songkran thai&English

ประเพณสี งกรานต์ เป็นประเพณกี ารขน้ึ ปีใหม่ในปฏิทินระบบสรุ ิยคติ ซงึ่ 243
เปน็ ชว่ งเวลาทพ่ี ระอาทติ ยโ์ คจรยา้ ยราศจี ากราศมี นี มาสรู่ าศเี มษในวฒั นธรรมอนิ เดยี
ความหมายของสงกรานตแ์ ตด่ ง้ั เดมิ นนั้ หมายถงึ การโคจรของพระอาทติ ยท์ ย่ี า้ ยราศใี น
แตล่ ะเดือน ครนั้ ไทยรบั คตดิ งั กล่าวมาจนถงึ สมัยอยธุ ยาตอนปลาย คำ� ว่า สงกรานต์
จึงมีความหมายเฉพาะสงกรานต์เดือนห้า อันเป็นช่วงขึ้นจุลศักราชใหม่ แต่เดิมดิน
แดนเอเชียตะวนั ออกเฉียงใตม้ ีวนั ขึน้ ปีใหม่อยใู่ นช่วงเดอื นอา้ ยตามปฏิทนิ ดงั้ เดมิ ต่อ
มาเมอื่ รบั วฒั นธรรมจากอนิ เดยี จงึ มกี ารปรบั วนั ปใี หมม่ าอยใู่ นชว่ งเดอื นหา้ ในเทศกาล
สงกรานต์ ดินแดนไทยและดินแดนอื่นๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีประเพณี
สงกรานตเ์ ปน็ ของตนเอง เอกลกั ษณป์ ระการหนงึ่ คอื ตำ� นานวนั สงกรานต์ ซง่ึ ไทย ลาว
เขมร และพมา่ ลว้ นมตี �ำนานสงกรานต์ท่ใี กล้เคยี งกนั โดยเฉพาะเรอ่ื งท้าวกบิลพรหม
ท้าวธรรมบาลกุมาร (หรือพระอินทร์กับอาจิพรหมในพม่า) ทายปัญหา จนในที่สุด
ทา้ วกบลิ พรหมตอ้ งตดั ศรี ษะของตนเองตามทไ่ี ดท้ า้ พนนั ไว้ เปน็ มลู เหตทุ ำ� ใหธ้ ดิ าทง้ั ๗
ผลัดกันท�ำหน้าที่นางสงกรานต์เชิญศีรษะท้าวกบิลพรหมแห่รอบเขาพระสุเมรุใน
แต่ละปี ตำ� นานดงั กลา่ วเปน็ สัญลักษณ์ของการโคจรยา้ ยราศีของพระอาทิตยใ์ นแต่ละปี ซงึ่ ศีรษะของท้าวกบิลพรหม เป็นสญั ลักษณข์ องพระอาทิตย์ สว่ นธดิ าท้งั ๗
คือสัญลักษณ์ของวันท่ีพระอาทิตย์โคจรย้ายราศี นอกจากน้ีในต�ำนานของชนชาติไทบางกลุ่ม ยังมีลักษณะคล้ายเร่ืองต�ำนานธรรมบาลกุมารกับท้าวกบิลพรหม
ท่บี คุ คลในตำ� นานถกู ตดั ศีรษะ แตศ่ รี ษะนั้นไมส่ ามารถอยบู่ นพ้นื โลกได้ จึงต้องมีการสรงน�้ำศีรษะนน้ั เป็นประเพณีประจำ� ในทุกปี
ประเพณีขน้ึ ปีใหม่ในเทศกาลสงกรานต์ของราชส�ำนัก จะเห็นได้ว่าช่วงส้ินปจี ะมีพระราชพิธตี รุษ หรอื พระราชพิธสี มั พัจฉรฉินทใ์ นเดอื น ๔ ในพระราช
พธิ ดี งั กลา่ วมพี ระสงฆส์ วดอาฏานาฏยิ สตู ร และยงิ ปนื ใหญเ่ พอื่ ขบั ไลภ่ ตู ผปี ศิ าจและสง่ิ อปั มงคลใหห้ มดไปกบั ปเี กา่ สอดคลอ้ งกบั ความหมายของคำ� วา่ “ตรษุ ” ทแี่ ปล
ว่าตัด เป็นการตดั ปใี นช่วงสิน้ ปกี อ่ นจะเขา้ สู่ปใี หม่ เมือ่ ถงึ เดอื น ๕ ราชส�ำนักประกอบพิธขี ้นึ ปใี หม่ ในสมยั กรงุ ศรอี ยธุ ยาตอนตน้ ปรากฏหลกั ฐานในกฎมนเทียรบาล
กลา่ วถงึ พระราชพธิ เี ผดจ็ ศกลดแจตร เดอื น ๕ พระเจา้ แผน่ ดนิ เสดจ็ มาสรงนำ�้ พระสงฆ์ และเสดจ็ สรงนำ�้ ในแมน่ ำ�้ จนกระทงั่ ในสมยั กรงุ ศรอี ยธุ ยาตอนปลายจงึ ปรากฏ
หลักฐานเกีย่ วกับพระราชพธิ ีสงกรานต์ ซงึ่ สืบทอดมาถงึ สมยั กรุงรตั นโกสนิ ทร์ ลักษณะการพระราชพธิ สี งกรานตน์ น้ั มีการก่อพระทรายในลักษณะตา่ งๆ เพ่อื ถวาย
เปน็ พทุ ธบูชา และใชใ้ นกิจการของพระอารามส�ำคญั ต่างๆ รวมท้ังมีการนิมนต์พระสงฆม์ าเจริญพระพทุ ธมนต์และถวายน�ำ้ สรง สำ� หรบั พระเจ้าแผน่ ดนิ นน้ั ไมม่ กี าร
ถวายนำ้� สรง แตจ่ ะเสด็จพระราชดำ� เนนิ มาสรงน�้ำในมณฑลพิธที ี่จัดไว้เทา่ นัน้ พระราชพธิ ีสงกรานตค์ รัง้ กรงุ รัตนโกสินทร์ไดม้ กี ารปรบั เปลยี่ นมาอยโู่ ดยตลอดเพ่ือให้
สอดคล้องกบั ยุคสมยั ดังจะเห็นไดว้ า่ พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกล้าเจา้ อยหู่ วั ทรงโปรดเกลา้ ฯ ให้รวม ๓ พระราชพิธี คือ พระราชพิธีสัมพจั ฉรฉนิ ท์ พระราชพธิ ี
ศรสี จั จปานกาลถอื นำ�้ พระพพิ ฒั นส์ ตั ยา และพระราชพธิ เี ผดจ็ ศกสงกรานต์ เขา้ เปน็ พธิ เี ดยี วกนั เรยี กวา่ “พระราชพธิ ตี รษุ สงกรานต”์ จนกระทง่ั ในสมยั พระบาทสมเดจ็
พระบรมชนกาธเิ บศมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร มีการปรบั พระราชพธิ สี งกรานต์เหลือเพยี ง ๑ วัน ในวนั ที่ ๑๕ เมษายน ของทกุ ปี
สว่ นประเพณสี งกรานตใ์ นระดบั ของราษฎร จะเหน็ ไดว้ า่ มขี นบธรรมเนยี มประเพณที เี่ กยี่ วเนอื่ งกบั อทิ ธพิ ลจากพระพทุ ธศาสนาอยเู่ ปน็ อนั มาก ดงั จะเหน็
ได้ว่ามีการท�ำบุญเพ่ืออุทิศส่วนกุศลให้บรรพบุรุษท่ีล่วงลับไปแล้ว โดยการถวายภัตตาหาร หรือนิมนต์พระสงฆ์มาบังสุกุลอัฐิ การสรงน้�ำพระพุทธรูป พระสงฆ์
หรือผู้อาวุโส ตลอดจนการก่อพระทรายเพื่อถวายเป็นพุทธบูชาและเพ่ือเป็นการขนทรายเข้าวัดส�ำหรับใช้ในกิจการต่างๆ และยังสะท้อนให้เห็นถึงการผสมผสาน
ระหว่างความเชื่อดั้งเดมิ ในเรื่องผบี รรพบรุ ุษกับพระพทุ ธศาสนา อีกทัง้ ยงั มีธรรมเนยี มและหลกั ปฏบิ ัติบางอยา่ งในช่วงผ่านปเี ก่าเข้าสู่ปีใหม่ เช่น ในภาคเหนอื มีการ
ยงิ ปนื หรอื จดุ ประทดั ขบั ไลต่ วั สงั ขานต์ อนั เปน็ สญั ลกั ษณข์ องวนั เวลาในปเี กา่ ใหผ้ า่ นพน้ ไป เชน่ เดยี วกบั กลมุ่ ไทลอื้ ในสบิ สองปนั นาทมี่ กี ารยงิ ปนื ขนึ้ ฟา้ ในวนั สงั ขานต์
ไปเพื่อขับไล่สิ่งอัปมงคล ลักษณะดังกล่าวคล้ายกับประเพณีการยิงปืนใหญ่ในพระราชพิธีสัมพัจฉรฉินท์ของราชส�ำนักไทยในช่วงเดือนส่ี เพื่อขับไล่ภูตผีปิศาจ
ในพระนคร นอกจากน้ีบางแห่งมีพิธสี ะเดาะเคราะห์ เชน่ ในภาคเหนอื หรือในกลุ่มไทขึน ในขณะเดียวกนั วันสงกรานต์ในบางแหง่ ยังมีธรรมเนียมปฏบิ ตั เิ พื่อความ
เป็นสิริมงคล โดยถอื วา่ เป็นการเริม่ ต้นท่ีดใี นปใี หมท่ ีม่ าถึง เช่น ในประเพณีวนั ว่างของภาคใต้ ไม่นิยมทำ� งานในวนั ดังกล่าวเพราะถอื ว่าไมเ่ ปน็ สริ ิมงคล ในภาคเหนือ
และพมา่ จะไม่พดู ค�ำหยาบ หรือด่าทอกนั ในช่วงสงกรานต์ เป็นตน้

