Pendidikan Seni Visual Tingkatan 4 KSSMPK KS

PENDIDIKAN





SENI VISUAL
SENI VISUAL












TINGKATAN 4



































RM29.90
ISBN 978-967-2212-54-6




FTK184001

KURIKULUM STANDARD SEKOLAH MENENGAH PENDIDIKAN KHAS






PENDIDIKAN



RUKUN NEGARA


Bahawasanya Negara Kita Malaysia
mendukung cita-cita hendak; SENI VISUAL

Mencapai perpaduan yang lebih erat dalam kalangan
seluruh masyarakatnya;


Memelihara satu cara hidup demokrasi; Pendidikan Khas

Mencipta satu masyarakat yang adil di mana kemakmuran negara TINGKATAN 4
akan dapat dinikmati bersama secara adil dan saksama;

Menjamin satu cara yang liberal terhadap
tradisi-tradisi kebudayaannya yang kaya dan pelbagai corak;
Penulis
Membina satu masyarakat progresif yang akan menggunakan Dr. Ananthan Nagu
sains dan teknologi moden; Nornikman Yahya
Amrie Zakaria
MAKA KAMI, rakyat Malaysia,
berikrar akan menumpukan
seluruh tenaga dan usaha kami untuk mencapai cita-cita tersebut Editor
berdasarkan prinsip-prinsip yang berikut: Nurul Husna Abdul Halim


KEPERCAYAAN KEPADA TUHAN Pereka Bentuk
KESETIAAN KEPADA RAJA DAN NEGARA Shuhada Md Taha

KELUHURAN PERLEMBAGAAN
KEDAULATAN UNDANG-UNDANG Ilustrator
KESOPANAN DAN KESUSILAAN Anuar Ismadi Hassim


(Sumber: Jabatan Penerangan, Kementerian Komunikasi dan Multimedia Malaysia)





2019

KURIKULUM STANDARD SEKOLAH MENENGAH PENDIDIKAN KHAS






PENDIDIKAN



RUKUN NEGARA


Bahawasanya Negara Kita Malaysia
mendukung cita-cita hendak; SENI VISUAL

Mencapai perpaduan yang lebih erat dalam kalangan
seluruh masyarakatnya;


Memelihara satu cara hidup demokrasi; Pendidikan Khas

Mencipta satu masyarakat yang adil di mana kemakmuran negara TINGKATAN 4
akan dapat dinikmati bersama secara adil dan saksama;

Menjamin satu cara yang liberal terhadap
tradisi-tradisi kebudayaannya yang kaya dan pelbagai corak;
Penulis
Membina satu masyarakat progresif yang akan menggunakan Dr. Ananthan Nagu
sains dan teknologi moden; Nornikman Yahya
Amrie Zakaria
MAKA KAMI, rakyat Malaysia,
berikrar akan menumpukan
seluruh tenaga dan usaha kami untuk mencapai cita-cita tersebut Editor
berdasarkan prinsip-prinsip yang berikut: Nurul Husna Abdul Halim


KEPERCAYAAN KEPADA TUHAN Pereka Bentuk
KESETIAAN KEPADA RAJA DAN NEGARA Shuhada Md Taha

KELUHURAN PERLEMBAGAAN
KEDAULATAN UNDANG-UNDANG Ilustrator
KESOPANAN DAN KESUSILAAN Anuar Ismadi Hassim


(Sumber: Jabatan Penerangan, Kementerian Komunikasi dan Multimedia Malaysia)





2019

KANDUNGAN






No Siri Buku : 0149 PENGHARGAAN Pendahuluan v


KPM2019 ISBN 978-967-2212-54-6 Penghasilan buku ini melibatkan kerjasama banyak Pengenalan 1
pihak. Sekalung penghargaan dan terima kasih
Cetakan Pertama 2019
ditujukan kepada semua pihak yang terlibat:
© Kementerian Pendidikan Malaysia
• Jawatankuasa Penambahbaikan Modul 1 Sejarah dan Apresiasi Seni Visual 2
Hak Cipta Terpelihara. Mana-mana bahan dalam Pruf Muka Surat,
buku ini tidak dibenarkan diterbitkan semula, Bahagian Sumber dan Teknologi Pendidikan, Unit 1: Perkembangan Seni dan Sosial Budaya 4
disimpan dalam cara yang boleh dipergunakan Kementerian Pendidikan Malaysia.
lagi, ataupun dipindahkan dalam sebarang bentuk • Jawatankuasa Penyemakan di Malaysia
atau cara, baik dengan cara elektronik, mekanik, Pembetulan
penggambaran semula mahupun dengan cara Pruf Muka Surat,
perakaman tanpa kebenaran terlebih dahulu Bahagian Sumber dan Teknologi Pendidikan,
daripada Ketua Pengarah Pelajaran Malaysia, Kementerian Pendidikan Malaysia. Modul 2 Asas Seni Reka 24
Kementerian Pendidikan Malaysia. Perundingan
tertakluk kepada perkiraan royalti atau honorarium. • Jawatankuasa Penyemakan
Naskhah Sedia Kamera, Unit 1 : Aplikasi Seni dan Rekaan 26
Bahagian Sumber dan Teknologi Pendidikan,
Diterbitkan untuk Kementerian Pendidikan
Malaysia oleh: Kementerian Pendidikan Malaysia.
Aras Mega (M) Sdn. Bhd (164242-W) • Pegawai-pegawai Bahagian Sumber
No. 18 & 20, Jalan Damai 2, dan Teknologi Pendidikan dan
Taman Desa Damai, Sungai Merab, Bahagian Pembangunan Kurikulum,
43000 Kajang, Selangor Darul Ehsan. Kementerian Pendidikan Malaysia. Modul 3 Seni Halus 38
Tel: 03-8925 8975
Faks: 03-8925 8985 • Jawatankuasa Peningkatan Mutu, Unit 1 : Asas Lukisan 40
Laman Web: www.arasmega.com Aras Mega (M) Sdn. Bhd.
E-mel: [email protected] • Fakulti Seni Lukis dan Seni Reka, Unit 2: Lukisan Teknik 50
UiTM Shah Alam. Unit 3: Seni Cetak 59
Reka Letak dan Atur Huruf:
Aras Mega (M) Sdn. Bhd. • Majlis Rekabentuk Malaysia (MRM).
Muka Taip Teks: Azim • Balai Seni Negara.
Saiz Muka Taip Teks: 13 poin Modul 4 Komunikasi Visual 68
• Pusat Kebudayaan, UKM.
Dicetak oleh:
Semua pihak yang terlibat secara langsung Unit 1 : Lukisan Berbantu Komputer (Grafik) 70
Attin Press Sdn. Bhd.
No 8, Jalan Perindustrian PP4, atau tidak langsung dalam usaha menjayakan
Taman Perindustrian Bukit Permai, penerbitan buku ini.
43300 Seri Kembangan, Serdang, Selangor.
Tel: 03-89390660
E-mel: [email protected]

iii

KANDUNGAN






No Siri Buku : 0149 PENGHARGAAN Pendahuluan v


KPM2019 ISBN 978-967-2212-54-6 Penghasilan buku ini melibatkan kerjasama banyak Pengenalan 1
pihak. Sekalung penghargaan dan terima kasih
Cetakan Pertama 2019
ditujukan kepada semua pihak yang terlibat:
© Kementerian Pendidikan Malaysia
• Jawatankuasa Penambahbaikan Modul 1 Sejarah dan Apresiasi Seni Visual 2
Hak Cipta Terpelihara. Mana-mana bahan dalam Pruf Muka Surat,
buku ini tidak dibenarkan diterbitkan semula, Bahagian Sumber dan Teknologi Pendidikan, Unit 1: Perkembangan Seni dan Sosial Budaya 4
disimpan dalam cara yang boleh dipergunakan Kementerian Pendidikan Malaysia.
lagi, ataupun dipindahkan dalam sebarang bentuk • Jawatankuasa Penyemakan di Malaysia
atau cara, baik dengan cara elektronik, mekanik, Pembetulan
penggambaran semula mahupun dengan cara Pruf Muka Surat,
perakaman tanpa kebenaran terlebih dahulu Bahagian Sumber dan Teknologi Pendidikan,
daripada Ketua Pengarah Pelajaran Malaysia, Kementerian Pendidikan Malaysia. Modul 2 Asas Seni Reka 24
Kementerian Pendidikan Malaysia. Perundingan
tertakluk kepada perkiraan royalti atau honorarium. • Jawatankuasa Penyemakan
Naskhah Sedia Kamera, Unit 1 : Aplikasi Seni dan Rekaan 26
Bahagian Sumber dan Teknologi Pendidikan,
Diterbitkan untuk Kementerian Pendidikan
Malaysia oleh: Kementerian Pendidikan Malaysia.
Aras Mega (M) Sdn. Bhd (164242-W) • Pegawai-pegawai Bahagian Sumber
No. 18 & 20, Jalan Damai 2, dan Teknologi Pendidikan dan
Taman Desa Damai, Sungai Merab, Bahagian Pembangunan Kurikulum,
43000 Kajang, Selangor Darul Ehsan. Kementerian Pendidikan Malaysia. Modul 3 Seni Halus 38
Tel: 03-8925 8975
Faks: 03-8925 8985 • Jawatankuasa Peningkatan Mutu, Unit 1 : Asas Lukisan 40
Laman Web: www.arasmega.com Aras Mega (M) Sdn. Bhd.
E-mel: [email protected] • Fakulti Seni Lukis dan Seni Reka, Unit 2: Lukisan Teknik 50
UiTM Shah Alam. Unit 3: Seni Cetak 59
Reka Letak dan Atur Huruf:
Aras Mega (M) Sdn. Bhd. • Majlis Rekabentuk Malaysia (MRM).
Muka Taip Teks: Azim • Balai Seni Negara.
Saiz Muka Taip Teks: 13 poin Modul 4 Komunikasi Visual 68
• Pusat Kebudayaan, UKM.
Dicetak oleh:
Semua pihak yang terlibat secara langsung Unit 1 : Lukisan Berbantu Komputer (Grafik) 70
Attin Press Sdn. Bhd.
No 8, Jalan Perindustrian PP4, atau tidak langsung dalam usaha menjayakan
Taman Perindustrian Bukit Permai, penerbitan buku ini.
43300 Seri Kembangan, Serdang, Selangor.
Tel: 03-89390660
E-mel: [email protected]

iii

PENDAHULUAN
82
Modul 5 Reka Bentuk


Unit 1 : Rekaan Dua Dimensi (2D) 84 Buku teks Pendidikan Seni Visual Pendidikan Khas Tingkatan 4 ini
Unit 2: Rekaan Tiga Dimensi (3D) 93 memfokuskan keseluruhan Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran
Unit 3: Reka Bentuk Industri (DSKP), serta Kurikulum Standard Sekolah Menengah Pendidikan Khas
101
(KSSMPK). Kandungan dalam buku ini merangkumi Standard Kandungan
(SK) dan Standard Pembelajaran (SP) yang disediakan oleh Bahagian
Modul 6 Kraf Tradisional dan Dimensi Baharu 110 Pembangunan Kurikulum (BPK), Kementerian Pendidikan Malaysia. Buku
ini memberi fokus kepada perkembangan pemikiran seni visual dalam
Unit 1 : Seni Seramik kalangan Murid Berkeperluan Khas (MBK).
112
Unit 2: Seni Serat dan Tekstil Kandungan buku ini meliputi tujuh modul iaitu:
122
Modul 1 : Sejarah dan Apresiasi Seni Visual
Modul 2 : Asas Seni Reka
Modul 3 : Seni Halus
Modul 7 Folio Seni Kreatif 130 Modul 4 : Komunikasi Visual

