດູ່຾ຎະປໟາຌບານາຌກຸໞຓ
ຽຆືໄບຆາຈໜໃຶຄ຅ະຓບີ ານາຌຘາຖັຍ ບີກຽຆືໄບຆາຈໜຶໃຄ ຅ຸຈຎະຘ຺ຄຂບຄຌະ຿ງຍາງກໍຽຑືໃບຘ຺ັ່ຄຽຘີຓກາຌຽຆືໃບຓຉ຺ທຓາຽຎຸຌ
ຘັຄ຃຺ຓ ຽຆຄໃິ ຾ຓໞຌ ຖີກທຌດູ (Lee Kuan You) ຽຎຌຸ ຏຘໟູ ະໜັຍຘະໜຌູ .

1.6 ທຈັ ຋ະຌະ຋າຂບຄຎະຽ຋ຈຓາຽຖຽຆງ
຾ຓໞຌທັຈ຋ະຌະ຋າ຾ຍຍຎະຘ຺ຓຂບຄຓາຽຖຽຆງ, ຅ີຌ, ບຌິ ຽຈງ ຾ຖະ ຆຌ຺ ຽຏັ່າ຺ ຈັໄຄຽຈີຓຉໞາຄໂ ຋ີໃຓີຌາຌກທໞາ

1.500 ຎີ ຅າກບາຌາ຅ກັ ຃ີຍາ (Kedkbas), ຾ຖຓຍາ - ຍດູ ຄຸ (Lembah - Bujang) ກັຍຑ່ໍ຃ໟາ຅ີຌ ຾ຖະ ບິຌຽຈງ.

ຍັຌຈາທັຈ຋ະຌະ຋າບືໃຌໂເຌແຖງະຏໞາຌຓາ ຽຆັ່ຌ ທັຈ຋ະຌະ ຋າຽຎີຆຼຌ, ບາຕັຍ ຾ຖະ ດູ຿ຕຍ ແຈໟຓີບິຈ຋ິຑ຺ຌຉ່ໍ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າຓາຽຖຽຆງ.

ຓາຽຖຽຆງແຈໟຓີຌະ຿ງຍາງ "ທັຈ຋ະຌະ຋າ຾ນໞຄຆາຈ 1971" ຿ຈງກາຌ຺ຈ 3 ນົັກກາຌຽຎຸຌ ຘິໃຄ຾ຌະຌາ
ຘາຖຍັ "ທຈັ ຋ະຌະ຋າ຾ນຄໞ ຆາຈ" ຓຈີ ່ັຄຌີໄ:

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ຾ນໞຄຆາຈ ຉໍ່ຍ຺ຌຑໄືຌຊາຌທັຈ຋ະຌະ຋າຓາຽຖຽຆງຈໄັຄຽຈີຓ.
ບ຺ຄຎະກບຍ຋ໃີຽໝາະຘຓ຺ ຅າກທັຈ຋ະຌະ຋າບືໃຌ ຘາຓາຈປັຍຽບ຺າແຈໟຓາຽຎຸຌຑາກຘໞທຌໜຶໃຄ ຂບຄທັຈ຋ະຌະ຋າ
຾ນໞຄຆາຈ.
ຘາຈຘະໜາບຈິ ຘະຖາຓຽຎຸຌຘໞທຌຎະກບຍ຋ໃີຘາ຃ັຌໜໃຄຶ ເຌທັຈ຋ະຌະ຋າ຾ນໞຄຆາຈ.

1.7 ທຈັ ຋ະຌະ຋າຂບຄຎະຽ຋ຈຓຼຌຓາ
ທັຈ຋ະຌ຋າຂບຄຓຼຌຓາແຈໟປັຍບິຈ຋ິຑ຺ຌ຅າກຘາຈຘະໜາຑຸຈ ຾ຖະ ຓບຌ຋ີໃດູ່ເກໟ຃ຼຄ ຿ຈງຘະຽຑາະບິຌ

ຽຈງ, ຅ີຌ ຾ຖະ ແ຋ ແຈໟຎະກບຌຘໞທຌຘາ຃ັຌເຌກາຌນນົໍ່ ບົ ຓທັຈ຋ະຌະ຋າຓຼຌຓາ. ເຌຍໍ່ຌາຌຓາຌີໄ ກາຌຽຎຸຌຽຓືບຄ
ຂຶໄຌຂບຄບັຄກິຈ ຾ຖະ ຘຄັ ຃຺ຓຉາຽທຌັ ຉ຺ກແຈຘໟ ່ັຄ຺ ຏ຺ຌຘະ຋ໟບຌຉໍ່ທັຈ ຋ະຌະ຋າຓຼຌຓາຌັຍ຋ັຄຑາຘາຽທ຺ໄາ ຾ຖະ ກາຌຘຶກ
ຘາ.

ຘິຖະຎະຓຼຌຓາແຈກໟ າຽຌຈີ ຂຶຌໄ ຍ຺ຌຑໄຌື ຊາຌຘາຈຘະໜາຑຸຈ ຾ຖະ ປິຌຈ.ູ ບານາຌຓຼຌຓາ ແຈໟປັຍບິຈ຋ິຑ຺ຌ຅າກ
ບານາຌບິຌຽຈງ, ຅ຌີ , ແ຋ ຾ຖະ ບານາຌຆຌ຺ ຽຏາ຺່ັ ຑຌໄື ຽຓືບຄ.

ຍຸຌຎະຽຑຌີຓຼຌຓາ ຘໞທຌເນງໞກໞຼທຑັຌກັຍຘາຈຘະໜາຑຸຈ ຾ຖະ ກໍຓີ 12 ຃ັໄຄຉໍ່ຎີ ກ຺ຄກັຍ 12 ຽຈືບຌ ຉາຓ
ຎະຉິ຋ິຌ.
1.8 ທຈັ ຋ະຌະ຋າຂບຄຎະຽ຋ຈນທຼຈຌາຓ

ທຈັ ຋ະຌະ຋ານຼທຈຌາຓແຈໟປັຍບິກ຋ິຑ຺ຌຓາ຅າກ຅ີຌ ຾ຖະ ຐຕັ່ຄ, ຽຆໃິຄຘະ຾ຈຄບບກຈັຄ່ ຌີໄ:

55

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

 ຽ຋ຈຘະກາຌຽຉ໠ຈ ນົື ຽຉ໠ຈນທຼຈຌາຓໝາງຽຊິຄຽ຋ຈຘະກາຌປຸໞຄບາຖຸຌທັຌເໝໞ(ປຸໞຄຽຆ຺ໄາ຋າບິຈຂບຄຎີ)ຂບຄ
ຎ,ີ ຊືຽຎຸຌຽ຋ຈຘະກາຌ຋າຄຘາຘະໜາ຋ີໃຘາ຃ັຌ຋ີໃຘຸຈຂຶໄຌເຌຆໞທຄ຋ໟາງຽຈືບຌຓັຄກບຌຽຊິຄຉ຺ໄຌຽຈືບຌກຸຓຑາຽຎຸຌກາຌ
ຘະຽນົີຓຘະນົບຄ຃ທາຓຽຆືໃບເຌຽ຋ຍຑະຽ຅຺ໄາຖັຈ຋ິຽຉ໡າ, ຂ຺ຄ຅ືໄ ຾ຖະ ຘາຘະໜາຑຸຈ ຾ຖະ ງັຄຽຎຸຌກາຌຘະ຾ຈຄ຃ທາຓ
ຽ຃຺າຖຍ຺ ຉຍໍ່ ຌັ ຑະຍູຖຈຸ ບີກຈໟທງ.

 ຽ຋ຈຘະກາຌກາຄຖະຈູເຍແຓນໟ ຌ່ັົ຺ : ຅ະ຅ຈັ ຂຌຶໄ ເຌທຌັ ຂຶໄຌ 15 ຃່າ ຽຈືບຌ 8 ຂບຄ຋ຸກຎີ ຃຺ຌນຼທຈຌາຓ຅ະ
ຓີກາຌຎະກທຈຂະໜ຺ຓຽຎຸຼງ, ຿ກ໡ງທຌ, ຍັຌຉັຄ຋ູຽຎຸຌຂະໜ຺ຓ຋ີໃຓີປູຍປໞາຄກ຺ຓ຅ະແຘໟຊ຺່ັທ, ເຘໟໝາກແຓໟ ຾ຖະ ຓີ
ຂະຍທຌກາຌຽຆີຈຓັຄກບຌຽຑືບໃ ຘະ຾ຈຄ຃ທາຓຽ຃຺າຖ຺ຍຉຑໍ່ ະ຅ັຌ.

1.9 ທຈັ ຋ະຌະ຋າຂບຄຎະຽ຋ຈແ຋
ແຈໟປັຍບິຈ຋ິຑ຺ຌ຅າກ ຓບຌ, ຂບຓ, ບິຌຽຈງ, ຅ີຌ ຾ຖະ ຎະຽ຋ຈຽບີຖ຺ຍ຾ຉໞຓີຽບກະຖັກເຌຈໟາຌ຃ທາຓຄາຓ
ຎາຌີຈ ຾ຖະ ຉຈິ ຑັຌກັຍຑະຑຈຸ ຋ະຘາຘາໜາ ຽຆຌ່ັ :
 ກາຌຌ຺ຍ : ຽຎຸຌຎະຽຑຌີກາຌ຋ັກ຋າງ຋ໃຊີ ືຽຎຸຌຽບກະຖັກ຿ຈຈຽຈັ່ຌຂບຄແ຋ຽຆິໃຄຽຎຸຌກາຌຘະ຾ຈຄຽຊິຄກາຌຓີ
ຘາຓາ຃າຖະທະ ຾ຖະ ກາຌເນໟກຼຈຽຆໃຄິ ກຌັ ຾ຖະ ກຌັ , ຌບກ຅າກກາຌ຋ັກ຋າງກາຌຌ຺ຍງັຄຓີ຃ທາຓໝາງຽຑືໃບກາຌ
ຂບຍເ຅ນກົື ໞາທຖາ.
 ຿ຂຌ : ຽຎຌຸ ຘິຌຖະຎະຽກັ຺່າ຾ກຂໞ ບຄແ຋ຓຖີ ັກຘະຌະຘາ຃ຌັ ຋ີຏໃ ຘູໟ ະ຾ຈຄຉໟບຄເຘໞນ຺ທ຿ຂຌໝ຺ຈ຋ຸກ຃຺ຌ, ງ຺ກຽທັໄຌ
ຉ຺ທຌາຄຑະ ຾ຖະ ຽ຋ທະຈາ ຽຆຄິໃ ຘະ຾ຈຄ຿ຈງເຆໟ຋າໞ ຒບ້ ຌ ຾ຖະ ຋າໞ ຋າຄຎະກບຍ຋າຌບຄຽຑຄ, ຽຖືໃບຄ຋ີໃຌິງ຺ຓຘະ຾ຈຄ຃ື
ຖາຓຓະກຼຌ.
 ຘ຺ຄກາຌ : ຽຎຸຌຽຑຌຽີ ກາ຺ັ່ ຾ກຽໞ ຆິຄໃ ຊືຽຎຸຌກາຌຘະຽນີົຓຘະນົບຄທຌັ ຂຶໄຌຎີເນຓໞຂບຄແ຋຋ີໃດຶຈຊືຎະຉິຍັຈກັຌ຿ຈງ
຅ະຓີກາຌນ຺ຈຌ້າຂໍຑບຌຏູໟເນງໞຘ຺ຄຌ້າຑະ, ຋າຍຸຌຉັກຍາຈຎ່ບງຌ຺ກຎ່ບງຎາ, ຂ຺ຌຆາງຽຂ຺ໄາທັຈ ຾ຖະ ຉ຺ຍ຋າຈຆາງ
຾ຖະ ຓີກາຌນຈ຺ ຌ້າກັຌດ່າຄຓທໞ ຌຆືໃຌ.
1.10 ທຈັ ຋ະຌະ຋າຂບຄຎະຽ຋ຈກາຎູຽ຅ງໞ

ຽຎຸຌຎະຽ຋ຈ຋ີໃຓຎີ ະນທັຈຘາຈບຌັ ງາທຌາຌທຈັ ຋ະຌະ຋າຎະຽຑຌີ຅ິໃຄຓີ຃ທາຓກໞຼທຂໟບຄກັຍຎະນທັຈຘາຈ,
຃ທາຓຽຆືໃບ ຾ຖະ ທຊິ ຆີ ີທິຈຂບຄ຃຺ຌເຌຎະຽ຋ຈຘຖິ ະຎະທຈັ ຋ະຌະ຋າ຋ໃຽີ ຎຌຸ ຽບກະຖກັ ຓີຈ່ຄັ ຌີ:ໄ

 ຒບ້ ຌບັຍຘະຖາ: ຽຎຸຌກາຌຘະ຾ຈຄຘິຖະຎະ຋ີໃ຿ຈຈຽຈັ່ຌຂບຄກາຎູຽ຅ໞງ຋ີໃຊບຈ຾ຍຍກາຌ຾ຉໞຄກາງ ຾ຖະ ຋ໞາ
ຒ້ບຌຖາຓາ຅າກປູຍຑາຍ຅ານົັກປູຍຌາຄບັຍຘະຖາ຋ີໃຎະຘາຈຌະ຃ບຌທັຈຌາຄບັຍຘະຖາຉ຺ທຽບກຉ຺ທ຋າບິຈ຃ືຽ຅຺ໄາງິຄ
ຍຸຍຏາຽ຋ທີຽຎຌຸ ຑະ຋ິຈາຂບຄຽ຅ໄ຺າຘນີ າຌຸ.

 ຽ຋ຈຘະກາຌ(Water festival) ນືົ ຍບຌບ຺ຓຉກຸ : ຽຎຸຌຽ຋ຈຘະກາຌ຋ີໃງິໃຄເນງໞຂບຄກາຎູຽ຅ໞງ຅ັຈຂຶໄຌເຌ
ຽຈບື ຌຑະ຅ິກຽຑໃືບຽຎຌຸ ກາຌຘະ຾ຈຄ຃ທາຓຘາຌຶກຉໍ່ຍຸຌ຃ຸຌຂບຄ຾ຓໞຌ້າ຋ີໃຌາ຃ທາຓບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌຓາເນໟຽຂິໃຄ຅ະຓີກາຌ
຾ຂຄໞ ຽປືບງາທຘະ຾ຈຄຍໄຄັ ແຒຈບກ, ກາຌຘະ຾ຈຄຂະຍທຌຽປບື ແຒດູ່ຍຖໍ ິຽທຌ຋ະຽຖຘາຍ(຿ຉຌຽຖຘາຍ), ຋ີໃ຅ັຈຂຶໄຌ຋ຸກຎີ
ຉໄັຄ຾ຉທໞ ັຌຂຶໄຌ 14-15 ຃າ່ ຅ຌ຺ ຽຊິຄ຾ປຓ 1 ຃່າ ຽຈືບຌຑະ຅ກິ ຽຆຄິໃ ຋າຄກາຌກາຎູຽ຅ໞງຎະກາຈເນໟຽຎຌຸ ທຌັ ຑກັ 3ທັຌ.

56

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ປຍູ ຒ້ບຌບັຍຘະຖາ

2. ທຈັ ຋ະຌະ຋າ຾ຍຍຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌເຌບາຆຼຌ

ຎະຽຑຌີເຌກາຌຎະກບຍຑ຋ິ ຋ີ າຄຘາຈຘະໜາ, ຎະຽຑຌເີ ຌກາຌ຾ຉໞຄາຌ ຽທ຺ໄາຖທຓ຾ຖໟທຎະຽ຋ຈຉໞາຄໂເຌຑູຓີຑາກ
ບາຆີຉາຽທັຌບບກຘຼຄເຉໟຽຎຸຌຑູຓີຑາກ຋ີໃຓີທັຈ຋ະຌະ຋າ, ປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີຘະຽຑາະຂບຄຉ຺ຌຽບຄຉັໄຄ຾ຉໞຘະແໝກໞບຌ
ຎະນທັຈຘາຈ ຾ຖະ ຘະແໝຎະນທັຈຘາຈຽຓືໃບກໍ່ຉັໄຄຽຎຸຌຖັຈ຋ີໃ຅ະຽຖີຌ, ປຸໞຄຽປືບຄຂຶໄຌເຌ຾ຍຍຘະຍັຍຂບຄຉ຺ຌຽບຄ຾ຉໞ
ຽທຖາ຋ີໃປັຍທັຈ຋ະຌະ຋າ, ປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີຉໞາຄຊິໃຌຽຂ຺ໄາຓາ຾ຖໟທຽປັຈເນໟປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີຂບຄຍັຌຈາຎະຽ຋ຈເຌ
ຑູຓີຑາກຌໄີຓຖີ ັກຘະຌະ຃າໟ ງ຃ືກັຌ ຾ຖະ ຾ຉກຉາໞ ຄກຌັ ຈ່ັຄຌ:ີໄ

ຘິໃຄ຋ີໃ຃ໟາງ຃ືກັຌແຈໟ຾ກໞຎະຽຑຌີ຋ີໃຎະຉິຍັຈເຌຖາຈຆະຘາຌັກຉໞາຄໂຖທຓ຋ັຄຎະຽ຋ຈ຋ີໃຽຎຸຌ຾ຏໞຌຈີຌເນງໞ ຓີປູຍ
຾ຍຍຈຼທກັຌ຅ຌ຺ ຽໝືບຌກັຍທໞາຽຎຸຌຓໍຖະຈກ຺ ຉກ຺ ຋ບຈປໞທຓກຌັ ຖທຓ຋ຄັ ຎະຽຑຌີກາຌຽຆືໃບຊືຉໞາຄໂຽຆັ່ຌ : ກາຌຌັຍຊື
ຏີ, ຌັຍຊຍື ັຌຑະຍຖູ ຸຈ ຾ຖະ ຎະກຈ຺ ກາຌ຋າຓະຆາຈ຃ື ຈຌິ , ຌ້າ, ຖຓ຺ , ແຒ.

຿຃ຄຘໟາຄຂບຄ຃ບຍ຃ທ຺ ຃ກື ຌັ ຖະຍ຺ຍ຃ບຍ຃ທ຺ ຈຼທຓີ ຑໍ,່ ຾ຓໞ ຾ຖະ ຖກູ .
2.1 ຎະຽ຋ຈແ຋

ທັຈ຋ະຌະ຋າແ຋ແຈໟປັຍບິຈ຋ິຑ຺ຌຓາ຅າກຓບຌ, ຂບຓ, ບີຌຽຈງ, ຅ີຌ ຾ຖະ ຆາທຉະຽທັຌຉ຺ກ຾ຉໞຓີ
ຽບກະຖັກເຌຈໟາຌ຃ທາຓຄ຺ຈຄາຓຎະຌຈີ ຾ຖະ ຉຈິ ຑັຌກັຍຘາຈຘະໜາ.

ກາຌຌ຺ຍ: ຽຎຸຌກາຌ຋ັກ຋າງ຋ີໃຊືຽຎຸຌຽບກະຖັກ຿ຈຈຽຈັ່ຌຂບຄແ຋, ຽຎຸຌກາຌຘະ຾ຈຄ ຽຊິຄກາຌຓີຘາຓາ
຃າຖະທະ ຾ຖະ ເນໟກຼຈກັຌ ຾ຖະ ກັຌ. ຌບກຌຌັໄ ກາຌຌຍ຺ ງຄັ ຓີ຃ທາຓໝາງຽຑືໃບ ຂບຍເ຅ ນົື ຍບກຖາບກີ .

ຍຸຌຘ຺ຄກາຌ: ຽຎຸຌຽຑຌີຽກ຺່ັາ຾ກໞ ຽຆິໃຄຊືຽຎຸຌກາຌຘະຽນົີຓຘະນົບຄຂຶໄຌຎີເນຓໞຂບຄແ຋຋ີໃຌັຍຊືຎະຉິຍັຈກັຌ
຿ຈງ຅ະຓີກາຌຘ຺ຄຌ້າຏູໟເນງໞ, ຘ຺ຄຌ້າຑະ, ຋າຍຸຌຉັກຍາຈ, ຎ່ບງຌ຺ກຎ່ບງຎາ, ຂ຺ຌຆາງຽຂ຺ໄາທັຈຽຑືໃບຉ຺ຍຑະຆາງ
຾ຖໟທນຌີົໄ ຌາ້ ຽຑືບໃ ຃ທາຓຓໞທຌຆຌືໃ .

2.2 ຎະຽ຋ຈຖາທ
ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ຅ະຓ຃ີ ທາຓ຃າໟ ງ຃ືກັຍທັຈ຋ະຌະ຋າ຋າຄຑາກບີຘາຌຂບຄແ຋ນາົ ງ

57

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຈໟາຌຈ຺ຌຉ຾ີ ຃ຌ: ຽຎຌຸ ຽ຃ືບໃ ຄຈ຺ຌຉີຎະ຅າຆາຈ຿ຈງຓທີ ຺ຄຈຌ຺ ຉໝີ ໍຂັຍ ຾ຖະ ໝໍຖາ ຾ຖະ ຖາທ຺ຄຍາຘະຖ຺ຍ຋ີໃ຋ີໃຓີ
຋າໞ ຽຉຌັໄ ຉາຓ຅ັຄນທະຽຑຄັ ຿ຈງ຅ະຽຉໄຌັ ແຎຑໟບຓກຌັ ດ່າຄຽຎຌຸ ຖະຍຼຍ.

ກາຌຉກັ ຍາຈ: ຊຽື ຎຸຌ຅ຸຈຽຈັ່ຌຂບຄຽຓືບຄນົທຄຑະຍາຄກາຌຉັກຍາຈ຅ະເຘໞ຾ຉໞຽຂ຺ໄາໜຼທຑຼຄດ່າຄຈຼທຽຑາະ
ຽຓໃືບຽຊິຄຽທຖາຘຌັ ຆາທຍໟາຌ຅ະງ຺ກບານາຌແຎຊທາງດູ່ທັຈຽບີໄຌທໞາ ຊທາງ຅ັກນັຌ ຾ຖະ ຽທຖາເຘໞຍາຈ຅ະຌັ່ຄ຃ຸກຽຂ຺ັ່າ
ຏງູໟ ຄິ ຉໟບຄຌຸໞຄຘຌິໄ ຘທໞ ຌຏຆໟູ າງ຾ຓໞຌເຘໞ຿ຘຄໟ ຂາງາທ ຾ຖະ ຓຏີ າໞ ຍຼໞ ຄ.

2.3 ຎະຽ຋ຈຓາຽຖຽຆງ
ຎະຽ຋ຈຓາຽຖຽຆງຓີນົາງຽຆືໄບຆາຈດປູ່ ທໞ ຓກຌັ ຅ິໃຄຽປຈັ ເນໟ຾ຏໞຌຈິຌ຾ນໞຄຌີໄຽຉັຓແຎຈໟທງທັຈ຋ະຌະ຋າ຋ີໃ຾ຉກ

ຉໞາຄນາົ ກນາົ ງຎະຘ຺ຓຎະຘາຌກັຌ, ຓີກາຌຎະຘ຺ຓຎະຘາຌທັຈ຋ະຌະ຋າ຅າກຆາຈບືໃຌ ຾ຖະ ກາຌປັກຘາທັຈ຋ະຌະ຋າ
ຎະຽຑຌີຂບຄຆ຺ຌຽຏັາ຺່ ຾ຉຖໞ ະກຓຸໞ ເຌ຾ຉໞຖະຑຌໄື ຋ໃີ.

ຽຉໄຌັ ຆາຍິຌ: ຽຎຌຸ ກາຌຽຉັຌໄ ຖທຓໝູໞ຋ີໃຽຎຸຌຘິຖະຎະຑືໄຌຽຓືບຄຖາທຂບຄຆາທຓາຽຖຽຆງ, ຽຎຸຌກາຌຽຉັໄຌຖາ຋ີໃ
ແຈໟປັຍບິຈ຋ິຑ຺ຌຓາ຅າກຈິຌ຾ຈຌບາຖະຽຍງຽຆິໃຄຓີ຃຺ຌຘະ຾ຈຄ຋ັຄໝ຺ຈ 12 ຃຺ຌ ງິຄ 6 ຃຺ຌ, ຆາງ 6 ຃຺ຌ. ຅ະຽຉັໄຌ
ຉາຓ຅ຄັ ນທະຂບຄກີຉໞາ ຾ຖະ ກບຄຌໟບງຘບຄໜໟາ຋ີໃຍັຌຽຖຄ຅າກຆໟາແຎນາແທ.

ຽ຋ຈຘະກາຌ຋າຽຈາ ຃າບາຓາຉຌັ : ຽຎຸຌຽ຋ຈຘະກາຌຎະ຅າຎີເຌຖັຈຆາຍາ຅ັຈເຌ຋ໟາງຽຈືບຌຑຶຈຘະຑາ ຽຆິໃຄ
ຽຎຌຸ ຆໞທຄ຋ໃີຘິໄຌຘຸຈຂບຄຖະຈູກາຌຽກັຍກໞຼທຽຂ຺ໄາ ຾ຖະ ຽຖີໃຓຉ຺ໄຌຖະຈູກາຌເໝໞ ຿ຈງ຅ະຓີຑິ຋ີກາຉາຓ຃ທາຓຽຆືໃບເຌ
ກາຌຎກູ ຐຸຄ ຾ຖະ ຓີກາຌຘະ຾ຈຄຖະຍາຑຌືໄ ຽຓືບຄ ຾ຖະ ຂຍັ ຖາ຋ບໟ ຄຊິຌໃ ຽຑືໃບຘະຽນີຓົ ຘະນົບຄ.

2.4 ຎະຽ຋ຈຘິຄກະ຿ຎ
ຘິຄກະ຿ຎຽຎຸຌຎະ ຽ຋ຈ຋ີໃຓີຎະຆາກບຌນົາງຽຆືໄບຆາຈນົ າງຘາຘະ ໜາ຅ິໃຄຽປັຈເນໟຎະຽ຋ຈຌີໄຓີຘິ ຖະ ຎະ

ທັຈ຋ະຌະ຋າ຋ີໃນົາກນົາງຘານົັຍຽ຋ຈຘະກາຌ຋ີໃຘາ຃ັຌຂບຄຘິຄກະ຿ຎຽຆິໃຄ຅ະຽຎຸຌຽ຋ຈຘະກາຌກໞຼທຂໟບຄກັຍ຃ທາຓ
ຽຆໃືບ຋າຄຘາຘະໜາຽຆຌ່ັ :

ຽ຋ຈຘະກາຌຉຈຸ ຅ຌີ : ຽ຋ຈຘະກາຌຎເີ ໝໞຂບຄຆາທ຅ີຌ຋ີໃ຅ັຈຂໄຶຌເຌຽຈືບຌກຸຓຑາ.
ຽ຋ຈຘະກາຌກູຈຒາງຽຈ : ຅ັຈຂຶໄຌຽຑືໃບຖະຖຶກຽຊິຄກາຌຘະນົະຆີທິຈຂບຄຑະຽດຆູຽ຋ິຄແຓໟກາຄຽຂຌຂບຄຆາທ
຃ຈິ ເຌຽຈບື ຌຽຓຘາ.
ຽ຋ຈຘະກາຌທິຘາຂາຍຆູ າ : ຅ັຈຂຌຶໄ ຽຑບືໃ ຖະຖກຶ ຽຊຄິ ກາຌຎະຘູຈຉັຈຘະຖູໟ ຾ຖະ ຎະຖິຌິຑາຌຂບຄຑະຑຸຈຑະຽ຅຺ໄາ
ຂບຄຆາທຑຈຸ ເຌຽຈບື ຌຑຈຶ ຘະຑາ.
ຽ຋ຈຘະກາຌປາຖຖີ າດາຎູຆາ : ຽ຋ຈຘະກາຌຘະຽນຓີົ ຘະນບົ ຄຂບຄຆາທຓຸຈຘະຖິຓ຋ີໃ຅ັຈຂຶໄຌຽຓືໃບຘິໄຌຘຸຈຑິ຋ີຊື
ຘຌິ ເຌຽຈບື ຌຉຸຖາ.
ຽ຋ຈຘະກາຌຈີຎາທາຖີ : ຽ຋ຈຘະກາຌ຾ນຄໞ ຾ຘຄຘະນທໞາຄ ຾ຖະ ຽຎຸຌຄາຌຂຶໄຌຎີເໝໞຂບຄຆາທປິຌຈູ຋ີໃ຅ັຈຂຶໄຌ
ເຌຽຈືບຌຑະ຅ິກ.

຃າຊາຓ
1. ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທຓ຃ີ ທາຓ຾ຉກຉໞາຄ຅າກທັຈ຋ະຌະ຋າຍັຌຈາຆາຈບາຆຼຌ຃຾ື ຌທເຈ຅່ັ຺ຄງກ຺ ຉ຺ທດ່າຄ ?

58

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ຍຈ຺ ຋ີ 7
ກາຌຑຈັ ຋ະຌາທັຈ຋ະຌາ຋າຎະຽຑຌີ

1. ທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆີ

ເຌຘະຉະທັຈ຋ີ XX ຓະຌຸຈຽປ຺າກໍແຈໟຘໟາຄຑືໄຌຊາຌຽຉັກ຿ຌ຿ຖຆີເໝໞໂຂຶໄຌຓານົາງດ່າຄຽຆິໃຄຆໞທງເນໟຓະຌຸຈຂໟາຓ
ຽຂຈ຾ຈຌ຃ທາຓຘີທິແຖຂບຄຘັຄ຃຺ຓບຈຸ ຘານະກາແຎຘູໞຽຂຈ຾ຈຌ຾ນໞຄ຃ທາຓຘີທິແຖຂບຄຘັຄ຃຺ຓຂໞາທຘາຌ຋ີໃຓີ຃ທາຓປຸໟ
຾ຖະ ຘະຉິຎຌຸ ງາຽຎຸຌຑຌືໄ ຊາຌ.

ກາໟ ທຽຂ຺ໄາຘໞູຘະຉະທັຈ຋ີ XXI ທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉັກ຿ຌ຿ຖຆີ຋ີໃ຋ັຌຘະແໝຘືຍຉໍ່ຑັຈ຋ະຌາ ຾ຖະ ນັຌຎ່ຼຌຈໟທງ
຃ທາຓແທຘູຄ.

ຘະຌໄຌັ , ຑັກຽປ຺າ຅ໃຄຶ ເນ຋ໟ ັຈຘະຌະຆີໄຌາ຅ະ຾຅ຄໟ ຉັຄໄ ໜໟາ຃຺ໄຌ຃຺ໄທທິແ຅ ຾ຖະ ຌາເຆໟຏ຺ຌຘາຽຖັຈ຋າຄຈໟາຌທິ຋ະງາຘາຈ
ຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆີຽຂໄ຺າຓາເຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາຎະຽ຋ຈຆາຈດ່າຄຓີຎະຈິຈຘໟາຄ ຾ຖະ ຓີໝາກຏ຺ຌ. ຽຑືໃບຍັຌຖຸ຅ຸຈໝາງຈັ່ຄກໞາທ
ເຌຆຓໞຸ ຎີຉໜ່ໍ ໟາຉບໟ ຄຎະຉິຍຈັ ທຼກຄາຌ຋ຘີ າ຃ຌັ ຃ື:

- ຽຆີຈຆູ຃ທາຓຽຎຸຌຽ຅຺ໄາກາຌ຃຺ໄຌ຃຺ໄທທິແ຅຋າຄຈໟາຌທິ຋ະງາຘາຈຈໟທງຉ຺ຌຽບຄ, ຎະຈິຈຘໟາຄເຌກາຌຌາເຆໟ
ຏ຺ຌຘາຽຖັຈ຾ນໞຄ຃ທາຓກໟາທໜໟາ຋າຄຈໟາຌທິ຋ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉັກ຿ຌ຿ຖຆີຽຂ຺ໄາຓາເຌກາຌຑັຈ຋ະຌາ
ຽຘຈຊະກິຈ - ຘັຄ຃຺ຓຂບຄຎະຽ຋ຈ ຾ຖະ ຎຸຍຎຸຄ຃ຸຌຌະຑາຍທິຊີຆີທິຈກາຌຽຎຸຌດູ່ຂບຄຎະຆາຆ຺ຌເນໟຈີຂືໄຌ
ຎະຘ຺ຓຎະຘາຌຖະນທໞາຄຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆີ຋ຽີ ຎຌຸ ຓູຌຽຆໄືບບັຌ຋ັຌຘະແໝ.