244

ประเพณสี งกรานตถ์ อื ไดว้ า่ มคี วามสมั พนั ธก์ บั นำ้� เปน็ อยา่ งยง่ิ นบั ตงั้ แตก่ าร ท่ียังตกค้างอยู่ในประเพณีท้องถ่ิน ส�ำหรับอาหารประจ�ำเทศกาลนั้น ในแต่ละ
สรงน้�ำพระสงฆ์ การรดน�้ำด�ำหัวผู้ใหญ่เพื่อเป็นสัญลักษณ์แสดงความเคารพหรือ ภูมิภาคนิยมท�ำข้ึนเพื่อใช้ส�ำหรับท�ำบุญและเล้ียงผู้คนท่ีมาร่วมงาน เช่น ข้าวแช่
การขอขมาลาโทษตลอดจนการเลน่ สาดนำ้� ซง่ึ ในประเพณรี าชสำ� นกั ไมม่ กี ารละเลน่ สาดนำ�้ (กลุ่มภาคกลาง กลุ่มชาวมอญ และพม่า) ขนมจอ็ ก (ภาคเหนอื ) ขนมตม้ ขาว (พมา่ )
มเี พยี งการสรงนำ้� พระสงฆ์พระพทุ ธปฏมิ าและพระบรมอฐั พิ ระอฐั ขิ องพระบรมวงศานวุ งศ์ เปน็ ตน้
เท่านนั้ แตใ่ นประเพณีราษฎรมกี ารเล่นสาดน�ำ้ โดยมากมกั จะอธิบายว่าการสาดน้ำ� เป็นท่ีน่าสังเกตว่าประเพณีสงกรานต์ทั้งในไทยและในภูมิภาคเอเชีย
เป็นการคลายร้อนในเดือนเมษายนอันอยู่ในช่วงฤดูร้อน แต่ในบางภูมิภาคการสาด ตะวันออกเฉียงใต้ล้วนได้รับอิทธิพลจากพระพุทธศาสนามาผสมผสานกับความเชื่อ
น�้ำยังหมายถึงความอุดมสมบูรณ์ของชุมชน ดังเช่นในภาคอีสานเช่ือว่าการสาดน�้ำ ด้ังเดิมในท้องถ่ินแทบท้ังส้ิน ในกลุ่มชนชาติไทน้ันพบว่ามีอยู่ในกลุ่มไทใต้คง ไทล้ือ
เปรียบเสมือนนาคเล่นน�้ำ ดังน้ันทุกคนในชุมชนจึงต้องร่วมในเทศกาลนี้เพ่ือความ และไทขึน ซ่ึงเป็นกลุ่มท่ีนับถือพุทธศาสนา ด้วยเหตุนี้จึงไม่พบประเพณีสงกรานต์
อุดมสมบูรณ์ของบา้ นเมือง ในกรณีการเล่นสาดน�ำ้ ของภาคอสี านและชาวลาวที่เล่น ในกลุ่มไทด�ำและไทขาว
สาดนำ�้ โดยไมเ่ ลอื กวา่ ผถู้ กู สาดจะเปน็ ฆราวาสหรอื พระสงฆ์ และใชน้ ำ�้ หรอื โคลนเลน่ อาจกล่าวได้ว่าประเพณีสงกรานต์ เป็นประเพณีท่ีแสดงให้เห็นถึง
สาดกนั ไดน้ น้ั แสดงให้เห็นเดน่ ชดั วา่ การเลน่ น้ำ� ถือเป็นการผ่อนคลายกฎเกณฑ์หรอื ความเชื่อและความศรัทธาในพระพุทธศาสนา การแสดงความเคารพและ
จารีตของสังคมในช่ัวระยะเวลาหน่ึง ลักษณะเด่นของประเพณีสงกรานต์ในภูมิภาค ความกตญั ญตู อ่ บรรพบรุ ษุ และผอู้ าวโุ ส รวมทง้ั ธรรมเนยี มปฏบิ ตั ใิ นการขน้ึ ปใี หม่
ต่างๆ คือเร่ืองการละเล่น กับอาหารประจ�ำเทศกาล จะเห็นได้ว่าในแต่ละท้องที่มี ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่มีร่วมกัน และยังเป็นประเพณีที่รวบรวมข้อมูล
การละเลน่ ในชว่ งขน้ึ ปใี หมข่ องชมุ ชนในลกั ษณะกฬี าพน้ื บา้ น การแสดงทอ้ งถนิ่ ตลอดจน ทางคตชิ นผา่ นตำ� นานเร่ืองเลา่ และมหรสพตา่ งๆ ของเทศกาลไวเ้ ปน็ จ�ำนวนมาก
การละเล่นทรงเจ้าเข้าผี ซึ่งเป็นร่องรอยความเชื่อเรื่องผีในยุคก่อนประวัติศาสตร์

245

Songkran tradition was a tradition of beginning a new year in head was the symbol of sun, his seven daughters were the symbol
the solar calendar which the sun orbited from the Pisces to the Aries. of 7 days in the orbit of the sun to move in the next zodiac. Further-
The primitive meaning of Songkran was the orbit of sun from one more, some ethnics group of Tai people had the legend was similar
zodiac to the next in each month. In the end of Ayutthaya Era, Songkran with the fable of Dharmapalakumar and Thao Kabila Brahma who was
referred only the fifth month in the period of beginning a new year. cut the head and it was forbidden to drop on the earth, therefore,
In the former time, the region of Southeast Asia commenced a new it was the annual tradition of annually pouring the water onto his head.
year in December as the first lunar calendar. The influence of Indian The Tradition of beginning a new year in Songkran Festival of the royal
culture changed the new year day to the fifth month (April) during court in the end of a year called the royal ceremony of “Trut Songkran”
Songkran Festival. or “Samphatchorachin” during the fourth month, the Majesty King
Thailand and another regions in the Southeast Asia had own royally performed meritorious deeds and the Buddhist monks prayed
identity in Songkran tradition through the legend of Songkran Day. Atanatiyasutta and then the royal officials fired the cannons to exorcise
Thailand, Laos, Cambodia and Myanmar had the similar legend of all spirits and inauspiciousness in the former year, it was harmony
Songkran especially the fable titled Thao Kabila Brahma asked the with the word “Trut” in the meaning of “cut” (terminated in the old
riddles to Dharmapalakumar (or Indra and Asibrahma in Myanmar) year before the beginning of a new year). The historical evidences in
and Thao Kabila Brahma defeated and was finally cut the head as his the Monarch Law during the end of Ayutthaya Era was recorded that
challenge. By this reason, his seven daughters took turns to be Songkran The Majesty King royally proceeded to pour the water to the Buddhist
Lady to respectfully engaged Kabila Brahma’s head to annually parade monks and took a bath in the river under the royal ceremony of
around Mount Sumeru. The abovementioned legend was the symbol of “Phadetsoklodjaetara” in the fifth month. The royal ceremony of
transferring the zodiac under the annual orbit of sun, Kabila Brahma’s Songkran was inherited from the end of Ayutthaya Era to the Rattanakosin

Era. The patterns of the royal ceremony of Songkran had the forming Songkran Tradition had mostly related with the water,
sand pagodas in several styles to dedicate the Lord Buddha, were for instance, pouring the water to the Buddhist monks and the elders
applicative in many activities of significant temples, additionally, invited to be the symbol of respectfulness or apology, splashed the water
the Buddhist monks praying the Buddha’s Mantra and also poured the especially the common Songkran festival, the royal Songkran festival
246 water to the monks. Even though the Majesty King had not poured the only sprinkled the water onto the images of Buddha and poured the
water to the relics of Lord Buddha and the relics of royal members.
water but also royally proceeded to take a bath in the marquee. The The splashing water in the meaning of relieved the heat in the summer
royal ceremony of Songkran in the Rattanakosin Era had been thoroughly on April and referred to the fertility of community in some regions.
adjusted in harmonizing with the period. For instance, King Rama VI was The northeastern people believed that the splashing water compared
kind enough to assemble all three royal ceremonies; Samphatchorachin, as the dabbing of Naga. Everyone in the communities pleasantly joined
Phadetsok Songkran and Srisajjapankala (Drinking an oath of allegiance) in Songkran festival to have more abundance in the country. Splashing
to ritualize only the royal ceremony called “Trut-Songkran”. In the Reign the water and mud to everyone, not except the laities or monks.
of King Rama IX, the royal ceremony of Songkran was then abated only The northeastern people and Laos people obviously reflected the
1 day on 15th April of every year. indulgent rules or social customs for a moment during Songkran festival.
SongKran tradition of common people had most of customs The dominant of Songkran tradition in many regions was the
and traditions which had gotten an influence from the Buddhism, for own identity of recreations and foods in the annual festival on the
instance, the people performed meritorious deeds and donated in period of beginning a new year, each place played various folk sports,
memory of deceased antecedents by offering the foods and invited native performances and the rituals of sorcerer’s dance to exorcise the
the monks praying for dedicating a charity to the relics of respectful evils and spirits as the spiritual beliefs in the pre-historical era through
ancestors, sprinkled the water onto the images of Buddha, pouring the the folk tradition during Songkran Festival, the people in the central
water on the hands of monks or elders, formed the sand pagodas to region, the community of Mon and Burmese people preferably prepared
dedicate the Lord Buddha, carried the sand to the temple to be useful in Khao Chae (rice in an ice water), Kha-Nom Jok (the northern dessert),
many activities of temples. All of these customs and traditions reflected Kha Nom Tom Khao (Burmese dessert) to the Buddhist monks and
the acculturation of primitive beliefs in the spirits of ancestors and the regaled the participants in Songkran festival.
Buddhism. The customs and practices performed during the end of an It was noticed that Songkran tradition in Thailand and Southeast
old year to the beginning of a new year, for example; shot the gun or Asia had mostly gotten an influence from the Buddhism and primitive
fired the firecrackers in the northern to expel the inauspicious things folk beliefs. The communities of Tai-Dehong, Tai-Lue and Tai-Khuen who
(Tua Sangkhan), it was the symbol of old year. The community of Tai faithfully respected in the Buddhism. By this reason, Songkran tradition
Lue people in Sip Song Panna (Xi Shuang Banna) fired into the air in had not been performed in the ethnics group of Tai Dam and Tai Khao.
Wan Sangkhan Day to expel all misfortunes as similar as the tradition Songkran Festival was the inherited tradition in the reflection
of fired the cannons in the royal ceremony of Samphatchorachin in of beliefs and faithfulness in the Buddhism, respectfulness and
the royal court of Thailand during the fourth month to expel all of gratitude to the antecedents and elders. The joint mannerism of
spirits in the city. Moreover, some places in the northern region or the beginning a new year in the Southeast Asia and summarized the
community of Tai Khuen people performed a ritual in the ceremony folk wisdom through many legends, fables and amusements.
of removing all unfortunates. In a meanwhile, some areas in Songkran
Day performed as the traditions and practices in Songkran Day to have
an auspiciousness and it was a prime commencement in the arrival of
a new year, for example; the southern people preferably stopped to
work to avoid the inauspiciousness in the tradition “Wan Wang”, the
northern people and Burmese people had been forbidden to say any
vulgar words or argued with the others during Songkran Festival.