Modul 5 : Reka Bentuk
Unit 1 : Folio Komunikasi Visual 132 Modul 6 : Kraf Tradisional dan Dimensi Baharu
Modul 7 : Folio Seni Kreatif

Strategi pengajaran dan pembelajaran dalam KSSMPK bagi
mata pelajaran Pendidikan Seni Visual mengutamakan pembelajaran
Glosari 136 secara inkuiri yang berasaskan projek. Murid didedahkan dengan aktiviti

Rujukan 138 eksperimentasi media dan teknik bagi pengukuhan pemahaman
khususnya terhadap aspek bahasa seni visual. Di samping itu, pengetahuan
seni visual yang dipelajari disesuaikan dan diaplikasi dalam kehidupan,
masyarakat, dan alam sekitar.

Bagi memastikan matlamat dan objektif KSSMPK bagi mata
pelajaran Pendidikan Seni Visual tercapai, elemen merentas kurikulum
yang sedia ada ditambah dengan elemen sains dan teknologi, kreativiti
dan inovasi, keusahawanan, Teknologi Maklumat dan Komunikasi (TMK),
serta Kemahiran Berfikir Aras Tinggi (KBAT). Selain itu, nilai murni dan sikap
positif, serta budaya kerja yang baik turut diterapkan.

Diharapkan semoga segala idea dan buah fikiran yang diadun dapat
membantu mencapai matlamat Falsafah Pendidikan Kebangsaan untuk
melahirkan murid yang berupaya mengaplikasi, menganalisis, menilai, dan
mencipta secara kreatif dan inovatif seiring dengan Kemahiran Abad Ke-21.




iv v

PENDAHULUAN
82
Modul 5 Reka Bentuk


Unit 1 : Rekaan Dua Dimensi (2D) 84 Buku teks Pendidikan Seni Visual Pendidikan Khas Tingkatan 4 ini
Unit 2: Rekaan Tiga Dimensi (3D) 93 memfokuskan keseluruhan Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran
Unit 3: Reka Bentuk Industri (DSKP), serta Kurikulum Standard Sekolah Menengah Pendidikan Khas
101
(KSSMPK). Kandungan dalam buku ini merangkumi Standard Kandungan
(SK) dan Standard Pembelajaran (SP) yang disediakan oleh Bahagian
Modul 6 Kraf Tradisional dan Dimensi Baharu 110 Pembangunan Kurikulum (BPK), Kementerian Pendidikan Malaysia. Buku
ini memberi fokus kepada perkembangan pemikiran seni visual dalam
Unit 1 : Seni Seramik kalangan Murid Berkeperluan Khas (MBK).
112
Unit 2: Seni Serat dan Tekstil Kandungan buku ini meliputi tujuh modul iaitu:
122
Modul 1 : Sejarah dan Apresiasi Seni Visual
Modul 2 : Asas Seni Reka
Modul 3 : Seni Halus
Modul 7 Folio Seni Kreatif 130 Modul 4 : Komunikasi Visual

Modul 5 : Reka Bentuk
Unit 1 : Folio Komunikasi Visual 132 Modul 6 : Kraf Tradisional dan Dimensi Baharu
Modul 7 : Folio Seni Kreatif

Strategi pengajaran dan pembelajaran dalam KSSMPK bagi
mata pelajaran Pendidikan Seni Visual mengutamakan pembelajaran
Glosari 136 secara inkuiri yang berasaskan projek. Murid didedahkan dengan aktiviti

Rujukan 138 eksperimentasi media dan teknik bagi pengukuhan pemahaman
khususnya terhadap aspek bahasa seni visual. Di samping itu, pengetahuan
seni visual yang dipelajari disesuaikan dan diaplikasi dalam kehidupan,
masyarakat, dan alam sekitar.

Bagi memastikan matlamat dan objektif KSSMPK bagi mata
pelajaran Pendidikan Seni Visual tercapai, elemen merentas kurikulum
yang sedia ada ditambah dengan elemen sains dan teknologi, kreativiti
dan inovasi, keusahawanan, Teknologi Maklumat dan Komunikasi (TMK),
serta Kemahiran Berfikir Aras Tinggi (KBAT). Selain itu, nilai murni dan sikap
positif, serta budaya kerja yang baik turut diterapkan.

Diharapkan semoga segala idea dan buah fikiran yang diadun dapat
membantu mencapai matlamat Falsafah Pendidikan Kebangsaan untuk
melahirkan murid yang berupaya mengaplikasi, menganalisis, menilai, dan
mencipta secara kreatif dan inovatif seiring dengan Kemahiran Abad Ke-21.




iv v

PENERANGAN IKON




PENGENALAN

Tip
UNIT Unit Keusahawanan
1 Menunjukkan Menggalakkan idea kreatif
dan inovatif murid untuk
permulaan unit.
menjana pendapatan
sampingan.
Kandungan buku ini meliputi gabungan Sejarah dan
Apresiasi Seni Visual, Asas Seni Reka, Seni Halus,
KBAT Latihan Komunikasi Visual, Reka Bentuk, Kraf Tradisional dan
Mengemukakan LATIHAN Dimensi Baharu, dan Folio Seni Kreatif. Sejarah dan
soalan yang dapat Disediakan bagi menguji
mencetuskan kemahiran kefahaman murid. Apresiasi Seni Visual memperkenalkan Perkembangan
berfikir aras tinggi murid. Seni dan Sosial Budaya di Malaysia. Asas Seni Reka
menerangkan Aplikasi Seni dan Rekaan.

Aplikasi Seni
Info Seni Halus terbahagi kepada Asas Lukisan, Lukisan
Memuatkan maklumat Murid menjalankan Teknik, dan Seni Cetak. Komunikasi Visual memfokuskan
tambahan berkaitan topik. aktiviti pembelajaran.
Lukisan Berbantu Komputer (Grafik). Reka Bentuk
terdiri daripada Rekaan Dua Dimensi (2D), Rekaan Tiga
Dimensi (3D), dan Reka Bentuk Industri. Kraf Tradisional
Ingat dan Dimensi Baharu merangkumi Seni Seramik dan
Memberikan perhatian Rumusan Seni Serat dan Tekstil. Folio Seni Kreatif pula ialah Folio
kepada murid terhadap Refleksi isi pembelajaran.
aspek kebersihan dan Komunikasi Visual.
keselamatan.


Aktiviti QR Code boleh diimbas
Berkumpulan menggunakan telefon

Aktiviti yang dilakukan Sila imbas pintar atau tablet untuk
secara berpasangan dan mendapatkan maklumat.
berkumpulan.




NOTA GURU RUMUSAN
Memberikan panduan kepada guru untuk melaksanakan aktiviti atau mencadangkan aktiviti
tambahan lain yang boleh dilaksanakan oleh murid.


vi 1
vi

PENERANGAN IKON




PENGENALAN

Tip
UNIT Unit Keusahawanan
1 Menunjukkan Menggalakkan idea kreatif
dan inovatif murid untuk
permulaan unit.
menjana pendapatan
sampingan.
Kandungan buku ini meliputi gabungan Sejarah dan
Apresiasi Seni Visual, Asas Seni Reka, Seni Halus,
KBAT Latihan Komunikasi Visual, Reka Bentuk, Kraf Tradisional dan
Mengemukakan LATIHAN Dimensi Baharu, dan Folio Seni Kreatif. Sejarah dan
soalan yang dapat Disediakan bagi menguji
mencetuskan kemahiran kefahaman murid. Apresiasi Seni Visual memperkenalkan Perkembangan
berfikir aras tinggi murid. Seni dan Sosial Budaya di Malaysia. Asas Seni Reka
menerangkan Aplikasi Seni dan Rekaan.

Aplikasi Seni
Info Seni Halus terbahagi kepada Asas Lukisan, Lukisan
Memuatkan maklumat Murid menjalankan Teknik, dan Seni Cetak. Komunikasi Visual memfokuskan
tambahan berkaitan topik. aktiviti pembelajaran.
Lukisan Berbantu Komputer (Grafik). Reka Bentuk
terdiri daripada Rekaan Dua Dimensi (2D), Rekaan Tiga
Dimensi (3D), dan Reka Bentuk Industri. Kraf Tradisional
Ingat dan Dimensi Baharu merangkumi Seni Seramik dan
Memberikan perhatian Rumusan Seni Serat dan Tekstil. Folio Seni Kreatif pula ialah Folio
kepada murid terhadap Refleksi isi pembelajaran.
aspek kebersihan dan Komunikasi Visual.
keselamatan.


Aktiviti QR Code boleh diimbas
Berkumpulan menggunakan telefon

Aktiviti yang dilakukan Sila imbas pintar atau tablet untuk
secara berpasangan dan mendapatkan maklumat.
berkumpulan.