- ຎຍຸ ຎຄຸ ກາຌຽ຃ບໃື ຌແນທຈໟາຌກາຌ຃຺ຌໄ ຃ທໄ຺ ທິ຋ະງາຘາຈ຋ກຸ ຖະຈັຍ
- ຖ຺ຄ຋ືຌເນໟກາຌຘ຺ັ່ຄຽຘີຓທຼກຄາຌ຃຺ໄຌ຃຺ໄທທິແ຅ຂບຄຓະນາທິ຋ະງາແຖ ຾ຖະ ຘະຊາຍັຌກາຌ຃຺ໄຌ຃຺ໄທຉໞາຄໂ,
຿ຈງຘຓຸ ເຘໞນທ຺ ຂຍ້ໍ ຌັ ນາ຋ໃີຘບຈ຃ໞບຄກຍັ ຃ທາຓຉໟບຄກາຌຂບຄກາຌຑັຈ຋ະຌາຎະຽ຋ຈເຌແຖງະເໝ.ໞ
- ຘຄັ຺່ ຽຘີຓ ຾ຖະ ຆກຸ ງໟທູ ຼກຄາຌກາຌ຃ໄ຺ຌ຃຺ໄທທິແ຅ຂບຄຍຸກ຃ຌ຺ , ຋ຖຸ ະກຈິ ຾ຖະ ນທ຺ ໜໞທງທິຆາກາຌຉໞາຄໂ
- ຽຑໃີຓ຋ະທີ຃ທາຓຽບ຺າເ຅ເຘກໞ າຌຍາຖຸຄຘໟາຄຌັກ຃ຌ຺ໄ ຃ທໄ຺ , ຌັກທ຋ິ ະງາຘາຈຂະ຾ໜໞຄຉາໞ ຄ, ຽຆຈີ ຆູກຼຈຂບຄ
ຌກັ ທິ຋ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຎູກຎ້ບຄຆັຍຘິຌ຋າຄຎຌຸ ງາ.

2. ກາຌຑັຈ຋ະຌາຘັຄ຃຺ຓ

ກາຌຑັຈ຋ະຌາຘັຄ຃຺ຓຉໟບຄແຎນົາງໂຈໟາຌຽຆັ່ຌ: ກາຌຘຶກຘາ, ທິ຋ະງາຘາຈ, ຘາ຋າຖະຌະຘຸກ, ກິຖາກາງະກາ,
຿຃ຘະຌາຊະ຾ນຄົ ຂໞາທ - ທຈັ ຋ະຌາ຋າ, ກາຌ຃ໟຸຓ຃ບຄ຾ປຄຄາຌ ຾ຖະ ຘະນທຈັ ຈກີ າຌຘຄັ ຃຺ຓ.

ກາຌຑັຈ຋ະຌາຽຘຈຊະກິຈຽຎຌຸ ຑຌໄື ຊາຌເນໟ຾ກໞກາຌຑັຈ຋ະຌາຘັຄ຃຺ຓ - ທັຈ຋ະຌະ຋າ, ຽຘຈຊະກິຈຂະນງາງຉ຺ທ
຾ຖະ ຓຎີ ະຘິຈ຋ິຑາຍຘູຄຽ຋຺ັ່າເຈງິໃຄຽຑີໃຓ຃ທາຓຘາຓາຈເຌກາຌຑັຈ຋ະຌາຘັຄ຃຺ຓ - ທັຈ຋ະຌະ຋າເນໟຘູຄຂຶໄຌຽ຋຺ັ່າຌັໄຌ.
ເຌຂະຌະຈຼທກັຌ ຊໟາຘັຄ຃຺ຓແຈໟປັຍກາຌຑັຈ຋ະຌາ຃຺ຌເນໟແຈໟປັຍກາຌຘຶກຘາຈີ, ຓີຘຸຂະຑາຍ ຾ຖະ ບະຌາແຓຈີ, ຓີ
ທິຆາບາຆີຍ, ຓີຘີຓື, ຓີ຃ຸຌຘ຺ຓຍັຈຘິຌ຋າຈີ... ກໍ່ຘໟາຄຽຄືໃບຌແຂ ຾ຖະ ຃ທາຓຘາຓາຈເນໟກາຌຑັຈ຋ະຌາຽຘຈຊະກິຈ
ຂະນງາງຉ຺ທແທ ຾ຖະ ຓີຎະຘິຈ຋ິຏຌ຺ ຘຄູ ຂຌຶໄ .

ກ. ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຖະຍຍ຺ ກາຌຘກຶ ຘາ຾ນຄໞ ຆາຈເນຓໟ ຃ີ ຌຸ ຌະຑາຍ ຾ຖະ ຓີກາຌນຌັ ຎຼ່ ຌຉຄັໄ ໜາໟ ຘູໞ຃ທາຓ຋ຌັ ຘະແໝ
ເຌງຸກຎຸຈ຅ຸຍັຌກາຌຘຶກຘາທິ຋ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉັກ຿ຌ຿ຖຆີເນໟກາງຽຎຸຌເ຅ກາຄຉັຈຘິຌ຾ນໞຄກາຌຑັຈ຋ະຌາ.
ຘະຌັຌໄ , ກາຌຘກຶ ຘາ຅ຄຶໃ ຓີຍ຺ຈຍາຈຘາ຃ຌັ , ກາຌຘກຶ ຘາຓີ຃ຸຌຌະຑາຍ຅ະຆໞທງເນໟກາຌຑັຈ຋ະຌາ຃຺ຌເນໟຓີ຃ຸຌຌະຑາຍ,

59

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

຃຺ຌ຋ຓໃີ ີ຃ຌຸ ຌະຑາຍ຅ຶໃຄຓີກາຌຑັຈ຋ະຌາຽຘຈຊະກິຈ - ຘັຄ຃຺ຓຎະຽ຋ຈເນໟຓີຍ຺ຈຍາຈກໟາທຂະນງາງຉ຺ທຈໟທງ຅ັຄນທະ
ແທຂຌຶໄ ຾ຖະ ຎະຽ຋ຈຽປ຺າກໍ່຅ະກໟາທແຎ຋ຌັ ກະ຾ຘຖທຓຂບຄກາຌຑັຈ຋ະຌາ຿ຖກ.

 ກາຌຘຶກຘາ ຾ຖະ ກາຌກ່ຘໍ າໟ ຄ຃ຌ຺ ຉບໟ ຄຽບາ຺ ເ຅ເຘໞ຋ັຄຘບຄຈໟາຌແຎຑໟບຓໂກຌັ ຃:ື
- ຈາໟ ຌ຋ີ 1: ຽບາ຺ ເ຅ເຘຈໞ ໟາຌກາຌຽຓບື ຄ຾ຌທ຃ິຈ ຾ຖະ ບຸຈ຺ຓ຃ະຉິຂບຄຘັຄ຃຺ຓຌິງ຺ຓຘໟາຄ຃ະຉິຽ຃຺າຖ຺ຍກ຺ຈ ຾ຖະ

ຖະຍຼຍທິເຌຂບຄຍໟາຌຽຓບື ຄ
- ຈາໟ ຌ຋ີ 2: ຘໟາຄ຃຺ຌເນຽໟ ກຄັ່ ຋າຄຈາໟ ຌທຆິ າຘະຽຑາະ, ທິຆາກາຌເນໟ຋ຼຍ຋ັຌກັຍຌາໂຆາຈຽຎຸຌກໟາທໂກາຌຘຶກ

ຘາຉໟບຄຘໟາຄ຃ຌ຺ ດຎູ່ ະຽ຋ຈຽປາ຺ ເນຽໟ ຎຸຌແຎຉາຓ 3 ຖັກຘະຌະ ຾ຖະ 5 ນົັກຓູຌກາຌຘຶກຘາຘ຺ຓ຋຺ຍກາຌຘຶກຘາ
ເນຈໟ ຂີ ໄຶຌຉາຓ຾ຌທ຋າຄຂບຄຑັກ - ຖັຈແຈກໟ າຌຈ຺ ແທທໟ າໞ :
- ຎຍຸ ຎຸຄນົກັ ຘຈູ ກາຌຘບຌ - ກາຌປຼຌ
- ຽຆຈີ ຆຍູ ຺ຈຍາຈ ຾ຖະ ຎະຉຍິ ຈັ ຌະ຿ງຍາງຉ່ໍ຃ູບາ຅າຌດ່າຄຽໝາະຘ຺ຓຉິຈຑັຌກຌັ ຌກາຌງ຺ກຘູຄ຃ທາຓ
ປຍັ ຏິຈຆບຍເຌກາຌຽປຈັ ໜໟາ຋ໃີຂບຄ຃ູ.
- ຎຍຸ ຎຄຸ ທຼກຄາຌນໟບຄຘະໝຸຈ, ກາຌຘະໜບຄຂຓ້ໍ ູຌຂໞາທຘາຌ, ຘະໜບຄຎົືຓນັົກຘຈູ ກາຌປຼຌກາຌຘບຌ
- ຃຺ຌໄ ຃຺ທໄ ຾ຖະ ຌາເຆຍໟ ຈ຺ ປຼຌເຌກາຌຘບຌ - ກາຌປຼຌ຋ີໃກໟາທໜາໟ
- ຖ຺ຄ຋ຌື ເຘກໞ າຌກ່ຘໍ ໟາຄຑືໄຌຊາຌ຿຃ຄໞ ຖໞາຄຂບຄກາຌຘືກຘາຽຆັ່ຌ: ຘູຌຽຐິກຄາຌ, ນໟບຄ຋຺ຈຖບຄ, ບຸຎະກບຌ,
ຽຉກັ ຌກິ , ຉກຶ ບາ຃າຌຘະຊາຌ຋ີບໃ ຌັ ຅າຽຎຌຸ .
- ບບກ຾ປຄຂະນງາງກາຌຘຶກຘາຂັໄຌຑືໄຌຊາຌດ່າຄກໟທຄຂທາຄ ຿ຈງຘະຽຑາະກາາຌຘຶກຘາຆັໄຌຎະຊ຺ຓ຾ຍຍຍັຄ
຃ັຍ, ຈາຽຌຌີ ກາຌຖຍ຺ ຖໟາຄ຃ທາຓຍໍປ່ ໟູໜຄັ ຘື ຾ຖະ ງກ຺ ຖະຈັຍກາຌຘກື ຘາຂບຄຎະຆາຆ຺ຌຉິຈຑັຌກັຍກາຌຘຶກຘາ
ບ຺ຍປຓ຺ ທຆິ າຆຍີ ຂໄຌັ ຑືໄຌຊາຌ.
- ຘາໟ ຄ຿ບກາຈຽຄືໃບຌແຂເນໟຖູກນົາຌຂບຄຑະຌັກຄາຌ ຾ຖະ ຎະຆາຆ຺ຌ຋ີໃ຋ຸກງາກຂາຈຽຂີຌ, ຽຑຈງິຄ, ຆ຺ຌຽຏ຺່ັາ
ແຈໟຽຂ຺າໄ ປຼຌ຋ກຸ ຆຌໄັ ປຼຌ.
- ຽບາ຺ ເ຅ເຘໞກໍ່ຘໟາຄຑະຌກັ ຄາຌທິຆາກາຌຆັໄຌຉໄຌ຺ ຾ຖະ ຆຌໄັ ກາຄຘາຖຍັ ຽປຈັ ທຼກດຂູ່ ໄັຌຽຓືບຄ ຾ຖະ ຂັຌໄ ຍາໟ ຌ
- ຂະນງາງຉາໜາໞ ຄ຿ປຄປຼຌທິຆາຆີຍເຌນົາງຂະ຾ໜຄ, ນາົ ງຖະຈຍັ ຽຑບໃື ຉບຍຘະໜບຄກາຖັຄ຾ປຄ ຾ຖະ
ຌກັ ຑັຈ຋ະຌາທ຋ິ ະງາຘາຈຽຘຈຊະກິຈ - ຘັຄ຃຺ຓ.
- ຘຍື ຉໍຎ່ ະຉິຍຈັ ຌະ຿ງຍາງຘັ່ຄ຺ ຽຘີຓເນໟ຋ທ຺ັ່ ຘຄັ ຃຺ຓແຈໟຽຂໄ຺າປໞທຓກາຌຘກຶ ຘາຌັຍຓໄຌື ັຍກທາໟ ຄຂທາຄຉືໃຓບີກ
- ຘໟາຄຽຄືໃບຌແຂ, ຆຸກງເູໟ ນຑໟ າກຘໞທຌຽບກະຆ຺ຌ, ຑໍ່຾ຓໞຌັກປຼຌ ຾ຖະ ຋ຸກ຃຺ຌຓີຘໞທຌປໞທຓເຌກາຌຑັຈ຋ະຌາ
ກາຌຘຶກຘາຌຍັ ຓືໄຌັຍນາົ ງຂໄຶຌກທໞາຽກ຺່າັ .
- ຂະນງາງ຿ປຄປຼຌຽບກະຆ຺ຌ ຾ຖະ ຊຽື ບ຺າ຿ປຄປຼຌຈັ່ຄກາທຽຎຸຌຑາກຘໞທຌໜຶໃຄ຋ີໃຘາ຃ັຌເຌກາຌຘຶກຘາ຾ນໞຄ
ຆາຈ.
ຂ. ກາຌຑັຈ຋ະຌາຂະ຾ໜຄກາຌຘາ຋າຖະຌະຘຸກ
ເຌຽຓືບກໞບຌ ຎະຆາຆຌ຺ ຖາທຽປ຺າຓີກາຌຌັຌຊື, ຽຆືໃບຊືຏີ, ຽ຋ທະຈາຒ້າ຾ຊຌ ນົື ຘິໃຄຘັກຘິຈຉໞາຄໂ ຋ີໃດູ່ຉາຓ
ຏາຖາຽຌ຺າແຑ, ຾ຓງໞ ິຄເຌຆຌ຺ ຌະຍ຺ຈງຄັ ຊປື ຈີ ຃ບຄຎະຽຑຌີບຌັ ຽກາັ຺່ ຾ກໞ ຽຆັຌ່ : ຽທຖາຽກຈີ ຖກູ ຾ຓໞຌແຎຽກີຈດູ່ຎ່າ; ຈັ່ຄຌັໄຌ,
຅ຄຶໃ ຍ່ໍຽຎຸຌກາຌປຍັ ຎະກັຌຆີທຈິ ຂບຄ຾ຓໞ ຾ຖະ ຖູກ ຽຓໃືບຓີກາຌຽ຅ັຍຎ່ທງຽຎຸຌຑະງາຈຉໞາຄໂ ກໍບາແຘ຾ຉໞໝໍຏີຽຑືໃບຘັ່ຌ
ຽດູາ, ຽຎາັູ່ ຌ້າຓຌ຺ ຉາໞ ຄໂ.
ຓາຽຊິຄຎະ຅ຸຍັຌ ທຼກຄາຌຘາ຋າຖະຌະຘຸກ ແຈໟຓີຍ຺ຈຍາຈຘາ຃ັຌເຌກາຌຑັຈ຋ະຌາຆັຍຑະງາກບຌຓະຌຸຈ.
ຽຽຌເໞ ຘເໞ ນໟ຃຺ຌເຌຆາຈຓີຖະຈັຍກາຌຘຶກຘາ຋ີໃຘູຄ, ຓີຘຸຂະຑາຍຈີ, ຽປັຈເນໟບາງຸດືຌຘະຽຖໞງຂບຄຑ຺ຌຖະຽຓືບຄຘູຄຂຶໄຌ.

60

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ເຌຎີ 2005 ບາງຸງືຌຘະຽຖໞງຂບຄ຾ຓໞງິຄ 63 ຎີ, ຏູໟຆາງ 61 ຎີ, ຽຑືໃບຽຎຸຌກາຖັຄ຾ປຄເຌກາຌຘໟາຄຘາຎະຽ຋ຈຆາຈ
ຈັຄ່ ຌັໄຌ, ຽຑໃືບຍຌັ ຖຸ຅ຸຈໝາງຈ່ັຄກໞາທ ຉໟບຄຽບ຺າເ຅ເຘໞເຌກາຌຑັຈ຋ະຌາຂະ຾ໜຄກາຌຘາ຋າຖະຌະຘກຸ ຃:ື

- ຽບາ຺ ເ຅ເຘໞເຌກາຌຘຶກຘາບ຺ຍປ຺ຓເນໟຎະຆາຆ຺ຌປູໟ຅ັກປັກຘາຘຸຂະຑາຍ ຿ຈງຊືຽບ຺າກາຌຎ້ບຄກັຌຑະງາຈຽຎຸຌ
ບັຌຉ຺ໄຌຉ,ໍ ຘຓ຺ ຋ຍ຺ ກັຍກາຌຎ຺ີຌຎູທດານທົ ຄກັຍດາຑໄືຌຽຓບື ຄ.

- ຂະນງາງທຼກຄາຌຘາ຋າຖະຌະຘຸກຂໄຌັ ຑໄືຌຊາຌ ແຎຘູປໞ າກຊາຌຎະຆາຆ຺ຌເນໟ຋ັທ຺່ ຽຊຄິ ຎຸກຖະຈ຺ຓຂະຍທຌ
ກາຌບະຌາແຓ 3 ຘະບາຈດ່າຄຉໄຄັ ໜາໟ , ຃ທຍ຃ຸຓຑະງາຈ຋ີໃບັຌຉະຖາງ຋ີໃຖະຍາຈຉາຓຖະຈູກາຌ ຾ຖະ ຑືໄຌ຋ີໃຉໞາຄໂເນໟ
ແຈໟ, ຘຍື ຉ່ຽໍ ຎີຈກທາໟ ຄ຿຃ຄກາຌຘຸຂະຑາຍ຅ະຽຖີຌຑຌັ ຂບຄ຾ຓໞ ຾ຖະ ຽຈກັ , ທຼກຄາຌ຿ຑຘະຌາກາຌເນ຋ໟ ຺ັ່ທຽຊິຄ.

- ຘໟາຄ ຾ຖະ ຎຸຍຎຸຄກາຌຽ຃ືໃບຌແນທ຃ັຄຎະກັຌຘຸຂະຑາຍເນໟຘາຓາຈປັຍຎະກັຌກາຌຎະຉິຈຍັຈຌະ຿ງຍາງກາຌ
ຎຌ຺ີ ຎທູ ເນຑໟ ະຌກັ ຄາຌ, ຋ະນາຌ, ຉານົທຈ.

- ຎະຉຍິ ັຈຌະ຿ງຍາງຍໍຖິກາຌຈໟາຌຘາ຋າຖະຌະຘຸກ຾ຍຍຍໍ່ຽຘງ຃ໞາຘາຖັຍຏູໟ຋ີໃ຋ຸກງາກຂາຈຽຂີຌ, ຽຈັກກາຑໟາ
ບາຌາຊາ.

- ງ຺ກຖະຈັຍ຃ທາຓ຋ຌັ ຘະແໝ ຾ຖະ ຃ຸຌຌະຑາຍຈາໟ ຌກາຌຍໍຖກິ າຌຂບຄ຿ປຄໝໍເຌຉທ຺ ຽຓືບຄເນງໞເນໟຈີຂໄຶຌ
ຉີໃຓບີກ, ຽຑີໃຓ຃ທາຓຽບ຺າເ຅ເຘໞເຌກາຌຘໟາຄ ຾ຖະ ຍາຖຸຄງ຺ກຖະຈັຍ຾ຑຈໝໍເນໟຽ຋຺ັ່າ຋ຼຓ຋ັຌ຃ທາຓກໟາທໜໟາຂບຄ
ທິ຋ະງາຘາຈຈໟາຌຘາ຋າຖະຌະຘຸກ, ງກ຺ ຖະຈັຍ຅ັຌງາ຋າຂບຄ຾ຑຈເນໟຘຄູ ຂຌໄຶ .

- ຽຑໃຓີ ຋ະທີກາຌ຃ຸຓໟ ຃ບຄບານາຌ ຾ຖະ ດາ, ຘະຊາຌ຋ຍໃີ ຖໍ ິກາຌຉາໞ ຄໂ ຽຑືບໃ ປຍັ ຎະກຌັ ຘຸຂະຑາຍ, ຎກຸ ຖະຈຓ຺
ງາຈ຾ງຄໞ ຃ທາຓຆທໞ ງຽນບົື ຅າກຉໞາຄຎະຽ຋ຈຽຂໄາ຺ ຓາກາຌຑັຈ຋ະຌາຂະ຾ໜຄກາຌຘາ຋າຖະຌະຘຸກດາ່ ຄຉຄັໄ ໜໟາກທໞາຽກາັ຺່ .

- ຽບ຺າເ຅ເຘໞເຌກາຌຆຸກງູໟຂະຍທຌກາຌກິຖາກາງງະກາຂບຄຓະນາຆ຺ຌ຿ຈງນົາງປູຍ຾ຍຍຽຆັ່ຌ: ກາຌ຅ັຈ
ກຈິ ຅ະກາ ຾ຖະ ຽ຋ຈຘະກາຌ ກາຌ຾ຂໞຄຂັຌກິຖາຎະຽຑຈຉໞາຄໂ ຎະ຅າຎີ, ຘູໟຆ຺ຌຽປັຈເນໟ຿ປຄປຼຌ ຾ຖະ ຆຸຓ
ຆ຺ຓຓຍີ ບໞ ຌນຖຌໄິ ກຖິ າຎະຽຑຈຉໞາຄໂ ຉາຓ຃ທາຓຽໝາະຘ຺ຓເຌ຾ຉໞຖະ຋ໟບຄຊິຌໃ .

- ຘຄ່ັ຺ ຽຘຓີ ຍາຄຎະຽຑຈກຖິ າເນໟຽຎຌຸ ທິຆາຆີຍ, ງກ຺ ຘູຄຖະຈຍັ ຌກັ ກິຖາເນໟຘູຄຂຶໄຌ, ຘາຓາຈຽຂ຺ໄາປໞທຓດ່າຄຘ຺ຓກຼຈ
ເຌກາຌ຾ຂໞຄຂຌັ ຖະຈັຍຌາໂຆາຈ.

- ຿຃ຘະຌາຎກຸ ຖະຈຓ຺ ຂະຍທຌກາຌຉໟາຌດາຽຘຍຉຈິ , ກາຌບະຌາແຓ, ກາຌຍູຖະຌະ ຾ຖະ ກາຌຂະນງາງຘທຌ
ຘາ຋າຖະຌະ, ຘະຊາຌ຋ຑໃີ ກັ ຏບໞ ຌ ຾ຖະ ຘະຊາຌ຋ີໃຘໃຄິ ຾ທຈຖໟບຓເນຽໟ ຎຸຌ຋ີໃຑໍເ຅ເນ຾ໟ ກຍໞ ກຸ ຃ຌ຺ .

3. ທຈັ ຋ະຌາ຋າ ຾ຖະ ຂຓ້ໍ ູຌຂໞາທຘາຌ

ຆາຈຖາທຽປາ຺ ກ຾ໍ ຓໞຌຆາຈໜືໃຄ຋ຓີໃ ີບະຖງິ ະ຋າ, ຓີທຈັ ຋ະຌາ຋າບັຌຈຄີ າຓຓາຉໄັຄ຾ຉໞຈ຺ຌຌາຌ, ຆາຈຖາທຽປາ຺
ກໍຎະກບຍຈໟທງນາົ ງຆ຺ຌຽຏ່າ຺ັ , ຾ຉໞຖະຆ຺ຌຽຏ຺່ັາກໍຖໟທຌ຾ຉໞຓີທກາຌຽ຃຺າຖ຺ຍ຋າຌຼຓ, ຎະຽຑຌີ ຾ຖະ ຓູຌຽຆືໄບທັຈ຋ະຌາ
຋າບັຌຽຎຸຌຽບກະຖັກຂບຄຉ຺ຌຽບຄ, ຽຆິໃຄຖທຓກັຌຽຂ຺ໄາກັຌຽຎຸຌທັຈ຋ະຌາ຋າທ຺ຄ຃ະງາຈ຾ນໞຄຆາຈ, ບັ ຌ຾ຓໞຌຓູຌ
ຓໍຖະຈ຺ກບັຌຖາ້ ຃າໞ , ຽຎຸຌຑືໄຌຊາຌຈາໟ ຌ຅ິຈເ຅ຂບຄຘຄັ ຃຺ຓ ຾ຖະ ຽຎຸຌຎຈຸ ເ຅ບັຌຘາ຃ັຌຽຑືໃບ຃້າຎະກັຌບັຌດືຌງ຺ຄ຃຺ຄຉ຺ທ
ຂບຄຆາຈຽປາ຺ , ຆາຈຖາທຍໍ່ທໞາຽທຖາເຈກໍຽບກບໟາຄ຋ະຌ຺ຄເ຅ ຾ຖະ ນທຄ຾ນຌ ທັຈ຋ະຌາ຋າຎະ຅າຆາຈຉ຺ຌ, ຎູກຎຸກ
ປັກຘາ ຾ຖະ ຽຘີຓຂະນງາງທັຈ຋ະຌະ຋າເນໟ຃຺ຄດູ່຃ູໞຆາຈຖາທຉະຖບຈແຎ.

 ຋ິຈຌາກຼໞ ທກຍັ ທັຈ຋ະຌາ຋າ
຾ຓໞຌຎູກຎຸກປັກຘາ, ຘໟາຄ, ຽຘີໃຓຂະນງາງຓູຌຓໍຖະຈ຺ກ ຾ຖະ ຃ຸຌ຃ໞາຂບຄທັຈ຋ະຌາ຋າ຾ນໞຄຆາຈ ຋ັຄ

ຘະກຈັ ກຌັໄ ກະ຾ຘທຈັ ຋ະຌາ຋າ຋ີໃຘໟາຄ຃ທາຓຽຆືບໃ ຓຽຘງເນໟ຾ກທໞ ຈັ ຋ະຌາ຋າບັຌຈຄີ າຓຂບຄຆາຈຖາທຽປ຺າ.
 ຅ຈຸ ໝາງກາຌຑັຈ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌາ຋າ ຾ຖະ ຘໟາຄ຃ທາຓຘີທແິ ຖ຋າຄຈໟາຌ຅ິຈເ຅

61

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

- ຾ຓໞຌກາຌ຋ີໃຽປັຈເນໟ຃຺ຌຽປ຺າຓີ຿ຖກະ຋ັຈ, ຓີ຃ໞາຌິງ຺ຓດ່າຄຊືກຉໟບຄ ຾ຖະ ຓີຆີທິຈບັຌຘ຺ຈເຘກໍ່ຘໟາຄ ຾ຖະ
ຽຘີຓຂະນງາງທັຈ຋ະຌາ຋າ຋ີໃຓີຽບກະຖັກຂບຄຆາຈ, ຖັກຘະຌະທິ຋ະງາຘາຈກໟາທໜໟາ຋ັຌຘະແໝ ຾ຖະ ຖັກຘະຌະ
ຖທຓປຍັ ເຆຘໟ ຄັ ຃຺ຓ.

- ຉບໟ ຄຘືຍຉໍ຃່ ຌໄ຺ ຃ໄ຺ທ຃ຌຸ ຃າໞ ຋ີຈໃ ເີ ຌທຈັ ຋ະຌາ຋າຂບຄຽຏ່າ຺ັ ຉໞາຄໂ ຾ຖະ ຘຄໃິ ຋ຎີໃ ະກບຍຽຎຸຌທັຈ຋ະຌາ຋າຖທຓຂບຄ
ບຄ຺ ຃ະຌະງາຈ຾ນໞຄຆາຈ, ຘ຺ັ່ຄຽຘີຓກາຌ຃຺ໄຌ຃຺ໄທ, ກາຌຽຏີງ຾ຑໞ ຾ຖະ ກາຌຘໟາຄ຃ຸຌ຃ໞາ຋ີໃຈີຄາຓຂບຄທັຈ຋ະຌາ຋າ຾ນໞຄ
ຆາຈ. ຘ່ັ຺ຄຽຘີຓຓະນາຆ຺ຌຽຂ຺ໄາເຌຑາຖະກິຈທັຈ຋ະຌະ຋າດ່າຄກໟທຄຂທາຄ, ຎະກບຍຘໞທຌເຌກາຌຘໟາຄບະຖິງະ຋າຂບຄ
ຓທຌຓະຌຈຸ .

- ຽຎຈີ ກທໟາຄກາຌຽຽຖກຎ່ຼຌທຈັ ຋ະຌະ຋າກັຍຌາໂຆາຈຈໟທງນົາງປູຍກາຌນົາງຖະຈັຍຽຏີງ຾ຏໞຏ຺ຌຘາຽຖັຈເຌ
ກາຌຘໟາຄທຈັ ຋ະຌະ຋າເຌຖະຍບຍເໝໞເນໟຆາທ຿ຖກປັຍປູໟ.

- ຽຖບື ກຽຒຌຸົ ຾ຖະ ປັຍຽບາ຺ ທຈັ ຋ະຌະ຋າຂບຄຉໞາຄຎະຽ຋ຈຉໞາຄໂ. ຘະກັຈກຌັໄ ຾ຌທ຃ຈິ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ ຾ຖະ ຃າໞ
ຌງິ ຺ຓ຋ີໃຽຎບ຺ື ງຽງືໃບງຽຘືໃບຓ຿ຆຓ, ຃ຓໟຸ ຃ບຄທັຈ຋ະຌະ຋າເນໟ຾຋ຈຽໜາະກັຍຍັຌຈາຽຄືໃບຌແຂ຋າຄຈໟາຌຽຘຈຊະກິຈກາຌ
ຉະນົາຈ.

- ຎກູ ຎກຸ ປັກຘາຒືຌົ ຒຍູ ູຖະຌະ ຾ຖະ ຌາເຆຓໟ ູຌ຃ໞາຓໍຖະຈ຺ກທັຈ຋ະຌະ຋າຘຄິໃ ຋ີໃຘທງຄາຓຂບຄ຋າຓະຆາຈຽຂໄ຺າ
ຓາເຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາຽຘຈຊະກຈິ - ຘັຄ຃຺ຓ ຌຍັ ຋ັຄບັຌ຋ໃຊີ ືກປຍັ ປບຄຽຂາໄ຺ ເຌຍັຌຆີຓຖໍ ະຈກ຺ ທັຈ຋ະຌະ຋າຂບຄ຿ຖກ.

- ຘຄ່ັ຺ ຽຘຓີ ຎະຈຈິ ຘໟາຄ຋າຄຈາໟ ຌຘິຌຖະຎະທັຈ຋ະຌະ຋າ, ກາຌຎະຈິຈ຃ິຈ຾ຉໞຄ, ກາຌບໞາຌ, ກາຌຂຼຌ, ກາຌຑິຓ
຅າໜາງ ຾ຖະ ຘິຄໃ ຑຓິ ຉໞາຄໂ ຽຑໃືບຑັຈ຋ະຌາ຃ທາຓປູໟເຌຘັຄ຃຺ຓ.