247

248

บรรณานุกรม

กงจนิ่ เหวิน. “ความเช่อื และประเพณีของชนชาติไทใต้คง.” ใน คนไทใต้คง: ไทใหญ่ในยูนนาน, โจวต้ากวาน, บันทึกว่าด้วยขนบธรรมเนียมประเพณีของเจินละ. แปลโดย เฉลิม ยงบุญเกิด. 249
๘๓- ๑๐๘. ประคอง นมิ มานเหมนิ ท์ และเรืองวทิ ย์ ลมิ่ ปนาท, บรรณาธกิ าร. กรุงเทพฯ: พิมพค์ ร้งั ท่ี ๓. กรงุ เทพฯ: มติชน, ๒๕๕๗, ๒๕-๒๖.
สถาบนั ไทยศึกษา จุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั , ๒๕๓๘, ๑๐๗. ชลติ ชยั ครรชติ และคณะ.สงั คมและวฒั นธรรมอสี าน:เอกสารประกอบนทิ รรศการถาวร“อสี านนทิ ศั น”์ .
กฎหมายตราสามดวง. เล่ม ๑. พิมพ์ครง้ั ที่ ๓. กรงุ เทพฯ: องคก์ ารคา้ ของคุรสุ ภา, ๒๕๓๗, ๑๕๖. (ขอนแกน่ : หอศิลปวฒั นธรรม มหาวทิ ยาลัยขอนแก่น, ๒๕๔๔), ๘๒.
กฎหมายตราสามดวง. เลม่ ๕. พมิ พค์ รง้ั ที่ ๒. กรงุ เทพฯ: องคก์ ารคา้ ของครุ สุ ภา, ๒๕๓๗, ๑๕๐-๑๕๒. ณฐั วฒุ ิสทุ ธสิ งคราม.พระลอคำ� กลอนกบั ชวี ติ และงานวรรณกรรมของนายรอ้ ยเอกหลวงทวยหาญรกั ษา.
กฎหมายตราสามดวง ฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน : จัดพิมพต์ ามตน้ ฉบับหลวง. ๒ เล่ม. กรุงเทพฯ: นครหลวงกรงุ เทพธนบรุ :ี คลงั วทิ ยา, ๒๕๑๕, ๓๖๕.
ราชบณั ฑติ ยสถาน, ๒๕๕๐. ดำ� รงราชานภุ าพ,สมเดจ็ ฯ กรมพระยา, ผแู้ ปล. กฏมณเฑยี รบาลพะมา่ . พระนคร: โรงพมิ พพ์ ระจนั ทร,์
กรมศิลปากร. วรรณกรรมสมัยอยุธยา, เล่ม ๓. กรุงเทพฯ: กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์ ๒๔๗๙. (พิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพหม่อมเจ้าตระนักนิธิผล ไชยันต์ ๒๑ มีนาคม
กรมศลิ ปากร, ๒๕๓๑, ๒๖๑. ๒๔๗๙), ๒๒-๒๓.
กรมศิลปากร. ศิลปวัฒนธรรมไทย, เล่ม ๓. ขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรม ดำ� รงราชานภุ าพ, สมเดจ็ ฯ กรมพระยา. ตำ� นานวงั เกา่ . พมิ พค์ รงั้ ท่ี ๗. กรงุ เทพฯ: แสงดาว, ๒๕๕๓.
กรงุ รตั นโกสินทร์. กรุงเทพฯ: กองวรรณคดแี ละประวตั ิศาสตร์ กรมศิลปากร, ๒๕๒๕. ดำ� รงราชานภุ าพ, สมเดจ็ ฯ กรมพระยา. มลู เหตแุ หง่ การสรา้ งวดั ในประเทศสยาม. พระนคร: ศวิ พร,
กรมศลิ ปากร. สวสั ดริ กั ษาคำ� ฉนั ท์ สภุ าษติ สนุ ทรภแู่ ละสภุ าษติ สอนเดก็ .กรงุ เทพฯ: ศริ มิ ติ รการพมิ พ,์ ๒๕๐๔. (กรมศิลปากรพิมพ์แจกในงานกฐินพระราชทาน ณ วัดกาญจนสิงหาศน์ ๑๕
๒๕๐๙. (พิมพใ์ นงานฌาปนกจิ ศพนายกำ� แหง พบิ ลู สขุ ๙ ตลุ าคม ๒๕๐๙), ๔. พฤศจิกายน ๒๕๐๔), ๒๙-๓๐.
กิแดง พอนกะเสมสุก. “งานบุญปีใหมใ่ นลาว.” ในสงกรานตใ์ น ๕ ประเทศ: การเปรียบเทียบทาง ตรีรัตน์ แมร่ ิม (นามแฝง). ตำ� ราพิธีสง่ เคราะห์แผนโบราณ. เชยี งใหม:่ ประเทืองวิทยา, ๒๕๑๑,
วฒั นธรรม, ๑๒๗-๑๒๙. ทรงศกั ดิ์ ปรางคว์ ฒั นากลุ , บรรณาธกิ าร. เชยี งใหม:่ สำ� นกั สง่ เสรมิ ๑๒-๑๓.
ศิลปวัฒนธรรม มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม,่ ๒๕๓๙, ๑๒๘. ต�ำราพระราชพิธีเก่า และต�ำราทวาทศพิธี. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์
คณะกรรมการเฉลิมพระเกียรติ ๒๐๐ ปี พระบาทสมเด็จพระน่ังเกล้าเจ้าอยู่หัว. จดหมายเหตุ กรมศิลปากร, ๒๕๔๘, ๑๖-๑๗.
รชั กาลท่ี ๓, เล่ม ๔. กรงุ เทพฯ: หอสมุดแห่งชาติ, ๒๕๓๐. ตูซาร์ นวย. “วนั ปีใหมข่ องชาวเมียนมา,” ขา่ วรามค�ำแหง ๔๗, ๑ (๑๗-๒๓ เมษายน ๒๕๖๐): ๖.
คณะกรรมการฝ่ายประมวลเอกสารและจดหมายเหตุในคณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงาน ทองค�ำ พันนัทธี. ปทมุ ธานีในอดตี . ม.ป.ท., ๒๕๒๔.
เฉลมิ พระเกยี รติ พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั . วฒั นธรรม พฒั นาการทางประวตั ศิ าสตร์ ทรงศกั ด์ิ ปรางคว์ ฒั นากลุ . “เพลงและการละเลน่ พนื้ บา้ นล้านนา: ความสัมพนั ธ์กบั ความเชื่อและ
เอกลักษณ์และภูมิปัญญา จงั หวัดชลบรุ .ี กรุงเทพฯ: โรงพมิ พค์ ุรสุ ภาลาดพร้าว, ๒๕๔๔, พิธีกรรม.” ใน สรุปผลการสัมมนาทางวิชาการระดับอนุภูมิภาคเอเชียอาคเนย์ เรื่อง
๒๗๕-๒๗๖. ทว่ งทำ� นองรอ้ ยกรองไทในอษุ าคเนย.์ กรงุ เทพฯ: กองวรรณกรรมและประวตั ศิ าสตร์ กรม
ความรเู้ รอ่ื งพระราชพธิ .ี กรงุ เทพฯ:คณะสงฆว์ ดั ปรนิ ายก, ๒๕๕๓.(พมิ พใ์ นงานพระราชทานเพลงิ ศพ ศลิ ปากร, ๒๕๔๔.
พระอมรเมธาจารย์ (สุคนธ์ ปภากโร) ๓ เมษายน ๒๕๕๓). เทพพิทู (ฌืม กรอเสม), ออกญา. พระราชพิธีทวาทศมาส หรือพระราชพิธีสิบสองเดือนกรุง
จดหมายเหตพุ ระราชกจิ รายวนั ในพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั : จลุ ศกั ราช ๑๒๓๙ กมั พชู า ฉบบั ฉลองครบรอบ ๕๕ ปี การสถาปนาความสมั พนั ธท์ างการทตู ไทย-กมั พชู า
พทุ ธศกั ราช ๒๔๒๐. กรงุ เทพฯ: คณะกรรมการชำ� ระประวตั ศิ าสตรไ์ ทย กรมศลิ ปากร, ๒๕๕๓. ภาค ๑. แปลโดย ศานติ ภักดคี �ำ. กรุงเทพฯ: กรมสารนเิ ทศ, ๒๕๕๐.
จวน เครอื วชิ ฌยาจารย.์ ประเพณมี อญทสี่ ำ� คญั . พมิ พค์ รงั้ ที่ ๒. กรงุ เทพฯ: ศนู ยม์ านษุ ยวทิ ยาสริ นิ ธร ธีระวฒั น์ แสนคำ� . “บุญเดือนห้า-สงกรานต”์ ในลาวและอีสานโดยสงั เขป.” ใน สาดน�้ำสงกรานต์
(องคก์ ารมหาชน), ๒๕๔๘, ๑๑๕. วัฒนธรรมร่วมรากเอเชีย. ๙๙-๑๒๒. พิพฒั น์ กระแจะจนั ทร,์ บรรณาธิการ. กรงุ เทพฯ:
จอมเกล้าเจา้ อย่หู วั , พระบาทสมเดจ็ พระ. รวมพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้า ส�ำนักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน กระทรวงศึกษาธิการ, ๒๕๕๙.
เจา้ อยหู่ วั เรอื่ งประชมุ ประกาศรชั กาลที่ ๔. กรงุ เทพฯ: องคก์ ารคา้ ของครุ สุ ภา, ๒๕๔๘, ๒๒๒. นิยะดา เหล่าสุนทร. “นิทานเร่ืองต�ำนานสงกรานต์ท่ีไม่ได้มาจากมอญ.” ศิลปวัฒนธรรม ๓๔,
จอมเกลา้ เจา้ อย่หู วั , พระบาทสมเดจ็ พระ. ราชกจิ จานุเบกษาในรัชกาลที่ ๔. กรงุ เทพฯ: สำ� นัก ๖ (เมษายน ๒๕๕๖): ๘๒-๙๓.
ราชเลขาธกิ าร, ๒๕๓๗. (พมิ พพ์ ระราชทานในงานพระราชทานเพลงิ ศพนายประกอบ หตุ ะสงิ ห์ บำ� ราบปรปกั ษ,์ สมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ เจา้ ฟา้ มหามาลา กรมพระยา.โคลงพระราชพธิ ที วาทศมาส.
๒๔ ธนั วาคม ๒๕๓๗). ๑๙๒. พมิ พค์ ร้ังที่ ๔. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวตั ิศาสตร์ กรมศิลปากร, ๒๕๔๕.
จารกึ ในประเทศไทย, เลม่ ๓, อกั ษรขอม พุทธศตวรรษที่ ๑๕-๑๖. กรงุ เทพฯ: หอสมุดแหง่ ชาติ แบรดเลย,์ แดนบีช. หนังสืออักขราภธิ านศรบั ท.์ กรงุ เทพฯ: โรงพิมพค์ ุรุสภาลาดพรา้ ว, ๒๕๑๔.
กรมศลิ ปากร, ๒๕๒๙, ๑๗๓. ปฐม หงส์สุวรรณ. นานมาแล้ว มีเร่ืองเล่า นิทาน ต�ำนาน ชีวิต. กรุงเทพฯ: ส�ำนักพิมพ์แห่ง
จลุ จอมเกลา้ เจา้ อยู่หวั , พระบาทสมเดจ็ พระ. ไกลบา้ น, เลม่ ๑. พมิ พค์ รั้งท่ี ๖. กรุงเทพฯ: อกั ษร จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั , ๒๕๕๖, ๑๑๙-๑๒๓.
เจรญิ ทศั น์, ๒๕๔๕, ๒๖๖. ปรมานชุ ติ ชโิ นรส, สมเดจ็ พระมหาสมณเจา้ กรมพระ, สมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาเดชาดศิ ร
จลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั , พระบาทสมเดจ็ พระ. พระราชพธิ สี บิ สองเดอื น, พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๑๘. กรงุ เทพฯ: และพระเจา้ บรมวงศ์เธอ กรมหลวงภูวเนตรนรินทร์ฤทธ์ิ. คำ� ฤษฎ.ี กรุงเทพฯ: คณะสงฆ์วัด
บรรณาคาร, ๒๕๔๒, ๒๖๖. พระเชตุพน, ๒๕๕๓, ๘.
จุลทัศน์ พยาฆรานนท์. หมู่พระมหามณเฑียร. กรุงเทพฯ: ฝ่ายประชาสัมพันธ์และเผยแพร่ ประคอง นมิ มานเหมนิ ท.์ “ประเพณสี บิ สองเดอื น: วถิ ชี วี ติ ในรอบปขี องคนไท,” ใน คตชิ นคนไทใน
สำ� นกั พระราชวัง, ๒๕๕๔. วฒั นธรรมขา้ ว. ๙๕-๑๕๘. กรงุ เทพฯ: สถาบนั ไทยศกึ ษา จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั , ๒๕๖๐.