NOTA GURU RUMUSAN
Memberikan panduan kepada guru untuk melaksanakan aktiviti atau mencadangkan aktiviti
tambahan lain yang boleh dilaksanakan oleh murid.


vi 1
vi

Modul 1 1.1 Perkembangan Seni dan Sosial Budaya
di Malaysia

SEJARAH DAN APRESIASI Murid boleh:



SENI VISUAL 1.1.1 Menyatakan sejarah dan perkembangan seni dan

sosial budaya di Malaysia.
1.1.2 Menerangkan fungsi dan tradisi seperti yang
dinyatakan melalui:
(i) Peralatan (iv) Kenderaan
(ii) Alat permainan (v) Pakaian
(iii) Seni bina (vi) Perhiasan diri
1.1.3 Menyediakan dokumentasi ringkas perkembangan
seni dan fungsi seni serta tradisi.































Bidang Sejarah dan Apresiasi Seni Visual ini memberi tumpuan
kepada sosiobudaya dan tradisi masyarakat di Malaysia. Tradisi yang
wujud dalam anggota masyarakat di Malaysia tercetus daripada
kepelbagaian sosiobudaya. Pengetahuan dan pemahaman tentang
bidang ini dapat meningkatkan penghargaan dan kecintaan terhadap
warisan budaya bangsa.
Malaysia telah mendapat kemerdekaan
pada tanggal 31 Ogos 1957 dan sehingga
tahun 2018 direkodkan Malaysia mempunyai
INFO
lebih daripada 32.4 juta penduduk yang
terdiri daripada pelbagai kaum serta etnik.


2 3

Modul 1 1.1 Perkembangan Seni dan Sosial Budaya
di Malaysia

SEJARAH DAN APRESIASI Murid boleh:



SENI VISUAL 1.1.1 Menyatakan sejarah dan perkembangan seni dan

sosial budaya di Malaysia.
1.1.2 Menerangkan fungsi dan tradisi seperti yang
dinyatakan melalui:
(i) Peralatan (iv) Kenderaan
(ii) Alat permainan (v) Pakaian
(iii) Seni bina (vi) Perhiasan diri
1.1.3 Menyediakan dokumentasi ringkas perkembangan
seni dan fungsi seni serta tradisi.































Bidang Sejarah dan Apresiasi Seni Visual ini memberi tumpuan
kepada sosiobudaya dan tradisi masyarakat di Malaysia. Tradisi yang
wujud dalam anggota masyarakat di Malaysia tercetus daripada
kepelbagaian sosiobudaya. Pengetahuan dan pemahaman tentang
bidang ini dapat meningkatkan penghargaan dan kecintaan terhadap
warisan budaya bangsa.
Malaysia telah mendapat kemerdekaan
pada tanggal 31 Ogos 1957 dan sehingga
tahun 2018 direkodkan Malaysia mempunyai
INFO
lebih daripada 32.4 juta penduduk yang
terdiri daripada pelbagai kaum serta etnik.


2 3

MODUL 1 MODUL 1


UNIT Perkembangan Seni dan Sosial Budaya
1 di Malaysia

MODUL 1


Budaya ialah keseluruhan cara hidup
merangkumi cara bertindak, berkelakuan,
dan berfikir serta segala hasil kegiatan dan Kepelbagaian kaum dan
penciptaan yang berupa kebendaan atau etnik di Malaysia:
kerohanian sesuatu masyarakat, tamadun, • Melayu
dan peradaban. Budaya yang diamalkan • Cina
dan diwarisi sama ada dari aspek kesenian, • India
bahasa, adat resam, muzik, agama, • Sabah
kepercayaan mahupun undang-undang • Sarawak
mempunyai keunikannya yang tersendiri
bagi setiap kaum.

Sosial dan budaya merupakan amalan
yang berkaitan dengan gaya hidup dan
peradaban bagi sesuatu masyarakat.
Kepelbagaian penduduk di Malaysia telah Hubungan interaksi sosial:
mewujudkan pelbagai budaya yang menjadi • Cara hidup
pegangan dan amalan hidup mereka. • Kepercayaan
Kepelbagaian budaya yang diamalkan oleh • Adat istiadat
penduduk di Malaysia menjadikan mereka • Pendidikan
saling hormat-menghormati antara satu
sama lain.

Seni bermaksud kebolehan mencipta
sesuatu seperti lukisan, ukiran, kraf, dan
sebagainya yang indah-indah. Seni dan
budaya adalah sesuatu yang tidak boleh
dipisahkan kerana kedua-dua elemen ini Budaya benda:
saling berkait antara satu sama lain. Seni • Peralatan
yang wujud dalam kalangan masyarakat • Alat permainan
di Malaysia hasil daripada asimilasi • Seni bina
pelbagai kaum. Budaya benda yang • Kenderaan
terhasil daripada hubungan sosiobudaya • Pakaian
masyarakat pelbagai kaum di Malaysia • Perhiasan diri
ialah peralatan, alat permainan, seni bina,
kenderaan, pakaian, dan perhiasan diri.


NOTA GURU
4 1.1.1 Guru menyatakan sejarah dan perkembangan seni dan sosial budaya di Malaysia. 5

MODUL 1 MODUL 1


UNIT Perkembangan Seni dan Sosial Budaya
1 di Malaysia

MODUL 1


Budaya ialah keseluruhan cara hidup
merangkumi cara bertindak, berkelakuan,
dan berfikir serta segala hasil kegiatan dan Kepelbagaian kaum dan
penciptaan yang berupa kebendaan atau etnik di Malaysia:
kerohanian sesuatu masyarakat, tamadun, • Melayu
dan peradaban. Budaya yang diamalkan • Cina
dan diwarisi sama ada dari aspek kesenian, • India
bahasa, adat resam, muzik, agama, • Sabah
kepercayaan mahupun undang-undang • Sarawak
mempunyai keunikannya yang tersendiri
bagi setiap kaum.

Sosial dan budaya merupakan amalan
yang berkaitan dengan gaya hidup dan
peradaban bagi sesuatu masyarakat.
Kepelbagaian penduduk di Malaysia telah Hubungan interaksi sosial:
mewujudkan pelbagai budaya yang menjadi • Cara hidup
pegangan dan amalan hidup mereka. • Kepercayaan
Kepelbagaian budaya yang diamalkan oleh • Adat istiadat
penduduk di Malaysia menjadikan mereka • Pendidikan
saling hormat-menghormati antara satu
sama lain.

Seni bermaksud kebolehan mencipta
sesuatu seperti lukisan, ukiran, kraf, dan
sebagainya yang indah-indah. Seni dan
budaya adalah sesuatu yang tidak boleh
dipisahkan kerana kedua-dua elemen ini Budaya benda:
saling berkait antara satu sama lain. Seni • Peralatan
yang wujud dalam kalangan masyarakat • Alat permainan
di Malaysia hasil daripada asimilasi • Seni bina
pelbagai kaum. Budaya benda yang • Kenderaan
terhasil daripada hubungan sosiobudaya • Pakaian
masyarakat pelbagai kaum di Malaysia • Perhiasan diri
ialah peralatan, alat permainan, seni bina,
kenderaan, pakaian, dan perhiasan diri.


NOTA GURU
4 1.1.1 Guru menyatakan sejarah dan perkembangan seni dan sosial budaya di Malaysia. 5

MODUL 1


Tokoh Seni Halus Fungsi dan Tradisi


MODUL 1
Masyarakat di Malaysia amat dekat dengan alam persekitaran. Kraf tangan
Lukisan dan Catan
yang dihasilkan adalah berdasarkan alam sekeliling mereka untuk kegunaan
Abdullah Ariff harian yang melibatkan aspek budaya, estetik, dan fungsi.

Abdullah Ariff dilahirkan pada tahun 1905 (i) Peralatan
di Pulau Pinang. Beliau merupakan satu- Peralatan yang digunakan oleh masyarakat Melayu dahulu mempunyai fungsi
satunya seniman pelukis tempatan yang yang tertentu terutamanya senjata.
terpilih dan dicatatkan di dalam buku The
Leader of Malaya dan Who’s Who 1956 oleh pelukis Abdullah Ariff, Bumi Bahagia Keris
Lombong Bijih Malaya, 1960,
dan penerbit buku J. Victor Morais. Cat air Keris merupakan senjata yang digunakan oleh kebanyakan orang Melayu

Dzulkifli Buyong pada zaman dahulu untuk mempertahankan diri. Keris ialah sebahagian
daripada alat kebesaran dan lambang diraja. Kini keris digunakan sebagai
Dzulkifli Buyong dilahirkan pada tahun barang perhiasan dalam majlis persandingan dan persembahan kebudayaan.
1948 di Kuala Lumpur. Beliau menerima Keris menjadi lambang kemegahan serta kebanggaan bangsa dan negara.
pendidikan seni di Victoria Institution.
Beliau gemar menggunakan media kapur Hulu
(pastel) sebagai bahan catan. Kebanyakan karya Pendongkok
yang dihasilkan menimbulkan sifat kesucian (naif)
alam kanak-kanak. Dzulkifli Buyong, Kapal Kertas, Sampir
1966, Kapur pastel
Batir-batir Mata keris
Arca

Anthony Lau
Anthony Lau dilahirkan pada tahun 1933
di Johor Bahru. Sumbangan utama beliau
kepada kegiatan seni ialah dalam bidang
seni arca. Antara karya beliau yang
terkenal ialah arca besi, Rimba (1968), arca logam, Tuli-tuli Lok
Hasil Laut (1968), dan arca kayu, Djin Api (1959). Anthony Lau, Hasil Laut, Tulang
1967, Logam
Batang
Cetakan
Redza Piyadasa

Redza Piyadasa dilahirkan pada 1939 di
Pahang. Beliau merupakan seorang pelukis
dan pengkritik seni. Beliau menerima
anugerah “Prince Claud Award ” pada
tahun 1998. Antara karya seni cetakan beliau ialah Redza Piyadasa, Malaysia No.10 Buntut Tuntung
(Two Malay Women), 1982,
Malaysia No.10 (Two Malay Women) (1982). Campuran dan kolaj atas bod
No Perolehan: 1984.014 Sarung keris Bahagian keris
Koleksi Balai Seni Negara
NOTA GURU NOTA GURU
6 • Guru diminta memberi maklumat lanjut berkaitan tokoh-tokoh seni di Malaysia. 1.1.2 Guru menerangkan fungsi dan tradisi seperti yang dinyatakan melalui peralatan, alat permainan, 7
seni bina, kenderaan, pakaian, dan perhiasan diri.