- ຽຑີໃຓ຋ະທີທຼກຄາຌຘືໃຓທຌຆ຺ຌຽປັຈເນໟຘັຄ຃຺ຓຓີຓະຌາ຅ິຈ ຾ຖະ ບຸຈ຺ຓ຃ະຉິບັຌຈຼທກັຌເຌກາຌຘໟາຄຘາ
ຑັຈ຋ະຌາຎະຽ຋ຈຆາຈ.

- ຂະ຾ໜໞຄຂໞາທຘາຌ ຾ຖະ ຘືໃຓທຌຆ຺ຌຉໟບຄດຶຈໝັໄຌເຌ຋ັຈຘະຌະຂບຄຑັກ, ດຶຈໝັໄຌເຌ຃ທາຓຽຎຸຌ຅ິຄ ຾ຖະ
ຽຎຌຸ ຽ຃ືໃບຄຓບື ັຌ຾ນຓົ ຃ຓ຺ ຋າຄຈາໟ ຌກາຌຽຓບື ຄ-຾ຌທ຃ິຈ, ຽຎຸຌ຋ັຄຌັກ຿຃ຘະຌາ, ຌັກຂ຺ຌຂທາງຓະນາຆ຺ຌຽຎຸຌຌັກ຅ັຈ
ຉັໄຄຖທຓໝູໞ ຾ຖະ ຽຎຸຌຽທ຋ີ຾ນໞຄກາຌຽຘີຓຂະນງາງຎະຆາ຋ິຎະແຉຂບຄຎະຆາຆ຺ຌ, ຋ັຄຽຎຸຌ຾ນົໞຄຘະໜບຄຂໍ້ຓູຌ
ຂໞາທຘາຌ.

຃າຊາຓ
1. ທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉັກ຿ຌ຿ຖຆຓີ ີ຃ທາຓຘາ຃ຌັ ເຌກາຌຑັຈ຋ະຌາຽຘຈຊະກິຈຘຄັ ຃ຓ຺ ຃ື຾ຌທເຈ ?

62

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຍຈ຺ ຋ີ 8
ຆທີ ຈິ ຋າຄຘາຈຘະໜາ຋ຘໃີ າ຃ຌັ ເຌບາຆບີ າ຃ະຽຌ

ຘາຈຘະໜາ ໝາງຽຊິຄ຃າຘ່ັຄຘບຌ ຽຆິໃຄແຈໟ຾ກໞນົັກ຋າ, ຃າຘບຌ, ຂໍ້ນໟາຓ ຾ຖະ ຂໍ້ຎະຉິຍັຈຉໞາຄໂ ຿ຈງ຋຺ັ່ທ຾ຖໟທ
ກໞບຌ຅ະຽບຌໄີ ທາໞ ຽຎຌຸ ຘາຈຘະໜາແຈກໟ ໍຉໟບຄຎະກບຍຈໟທງຏໟູກໍ່ຉັໄຄ (ນົືຽບີໄຌທໞາ ຑະຘາຈຘະຈາ), ຎຸຈຆະງາ(຾ຌທ຋າຄ຃າ
ຘບຌ) ຾ຖະ ຽຏີງ຾ຏໞ ເຌຘັຄ຃຺ຓຎຸຈ຅ຸຍັຌຓີນົາງຘາຈຘະໜາ, ຘາຈຘະໜາ຋ີໃຓີ຃຺ຌຌັຍຊືຽຎຸຌ຅າຌທຌນົທຄນົາງຓີ
ຘາຈຘະໜາຑຈຸ , ຃ຕິຈ, ບຈິ ຘະຖາຓ ຍັຌຈາຘາຈຘະໜາຽນຖ຺ັ່າຌີໄຖໟທຌ຾ຖໟທ຾ຉໞຓີ຃າຘບຌ຋ີໃຓີຖັກຘະຌະ຃ໟາງ຃ືກັຌ ຃ຶ
ຘບຌເນໟ຃຺ຌຎະຉຍິ ຈັ ເຌຘຄໃິ ຋ໃີຈຽີ ຑໃບື .

1. ຘາຈຘະໜາຑຈຸ

1.1 ຃ທາຓຽຎຌຸ ຓາຘາຈຘະໜາຑຈຸ
຃າທໞາ "ຑຸຈ຋ະ" ໝາງຽຊິຄຏູໟປູໟ, ຏູໟຉືໃຌ, ຏູໟຘະນທໞາຄ; ຈໟທງຽນຈຌັໄຌ ຑຸຈ຋ະຘາຈຘະໜາ຅ິໃຄຽຎຸຌ຃າຘບຌ

ຂບຄຏປູໟ ໟູ ຽຆຄໃິ ຏໞາຌກາຌຑຘິ ູຈ຾ຖໟທ ຍຸກ຃຺ຌ຋ີໃຌັຍຊືຘາຈຘະໜາຑຸຈຌັໄຌ ຽບີໄຌທໞາ ຑຸຈ຋ະຘາຘະຌິກະ ຆ຺ຌ ນົື ຆາທຑຸຈ.
ຑຸຈ຋ະຘາຈຘະໜາ ຽຎຌຸ ຘາຈຘະໜາ຋ໃີຽກ຺າ່ັ ຾ກໞຓບີ າງຸກທາໞ 2500 ຎີ ຾ຖະ ຓຏີ ໟູຌຍັ ຊຽື ຎຸຌ຅າຌທຌນົທຄນົາງ. ຏູໟຌັຍຊື
ຘໞທຌເນງໞດູ່ເຌ຋ະທີຍບາຆີ ຆຶໃຄແຈໟ຾ກໞແ຋, ຖາທ, ຅ີຌ, ປ຺ຄກ຺ຄ, ແຉໟນທັຌ, ຽກ຺ານຖີ, ງີໃຎຸ່ຌ, ຘີຖັຄກາ, ຓຼຌຓາ,
ກາຎູຽ຅ງ, ຓ຺ຄ຿ກຽຖງ ຾ຖະ ງັຄດູ່຋ທັ຺່ ຿ຖກ ຽຆຌ່ັ ບຌິ ຽຈງ, ຽຌຎາຌ, ຘຄິ ກະ຿ຎ, ຓາຽຖຽຆງ, ບິຌ຿ຈຽຌຽຆງ, . . . ຾ຉໞ
ຍໍ຾່ ຓໞຌຘາຈຘະໜາຎະ຅າຆາຈ.

ຑຸຈ຋ະຘາຈຘະໜາ ຽກີຈເຌຎະຽ຋ຈບິຌຽຈງ ຾ຖະ ປຸໞຄຽປືບຄ຋ີໃຘຸຈເຌບະຈີຈ. ຎຸຈ຅ຸຍັຌຆາທຑຸຈເຌບິຌຽຈງຓີ
ໜໟບງ, ຽຑາະຘາຈຘະໜາຑຸຈແຈໟຽຘືໃບຓແຎ຅າກຘັຄ຃຺ຓບິຌຽຈງຈໟທງຽນຈ ກາຌຎ່ຼຌ຾ຎຄ຋າຄກາຌຽຓືບຄ, ກາຌ
ຎູກ຃ບຄ ຾ຖະ ກາຌຽຏີງ຾ຏຘໞ າຈຘະໜາບຌໃື . ຘະແໝຉໍ່ຓາງໟບຌ຃ທາຓ຾ຉກ຾ງກ, ຂາຈ຃ທາຓໝັໄຌ຃຺ຄຑາງເຌ຃ະຌະ
ຘ຺ຄ຅ໃຄິ ຽປັຈເນໟຘາຈຘະໜາຑຸຈ ຽຘືໃບຓແຎ຅າກບິຌຽຈງ. ຽຊິຄທໞາຘາຈຘະໜາຑຸຈແຈໟຽຘືໃບຓແຎ຅າກຈິຌ຾ຈຌ຋ີໃກາຽຌີຈ
຾ຖທໟ ກໍຉາຓ, ຾ຉຘໞ າຈຘະໜາຑຸຈກງໍ ຄັ ແຎ຅ະຽຖຌີ ປຄຸໞ ຽປບື ຄເຌຈິຌ຾ຈຌຉໞາຄໂ຋ີໃຘາຈຘະໜາຑຸຈຽຂ຺ໄາແຎຽຏີງ຾ຏໞຘາຈຘະ
ໜາແທກໟ ບໞ ຌ຾ຖທໟ .

ຘາຈຘະໜາຑຸຈ ຽຎຌຸ ຘາຈຘະໜາບະຽ຋ທະຌິງ຺ຓ, ຽຎຸຌຘາຈຘະໜາ຾ນໞຄກາຌ຃ິຈນາຽນຈຏ຺ຌ, ຓີຽນຈຎຸຈແ຅ຎຸຄ
຾ຉຄໞ ຾ຖໟທ຅ຄິໃ ຽກຈີ ຏຌ຺ .

ກາຌຌຍັ ຊຘື າຈຘະໜາຑຈຸ ຍ່ໍຓກີ າຌ຋າຑ຋ິ ີຽຂໄາ຺ ຽຎຌຸ ຘະຓາຆິກ຾ຉໞດ່າຄເຈ ຑຼຄ຾ຉໞງບຓ ປັຍຌັຍຊືຘິຌຉໍ່ກັຌຓາ
຅າກຍຌັ ຑະຍຸຖຸຈຍິຈາຓາຌຈາ ຾ຖະ ຎະຑຶຈຉາຓນົັກ຋າ຃າຘັ່ຄຘບຌຂບຄ ຘາຈຘະໜາ ຆາທຑຸຈຘໞທຌນົາງ຅ະ຋າຍຸຌ
ຉັກຍາຈ, ຒຄຸ ຋າຽຎຌຸ ຃ໄັຄ຃າທ຾ຖທໟ ຾ຉ຃ໞ ທາຓຑບໟ ຓ ຾ຖະ ຽກີຈຘັຈ຋າ, ຃ິຈດາກຍາຽຑັຌກຸຘ຺ຌຽຌືໃບຄເຌ຿ບກາຈຘາ຃ັຌ
ຽຆຌ່ັ ທັຌຽກີຈ, ທັຌ຾ຉຄໞ ຄາຌ, ກາຌຂຌໄຶ ຽປືບຌເໝໞ, ຽຎຈີ ບາ຃າຌປໟາຌ຃ໟາ ຾ຖະ ທຌັ ຘາ຃ຌັ ຋າຄຘາຈຘະໜາ.

63

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

1.2 ຑະຘາຈຘະຈາ, ຃າຑີ ຾ຖະ ນກົັ ຃າຘບຌ

ກ. ຑະຘາຈຘະຈາ
ຑະຘາຈຘະຈາຂບຄຘາຈຘະໜາຑຸຈ ຃ື ຑະຘາຓາຘາຑຸຈ຋ະຽ຅຺ໄາ, ຓີຌາຓຽຈີຓທໞາ "ຘິຈ຋ັຈຊະ" ຽຎຸຌ

຿ບຖຈ຺ ຂບຄຑະຽ຅າໄ຺ ຘຈຸ ຿຋຋ະຌະ ຾ຖະ ຑະຌາຄຽ຅າ຺ໄ ຘີຖິຓະນາຓາງາ຾ນໞຄຽຓບື ຄ ກະຍຌິ ຖະຑຈັ ຎະຽ຋ຈບິຌຽຈງ.
ຂ. ຃າຑີຘາຈຘະໜາຑຈຸ
຃າຑເີ ຌຘາຈຘະໜາຑຈຸ ຽບຌໄີ ທໞາ "຃າຑີຑະແຉຎຈີ ກ຺ " ຎະກບຍຓີ 3 ໝທຈ຋ີໃປທຍປທຓຍັຌ ຋ຶກຽບ຺ານົັກ

຋າ຃າຘບຌຂບຄຑະຑຸຈ຋ະຽ຅າໄ຺ ຾ຖະ ທແິ ຌຉໞາຄໂຂບຄຑະຑຸຈ຋ະຘາຈຘະໜາ ຃າຑຑີ ະແຉຎຈີ ຺ກຎະກບຍຓີ 3 ໝທຈ ຃ື:
o ຑະທແິ ຌຎີຈກ຺

ຽຎຸຌ຃າຑີທາໞ ຈທໟ ງທິແຌ, ຘິຌຘາຖຍັ ເນຑໟ ິກຂຸ-ຘາຓະຽຌຌ ຾ຖະ ນກົັ ກາຌເຌກາຌຎະກບຍ຋ໃກີ ະ຋າ຋າຄຘາຈຘະໜາ.
o ຑະຘຉຸ ັຌຎີຈ຺ກ ນືົ ຑະຘູຈຎີຈ຺ກ

ຽຎຌຸ ຃າຑຑີ ະຘຈູ ທາໞ ຈທໟ ງນກັົ ຋າ຃າຘບຌຂບຄຑະຑຈຸ ຋ະຘາຈຘະໜາ, ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓໞຌຘັຈ຅ະ຋າ.
o ຑະບະຑ຋ິ າຎຈີ ຺ກ

ຽຎຸຌ຃າຑີ ກໞາທຽຊຄິ ຋າຓະ ຖະຈັຍຘູຄ.
຃. ນກັົ ຃າຘບຌ
ນັກົ ຃າຘບຌຂບຄຑະຑຈຸ ຋ະຽ຅຺ໄາ຾ຍຄໞ ບບກຽຎຌຸ ຘບຄຖະຈັຍ ຃ື ຘິຌ຋າ ຾ຖະ ຎະຕະຓັຈຊະ຋າ. ຿ຈງ຋຺ັ່ທ

ແຎ຾ຖໟທນັົກ຋າ຃າຘບຌຂບຄຘາຈຘະໜາຑຸຈ຾ຓໞຌຘິໃຄເຈກໍຉາຓ຋ີໃຽກີຈຂຶໄຌ ຾ຖະ ຓີດູ່ຉາຓ຋າຓະຆາຈຉໟບຄຉ຺ກດູ່ຑາງ
ເຉກໟ ຺ຈ 3 ຎະກາຌ ຃ື ບະຌຈິ ຅ັຄ, ຋ກຸ ຂຄັ ຾ຖະ ບະຌຈັ ຉາ.

- ບະຌິຈ຅ຄັ ໝາງຽຊິຄ຃ທາຓຍໍ຋່ ຼໞ ຄ ຋ກຸ ຘິຄໃ ດ່າຄເຌ຿ຖກຌຍີໄ ່ໍ຃຺ຄ຋ໃີ ຓກີ າຌຎ່ຼຌ຾ຎຄຘະຽໝ.ີ
- ຋ກຸ ຂຄັ ຃ທາຓ຅ຄິ ຿ຖກຌຓີໄ ຑີ ຌໄື ຊາຌຽຎຸຌ຃ທາຓ຋ຸກ, ຃ທາຓຘຸກຓີຆັ຺່ທ຃າທ.
- ບະຌຈັ ຉາ ຍຓ່ໍ ີຉຌ຺ ຉທ຺ ຃ືຘຍັ ຑະຘໃຄິ ເຌ຿ຖກຌຍີໄ ່ໍ຾ຓຌໞ ຂບຄຽປ຺າ ຾ຖະ ຍໍ່຾ຓໞຌຂບຄຽຂ຺າ.

ຘຄັ ຖທຓ຾ຖທໟ ຃າຘບຌຂບຄຑຈຸ ຋ະຘາຈຘະໜາ຾ຓຌໞ ງຶຈໝໄຌັ ເຌຎຈຸ ຆະງາ຋ີໃທໞາ ຿ຖກຽຎຸຌຘິໃຄ຋ີໃຓີດູ່
຋າຓະຆາຈ຾ຖທໟ , ຽກີຈຂໄຌຶ ຽຎຌຸ ແຎຉາຓ຋າຓະຆາຈ ຾ຖະ ຽນຈຎຈຸ ແ຅ເຌ຋າຓະຆາຈ, ຍໍ່ແຈໟຽກີຈ຅າກກາຌຘໟາຄຘັຌ, ຍ່ໍ
຾ຓຌໞ ກາຌຈຌ຺ ຍັຌຈາຌຂບຄຽ຋ຍຑະຽ຅຺ໄາ຾ຉໞດ່າຄເຈ. ບຸຈ຺ຓ຃ະຉິຂບຄຓະຌຸຈຉາຓນົັກ຋າ຃າຘບຌຂບຄຑຸຈ຋ະຘາຈຘະ
ໜາ ຃ື "຃ທາຓຘຸກ" ຃ທາຓຘກຸ ຂບຄຓະຌຸຈຌຌັໄ ຃ື ກາຌນຖຈຸ ຑ຺ໄຌ຅າກ຃ທາຓ຋ຸກ ຾ຖະ ຃ທາຓຘຸກ ນົື ຃ທາຓ຋ຸກຌັໄຌ
຾ຓຌໞ ຽກີຈ຅າກ "ກາ" ຃ກື າຌກະ຋າ ກາຌກະ຋າຂບຄຓະຌຸຈຽກຈີ ຅າກ 3 ຋າຄ ຃ື ຋າຄກາງ, ທາ຅າ ຾ຖະ ຅ຈິ ເ຅.

ຈໟທງຽນຈຌໄຌັ , ຑຸຈ຋ະຘາຘະຌິກະຆຌ຺ ຅ຄິໃ ຓີກາຌຌຍັ ຊືເຌ຃າຘ່ັຄຘບຌບັຌຽຎຌຸ ນົກັ ຃າຑີຂບຄຑຸຈ຋ະຘາຈຘະໜາ.
1.3 ຌິກາງຑຸຈ຋ະຘາຈຘະໜາ

ກ. ຌິກາງຽຊຕະທາຈ(ຌິກາງນຌິ ະງາຌ)
ຌກິ າງຽຊຕະທາຈ ຽຎຸຌຌິກາງ຋ີໃງຶຈຊືຉ຺ໄຌກາຽຌີຈຂບຄ຃າຘັ່ຄຘບຌຈັໄຄຽຈີຓຂບຄຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ໄາ ຑຸຈ຾຋ໟ

຿ຈງຍ່ຓໍ ີກາຌຎ່ຼຌ຾ຎຄ຾ຉໞດ່າຄເຈ຃ື ຊືຉາຓ຾ຌທ຋າຄບັຌ຋ີໃຽ຃ີງຎະຉິຍັຈຓາ຾ຉໞ຃ັໄຄຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ໄາຉໍ່ຓາ຃ະຌະຘາທ຺ກ
຋ຄັ ນົາງແຈໟ຾ງກບບກຽຎຸຌກຸໞຓ ຾ຖະ ຓີ຃ທາຓຽນັຌຍໍ່຃ືກັຌ ຾ຉໞຖະກຸໞຓກໍຓີກາຌກໞາທນາກັຌທໞາຽຎຸຌກຸໞຓ຋ີໃກໟາທໜໟາ

64

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

຾ຖະ ນາົໟ ຘະ ແໝ, ກຓໞຸ ຋ໃີຊ຾ື ຌທ຋າຄບັຌຽກ຺າັ່ ຋ຽໃີ ຃ີງຎະຉຍິ ັຈກັຌຓາ຾ຉໞເຈໂຌັໄຌ ນົໟາຘະແໝ຾ຖໟທ, ຽຎຸຌຑານະຌະ຋ີໃຍໍ່
ຘຓ຺ ຍູຌຍໍ່ຘາຓາຈ຿ຏຈຓະຌຸຈແຈໟນົາງ, ຽຎຌຸ ງາຌຌບໟ ງ ຓ຃ີ າຽທ຺ໄາເນໟຑທກ຋ີໃຊື຃າຑີຉາງຉ຺ທຌັໄຌທໞາ "ນິຌະງາຌ" ນິຌະ
ງາຌ ຽຎຌຸ ຌກິ າງ຋ີໃຊຉື າຓ຃າຑດີ ່າຄຽ຃ຄ່ັ ຃ັຈ ຃ື ຽຓບືໃ ແຈໟຍທຈຽຎຸຌຑິກຂຸ຾ຖໟທຑຼຄ຾ຉໞ຃ິຈເຌເ຅ທໞາ ປັກຏູໟງິຄ, ຆຸຌຉໟບຄ
ຏູໟງຄິ ຋ີໃຍໍ່ຽ຅ຈຉະຌາກຏໍ ິຈຘິຌ຾ຖໟທ, ຽຎຸຌຍາຍ຾ຖທໟ ຌິກາງຽຊຕະທາຈ ນົື ຌິກາງນຌິ ະງາຌຓີກາຌຌັຍຊືດູ່ເຌຎະຽ຋ຈຘີ
ຖຄັ ກາ, ແ຋, ຖາທ, ຓຼຌຓາ ຾ຖະ ກາຎຽູ ຅ງ.

ຂ. ຌິກາງຓະນາງາຌ
ຌກິ າງຓະນາງາຌ ຽຎຸຌຌິກາງ຋ີໃງຶຈຊືຉາຓ຃າຑີ຋ີໃແຈໟຈັຈ຾ຎຄເໝໞເນໟ຋ັຌຘະແໝເນໟຊືກ ກັຍຘະຑາຍ

຾ທຈຖໟບຓ ຾ຖະ ຊທື າໞ ຽຎຌຸ ງາຌເນງໞ "ຘຄັ຺່ ຓະຌຸຈຂາໟ ຓຐຸ່ັຄແຈໟນົາງກທໞາ". ຑິ຋ີກາເຌ ກາຌຎະຉິຍັຈກໍ຾ຉກຉໞາຄ ຃ື ຊື
ຽບາ຺ ຈາໟ ຌ຅ິຈເ຅ຽຎຌຸ ຘຄໃິ ຘາ຃ັຌ, ຅ະຆຸຌຉໟບຄຏູໟງິຄ຿ຈງຍໍ່ຽ຅ຈຉະຌາ ຌັໄຌຊືທໞາ ຽຎຸຌ຋າຓະຈາ, ຍໍ່ຽຎຸຌຍາຍຊໟາ຅ິຈເ຅ຍ່ໍ
ຐຸກແຐ່ຌາ. ຌິກາງຓະນາງາຌຓັກຊືກັຌນາົ ງດຎູ່ ະຽ຋ຈ຅ຌີ , ນທຼຈຌາຓ, ງຎີໃ ຸ່ຌ, ຽກ຺ານຖີເຉໟ ຾ຖະ ຋ິຽຍຈ.

2. ຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓ

2.1. ຃ທາຓຽຎຌຸ ຓາຘາຈຘະໜາບຈິ ຘະຖາຓ
ຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓ ຽຎຸຌຘາຈຘະໜາ຋ີໃຓີຏໟຌູ ຍັ ຊືນົາງຆາຈນົາງຑາຘາ຋຺ັ່ທ຿ຖກ. ຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓ

຾ຓໞຌໜໃຄຶ ເຌ຅າຌທຌຘາຈຘະໜາເນງໞເຌ຿ຖກ ຋ີຓໃ ີ຃຺ຌຌຍັ ຊືນົາງກທາໞ 500 ຖາໟ ຌ຃຺ຌດ່ຉູ າຓຘທໞ ຌຉາໞ ຄໂຂບຄ຿ຖກ.
ຎະຽ຋ຈ຋ີໃຌັຍຊືຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓຽຎຸຌຘາຈຘະໜາຎະ຅າຆາຈ ແຈໟ຾ກໞກຸໞຓຎະຽ຋ຈບາປັຍ, ບີຕາຌ, ຎາ

ກຈິ ຘະຊາຌ, ຍັຄ຃ະຖະຽ຋ຈ, ບິຌ຿ຈຽຌຽຆງ, ຽບດຍິ , ຉທຼກກ.ີ
ຌບກ຅າກຌີໄ ຎະຽ຋ຈ຋ີໃຓີຎະຆາກບຌຌັຍຊືບິຈຘະຖາຓຽຎຸຌ຅າຌທຌນົທຄນົາງ ແຈໟ຾ກໞ ບິຌຽຈງ, ຅ີຌ, ແ຋,

ຘະຽຎຌ.
ຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓ ຽຎຸຌຘາຈຘະໜາຽບກະຽ຋ທະຌິງ຺ຓ ຃ື ຌັຍຊືຘັຈ຋າເຌຑະຽ຅຺ໄາຘູຄຘຸຈຑຼຄບ຺ຄຈຼທ

ຽ຋່າ຺ັ ຌັໄຌ.
຃າທາໞ "ບຈິ ຘະຖາຓ" ຽຎຌຸ ຑາຘາບາຕຍັ ຾ຎທາໞ ຘັຌຉ.ິ ຘາຖັຍຏູ຋ໟ ໃີຌຍັ ຊືຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓ ຽບີໄຌທໞາ ຆາທ

"ຓຈຸ ຘະຖິຓ" ຾ຎທໞາ ຏູໟຌບຍຌໟບຓຉ຺ຌ, ຏູໟຘະ຾ນທຄຘັຌຉິ. ຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓຽກີຈເຌຈິຌ຾ຈຌ຋ະຽຖຆາງ ເຌ
຋ະທຍີ ບາຆີ ຿ຈງ຋຺ທ່ັ ແຎຽບີໄຌທໞາ ຉາຽທຌັ ບບກກາຄ ຽຆິຄໃ ຽຎຌຸ ຈິຌ຾ຈຌຊິໃຌຊາຌຂບຄຆາທບາຕັຍ.

2.2 ຑະຽ຅ໄ຺າ ຾ຖະ ຑະຘາຈຘະຈາຂບຄບິຈຘະຖາຓ
ຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓ ຽຎຸຌຘາຈຘະໜາຽບກະຽ຋ທະຌິງຓ຺ ຃ື ຌັຍຊຑື ະຽ຅ໄ຺າບຄ຺ ຈຼທທໞາ ຽຎຸຌຑະຽ຅຺ໄາຘູຄຘຸຈ

, ຽຎຸຌຏູໟຘໟາຄ຿ຖກ. ຽ຋ຍຑະຽ຅຺ໄາຂບຄຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓ ຆືໃທໞາ "ບັຌຽຖາະ" ນົື ທໞາ "ບານຖໞາ" ຘາຖັຍຘາຈຘະຈາ
ຽຆິໃຄໝາງຽຊິຄຏໟກູ ່ໍຉຄໄັ ຘາຈຘະໜາຌໄັຌ ຓີຆທືໃ າໞ "ບຌັ ບະຓິຌ ຓຸປາໝຈັ " ຽກີຈຽຓໃືບທັຌ຋ີ 29 ຘິຄນາ ຃.ຘ 570.

2.3 ຃າຑີ ຾ຖະ ນົັກ຃າຘບຌຂບຄຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓ
຃າຑີຂບຄຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓ ຽບີໄຌທໞາ ຃າຑີ "ບັຌກຸຕະບາຌ" ຽຆິໃຄເຌຑາຘາບາຕັຍທໞາ "ກາຕ -ບາ" ຓີ

຃ທາຓໝາງທໞາ ກາຌບາໞ ຌ, ກາຌ຋ບໞ ຄຂຶຌໄ ເ຅ ຊືຽຎຌຸ ຃າຑີຘກັ ຘິຈ ຽຆິຄໃ ຖທຓຽບ຺າ຃າຘບຌຂບຄ ຑະຓຸປາໝັຈແທໟ຋ັຄໝ຺ຈ
114 ຆູຽຕາະ(114 ຍຈ຺ ).

65

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ນົັກ຃າຘບຌຂບຄຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓຎະກບຍຓີນົັກ຃ທາຓຽຆືໃບ ນົື ຘັຈ຋າ 6 ຎະກາຌ ຾ຖະ ນົັກ
ຎະຉຍິ ຈັ 5 ຎະກາຌ ຈຄັ່ ຌ:ໄີ

o ຘັຈ຋າ 6 ຎະກາຌ ຎະກບຍຓີ
- ຘຈັ ຋າເຌຑະບັຌຽຖາະ
- ຘັຈ຋າເຌຘາຈຘະຈາບ຺ຄກບໞ ຌໂ ຾ຖະ ຽຆບືໃ ທໞາ ຓຸປາໝຈັ ຽຎຌຸ ຘາຈຘະຈາບຄ຺ ຘຈຸ ຋ໟາງ
- ຘັຈ຋າເຌ຃າຑີກຸຕະບາຌ
- ຘຈັ ຋າເຌ຃າຽຆືໃບ຋ທໃີ ໞາ ຽ຋ຍຑະຽ຅າໄ຺ ຽຎຌຸ ຏູຌໟ າ຃າຘບຌຓາເນຓໟ ຸປາໝຈັ
- ຘັຈ຋າເຌທຌັ ຋ີຑະຽ຅າໄ຺ ຑຑິ າກຘາ຿ຖກເນໟຽຎຸຌທຌັ ຋ທີໃ ິຌງາຌ຅ະຉໟບຄປຍັ ຏ຺ຌກາຌກະ຋າ
- ຘັຈ຋າ ຾ຖະ ຽຆໃືບທາໞ ຋ຸກຘຄໃິ ເຌ຿ຖກຽຎຌຸ ແຎຉາຓກຈ຺ ຂບຄຑະຽ຅ໄ຺າ

o ນັົກກາຌຎະຉຍິ ຈັ 5 ຎະກາຌຓີ
- ກາຌຎະຉງິ າຌຉໍ່ຑະຽ຅຺າໄ ດ່າຄໜໟບງ 1 ຃ໄັຄເຌຆທີ ິຈ
- ກາຌຘທຈຓຌ຺ ຽຆິໃຄຆາທຓຈຸ ຘະຖຓິ ຽບີຌໄ ທໞາ "ຖະຓາຈ" ດາ່ ຄຌບໟ ງ 3 ຃ັຄໄ ຉ່ຓໍ ,ໄື ຉາຓກຈ຺ ຾ຖທໟ 5 ຃ໄັຄຉຓໍ່ ືໄ
- ກາຌຍໍຖ຅ິ າກ຋າຌ ໝາງຽຊຄິ ກາຌຆໞທງຽນບົື ຏບໟູ ໃຌື ຋ີໃງາກ຅຺ຌ
- ກາຌຊຘື ຌີ ບ຺ຈ ຽຆຄໃິ ຆາທຓຸຈຘະຖຓິ ຽບຌໄີ ທາໞ "ກາຌຊືຍທຈ" ຽຆໃິຄຽທຖາ 1 ຽຈືບຌ ຽຖີຓໃ

ຎະຉິຍັຈເຌຓືໄ຋າບິຈຂບຄຽຈືບຌ 9 ຾ນໞຄຎະຉິ຋ິຌບຈິ ຘະຖາຓ ຽຆໃຄິ ຽບໄີຌທໞາ ຽຈບື ຌຖໍຓາຈບຌ
- ກາຌຽປຈັ ຑິ຋ີຘະ຾ນທຄຍຌຸ ຃ື ຆາທຓຈຸ ຘະຖິຓ຋ກຸ ຃຺ຌ຅ະຉໟບຄແຈໟຽຈີຌ຋າຄແຎຘະ຾ນທຄຍຸຌ຋ີຽຓືບຄຽຓກະ

ດ່າຄໜບໟ ງ 1 ຃ັຄໄ ເຌຆທີ ິຈ.
2.4 ຍຈ຺ ຍາຈ ຾ຖະ ຃ທາຓຘາ຃ັຌຂບຄຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓ
ຽຓໃບື ຓຸປາໝຈັ ຘໄຌິ ຑະຆ຺ຌ, ຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓຽຎຸຌ຋ີໃງບຓປັຍດ່າຄກທໟາຄຂທາຄ ຋ີໃກທຓຽບ຺າຈິຌ຾ຈຌ

຋ະຽຖຆາງບາຕາຽຍງ, ຍຌັ ຈາຎະຆາຆາຈບາຕັຍ຋ີໃກະ຅າງດູ່຋຺່ັທແຎເຌຈິຌ຾ຈຌ຋ະຽຖຆາງບາຕັຍຌັໄຌແຈໟຖທຓຉ຺ທກັຌ
ຽຎຌຸ ຆາທບິຈຘະຖາຓຌຍັ ຊືຑະຽ຅຺າໄ ບຄ຺ ຈຼທກຌັ ຃ື ຑະບັຌຽຖາະ ຾ຖະ ຃າຘບຌຂບຄຓປຸ າໝັຈ ຋ີໃທໞາ "ຓຸຈຘະຖິຓ຋ຸກ຃຺ຌ
ຽຎຌຸ ຑີຌໃ ໟບຄກັຌ" ຽຆໃຄິ ຓຘີ ໞທຌຘາ຃ັຌເຌກາຌຘາໟ ຄ຃ທາຓຘາຓັກ຃ີເນ຾ໟ ກໞຍັຌຈາຆາຈບາຕັຍ຋ັຄນົາງ.