250 ประชมุ คำ� ใหก้ ารกรุงศรีอยธุ ยารวม ๓ เรอื่ ง. กรงุ เทพฯ: แสงดาว, ๒๕๕๓, ๒๓๒. ไรท์, ไมเคลิ . “พระราชพธิ ี ๑๒ เดือน ใน กฎมณเฑียรบาล ภาคท่ี ๓.” ศลิ ปวัฒนธรรม ๑๙, ๑๑
ประชุมจารึกวดั พระเชตุพน. พิมพ์ครง้ั ท่ี ๗. กรุงเทพฯ: อมรินทรพ์ รน้ิ ต้งิ แอนด์พบั ลิชช่งิ , ๒๕๕๔, (กันยายน ๒๕๔๑): ๗๒-๗๘.
๒๙๑-๒๙๒. ไรท,์ ไมเคลิ “พระราชพิธี ๑๒ เดือน ใน กฎมณเฑียรบาล ภาคที่ ๘.” ศิลปวฒั นธรรม ๒๐, ๔ .
ประชุมปกรณมั ภาคท่ี ๑-๕. พมิ พ์ครง้ั ที่ ๒. กรงุ เทพฯ: แสงดาว, ๒๕๕๓, ๑๐๒-๑๐๓. กมุ ภาพนั ธ์ ๒๕๔๒, ๗๓.
ประพนธ์ เรอื งณรงค.์ ๑๐๐ เรื่องเมอื งใต.้ กรงุ เทพฯ: อมรนิ ทร,์ ๒๕๕๓, ๓๐๘-๓๐๙. วนิ ยั พงศศ์ รเี พียร. บรรณาธิการ. กฎมนเทียรบาล ฉบับเฉลิมพระเกยี รติ. กรงุ เทพฯ: สำ� นักงาน
ประพนธ์ เรอื งณรงค.์ ตำ� นาน การละเลน่ และภาษาชาวใต.้ กรงุ เทพฯ: โอเดยี นสโตร,์ ๒๕๑๙, ๔๐. กองทนุ สนับสนนุ การวิจัย (สกว.), ๒๕๔๘, ๑๔๓.
ประพนธ์ เรอื งณรงค์. ทักษิณสารคด.ี กรงุ เทพฯ: โอเดยี นสโตร,์ ๒๕๒๕, ๓๓. วนิ ยั พงศศ์ รเี พยี ร. วนั วาร กาลเวลา แลนานาศกั ราช. กรงุ เทพฯ: องคก์ ารคา้ ของครุ สุ ภา, ๒๕๔๖.
ประพนธ์ เรืองณรงค.์ ศพั ทานกุ รมวรรณกรรมถนิ่ ใต้. กรงุ เทพฯ: สถาพรบคุ๊ ส,์ ๒๕๖๓. วิยะดา ทองมติ ร. พระราชพธิ ี ๑๒ เดือน ปฏิทนิ ชวี ติ ของสยามประเทศ. นนทบุร:ี เมืองโบราณ,
ประพนธ์ เรืองณรงค.์ “วนั สงกรานตถ์ ่นิ ใต้,” สารนครศรธี รรมราช ๕๐, ๔ (เมษายน ๒๕๖๓): ๒๕๖๑.
๓๙-๔๓. วศิ ปตั ย์ ชยั ชว่ ย. “ฮตี สบิ สองคองสบิ ส,่ี ” ใน มรดกภมู ปิ ญั ญา ภาษาไทยถนิ่ ฉบบั ราชบณั ฑติ ยสภา.
ประชมุ จดหมายเหตโุ หรรวม ๓ ฉบับ. กรงุ เทพฯ: ต้นฉบบั , ๒๕๕๑. กรุงเทพฯ: ราชบณั ฑิตยสภา, ๒๕๕๘, ๙๒.
ปาลเลกัวซ์, ฌงั -บปั ตสิ ต.์ สัพะ พะจะนะ พาสา ไท. กรงุ เทพฯ: สถาบันภาษาไทย กรมวิชาการ ศรสี หเทพ (เสง็ ), พระยา. จดหมายเหตเุ สดจ็ ประพาสยโุ รป ร.ศ. ๑๑๖, เลม่ ๑. กรงุ เทพฯ: องคก์ ารคา้
กระทรวงศึกษาธกิ าร. ๒๕๔๒, ๗๕๑. ของคุรสุ ภา, ๒๕๑๕.
ปรานี วงษเ์ ทศ และสจุ ติ ต์ วงษเ์ ทศ. ประเพณี ๑๒ เดอื นในประวตั ศิ าสตรส์ งั คมวฒั นธรรมเพอื่ ความ ศานติ ภกั ดคี ำ� และนวรตั น์ ภกั ดคี ำ� . ประวตั ศิ าสตรอ์ ยธุ ยาจากจารกึ : จารกึ สมยั อยธุ ยา. กรงุ เทพฯ:
อยรู่ อดของคน. กรงุ เทพฯ: มติชน, ๒๕๔๘. สมาคมประวตั ิศาสตรฯ์ , ๒๕๖๑.
แปลก สนธริ กั ษ์. เทศกาลสงกรานต์. พิมพค์ รัง้ ท่ี ๒. กรงุ เทพฯ: องคก์ ารค้าของครุ สุ ภา, ๒๕๓๑, ศภุ ชยั สงิ หย์ ะบศุ ย์. หลวงพระบางเมอื งมรดกโลก: ราชธานแี หง่ ความทรงจำ� และพน้ื ทพี่ ธิ กี รรม
๓๕-๓๖. ในกระแสโลกาภวิ ัตน์. กรุงเทพฯ: สายธาร, ๒๕๕๓.
ผดงุ แควน้ ประจนั ต,์ หลวง. “ภาคท่ี ๑ ลทั ธธิ รรมเนยี มราษฎรภาคอสี าน.”ใน ลทั ธธิ รรมเนยี มตา่ งๆ, สงวน สุขโชติรตั น์. ประเพณีไทยภาคเหนือ. พิมพ์ครง้ั ท่ี ๓. กรุงเทพฯ: ศรีปญั ญา, ๒๕๕๓.
เล่ม ๑. พิมพ์ครั้งที่ ๔ . พระนคร: คลังวิทยา, ๒๕๑๕. สถิตย์ธำ� รงศกั ดิ,์ กรมหมนื่ “ภาคท่ี ๑๑ ลักษณะการพระราชพธิ ีฝ่ายพระราชวังบวรสถานมงคล.”
“พงศาวดารเมืองหลวงพระบาง ตามฉบับที่มีอยู่ในศาลาลูกขุน.” ใน ประชุมพงศาวดารฉบับ ใน ลทั ธธิ รรมเนยี มตา่ งๆ, เลม่ ๑, ๕๔๙-๕๘๐. พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๔. พระนคร: คลงั วทิ ยา, ๒๕๑๕.
กาญจนาภิเษก. เล่ม ๙, ๔๗-๘๔. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ สนนั่ ธรรมธ.ิ รอ้ ยสาระ สรรพลา้ นนาคดี, เลม่ ๔. เชียงใหม่: สุเทพการพมิ พ์, ๒๕๔๗.
กรมศลิ ปากร, ๒๕๔๕. สมบตั ิ พลายนอ้ ย [ส. พลายนอ้ ย]. ตรษุ สงกรานต์ ประมวลความเปน็ มาของปใี หมไ่ ทยสมยั ตา่ งๆ.
“พงศาวดารลา้ นชา้ ง ตามถอ้ ยคำ� ในฉบบั เดมิ .” ใน ประชมุ พงศาวดารฉบบั กาญจนาภเิ ษก. เลม่ ๙ , พิมพค์ รง้ั ที่ ๒. กรงุ เทพฯ: มติชน, ๒๕๔๗.
กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวตั ิศาสตร์ กรมศลิ ปากร, ๒๕๔๕, ๒๑. สยาม ภัทรานปุ ระวตั .ิ “ปักษปี กรณมั : การศึกษาเปรียบเทียบฉบับสันสกฤต ล้านนา และไทย.”
พรหมสมพัตสร (นายม)ี , หมื่น. นริ าสเดอื น. พระนคร: โรงพิมพ์ราษฎร์เจริญ, ๒๕๐๐, ๑-๓. วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาภาษาสนั สกฤต บณั ฑติ วทิ ยาลยั มหาวทิ ยาลัย
พระอยู่ วดั สทุ ศั นเ์ ทพวราราม. “นริ าศรำ� พงึ .” ใน ประชมุ นริ าศภาค ๕, ๔๕-๑๓๙. ปรชั ญา ปานเกต,ุ ศิลปากร, ๒๔๔๖.
บรรณาธิการ. นนทบรุ :ี ตน้ ฉบบั , ๒๕๕๙. สิทธิพร เนตรนิยม. “ด่ะจาน: สงกรานต์พม่า เทศกาลเปลี่ยนผ่าน วิถีเกษตร กับความหวัง
พระอดุ รคณาธกิ าร (ชวนิ ทร์ สระคำ� ) และจำ� ลอง สารพดั นกึ . พจนานกุ รม บาล-ี ไทย ฉบบั นกั ศกึ ษา. ของผคู้ น.” ในสาด นำ้� สงกรานต์ วฒั นธรรมรว่ มรากเอเชยี , ๘๑-๘๙. พพิ ฒั น์ กระแจะจนั ทร,์
พมิ พ์ครงั้ ท่ี ๒. กรงุ เทพฯ: เรืองปัญญา, ๒๕๓๐, ๒๖๙. บรรณาธิการ. กรุงเทพฯ: ส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน กระทรวง
พระพินิจวรรณการ. “ภาคท่ี ๒๕ การเล่นเพลง.” ใน ลัทธิธรรมเนยี มต่างๆ, เลม่ ๒. พมิ พค์ รั้งที่ ๔. ศึกษาธกิ าร, ๒๕๕๙.
พระนคร: คลงั วิทยา, ๒๕๑๕. สิริวัฒน์ ค�ำวันสา. “ฮตี สิบสอง-คองสบิ ส.ี่ ” ใน อีสานคดี, ๗๗-๘๓. พมิ พ์ครง้ั ท่ี ๓. มหาสารคาม:
“ภาคท่ี ๑๐ เรอื่ งตำ� รากระบวนเสดจ็ และกระบวนแหแ่ ตโ่ บราณ,” ใน ลทั ธธิ รรมเนยี มตา่ งๆ, เลม่ ๑, วทิ ยาลัยครสู ารคาม, ๒๕๒๑.
๔๔๙-๕๔๘ , พมิ พ์ครง้ั ท่ี ๔. พระนคร: คลังวิทยา. สกุ ญั ญา สจุ ฉายา. “พิธีขอฝนของชนชาติไท.” ใน คติชนคนไทในวฒั นธรรมข้าว, ๒๓๑-๒๖๖.
มณี พยอมยงค.์ ประเพณสี บิ สองเดอื น ลา้ นนาไทย. เลม่ ๑. เชยี งใหม:่ ส.ทรพั ยก์ ารพมิ พ,์ ๒๕๒๙, ๕๘. กรุงเทพฯ: สถาบนั ไทยศึกษา จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั , ๒๕๖๐.
มณี พยอมยงค์. วฒั นธรรมลา้ นนาไทย. กรุงเทพฯ: ไทยวฒั นาพานิช, ๒๕๒๙, ๔๘. สุจิตต์ วงษเ์ ทศ. “รดนำ�้ , สาดนำ้� สงกรานต์ วฒั นธรรมร่วมของอษุ าคเนย.์ ” ใน สาดน�้ำสงกรานต์
ยรรยง จิระนคร. “แคว้นใต้คง: ถิ่นไทเหนือในยูนนาน,” ใน คนไทใต้คง: ไทใหญ่ในยูนนาน. วัฒนธรรมร่วมรากเอเชีย, ๒๙-๓๘. พิพัฒน์ กระแจะจันทร์, บรรณาธิการ. กรุงเทพฯ:
ประคอง นมิ มานเหมนิ ท์ และเรอื งวทิ ย์ ลมิ่ ปนาท, บรรณาธกิ าร. กรงุ เทพฯ: สถาบนั ไทยศกึ ษา ส�ำนกั งานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้นื ฐาน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร, ๒๕๕๙.
จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลัย, ๒๕๓๘, ๓๓. สุจิตต์ วงษเ์ ทศ. วัฒนธรรมร่วมอุษาคเนย์ในอาเซยี น. กรงุ เทพฯ: นาตาแฮก, ๒๕๕๙.
รุ่งโรจน์ ภริ มย์อนุกลู . “สงกรานต:์ ความซ�้ำซ้อนของการเปลยี่ นวันเวลา.” ใน สาดน�ำ้ สงกรานต์ สุจิตต์ วงษ์เทศ, สงกรานต์ขึ้นฤดูกาลใหม่ (ปีใหม่) ของพราหมณ์สุวรรณภูมิ. กรุงเทพฯ:
วัฒนธรรมร่วมรากเอเชีย, ๓๙-๔๘. พิพัฒน์ กระแจะจันทร์, บรรณาธิการ. กรุงเทพฯ: ส�ำนักวัฒนธรรม กีฬา และการทอ่ งเท่ียว กรุงเทพมหานคร, ๒๕๕๐.
สำ� นักงานคณะกรรมการการศกึ ษาข้นั พื้นฐาน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร, ๒๕๕๙. สเุ ทพ ไชยขนั ธ.ุ์ นิทานพญาแถน แก่นต�ำนานอาเซยี น. กรงุ เทพฯ: ตถตา พับลิเคชั่น, ๒๕๕๗.