MODUL 1


Tokoh Seni Halus Fungsi dan Tradisi


MODUL 1
Masyarakat di Malaysia amat dekat dengan alam persekitaran. Kraf tangan
Lukisan dan Catan
yang dihasilkan adalah berdasarkan alam sekeliling mereka untuk kegunaan
Abdullah Ariff harian yang melibatkan aspek budaya, estetik, dan fungsi.

Abdullah Ariff dilahirkan pada tahun 1905 (i) Peralatan
di Pulau Pinang. Beliau merupakan satu- Peralatan yang digunakan oleh masyarakat Melayu dahulu mempunyai fungsi
satunya seniman pelukis tempatan yang yang tertentu terutamanya senjata.
terpilih dan dicatatkan di dalam buku The
Leader of Malaya dan Who’s Who 1956 oleh pelukis Abdullah Ariff, Bumi Bahagia Keris
Lombong Bijih Malaya, 1960,
dan penerbit buku J. Victor Morais. Cat air Keris merupakan senjata yang digunakan oleh kebanyakan orang Melayu

Dzulkifli Buyong pada zaman dahulu untuk mempertahankan diri. Keris ialah sebahagian
daripada alat kebesaran dan lambang diraja. Kini keris digunakan sebagai
Dzulkifli Buyong dilahirkan pada tahun barang perhiasan dalam majlis persandingan dan persembahan kebudayaan.
1948 di Kuala Lumpur. Beliau menerima Keris menjadi lambang kemegahan serta kebanggaan bangsa dan negara.
pendidikan seni di Victoria Institution.
Beliau gemar menggunakan media kapur Hulu
(pastel) sebagai bahan catan. Kebanyakan karya Pendongkok
yang dihasilkan menimbulkan sifat kesucian (naif)
alam kanak-kanak. Dzulkifli Buyong, Kapal Kertas, Sampir
1966, Kapur pastel
Batir-batir Mata keris
Arca

Anthony Lau
Anthony Lau dilahirkan pada tahun 1933
di Johor Bahru. Sumbangan utama beliau
kepada kegiatan seni ialah dalam bidang
seni arca. Antara karya beliau yang
terkenal ialah arca besi, Rimba (1968), arca logam, Tuli-tuli Lok
Hasil Laut (1968), dan arca kayu, Djin Api (1959). Anthony Lau, Hasil Laut, Tulang
1967, Logam
Batang
Cetakan
Redza Piyadasa

Redza Piyadasa dilahirkan pada 1939 di
Pahang. Beliau merupakan seorang pelukis
dan pengkritik seni. Beliau menerima
anugerah “Prince Claud Award ” pada
tahun 1998. Antara karya seni cetakan beliau ialah Redza Piyadasa, Malaysia No.10 Buntut Tuntung
(Two Malay Women), 1982,
Malaysia No.10 (Two Malay Women) (1982). Campuran dan kolaj atas bod
No Perolehan: 1984.014 Sarung keris Bahagian keris
Koleksi Balai Seni Negara
NOTA GURU NOTA GURU
6 • Guru diminta memberi maklumat lanjut berkaitan tokoh-tokoh seni di Malaysia. 1.1.2 Guru menerangkan fungsi dan tradisi seperti yang dinyatakan melalui peralatan, alat permainan, 7
seni bina, kenderaan, pakaian, dan perhiasan diri.

MODUL 1


(ii) Alat Permainan (iii) Seni Bina

Permainan tradisional merupakan satu cara masyarakat pada zaman dahulu Seni bina tradisional Melayu amat mengutamakan prinsip ajaran agama Islam
MODUL 1
mengisi masa lapang dan berhibur. Antara alat permainan tradisional yang iaitu cara hidup dan melarang pergaulan bebas antara lelaki dan perempuan.
selalu dimainkan ialah gasing dan congkak. Setiap ruang yang terdapat pada seni bina tradisional Melayu mempunyai
fungsinya yang tersendiri.
Gasing
Rumah ibu
Gasing merupakan sejenis permainan tradisional yang popular bagi orang
Melayu. Gasing juga boleh dijadikan sebagai hiasan dan cenderamata. Bahan Rumah dapur Ruang khas untuk
utama untuk membuat gasing ialah kayu. Terdapat tiga jenis gasing yang selalu upacara tertentu
dimainkan iaitu gasing pangkah, gasing uri, dan gasing jantung. Ruang untuk seperti upacara
memasak. berkhatan, majlis
perkahwinan dan
memandikan
Kepala jenazah.
gasing Selang

Labu Ruang yang
menyambung Anjung
Patak laluan antara Ruang menyambut
Paksi Tali rumah ibu dan tetamu, melakukan
rumah dapur. aktiviti ringan seperti
menyirat jala,
mengasah parang
Gasing pangkah
Serambi dan sebagainya.

Ruang khas untuk kaum lelaki
Congkak mengadakan kenduri. Serambi
juga ialah ruang tidur untuk anak
Congkak merupakan permainan tradisional yang menggunakan papan kayu lelaki bujang.
berlubang atau lubang di atas tanah. Biji getah atau guli dijadikan sebagai
buah congkak. Congkak dimainkan secara berpasangan.














Guli

Congkak Rumah Kutai, Perak


8 9

MODUL 1


(ii) Alat Permainan (iii) Seni Bina

Permainan tradisional merupakan satu cara masyarakat pada zaman dahulu Seni bina tradisional Melayu amat mengutamakan prinsip ajaran agama Islam
MODUL 1
mengisi masa lapang dan berhibur. Antara alat permainan tradisional yang iaitu cara hidup dan melarang pergaulan bebas antara lelaki dan perempuan.
selalu dimainkan ialah gasing dan congkak. Setiap ruang yang terdapat pada seni bina tradisional Melayu mempunyai
fungsinya yang tersendiri.
Gasing
Rumah ibu
Gasing merupakan sejenis permainan tradisional yang popular bagi orang
Melayu. Gasing juga boleh dijadikan sebagai hiasan dan cenderamata. Bahan Rumah dapur Ruang khas untuk
utama untuk membuat gasing ialah kayu. Terdapat tiga jenis gasing yang selalu upacara tertentu
dimainkan iaitu gasing pangkah, gasing uri, dan gasing jantung. Ruang untuk seperti upacara
memasak. berkhatan, majlis
perkahwinan dan
memandikan
Kepala jenazah.
gasing Selang

Labu Ruang yang
menyambung Anjung
Patak laluan antara Ruang menyambut
Paksi Tali rumah ibu dan tetamu, melakukan
rumah dapur. aktiviti ringan seperti
menyirat jala,
mengasah parang
Gasing pangkah
Serambi dan sebagainya.

Ruang khas untuk kaum lelaki
Congkak mengadakan kenduri. Serambi
juga ialah ruang tidur untuk anak
Congkak merupakan permainan tradisional yang menggunakan papan kayu lelaki bujang.
berlubang atau lubang di atas tanah. Biji getah atau guli dijadikan sebagai
buah congkak. Congkak dimainkan secara berpasangan.














Guli

Congkak Rumah Kutai, Perak


8 9

MODUL 1


Istana Lama Seri Menanti (iv) Kenderaan

Istana Lama Seri Menanti terletak di kawasan yang dikelilingi oleh sawah Kenderaan merupakan sesuatu benda atau mesin yang dinaiki oleh manusia
MODUL 1
dan bukit yang permai. Keindahan kawasan ini menjadi pusat pemerintahan untuk bergerak dari satu tempat ke tempat yang lain. Tenaga manusia dan
Raja-raja Negeri Sembilan zaman silam. Reka bentuk istana ini menunjukkan haiwan digunakan untuk menggerakkan kenderaan pada masa dahulu.
pertalian dengan alam Minangkabau. Istana ini dibina tanpa sebatang paku dan
semuanya diperbuat daripada kayu dari tiang hinggalah ke atapnya. Bahagian
yang perlu dipaku disambung dengan kayu yang dipanggil pasak. Kereta Lembu
Bahagian-bahagian pada istana ini juga diukir dengan ukiran yang Kereta lembu mula digunakan sewaktu zaman Kesultanan Melayu Melaka. Kereta
menarik dan bernilai tinggi. Hasil ukiran ini melambangkan lembu mempunyai empat bahagian, iaitu badan, roda, balak atau gandar, dan
ketinggian budaya masyarakat Melayu.
kajang (bumbung). Selain dijadikan sebagai kenderaan pengangkutan, kereta
lembu juga digunakan untuk mengangkut padi, rumput, kayu api, dan sebagainya.




Pak

Tali pacu



Pasang




Tongkat
Istana Lama Seri Menanti
Masjid Kampung Laut

Masjid Kampung Laut dipercayai sebagai masjid tertua di Asia Tenggara. Tapak
asal masjid ini terletak di Tumpat, Kelantan. Masjid ini telah dipindahkan ke Pusat
Pengajian Islam Nilam Puri. Masjid ini dibina tanpa sebarang paku pada sekitar
kurun ke-18. Seni bina masjid ini mempunyai persamaan dari segi bumbung
perabung lima dengan Masjid Demak di Jawa, Masjid Kono di Champa, Masjid
Nad Tanjung, dan Masjid Wadi Hussein di Thailand.







Brek Bom
Masjid Kampung Laut

Balak


Gegantang
Kereta lembu Melaka

10 11

MODUL 1


Istana Lama Seri Menanti (iv) Kenderaan

Istana Lama Seri Menanti terletak di kawasan yang dikelilingi oleh sawah Kenderaan merupakan sesuatu benda atau mesin yang dinaiki oleh manusia
MODUL 1
dan bukit yang permai. Keindahan kawasan ini menjadi pusat pemerintahan untuk bergerak dari satu tempat ke tempat yang lain. Tenaga manusia dan
Raja-raja Negeri Sembilan zaman silam. Reka bentuk istana ini menunjukkan haiwan digunakan untuk menggerakkan kenderaan pada masa dahulu.
pertalian dengan alam Minangkabau. Istana ini dibina tanpa sebatang paku dan
semuanya diperbuat daripada kayu dari tiang hinggalah ke atapnya. Bahagian
yang perlu dipaku disambung dengan kayu yang dipanggil pasak. Kereta Lembu
Bahagian-bahagian pada istana ini juga diukir dengan ukiran yang Kereta lembu mula digunakan sewaktu zaman Kesultanan Melayu Melaka. Kereta
menarik dan bernilai tinggi. Hasil ukiran ini melambangkan lembu mempunyai empat bahagian, iaitu badan, roda, balak atau gandar, dan
ketinggian budaya masyarakat Melayu.
kajang (bumbung). Selain dijadikan sebagai kenderaan pengangkutan, kereta
lembu juga digunakan untuk mengangkut padi, rumput, kayu api, dan sebagainya.