ເຌຉບຌຉຌ຺ໄ ຓປຸ າໝັຈແຈໟຎະກາຈຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓ ເຆໟຘບຌຈໟທງທາ຅າ຋ີໃຍໍ່ຽຎຸຌ຃າຑີ. ຉໍ່ຓາຽຓືໃບຓຸປາ
ໝັຈຘໄິຌຑະຆ຺ຌ, ຘາທ຺ກ຋ັຄນົາງ ຿ຈງຓີ ບາຍຍູ າກ ຽຎຌຸ ຏຌໟູ າເຌກາຌຖທຍຖທຓ຃າຘບຌຽຎຸຌ຃າຑີ຋ີໃຽບີຌໄ ທາໞ ຃າຑີ
"຿ກນຕໞາຌ" ຽຎຌຸ ຃າຑຘີ ກັ ຘຈິ ຋ໃຂີ ຼຌຈທໟ ງຑາຘາບາຕະຍິຈນໟາຓ຾ຎຽຎຌຸ ຑາຘາບືໃຌ ຽຆິໃຄຓີຏ຺ຌຉໍ່຋າຄຈໟາຌທິ຋ະງາກາຌ,
ຽຑາະຽຎຸຌກາຌກະຉຸໟຌເນໟຓີກາຌປຼຌປູໟ, ຽປັຈເນໟຆາຈບາຕັຍ຋ັຄນົາງ຋ີໃຽທ຺ໄາຑາຘາບາຕະຍິຈ຋ໟບຄຊິໃຌຉໞາຄໂ ຘາຓາຈ
ບາໞ ຌ຃າຑີ ຿ກນຕາໞ ຌແຈໟ ຾ຖະ ຽປັຈເນຓໟ ີ຃ທາຓຽຎຌຸ ບັຌໜຄໃຶ ບັຌຈຼທກຌັ ຋າຄຑາຘາ.

2.5 ຌິກາງເຌຘາຈຘະໜາບິຈຘະຖາຓ
ຘາຈຘະໜາບຈິ ຘະຖາຓ຾ຍໞຄຽຎຌຸ 2 ຌກິ າງເນງໞໂ ຃:ື

66

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ກ. ຌກິ າງຘຌຸ ຌີ
ຽຎຸຌຌິກາງ຋ໃຓີ ີຘາຘະຌກິ ະຆຌ຺ ຌັຍຊືນາົ ງ຋ີໃຘຸຈ. ຃າທໞາ "ຘຸຌຌີ" ຾ຎທໞາ ຊືຉາຓ຾ຍຍຘະຍັຍຽຈີຓ ຾ຖະ ຍໍ່ຽນັຌ
ຈໟທງກຍັ ກາຌ຾ກແໟ ຂຈັຈ຾ຎຄ. ຑທກຘຸຌຌີ ຌບກ຅າກຌັຍຊື຃າຑີ຿ກນຕໞາຌ ດ່າຄຽ຃ັ່ຄ຃ັຈ຾ຖໟທ ງັຄຌັຍຊື຃າຘບຌຘຸຌຌີ
຋ຘໃີ າທ຺ກຖໞຸຌ຋າບຈິ ຂບຄຓປຸ າໝັຈຖທຍຖທຓແທໟ.

ຂ. ຌິກາງຆບີ ະ
ຽຎຸຌຌິກາງຘາຘະຌິກະຆ຺ຌຌັຍຊືຎະຓາຌປໟບງຖະ10 ຂບຄຌິກາງຘູຌຌີ ແຈໟ຾ກໞຑທກ ບີຕາຌ ບີຕັກ ຾ຖະ
ບາຕະຍຼຌ, ຑທກຆີບະຌັຍຊື຾ຉໞຘະຽຑາະ຃າຑີ຿ກນຕໞາຌ ຍໍ່ງບຓປັຍ຃າຘບຌຘຸຌຌີ ຾ຖະ ຊືທໞາ ບີຕາຌຽຎຸຌຏູໟປັຍ
ບາຌາຈ຋ຄັ ຋າຄ຿ຖກ ຾ຖະ ຋າຄທຌິ ງາຌ ຽຆຄໃິ ຽຎຌຸ ຘກໃື າຄຖະ ນທໞາຄຑະຽ຅ໄ຺າກັຍຓະຌຈຸ .

3.ຘາຈຘະໜາ຃ຕຈິ

3.1 ຃ທາຓຽຎຌຸ ຓາຘາຈຘະໜາ຃ຕຈິ
ຘາຈຘະໜາ຃ຕິຈ ຽຎຸຌຘາຈຘະໜາ຋ີໃຘືຍຽຌືໃບຄຓາ຅າກຘາຈຘະໜາຆາທດິທ ຽຑາະຘາຈ ຘະຈາຏູໟຉັໄຄກໍຽຎຸຌ

ຆາທດິທ ຾ຖະ ຌັຍຊືຘາຈຘະໜາ຅ູຈາຓາກໞບຌ ຑຼຄ຾ຉໞຓີກາຌຎຸຍຎຸຄ ຾ຖະ ຾ກໟແຂເນໟຓີ຃ທາຓຖະບຼຈຽຖິກຽຆິໃຄ ,
ປບຍ຃ບຍ ຾ຖະ ຽໝາະຘ຺ຓຂຌໄຶ .

ຘາຈຘະໜາ຃ຕິຈ ຽຎຸຌຘາຈຘະໜາ຾ຍຍຽບກະຽ຋ທະຌິງ຺ຓ ຃ື ງຶຈຊືຑະຽ຅຺ໄາບ຺ຄຈຼທຽຎຸຌນົັກ ຾ຖະຽຎຸຌຘາຈ
ຘະໜາ຋ີຽໃ ຌຌໄັ ໜກັ ເຌ຃ທາຓປກັ ຂບຄຓະຌຈຸ ຆາຈ ຾ຖະ຃ທາຓຘຈັ ຋າໝັໄຌ຃ຄ຺ .

ຏູໟຽຎຸຌຘາຈຘະຈາເຌຘາຈຘະໜາຌີໄ ຾ຓໞຌຑະຽງຆູ ຽກີຈຽຓືໃບທັຌ຋ີ 21 ຋ັຌທາ ຑ.ຘ 543 (ຍາຄຂໍ້ຓູຌ25
຋ັຌທາ ກ຺ຄກັຍທຌັ ຘກຸ ຋ີໃກຸຄຽດຕຆູ າຽຖຓ ຎະຽ຋ຈບິຈຘະຖາ຾ບຌ (Israel). ຑະຽງຆູ ຃ື ຉທ຺ ຾຋ຌຂບຄຑະຽ຅຺ໄາ຋ີໃຘ຺່ັຄຖ຺ຄ
ຓາຆໞທງຆາທດິທ ຾ຖະ ຓທຌຓະຌຸຈ.

3.2 ຃າຑີ຃ຕິຈ
຃າຑີເຌຘາຈຘະໜາ຃ຕິຈ ຃ື ຑະ຃າຑີແຍຽຍິຌ ຽຆິໃຄຽຎຸຌ຃າຑີ຋ີໃຘາ຃ັຌ ຾ຖະ ຘັຈຘິຈຂບຄຆາທດິທ ຾ຖະ

຃ຕິຈ. ຃າຑີຈັ່ຄກໞາທ ຊືຽຎຸຌຍັຌ຋ຶກກາຌປທຍປທຓຎະຓາຌ 1400 ຎີກໞບຌ ຃.ຘ ຎະກບຍຓີ 2 ຑາກ ຃ື ຑາກຽກ຺ັ່າ
຾ຖະ ຑາກເໝໞ.

o ຑາກຽກັ຺່າ ນົື ຑາກຽຈີຓ
ຽທາໄ຺ ຽຊິຄກາຌຘາໟ ຄ຿ຖກ, ກາຌຘາໟ ຄຓະຌຸຈ, ກາຌຘາໟ ຄຆ຺ຌຆາຈ ຾ຖະ ຽຖໃືບຄຂບຄຆາທດິທ.

o ຑາກເໝໞ
ຽທ຺າໄ ຽຊິຄກາຌຑະງາກບຌຂບຄຑະຘາຈຘະຈາເຌ຾ຉໞຖະງຸກ຾ຉໞຖະຘະແໝຂບຄ຿ຖກ.

3.3 ຑິ຋ີກາ
ຑິ຋ີກາ຋າຄຘາຈຘະໜາຓີ຃ທາຓຘາ຃ັຌນົາງຉໍ່ກັຍຆາທ຃ຕິຈ຿ຈງຘ຺ຓຍູຌ. ຆາທ຃ຕິຈ ຉໟບຄຘະ຾ຈຄຘັຈ຋າ

ດາ່ ຄ຾຋຅ໟ ຄິ ຉ່ໍຑະຽ຅າ຺ໄ ຈໟທງກາຌຽຂ຺າໄ ປຍັ ຘິຌຘັກຘຈິ 7 ຎະກາຌ ຃ື ຘຌິ ຖາໟ ຄຍາຍ, ຘິຌກາຖັຄ, ຘິຌຓະນາຘະໜິຈ, ຘິຌ຾ກໟ
ຍາຍ, ຘິຌຽ຅ຓີ ຃ຌ຺ ແຂໟ, ຘິຌບະຌກຸ ຓ຺ ຾ຖະ ຘຌິ ກໞາທ, ຘະຽຑາະຘິຌຖໟາຄຍາຍ, ຘິຌກາຖັຄ ຾ຖະ ຘິຌບະຌຸກ຺ຓຽຎຸຌຘິຌ຋ີໃ
ປັຍແຈຑໟ ຼຄ຃ຄັໄ ຈຼທເຌຆີທິຈ.

67

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

3.4 ຎະນທຈັ ຑະຽງຆູ
ຏູກໟ ໍ່ຄຉຄໄັ ຘາຈຘະໜາ຃ຕິຈຂຌຶໄ ເຌ຿ຖກ ຃ື ຑະຽງຆູ຃ຕຈິ ຑະບ຺ຄຎະຘູຈເຌຎີ ຑ.ຘ 543 ຋ີໃຎະຽ຋ຈບິຈຘະຕາ

຾ບຌ (ISRAEL) ຽຎຸຌຍຈຸ ຂບຄຌາຄຓາຽຖງ ຾ຖະ ຑຆໍ່ ືໃ ຿ດຽຆຍ ຽຓືບໃ ຌາຄຓາຽຖງ຋ໟບຄ຾ກໞເກໟ຅ະ຃ບຈ ຿ດຽຆຍແຈໟຑາ
ຌາຄແຎຽຓືບຄຽຍຽຖ຿ປຓ ຆຶຄໃ ຽຎຌຸ ຑຓູ ຖາຽຌ຺າຽຈຓີ ຽຑບໃື ຅ຈ຺ ຋ະຍຼຌຘາຓະ຿ຌ຃ທ຺ ຉາຓ຃າຘັ່ຄຂບຄຖັຈຊະຍາຌຉໍ່ຓາກໍກັຍ
ຓາດ່ຽູ ຓບື ຄ ຌາຆາຽຖ ຾ຖະ ແຈປໟ ຍັ ກາຌຘກຶ ຘາຉາຓຘ຺ຓ຃ທຌເຌແທຽງ຺າ ຑະຽງຆູຘ຺ຌເ຅ຘຶກຘາຑະ຃າຑີຽກ຺ັ່າ, ຽຓືໃບບາງຸ
ແຈໟຎະຓາຌ 30 ຎີ ແຈຽໟ ຖໃີຓຘຄັ່ ຘບຌຉາຓຖາຑັຄ ຾ຖະ ຽບໄຌີ ຉ຺ຌຽບຄທໞາ ຽຎຸຌຍຸຈຂບຄຑະຽ຅຺ໄາຑທກຆາທດິທ຋ີໃຌັຍຊືຘາຈ
ຘະໜາ຃ຕຈິ ຑາກັຌຽຆືໃບທໞາ ຑະຽງຆູ ຃ື ຑະຆິບາ ຋ີໃຑະງາ຿ຖທາແຈໟ຿ຎຈເນໟຖ຺ຄຓາຽຑືໃບແຊໞຍາຍເນໟຓທຌຓະຌຸຈ ຾ຖະ
ຘບຌນົກັ ຋າ຋ີ຾ໃ ຋຅ໟ ຄິ ຽຑໃືບແຎຘູໞຘະນທຌັ ຑະຽງຆຆູ ທໞ ງຏ຋ູໟ ກຸ ງາກ ຾ຖະ ປກັ ຘາຏູຽໟ ຅ັຍຎ່ທງເນໟນາງ຅າກຽ຅ັຍຎ່ທງດ່າຄ
ຎະນົາຈ, ຽຎຌຸ ຏ຺ຌຽປັຈເນຽໟ ກີຈກາຌຖທຓກັຌຂບຄກຓຸໞ ຃ຌ຺ ຂຌໄຶ ຽຎຌຸ ກຸໞຓຌໟບງໂ ຽປັຈເນໟຑທກດິທ຋ີໃຽ຃ັ່ຄ຃ັຈເຌຘາຈຘະ
ໜາຽຈີຓ ຿ກຈ຾຃ໟຌທໞາ ຑະຽງຆູ຅ະ຋າກາຌ຾ງກຘາຈຘະໜາ. ຌບກ຅າກຌີໄ, ຑທກຂໟານົທຄ຿ຕຓັຌ຋ີໃຓາຎູກ຃ບຄຍໍ່
ຑເໍ ຅ ດາ້ ຌທໞາ ຑະຽງຆ຅ູ ະຘຓຸ ກາຖັຄຏໟ຃ູ ຌ຺ ຾ຖະ ຎະຉິປຍູ ຘຄັ ຃຺ຓ. ຈທໟ ງຽນຈຌີໄ ຑະຽງຆ຅ູ ຄໃິ ຊືກ຅ັຍ, ຃ຸຓຉ຺ທ ຾ຖະ ຾ຂຌ
ຽ຋ຄິ ແຓໟກາຄ຾ຂຌ.

ເຌຎີ ຃.ຘ 33 ຋ີໃຽຌີຌຽຂ຺າ຿ກຌ຿ຘ຋າຌບກຽຓືບຄຽດປູຆາຽຖຓ, ຽນຈກາຌ຃ັໄຄຌີໄຊືທໞາຓີ຃ທາຓຘາ຃ັຌນົາງເຌ
ຎະນທຈັ ຂບຄຘາຈຘະໜາ຃ຕິຈ, ຽຌືໃບຄ຅າກ ຽຓືໃບຑະຽງຆູຽຘງຆີທິຈຽຑາະຊືກ຃ຶຄແຓໟກາຄ຾ຂຌຌັໄຌ ຍັຌຈາຘິຈຘາຌຸຘິຈ
ຑາກັຌໝຈ຺ ນທັຄ. ຉ່ໍຓາຓຂີ າໞ ທຖກື ັຌແຎ຋຺່ທັ ທາໞ ຑະຽງຆກູ ຍັ ຒົຌື ຃ືຌຆີຍ ຾ຖະ ຎະກ຺ຈຉ຺ທເນໟບະຌຸຘິຈ຋ີໃ຅຺ຄປັກຑັກຈີແຈໟ
ຽນັຌ ຓີຏ຺ຌຽປັຈເນໟຍັຌຈາຘາທ຺ກຓີກາຖັຄເ຅ ຅ຄິໃ ແຈ຅ໟ ັຈຉັໄຄກຓໞຸ ຽຑືໃບຘບຌຘາຈຘະໜາຉາຓ຾ຌທ຋າຄຂບຄຑະ຃ຕິຈຽຑີໃຓ
ຂຶໄຌ ຽປັຈເນໟ ກາຌຎາຍຎາຓຂບຄຑທກ຿ຕຓັຌຍໍ່ຓີຏ຺ຌ ເຌຽທຖາຉໍ່ຓາຘາຈຘະໜາ຃ຕິຈກາງຽຎຸຌຘາຈຘະໜາຘາ຃ັຌ
຾ຖະ ຅ະຽຖີຌປໞຸຄຽປບື ຄ.

຃າຊາຓ
1. ຘາຈຘະໜາ຾ຓໞຌນງຄັ ?
- ຅ຄັ຺່ ຽຖັ່າ຺ ຿ຈງນງໍ້ກໞຼທກຍັ ຎະນທັຈຂບຄຏໟູກໍ່ຉໄຄັ ຘາຈຘະໜາຑຈຸ , ຃ຕຈິ ຾ຖະ ບຈິ ຘະຖາຓ?
2. ຌິກາງຽຊຕະທາຈ ຾ຖະ ຓະນາງາຌຓີ຃ທາຓ຾ຉກຉໞາຄກັຌດ່າຄເຈ ? ຎະຆາກບຌຖາທ ຽປ຺າຌັຍຊືຘາຈຘະໜາຑຸຈ
ຌກິ າງເຈ ?

68

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຍຈ຺ ຋ີ 9
ບາຆຼຌກຍັ ກາຌຎກູ ຎກຸ ປກັ ຘາຘະຑາຍ຾ທຈຖບໟ ຓ

ກາຌປທໞ ຓຓືຈາໟ ຌຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓຂບຄບາຆຼຌ ແຈໟຽຖໃຓີ ຉ຺ໄຌ ເຌຎີ 1977 ຈໟທງກາຌກະ ກຼຓ຾ຏຌກາຌຈໟາຌ
ຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓ ຖະຈັຍບະຌຸຑາກຑືໄຌຂບຄບາຆຼຌ ຋ີໃແຈໟກາຌ຺ຈກາຌຂະນງາງຂບຍຽຂຈກາຌປໞທຓຓືຑາກຑືໄຌ
ກາຌ຺ຈຍັຌຈາຂ຺ຄຽຂຈຍູຖິຓະຘິຈ ຾ຖະ ກາຌ຺ຈຍັຌຈາ຿຃ຄກາຌ, ກາຌຽ຃ືໃບຌ ແນທຈໟາຌຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓ. ບີຄຉາຓ
ກາຌ຾ຌະຌາຂບຄ຃ະຌະກາຓະກາຌທິ຋ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉັກ຿ຌ຿ຖຆີ, ກບຄຎະຆຸຓ຃ັໄຄ຋າບິຈຂບຄ຃ະຌະຆໞຼທຆາຌ
ບາຆຼຌ ຈໟາຌຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓແຈໟຊືກ຅ັຈຂຶໄຌ຋ີໃ຅າກາຉາ ເຌຽຈືບຌ຋ຌັ ທາ 1978.

ເຌຎີ 1989 ຊາຌະຂບຄ຃ະຌະຆໞຼທຆາຌຈໟາຌຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓ ແຈໟຊືກງ຺ກຖະຈັຍຂຶໄຌຽຎຸຌ຃ະຌະຽ຅຺ໄາໜໟາ຋ີໃ
ບາທ຿ຸ ຘບາຆຼຌຈາໟ ຌຘະຑາຍ຾ທຈຖບໟ ຓ ຿຃ຄກາຌ ຾ຖະ ຾ຏຌກາຌປໞທຓຓຂື ບຄບາຆຼຌແຈໟປັຍກາຌຎະຉິຍັຈ຿ຈງຏໞາຌ
6 ໜໞທງຄາຌເຌຂ຺ຄຽຂຈຈັ່ຄຉໍ່ແຎຌີໄ: ຋ະຽຖ ຾ຖະ ຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓກໞຼທກັຍ຋ະຽຖ, ຽຘຈຊະກິຈ຋ີໃກໞຼທຑັຌກັຍ
ຘະຑາຍ຾ທຈຖບໟ ຓກໞຼທກຍັ ຋ະຽຖ, ຽຘຈຊະກຈິ ຋ກີໃ ໞຼທຑັຌກັຍຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓກາຌບະຌຸຖັກ຋າຓະຆາຈ, ກາຌ຃ຸໟຓ
຃ບຄຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓ, ຓ຺ຌຖະຑິຈຂໟາຓຆາງ຾ຈຌ ຾ຖະ ຂໍ້ຓູຌຂໞາທຘາຌ ກາຌປັຍປູໟ ຾ຖະ ກາຌຘຶກຘາກໞຼທກັຍ
ຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓເຌກບຄຎະຆຸຓຂບຄຍັຌຈາຖັຈຊະຓ຺ຌຉີບາຆຼຌຈໟາຌຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓ ຋ີໃແຈໟ຅ັຈຂຶໄຌ຋ີໃຘິຄກະ຿ຎ
ເຌຎີ 1992, ບາຆຼຌແຈຊໟ ະ຾ນຄົ ຅ຸຈດືຌປໞທຓກຌັ ຉ່ໍກບຄຎະຆຸຓຘະນະຎະຆາຆາຈກໞຼທກັຍຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓ ຾ຖະ
ກາຌຑັຈ຋ະຌາ ຿ຈງແຈໟປຼກປໟບຄເນໟຌາເຆໟຓາຈຉະກາຌບັຌປີຍຈໞທຌເຌກາຌຘະກັຈກັໄຌກາຌຎ່ຼຌ຾ຎຄຂບຄຈິຌຒ້າ
ບາກາຈ, ຌາຽບ຺າບາຌຸຘັຌງາຓ຺ຄຽຕບາຌ ກໞຼທກັຍກບຄ຋ຶຌນົາງຐ່າງຆ຺ັ່ທ຃າທຓາຎະຉິຍັຈ຋ັຌ຋ີ, ຎ້ບຄກັຌຌິຽທຈ
ທ຋ິ ະງາຂບຄຓະນາຘະຓຸຈ ຾ຖະ ປຍັ ຎະກຌັ ເນຎໟ ະຆາຆຌ຺ ຋ຸກ຃຺ຌຘາຓາຈຓີຌ້າ຅ືຈເຆໟ ຃ຸໟຓ຃ບຄຎ່າແຓໟດູ່຋ຸກ຾ນໞຄ຾ຍຍ
ງືຌງ຺ຄຎູກຎກຸ ປັກຘາ຃ທາຓນົາກນົາງຂບຄຆີທະທ຋ິ ະງາ.

ຑບໟ ຓຈຼທກຌັ ຌໄີ, ກບຄຎະຆຓຸ ງັຄຘະໜັຍຘະໜູຌຘຌ຺ ຋ິຘຌັ ງາຍາ຾ຆຌ ກຼໞ ທກັຍກາຌຽ຃ືໃບຌງໟາງ ຾ຖະ ຊບກຽ຋
ຘຄໃິ ຽຘຈຽນືົບ ຋ີຽໃ ຎຸຌແຑບັຌຉະຖາງຂໟາຓຆາງ຾ຈຌ ຾ຖະ ຘະໜັຍຘະໜູຌຽຎູົາໝາງຂບຄຖະຍ຺ຍ຾຅ໟຄເນໟກັຌຆາຍ ຾ຖະ
ຂໍ຃ທາຓຽນຌັ ກບໞ ຌຽຑືໃບຍຌັ ຖຽຸ ຎາົູ ໝາງຈຄັ່ ກໞາທ, ບາຆຼຌແຈໟປຼກປໟບຄເນໟຓ຾ີ ນຄົໞ ຋ຶຌເໝໞຽຑີໃຓຉືໃຓ ຽຑືໃບຉບຍຘະໜບຄ
຃ທາຓເຆໟ຅ໞາງ຋ີຌໃ ັຍຓຌືໄ ຍັ ຽຑີຓໃ ຂໄຌຶ ເນໟ຾ກໞກາຌຎ້ບຄກັຌຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓຂບຄ຿ຖກ ຾ຖະ ຽຑືໃບກາຌຊໞາງ຋ບຈຽຉັກ
຿ຌ຿ຖຆບີ ຌັ ຽໝາະຘຓ຺ ເນໟຓີຖະຈຍັ ຓາຈຉະຊາຌຈໟາຌຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓ.

1. ຃ທາຓໝາງຂບຄຘິຄໃ ຾ທຈຖໟບຓ

ຘໃິຄ຾ທຈຖໟບຓ຾ຓຌໞ ຘັຍຑະຘິຄໃ ຋ັຄຎທຄ຋ຓໃີ ຆີ ີທິຈ ຾ຖະ ຍໍ່ຓີຆີທິຈຽຆິໃຄຽກີຈຂຶໄຌຉາຓ຋າຓະຆາຈ ນົື ຓະຌຸຈຘໟາຄຂຶໄຌ
຋ີໃດບູ່ ໟບຓຽຎົູາໝາງເຈໜຄຶໃ ຽຆັຌ່ ຃ຌ຺ , ຘັຈ, ຑືຈ ຾ຖະ ບືຌໃ ໂ. ຋ີໃຓີຘາງກໞຼທ ຑັຌ ຾ຖະ ຘ຺ັ່ຄຏ຺ຌຘະ຋ໟບຌຽຆິໃຄກັຌ ຾ຖະ
ກັຌ຋ັຄ຋າຄຍທກ ຾ຖະ ຋າຄຖ຺ຍຉໍ່ກາຌຈາຖ຺ຄຆີທິຈ, ກາຌ຃຺ຄຉ຺ທ ຾ຖະ ກາຌຂະນງາງຉ຺ທຂບຄຓະຌຸຈ ຾ຖະ ຋າຓະ
ຆາຈ.

69

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

- ຘັຍຑະຘິໃຄ຋ັຄຎທຄ຋ໃຓີ ີຆີທິຈ ຾ຖະ ຍໍ່ຓີຆີທິຈ຋ີໃຽກີຈຂຶໄຌຉາຓ຋າຓະຆາຈ ໝາງຽຊິຄຆັຍຑະງາກບຌ຋າຓະຆາຈ
ຽຆ່ຌັ ຈິຌ, ຒ້າ, ບາກາຈ, ຖ຺ຓ, ຐູຌ, ຾ປໞ຋າຈ, ຎ່າແຓໟ, ຑືຈ, ຘັຈ, ຅ຸຖິຌຆີ, ຽ຃ືໃບຄຎ່າຂບຄຈ຺ຄ, ຌ້າ, ຓະຌຸຈຽປ຺າຽບຄ,
ຑະຖັຄຄາຌ (ຑະຖັຄຄາຌ຃ທາຓປໟບຌ, ຾ຘຄຉາຽທັຌ, ຖ຺ຓ, ຌ້າ຋ີໃເຆໟຽນືໃບ຾ປຄ), ຍັຌຈາ຋າຈບາງເຌຆັໄຌຍັຌງາກາຈ,
ຌາ້ ຓຌັ ຈິຍ, ຋ິທ຋ຈັ ຋າຓະຆາຈ, ຑ,ູ ຊ້າຽນ຺່ັາົ ຌໄຽີ ຎຌຸ ຉໄ຺ຌ ຽຆໃຄິ ຊືທາໞ ຾ຓຌໞ ບຄ຺ ຎະກບຍຂບຄຘຄິໃ ຾ທຈຖໟບຓ຋າຓະຆາຈ.

- ຘັຍຑະຘິໃຄ຋ັຄຎທຄ຋ີໃຓີຆີທິຈ ຾ຖະ ຍໍ່ຓີຆີທິຈ຋ີໃຓະຌຸຈຘໟາຄຂຶໄຌ ໝາງຽຊິຄໝ຺ຈ຋ຸກຘິໃຄ຋ີໃຓະຌຸຈຘໟາຄຂຶໄຌ ຽຆັ່ຌ
ກາຌຽ຃ືໃບຌແນທ຋າຄຈໟາຌຽຘຈຊະກິຈ, ຘັຄ຃຺ຓ, ກາຌຽຓືບຄ, ທິ຋ະງາຘາຈ, ຽຉັກ຿ຌ຿ຖຆີ, ກາຌຘຶກຘາ, ກາຌ຾ຑຈ,
ກາຌຏະຖຈິ ກະຘກິ າບຸຈຘານະກາ, ກາຌຍໍຖກິ າຌຘຄັ ຃ຓ຺ , ກາຌ຅ຖໍ ະ຅ບຌ, ຿຃ຄຖາໞ ຄຑໄືຌຊາຌ, ຘໃຄິ ກໍ່ຘໟາຄ, ທັຈຊຸຘິໃຄຂບຄ
ປັຍເຆໟຉໞາຄໂ ຾ຖະ ບືໃຌໂ. ຌບກຌັໄຌ, ງັຄຓີທິທັຈ຋ະຌາກາຌຂບຄຘັຄ຃຺ຓຓະຌຸຈຽຆັ່ຌ ກາຌຽ຃ືໃບຌແນທທັຌຌະ຃ະຈີ,
ຎະຽຑຌີ, ທັຈ຋ະຌະ ຋າ, ຽຆບໄື ຆາຈ, ຘາຈຘະໜາ, ຃ຌຸ ຘ຺ຓຍັຈ, ຓາຖະງາຈ, ຑາຘາ, ກາຌຌຸໞຄຊື ຾ຖະ ກາຌຑ຺ທຑັຌເຌ
ຘັຄ຃ຓ຺ ຽຆໃຄິ ຊືທາໞ ຽຎຌຸ ບຄ຺ ຎະກບຍຂບຄຘຄິໃ ຾ທຈຖໟບຓ຋ຓີໃ ະຌຸຈຘໟາຄຂຌໄຶ .

"ຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ" ໝາງຽຊິຄຆັຍຑະງາກບຌ຋າຓະຆາຈ ນົື ບ຺ຄຎະກບຍຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ຋າຄ຋າຓະຆາຈ ຾ຖະ ຋ີໃ
ຓະຌຸຈຘໟາຄຂຶໄຌແຈໟຓີກາຌກໞຼທຑັຌຽຆິໃຄກັຌ ຾ຖະ ກັຌ ຽຎຸຌຖະຍ຺ຍຌິຽທຈໜຶໃຄໝາງທໞາຊໟາຽປ຺າຊືຽບ຺າ຃຺ຌຽຎຸຌຽຎູົາ
ໝາງຘກຶ ຘາກໍ຾ຓຌໞ ຘຄໃິ ຾ທຈຖບໟ ຓຂບຄ຃຺ຌ, ຊາໟ ຊືຽບ຺າຉ຺ທຽຓືບຄກໍ຾ຓໞຌຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓຉ຺ທຽຓືບຄ, ຊໟາຽບ຺າ຿ຖກກໍ຾ຓໞຌ
ຘໃຄິ ຾ທຈຖໟບຓ຿ຖກ.