สธุ ิวงศ์ พงศไ์ พบลู ย.์ “วันว่าง.” สารานกุ รมวฒั นธรรมไทย ภาคใต้ ๑๕ (๒๕๔๒): ๗๑๖๕-๗๑๖๗. ราชกิจจานุเบกษา 251
สนุ ทรโวหาร (ภ)ู่ , พระ. ชวี ติ และงานของสนุ ทรภ.ู่ พมิ พค์ รง้ั ที่ ๑๐. กรงุ เทพฯ: องคก์ ารคา้ ของสกสค., “การเถลงิ ศกสงกรานตท์ เี่ กาะสชี งั .” ราชกจิ จานเุ บกษา เลม่ ๑๑, ตอนที่ ๔ (๒๒ เมษายน ๒๔๓๗):
๒๕๕๐. ๒๗-๒๘.
สุรศักด์ิ ศรีส�ำอาง. ล�ำดับกษัตริย์ลาว. พิมพ์ครั้งท่ี ๒. กรุงเทพฯ: ส�ำนักโบราณคดีและ “ก�ำหนดการท่ี ๓/๒๔๙๒. พระราชพิธสี งกรานต์ เมษายน ๒๔๙๒.” ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๖๖,
พิพิธภัณฑสถานแหง่ ชาติ กรมศลิ ปากร, ๒๕๔๕. ตอนที่ ๒๒ (๑๒ เมษายน ๒๔๙๒): ๑๕๑๙-๑๕๒๓.
สุริยวุฒิ สุขสวัสดิ์. พระพุทธปฏิมาในพระบรมมหาราชวัง. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พร้ินต้ิงกรุ๊พ, “ประกาศกำ� หนดวนั พระราชพธิ ตี ะรษุ ะสงกรานต.์ ”ราชกจิ จานเุ บกษาเลม่ ๓๐,ตอนท่ีก(๑๗มนี าคม
๒๕๓๕. ๒๔๕๖): ๔๘๗-๔๙๐.
เสภาเร่อื งขุนช้าง-ขุนแผน. พิมพ์ครงั้ ท่ี ๑๙. กรงุ เทพฯ: บรรณาคาร, ๒๕๔๕. “พระบรมราชโองการประกาศสงกรานตร์ ตั นโกสนิ ทรศก๑๐๙.”ราชกจิ จานเุ บกษาเลม่ ๖,ตอนท่ี๕๑
หรีด เรืองฤทธ.์ิ ตำ� ราพรหมชาต.ิ กรงุ เทพฯ: เล่ยี งเซยี งจงเจริญ, ม.ป.ป.. (๒๓ มนี าคม ๒๔๓๒): ๔๓๘-๔๔๓.
องค์ บรรจุน, วีรวัฒน์ วงศ์ศปุ ไทย และลัษมา ธารเี กษ. “เปงิ ซังกรานต์” สงกรานตเ์ มอื งปทมุ . “พระราชพิธีตะรุษะสงกรานต.์ ” ราชกจิ จานเุ บกษา เลม่ ๓๑, ตอนที่ ๐ง (๑๙ เมษายน ๒๔๕๗):
ปทุมธานี: สภาวฒั นธรรมอ�ำเภอสามโคก สำ� นักงานวฒั นธรรมจงั หวัดปทมุ ธานี, ๒๕๔๙. ๙๖-๑๑๔.
องค์ บรรจุน. “ขา้ วสงกรานต:์ อาหารในพธิ กี รรมของชาวมอญ (ข้าวแช่).” ศิลปวฒั นธรรม ๒๘, ๖ “พระราชพิธเี ผดจ็ ศกสงกรานต์.” ราชกจิ จานุเบกษา เล่ม ๑๐, ตอนท่ี ๔ (๒๓ เมษายน ๒๔๓๖):
(เมษายน ๒๕๕๐): ๕๘-๖๑. ๒๓-๒๕.
องค์ บรรจนุ . “สะบา้ : เกมกฬี าของมอญ.” ศลิ ปวฒั นธรรม ๓๗, ๑ (พฤศจกิ ายน ๒๕๕๘): ๔๒-๔๗. “พระราชพธิ เี ผด็จศกสงกรานต์ในกรงุ เทพฯ.” ราชกิจจานเุ บกษา เลม่ ๙, ตอนท่ี ๔ (๒๔ เมษายน
อนุมานราชธน, พระยา. เทศกาลสงกรานต์. พิมพ์คร้ังที่ ๓. กรุงเทพฯ: ส�ำนักวรรณกรรมและ ๒๔๓๕): ๒๘-๓๑.
ประวตั ิศาสตร์ กรมศิลปากร, ๒๕๕๘. “หมายก�ำหนดการ พระราชพิธีขึ้นปีใหม่ ๒๔๘๔.” ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๕๗, ตอนที่ ๐ง
อภิลักษณ์ เกษมผลกูล. “สงกรานต์ ๔ ภาค สืบรากเผ่าไทย สาวความเป็นญาติของคนไทย (๓๑ ธันวาคม ๒๔๘๓): ๓๓๒๗-๓๓๓๑.
ใน ประเทศไทยกบั คนไทในประเทศจีนผ่านประเพณีสงกรานต์,” ศลิ ปวฒั นธรรม ๔๑, “หมายกำ� หนดการ ๖/๒๕๑๑ พระราชพธิ สี งกรานต์ เมษายน ๒๕๑๑.” ราชกจิ จานเุ บกษา เลม่ ๘๕,
๑๖ (เมษายน ๒๕๖๓): ๑๑๐-๑๒๓. ตอนท่ี ๓๐ (๙ เมษายน ๒๕๑๑): ๑๑๒๔-๑๑๒๖.
อภิลักษณ์ เกษมผลกูล. “สงกรานต์ในวรรณกรรมและต�ำนานของคนไท-ไทย.” ใน สาดน�้ำ
สงกรานต์ วัฒนธรรมร่วมรากเอเชีย, ๔๙-๖๘. พิพัฒน์ กระแจะจันทร์, บรรณาธิการ.
กรุงเทพฯ: สำ� นักงาน คณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพนื้ ฐาน กระทรวงศึกษาธิการ, ๒๕๕๙.
ออง ซอ อู. “เทศกาลสาดน�้ำในพม่า.” ใน สงกรานต์ใน ๕ ประเทศ: การเปรียบเทียบทาง
วัฒนธรรม, ๑๒๐-๑๒๖. ทรงศักด์ิ ปรางค์วัฒนากุล, บรรณาธิการ. เชียงใหม่: ส�ำนัก
สง่ เสริมศลิ ปวฒั นธรรม มหาวิทยาลยั เชียงใหม,่ ๒๕๓๙.
อัญชนา จติ สุทธญิ าณ และศานติ ภักดคี ำ� , บรรณาธกิ าร. พระราชพงศาวดารกรงุ เกา่ ฉบบั หลวง
ประเสริฐ ภาษาไทย-เขมร. กรุงเทพฯ: คณะกรรมการสมาคมวัฒนธรรมไทย-กัมพูชา
กรมสารนเิ ทศ กระทรวงการตา่ งประเทศ, ๒๕๕๒.
อุดม รุ่งเรืองศรี. พจนานุกรมล้านนา-ไทย ฉบับแม่ฟ้าหลวง. เชียงใหม่: ภาควิชาภาษาไทย
คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม,่ ๒๕๔๗.
อดุ มปรีชา (จาบ พิน), ขนุ . พระราชพธิ ที วาทศมาส หรือพระราชพธิ ีสิบสองเดอื นกรุงกัมพูชา
ฉบับฉลองครบรอบ ๕๕ ปี การสถาปนาความสมั พนั ธท์ างการทตู ไทย-กมั พชู า ภาค ๓.
แปลโดย ศานติ ภกั ดคี ำ� . กรงุ เทพฯ: กรมสารนิเทศ, ๒๕๕๐.
เอนก นาวิกมูล. เพลงนอกศตวรรษ. พิมพค์ ร้ังท่ี ๔. กรุงเทพฯ: มติชน, ๒๕๕๐.
ฮอง โสต. “สงกรานตใ์ นประเทศกมั พชู า.” ใน สงกรานตใ์ น ๕ ประเทศ: การเปรยี บเทียบทาง
วฒั นธรรม, ๑๐๒-๑๑๐. ทรงศกั ด์ิ ปรางคว์ ฒั นากลุ , บรรณาธกิ าร. เชยี งใหม:่ สำ� นกั สง่ เสรมิ
ศลิ ปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, ๒๕๓๙.