Pak

Tali pacu



Pasang




Tongkat
Istana Lama Seri Menanti
Masjid Kampung Laut

Masjid Kampung Laut dipercayai sebagai masjid tertua di Asia Tenggara. Tapak
asal masjid ini terletak di Tumpat, Kelantan. Masjid ini telah dipindahkan ke Pusat
Pengajian Islam Nilam Puri. Masjid ini dibina tanpa sebarang paku pada sekitar
kurun ke-18. Seni bina masjid ini mempunyai persamaan dari segi bumbung
perabung lima dengan Masjid Demak di Jawa, Masjid Kono di Champa, Masjid
Nad Tanjung, dan Masjid Wadi Hussein di Thailand.







Brek Bom
Masjid Kampung Laut

Balak


Gegantang
Kereta lembu Melaka

10 11

MODUL 1


Perahu (v) Pakaian

Perahu merupakan pengangkutan air yang digunakan pada zaman dahulu. Kepelbagaian pakaian tradisional dapat dilihat di seluruh Semenanjung Malaysia,
MODUL 1
Perahu diperbuat daripada kayu cengal atau meranti. Perahu dibahagikan Sabah, dan Sarawak. Pakaian bukan sahaja berfungsi sebagai bahan untuk menutup
kepada empat bahagian iaitu bangau, caping atau koyan, okok, dan badan. tubuh badan tetapi juga mempunyai nilai estetika. Dalam aspek sosial, pakaian
Pada zaman dahulu, perahu digunakan sebagai pengangkutan untuk dapat mencerminkan adab, perilaku dan status individu yang menggayakannya.
mengangkut barang-barang dagangan.

Pakaian Tradisional Melayu
Bangau


Caping atau Baju Kebaya
Koyan
• Baju Kebaya mempunyai potongan yang
Okok labuh dan berbelah di hadapan.

• Baju Kebaya bertangan panjang yang
berpesak lurus di hadapan, berkekek,
dan berbelah di bahagian dada.
Badan
• Baju Kebaya dipakai bersama dokoh
yang sejajar sebagai pelengkap.
• Pemakaian perhiasan diri seperti
Perahu kolek, Kelantan
subang, cucuk sanggul dan gelang
Beca tangan menambah seri pemakai.
Beca merupakan kenderaan darat beroda tiga yang dikayuh oleh seseorang.
Beca mempunyai bahagian pengayuh sama ada di sebelah sisi penumpang,
di bahagian belakang penumpang, dan di bahagian hadapan penumpang.
Bumbung dipasang untuk meneduhkan penumpang. Terdapat juga beca
yang digunakan khusus untuk mengangkut barang.


Bumbung


Baju Melayu Cekak Musang


Tempat duduk • Baju Melayu Cekak Musang mempunyai
penumpang kolar yang tinggi.

• Baju Melayu Cekak Musang dipakai bersama
Pengayuh lima butang sejajar sebagai pelengkap.

• Lima butang merujuk kepada lima rukun Islam.
Tongkat • Pemakaian samping di bahagian luar
Beca Pulau Pinang
dikenali sebagai dagang luar.

12 13

MODUL 1


Perahu (v) Pakaian

Perahu merupakan pengangkutan air yang digunakan pada zaman dahulu. Kepelbagaian pakaian tradisional dapat dilihat di seluruh Semenanjung Malaysia,
MODUL 1
Perahu diperbuat daripada kayu cengal atau meranti. Perahu dibahagikan Sabah, dan Sarawak. Pakaian bukan sahaja berfungsi sebagai bahan untuk menutup
kepada empat bahagian iaitu bangau, caping atau koyan, okok, dan badan. tubuh badan tetapi juga mempunyai nilai estetika. Dalam aspek sosial, pakaian
Pada zaman dahulu, perahu digunakan sebagai pengangkutan untuk dapat mencerminkan adab, perilaku dan status individu yang menggayakannya.
mengangkut barang-barang dagangan.

Pakaian Tradisional Melayu
Bangau


Caping atau Baju Kebaya
Koyan
• Baju Kebaya mempunyai potongan yang
Okok labuh dan berbelah di hadapan.

• Baju Kebaya bertangan panjang yang
berpesak lurus di hadapan, berkekek,
dan berbelah di bahagian dada.
Badan
• Baju Kebaya dipakai bersama dokoh
yang sejajar sebagai pelengkap.
• Pemakaian perhiasan diri seperti
Perahu kolek, Kelantan
subang, cucuk sanggul dan gelang
Beca tangan menambah seri pemakai.
Beca merupakan kenderaan darat beroda tiga yang dikayuh oleh seseorang.
Beca mempunyai bahagian pengayuh sama ada di sebelah sisi penumpang,
di bahagian belakang penumpang, dan di bahagian hadapan penumpang.
Bumbung dipasang untuk meneduhkan penumpang. Terdapat juga beca
yang digunakan khusus untuk mengangkut barang.


Bumbung


Baju Melayu Cekak Musang


Tempat duduk • Baju Melayu Cekak Musang mempunyai
penumpang kolar yang tinggi.

• Baju Melayu Cekak Musang dipakai bersama
Pengayuh lima butang sejajar sebagai pelengkap.

• Lima butang merujuk kepada lima rukun Islam.
Tongkat • Pemakaian samping di bahagian luar
Beca Pulau Pinang
dikenali sebagai dagang luar.

12 13

MODUL 1


Pakaian Tradisional Cina Pakaian Tradisional India


MODUL 1
Samfu Doti


• Samfu merupakan pakaian lelaki kaum Cina. • Doti merupakan sehelai kain panjang yang dipakai
Pakaian ini mempunyai belahan di bahagian oleh lelaki kaum India.
hadapan dan diperkemaskan dengan kancing. • Kain ini dipakai dengan cara melilit di pinggang
• Samfu dipakai pada musim perayaan dan menggunakan teknik ikatan tertentu.
majlis rasmi. • Pemakaian Doti digayakan dengan potongan baju
yang berlengan pendek atau panjang iaitu Jippa.
• Doti merupakan pakaian harian lelaki kaum India.


Jippa








Perhiasan kepala


Doti










Cheongsam Gelang tangan


• Cheongsam merupakan pakaian wanita kaum Cina. Sari
Pakaian ini mempunyai potongan labuh atau singkat
dan berbelah di tepi.
• Bahagian kolar Cheongsam mempunyai kolar yang • Sari merupakan pakaian wanita kaum India
tinggi dan susunan butang dalam kedudukan serong yang menggunakan kain ela.
pada bahagian dada. • Teknik melilit kain memerlukan kemahiran
• Perhiasan seperti anting-anting serta rantai merupakan agar lilitan yang membalut tubuh kelihatan
pelengkap kepada pemakaian Cheongsam. kemas dan rapi.
• Gelang tangan, gelang kaki, rantai leher,
anting-anting serta perhiasan kepala adalah
pelengkap kepada pemakaian Sari.

(Sumber: Koleksi Zubaidah Sual) (Sumber: Koleksi Zubaidah Sual)
14 15

MODUL 1


Pakaian Tradisional Cina Pakaian Tradisional India


MODUL 1
Samfu Doti


• Samfu merupakan pakaian lelaki kaum Cina. • Doti merupakan sehelai kain panjang yang dipakai
Pakaian ini mempunyai belahan di bahagian oleh lelaki kaum India.
hadapan dan diperkemaskan dengan kancing. • Kain ini dipakai dengan cara melilit di pinggang
• Samfu dipakai pada musim perayaan dan menggunakan teknik ikatan tertentu.
majlis rasmi. • Pemakaian Doti digayakan dengan potongan baju
yang berlengan pendek atau panjang iaitu Jippa.
• Doti merupakan pakaian harian lelaki kaum India.


Jippa








Perhiasan kepala


Doti










Cheongsam Gelang tangan


• Cheongsam merupakan pakaian wanita kaum Cina. Sari
Pakaian ini mempunyai potongan labuh atau singkat
dan berbelah di tepi.
• Bahagian kolar Cheongsam mempunyai kolar yang • Sari merupakan pakaian wanita kaum India
tinggi dan susunan butang dalam kedudukan serong yang menggunakan kain ela.
pada bahagian dada. • Teknik melilit kain memerlukan kemahiran
• Perhiasan seperti anting-anting serta rantai merupakan agar lilitan yang membalut tubuh kelihatan
pelengkap kepada pemakaian Cheongsam. kemas dan rapi.
• Gelang tangan, gelang kaki, rantai leher,
anting-anting serta perhiasan kepala adalah
pelengkap kepada pemakaian Sari.

(Sumber: Koleksi Zubaidah Sual) (Sumber: Koleksi Zubaidah Sual)
14 15

MODUL 1


Pakaian Tradisional Etnik Iban Pakaian Tradisional Etnik Kadazan


MODUL 1
Lelaki Iban Kalambi
Lelaki Kadazan
• Baju kaum Iban dikenali sebagai Kalambi.
• Kalambi ini bermotifkan jaluran menegak, figura manusia, • Pakaian tradisional lelaki etnik Kadazan
dan burung yang ditenun dalam bentuk geometri. Papar ialah baju berlengan panjang
• Hujung kalambi dibiar berjuntai, berpintal atau dihiasi berwarna hitam dan dipadankan dengan
dengan manik. Sigal seluar panjang dikenali sebagai Souva.
• Kain sirat merupakan pakaian asas kaum lelaki Iban. • Sigal pula dipakai sebagai penutup
• Kain sirat dihiasi dengan tenunan yang indah. kepala yang dililit atau dilipat mengikut
• Hujung kain ini dijuntaikan dari pinggang ke hadapan dan beberapa cara yang berbeza.
belakang badan.
• Penggunaan gelang di kedua-dua belah tangan dikenali
sebagai Tumpa jari.