ຘ຺ຓຓຸຈທາໞ ຘິຄໃ ຾ທຈຖບໟ ຓຂບຄ຃຺ຌຏູໟໜຶໃຄໝາງຽຊິຄ຋ຸກບຄ຺ ຎະກບຍຘຄໃິ ຾ທຈຖໟບຓ຋ີໃຽກີຈຂຶໄຌຉາຓ຋າຓະຆາຈ ຾ຖະ
ຓະຌຸຈຘາໟ ຄຂຶໄຌຽຆິຄໃ ດ່ບູ ບໟ ຓຉ຺ທຂບຄຍຸກ຃຺ຌຏູໟຌັໄຌ຋ີໃຓີຘາງກໞຼທຑັຌ ຾ຖະ ຘ຺່ັຄຏ຺ຌຘະ຋ໟບຌຽຆິໃຄກັຌ ຾ຖະ ກັຌ ຋ັຄ຋າຄ
ຍທກ ຾ຖະ ຋າຄຖຍ຺ ຉໍ່ກາຌຈາຖຄ຺ ຆີທິຈກາຌ຃຺ຄຉ຺ທ ຾ຖະ ກາຌຂະນງາງຉ຺ທຂບຄຍກຸ ຃ຌ຺ ຈ່ຄັ ກໞາທ.

ຎຸຈ຅ຸຍັຌ ຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ຿ຖກຌັຍຓືໄຌັຍຽຘືໃບຓ຿ຆຓ ຾ຖະ ຓີ຃ທາຓປຸຌ຾ປຄຽຊິຄຂີຈບັຌຉະຖາງ຾ຖໟທ, ຘະ຾ຈຄ
ບບກ຿ຈງກາຌຎຼ່ ຌ຾ຎຄຘະຑາຍຈິຌຒ້າບາກາຈ ຾ຖະ ແຑຑິຍັຈ຋າຄ຋າຓະຆາຈຉໞາຄໂ ຽຆັ່ຌ ແຑ຾ນໟຄ຾ຖໟຄ, ຌ້າຊໟທຓ
຾ຖະ ບຌືໃ ໂ ບັຌຽປຈັ ເນຍໟ ຌັ ນາຘຄໃິ ຾ທຈຖບໟ ຓແຈໟກາງຓາຽຎຸຌຽຖືບໃ ຄຽຎຸຌຽຖໃືບຄຉາງຂບຄຘໃິຄ຋ຓໃີ ີຆີທິຈຂບຄຓທຌຓະຌຈຸ .

2. ຎະຽຑຈຂບຄຍັຌນາຘຄິໃ ຾ທຈຖໟບຓ

ຓະຌຸຈຂບຄຑທກຽປາ຺ ດເູ່ ຌ຿ຖກ຋ໞາຓກາຄຘຄິໃ ຾ທຈຖບໟ ຓຖທຓ຋ຄັ ຘຄໃິ ຋ີໃຓີຆີທິຈ ຾ຖະ ຘິໃຄ຋ີໃຍໍ່ຓີຆີທິຈ ຿ຈງຓະຌຸຈ
ຽປ຺າຽຎຌຸ ຑຼຄຘຄິໃ ຋ໃີຓີຆທີ ຈິ ໜຄໃຶ ຋ີໃບາແຘດູ່ເຌບາຌາຽຂຈຂບຄ຿ຖກ຋ີໃກໟທາຄເນງໞແຑຘາຌ, ບາຌາຽຂຈຂບຄ຿ຖກ຃ທຍ຃ຸຓ
ຉຄໄັ ຾ຉໞເ຅ກາຄ຿ຖກ຋ນໃີ ບົ ຓຖະຖາງຏຌື ຾ຏຌໞ ຈຌິ , ຾ຓໞຌາ້ , ຋ໟບຄ຋ະຽຖ, ຓະນາຘະໝຸຈ ຾ຖະ ຆັໄຌຂບຄຍັຌງາກາຈ຋ີໃນໍ່
ນໟຸຓ຿ຖກແທໟ, ຓະຌຈຸ ຾ຖະ ຘຄໃິ ຓີຆີທິຈ ຋ຄັ ນົາງຍ່ໍຘາຓາຈ຅ະຽຂ຺ໄາແຎ຃ບຍ຃ບຄ຋຺ັ່ທ຋ຸກບາຌາຽຂຈຂບຄ຿ຖກ, ຍໍ່ຑ຺ຍຘິໃຄ
ຓີຆີທຈິ ບາແຘດູ່ເຌເ຅ກາຄຂບຄ຿ຖກເຌຆຌັໄ ຍຌັ ງາກາຈປບຍຌບກຂບຄ຿ຖກ ຾ຖະ ຍໍ່ຓີຖາງຄາຌເຈກໞຼທກັຍຘິໃຄ຋ີໃຓີຆີ
ທິຈ, ຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ຋ັຄນົາງຌັໄຌ ຉໞາຄກໍຓີບິຈ຋ິຑ຺ຌກໞຼທຂໟບຄຘາຑັຌກັຍກາຌຈາຖ຺ຄດູ່ຂບຄຘິໃຄຓີຆີທິຈເຌ຿ຖກຈໟທງ

70

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ຽຆັຌ່ ຆຌໄັ ຂບຄ຿ບ຿ຆຌ຋ໃນີ ່ໍນຸໟຓ຿ຖກດູ່ນໞາຄ຅າກໜໟາຈິຌຎະຓາຌ 15-60 ກິ຿ຖ຾ຓັຈ ຽໜືບ຿ຖກກໍຓີຍ຺ຈຍາຈເຌກາຌ

ຈູຈຆັຍ ຾ຖະ ຾ຘຄຖັຄຘີ຅າກຈທຄບາ຋ິຈຍໍ່ເນໟຓາຽຊິຄຑືໄຌຏິທ຿ຖກເຌຎະຖິຓາຌນົາງ຅຺ຌຽຎຸຌບັຌຉະຖາງຉໍ່ຘິໃຄ຋ີໃຓີ
ຆີທຈິ ເຌ຿ຖກ, ຾ປໞ຋າຈ ຾ຖະ ຌ້າຓຌັ ຋ີໃດູ່ຽຖິກຖ຺ຄແຎ຅າກຏິທ຿ຖກຊືກຓະຌຸຈຂຸຈ຃຺ໄຌຓາເຆໟຎະ຿ນງຈເຌຆີທິຈຎະ຅າ

ທຌັ .
ຎຈຸ ຅ຍຸ ັຌ ຓະຌຸຈແຈຽໟ ຑໃີຓ຅າຌທຌນາົ ງຂຶຌໄ ຾ຖະ ຓີຽຉັກ຿ຖ຿ຖຆີເຌກາຌຏະຖິຈຘິຌ຃ໟາຉໞາຄໂ ຽຑີໃຓຂຶໄຌນົທຄນົາງ

ຽປັຈເນໟຆັຍຑະງາກບຌ຋າຓະຆາຈຊືກຂຸຈ຃຺ໄຌຓາເຆໟເຌຎະຖິຓາຌນົາງຑໟບຓໂກັຍຓີຂບຄຽຘງນາງ຅າກ຃຺ທຽປືບຌ
຾ຖະ ຂະຍທຌກາຌຏະຖິຈຘິຌ຃ໟາຉໞາຄໂ ຽຑີໃຓຂຶໄຌນົທຄນົາງຽປັຈເນໟຆັຍຑະງາກບຌ຋າຓະຆາຈຊືກຂຸຈ຃຺ໄຌຓາເຆໟເຌ
ຎະຖິຓາຌນົາງຑໟບຓກັຍຘິໃຄຽຘຈຽນົືບ຅າຌທຌ ນົທຄນົາງຽນົ຺ັ່າຌີໄ ຅ະຊືກຖະຍາງຘູໞຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ຋ີໃຓະຌຸຈບາແຘດູ່
ຘາຓາຈຽຘືໃບຓ຃ຸຌຌະຑາຍຖ຺ຄ ແຈໟ. ຌບກ຅າກຌີໄ, ກາຌຌາເຆໟຆັຍຑະງາກບຌ຋າຓະຆາຈຎະຖິຓາຌນົາງແຈໟຽປັຈເນໟ
ຆັຍຑະງາກບຌ ຽຘບືໃ ຓ຿ຆຓຖ຺ຄແຈ.ໟ

຃ທາຓຽຘືໃບຓ຿ຆຓຂບຄຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓຽກີຈຂຶໄຌ຋ັຄເຌຍັຌງາກາຈປບຍຌບກ, ຍັຌງາກາຈ຋ີໃຓະຌຸຈບາແຘດູ່
຾ນໞົຄຌ້າ ຾ຖະ ຑຌືໄ ຾ຏຌໞ ຈິຌ຿ຈງຓ຃ີ ທາຓປຸຌ຾ປຄນົາງຂຶໄຌ. ຌບກ຅າກຌໄເີ ຌ ຋ໃດີ ່ບູ າແຘ ຾ຖະ ຘະຊາຌ຋ີໃຎະກບຍກາຌ
ຂບຄຓະຌຈຸ ກໍຽກີຈຓຑີ າທະຓ຺ຌຖະຑິຈນົາງຂຶໄຌ. ງິໃຄແຎກທໞາຌັໄຌ ບານາຌຍໍຖິ຿ຑກຂບຄຓະຌຸຈກໍຓີຘິໃຄຎູຌຽຎືົບຌຈໟທງ
ຘາຌຑິຈນົາງຂຶໄຌ ຾ຖະ ຎຸຈ຅ຸຍັຌຘິໃຄຓີຆີທິຈນົາງຆະຌິຈຘູຌຑັຌແຎ຾ຖໟທ ຾ຖະ ຓີບີກນົາງຆະຌິຈເກໟ຅ະຘູຌຑັຌ.
ຘະຑາຍກາຌຽນົ຺ັາ່ ຌໄີຖໟທຌ຾ຉໞແຎ຃ຸກ຃າຓຉກ່ໍ າຌຈາຖ຺ຄດູ່ຂບຄຓະຌຸຈ຋ຄັ ຌັຌໄ .

ຍັຌນາຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓຉ຺ໄຌຉໍຂບຄ຿ຖກ຋ີໃຓ ະຌຸຈກ າຖັຄຎະຽຆີຌໜໟາເຌງຸກຎຸຈ຅ຸຍັຌຽຆິໃຄແຈໟ ຽກີຈຂຶໄຌ຅າກນົາງ
ຘາຽນຈ຋ໃຘີ ຍື ຽຌໃືບຄຓາ຅າກຂະຍທຌກາຌຏະຖຈິ ນືົ ກາຌຽ຃ໃບື ຌແນທຂບຄຘຄັ ຃຺ຓຓະຌຸຈ ຽຖີໃຓ຾ຉໞຘະແໝກາຌຎະຉິທັຈ
ບຈຸ ຘານະກາ ຃ໄຄັ ຋ີ1 ເຌ຋າໟ ງຘຈັ ຉະທຈັ ຋ີ XVIII ຽຎຌຸ ຉ຺ຌໄ ຓາ຅ຌ຺ ປບຈຎຸຈ຅ຍຸ ຌັ .
2.1 ຍັຌນາກາຌຎຼ່ ຌ຾ຎຄຂບຄຈຌິ ຒາ້ ບາກາຈ

ຍຌັ ນາກາຌຎຼ່ ຌ຾ຎຄຂບຄຈິຌຒາ້ ບາກາຈ ຾ຓໞຌຍຌັ ນາຘຄິໃ ຾ທຈຖບໟ ຓຎາງຽນຈ຋ໃີຘຄ຺່ັ ຏ຺ຌກະ ຋຺ຍເຌ຋ຸກຓູຓ຿ຖກ
ຽຎຌຸ ຉ຺ໄຌກະ຋຺ຍ຃ືຌຉໍ່ຖະຍ຺ຍຌຽິ ທຈ຋າຓະຆາຈຂບຄ຿ຖກ ກໍ຃ື຃ທາຓໝຌັໄ ຃ຄ຺ ຂບຄ ຿ຖກ ຿ຈງຘະຽຑາະດ່າຄງິໃຄ຾ຓໞຌຘິໃຄ຋ີໃ
ຓີຆທີ ິຈ, ທຄ຺ ຅ບຌບານາຌ, ຾ນໞຄົ ຌ້າ, ບາກາຈ, ຑະຖັຄຄາຌ຃ທາຓປໟບຌ. ກາຌຎຼ່ ຌ຾ຎຄຂບຄຈິຌຒ້າບາກາຈແຈໟຽປັຈເນໟ
ຒ້າຐຌູ ຍ່ຽໍ ຎຸຌແຎຉາຓຖະຈກູ າຌ, ບາກາຈປໟບຌຂຶຌໄ ນົື ຽດຸຌຖ຺ຄຏິຈຎູກກະຉິ ຾ຖະ ຽກີຈຓີແຑຑິຍັຈ຋າຄ຋າຓະຆາຈ຋ີໃຍໍ່
ຽ຃ີງຎາກ຺ຈຓີເຌຽຓືໃບກໞບຌ ຽຆິໃຄຘ຺ັ່ຄຏ຺ຌຘະ຋ໟບຌບັຌປຸຌ຾ປຄຉໍ່ຖະຍ຺ຍຽຘຈຊະກິຈ ຾ຖະ ຘັຄ຃຺ຓ ຿ຈງຘະຽຑາະກາຌ
ຏະຖຈິ ກະຘິກາຉ຺ກຉ່າ, ຑະງາຈຆະຌຈິ ເໝໂໞ ແຈຽໟ ກີຈ຋຺່ັທແຎ ຾ຖະ ບືໃຌໂ. ກາຌ຾ກໟແຂຍັຌນາຈັ່ຄ ກໞາທຉໟບຄແຈໟຘຸຓເຘໞ
຾ກໟແຂຍັຌຈາຍັຌນາຉ຺ໄຌຽນຈເຌຖະຈັຍຆາຈ, ຑາກຑືໄຌ ຾ຖະ ຿ຖກຈໟທງກໟບຌ ຋ຶຌບັຌຓະນາຘາຌຎະກບຍຽຂ຺ໄາເຘໞ
ກາຌ຃ໄຌ຺ ຃ທໟ ານາຘາຽນຈທິ຋ກີ າຌຎບ້ ຄກຌັ ຾ກແໟ ຂ ຾ຖະ ບບກ ຖະຍຼຍກາຌຈໟາຌກ຺ຈໝາງຘາກຌ຺ .
2.2 ກາຌຽຘບືໃ ຓ຿ຆຓຂບຄຘິໃຄ຾ທຈຖບໟ ຓ຋າຄ຋າຓະຆາຈ

ກາຌຽຘືໃບຓ຿ຆຓຂບຄຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ຋າຄ຋າຓະຆາຈ ຘໞທຌເນງໞ຾ຓໞຌກາຌນົຸຈໜໟບງຊບງຖ຺ຄ ກາຌຘູຌຽຘງ
຾ຖະ ກາຌຽຘືໃບຓ຿ຆຓຂບຄຆັຍຑະງາກບຌ຋າຓະຆາຈຽຎຸຌຉ຺ໄຌ ຆັຍຑະງາກບຌຎ່າ ແຓໟ, ຆີທະຌາໂຑັຌ, ຾ນົໞຄຌ້າຈິຌ
ຎູກຐຸຄ, ບາກາຈຍໍ່຾ປໞ ຾ຖະບືໃຌໂ ຽຆິໃຄຓີຏ຺ຌຽປັຈເນໟຖະຍ຺ຍຌິຽທຈ ຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ຋າຓະຆາຈ ກໍ຃ືຖະຍ຺ຍຌິຽທຈຂບຄ

71

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

຿ຖກຽຘືໃບຓ຿ຆຓຖ຺ຄແຈໟກະ຋຺ຍຉໍ່ທ຺ຄ຅ບຌບານາຌ, ທ຺ຄ຅ບຌຌ້າ, ທ຺ຄ຅ບຌຑະຖັຄຄາຌ ຾ຖະບືໃຌໂ. ຽທ຺ໄາຘະຽຑາະຎ່າແຓໟ
ຽຎຸຌຑາກຘໞທຌ຋ີຓໃ ີຍ຺ຈຍາຈຘາ ຃ັຌ຋ໃີຘຈຸ ຃ືຽຎຸຌຏຏໟູ ະຖິຈຂັໄຌຉ຺ໄຌເຌທ຺ຄ຅ບຌບານາຌ, ຽຎຸຌຏູໟປັກຘາທ຺ຄ຅ບຌຂບຄຌ້າ,
ທຄ຺ ຅ບຌບາ ກາຈ, ປັກຘາ຃ທາຓຆຸຓຆືໃຌ ຾ຖະ ຃ທາຓບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌຂບຄຈິຌ, ປັກຘາແຈໟ຃ທາຓຈຸໞຌຈໞຼຄຂບຄຖະ ຍ຺ຍ
ຌິຽທຈ຋າຓະຆາຈ຿ຖກ ຾ຖະ ງຄັ ຘໟາຄ຃ຸຌຎະ຿ນງຈບືໃຌໂບກີ ຽຆັ່ຌ ກາຌຘັຄຽ຃າະຈໟທງ຾ຘຄ ຂບຄຑືຈເຌຉບຌກາຄຽທັຌ
ຑຈື ຅ະຈຈູ ຽບ຺າກາຘກາກ຿ຍຌິກ຅າກຆັໄຌຍັຌງາກາຈ, ຌ້າ ຾ຖະ ຋າຈບາ ນາຌ຅າກເຉໟຈິຌ ຿ຈງກາຌເຆໟ຾ຘຄຉາຽທັຌ
ຽຎຸຌຑະຖັຄຄາຌຂບຄກາຌຘຄັ ຽ຃າະຈທໟ ງ຾ຘຄຑຈື ຽຑບືໃ ຅ະຏະຖິຈບບກຆ຾ີ ຆຌບບກຘຍໞູ ຌັ ງາກາຈ ຾ຖະ ຑໟບຓຈຼທກັຌຌັໄຌ
ກແໍ ຈໟຏະຖຈິ ຋າຈຉາໞ ຄໂ ຾ຖະ ຌ້າຉາຌຎະກບຍຽຂ຺ໄາເຌຖາຉ຺ໄຌ, ເຍ ຾ຖະ ໝາກ. ເຌຉບຌກາຄ຃ືຌ, ງໟບຌຂາຈ຾ຘຄຉາ
ຽທຌັ ຑືຈ຅ຶໃຄ ຈູຈຽບາ຺ ກາຘບກ຺ ຆີ຾ຆຌ ຾ຖະ ຎ່ບງ ກາກ຿ຍຌິກບບກຘູໞຆັໄຌຍັຌງາກາຈ. ຅າກກາຌທິຽ຃າະຽນັຌທໞາ ຑືຈ
຅ະຈຈູ ຽບ຺າກາກ຿ຍຌິກ຅າກຆັໄຌຍັຌງາກາຈຎະຓາຌ 22 ຿ຉຌ ຾ຖະ ຅ະຏະຖິຈບບກຆີ຾ຆຌ ບບກຘູໞຍັຌງາກາຈຑຼຄ
16 ຿ຉຌຉໍຽ່ ປັກຉາຉ່ໍຎີ. ງໟບຌ຾ຌທຌັໄຌຎາ່ ແຓໟຘາຓາຈນົຸຈຏໞບຌກາຌຘະຘ຺ຓ ກາກ຿ຍຌິກເຌຆັໄຌຍັຌງາກາຈແຈໟ. ກາຌ
ນຸົຈໜບໟ ງຊບງຖ຺ຄ ນົື ຘູຌຽຘງຂບຄຎ່າແຓໟຽຂຈປໟບຌ຅ຶໃຄ ຑາເນໟຽກີຈຓີຏ຺ຌກະ຋຺ຍດ່າຄປຸຌ຾ປຄຉໍ່ຖະຍ຺ຍຌິຽທຈ຋າຓະ
ຆາຈ຿ຖກ. ຎາ່ ແຓຽໟ ຂຈປບໟ ຌ຅ຶໃຄຽຎຸຌຏໟູຘໟາຄ ຃ທາຓງຌື ງຄ຺ ຾ຖະ ເນບໟ ະຌາ຃ຈ຺ ຾ກໞ຿ຖກ.
2.3 ຎະກ຺ຈກາຌຽປືບຌ຾ກໟທ

ຎະກ຺ຈກາຌຽປືບຌ຾ກໟທຓີຍ຺ຈຍາຈຘາ຃ັຌເຌທ຺ຄ຅ບຌຑະຖັຄຄາຌ຃ທາຓປໟບຌ ຃ື ໜໞທງ຿ຖກ ແຈໟປັຍຑະຖັຄຄາຌ
຃ທາຓປບໟ ຌ຅າກ຾ຘຄຉາຽທັຌ ຾ຖະ ງໟບຌກາຌ຿ປຓຉ຺ທຂບຄກາຘຽປືບຌ຾ກໟທຉໞາຄໂ ຑິຽຘຈ຾ຓໞຌກາກ຿ຍຌິກເຌຆັໄຌ
ຍຌັ ງາກາຈຽຑືໃບຎູກນໟຸຓຏິທ຿ຖກ ຿ຈງຓີໜໟາ຋ີໃຎ່ບງ ຾ຖະ ຽກັຍປັກ ຘາ຃ທາຓປໟບຌ຅າຌທຌໜຶໃຄແທໟ ບັຌຽປັຈເນໟຏິທ
຿ຖກຓ຃ີ ທາຓບ຺ຍບຸໞຌຉະນບົ ຈຽທຖາ. ຾ຉເໞ ຌຎຸຈ຅ຸ ຍຌັ ງໟບຌບາງກາກ຿ຍຌິກແຈໟຽຑີໃຓຂຶໄຌດ່າຄຓະນາຘາຌ ຾ຖະ ແທທາ
ຽກຌີ ກາຌ຺ຈ຋ໃີ຋າຓະຆາຈຓີ ຃ທາຓຉໟບຄກາຌບັຌແຈໟຽປັຈເນໟບຸຌນະຑູຓຂບຄ຿ຖກຽຑີໃຓຂຶໄຌຏິຈຎູກກະຉິ. ຎາກ຺ຈກາຌ
ຈັ່ຄກາໞ ທ຅ຄໃຶ ຊືກຽບຌີໄ ທາໞ "ຎະກ຺ຈກາຌຽປບື ຌ຾ກໟທ" ຽຆໃຄິ ຍຌັ ນາຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓຘືຍຽຌບືໃ ຄ.

ຏຌ຺ ແຈປໟ ຍັ ຋ຉໃີ າຓຓາ ຾ຓໞຌຽຎຸຌຍັຌນາກາຌຎຼ່ ຌ຾ຎຄຈິຌຒ້າບາກາຈຂບຄ຿ຖກ ບັຌແຈໟຘ຺່ັຄ ຏ຺ຌຘະ຋ໟບຌ຋າຄຖ຺ຍ
ບັຌເນງໞນົທຄຉໍ່ຖະຍ຺ຍຌິຽທຈຂບຄ຋າຓະຆາຈ, ຋ຸກຂະ຾ໜຄກາຌຂບຄຽຘຈຊະ ກິຈ ຾ຖະ ຘັຄ຃຺ຓ ຅ະແຈໟປັຍຏ຺ຌ
ກະ຋຺ຍກະຽ຋ືບຌ ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓໞຌຂະ຾ໜຄກາຌກະຘິກາ ຽຆັ່ຌ ຽກີຈຓີແຑ຾ນໟຄ຾ຖໟຄ, ຌ້າຊໟທຓກະ຋ັຌນັຌ ຾ຖະ
ກາຌຂະນງາງຉທ຺ ຂບຄ຋ະຽຖຆາງຽຑີຓໃ ຂໄຶຌ. ຌບກ ຌັໄຌກໍງັຄແຈໟຽປັຈເນໟຖະຈັຍຌ້າ຋ະຽຖຘູຄຂຶໄຌ. ງໟບຌຓີກາຌຖະຖາງ
ຂບຄຑຌູ າ້ ກໟບຌເຌຂທໄັຌ຿ຖກຽໜືບ ຾ຖະ ເຉໟບຌັ ຽຎຸຌຘາຽນຈເນໟຌ້າ຋ະຽຖຊໟທຓຈິຌກະຘິກາ ຾ຖະ ຈິຌ຋ີໃດູ່ບາແຘດູ່ເຌ
ຖະຈຍັ ຉ່າຉາຓ ຾຃ຓ຋ະຽຖ. ກາຌກາຽຌຈີ ຂບຄບາງກາກ຿ຍຌິກ ຘໞທຌນົທຄນົາງຓາ຅າກ຿ປຄຄາຌບຸຈຘານະກາຎຸຄ຾ຉໞຄ
ຉາໞ ຄໂ຋ຌໃີ າເຆຌໟ ້າຓັຌຽຆບືໄ ແຒ, ບາງ຾ກັຈຘ໌, ຊາໞ ຌນີຌ ຾ຖະ ແຓໟ ຽຎຌຸ ຑະຖັຄຽຆືໄບຽຑີຄຽຎຸຌຉ຺ໄຌຉໍ. ຌບກຌັໄຌຓາ຅າກແຒ
ຎ່າ, ຅ຈູ ຂໄີຽນງໄືບ, ທຈັ ຊຘຸ ໃຄິ ຽຘຈຽນບືົ ຾ຖະ ກາຌ຃຺ຓຓະຌາ຃ຓ຺ ຂ຺ຌຘ຺ັຄ່ .

72

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

2.4 ກາຌຽຘືໃບຓ຿ຆຓຂບຄຆໄຌັ ຿ບ຿ຆຌ
ຆັໄຌ຿ບ຿ຆຌແຈຓໟ ຍີ ຺ຈຍາຈຘາ຃ັຌ ຽຆັ່ຌ ຓີໜໟາ຋ີໃກັ່ຌຉບຄ຾ຘຄບຸຌຉຕາແທ຿ບຽຕຈ ຾ຖະ ປັກຘາບຸຌຌະຑູຓ

ໜາໟ ຿ຖກຍໍ່ເນໟປບໟ ຌ ຾ຖະ ໜາທນາົ ງ, ກາຌຽຘໃບື ຓ຿ຆຓຂບຄຑທກຓັຌ຾ຓຌໞ ຓີກາຌຑທ຺ ຑັຌ຿ຈງກ຺ຄກັຍ຋າຈ຃ຖໍ຿ຕຒຖູ
຿ຕ຃າຕຍບຌ (Chlorofluorocarbon) ນືົ (CFC).

ເຌແຖງະຉ຺ໄຌຂບຄຆຸຓ ຎີ 1970 ຌັກທິ຋ະງາຘາຈຂບຄ຿ຖກແຈໟຘັຄຽກຈຽນັຌທໞາ ຈິຌຒ້າບາກາຈແຈໟຓີກາຌ
ຎຼ່ ຌ຾ຎຄຏຈິ ຎູກກະຉິ ຾ຖະ ແຈໟງກ຺ ຍັຌນາຈຄ່ັ ກໞາທຌໄຌັ ຂຶຌໄ ຽຑືໃບ຋າກາຌ຃ໄຌ຺ ຃ທໟາ, ຉຈິ ຉາຓ ຾ຖະ ຽຉືບຌທໞາຆັໄຌ຿ບ຿ຆຌ
ດູ່ນົາງ຅ຸຈແຈໟຓີກາກຍບຌຍາຄຖ຺ຄ. ເຌຎີ 1985 ແຈໟຘັຄຽກຈຽນັຌ ຆັໄຌ຿ບ຿ຆຌຓີປູປ຺່ັທ ຿ຈງຘະຽຑາະດູ່຅ຸຈ຋ີໃຆືໃກັຍ
຋ະທີຍ຾ບຌຉາກຉິກ (ຂທັຌໄ ຿ຖກເຉ)ໟ ຉຓໍ່ າເຌຎີ 1992 ປປູ ັທ຺່ ຈັ່ຄກໞາທແຈໟຂະນງາງຉ຺ທບບກທໟາຄກທໞາຽກ຺່ັາ ຽຓືໃບຘ຺ຓ
຋ຼຍເຘໞນົາງຎີຏໞາຌຓາ ຽຆິໃຄກທຓຽບ຺າຽຌືໄບ຋ີໃຏິທ຿ຖກຎະຓາຌ 36,8 ຖໟາຌກິ຿ຖຉາ຾ຓັຈ ຾ຖະ ຉາຓ຃າຈ຃ະຽຌ຅ະ
ຽກີຈຓີຏ຺ຌປໟາງ຾ປຄຉໍ່຿ຖກ຃ືປບຈ ຎີ 2000 ຓະຌຸຈຽປ຺າ຅ະຽກີຈ຿ຖກຓະຽປັຄຏິທໜັຄຽຊິຄ 26% ຂບຄຎະຆາກບຌ
຿ຖກ ຾ຖະ ບາຈຽກີຈຓຑີ ະງາຈຉາຍບຈບີກຎະຓາຌ 18 ນາ 30 ຖໟາຌ຃຺ຌ.

ເຌແຖງະຉຌ຺ໄ ຂບຄຆຓຸ ຎີ1950 ຘະນະຖັຈບະຽຓຕິກາ ແຈໟ຃ຌໄ຺ ຑ຺ຍ຋າຈຽ຃ຓີຉະກຸຌ຃ຖໍ຿ຕຒຖູບໍ຿ຕ຃າຕຍບຌ ຽຆິໃຄ
ຽຎຸຌຎະ຿ນງຈ຋ໃີຘຈຸ ຘາຖັຍບຸຈຘານະກາຽ຃ືໃບຄຽດຸຌຉໞາຄໂ ຃ືຑທກຓັຌແຈໟ ຍັຌ຅ຸດູ່ເຌຏ຺ຌຏະຖິຈຒຕີບບຌ຋ີໃຽຎຸຌຘໞທຌ
ຎະກບຍຘາ຃ັຌ ຽຑືໃບ຋າ຃ທາຓຽດຸຌ຋ຸກຆະຌິຈ, ຾ບຽດຸຌ, ບຸຈຘານະກາດາຄຎຖາຘຉິກ, ຒບຄຌ້າ, ຘະຽຎ. ຌບກຌັໄຌ,
ງັຄຍັຌ຅ດຸ ູ່ເຌຏຌ຺ ຏະຖິຈປາຖບຌເຌ ບຸຎະກບຌຽ຃ໃືບຄຈຍັ ຽຑຄີ . ຋າຈຈັ່ຄກໞາທຍໍ່ຽຎຸຌຑິຈ, ຍໍ່ຽຎຸຌບັຌຉະຖາງ, ຍໍ່ແໝໟແຒ
຾ຖະ ຍ່ໍຓຏີ ຌ຺ ກະ຋຺ຍນງຄັ ເຌຽທຖາຎ່ບງບບກຘູໞຍັຌງາກາຈ, ຾ຉໞ຃ທາຓ຃ິຈ຋ີໃກໞາທຓາຌີໄຓີບັຌຏິຈຑາຈງໟບຌທໞາ ເຌຎີ
1974 ແຈໟຑ຺ຍຽນັຌທໞາ຋າຈ຃ຖໍ຿ຕຒຖບູ ໍ຿ຕ຃າຍບຌຽຎຸຌ຋າຈຉ຺ໄຌຉໍ຋ໃີ຋າຖາງຆັໄຌ຿ບ຿ຆຌ.