Bibliography

252 Kong Jin Kwern. “The Beliefs and Traditions of Ethnic Group Tai-Dehong.” in King Rama IV, The Gazettes of King Rama IV, Bangkok: The Office of His Majesty’s
the Community of Tai-Dehong: Tai-Yai in Yunnan, Prakhong Nimmanhemin Principal Private Secretary, 2537 (published in the funeral of Mr.Prakob
and Ruengwit Limpanat, editor. Bangkok: The Institute of Thai Studies, Chu Hutasingha 24th December 2537), 192.
lalongkorn University, 2538, 107. The Inscription in Thailand, volume 3, Khmer language, Buddhist Era 15-16.
The First Thai Enacted Law. volume 1, 3rd edition. Bangkok: Business Organization Bangkok: The National Library, The Fine Arts Department, 2529, 173
of the Office of the Welfare Promotion Commission for Teachers and Edu King Rama V, Klai Ban, volume 1, 6th Edition. Bangkok: Aksorn Charoenthat, 2545, 266.
cation Personnel, 2537, 156 King Rama V, The Royal Ceremony of Twelve Months, 18thEdition. Bangkok:
The First Thai Enacted Law. volume 5, 2nd edition. Bangkok: Business Organization Bannakarn, 2542, 266.
of the Office of the Welfare Promotion Commission for Teachers and Edu Chullathat Phayakhanont. The Kingdom of Phra Maha Montien. Bangkok: The Division
cation Personnel, 2537, 150-152. of Public Relations and Distribution, The Bureau of The Royal Household, 2554.
The First Thai Enacted Law, The Edition of the Royal Institute : published as two Zhou Daguan, The Record of Traditional Customs in Chenla, translated by Chalerm
books of the royal manuscript. Bangkok : The Royal Institute, 2550. Yongboonkerd. Volume 3. Bangkok: Matichon, 2557, 25-26.
The Fine Arts Department, The Literature in the Ayutthaya Era, volume 3. Bangkok Chalit Chaikhanchit and Group, Northeastern Culture and Society: The Document
The Office of Literature and History, The Fine Arts Department, 2531, 261. for Permanent Exhibition “Esarn Nithat”, (Khonkaen: Art and Cultural
The Fine Arts Department. Thai Art and Culture, volume 3. Traditions and Cultures Museum, Khonkaen University, 2544), 82
in the Rattanakosin Era. Bangkok: The Office of Literature and History, The Nattawut Sutthisongkram, The Poetry “Phra Lor”, Life and Literary Works of
Fine Arts Department, 2525. Captain Luang Tuayhanraksa. Nakhonluang-Krungthep-Thonburi: Klangwittaya,
The Fine Arts Department. Sawatdiraksa, The Proverb of Sunthorn Phu and Proverb 2515, 365.
for Kid. Bangkok: Sirimitr Printing, 2509, (published in the funeral of Kamhaeng Damrongrachanupab, Somdej Krom Phraya Translator. “The Monarch Law of
Pibulsuk 9th October 2509, 4. Myanmar” (Phra Nakhon: Phrachan Press, 2479. (Published in the royal
Kidaeng Ponkasamesuk. “The New Year Festival in Laos” Songkran in five countries: cremation of Momchao Tranaknithiphol 21st March 2479), 22-23.
Cultural Comparison, 127-129. Songsak Prangwattanakul, editor. Chiangmai: Damlongrajanubhab, Somdet Krom Phraya. The Legend of Ancient Palace. 7th
The Centerfor the Promotion of Arts and Culture, Chiangmai University, 2539, 128. edition. Bangkok: Saeng Dow, 2553.
The Commemoration Committee in the auspicious occasion 200 years of King Rama III, Damlongrajanubhab, Somdet Krom Phraya. The Origin of Establishing the Temple
The Chronicle of King Rama III, volume 4. Bangkok: The National Library, 2530. in Siam. (Phra Nakhon: Sivaporn, 2504. The Fine Arts Department published
The committee of codifying the documental evidences and annals under the to distribute in the royal ceremony of presenting robes to the Buddhist
managerial committee in the auspicious occasion of commemoration to monks at Wat Kanchanasinghat. 15th November 2504), 29-30.
the Majesty King, Cultural and Historical Development – Identity and Trirat Maerim (assumed name). The Ancient Treatise of Removing the Misfortune.
Wisdom, Chonburi Province. Bangkok: The Press of Business Organization Chiangmai: Pratuangwittaya, 2511, 12-13.
of the Office of the Welfare Promotion Commission for teachers and Edu The Treatise of Ancient Royal Ceremony and The Treatise of Twelve Months
cation Personnel, Ladpraow, 2544, 275-276 Ceremony (Bangkok: The Office of Literature and History, The Fine Arts
The Knowledge in the Royal Ceremony. Bangkok: the Clergy of Wat Parinayok, Department, 2548), 16-17
2553. (published in the royal cremation of Phra Amorn Methajarn (Sukhon Tu Sar nuay, “The New Year Day of Myanmar People”. Ramkhamhaeng News 47, 1
Paphakaro) 3rd April 2553). (17th - 23rd April 2560): 6.
The Archives of Daily Royal Duties in the Royal Name of King Rama V, Junla Thongkham Phannathi. Pathum Thani Province in the Past, not found the
Sakkarat 1239, B.E. 2420. Bangkok: The Committee of Thai History Verification, publishing place, 2524.
The Fine Arts Department, 2553. Songsak Prangwattanakul. “The Songs and Folk Plays of Lanna: The Relation of
Juan Khreuavichayajarn. The Significant Tradition of Mon, 2nd edition. Bangkok: Beliefs and Rituals.” In the Conclusion of Academic Seminar in the
Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre (Public Organization), Sub-Region of Southeast Asia titled “The Style of Poetry in the Ethnics
2548, 115 Group of Tai in the Southeast Asia. Bangkok: The Office of Literature and
King Rama IV, The Summary of Royal Works by King Rama IV titled “Annals of History, The Fine Arts Department, 2544.
King Rama IV” Bangkok: Khurusapa Business Organization, of the Office of Thep Phithu (Cheum Krosane). Ookya. The Royal Ceremony of Thawatossamas
the Welfare Promotion Commission for Teachers and Education Personnel, or The Royal Ceremony of Twelve Months in Cambodia, The Edition in
2548, 222. the Occasion of 55th Year Cycle Celebration, The Establishment in
diplomatic relationship of Thailand-Cambodia Part 1. Translated by Santi
Pakdeekham. Bangkok: The Department of Information, 2550.