Simbong
Sugu tinggi Kain sirat
Hamai



Marik empang
Souva
Wanita Iban
Himpogot
• Baju wanita Iban dikenali sebagai
Selampai dan Marik empang pada
Simpai bahagian luar.
pirak
Selampai • Semeting ringgit dan Lampit dipakai
sebagai perhiasan diri di bahagian
pinggang. Wanita Kadazan
Lampit
• Kain karap dengan kemasan Tating
kain dipakai sehingga ke paras • Pakaian tradisional perempuan etnik Kadazan Papar
Semeting Tumpa ialah Sinuangga’.
ringgit bawah lutut. • Sinuangga’ merupakan baju blaus pendek dan leher
• Sugu tinggi digayakan sebagai
hiasan di bahagian kepala. berbentuk U dipakai oleh wanita muda.
• Perhiasan diri yang lain bagi • Sinompukung blaus berlengan dan tidak mempunyai
pakaian tradisional etnik Iban ini sulaman dipakai oleh wanita pertengahan.
Kain karap adalah seperti Simpai pirak dan • Kihongon blaus dengan lengan panjang, dipakai oleh
Tating kain Tumpa di bahagian tangan dan wanita tua dan untuk upacara ritual.
Gerunchung di bahagian kaki. • Himpogot (tali pinggang), Hamai (rantai leher) dan Simbong
Gerunchung (Subang) merupakan pelengkap pada pakaian ini.
(Sumber: Koleksi Zubaidah Sual) (Sumber: Koleksi Zubaidah Sual)
16 17

MODUL 1


Pakaian Tradisional Etnik Iban Pakaian Tradisional Etnik Kadazan


MODUL 1
Lelaki Iban Kalambi
Lelaki Kadazan
• Baju kaum Iban dikenali sebagai Kalambi.
• Kalambi ini bermotifkan jaluran menegak, figura manusia, • Pakaian tradisional lelaki etnik Kadazan
dan burung yang ditenun dalam bentuk geometri. Papar ialah baju berlengan panjang
• Hujung kalambi dibiar berjuntai, berpintal atau dihiasi berwarna hitam dan dipadankan dengan
dengan manik. Sigal seluar panjang dikenali sebagai Souva.
• Kain sirat merupakan pakaian asas kaum lelaki Iban. • Sigal pula dipakai sebagai penutup
• Kain sirat dihiasi dengan tenunan yang indah. kepala yang dililit atau dilipat mengikut
• Hujung kain ini dijuntaikan dari pinggang ke hadapan dan beberapa cara yang berbeza.
belakang badan.
• Penggunaan gelang di kedua-dua belah tangan dikenali
sebagai Tumpa jari.

Simbong
Sugu tinggi Kain sirat
Hamai



Marik empang
Souva
Wanita Iban
Himpogot
• Baju wanita Iban dikenali sebagai
Selampai dan Marik empang pada
Simpai bahagian luar.
pirak
Selampai • Semeting ringgit dan Lampit dipakai
sebagai perhiasan diri di bahagian
pinggang. Wanita Kadazan
Lampit
• Kain karap dengan kemasan Tating
kain dipakai sehingga ke paras • Pakaian tradisional perempuan etnik Kadazan Papar
Semeting Tumpa ialah Sinuangga’.
ringgit bawah lutut. • Sinuangga’ merupakan baju blaus pendek dan leher
• Sugu tinggi digayakan sebagai
hiasan di bahagian kepala. berbentuk U dipakai oleh wanita muda.
• Perhiasan diri yang lain bagi • Sinompukung blaus berlengan dan tidak mempunyai
pakaian tradisional etnik Iban ini sulaman dipakai oleh wanita pertengahan.
Kain karap adalah seperti Simpai pirak dan • Kihongon blaus dengan lengan panjang, dipakai oleh
Tating kain Tumpa di bahagian tangan dan wanita tua dan untuk upacara ritual.
Gerunchung di bahagian kaki. • Himpogot (tali pinggang), Hamai (rantai leher) dan Simbong
Gerunchung (Subang) merupakan pelengkap pada pakaian ini.
(Sumber: Koleksi Zubaidah Sual) (Sumber: Koleksi Zubaidah Sual)
16 17

MODUL 1


(vi) Perhiasan diri
Aplikasi Seni
Amalan menghias diri telah bermula sejak primitif lagi. Perkembangan
MODUL 1
tamadun manusia membawa kepada penciptaan rekaan pelbagai bahan
yang berharga seperti emas, perak dan batu permata.
Scrap-Book

Murid dibahagikan kepada dua kumpulan, iaitu A dan B.



Dokoh Kumpulan A

• Dokoh merupakan hiasan (a) Cari maklumat berkenaan sejarah dan perkembangan seni dan sosial
Cucuk Sanggul tradisional di leher bagi kaum budaya di Malaysia di dalam buku, surat khabar, majalah, dan Internet.
lelaki dan wanita.
• Cucuk sanggul merupakan hiasan (b) Gunting gambar foto yang berkaitan.
kepala bagi wanita. • Dokoh diperbuat daripada (c) Susun dan tampal gambar dan maklumat yang diperoleh dalam
timah, tembaga atau logam.
• Cucuk sanggul diperbuat daripada bentuk scrap-book.
buluh, tembaga, perak, suasa, • Dokoh berbentuk seutas
dan emas. rantai dengan tiga kepingan Jadual 1.1 Contoh sejarah dan perkembangan seni dan sosial budaya di Malaysia.
hiasan yang bertingkat.
• Cucuk sanggul digunakan Dijadikan sebagai hiasan Tahun Catatan
untuk menyemat sanggul agar leher bagi pengantin lelaki
tidak terburai. Wanita zaman dan wanita. Sebelum Kesenian dan kebudayaan adalah bebas dan bersifat
dahulu menggunakan cucuk merdeka tradisi. Kraf dibuat untuk kegunaan sendiri. Kraf juga
sanggul sebagai senjata untuk 1930-1950 dihasilkan atas naungan oleh pihak istana.
mempertahankan diri.
Sosial dan budaya masyarakat Tanah Melayu telah
Tahun 1950-an menerima pengaruh dari negara Barat melalui sistem
pendidikan dan penghijrahan.


Penubuhan persatuan dan institusi pendidikan telah
Selepas merdeka
Pending merancakkan lagi perkembangan seni dan sosial budaya
hingga kini
• Pending ialah pengancing tali di Malaysia.
pinggang atau kepala tali pinggang
Gelang Kaki yang direka dan dihias indah

• Gelang kaki merupakan hiasan dengan berbagai-bagai motif. Selain scrap-book, hasil dokumentasi
boleh dipersembahkan dalam bentuk:
kaki yang dipakai di kedua- • Pending biasanya dipakai oleh kaum INFO i. Lembaran kerja
dua belah kaki. lelaki dan wanita Melayu sebagai ii. Persembahan multimedia
iii. Peta pemikiran i-Think
• Gelang kaki mempunyai pakaian istiadat. iv. Poster
bentuk yang hampir sama • Kaum lelaki menggunakannya untuk
dengan gelang tangan. mengikat kain dan samping.
NOTA GURU
(Sumber: Koleksi Zubaidah Sual)
18 1.1.3 Guru meminta murid menyediakan dokumentasi ringkas perkembangan seni dan fungsi seni 19
dan tradisi.

MODUL 1


(vi) Perhiasan diri
Aplikasi Seni
Amalan menghias diri telah bermula sejak primitif lagi. Perkembangan
MODUL 1
tamadun manusia membawa kepada penciptaan rekaan pelbagai bahan
yang berharga seperti emas, perak dan batu permata.
Scrap-Book

Murid dibahagikan kepada dua kumpulan, iaitu A dan B.



Dokoh Kumpulan A

• Dokoh merupakan hiasan (a) Cari maklumat berkenaan sejarah dan perkembangan seni dan sosial
Cucuk Sanggul tradisional di leher bagi kaum budaya di Malaysia di dalam buku, surat khabar, majalah, dan Internet.
lelaki dan wanita.
• Cucuk sanggul merupakan hiasan (b) Gunting gambar foto yang berkaitan.
kepala bagi wanita. • Dokoh diperbuat daripada (c) Susun dan tampal gambar dan maklumat yang diperoleh dalam
timah, tembaga atau logam.
• Cucuk sanggul diperbuat daripada bentuk scrap-book.
buluh, tembaga, perak, suasa, • Dokoh berbentuk seutas
dan emas. rantai dengan tiga kepingan Jadual 1.1 Contoh sejarah dan perkembangan seni dan sosial budaya di Malaysia.
hiasan yang bertingkat.
• Cucuk sanggul digunakan Dijadikan sebagai hiasan Tahun Catatan
untuk menyemat sanggul agar leher bagi pengantin lelaki
tidak terburai. Wanita zaman dan wanita. Sebelum Kesenian dan kebudayaan adalah bebas dan bersifat
dahulu menggunakan cucuk merdeka tradisi. Kraf dibuat untuk kegunaan sendiri. Kraf juga
sanggul sebagai senjata untuk 1930-1950 dihasilkan atas naungan oleh pihak istana.
mempertahankan diri.
Sosial dan budaya masyarakat Tanah Melayu telah
Tahun 1950-an menerima pengaruh dari negara Barat melalui sistem
pendidikan dan penghijrahan.


Penubuhan persatuan dan institusi pendidikan telah
Selepas merdeka
Pending merancakkan lagi perkembangan seni dan sosial budaya
hingga kini
• Pending ialah pengancing tali di Malaysia.
pinggang atau kepala tali pinggang
Gelang Kaki yang direka dan dihias indah

• Gelang kaki merupakan hiasan dengan berbagai-bagai motif. Selain scrap-book, hasil dokumentasi
boleh dipersembahkan dalam bentuk:
kaki yang dipakai di kedua- • Pending biasanya dipakai oleh kaum INFO i. Lembaran kerja
dua belah kaki. lelaki dan wanita Melayu sebagai ii. Persembahan multimedia
iii. Peta pemikiran i-Think
• Gelang kaki mempunyai pakaian istiadat. iv. Poster
bentuk yang hampir sama • Kaum lelaki menggunakannya untuk
dengan gelang tangan. mengikat kain dan samping.
NOTA GURU
(Sumber: Koleksi Zubaidah Sual)
18 1.1.3 Guru meminta murid menyediakan dokumentasi ringkas perkembangan seni dan fungsi seni 19
dan tradisi.