ຆຌັໄ ຿ບ຿ຆຌແຈໟຊືກ຋າຖາງເຌຽຓໃືບຽທຖາຓກີ າຌຌາເຆຏໟ ຺ຌຏະຖຈິ ຒຕີບບຌ ຾ຖະ ປາຖບຌ ຃ື ຑທກຓັຌ຅ະຎ່ບງ
຋າຈ ຃ຖ຿ໍ ຕຒຖບູ ຿ໍ ຕ຃າຍບຌ ບບກ ຾ຖະ ຎທິ ຂຶໄຌຘູໞຆັໄຌຍັຌງາກາຈ຋ີໃຓີຘໞທຌ ຎະກບຍ຿ບ຿ຆຌ ຾ຖະ ຽທຖາຈຼທກັຌ
ຌັໄຌ຋າຈ຃ຖໍ຿ຕຒຖູບໍ຿ຕ຃າຍບຌຊືກກະ຋຺ຍກັຍຖັຄຘີ ຘີຓໞທຄ ຾ຖໟທຽກີຈຎະຉິກິຖິງາ຋າຄຽ຃ຓີ ຽປັຈເນໟບາຉບຓ຃ຖໍ
ບບກຓາດູ່຿ຈຈຈໞຼທ ຾ຖະ ຘືຍຉໍ່຋າຎະຉິກິຖິງາ຋າຄຈໟາຌຽ຃ຓີກັຍ຿ຓຽຖກຸຌຂບຄ຿ບ຿ຆຌ ຾ຖະ ຘາຓາຈ຋າຖາງ຿ບ
຿ຆຌຽຎຸຌຑັຌໂ຿ຓຽຖກຸຌຈໟທງປູຍກາຌ຋າຖາງ຾ຖໟທ ຾ຖະ ກັຍ຃ືຌຓາ຋າຖາງບີກ. ຽຊິຄ຾ຓໞຌທໞາ຿ຓຽຖກຸຌຂບຄ຿ບ
຿ຆຌ ຘາຓາຈຎະກບຍ຃ືຌເໝໞແຈໟກໍຉາຓ ຾ຉໞ຅າຑທກ຋າຈຈັ່ຄກໞາທຓີນົາງຽກີຌ຃ທຌ ຾ຖະ ຘາຓາຈ຋າ ຖາງແຈໟດ່າຄ
ຓະນາຘາຌຽກີຌ຃ທາຓຘາຓາຈ຋ີໃ຿ບ຿ຆຌ຅ະຏະຖິຈ຋຺ຈ຾຋ຌ຃ືຌເໝໞແຈໟ ຽຑືໃບເນໟຘ຺ຓຈູຌ຃ືຽກ຺່ັາ ຾ຖະ ຋ັຌຽທຖາຽຆິໃຄ
ຂະຍທຌກາຌຈັ່ຄກໞາທ ຌີໄຽບີໄຌທໞາກາຌ຋າຖາງຆັໄຌ຿ບ຿ຆຌຽຆັ່ຌກັຌ. ຍັຌນາຈັ່ຄກໞາທກໍຽຎຸຌຍັຌນາຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓຘືຍ
ຽຌບືໃ ຄ.

2.5 ຓ຺ຌຖະຑິຈ
"ຓຌ຺ ຖະຑຈິ " ຾ຓຌໞ ຘະຑາທະຂບຄຘິຄໃ ຾ທຈຖບໟ ຓ຋ໃີຓກີ າຌຎຼ່ ຌ຾ຎຄ຋າຄຈໟາຌທັຈຊຸ, ຆີທະ ຾ຖະ ຽ຃ຓີງໟບຌຓີ

຋າຈ ນົື ຋າຈຉໞາຄໂຽ຅ືບຎູຌດູ່ເຌຌ້າ, ຈິຌ, ບາກາຈຽກີຌຓາຈຉະຊາຌ຃ຸຌຌະ ຑາຍຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ຋ີໃກາຌ຺ຈແທໟ ຽຆິໃຄ

73

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ຽຎຌຸ ຘາຽນຈຽປັຈເນໟຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓຽຎຌຸ ຑິຈ ຾ຖະ ຘຄ່ັ຺ ຏ຺ຌຘະ ຋ໟບຌບຌັ ຍໍ່ຈີຉໍ່ຘຸຂະຑາຍ, ຆີທິຈຂບຄ຃຺ຌ, ຘັຈ, ຑືຈ ຾ຖະ
ຘໃິຄ຾ທຈຖໟບຓ.

ຓ຺ຌຖະຑິຈຎະກບຍຈໟທງຓຌ຺ ຖະຑິຈ຋າຄຌ້າ, ຈິຌ, ບາກາຈ ຋ີໃຽກີຈຂຶໄຌ຅າກ຋າຈຽ຃ຓີຽຎຸຌ ຑິຈ, ຋າຈກາຓັຌຉະ
ຑາຍຖັຄຘີ, ຘິໃຄຽຘຈຽນົືບ ຾ຖະ ກາຌຖ຺ຍກທຌ຅າກ຃ທາຓຘັ່ຌຘະຽ຋ືບຌ, ຾ຘຄ ຘີ, ຘຼຄ, ກິໃຌ ຾ຖະ ຓ຺ຌຖະຑິຈ຋າຄ
຋ຈັ ຘະຌງີ ະຑາຍ.

2.6 ຘິໃຄຽຘຈຽນົບື
ຘຄໃິ ຽຘຈຽນົືບ ຾ຓໞຌຘິໃຄ຋ີໃຍໍ່ຉໟບຄກາຌຌາເຆໟຽຂ຺ໄາເຌຂະຍທຌກາຌຏະຖິຈເຈໜຶໃຄແຈໟບີກຘິໃຄຽຘຈຽນົືບຓີນົາງ

ປູຍ ຽຎຸຌຂບຄ຾ຂຄ, ຂບຄ຾ນົທ ນົື ຾ກັຈຘ. ຘິໃຄຽຘຈຽນົືບຘາຓາຈ຾ຍໞຄບບກຽຎຸຌໝທຈແຈໟຈັ່ຄຌີໄ: ຂີໄຽນງືໄບຎຼກ, ຂໄີ
ຽນງືໄບ຾ນໟຄ, ຂີໄຽນງືໄບ຅າກກາຌເຆໟຘບງເຌຉ຺ທຽຓືບຄ, ຂີໄຽນງືໄບ຅າກບຸຈຘານະກາ, ຂີໄຽນງືໄບ຋ີໃຽຎຸຌບັຌຉະຖາງ (ຂໄີ
ຽນງໄືບ຿ປຄໝໍ, ຂີໄຽນງບໄື ຽຎຸຌຑຈິ , ຂຽີໄ ນງໄບື ຋ຓໃີ ຘີ ິໃຄຽຘຈຽນບົື ຂບຄກາຓັຌຉະຑາຍຖຄັ ຘຉີ ກ຺ ຃ໟາຄ)

ເຌຎຸຈ຅ຸຍັຌດເູ່ ຌຉທ຺ ຽຓບື ຄເນງໂໞ ຂບຄ຿ຖກ ຂຽີໄ ນງືໄບແຈໟຽຎຌຸ ຍັຌນາເນງໞງໟບຌນົາງໂຘາງຽນຈ. ຈັ່ຄຌັໄຌ, ກາຌ
຃ໟຓຸ ຃ບຄຂຽີໄ ນງບໄື ຈຄ່ັ ກໞາທຌີໄ ຅ິຄໃ ແຈໟປຍັ ກາຌຽບາ຺ ເ຅ເຘ຅ໞ າກຖັຈຊະຍາຌ, ກາຌຆຸກງູໟເນໟຓີກາຌຽຂ຺ໄາປໞທຓຂບຄຎະຆາຆ຺ຌ
ນົາງຂຶຌໄ ຾ຖະ ຆຸກງໟູແຈໟຓນີ ົາງໂຓາຈຉະກາຌຽຎຸຌຉໄ຺ຌ ຋ຖຸ ະກິຈກາຌ຾ງກຂີຽໄ ນງືໄບ ຽຑືໃບ຅ຸຈຎະຘ຺ຄເນໟກາງຽຎຸຌທັຈຊຸ
ຈຍິ ຘາຖັຍ:

- ຌາແຎເຆ຃ໟ ຌື ເໝໞ ຽຆັ່ຌ ຾ກໟທຽຍງ, ຾ກທໟ ຌ້າຎາ, ຊຄ຺ ດາຄ ຾ຖະ ບຌືໃ ໂ.
- ຌາແຎຏະຖິຈ຃ຌື ເໝໞ ຽຆັ່ຌ ຽນົກັ , ຋ບຄ, ບາຖຓູ ີຌຼຓ, ຽ຅ງໟ , ຎາົ ຘຉິ ຽຆິໃຄກາງຽຎຌຸ ຘິຌ຃ໟາ.
- ຌາແຎຏະຖຈິ ຽຎຸຌທຈັ ຊຸປຍັ ເຆໟ຾ຌທເໝໞ ຽຆັ່ຌ ຽນກັົ , ຋ບຄ, ຽ຅ງໟ ...
- ຂໄີຽນງໄືບ຋ີໃຽຌາ່ັ຺ ຽຎ຺ບື ງກໍຌາຽບ຺າແຎຍ່ັ຺ຓຽຎຸຌຐຸ່ຌຆີທະຑາຍ.

຃າຊາຓ
1. ຍັຌນາຂບຄຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓຓີ຅ກັ ຎະຽຑຈ? ຎະຽຑຈເຈ຾ຈໞ? (ບະ຋ິຍາງ຾ຉໞຖະຎະຽຑຈ)

74

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຍຈ຺ ຋ີ 10
ຍຈ຺ ຍາຈຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋າກຍັ ກາຌຎກູ ຎກຸ ປກັ ຘາຘະຑາຍ຾ທຈຖບໟ ຓເຌ ASEAN

1. ຋ຈິ ຋າຄເຌກາຌ຾ກໟແຂຘໃຄິ ຾ທຈຖບໟ ຓ

຋ຸກໂຂະຍທຌກາຌຏະຖິຈຂບຄຘັຄ຃຺ຓ ຾ຖະ ກາຌຽ຃ືໃບຌແນທຂບຄຓະຌຸຈຽຎຸຌຉ຺ໄຌຂະຍທຌ ກາຌຑັຈ຋ະຌາ
ຽຘຈຊະກິຈ-ຘັຄ຃຺ຓຌັໄຌ, ຖໟທຌ຾ຖໟທ຾ຉໞກໍ່ເນໟຽກີຈຍັຌນາຏ຺ຌກະ຋຺ຍຉໍ່ຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ ຾ຖະ ງັຄຆີໄເນໟຽນັຌທໞາ ຍັຌນາ
ຘຄໃິ ຾ທຈຖບໟ ຓຑທ຺ ຑຌັ ຿ຈງກຄ຺ ກັຍ຃ທາຓ຋ຸກງາກຂາຈຽຂີຌເຌຖະຈັຍ ຓະນາຑາກ ຾ຖະ ຅ຸຖະຑາກ ຽຎຸຌຉ຺ໄຌກໍ຾ຓໞຌ
ຎະຆາຆຌ຺ ຍັຌຈາຽຏ່ັ຺າ, ກາຌຎະກບຍຘໞທຌ ຾ຖະ ຓີ ຘໞທຌປໞທຓຂບຄຂະ຾ໜຄກາຌ, ຑາກຘໞທຌຉໞາຄໂຂບຄຘັຄ຃຺ຓ ຽຂ຺ໄາ
ເຌຂະຍທຌກາຌຎູກຎກຸ ປກັ ຘາຘໃິຄ ຾ທຈຖໟບຓຽຎຌຸ ຉໄ຺ຌ. ກາຌຎູກຎຸກປັກຘາຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓເຌຂະຍທຌກາຌຑັຈ຋ະຌາ
ຽຘຈຊະກິຈ ຾ຖະ ຘັຄ຃຺ຓເນຓໟ ຖີ ັກຘະຌະງຌື ງ຺ຄ. ຈັ່ຄຌັໄຌ, ກາຌ຾ກໟແຂຍັຌນາຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ຅ຶໃຄ຃ທຌຽບ຺າເ຅ເຘໞເຌ 3
ຖະຈັຍ ຃ື ກາຌ຾ກໟແຂຍັຌນາຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ຋ີໃຉິຈຑັຌກັຍກາຌ຾ກໟແຂ຃ທາຓ຋ຸກງາກ ຿ຈງຏໞາຌຂະ ຍທຌກາຌ
ຑຈັ ຋ະຌາ຋ີໃຓີຖັກຘະຌະ຾ຍຍງືຌງ຺ຄ, ຉິຈຑັຌກັຍກາຌທາຄຌະ຿ງຍາງ, ກາຌຑັຈ຋ະຌາ ຖະຍຼຍກາຌຈໟາຌກ຺ຈໝາງ
ຈໟາຌຘິໃຄ຾ທຈຖບໟ ຓ ຾ຖະ ຎຍຸ ຎຸຄ຃ທາຓບາຈຘາຓາຈຂບຄບ຺ຄກາຌ຃ຸໟຓ ຃ບຄ. ຉິຈຉາຓ຃ຸຌຌະຑາຍຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ ຽຆັ່ຌ
ທຼກຄາຌຘໟາຄຊາຌຂໍຓ້ ຌູ ຂໞາທຘາຌ, ທຼກຄາຌຽຐກິ ບ຺ຍປ຺ຓຘຄໃິ ຾ທຈຖໟບຓ, ທຼກຄາຌ຃຺ຌໄ ຃ທໟາຘໃຄິ ຾ທຈຖໟບຓ.
1.1 ກາຌ຾ກແໟ ຂຍຌັ ນາຘຄິໃ ຾ທຈຖໟບຓ ຋ີໃຉິຈຑຌັ ກຍັ ກາຌ຾ກແໟ ຂ຃ທາຓ຋ຸກງາກ ຿ຈງຏໞາຌຂະຍທຌກາຌຑັຈ຋ະຌາ຋ຓີໃ ີ
ຖັກຘະຌະ຾ຍຍງືຌງຄ຺

ກາຌ຾ກໟແຂ຾ຍຍງືຌງ຺ຄ຾ຓໞຌ ກາຌ຾ກໟແຂຈໟທງກາຌຘຸຓເຘໞ ຽປັຈເນໟກາຌຑັຈ຋ະຌາຓີຖັກ ຘະຌະ຾ຍຍງືຌງ຺ຄ
ຽຆິໃຄຓີຎະຘິຈ຋ິຏ຺ຌຘູຄ ຋າຄຈໟາຌຽຘຈຊະກິຈ, ຘັຄ຃຺ຓຓີ຃ທາຓງຸຈຉິ຋າຘີທິແຖ, ຎະຆາຆ຺ຌຓີ຃ຸຌຌະຑາຍຆີທິຈຈີຂຶໄຌ
຾ຖະ ຘິໃຄ຾ທຈຖບໟ ຓ຋າຓະຆາຈແຈໟຊກື ຌາເຆໟດ່າຄຘ຺ຓຽນຈຘ຺ຓຏຌ຺ ຋ຄັ ຓີກາຌຍູຖະຌະຎທູ ຾ຎຄ. ງໟບຌຖະຈັຍ຃ທາຓ຾ຉກ
ຉໞາຄກັຌເຌຍັຌຈາຎະຽ຋ຈບຸຈຘານະກາ, ກາຖັຄຑັຈ຋ະຌາ ຾ຖະ ຈໟບງຑັຈ຋ະຌານົາງຈໟາຌ ຅ຶໃຄຽປັຈເນໟກາຌ຾ກໟແຂ
ຍຌັ ນາຘິຄໃ ຾ທຈຖໟບຓຓີ ບັຌ຾ຉກຉໞາຄກັຌຽຆັ່ຌ :

- ຍັຌຈາຎະຽ຋ຈບຸຈຘານະກາ ຽຆິໃຄຓີຏ຺ຌຘາຽຖັຈເຌກາຌຑັຈ຋ະຌາ຾ຍຍງືຌງ຺ຄຓາ຾ຖໟທຌັໄຌ, ກາຌ຾ກໟແຂ
ຍັຌນາຘໃິຄ຾ທຈຖບໟ ຓຉໟບຄຘຓຸ ເຘກໞ າຌ຾ກໟແຂຍັຌນາຘິໃຄຽຘຈ ຽນົືບ຅າກກາຌຒຸຓຽຒືບງຂບຄຘັຄ຃຺ຓ, ຍັຌນາກາຌຎ່ບງ
ກາຘຽປືບຌ຾ກໟທ ຾ຖະ ຘາຌ຋າຖາງ຿ບ຿ຆຌບບກຘູໞຆັໄຌຍັຌງາກາຈຈໟທງກາຌຍັຄ຃ັຍເຆໟຖະຍຼຍກ຺ຈໝາງຈໟາຌ
ຘໃິຄ຾ທຈຖໟບຓ຋ັຄເຌຖະຈັຍຆາຈ ຾ຖະ ຘາກ຺ຌ ຑໟບຓ຋ັຄແຈໟຑັຈ຋ະຌາຍັຌຈາຽຉັກຌິກ຿ຌ຿ຖຆີເນໟ຾຋ຈຽໝາະກັຍຘິໃຄ
຾ທຈ ຖໟບຓກ຃ໍ ືຽປຈັ ເນກໟ າຌຎບ່ ງຓ຺ຌຖະຑິຈບບກຘູໞຆັໄຌຍັຌງາກາຈຌໟບງ ຋ຘໃີ ຸຈຽ຋າັ຺່ ຋ໃ຅ີ ະໜບໟ ງແຈ.ໟ

- ຍັຌຈາຎະຽ຋ຈຈບໟ ງຑຈັ ຋ະຌາ຾ຓໞຌຓ຃ີ ທາຓ຋ກຸ ງາກຂາຈຽຂີຌກທຓຽບ຺າຘໞທຌນົາງ ເຌຖະຈັຍຓະນາຑາກ
຾ຖະ຅ຸຖະຑາກ ຾ຉໞຓີ຃ທາຓບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌ຋າຄຈໟາຌຆັຍຑະງາກບຌ຋າຓະຆາຈ. ຈັ່ຄຌັໄຌ, ກາຌ຾ກໟແຂຍັຌນາ
ຘໃຄິ ຾ທຈຖໟບຓ ຾ຓຌໞ ຽບ຺າເ຅ເຘໞຽປັຈເນໟຂະຍທຌກາຌຑັຈ຋ະຌາຉໞາຄໂ ແຈຓໟ ີຖກັ ຘະຌະ຾ຍຍງຌື ງ຺ຄ.

- ຍັຌຈາຎະຽ຋ຈກາຖັຄຑັຈ຋ະຌາ ຽຆິໃຄຓີ຅າຌທຌນົທຄນົາງຉໟບຄແຈໟ຾ກໟແຂຍັຌນາຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ຋ັຄດູ່ເຌ
ຽຄໃບື ຌແຂ຃ືຈຄັ່ ຍຌັ ຈາຎະຽ຋ຈ຋ຓີໃ ກີ າຌຑັຈ຋ະຌາ ຾ຖະ ບຈຸ ຘານະກາແຎຑບໟ ຓໂກັຌ.

75

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

1.2 ກາຌ຾ກໟແຂຍັຌນາ ຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓຉິຈຑັຌກັຍກາຌຘໟາຄ຿຃ຄຖໞາຄ ຾ຖະ ຎຸຍຎຸຄ ກ຺ຌແກກາຌ຃ຸໟຓ຃ບຄ
ຘິຄໃ ຾ທຈຖບໟ ຓຖະຈັຍຆາຈ

ເຌກາຌ຾ກແໟ ຂຍຌັ ນາຈັ່ຄກາໞ ທ ຉໟບຄແຈຽໟ ບ຺າເ຅ເຘໞທາຄຌະ຿ງຍາງກາຌຑັຈ຋ະຌາຖະຍຼຍກາຌຈໟາຌກ຺ຈໝາງ
ຈາໟ ຌຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ ຾ຖະ ຎຸຍຎຸຄ຃ທາຓຘາຓາຈຂບຄບ຺ຄກາຌ຃ຸໟຓ຃ບຄຉິຈຉາຓ຃ຸຌຌະຑາຍຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓເນໟຓີ຃ທາຓ
ຑໟບຓເຌກາຌຽ຃ືໃບຌແນທທຼກຄາຌຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓເນໟຓີຎະຘິຈ຋ິຏ຺ຌຘູຄ. ຋ັຄຌີໄກໍຽຑືໃບຎ້ບຄກັຌຍໍ່ເນໟຍັຌນາ
ຘໃິຄ຾ທຈຖໟບຓຽກີຈຂຶໄຌ, ປັກຘາຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓຍໍ່ເນໟຍ຺ກ຾ນໟຄຽຎຸຌ຅ັກຽ຋ືໃບຽຎຸຌຉ຺ໄຌຽບ຺າເ຅ເຘໞກາຌຍັຄ຃ັຍເຆໟຖະຍຼຍ
ກ຺ຈໝາງຈໟາຌຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓດ່າຄຽຂັໄຓຄທຈ, ຿ຈງຘະຽຑາະເຌຎະຽ຋ຈຈໟບງຑັຈ຋ະຌາ ຾ຖະ ກາຖັຄຑັຈ຋ະຌາ ຽຆັ່ຌ
ຖະຍ຺ຍກາຌຉີຖາ຃າຏຌ຺ ກະ຋຺ຍຈໟາຌຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓເຌ຿຃ຄກາຌຑັຈ຋ະຌາຉໞາຄໂ ຎຸຍເໝເຘໞ຿຋ຈຏູໟກໍ່຃ທາຓຽຘງນາງ
ຉໍ່ຘໃຄິ ຾ທຈຖໟບຓ, ງບໟ ຄງຏໍ ຓູໟ ີຏຌ຺ ຄາຌຈຽີ ຈ່ັຌເຌທຼກຄາຌຘໃຄິ ຾ທຈຖໟບຓ ຾ຖະ ບຌືໃ ໂ.

1.3 ກາຌ຾ກໟແຂຍຌັ ນາຘໃຄິ ຾ທຈຖບໟ ຓ ຋ຉີໃ ຈິ ຑັຌກຍັ ກາຌຘາໟ ຄຂະຍທຌກາຌຘັຄ຺່ ຽຘີຓ ຃ຌຸ ຌະຑາຍຘໃິຄ຾ທຈຖໟບຓ
ເຌຂະຍທຌກາຌ຾ກໟແຂຈັ່ຄກໞາທ ແຈໟກທຓຽບ຺າກາຌຽ຃ືໃບຌແນທຽກັຍກາ ຾ຖະ ຘໟາຄຊາຌຂໍ້ຓູຌຂໞາທຘາຌ ຘະ

ໜບຄເນໟ຾ກໞທຼກຄາຌ຃຺ໄຌ຃ທໟາຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ ຽຑືໃບຘືຍຉໍ່ຘະໜບຄເນໟ຾ກໞຂະຍທຌ ກາຌທາຄ຾ຏຌກາຌຑັຈ຋ະຌາ
ຽຘຈຊະກິຈ - ຘຄັ ຃ຓ຺ ຾ຖະ ກາຌຎູກຎຸກປັກຘາຘິໃຄ຾ທຈຖບໟ ຓ. ຌບກຌຌັໄ , ງັຄກທຓຽບ຺າທຼກຄາຌຉິຈຉາຓກທຈກາ຃ຸຌ
ຌະຑາຍຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ ຾ຖະ ຘໟາຄຂະຍທຌກາຌຘ຺ັ່ຄຽຘີຓຈໟທງຖະຍ຺ຍກາຌຽຐິກບ຺ຍປ຺ຓ, ກາຌຘໟາຄ຅ິຈຘາຌຶກຽຑືໃບ
ຎຸກຖະຈຓ຺ ເນຓໟ ທຌຆ຺ຌ ນືົ ກາຌ຅ຈັ ຉໄັຄເຌຘັຄ຃຺ຓແຈຓໟ ຘີ ໞທຌປໞທຓ຾ກໟແຂ ຾ຖະ ຌາເຆໟຆັຍຑະງາກບຌ຋າຓະຆາຈດ່າຄ
ຎະດຈຸ , ນຸຈົ ຏໞບຌກາຌຘໟາຄຓ຺ຌຖະຑຈິ ຾ຖະ ຘໃຄິ ຽຘຈຽນືົບຉາໞ ຄໂ.

຃າຊາຓ
1. ຋ຈິ ຋າຄເຌກາຌ຾ກແໟ ຂຍັຌນາຘຄໃິ ຾ທຈຖໟບຓຓີນງັຄ຾ຈໞ?

76

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ຍຈ຺ ຋ີ 11
ກຼໞ ທກຍັ ຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກ

1. ຃ທາຓໝາງ ຾ຖະ ຃ທາຓຘາ຃ຌັ ກຼໞ ທກຍັ ຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກ

ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ ຾ຓໞຌຘະຊາຌ຋ີໃບັຌແຈໟ຾ກໞ: ຎ່າແຓໟ, ບາຌຸຘາທະຖີ, ຘິໃຄກໍ່ຘໟາຄຉໞາຄໂ ຖທຓແຎຽຊິຄຽຓືບຄຽຆິໃຄ຃ັຈ
ຽຖືບກ຿ຈງ ບຄ຺ ກາຌ ດຽູ ຌຘ຿ກ ຉຄໄັ ຾ຉຎໞ ີ ຃ຘ 1972 ຽຑືໃບຽຎຸຌກາຌຍ຺ັ່ຄຍບກຽຊິຄ຃ຸຌ຃ໞາຂບຄຘິໃຄ຋ີໃຓະຌຸຈຆາຈແຈໟຘໟາຄ
ຂຶໄຌຓາ ຾ຖະ ຃ທຌຎູກຎຸກປກັ ຘາຘຄໃິ ຽນົາ່ັ຺ ຌ຾ໄີ ຌທເຈຽຑືໃບເນແໟ ຈໟຘືຍ຋ບຈແຎຽຊຄິ ບະຌາ຃຺ຈ.

ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ຾ຉໞຖະ຾ນໞຄຽຎຸຌຆັຍຘິຌຂບຄຎະຽ຋ຈ຋ີໃຽຎຸຌຽ຅຺ໄາຂບຄຈິຌ຾ຈຌ຋ີໃຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກຉັໄຄດູ່຾ຉໞແຈໟຊືກ
ຑິ຅າຖະຌາເນຽໟ ຎຸຌຏຌ຺ ຎະ຿ນງຈຂບຄຎະຆາ຃຺ຓຖະນທາໞ ຄຎະຽ຋ຈເຌກາຌບະຌຖຸ ັກຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ຾ນໞຄຌຌໄັ .

ປຍູ ຘັຌງາຖັກຓໍຖະຈກ຺ ຿ຖກ
ບາໟ ຄບີຄ຅າກ sites.goole.com

2. ກາຌ຅ັຈກາຌ ຾ຖະ ໜາໟ ຋ຂີໃ ບຄບຄ຺ ກາຌ UNESCO

ບ຺ຄກາຌ UNESCO ຽຎຸຌບ຺ຄກາຌຽຑືໃບກາຌຘືກຘາທິ຋ະງາຘາຈ ຾ຖະ ທັຈ຋ະຌະ຋າ຾ນໞຄຘະນະຎະຆາຆາຈ ນືົ
ບ຺ຄກາຌ UNESCO (United Nationals Educational, Scientific and Cultural Organization). ຘໟາຄຉັໄຄ
ຂຶໄຌເຌທັຌ຋ີ 16 ຑະ຅ິກ ຃ຘ 1945 ຘໟາຄຉັໄຄຂຶໄຌ຿ຈງຎະຽ຋ຈຘະຓາຆິກ 20 ຎະຽ຋ຈ. ເຌຌັໄຌຏູໟບາຌທງກາຌ຾ຓໞຌ
຋ໞາຌ Audrey Azoulay ຘາຌກັ ຄາຌຉັໄຄດູ່ຌະ຃ບຌຎາຕີ ຎະຽ຋ຈຐຕັ່ຄ, ຎຸຈ຅ຸຍັຌບ຺ຄກາຌດູຽຌຘ຿ກ ຓີຘະຓາຆິກ຋ັຄ
ໝ຺ຈ 195 ຎະຽ຋ຈ, ຑາຘາ຋ີໃເຆໟຽຎຸຌ຋າຄກາຌ຃ື: ຑາຘາຐຕັ່ຄ ຾ຖະ ບັຄກິຈ ຾ຉໞເຌກບຄຎະຆຸຓຘະແໝຘາຓັຌ ຾ຖະ
ຎະຆຸຓ຃ະຌະກາຓະກາຌຍຖໍ ິນາຌຂບຄ ດູຽຌຘ຿ກ ຅ະເຆໟຑາຘາ຋ີໃກໞຼທຂໟບຄ 6 ຑາຘາ ຃ື: ບັຄກິຈ, ຐຕັ່ຄ, ຕັຈຽຆງ,ບາ
ນຍັົ , ຘະຽຎຌ ຾ຖະ ຅ຌີ .

77

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ປຍູ ຘຌັ ງາຖັກຂບຄບຄ຺ ກາຌ UNESCO
ບໟາຄບີຄ຅າກ https://gtmarket.ru

ກາຌຈາຽຌຌີ ຄາຌຂບຄ ບ຺ຄກາຌດູຽຌຘ຿ກ ຅ະຎາກ຺ຈເຌປູຍ຾ຍຍຂບຄກບຄຎະຆຸຓຘະແໝຘາຓັຌຽຆິໃຄຓີ຋ຸກໂ 2 ຎີ
຿ຈງ຃ະຌະກາຓະກາຌຎະກບຍຈໟທງຏູໟຆໞຼທຆາຌ຋າຄຈໟາຌ ກາຌຘືກຘາ, ທິ຋ະງາຘາຈ ຾ຖະ ທັຈ຋ະຌະ຋າ ຅າຌທຌ
58 ຃຺ຌ ຋ີໃຽຖືບກ຅າກຎະຽ຋ຈຘະຓາຆິກ. ກາຓະກາຌ຅ະດູ່ເຌທາຖະກາຌຈາຖ຺ຄຉາ຾ໜໞຄ 4 ຎີ ຏູໟບາຌທງກາຌເນງໞ
ຂບຄບຄ຺ ກາຌ຅ະຓີທາຖະຈາຖຄ຺ ຉາ຾ໜຄໞ 6 ຎີ.

ໜໟາ຋ນີໃ ົກັ ຂບຄ ບ຺ຄກາຌ UNESCO ຾ຓໞຌຘະໜັຍຘະໜູຌເນໟຓີຘັຌຉິຑາຍ ຾ຖະ ຃ທາຓໝັໄຌ຃຺ຄເຌ຿ຖກຈໟທງ
ກາຌຘ຺່ັຄຽຘີຓ຃ທາຓປູໟ຃ທາຓຽຂ຺ໄາເ຅ກັຌຖະນທໞາຄຆາຈຉໞາຄໂ ເນໟງບຓປັຍຖະຍ຺ຍຘັຄ຃຺ຓທັຈ຋ະຌະ຋າ ຃ທາຓປູໟ຋າຄ
ທິ຋ະງາຘາຈ, ຾ຌທ຃ິຈ ຾ຖະ ຏ຺ຌຄາຌ຋າຄຘິຖະຎະຂບຄກັຌ ຾ຖະ ກັຌ ກາ຅ັຈ຃ທາຓຍໍ່ປູໟເຌທິຊີຆີທິຈຂບຄ຃຺ຌບືໃຌໂ.
ຽຌືໃບຄ຅າກ຃ທາຓຍໍ່ປູໟຽຎຸຌຉ຺ທກາຌເຌກາຌກໍ່ເນໟຽກີຈ຃ທາຓກຼຈຆັຄ, ຃ທາຓຍໍ່ງຸຈຉິ຋າ ຾ຖະ ຘ຺ຄ຃າຓຖະນທໞາຄ
ຎະຽ຋ຈເຌ຋ຘໃີ ຸຈ.