Theerawat Saenkham, “The Brief of Meritorious Deeds in the Fifth Month of “The Annals of Lan Chang as the Primitive Statements” in the Assembling of 253
Songkran Festival in Laos and the Northeastern of Thailand.” in the Annals. Golden Jubilee Edition, volume 9, 1-58. Bangkok: The Office of
Splashing Water during Songkran Festival, The Collaborated Culture in Literary and History. The Fine Arts Department, 2545, 21.
Asia, 99-122, Pipat Krajaejan, editor. Bangkok: The Office of the Basic Education Phromma Samaphatsorn (Nai mee), Meun “Nirat Deuoen. Phra Nakhon: Ratcharoen
Commission, Ministry of Education, 2559. Press, 2500, 1-3.
Niyada Laosunthorn, “The Tales titled Legend of Songkran, not originated from Mon”, Phra Yu. Wat Suthat Thepwararam. “Nirat Rampeung” in The Assembling of Long
Sila Pawattanatham 34, 6 (April 2556), 82-93 Lyrical Poetry (Part 5), 85-139. Prachaya Panket, editor.Nonthaburi: original, 2559.
Bamrabporapak, Somdet Phra Chao Boromwongthoe Chao Fa Mahamala Krom Phra Udornkhanathikan (Chawin Sarakham) and Jamlong Sarapadnuk. Dictionary of
Phraya. The Poetry of Royal Ceremony “Thawatossamas,” 4thedition. Bangkok: Pali-Thai Student Edition. 2nd edition. Bangkok: Ruangpanya, 2530, 269
The Office of Literature and History, The Fine Arts Department, 2545. Phra Pinitwannakan. “Part 25 Playing the Songs” in Several Traditional Doctrine,
Bradley D.B, Dictionary of Siamese Language titled “Akkara Phithan Sap”. Volume 2, 4th Edition, Phra Nakhon, Klang Vittaya,2535.
Bangkok : The Press of Business Organization of the Office of the Welfare “Part 10 titled “The Treatise of Royal Proceeding and Primitive Procession”.
Promotion Commission for Teachers and Education Personnel, Ladpraow. in several Traditional Doctrine. Volume 1, 449-548. 4th edition, Phra Nakhon:
2544, 275-276. Khlangwittaya.
Pathom Hongsuwan, Once upon a time had the story, fable, legend, life Bangkok: Manee Phayomyong. The Tradition of Twelve Months Lanna-Thai, volume 1: S. Sap
Chulalongkorn University Press, 2556, 119-123 Publishing, 2529, 58.
Poramanuchit Chinoros, Somdej Phra Maha Somanachao Krom Phra. His Royal Highness Manee Phayomyong, Lanna-Thai Culture. Bangkok : Thai Wattanapanich, 2529, 48
Krom Phraya Dechadisorn and His Royal Highness Krom Luang Phuvanatenarin. Yanyong Chiranakhon, “Tai-Dehong Prefecture: Tai Community in the Northern
Kham Ritsadi. Bangkok: Clergy of Wat Phra Chetuphon, 2553, 8. of Yunnan”, in the Ethnics Group of Tai-Dehong: Tai-Yai in Yunnan.
Prakhong Nimmanhemin, “The Tradition in Twelve Months: The Way of Life in Prakhong Nimmanhemin and Ruengwit Limpanat, editor. Bangkok: The Institute
a Year of Tai People,” in the Folk Wisdom of Tai People in the Rice of Thai Studies, Chulalongkorn University, 2538, 33.
Culture. 95-158 .Bangkok: The Institute of Thai Studies, Chulalongkorn Rungroj Phiromanukul.“Songkran: The Coincidence of Time Change.” In the
University, 2560. Splashing Water of Songkran Festival, The Collaborated Culture in Asia,
The Assembling of Testimonies in Ayutthaya Era in Three Titles. Bangkok: Saeng 39-48. Pipat Krajaejan, editor, Bangkok: The Office of the Basic Education
Dao, 2553, 232 Commission, Ministry of Education, 2559.
The Assembling of Inscription of Wat Phra Chetupon, 7thedition. Bangkok: Amarin Rite, Michael, “The Royal Ceremony of Twelve Months in the Monarch Law,
Printing and Publishing, 2554, 291-292 Part 3”, Silapawattanatham 20, 4 (February 2542), 72-78.
The Assembling of Pakaranam, Part 1-5, 2nd edition. Bangkok: Sanengdow, 2553, Rite, Michael “The Royal Ceremony of Twelve Months in the Monarch Law,
102-103 Part 8”, Silapawattanatham 20, 4. February 2542, 73
Praphon Ruangnarong, 100 Southern Matters. Bangkok: Amarin, 2553, 308-309. Winai Pongsripian. Editor. The Monarch Law, Commemoration Edition. Bangkok:
Praphon Ruangnarong. The Legend of Plays and Southern Language. Bangkok: The Thailand Research Fund - (TRF), 2548, 143
Odienstore, 2519, 40. Winai Pongsripian. Past - Time - Era. Bangkok: Business Organization of the Office
Praphon Ruangnarong. Thaksin Documentary . Bangkok: Odien Store, 2525, 33 of the Welfare Promotion Commission for Teachers and Education Personnel, 2546.
Praphon Ruangnarong. Vocabulary of Southern Literature. Bangkok: Sathaporn Visapat Chaichuay. “Heet Sib Sorng Klong Sib See” in the Heritage of Thai Dialect
Book, 2563 Wisdom. Edition of The Royal Institute of Thailand, 87-192. Bangkok: The
The Three Books of Astrologer Annals. Bangkok : original. 2551. Royal Institute of Thailand, 2558.
Jean Baptise Pallegoix. Sappha Phajana Phasathai. Bangkok: Thai Language Institute, Srisahathep (Seng), Phraya. The Royal Chronicle of Trip in Europe, The Rattanakosin
Academic Affairs and Education, Ministry of Education, 2552, 751. Era 116, volume 1. Bangkok: Business Organization of the Office of the Welfare
Plaek Sonthirak. Songkran Festival. 2ndedition. Bangkok: Business Organization Promotion Commission for Teachers and Education Personnel, 2515.
of the Office of the Welfare Promotion Commission for Teachers and Education Santi Pakdeekham and Naowarat Pakdeekham. The Ayutthaya History from the
Personnel, 2531, 35-36. Inscription in Ayutthaya Era. Bangkok: Historical Association, 2561, 569.
Phadung Khwaenprajan, Luang “Part 1 Ideology of Common Tradition in the Suppachai Singhayabut. Luang Phra Bang. The World Cultural Heritage Memories
Northeastern,” in Various Traditions, volume 1, 1-63. 4th edition. Phra of Royal City. Ritual Space and Globalization. Bangkok-Saitharn, 2553.
Nakhon: Klang Wittaya, 2515. Sanguan Sukchotirat, The Northern Tradition of Thailand, 3rd edition. Bangkok:
“The Annals of Muang Luang Phra Bang as the Original Annals in Luk Khun Sripanya, 2553.
Hall in the Grand Palace.” In the Assembling Annals, Golden Jubilee Sathitthamrongsak, Krom Muen. “Part 11 The Pattern of Royal Ceremony. Krom
Edition. Volume 9, 57-84. Bangkok: The Office of Literature and History, The Phra Ratchawang Bowon Sathan Mongkhon.” in Several Traditions, volume 1,
Fine Arts Department, 2545. 549-580. 4th edition. Klangwittaya, 2515.