MODUL 1 MODUL 1



Kumpulan B

MODUL 1
(a) Cari maklumat berkenaan fungsi seni dan tradisi (i) peralatan, (ii) alat
permainan, (iii) seni bina, (iv) kenderaan, (v) pakaian, dan (vi) perhiasan
diri di dalam buku, surat khabar, majalah, dan Internet. Sejarah dan Perkembangan Seni dan Sosial Fungsi Seni dan Tradisi
(b) Gunting gambar foto yang berkaitan. Budaya di Malaysia
(c) Susun dan tampal gambar dan maklumat yang diperoleh dalam bentuk
scrap-book.



Contoh Fungsi Seni dan Tradisi di Malaysia



Wau Bulan • Wau bulan ialah warisan budaya
yang tinggi nilai estetikanya.
• Wau bulan merupakan sejenis alat
permainan tradisional orang Melayu.
• Wau bulan juga dijadikan sebagai Setiap kumpulan akan mempamerkan scrap-book yang telah siap dihasilkan.
kraf tangan dan cenderamata. Ketua kumpulan perlu membuat apresiasi terhadap hasil kerja tersebut dengan

menekankan kepada unsur seni dan prinsip rekaan yang telah dibuat.
Pending • Pending ialah pengancing tali
pinggang atau kepala tali pinggang
yang direka dan dihias indah Hasil Kerja
dengan pelbagai motif.
• Pending biasanya dipakai oleh
kaum lelaki dan wanita Melayu Bincangkan perbezaan perahu
sebagai pakaian istiadat. yang terdapat di Malaysia.
• Kaum lelaki menggunakannya untuk
mengikat kain dan samping.



Lanca
• Lanca merupakan kenderaan
penumpang yang mempunyai dua
roda dan ditarik oleh manusia. Rumusan Kedatangan penjajah ke negara Malaysia telah mempengaruhi seni
• Lanca digunakan secara meluas pada dan juga sosiobudaya masyarakat tempatan. Karya-karya yang
zaman dahulu di China. dihasilkan tidak terhad pada seni tradisional sahaja malah seni-
• Lanca mudah didapati di Pulau Pinang, seni moden turut meningkat naik. Penghayatan dan penghargaan
Melaka dan Singapura pada satu terhadap warisan kebudayaan negara dapat meningkatkan
ketika dahulu. semangat patriotik dan jati diri sebagai rakyat Malaysia.




20 21

MODUL 1 MODUL 1



Kumpulan B

MODUL 1
(a) Cari maklumat berkenaan fungsi seni dan tradisi (i) peralatan, (ii) alat
permainan, (iii) seni bina, (iv) kenderaan, (v) pakaian, dan (vi) perhiasan
diri di dalam buku, surat khabar, majalah, dan Internet. Sejarah dan Perkembangan Seni dan Sosial Fungsi Seni dan Tradisi
(b) Gunting gambar foto yang berkaitan. Budaya di Malaysia
(c) Susun dan tampal gambar dan maklumat yang diperoleh dalam bentuk
scrap-book.



Contoh Fungsi Seni dan Tradisi di Malaysia



Wau Bulan • Wau bulan ialah warisan budaya
yang tinggi nilai estetikanya.
• Wau bulan merupakan sejenis alat
permainan tradisional orang Melayu.
• Wau bulan juga dijadikan sebagai Setiap kumpulan akan mempamerkan scrap-book yang telah siap dihasilkan.
kraf tangan dan cenderamata. Ketua kumpulan perlu membuat apresiasi terhadap hasil kerja tersebut dengan

menekankan kepada unsur seni dan prinsip rekaan yang telah dibuat.
Pending • Pending ialah pengancing tali
pinggang atau kepala tali pinggang
yang direka dan dihias indah Hasil Kerja
dengan pelbagai motif.
• Pending biasanya dipakai oleh
kaum lelaki dan wanita Melayu Bincangkan perbezaan perahu
sebagai pakaian istiadat. yang terdapat di Malaysia.
• Kaum lelaki menggunakannya untuk
mengikat kain dan samping.



Lanca
• Lanca merupakan kenderaan
penumpang yang mempunyai dua
roda dan ditarik oleh manusia. Rumusan Kedatangan penjajah ke negara Malaysia telah mempengaruhi seni
• Lanca digunakan secara meluas pada dan juga sosiobudaya masyarakat tempatan. Karya-karya yang
zaman dahulu di China. dihasilkan tidak terhad pada seni tradisional sahaja malah seni-
• Lanca mudah didapati di Pulau Pinang, seni moden turut meningkat naik. Penghayatan dan penghargaan
Melaka dan Singapura pada satu terhadap warisan kebudayaan negara dapat meningkatkan
ketika dahulu. semangat patriotik dan jati diri sebagai rakyat Malaysia.




20 21

MODUL 1


Latihan 1 Latihan 2
LATIHAN LATIHAN

MODUL 1
Murid dibahagikan kepada dua kumpulan, iaitu A dan B. Tuliskan bahagian-bahagian keris di bawah dan warnakannya.

1. Kedua-dua kumpulan perlu mencari maklumat berkenaan pakaian etnik
lain di Malaysia.
2. Cari maklumat daripada buku, majalah, surat khabar, dan Internet.
3. Gunting gambar foto yang berkaitan.
4. Susun dan tampal gambar dan maklumat yang diperoleh dalam ruangan
yang disediakan.























































NOTA GURU NOTA GURU
22 • Guru perlu membuat salinan halaman ini sebelum menjalankan aktiviti berikut. • Guru perlu membuat salinan halaman ini sebelum menjalankan aktiviti berikut. 23
• Guru menyediakan buku, majalah, dan surat khabar untuk murid.

MODUL 1


Latihan 1 Latihan 2
LATIHAN LATIHAN

MODUL 1
Murid dibahagikan kepada dua kumpulan, iaitu A dan B. Tuliskan bahagian-bahagian keris di bawah dan warnakannya.

1. Kedua-dua kumpulan perlu mencari maklumat berkenaan pakaian etnik
lain di Malaysia.
2. Cari maklumat daripada buku, majalah, surat khabar, dan Internet.
3. Gunting gambar foto yang berkaitan.
4. Susun dan tampal gambar dan maklumat yang diperoleh dalam ruangan
yang disediakan.























































NOTA GURU NOTA GURU
22 • Guru perlu membuat salinan halaman ini sebelum menjalankan aktiviti berikut. • Guru perlu membuat salinan halaman ini sebelum menjalankan aktiviti berikut. 23
• Guru menyediakan buku, majalah, dan surat khabar untuk murid.

Modul 2 2.1 Aplikasi Seni dan Rekaan

Murid boleh:
ASAS SENI REKA 2.1.1 Menyatakan unsur seni dan prinsip rekaan.
2.1.2 Menerangkan fungsi unsur seni dan prinsip rekaan.
2.1.3 Menyenaraikan media, bahan, proses, dan teknik
dalam unsur seni dan prinsip rekaan.
2.1.4 Mengaplikasikan unsur seni dan prinsip rekaan
dalam penghasilan karya.
2.1.5 Menghasilkan karya dengan menggunakan asas
seni reka dan mempamerkan serta menceritakan
hasil karya.




































Asas seni reka merupakan pengetahuan tentang unsur seni dan
prinsip rekaan. Pemahaman dalam asas seni reka sangat penting
dalam setiap penghasilan karya seni visual. Hasil karya yang baik
memerlukan pengetahuan untuk mengaplikasikan gabung jalin
antara unsur seni dengan prinsip rekaan.











24 25

Modul 2 2.1 Aplikasi Seni dan Rekaan

Murid boleh:
ASAS SENI REKA 2.1.1 Menyatakan unsur seni dan prinsip rekaan.
2.1.2 Menerangkan fungsi unsur seni dan prinsip rekaan.
2.1.3 Menyenaraikan media, bahan, proses, dan teknik
dalam unsur seni dan prinsip rekaan.
2.1.4 Mengaplikasikan unsur seni dan prinsip rekaan
dalam penghasilan karya.
2.1.5 Menghasilkan karya dengan menggunakan asas
seni reka dan mempamerkan serta menceritakan
hasil karya.




































Asas seni reka merupakan pengetahuan tentang unsur seni dan
prinsip rekaan. Pemahaman dalam asas seni reka sangat penting
dalam setiap penghasilan karya seni visual. Hasil karya yang baik
memerlukan pengetahuan untuk mengaplikasikan gabung jalin
antara unsur seni dengan prinsip rekaan.











24 25

UNIT
1 Aplikasi Seni dan Rekaan Jalinan Warna


Sifat permukaan sesuatu objek Tindak balas cahaya ke atas sesuatu
yang boleh dikesan melalui deria permukaan objek. Warna terbahagi
penglihatan atau sentuhan. kepada tiga iaitu, merah, biru,
Unsur Seni dan kuning. MODUL 2



Unsur seni terdiri daripada enam elemen asas dalam penggubahan sesuatu Merah Merah Merah
jingga
MODUL 2
karya seni visual iaitu garisan, rupa, bentuk, jalinan, warna, dan ruang. ungu
Jingga Ungu
Jingga Merah Ungu

Kuning jingga ungu Biru
Kuning Biru

Kuning Hijau Biru


hijau hijau
Kuning Hijau Biru

Garisan

Garisan ialah satu deretan titik yang Rupa Ruang
bersambung-sambung. Garisan
boleh diolah menjadi rupa, jalinan, Pertemuan penghujung garisan Jarak antara objek yang wujud di alam nyata dan karya seni visual.
ton, corak dan untuk menimbulkan dengan permulaannya. Wujud
bentuk, ruang, dan pergerakan. pada permukaan yang rata dan
tidak mempunyai jisim.



Bentuk

Bentuk bersifat tiga dimensi (3D) yang wujud dalam ruang fizikal.


