3. ຓາຈຉະຊາຌເຌກາຌຽຂໄາ຺ ຽຎຌຸ ຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກຂບຄບຄ຺ ກາຌ UNESCO
3.1. ຓາຈຉະຊາຌ຋າຄທຈັ ຋ະຌະ຋າ

- ຉໟບຄຽຎຸຌຉ຺ທ຾຋ຌເຌກາຌຘະ຾ຈຄຏ຺ຌຄາຌ຋ີໃຈີ຋ີໃຘຸຈ ຋ີໃຊືກຘໟາຄຂືໄຌຈໟທງຈໟທງກາຌຘໟາຄຘັຌບັຌຘະນົຼທ
ຘະນົາຈຂບຄຓະຌຈຸ .

- ຉບໟ ຄຽຎຌຸ ຘິໃຄ຋ຓີໃ ບີ ິຈ຋ິຑ຺ຌ ຽຎຸຌ຾ປຄຆຸກງູໟຈັຌເນໟຽກີຈກາຌຑັຈ຋ະຌາຘືຍຉໍ່ຓາເຌຈໟາຌກາຌບບກ຾ຍຍ຋າຄ
ຘະຊາຎຸຈຉະງະກາ, ບະຌຘຸ ບຌຘະຊາຌ, ຎະຉິຓາກາ ຾ຖະ ຑຓູ ີ຋ຈັ ຉະນບົ ຈ຅຺ຌກາຌຑັຈ຋ະຌາຘິຖະຎະກາ຋ີໃກໞຼທຂໟບຄ
ນົື ກາຌຑັຈ຋ະຌາກາຌຉໄັຄຊິໃຌຊາຌຂບຄຓະຌຸຈ ຽຆໃຄິ ແຈໟຽກີຈຂຶໄຌເຌຆໞທຄຽທຖາເຈໜຶໃຄ ນົື ຽ຋ິຄຑືໄຌ຋ີໃເຈໜຶໃຄຂບຄ຿ຖກ
ຽຆຄິໃ ຃ຄ຺ ແທຽໟ ຆຄໃິ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ.

- ຉໟບຄຽຎຸຌຘິໃຄ຋ີໃດືຌດຸຌຽຊິຄນົັກຊາຌ຋າຄທັຈ຋ະຌະ຋າ ນົື ບະຖິງະ຋າ຋ີໃຎາກ຺ຈເນໟຽນັຌເຌຎຸຈ຅ຸຍັຌ ນົື ຋ີໃ
ນາງຘາຍຘຌູ ແຎ຾ຖທໟ .

- ຉໟບຄຽຎຸຌຉ຺ທດ່າຄບັຌ຿ຈຈຽຈັ່ຌຎະຽຑຈຂບຄຘິໃຄກໍ່ຘໟາຄບັຌຽຎຸຌຉ຺ທ຾຋ຌຂບຄກາຌຑັຈ຋ະຌາ຋າຄຈໟາຌ
ທັຈ຋ະຌະ຋າ, ຘັຄ຃຺ຓ, ຘິຖະຎະກາ, ທິ຋ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉັກ຿ຌ຿ຖຆີ ຾ຖະ ບຸຈຘານະກາເຌກາຌຎະຉິທັຈຂບຄ
ຓະຌຸຈຆາຈ.

78

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

- ຉບໟ ຄຽຎຸຌຉ຺ທດາ່ ຄບຌັ ຿ຈຈຽຈັ່ຌຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋າຓະຌຸຈ, ປຈີ ຃ບຄຎະຽຑຌີ຾ນຄໞ ຘະຊາຎຸຈຉະງະກາ, ທິ຋ີກາຌ
ກໍ່ຘໟາຄ ນົື ກາຌຘໟາຄຉັໄຄຊິໃຌຊາຌຂບຄຓະຌຸຈ ຽຆິໃຄຽຘືໃບຓຘະນົາງແຈໟຄໞາງ຅າກກາຌຎ່ຼຌ຾ຎຄ຋າຄຈໟາຌຘັຄ຃຺ຓ ຾ຖະ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າຉາຓກາຌຽທຖາ.

- ຓ຃ີ ທາຓ຃ິຈ ນົື ຃ທາຓຽຆໃືບ຋ໃີກໞຼທຂໟບຄ຿ຈງກຄ຺ ກຍັ ຽນຈກາຌ ນົື ຓີ຃ທາຓ຿ຈຈຽຈ່ຌັ ດ່າຄງິໃຄເຎະນທຈັ ຘາຈ.
3.2 ຓາຈຉະຊາຌ຋າຄ຋າຓະຆາຈ
- ຉບໟ ຄຽຎຌຸ ຉ຺ທດ່າຄ຋຿ໃີ ຈຈຽຈັ່ຌຂບຄກາຌຽຎຸຌຉ຺ທ຾຋ຌເຌທິທັຈ຋ະຌາກາຌຘາ຃ັຌຉໞາຄໂ ເຌບະຈີຈຂບຄ຿ຖກ
ຽຆຌັ່ : ງຸກຘັຈຽຖບື ຃າຌ, ງກຸ ຌາ້ ຾ຂຄ ຽຆໃຄິ ຘະ຋ໟບຌເນໟຽນຌັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາ຋ີໃນາົ ກນາົ ງ຋າຄ຋າຓະຆາຈຽ຋ິຄໜໟາ຿ຖກ.
- ຉໟບຄຽຎຌຸ ຉ຺ທ຾຋ຌ຋ີໃ຿ຈຈຽຈັ່ຌເຌກາຌຽຎຸຌຉ຺ທ຾຋ຌຂບຄຂະຍທຌກາຌຎ່ຼຌ຾ຎຄ຋ີໃຘາ຃ຌັ ຋າຄ຋ໍຖະຌີທ຋ິ ະງາ
ນົື ທທິ ຈັ ຋ະຌາກາຌ຋າຄຆທີ ະທິ຋ະງາ ຾ຖະ ຎະຉິຘາຑຌັ ຂບຄຓະຌຈຸ ຉໍ່ຘຄໃິ ຾ທຈຖໟບຓ຋າຄ຋າຓະຆາຈ຋ກໃີ າຖັຄຽກຈີ ຂຶໄຌ.
- ຽຎຸຌ຾ນົໞຄ຋ີໃຽກີຈ຅າກຎາກ຺ຈກາຌ຋າຄ຋າຓະຆາຈ຋ີໃຽຎຸຌຽບກະຖັກ, ນາງາກ ນົື ຄ຺ຈຄາຓຽຎຸຌຑິຽຘຈ ຽຆັ່ຌ:
຾ຓຌໞ າ້ , ຌາ້ ຉ຺ກຉາຈ, ຑຏູ າ ຾ຖະ ບໃືຌໂ.
- ຉໟບຄຽຎຸຌຊິໃຌ຋ີໃດູ່ບາແຘຂບຄຆະຌິຈຘັຈ ຾ຖະ ຆະຌິຈຂບຄຑືຈ຋ີໃນາງາກ ນົື ຋ີໃຉ຺ກເຌຘະຑາທະບັຌຉະຖາງ
຾ຉງໞ ັຄຘາຓາຈຈາຖ຺ຄຆີທິຈດແູ່ ຈໟ ຽຆິຄໃ ຖທຓຽຊິຄຖະຍ຺ຍຌິຽທຈຽຎຸຌ຾ນົໞຄຖທຓ຃ທາຓບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌ ຾ຖະ ຘັຈ຋ີໃ຋຺່ັທ຿ຖກ
ເນ຃ໟ ທາຓຘ຺ຌເ຅ບກີ ຈທໟ ງ.

4. ຆະຌິຈຂບຄຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກ

ຓໍຖະຈກ຺ ຿ຖກ຾ຍຄໞ ບບກຽຎຌຸ 4 ຆະຌີຈ຃ຶ
- ຓໍຖະຈກ຺ ຋າຄທັຈ຋ະຌະ຋າ
- ຓຖໍ ະຈ຺ກ຋າຄ຋າຓະຆາຈ
- ຓຖໍ ະຈກ຺ ຎະຘຓ຺
- ຓຖໍ ະຈກ຺ ຽບກະຘາຌ
4.1 ຓໍຖະຈກ຺ ຋າຄທຈັ ຋ະຌະ຋າ

ຓໍຖະຈ຺ກ຋າຄທັຈ຋ະຌະ຋າ ໝາງຽຊິຄຘະຊາຌ຋ີໃ ຍູປາຌຘະຊາຌ ຍໍ່ທໞາ຅ະຽຎຸຌຘະຊາຌ຋ີໃ຋າຄຈໟາຌຘະຊາ
ຎຸຈຉະງະກາ, ຎະຉິຓາກາ ຅ິຈຉະກາ ນົື ຾ນົໞຄຍູປາຌ຃ະຈີ຋າຄ຋າຓະຆາຈ, ຽຆັ່ຌ: ຊ້າ ນົື ກຸໞຓຘະຊາຌ຋ີໃກໍ່ຘໟາຄ ຓີ
຃ທາຓຽຎຸຌຽບກະຖັກ ນົື ຾ນົໞຄຘະຊາຌ຋ີໃຘາ຃ັຌ ຽຆິໃຄບາຈຽຎຸຌຏ຺ຌຄາຌຘີຓືຓະຌຸຈ ນົື ຽຎຸຌຏ຺ຌຄາຌປໞທຓກັຌ
ຖະນທໞາຄ຋າຓະຆາຈ ກັຍ ຓະຌຈຸ ຖທຓ຋ັຄຑືໄຌ຋ີໃ຋ຽີໃ ຎຸຌ຾ນຄົໞ ຍູປາຌ຃ະຈີ ຽຆິໃຄຘະຊາຌ຋ີໃຽນົ຺ັ່າຌີໄຓີ຃ຸຌ຃ໞາຖ້າຽຖີຈ ຋າຄ
ຎະນທຈັ ຘາຈ, ຘຖີ ະຎະ,ຓະຌຸຈທິ຋ະງາ ນົື ທິ຋ະງາຘາຈ ຽຆິໃຄແຈໟ຾ກໞ : ຽຓືບຄປບງບັຌ ຉັໄຄດູ່ຎະຽ຋ຈນທຼຈຌາຓ, ຍຸ
຿ຖຑຸຈ຿຋ ຉັໄຄດູ່ຉບຌກາຄຂບຄຽກາະຆາທາ ຎະຽ຋ຈບິຌ຿ຈຽຌຽຆງ, ຾ນົໞຄຍູປາຌຍໟາຌຆຼຄຉັໄຄດູ່຋ີໃຽຓືບຄໜບຄນາຌ
຾ຂທຄ ບຸຈບຌ຋າຌີ ຎະຽ຋ຈແ຋, ບັຄກໍ ນືົ ຽຓບື ຄຑະຌະ຃ບຌ ຉຄັໄ ດູ່ຽຓບື ຄຘຼຓຖຼຍຎະຽ຋ຈກາຎູຽ຅ງ, ຏາຘາຈນີຌທັຈ
ຑູຉັຄໄ ດ່຾ູ ຂທຄຎາຘກັ ຉຄໄັ ດຎູ່ ະຽ຋ຈຖາທ.

79

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

4.2. ທຈັ ຋ະຌະ຋າ຋າຄ຋າຓະຆາຈ
ໝາງຽຊິຄຘະຑາຍ຋າຓະຆາຈ ຋ີໃຓີຖັກຘະຌະ຋າຄກາງະຑາຍ ຾ຖະ ຆີທະຑາຍບັຌຓີ຃ຸຌ຃ໞາຖ້າຽຖີຈ຋າຄ

ທ຋ິ ະງາຘາຈ ນົື ຽຎຸຌຘະຊາຌ຋ີໃຽຆີຄຓີຘະຑາຍ຋າຄ຋ໍຖະຌີທິ຋ະງາ ຾ຖະ ຑູຓີຎະຽ຋ຈ ຋ີໃແຈໟປັຍກາຌທີຽ຃າະ຾ຖໟທທໞາ:
ຽຎຸຌຊຌໃິ ຋ໃີດບູ່ າແຘຂບຄຑັຌຑຶຈ ຾ຖະ ຘຈັ ຽຆິຄໃ ຊືກ຃ຸກ຃າຓ ນົື ຽຎຸຌ຾ນົໞຄຽຑາະຑັຌຂບຄຑືຈ ນົື ຘັຈ຋ີໃນາງາກຽຎຸຌຉ຺ໄຌ
ຽຆໃຄິ ແຈໟ຾ກໞ : ບາໞ ທປາຖບຄ ຎະຽ຋ຈນທຼຈຌາຓ, ບຸ຋ະງາຌ຃ິຌາຍາຖູຎະຽ຋ຈຓາຽຖຽຆງ, ບຸ຋ິງາຌ຾ນໞຄຆາຈ ບູ຅ຸຄກູ
ຖບຌ ຎະຽ຋ຈບຌິ ຿ຈຽຌຽຆງ...

4.3. ຓຖໍ ະະຈກ຺ ຾ຍຍຎະຘຓ຺
ຓໍຖະຈ຺ກ຾ຍຍຎະຘ຺ຓ ໝາງຽຊິຄຓໍຖະຈ຺ກ຋ີໃຎະຘ຺ຓຎະຘາຌກັຌຖະນທໞາຄທັຈ຋ະຌະ຋າກັຍ຋າຓະຆາຈ ຽຆິໃຄ

ແຈໟ຾ກໞ : ຑູແ຋຃ໞ ືຑູຏາ຋ໃຓີ ຃ີ ທາຓຘາ຃ັຌ຋າຄຈໟາຌຎະນທັຈຘາຈ ຾ຖະ ທັຈ຋ະຌະ຋າຉັໄຄດູ຋າຄຽໜືບຂບຄຽຂຈຽຓືບຄແ຋ໞ
ບາຌ ຓ຺ຌ຋຺ຌຆາຌຉ຺ຄ ຎະຽ຋ຈຘາ຋າຖະຌະຖັຈຎະຆາຆ຺ຌ຅ີຌ, ຾຃ຍຑາ຿ຈຽຆງ ຽຎຸຌຆືໃ຋ີໃຎາກ຺ຈຉະນົບຈຓາເຌ
ຎະນທັຈຘາຈຘາຘະໜາ຃ຕິຈ ຽຎຸຌຽບກະຖັກຂບຄ຾ຉໞຖະຑາກຂບຄບາຌາ຿ຉຽຖງ, ຋ິທ຋ັຈຑູບູໞບີໄ ຽຎຸຌຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ
຋າຄທັຈ຋ະຌະ຋າ ຾ຖະ ຋າຓະຆາຈ ຽຎຸຌຑູຏາດູ່ເຌຓ຺ຌ຋຺ຌຐູ຅ຼຌ ຎະຽ຋ຈຘາ຋າຖະຌະຖັຈຎະຆາຆ຺ຌ຅ີຌ ຽຆິໃຄ
ຓໍຖະຈ຺ກ຾ຍຍຎະຘຓ຺ ຌີໄແຈໟຓີນກັົ ກາຌຑິ຅າຖະຌາຈັຄ່ ຉ່ໍແຎຌີ:ໄ

(1) ຽຎຌຸ ຉທ຺ ຾຋ຌເຌກາຌຘະ຾ຈຄຏຌ຺ ຄາຌ຋ໃີຽຈ່ັຌຈທໟ ງກາຌຘໟາຄຘັຌບັຌຘະນົາຈຂບຄຓະຌຸຈ.
(2) ຽຎຸຌຘິໃຄ຋ີໃຓີບິຈ຋ິຑ຺ຌນົາງຆຸກງູໟເນໟຽກີຈກາຌຑັຈ຋ະຌາຘືຍຉໍ່ເຌຈໟາຌກາຌບບກ຾ຍຍ຋າຄ
ຘະຊາຎຸຈຉະງະກາ, ບະຌຸຘບຌຘະຊາຌ ຾ຖະ ຋ິທ຋ັຈຉະນົບຈ຅຺ຌກາຌຑັຈ຋ະຌາຘິຖະຎະກາ຋ີໃກໞຼທຂໟບຄ ນົື ກາຌ
ຑັຈ຋ະຌາກາຌຉັຄໄ ຊໃິຌຊາຌຂບຄຓະຌຸຈ ຆືໃຄແຈຽໟ ກຈີ ຂໄຶຌເຌຆໞທຄແຖງະຽທຖາເຈໜໃຶຄ ນືົ ຽ຋ຄິ ຑໄຌື ຋ເີໃ ຈໂ ຂບຄ຿ຖກ.
(3) ຽຎຸຌຘຄິໃ ຋ີດໃ ືຌດຸຌຽຊິຄນັົກຊາຌທັຈ຋ະຌະ຋າ ນົື ບາຖິງະ຋າ຋ີໃຎາກ຺ຈເນໟຽນັຌເຌຎຸຈ຅ຸຍັຌ ນົືທໞາຘາຍຘູຌ
ແຎ຾ຖໟທ.
(4) ຽຎຸຌຉ຺ທດ່າຄບັຌ຿ຈຈຽຈັ່ຌຂບຄຎະຽຑຈຂບຄຘິໃຄກໍ່ຘໟາຄບັຌຽຎຸຌຉ຺ທ຾຋ຌຂບຄກາຌຑັຈ຋ະຌາ ຋າຄຈໟາຌ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າ, ຘຄັ ຃຺ຓ, ຘິຖະຎະ, ທິ຋ະງາຘາຈ, ຽ຋ກັ ຿ຌ຿ຖດີ, ບຈຸ ຘານະກາ ເຌຎະນທຈັ ຘາຈຂບຄຓທຌຓະຌຸຈ.
(5) ຽຎຌຸ ຉ຺ທດາ່ ຄບັຌ຿ຈຈຽຈັ່ຌຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋າຓະຌຈຸ ປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີ຾ນໞຄຘະຊາຎຸຈຉະງະກາທິ຋ີກໍ່ຘໟາຄ ນົື
ກາຌຉັໄຄຊິໃຌຊາຌຂບຄຓະຌຸຈ ຆຶໃຄຽຘືໃບຓຘະນົາງແຈໟຄໞາງ຅າກຏ຺ຌກະ຋຺ຍ຅າກກາຌຎ່ຼຌ຾ຎຄ຋າຄຘັຄ຃຺ຓ ຾ຖະ
ທັຈ຋ະຌະ຋າຉາຓກາຌຽທຖາ.
(6) ຽຎຸຌຉ຺ທດ່າຄ຋ີໃ຿ຈຈຽຈັ່ຌຂບຄກາຌຽຎຸຌຉ຺ທ຾຋ຌເຌທິທັຈ຋ະຌາກາຌຘາ຃ັຌຉໞາຄໂ ເຌບະຈິຈຂບຄ຿ຖກ
ຽຆັ່ຌ: ງກຸ ຘຈັ ຽຖບື ຃າຌ, ງກຸ ຌາ້ ຾ຂຄ ຆຶໃຄຘະ຋ໟບຌເນຽໟ ນັຌຽຊິຄກາຌຑຈັ ຋ະຌາ຃ທາຓນົາກນົາງ຋າຄ຋າຓະຆາຈຽ຋ິຄຑືໄຌ
຿ຖກ.
1.4. ຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກ຋າຄຽບກະຘາຌ

ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ຋າຄຽບກະຘາຌ (Memory of the world) ຃ື຾ຏຌຄາຌ຋ີໃບ຺ຄກາຌຘຶກຘາທິ຋ະງາຘາຈ
຾ຖະ ທັຈ຋ະຌາ຋າ຾ນໞຄຘະນະຎະຆາຆາຈ ນົື ງູຽຌຘ຿ກ ກາຌ຺ຈຂືໄຌເຌຎີ຃.ຘ 1992 ຽຆິໃຄຓີ຅ຸຈຎະຘ຺ຄຽຑືໃບກາຌ
ບະຌຸຖກັ ຾ຖະ ກາຌຽຏີງ຾ຏໞຓໍຖະຈ຺ກຑູຓຎຸຌງາຂບຄ຿ຖກ຋ີໃຍັຌ຋ຶກແທໟຽຎຸຌຖາງຖັກບັກຘບຌ ຍໍ່ທໞາ຅ະຽຎຸຌກາຌຍັຌ
຋ືກແທໟເຌປູຍ຾ຍຍເຈ ນົື ຂບຄຎະຽ຋ຈເຈກໍ່ຉາຓຊືທໞາຽຎຸຌ຾ນົໞຄຖທຓ຃ທາຓ຃ິຈ, ຃ທາຓປູໟ, ຎະຘ຺ຍກາຌ຋ີໃຘາຓາຈ

80

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ຘະ຋ໟບຌເນໟຽນັຌຽຊິຄ຃ທາຓນົາກນົາງ຋ັຄເຌຈໟາຌຂບຄທັຈ຋ະຌະ຋າ຅າກຘັຄ຃຺ຓຎຸຈ຅ຸຍັຌ ຾ຖະ ຽຑືໃບ຋ີໃ຅ະຘືຍຘາຌ
ຘ຺່ຄັ ຉໍ່ເນໟ຾ກໞຘັຄ຃຺ຓເຌບາຌາ຃ຈ຺ .

5. ຖະຍຼຍກາຌ ຾ຖະ ຂຌໄັ ຉບຌຑ຅ິ າຖະຌາກຼໞ ທກຍັ ຽຎາູົ ໝາງຘະຽໜຽີ ຎຌຸ ຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກ

5.1 ຖະຍຼກາຌ ຾ຖະ ຂຌໄັ ຉບຌຑ຅ິ າຖະຌາຽຎຸຌຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກ຋າຄທຈັ ຋ະຌະ຋າ
- ຽຎຌຸ ຉທ຺ ຾຋ຌ ເຌກາຌຘະ຾ຈຄຏ຺ຌຄາຌ຋຅ໃີ ັຈຂຶໄຌຈທໟ ງ຃ທາຓ຃ິຈຘໟາຄຘຌັ ຂບຄຓະຌຸຈ.
- ຽຎຸຌຘໃິຄ຋ໃຓີ ບີ ຈິ ຋ຑິ ຺ຌດ່າຄງຄິໃ ຆກຸ ງູໟເນໟຽກຈີ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຘຍື ຉຓໍ່ າ ເຌຈໟາຌກາຌບບກ຾ຍຍຘະຊາຎຸຈຉະ
ງະກາ, ຎະຉິຓາກາ, ຑູຓີ຋ັຈຉະນົບຈປບຈກາຌຑັຈ຋ະຌາຘິຖະຎະກາ຋ີໃກໞຼທຂໟບຄ ນົື ກາຌຑັຈ຋ະຌາ
ກາຌຉັໄຄຊິໃຌຊາຌຂບຄຓະຌຸຈ ຽຆິໃຄຽກີຈຂຶໄຌເຌຽທຖາເຈຽທຖາໜຶໃຄ ນົື ຑືໄຌ຋ີໃເຈໂຂບຄ຿ຖກ຋ີໃຈາຖ຺ຄແທໟ
ຽຆຄິໃ ທັຈ຋ະຌະ຋າ.
- ຽຎຌຸ ຘໃຄິ ຋ດີໃ ືຌດຸຌຽຊຄິ ນັກົ ຊາຌຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋າ ນົື ບະຖິງະ຋າ຋ີໃຎາກ຺ຈເນໟຽນັຌດູ່ເຌຎຸຈ຅ຸຍັຌ ນົື ທໞາ
຋ີໃຘາຍຘຌູ ແຎ຾ຖໟທ.
- ຽຎຸຌຉ຺ທດ່າຄບັຌ຿ຈຈຽຈັ່ຌຂບຄຎະຽ຋ຈຂບຄຘິໃຄກໍ່ຘໟາຄບັຌຽຎຸຌຉ຺ທ຾຋ຌຂບຄກາຌຑັຈ຋ະຌາ຋າຄຈໟາຌ
ທັຈ຋ະຌະ຋າ, ຘັຄ຃຺ຓ, ຘິຖະຎະກາ, ທິ຋ະງາຘາຈ, ຽ຋ັກ຿ຌ຿ຖດີ ຾ຖະ ບຸຈຘານະກາເຌຎະນທັຈຘາຈ
ຂບຄຓະຌຈຸ .
- ຽຎຸຌຉ຺ທດາ່ ຄບັຌ຿ຈຈຽຈັຌ່ ຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋າຓະຌຸຈ ຂະຌ຺ຍ຋າຌຼຓຎະຽຑຌີ຾ນໞຄຘະຊາຎຸຈຉະງະກາທິ຋ີ
ກາຌກໍ່ຘໟາຄ ນົື ກາຌຉັໄຄຊິໃຌຊາຌຂບຄຓະຌຸຈ ຽຆິໃຄຽຘືໃບຓຘະນົາງແຈໟຄໞາງ຅າກຏ຺ຌກະ຋຺ຍ຅າກກາຌ
ຎຼ່ ຌ຾ຎຄ຋າຄຘັຄ຃ຓ຺ ຾ຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋າຉາຓກາຌຽທຖາ.

5.2 ຖະຍຼຍກາຌ ຾ຖະ ຂໄຌັ ຉບຌຑ຅ິ າຖະຌາຽຎຸຌຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກ຋າຄ຋າຓະຆາຈ
- ຽຎຸຌຉ຺ທດ່າຄ຋ີໃຽຈັ່ຌ ຂບຄກາຌຽຎຸຌຉ຺ທ຾຋ຌເຌທິທັຈ຋ະຌາກາຌຘາ຃ັຌຉໞາຄໂ ເຌບະຈີຈຂບຄ຿ຖກ
ຽຆັ່ຌ: ງຸກຘັຈຽຖືບ຃າຌ, ງຸກຌ້າ຾ຂຄ, ຽຆິໃຄຘະ຋ໟບຌເນໟຽນັຌຽຊິຄ ກາຌຑັຈ຋ະຌາ຃ທາຓນົາກນົາງ
຋າຄ຋າຓະຆາຈຍ຺ຌຑຌໄື ຿ຖກ.
- ຽຎຸທຉທ຺ ດາ່ ຄ຋ຽໃີ ຈັ່ຌເຌກາຌຽຎຸຌຉ຺ທ຾຋ຌ ຂບຄຂະຍທຌກາຌຎ່ຼຌ຾ຎຄ ຋ີໃຘາ຃ັຌ຋າຄ຋ໍຖະຌີທິ຋ະງາ ນົື
ທທິ ຈັ ຋ະຌາກາຌ຋າຄຆທີ ະທິ຋ະງາ ຾ຖະ ຎະຉິຘາຑັຌຂບຄຓະຌຸຈຉໍ່ຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ຋າຄ຋າຓະຆາຈ ຋ີໃກາ
ຖຄັ ຽກຈີ ດູ່ຽຆຌ່ັ : ຑູແຒ...
- ຽຎຸຌ຾ນົໞຄ຋ີໃຽກີຈ຅າກຎາກ຺ຈກາຌ຋າຄ຋າຓະຆາຈ ຋ີໃຽຎຸຌຽບກະຖັກນາງາກ ນົື ຘທງຄາຓ ຽຎຸຌຑິຽຘຈ
ຽຆັຌ່ : ຾ຓໞຌ້າ, ຌາ້ ຉກ຺ ຉາຈ, ຑູ...
- ຽຎຸຌຊິໃຌ຋ີໃດູ່ບາແຘຂບຄຘັຈ ຾ຖະ ຑັຌຑືຈ຋ີໃນາງາກ ນົື ຋ີໃຉ຺ກດູ່ເຌຘະຑາທະບັຌຉະຖາງ ຾ຉໞງັຄ຃຺ຄ
ຘາຓາຈຈາຖ຺ຄຆີທິຈດູ່ແຈໟ ຽຆິໃຄຖທຓຽຊິຄຖະຍ຺ຍຌິຽທຈບັຌຽຎຸຌ຾ນົໞຄ຃ທາຓບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌ ຂບຄຑືຈ ຾ຖະ
ຘຈັ ຋ີໃ຋່ທັ຺ ຿ຖກເນໟ຃ທາຓຘ຺ຌເ຅.

81

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

5.3 ນົັກກາຌເຌກາຌ຃ັຈຽຖືບກຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ຋າຄຽບກະຘາຌ
ນົກັ ກາຌເຌກາຌ຃ຈັ ຽຖືບກຽບກະຘາຌຓຖໍ ະຈ຺ກຈັຄ່ ຉໍແ່ ຎຌເີໄ ຆໟເຌກາຌ຃ັຈຽຖືບກຽບກະຘາຌຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ຋ີໃຓີ

຃ຸຌ຃າໞ ຉຎໍ່ ະຽ຋ຈ ຉຑໍ່ ູຓຎີ ະຽ຋ຈ ຾ຖະ ຉ່ໍ຿ຖກ.
ນັກົ ກາຌ຋ີ 1: ຃ທາຓຽຎຌຸ ຂບຄ຾຋ໟ ( Authenticity)
ນັກົ ກາຌ຋ີ 2: ຓ຃ີ ທາຓ຿ຈຈຽຈັ່ຌ ຾ຖະ ຍໍບ່ າຈ຋຺ຈ຾຋ຌແຈໟ (Unique and Irriplaceable)
ນົັກກາຌ຋ີ 3: ຓີ຃ທາຓຘາ຃ັຌເຌຖະຈັຍ຿ຖກ ເຌຽຖືໃບຄຽທຖາ ຾ຖະ ບາງຸ (Time), ຘະຊາຌ຋ີ
(Place), ຍຸກ຃຺ຌ (people), ຽຌບໄື ນາຘາຖະ຾ຌທ຃ຈິ , ປູຍ຾ຍຍ ຾ຖະ ທິ຋ຂີ ຼຌ.
ນົັກກາຌ຋ີ 4: ຖັກຘະຌະບືໃຌໂ ແຈໟ຾ກໞ ຃ທາຓນາງາກ, ຃ທາຓຍໍຖິຍູຌ, ຃ທາຓຘໞຼຄ ຾ຖະ
຿຃ຄກາຌຍຖໍ ນິ າຌ຅ຈັ ກາຌ.

82

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

6. ຘະຊິຉຓິ ຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກ຅ຈັ ຉາຓ຋ະທຍີ

6.1 ຘະຊຉິ ິຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກເຌ຋ະທຍີ ບາຽຓຖິກາ

ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກເຌ຋ະທີຍບາຽຓຖິກາ຋ໃີແຈໟຂຶໄຌ຋ະຍຼຌຽຎຸຌ຾ນໞຄົ ຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກຓີຈ່ັຄຌ:ີໄ

ຎະຽ຋ຈ ຅າຌທຌ ຎະຽຑຈ
ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ຽຓກັ ຆິກ຿ກ 35 ຾ນໞຄ ທັຈຊະຌະ຋າ 27 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 6 ຾ນຄໞ

ຘະນະຖັຈບາຽຓຖກິ າ 22 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 11 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 11 ຾ນຄໞ

຾຃ຌຌາຈາ 20 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 10 ຾ນໞຄ, ຎະຘ຺ຓ 1 ຾ນຄໞ

ຽຈັຌຓາກ(ກີຌ຾ຖຌ) 1 ຾ນຄໞ ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ

ຎາຌາຓາ 5 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 3 ຾ນຄໞ

຃ບຈຉາຕກິ າ 4 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 3 ຾ນໞຄ

ກທ຺ ຽຉຓາຖາ 3 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ , ຎະຘ຺ຓ 1 ຾ນໞຄ

ຌກິ າຖາກ຺ທ 2 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ

ປບຌຈຖູ ັຈ 2 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ

ຽຍຖຈິ 1 ຾ນຄໞ ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ

ຽບຆທ຺ ທາຈໍ 1 ຾ນຄໞ ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ

ຍາຆທິ 22 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 14຾ນຄໞ ,຋າຓະຆາຈ 7຾ນໞຄ, ຎະຘ຺ຓ 1຾ນຄໞ

ຽຎຖູ 12 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 8 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 2຾ນຄໞ ,ຎະຘ຺ຓ 2຾ນຄໞ

ບາຽ຅ຌຉຌິ າ 11 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 6 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 5 ຾ນຄໞ

຿຃ຖາຽຍງ 9 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 6຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 2຾ນໞຄ,ຎະຘຓ຺ 1຾ນຄໞ

຿ຍຖີຽທງ 7 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 6 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 1຾ນໞຄ

ຆຖີ ີ 5 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 5 ຾ນໞຄ

ຽບກທ຺ ຈໍ 5 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 2຾ນໞຄ

ຽທຽຌຆຽູ ບຖາ 3 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ

ຆຕູ ຌິ າຓ 2 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ

ບຖຸ ູກທງ 2 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ

ຎາຖາກທງ 1 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ

ຉາຉະຖາຄຘະຊຉິ ິຓໍຖະຈກ຺ ຿ຖກເຌ຋ະທຍີ ບາຽຓຖກິ າ

ຂໍຓ້ ູຌບໟາຄບີຄ຅າກ World Heritage List, UNESCO World Heritage Sites official sites.