254 Sanan Dhammathi. Substances and All Kinds of Subject Matters in Lanna, volume 4. Anumarn Rajadhon, Phraya Songkran Festival. published in 3rd edition Bangkok: The
Chiangmai: Suthep Publishing, 2547. Office of Literature and History. The Fine Arts Department, 2558.
Sombat Plynoi (S.Plynoi). Songkran Festival (Trut Songkran). The Origin of Thai Apilak Kasempholkul, “Songkran in the Four Parts ”, Thainess Inheritance and
New Year in Several Periods, 2nd edition. Bangkok: Business Organization Kinship of Thai People in Thailand and Tai People in China through
of the Office of the Welfare Promotion Commission for Teachers and Education Songkran Tradition, Silapawattanatham 41,16 (April 2563): 110-123.
Personnel, 2531. Apilak Kasempholkul, “Songkran in the Literature and Legend of Tai-Thai”,
Siam Pattranuprawat, “Paksipakornnam”: The Comparative Study in the Edition Splashing the Water in Songkran Festival, the Collaborated Culture in
of Sanskrit, Lanna and Thailand. The Thesis of Master Degree, The Field Asia, 49-68. Pipat Krajaejan, Editor (Bangkok: The Basic Education Commission,
of Sanskrit Language, Graduate School, Silpakorn University, 2546. The Ministry of Education 2559.
Sitthiporn Nateniyom. “Da Gyan” : Songkran Festival in Myanmar, The Transite Ong So Wah. “The Festival of Splashing the water in Myanmar in Songkran Fes
Festival of Agriculture and Expectation of people through Splashing tivalinFiveCountries,CulturalComparison, 120-126.SongsakPrangwattanakul,
the Water in Songkran Festival, The Collaborated Cultures of Asia, 81-89. editor. Chiangmai: The Center for the Promotion of Arts and Culture. Chiangmai
Pipat Krajaejan, editor. Bangkok: The Office of the Basic Education Commission, University, 2539.
Ministry of Education, 2559. Anjana Jitsuthiyan and Santi Pakdeekham, Editor, The Ancient Royal Chronicle, The
Siriwat Khamwansa. “Heet Sib Sorng-Kong Sib See” in Esarn Khadee. 77-83 Edition of Luang Prasert Anusorn Niti, Thai-Khmer language (Bangkok: The
3rd edition, Maha Sarakham: Rajabhat Maha Sarakham University (RMU), 2521. Committee of Thailand-Cambodian Culture Association, Department of
Sukanya Sujachaya. “The Ceremony of Requesting the Rainfall by Tai People,” Information, The Ministry of Foreign Affairs of the Kingdom of Thailand, 2552.
in the Folk Wisdom of Tai People in the Rice Culture. 231-266. Bangkok: Udom Rungruengsri, Thai-Lanna Dictionary , Edition of Mae Fa Luang (Chiangmai: The
The Institute of Thai Studies Chulalongkorn University, 2560. DepartmentofThaiLanguage,TheFacultyofHumanities,ChiangmaiUniversity,2547.
Sujit Wongthes. “Pouring the Water, Splashing the Water in Songkran Festival, Khun Udompreecha (Jab Pin), The Royal Ceremony of ThawaThossamas or The
The Collaborated Culture of Southeast Asia”, in Splashing the Water Royal Ceremony of Twelve Months, The Celebration of 55 years Anniversary,
in Songkran Festival under the Mutual Culture of Asia. 29-38 Pipat Krajaejan. The Establishment of Diplomatic Relations of Thai-Cambodia, Part 3,
Editor.Bangkok: Office of the Basic Education Commission, 2559. translated by Santi Pakdeekham (Bangkok: Department of Information, 2550
Sujit Wongthes. The Collaborated Culture of Southeast Asia” in the Asean. Hong Sot, “Songkran in Cambodia”, Songkran in five countries: Cultural
Bangkok: Natahag, 2559. Comparison, Songsak Prangwattanakul, Editor (Chiangmai: The Center for
Sujit Wongthep. Songkran of Beginning a New Season (New Year) of Suvannabhumi the Promotion of Arts and Culture, Chiangmai University, 2539.
Brahman. Culture, Sports and Tourism Department, Bangkok.2550. Anek Navikamool. Songs in the Past Century. 4th Edition. Bangkok. Matichon.2550.
Suthep Chaiyakhan. The Parable of Phraya Thaen; The Heart of Asean Legend. The Government Gazette “Thaloeng Sok in Songkran Festival at Koh Sichang.”
Bangkok: Tathata Publication, 2557. “The Government Gazette” volume 11, part 4 (22nd April 2537): 27-28.
Suthiwong Pongpaiboon. “Wan Wang”, The Encyclopedia of Thai Culture in the “TheAgendaNo.3/2492.TheRoyalCeremonyofSongkran,April2492.“TheGovernment
Southern Part (2542): 7165-7167. Gazette”, volume 66, part 22 (12th April 2492): 1519-1523.
Sunthorn Voharn (Phu), Phra, Life and work of Sun Thorn Phu.10th edition. Bangkok: “The Announcement of Agenda in The Royal ceremony of Trut Songkran”. The
Business Organization of the Office of the Welfare Promotion Commission fo Government Gazette, volume 30, part ก (17th March 2496): 487-490.
Teachers and Education Personnel, 2550. “The Royal Command to Announce Songkran Festival in the Rattanakosin Era 109.”
Surasak Srisamang. The Sequence of Laos King, 2nd edition. Bangkok: The Office The Government Gazette”, volume 6, part 51 (23rd March 2432): 438-443.
of Archeology and National Museum, The Fine Arts Department, 2545. “The Royal Ceremony of Trut Songkran.” The Government Gazette, volume 31,
Thai Verse titled “Khun Chang Khun Phaen”. 19th edition. Bangkok: Bannakarn, 2545. part o ง (19th April 2457): 96-114.
Leed Ruangrit, The Treatise of Astrology (Phrommachat). Bangkok”Liangsiang “The Royal Ceremony of Phadetsok Songkran.” The Government Gazette, volume 10,
Jongcharoen Ong Banjun, Weerawat Wongsupthai and Lassama Thareeket, part 4 (23rd April 2436): 23-25.
“Peungsongkran”, Songkarn in Thani (Pathum Thani: Cultural Council “The Royal Ceremony of Phadetsok Songkran in Bangkok.” The Government
of Sam Khok District, The Office of Culture in Pathumthani, 2549. Gazette, volume 9, part 4 (24th April 2435): 28-31.
Ong Banjun, Weerawat Wongsupthai and Lassama Thareeket. “Peung Songkran”, “The Royal Agenda of The Royal Ceremony ”Beginning of a New Year 2484” The
Songkran in Pathum Thani : Cultural Council of Sam khok District, The Office Government Gazette, volume 57, part o ง (31th December 2483): 3327-3331.
of Culture in Pathum Thani, 2549. “The Royal Agenda of The Royal Ceremony ”Beginning of a New Year 2511” The
Ong Banjun. “Songkran Rice: The foods in the ritual of Mon People (Khao Chae) Government Gazette, volume 85, part 30 (9th April 2511): 1124 -1126.
“ Silapawattanatham 28, 6 (April 2550): 59-61
Ong Banjun. “Saba: The Sport Game of Mon”. Silapawattanatham 37, 1 (November
2558): 42-47.

ประเพณีสงกรานต์ 255

กรมส่งเสรมิ วัฒนธรรม กระทรวงวฒั นธรรม
จดั พมิ พ์ : กมุ ภาพันธ์ ๒๕๖๔ จำ� นวน ๓,๐๐๐ เลม่
ข้อมลู ทางบรรณานกุ รมของส�ำนักหอสมุดแห่งชาติ

ประเพณีสงกรานต.์ -- กรุงเทพฯ: กรมสง่ เสรมิ วฒั นธรรม กระทรวงวฒั นธรรม, ๒๕๖๔.
๒๖๒ หนา้ .
๑. สงกรานต.์ I. ธนโชติ เกียรตณิ ภทั ร, ผ้แู ต่งรว่ ม. II. ศศวิ ิมล สนั ตริ าษฎร์ภักด,ี ผแู้ ปล. III. ชื่อเรอ่ื ง.
๓๙๔.๒๖๒๓
ISBN 978-616-543-698-4

ที่ปรกึ ษา อธบิ ดกี รมส่งเสรมิ วฒั นธรรม
รองอธิบดีกรมส่งเสรมิ วัฒนธรรม
นายชาย นครชยั รองอธบิ ดกี รมสง่ เสริมวฒั นธรรม
นางสาวอัจฉราพร พงษ์ฉว ี ผอู้ ำ� นวยการกองมรดกภมู ปิ ัญญาทางวฒั นธรรม
นายชัยพล สขุ เอย่ี ม เลขานกุ ารกรม
นางสาววราพรรณ ชยั ชนะศิริ
นายอิสระ รว้ิ ตระกูลไพบลู ย ์

ผูเ้ รยี บเรยี ง คณะกรรมการสง่ เสริมและรกั ษามรดกภูมิปญั ญาทางวฒั นธรรม
อาจารยป์ ระจำ� ภาควชิ าภาษาไทยและภาษาตะวันออก มหาวิทยาลยั รามคำ� แหง
นายบญุ เตือน ศรีวรพจน ์
นายธนโชต ิ เกียรตณิ ภัทร

กองบรรณาธกิ าร นายชาครติ สทิ ธิฤทธ ์ิ
นางภทั น ี สุธรรมพร
นางสุกัญญา เยน็ สุข นางสมฤดี ไชยสุกมุ าร
นายสมภพ ปไู่ ทย นางสาวสโรชา สมอาจ
นางสาวณุพณิ นนั ทเกียรติ
นางสาวณัฏฐา เขียนทองกุล
นางสาวเทยี นทิพย์ ญาณพทิ ักษ์

ผูแ้ ปล

ดร. ศศิวิมล สันติราษฎร์ภกั ดี

ภาพประกอบ นายธนโชติ เกียรติณภทั ร
นายชัชพิสิฐ ปาชะนี
กรมส่งเสรมิ วฒั นธรรม
นายธนกฤต ลออสวุ รรณ

ผู้รบั ผดิ ชอบ

กลุม่ ศูนยข์ อ้ มลู มรดกภูมปิ ญั ญาทางวฒั นธรรม กองมรดกภูมปิ ญั ญาทางวฒั นธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม
โทร. ๐ ๒๒๔๗ ๐๐๑๓ ต่อ ๑๓๑๕, ๑๓๑๙ โทรสาร ๐ ๒๖๔๕ ๓๐๖๑
เวบ็ ไซต ์ http://ich.culture.go.th เฟซบคุ๊ www.facebook.com/ichthailand อเี มล [email protected]

พิมพท์ ่ี

โรงพมิ พช์ มุ นุมสหกรณก์ ารเกษตรแหง่ ประเทศไทย จ�ำกดั

256 Songkran Tradition
Department of Cultural Promotion, Ministry of Culture
Published on February 2021 Number 3,000 books
National Library of Thailand Cataloging in Publication Data

Songkran Tradition. -- Bangkok: Department of Cultural Promotion,
Ministry of Culture, 2021.
262 pages.
1.Songkran. I. Thanachot Keatnapat, jt.auth. II. Sasivimol Santiratpakdee, tr. III. Title.
394.2623
ISBN 978-616-543-698-4

Project Consultants Director-General of Department of Cultural Promotion
Deputy Director-General of Department of Cultural Promotion
Mr. Chai Nakhonchai Deputy Director-General of Department of Cultural Promotion
Miss Acharaporn Pongchavee Director of Division of Intangible Cultural Heritage
Mr. Chaiyapon Sukiam Secretary for the Department of Cultural Promotion
Miss Waraphan Chaichanasiri
Mr. Itsara Rewtragulpibul

Compiler The Promotion and Preservation of Intangible Cultural Heritage Committee
Lecturer, The Department of Thai and Oriental Languages, Ramkhamhaeng University
Mr. Boonteun Srivorapot
Mr. Thanachot Keatnapat

Editorial Mr. Chakrit Sittirit
Mrs. Pattanee Suthamporn
Mrs. Sukanya Yensuk Mrs. Somrudee Chaisukumarn
Mr. Somphop Putai Miss Sarocha Somard
Miss Nupin Nantakiat
Miss Nutta Kiantongkul
Miss Tienthip Yarnpitak

English Language Translator

Dr. Sasivimol Santiratpakdee

Photography
Department of Cultural Promotion, Ministry of Culture
Mr. Thanachot Keatnapat Mr. Dhanakrit Laorsuwan
Mr. Chatpisit Pachanee

Project Manager

Data Centre of Intangible Cultural Heritage Subdivision,
Division of Intangible Cultural Heritage, Department of Cultural Promotion
Tel. 0 2247 0013 ext. 1315, 1319 Fax 0 2645 3061
website http://ich.culture.go.th facebook www.facebook.com/ichthailand E-mail [email protected]

Printed at

The Agricultural Co-operative Federation of Thailand., LTD



กรมสง่ เสรมิ วัฒนธรรม กระทรวงวฒั นธรรม
๑๔ ถนนเทยี มร่วมมิตร เขตหว้ ยขวาง กรุงเทพฯ ๑๐๓๑๐
โทรศพั ท์ ๐ ๒๒๔๗ ๐๐๑๓ ตอ่ ๑๓๑๕, ๑๓๑๙

Department of Cultural Promotion, Ministry of Culture
14 Thiamruammitr Rd., Huaykhwang, Bangkok 10310
Tel. 0 2247 0013 per 1315, 1319
E-mail : [email protected]
www.culture.go.th