83

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ປຍູ : ບາຌຘຸ າທະຖຽີ ຋ຑີຽຘຖຑີ າຍ(ຖຈັ ຌິທດບກ ຘານະຖັຈບາຽຓຖກິ າ)
ບໟາຄບຄີ ຅າກ https://th.wikipedia.org/wiki/

ປູຍ ຘູຌກາຄຎະນທຈັ ຘາຈຽຓັກຆ຿ີ ກ຾ຖະ຿ຘຖຓິ ີຖ຿ກ
ບາໟ ຄບຄີ ຅າກ https://th.wikipedia.org/wiki/

84

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

6.2 ຘະຊິຉຓິ ຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກເຌ຋ະທຍີ ບາຒຕກິ າ
ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກເຌ຋ະທີຍບາຒຕິກາ຋ີໃແຈໟຂໄຶຌ຋ະຍຼຌຽຎຌຸ ຾ນໞຄົ ຓໍຖະຈກ຺ ຿ຖກຓີຈັຄ່ ຌ:ໄີ

ຎະຽ຋ຈ ຅າຌທຌ ຎະຽຑຈ
ຓໍຖະຈກ຺ ຿ຖກ
ກາຌາ 2 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ
ກາຍບຄ 1 ຾ນໞຄ ຎະຘຓ຺ 1຾ນຄໞ
ກາຍູຽທຈີ 1 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1຾ນໞຄ
ກີຌີ 1 ຾ນໞຄ ຋າຓະຆາຈ1 ຾ນໞຄ
຾ກຓຽຍງ 2 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 2຾ນຄໞ
຿ກຈຈິທ຺ທ 4 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ
ຽ຃ຌດາ 7 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 4 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 3 ຾ນໞຄ
຾຃ຽຓີຕຌູ 2 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ
ຆາຈ 2 ຾ນຄໞ ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ
ຆຓິ ຍຍັ ຽທ 5 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 4 ຾ນຄໞ
ຆຈູ າຌ 3 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ
ຽຆຽຆທ 2 ຾ນຄໞ ຍແ່ໍ ຈໟຖະຍຸ
ຽຆຽຌກຈັ 7 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 4 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 3 ຾ນໞຄ
຾ຆຓຽຍງ 1 ຾ນຄໞ ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ
ຉຌູ ຽິ ຆງ 8 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 5 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 3 ຾ນຄໞ
຿ຉ຿ກ 1 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນຄໞ
຾຋ຌຆາຽຌງ 7 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນຄໞ ,຋າຓະຆາຈ 3຾ນຄໞ , ຎະຘ຺ຓ1຾ນຄໞ
ຌາຓິຽຍງ 2 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ
ແຌ຅ີຽຖງ 2 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ
ແຌຽ຅ີ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນໞຄ
ຍບຈຘະທາຌາ 3 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນໞຄ
ຍກູ ຌິ າຒາ຿ຆ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນໞຄ
ຽຍຌິຌ 2 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນຄໞ
ຓຕໍ ິຽຆງ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນໞຄ
ຓຕໍ ຽິ ຉຽຌງ 3 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ
ຓາຈາກັຈຘະກາ ຍໍ່ແຈຖໟ ະຍຸ
ຓາຖາທີ 1 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ
ຓາຖີ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນໞຄ, ຎະຘ຺ຓ 1 ຾ນຄໞ
຿ຓຆາຍິກ 2 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ
຿ຓຖບັກ຿ກ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 9 ຾ນໞຄ
2 ຾ນໞຄ
3 ຾ນໞຄ
2 ຾ນໞຄ
4 ຾ນໞຄ
1 ຾ນຄໞ
9 ຾ນຄໞ

85

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ດກູ າຌຈາ 3 ຾ນຄໞ ຍໍແ່ ຈໟຖະຍຸ

ຖຽີ ຍງ 5 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 5 ຾ນຄໞ

ຽຖ຿ຆ຿຋ 1 ຾ນຄໞ ຎະຘ຺ຓ 1 ຾ນໞຄ

ຘາ຋າຖະຌະຖຈັ ຃ບຄ຿ກ 1 ຾ນຄໞ ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ

ຘາ຋າຖະຌະຖັຈຎະຆາ຋ິ 5 ຾ນຄໞ ຋າຓະຆາຈ 5 ຾ນຄໞ

ຎະແຉ຃ບຄ຿ກ

ຘາ຋າຖະຌະຖັຈບາຒຕິກາ 2 ຾ນໞຄ ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນໞຄ

ກາຄ

ບີດິຍ 7 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 6 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ

ຽບ຋ິ຿ບຽຎງ 9 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 8 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ

ຽບຖຽິ ຋ງ 1 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ

ບາຒປິກາເຉໟ 10 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 5 ຾ນໞຄ,຋າຓະຆາຈ4 ຾ນໞຄ, ຎະຘຓ຺ 1຾ນຄໞ

ບັຄ຿ກຖາ 1 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນຄໞ

຾ບທ຅ຽີ ຖງ 7 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 6 ຾ນໞຄ, ຎະຘຓ຺ 1຾ນໞຄ

ຉາຉະຖາຄຘະຊິຉິຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກເຌ຋ະທີຍບາຒຕກິ າ

ຂ້ໍຓຌູ ບໟາຄບຄີ ຅າກ https://th.wikipedia.org/wiki/

ປຍູ ຽຓຓຒິຘ໌ ຾ຖະ ຘຘຸ າຌ-ຑໄືຌ຋ີໃຑີຕະຓິຈ຅າກກຆີ າຽຊຄິ ຈະປ໌ຆຕູ
ບາໟ ຄບຄີ ຅າກ https://th.wikipedia.org/wiki/

86

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

6.3 ຘະຊິຉຓິ ຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກເຌ຋ະທີຍຽບີຖ຺ຍ
ຓໍຖະຈກ຺ ຿ຖກເຌ຋ະທີຍຽບຖີ ຍ຺ ຋ແໃີ ຈໟຂໄຶຌ຋ະຍຼຌຽຎຸຌ຾ນຄົໞ ຓໍຖະຈກ຺ ຿ຖກຓີຈຄັ່ ຌໄີ:

ຎະຽ຋ຈ ຅າຌທຌ ຎະຽຑຈ
ຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກ
ຘະທີຽຈຌັ 15໌ ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 13 ຾ນຄໞ ,຋າຓະຆາຈ1຾ນຄໞ ,ຎະຘ຺ຓ1຾ນຄໞ
ຽຈຌັ ຓາກ 10 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 7 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 3 ຾ນຄໞ
ຌໍຽທ 8 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 7 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ
ຒຌີ ຾ຖຌ 7 ຾ນໞຄ ຋າຓະຆາຈ 6 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ
ຖິ຋຺ທຽຌງ 4 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 4 ຾ນຄໞ
ບຘິ ຾ຖຌ Ísland 3 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນຄໞ

ຽບຈ຿ຉຽຌງ 2 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ
ຖັຈຽທງ 2 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ
ບຉີ າຖີ 55 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 50 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 5 ຾ນໞຄ
ຘະຽຎຌ 46 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 42 ຾ນຄໞ ,຋າຓະຆາຈ2຾ນໞຄ,ຎະຘຓ຺ 2຾ນຄໞ
ຽກກັົ 18 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 16 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນໞຄ
຿ຎຉຸຽກຈ 16 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 16 ຾ນຄໞ
຿຃ຽບຽຆງ 10 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 8 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນໞຄ
ຽຆີຽຍງ 5 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 5 ຾ນຄໞ
຾ບທຽຍຽຌງ 4 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 4 ຾ນໞຄ
ຓບຌຽຉຽຌ຿ກ 4 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ
ຘະ຿ຖທີຽຌງ 3 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນຄໞ
ຓບຌຉາ 3 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນຄໞ
ຍບຈຽຌງ ຾ຖະ 3 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນຄໞ
ຽປຽີ ຆ຿ກທີຌາ
ຉຸຖະກີ 2 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນໞຄ
ຌະ຃ບຌຖຈັ ທາຉກິ ຌັ 2 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ
ຌບຈຓາຆິ຿ຉຽຌງ 1 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນຄໞ
ບຌັ ຽຈຖີ າ 1 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ
ຆາຌຓາຖີ຿ຌ 1 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ
ບັຄກຈິ 29 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 26 ຾ນໞຄ,຋າຓະຆາຈ2຾ນໞຄ,ຎະຘ຺ຓ1຾ນຄໞ
ຖັຈຽຆງ 20 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 18 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນຄໞ
຿ຎ຾ຖຌ 16 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 15 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ
ຽຆກັ ຽກງ 14 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 14 ຾ນໞຄ
ຍຌັ ຽກຽຖງ 10 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 7 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 3 ຾ນໞຄ

87

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

຿ຖຓາຽຌງ 8 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 6 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນໞຄ

ປຄັ ກາຖີ 8 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 7 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ
ດູຽ຃ຌ 7 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 6 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ
ຘະ຿ຖທາຽກງ 7 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 5 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນຄໞ
ຽຍຖາຖຸຈ 4 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ
ຓບຈ຿ຈທາ 1 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ
ຽດງຖະຓຌັ 46 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 43 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 3 ຾ນຄໞ
ຐຕັຄ່ 41 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 38 ຾ນຄໞ ,຋າຓະຆາຈ 2຾ນຄໞ ,ຎະຘ຺ຓ1຾ນຄໞ
ຽຍທດຼຓ 13 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 12 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ
ຘະທິຈຽຆີ຾ຖຌ 12 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 9 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 3 ຾ນໞຄ

ບບຈຘະຽຉງຽຖງ 10 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 9 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ

ຽຌຽ຋ີ຾ຖຌ 9 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 8 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ

ແບ຾ຖຌ Ireland 2 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນໞຄ

ຖຸກຆາຍທກ 1 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນຄໞ

ຉາຉະຖາຄຘະຊິຉຓິ ໍຖະຈກ຺ ຿ຖກເຌ຋ະທີຍຽບຖີ ຺ຍ

ຂໍຓ້ ູຌບາໟ ຄບີຄ຅າກ https://th.wikipedia.org/wiki

ປຍູ ຋ຕາຌຆິທຽທຽຌງ
ບໟາຄບຄີ ຅າກ https://th.wikipedia.org/wiki/

88

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

6.4 ຘະຊຉິ ຓິ ໍຖະຈ຺ກ຿ຖກເຌ຋ະທຍີ ບາຆີ
ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກເຌ຋ະທຍີ ບາຆ຋ີ ໃີແຈໟຂຶໄຌ຋ະຍຼຌຽຎຸຌ຾ນົຄໞ ຓໍຖະຈກ຺ ຿ຖກຓີຈຄັ່ ຌໄີ:

ຎະຽ຋ຈ ຅າຌທຌ ຎະຽຑຈ
ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ
ທັຈ຋ະຌະ຋າ 9 ຾ນໞຄ
ຖັຈຽຆງ 9 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 4 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນຄໞ
ບຈຸ ຽຍກິຈຘະຊາຌ 5 ຾ນຄໞ ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນໞຄ
຃າຆກັ ຘະຊາຌ 5 ຾ນໞຄ
ທັຈ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນໞຄ
຃ກີ ິຈຘະຊາຌ Kyrgyzstani 3 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 37຾ນໞຄ,຋າຓະຆາຈ14຾ນຄໞ ,ຎະຘ຺ຓ4຾ນໞຄ

ຽຉກິ ຽຓຌິຈຘະຊາຌ 3 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 37຾ນຄໞ ,຋າຓະຆາຈ14຾ນໞຄ,ຎະຘ຺ຓ4຾ນໞຄ
ທັຈ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ
Turkmenistan ທັຈ຋ະຌະ຋າ 13 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 5 ຾ນໞຄ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນໞຄ
຋າ຅ິກິຈຘະຊາຌ 2 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນໞຄ
ທັຈ຋ະຌະ຋າ 30 ຾ນໞຄ,຋າຓະຆາຈ7຾ນຄໞ ,ຎະຘຓ຺ 1຾ນໞຄ
຅ຌີ 55 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 6 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນໞຄ
ທັຈ຋ະຌະ຋າ 6 ຾ນຄໞ
ງຎີໃ ຸ່ຌ 23 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນຄໞ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ
ຽບຈ຿ຉຽຌງ 2 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນຄໞ
ທັຈ຋ະຌະ຋າ 22 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນຄໞ
ຽກາ຺ ນີົເຉໟ 14 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 14 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນຄໞ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 9 ຾ນໞຄ
ຓບຄ຿ກຽຖງ 5 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 6 ຾ນໞຄ
ທັຈ຋ະຌະ຋າ 5 ຾ນໞຄ, ຎະຘ຺ຓ 1 ຾ນໞຄ
ຽກ຺ານຽີົ ໜືບ 2 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 4 ຾ນຄໞ , ຎະຘຓ຺ 1 ຾ນໞຄ
ທັຈ຋ະຌະ຋າ 5 ຾ນຄໞ
ບິຌຽຈງ 38 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 5 ຾ນໞຄ
ທັຈ຋ະຌະ຋າ 5 ຾ນໞຄ
ຘີຖຄັ ກາ 8 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ

ຎາກຈິ ຘະຊາຌ 6 ຾ນໞຄ

ຽຌຎາຌ 4 ຾ນໞຄ

ຍຄັ ກະຖາຽ຋ຈ 3 ຾ນຄໞ

ບັຍກາຌິຈຘະຊາຌ 2 ຾ນໞຄ

ບີຖາໞ ຌ 42 ຾ນຄໞ

ຉຖຸ າກີ 16 ຾ນຄໞ

ບຈິ ຘະຖາ຾ບທ 9 ຾ນໞຄ

ຆຽີ ຖງ 6 ຾ນໞຄ

ບີຖກັ 6 ຾ນໞຄ

຅ໍ຾ຈຌ 5 ຾ນຄໞ

ຆາບຸຈບິ າຖາຽຍງ 5 ຾ນໞຄ

ຽຖຍາຌບຌ 5 ຾ນໞຄ

຿ບຓາຌ 5 ຾ນໞຄ

ຽດຽຓຌ 4 ຾ນຄໞ

89

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

຅ໍຽ຅ງ

ແຆຎຸຈ

ຎາຽຖຈຘະຉາງ 3 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນຄໞ
ບາຓີຽຌງ

ຍາຽຖຌ

ບາຽຆແີ ຍຆາຌ

ກາຉາ

ຘະນະຖັຈບາຖັຍບາຓຽິ ຕຈ 1 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ
ຌະ຃ບຌຽດຕຆູ າຽຖຓ

ບິຌ຿ຈຽຌຽຆງ 9 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 5 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 4 ຾ນຄໞ

ນທຼຈຌາຓ 8 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 5຾ນຄໞ ,຋າຓະຆາຈ2຾ນຄໞ ,ຎະຘ຺ຓ1຾ນໞຄ

ຒຖິ ຍິ ຎຌິ 6 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 3 ຾ນໞຄ

ແ຋ 5 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 5 ຾ນຄໞ , ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນໞຄ

ຓາຽຖຽຆງ 4 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນໞຄ, ຋າຓະຆາຈ 2 ຾ນໞຄ

ກາຎູຽ຅ງໞ 3 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 3 ຾ນໞຄ

ຖາທ

ຓຼຌຓາ 2 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນໞຄ

ຘຄິ ກະ຿ຎ 1 ຾ນຄໞ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນໞຄ

ຉາຉະຖາຄ ຘະຊິຉຓິ ຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກເຌ຋ະທີຍບາຆີ

ຂຓ້ໍ ຌູ ບາໟ ຄບີຄ຅າກ https://th.wikipedia.org/wiki

ປູຍ ຋ຈັ ຘະຓາປຌັ
ບາໟ ຄບຄີ ຅າກ https://th.wikipedia.org/wiki/

90

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ

ປູຍ ຽກາະຽຆ຅ູ
ບໟາຄບຄີ ຅າກ https://th.wikipedia.org/wiki/

6.5 ຘະຊຉິ ິຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກເຌ຋ະທຍີ ຿ບຽຆບາຌີ

ຓໍຖະຈກ຺ ຿ຖກເຌ຋ະທີຍ຿ບຽຆບາຌີ຋ໃີແຈໟຂໄຶຌ຋ະຍຼຌຽຎຸຌ຾ນໞົຄຓໍຖະຈກ຺ ຿ຖກຓີຈັ່ຄຌໄ:ີ

ຎະຽ຋ຈ ຅າຌທຌ ຎະຽຑຈ

ຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກ

ບບຈຘະຽຉງຽຖງ 20 ຾ນຄໞ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 4຾ນຄໞ ,຋າຓະຆາຈ12຾ນໞຄ,ຎະຘ຺ຓ4຾ນຄໞ

ຌທິ ຆີ຾ຖຌ 3 ຾ນໞຄ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 2 ຾ນໞຄ, ຎະຘ຺ຓ4຾ນໞຄ

ຘະນະຖຈັ ບາຽຓຖິກາຘໞທຌ 2 ຾ນໞຄ ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ , ຎະຘ຺ຓ 1 ຾ນຄໞ

຋ີໃດູ່ເຌ຋ະທີຍ຿ບຽຆບາຌີ

ຎາຽຖາ຺ 2 ຾ນໞຄ ຎະຘ຺ຓ 2 ຾ນໞຄ

ຎາຎທູ ຌິທກຌີ ີ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນຄໞ

ໝໞຽູ ກາະຓາຽຆທ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ

ໝຽູໞ ກາະຓາຽຆທ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນຄໞ

ຒີ຅ີ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ

ແຓ຿຃ຌີຽຆງ 1 ຾ນໞຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນຄໞ
ທາຌບູ າຉູ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນຄໞ

ໝໞຽູ ກາະ຿ຆ຿ຖຓບຌ ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ

຃ິຖຍິ າຈ ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ

ຆີຖີ (ຘໞທຌ຋ີໃດູ່ເຌ຋ະທີຍ ທັຈ຋ະຌະ຋າ 1 ຾ນໞຄ

຿ບຽຆບາຌີ)

ບັຄກິຈ(ຘໞທຌ຋ີໃດູ່ເຌ ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນຄໞ

຋ະທີຍ຿ບຽຆບາຌ)ີ

ຐຕັ່ຄ(ຘໞທຌ຋ີໃດູ່ເຌ຋ະທີຍ ຋າຓະຆາຈ 1 ຾ນໞຄ

຿ບຽຆບາຌີ)

ຉາຉະຖາຄ ຘະຊຉິ ຓິ ໍຖະຈ຺ກ຿ຖກເຌ຋ະທີຍ຿ບຽຆບາຌີ

ຂໍ້ຓູຌບໟາຄບຄີ ຅າກ https://th.wikipedia.org/wiki/

91

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ປຍູ ບ຋ຸ ງິ າຌ຾ນຄໞ ຆາຈຕາຎາຌບູ ີ
ບໟາຄບຄີ ຅າກ https://th.wikipedia.org/wiki/

ປຍູ ບ຋ຸ ິງາຌ຾ນຄໞ ຆາຈ ຎຌູ ູຖູຖູ
ບໟາຄບຄີ ຅າກ https://th.wikipedia.org/wiki/

7. ຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກເຌຖາທ

ຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກເຌຖາທຓີ 3 ຾ນໞຄ຃ື: ຌະ຃ບຌນທົ ຄຑະຍາຄ, ທັຈຑູ຅າຎາຘັກ ຾ຖະ ຋ັ຺່ຄແນນຌີ
7.1 ຌະ຃ບຌນົທຄຑະຍາຄ

ຌະ຃ບຌນທົ ຄຑະຍາຄແຈໟປັຍກາຌຂຶໄຌ຋ະຍຼຌຽຎຸຌຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກຈໟທງຽນຈຏ຺ຌ຋ີໃຓີທັຈທາບາປາຓຽກ຺ັ່າ຾ກໞ
ນົາງຓີຍໟາຌຽປືບຌບັຌຽຎຸຌຽບກະຖັກ຿ຈຈຽຈັ່ຌຉ຺ທຽຓືບຄຉັໄຄດູ່຾຃ຓຌ້າຂບຄ ຾ຖະ ຌ້າ຃າຌ ຽຆິໃຄແນົຓາຍັຌ຅຺ຍກັຌ
຋ໞາຓກາຄ຋າຓະຆາຈບັຌຄ ຺ຈຄາຓຂບຄຆາທນົທຄຑະຍາຄຓີຍຸກ຃ະຖິກ຋ີໃງິໄຓ຾ງໟຓ຾຅ໞຓແຘຽຎຸຌຓິຈຓີຂະຌ຺ຍ຋າຌຼຓ
ຎະຽຑຌ຋ີ ໃຄີ ຺ຈຄາຓເຌຂະຌະ຋ີໃຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ຾ນໞຄບືໃຌບາຈແຈໟຂຶໄຌ຋ະຍຼຌ຅າຽຑາະຽ຅າະ຅຺ຄເຌຍູປາຌຘະຊາຌ, ຋າຓະ
ຆາຈ຾ຉໞນົທຄຑະຍາຄ຋ໄຄັ ຽຓືບຄແຈໟປຍັ ກາຌຂຶຌໄ ຋ະຍຼຌເນໟຽຎຌຸ ຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ ຽຓືໃບຽຈືບຌ຋ຌັ ທາ ຎີ 1995.

92

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ປຍູ ຌະ຃ບຌນົທຄຑະຍາຄຽຓບື ຄຓໍຖະຈກ຺ ຿ຖກ
ບາໟ ຄບຄີ ຅າກ ຽຑຘປຼຌປໟຑູ ຓູ ຘາຈ

7.2 ຏາຘາຈນຌີ ທຈັ ຑ຅ູ າຎາກຘກັ
ທັຈຑູ຅າຎາຘັກຍູປາຌຘະຊາຌທັຈຊຸຉັໄຄດູ່ຑາກເຉໟຂບຄຖາທ຋ີໃ຾ຂທຄ຅າຎາຘັກ ຽຆິໃຄຽຎຸຌ຾ຂທຄ຋ີໃຓີຆາງ

຾ຈຌຉິຈກັຍຎະຽ຋ຈກາຎູຽ຅ໞງແຈໟຊືກປັຍປບຄເນໟຽຎຸຌຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ຅າກບ຺ຄກາຌດູຽຌຘ຿ກ (UNESCO) ຽຎຸຌ
ຘະຊາຎຈຸ ຉະງະກາຑຽິ ຘຈ຾ນຄໞ ໜຶຄໃ ຋ຽໃີ ກາ຺ັ່ ຾ກໞ ຽຆໃຄິ ຽຎຌຸ ບາ຃າຌກກ຺ ຽ຃າ຺ໄ ຘໟາຄຂຶຌໄ ເຌຘັຈຉະທັຈ຋ີ 6, ຅າກຌັໄຌ, ກໍ່ຓີກາຌ
ຉໍ່ຽຉີຓຉາຓງຸກຘະແໝຉໍ່ຓາ຅຺ຌຓາຽຊິຄຘັຈຉະທັຈ຋ີ 15. ທັຈຑູຽຎຸຌຍູປາຌຘະຊາຌ຋ີໃແຈໟປັຍບິຈ຋ິຑ຺ຌ຋າຄຈໟາຌ
ທຈັ ຋ະຌະ຋າຓາ຅າກນົາງ຾ນໞຄຽຆິໃຄຖທຓຓີຘິຖະຎະຂບຓ, ບິຌຈູ຿ຈງຓີກາຌຽຆືໃບຊືຽ຋ຍຑະຽ຅຺ໄາຂບຄຘາຘະໜາບິຌຈູ
ບ຺ຄກາຌດູຽຌຘ຿ກ ແຈໟຽຖີໃຓຉ຺ໄຌຖ຺ຄແຎຘານົທຈຈໟາຌຍູປາຌຘະຊາຌຂບຄຘະຊາຌ຋ີໃ຾ນໞຄຌີໄແຈໟຌາແຎຘູໞກາຌ຅຺ຈຍັຌ຋ຶກ
ຽຂ຺ໄາຽຎຸຌຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກຑາງເຉໟກາຌ຃ຸໟຓ຃ບຄຂບຄກ຺ຈໝາງທໞາຈໟທງກາຌຎູກຎຸກປັກຘາຍູຖະຌະບະຌຸຖັກຘະຊາຌ຋ໃີ
຾ນໞຄຌແໄີ ທໟເຌຎີ 2001.

ປູຍ ທັຈຑ຅ູ າຎາຘັກ
ບໟາຄບຄີ ຅າກ ຽຑຘປຼຌປຑໟູ ູຓຘາຈ

93

ທັຈ຋ະຌະ຋າຖາທ, ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

7.3 ຋່ັ຺ຄແນນຌີ
຋ຄ຺່ັ ແນນີຌຊືກປຍັ ປບຄຽຎຸຌຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກດ່າຄຽຎຸຌ຋າຄກາຌເຌທັຌ຋ີ 6/7/2019 ຋຺ັ່ຄແນນີຌຽຎຸຌ຾ນົໞຄ

຋ໞບຄ຋ຼໞ ທ຋ໃຘີ າ຃ຌັ ຂບຄຆາທຆຼຄຂທາຄຆາທຍາໟ ຌແຎຑ຺ຍຂະຌະຖະນທໞາຄ຋າຄແຎນາຽ຃ບືໃ ຄຎາ່ ຾ຖະ ຖໞາຘັຈ ຽຆິໃຄຓີປູຍຆ຺ຄ
຃າໟ ງ຃ືແນຽປຈັ ຈໟທງນີຌຆາງ຋ໃຓີ ຂີ ະໜາຈຌໟບງ຅຺ຌ຅຺ຌຽຊິຄຂະໜາຈເນງໞຓີຂະໜາຈຽຘັໄຌຏໞາຘູຌກາຄ ຾ຖະ ຃ທາຓຘູຄ
຿ຈງຘະຽຖງໞ 1.5 ຾ຓັຈຌ້າໜັກນົາງ຋ີໃຘຸຈຽຊິຄ 15 ຿ຉຌ ຾ຖະ ໜໞທງ຋ີໃຌໟບງ຋ີໃຘຸຈໜັກຎະຓາຌ 40-50 ກິ຿ຖກະ
ຖາຓກະ຾຅ກກະ຅າງດູ່ເຌຍໍຖິຽທຌຽຂຈ຿ຑຌຘະນທັຌ ຾ຖະ ງັຄຓີຍໞບຌບືໃຌໂບີກ. ແນນີຌຘໞທຌນົາງຘະກັຈຓາ຅າກ
ນີຌຆາງ຋ີໃນາຄໞາງເຌ຋ໟບຄຊິໃຌ຾ຉໞຓີດູ່ນົາງໜໞທງ຋ີໃຓີປໞບຄປບງກາຌ຾ກໞຖາກຓາ຅າກ ຍໞບຌບືໃຌແນຍາຄໜໞທງຓີ
ຖກັ ຘະຌະ຾ກະຘະນກັົ ງັຄຍຘ່ໍ າຽຖັຈກະຓີ ຌບກ຅າກຌໄ,ີ ງັຄ຃຺ໄຌຑ຺ຍ຿຃ຄກະຈູກຓະຌຸຈເຌແນຍາຄໜໞທງ ຽຆິໃຄຽຎຸຌຽ຃ືໃບຄ
ດືຌດຸຌກາຌເຆໟນີຌເຌຑິ຋ີຐຸຄຘ຺ຍແຈໟດ່າຄຈີຘໞທຌ຾ຏໞຌນີຌຓ຺ຌ຃ໟາງໂຐາຎິຈ຋ີໃຑ຺ຍດູ່ເກໟໂກັຍແນນີຌຌັໄຌຌໞາ຅ະຽຎຸຌ
຾ຏຌໞ ນີຌ຋ເໃີ ຆຎໟ ຈິ ແນນີຌເຌຂະຌະຎະກບຍຑິ຋.ີ

ປຍູ ຋຺່ຄັ ແນນີຌ
ບາໟ ຄບຄີ ຅າກ ຽຑຘປຼຌປູໟຑຓູ ຘາຈ

8. ຓຖໍ ະຈກ຺ ຿ຖກເຌບາຆຼຌ (ASEAN)

ເຌ 10 ຎະຽ຋ຈບາຆຼຌຌັຌໄ ຓີຓໍຖະຈກ຺ ຿ຖກດູ່ 9 ຎະຽ຋ຈ຃ື : ນທຼຈຌາຓ, ກາຎຽູ ຅ງ, ບຌິ ຿ຈຽຌຽຆງ, ຖາທ,
ຓາຽຖຽຆງ, ຓຼຌຓາ, ຒຖີ ິຎິຌ, ແ຋, ຘິຄກະ຿ຎ ຾ຖະ .

8.1 ຎະຽ຋ຈນທຼຈຌາຓ
ຎະຽ຋ຈນທຼຈຌາຓຓີຓຖໍ ະຈ຺ກ຿ຖກ຋ຄັ ໝ຺ຈ 8 ຾ນໞຄ຃ື :

 ຓໍຖະຈກ຺ ຿ຖກ຋າຄທຈັ ຋ະຌາ຋າຓ຅ີ າຌທຌ 5 ຾ນຄໞ ຃:ື
(1) ຍປູ າຌຘະຊາຌຽຓືບຄຽທໟ (Complex of Hue Monuments)ແຈຖໟ ຄ຺ ຋ະຍຼຌຽຎຸຌຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກ

ເຌຎີ 1993 ຽຓຶບຄຽທໟຽ຃ີງຽຎຸຌຽຓືບຄນົທຄຽກ຺່ັາເຌຘະແໝ ຕາຈຆະທ຺ຄນຄຼຌ ຂບຄນທຼຈຌາຓເຌແຖງະ ຎີ ຃ຘ
1802-1945 ຍູປາຌຘະຊາຌຽຓຶບຄຽທໟຓີ຃ຸຌຘ຺ຓຍັຈຊືກຉໟບຄ ເຌກາຌຑິ຅າຖະຌາຓໍຖະຈ຺ກ຿ຖກຈໟາຌທັຈ຋ະຌະ຋າ
ຽຎຸຌຉ຺ທດ່າຄບັຌ຿ຈຈຽຈັ່ຌຎະຽຑຈຂບຄຘິໃຄກໍ່ຘໟາຄບັຌຽຎຸຌຉ຺ທ຾຋ຌຂບຄກາຌຑັຈ຋ະຌາຈໟາຌທັຈ຋ະຌະ຋າ, ຘັຄ຃຺ຓ,
ຘິຖະຎະກາ, ທ຋ິ ະງາຘາຈ, ຽ຋ັກ຿ຌ຿ຖດ຺ີ ຾ຖະ ບຸຈຘານະກາເຌຎະນທຈັ ຘາຈຂບຄຓະຌຸຈ.

94