NOTA GURU
26 2.1.1 Guru menyatakan unsur seni dan prinsip rekaan. 27

UNIT
1 Aplikasi Seni dan Rekaan Jalinan Warna


Sifat permukaan sesuatu objek Tindak balas cahaya ke atas sesuatu
yang boleh dikesan melalui deria permukaan objek. Warna terbahagi
penglihatan atau sentuhan. kepada tiga iaitu, merah, biru,
Unsur Seni dan kuning. MODUL 2



Unsur seni terdiri daripada enam elemen asas dalam penggubahan sesuatu Merah Merah Merah
jingga
MODUL 2
karya seni visual iaitu garisan, rupa, bentuk, jalinan, warna, dan ruang. ungu
Jingga Ungu
Jingga Merah Ungu

Kuning jingga ungu Biru
Kuning Biru

Kuning Hijau Biru


hijau hijau
Kuning Hijau Biru

Garisan

Garisan ialah satu deretan titik yang Rupa Ruang
bersambung-sambung. Garisan
boleh diolah menjadi rupa, jalinan, Pertemuan penghujung garisan Jarak antara objek yang wujud di alam nyata dan karya seni visual.
ton, corak dan untuk menimbulkan dengan permulaannya. Wujud
bentuk, ruang, dan pergerakan. pada permukaan yang rata dan
tidak mempunyai jisim.



Bentuk

Bentuk bersifat tiga dimensi (3D) yang wujud dalam ruang fizikal.


















NOTA GURU
26 2.1.1 Guru menyatakan unsur seni dan prinsip rekaan. 27

Penghasilan Lukisan 3D Prinsip Rekaan


Prinsip rekaan ialah kaedah atau tatacara pengolahan unsur seni untuk
Setiap elemen yang terdapat di dalam unsur seni saling berhubung kait antara
satu sama lain. Lihat contoh ilustrasi langkah melukis di bawah. menimbulkan gambaran tertentu dalam gubahan seni visual. Prinsip rekaan
terbahagi kepada tujuh, iaitu harmoni, kontra, penegasan, kepelbagaian,
imbangan, kesatuan, serta irama dan pergerakan.
1 2 MODUL 2


MODUL 2


Harmoni
Harmoni dihasilkan dalam
sesuatu gubahan melalui susunan
atau ulangan unsur seni yang
Cantumkan hujung garisan dengan
Lukis garisan berpenjuru. sesuai dan berhubung kait.
titik permulaan bagi mencipta rupa.



3 4





Kontra
Wujud apabila unsur seni
digunakan secara bertentangan
antara satu sama lain.

Cantumkan beberapa garisan bagi Olah garisan bagi mencipta
mencipta bentuk. jalinan tampak.


5 6






Penegasan
Penumpuan unsur atau imej
yang kelihatan lebih ketara.


Olah garisan untuk mencipta Warnakan objek untuk
ruang ilusi. wujudkan keindahan.


28 29

Penghasilan Lukisan 3D Prinsip Rekaan


Prinsip rekaan ialah kaedah atau tatacara pengolahan unsur seni untuk
Setiap elemen yang terdapat di dalam unsur seni saling berhubung kait antara
satu sama lain. Lihat contoh ilustrasi langkah melukis di bawah. menimbulkan gambaran tertentu dalam gubahan seni visual. Prinsip rekaan
terbahagi kepada tujuh, iaitu harmoni, kontra, penegasan, kepelbagaian,
imbangan, kesatuan, serta irama dan pergerakan.
1 2 MODUL 2


MODUL 2


Harmoni
Harmoni dihasilkan dalam
sesuatu gubahan melalui susunan
atau ulangan unsur seni yang
Cantumkan hujung garisan dengan
Lukis garisan berpenjuru. sesuai dan berhubung kait.
titik permulaan bagi mencipta rupa.



3 4





Kontra
Wujud apabila unsur seni
digunakan secara bertentangan
antara satu sama lain.

Cantumkan beberapa garisan bagi Olah garisan bagi mencipta
mencipta bentuk. jalinan tampak.


5 6






Penegasan
Penumpuan unsur atau imej
yang kelihatan lebih ketara.


Olah garisan untuk mencipta Warnakan objek untuk
ruang ilusi. wujudkan keindahan.


28 29

Fungsi Unsur Seni




Kepelbagaian
MODUL 2
Gabungan pelbagai unsur, prinsip,
dan idea dalam satu gubahan.




MODUL 2




Garisan dapat menghasilkan Rupa boleh diolah menjadi simbol
corak jalinan, harmoni, irama
Imbangan dan pergerakan. atau lambang.
Sesuatu keadaan yang seimbang dalam
susunan karya dari segi tumpuan, berat,
tarikan, dan gubahan.













Kesatuan
Hubungan antara unsur seni yang Bentuk yang dilukis dapat Jalinan pada badan ular berfungsi
membantu dalam menghasilkan menggambarkan objek sebenar. sebagai penyamaran.
karya seni visual.














Irama dan pergerakan
Unsur seni yang berulang-ulang
untuk menghasilkan pergerakan.
Warna dapat Ruang dapat mempengaruhi
menimbulkan keindahan. saiz sesuatu objek.

NOTA GURU
30 2.1.2 Guru menerangkan fungsi unsur seni dan prinsip rekaan. 31

Fungsi Unsur Seni




Kepelbagaian
MODUL 2
Gabungan pelbagai unsur, prinsip,
dan idea dalam satu gubahan.




MODUL 2




Garisan dapat menghasilkan Rupa boleh diolah menjadi simbol
corak jalinan, harmoni, irama
Imbangan dan pergerakan. atau lambang.
Sesuatu keadaan yang seimbang dalam
susunan karya dari segi tumpuan, berat,
tarikan, dan gubahan.













Kesatuan
Hubungan antara unsur seni yang Bentuk yang dilukis dapat Jalinan pada badan ular berfungsi
membantu dalam menghasilkan menggambarkan objek sebenar. sebagai penyamaran.
karya seni visual.














Irama dan pergerakan
Unsur seni yang berulang-ulang
untuk menghasilkan pergerakan.
Warna dapat Ruang dapat mempengaruhi
menimbulkan keindahan. saiz sesuatu objek.

NOTA GURU
30 2.1.2 Guru menerangkan fungsi unsur seni dan prinsip rekaan. 31

Fungsi Prinsip Rekaan






MODUL 2






MODUL 2



Penegasan berfungsi untuk Kepelbagaian dapat menampilkan
menarik perhatian. nilai estetika yang tinggi.





Harmoni pada bulu burung merak Kontra antara warna panas
memberi kesan keseragaman. dan warna sejuk dapat
mengelakkan kebosanan.































Irama dan pergerakan dapat menggambarkan keadaan sebenar.


Imbangan simetri dapat Kesatuan menimbulkan suasana yang
menimbulkan kesatuan. tenang dan selesa. Bincangkan unsur seni yang terdapat dalam
gambar prinsip rekaan yang dilihat.

32 33

Fungsi Prinsip Rekaan






MODUL 2






MODUL 2



Penegasan berfungsi untuk Kepelbagaian dapat menampilkan
menarik perhatian. nilai estetika yang tinggi.





Harmoni pada bulu burung merak Kontra antara warna panas
memberi kesan keseragaman. dan warna sejuk dapat
mengelakkan kebosanan.































Irama dan pergerakan dapat menggambarkan keadaan sebenar.


Imbangan simetri dapat Kesatuan menimbulkan suasana yang
menimbulkan kesatuan. tenang dan selesa. Bincangkan unsur seni yang terdapat dalam
gambar prinsip rekaan yang dilihat.

32 33

Aplikasi Seni




Kad Ucapan Pop-Up
MODUL 2

Alat 1. Reben 5. Cutter 9. Pen penanda
dan 2. Gunting 6. Kad berwarna hitam 10. Gam
Bahan 3. Pemadam 7. Kertas lukisan 11. Pensel
MODUL 2
4. Cutting mat 8. Pembaris 3


1 3 8 Potong lakaran dengan cutter. 4
Lipatkan bahagian potongan
10
4 6 yang perlu.
7
9 11
2
5











5

Gamkan kertas lukisan pada
kad berwarna hitam. 6
Potong sedikit bahagian
tepi kad.








Aspek kebersihan dan
1 keselamatan haruslah
diutamakan sepanjang
Lakarkan rupa piano menjalankan aktiviti.
pada kertas lukisan.
2
7
Warnakan rupa papan piano Masukkan reben dan ikatkannya.
dengan pen penanda.
NOTA GURU NOTA GURU
34 2.1.3 Guru menyenaraikan media, bahan, proses, dan teknik dalam unsur seni dan prinsip rekaan. 2.1.4 Guru membimbing murid mengaplikasikan unsur seni dan prinsip rekaan dalam penghasilan karya. 35

Aplikasi Seni




Kad Ucapan Pop-Up
MODUL 2

Alat 1. Reben 5. Cutter 9. Pen penanda
dan 2. Gunting 6. Kad berwarna hitam 10. Gam
Bahan 3. Pemadam 7. Kertas lukisan 11. Pensel
MODUL 2
4. Cutting mat 8. Pembaris 3


1 3 8 Potong lakaran dengan cutter. 4
Lipatkan bahagian potongan
10
4 6 yang perlu.
7
9 11
2
5











5

Gamkan kertas lukisan pada
kad berwarna hitam. 6
Potong sedikit bahagian
tepi kad.








Aspek kebersihan dan
1 keselamatan haruslah
diutamakan sepanjang
Lakarkan rupa piano menjalankan aktiviti.
pada kertas lukisan.
2
7
Warnakan rupa papan piano Masukkan reben dan ikatkannya.
dengan pen penanda.
NOTA GURU NOTA GURU
34 2.1.3 Guru menyenaraikan media, bahan, proses, dan teknik dalam unsur seni dan prinsip rekaan. 2.1.4 Guru membimbing murid mengaplikasikan unsur seni dan prinsip rekaan dalam penghasilan karya. 35

Latihan 1
LATIHAN


Lengkapkan unsur seni dengan melukis atau menampal gambar yang sesuai.

MODUL 2






MODUL 2












Bentuk
Garisan



Rupa
Hasil Kerja

• Pamerkan hasil kerja kamu di dalam kelas.
• Lihat hasil kerja yang telah dihasilkan oleh rakan kamu.
• Buat apresiasi terhadap hasil kerja tersebut dengan menekankan
kepada unsur seni dan prinsip rekaan yang telah dibuat.
• Buat perbandingan antara hasil kerja kamu dengan rakan.



Secara berpasangan, hasilkan satu origami kapal terbang kertas.
Bincang dan senaraikan asas seni reka yang diaplikasikan dalam
proses penghasilan origami tersebut.


Rumusan Unsur seni merupakan elemen asas dalam penghasilan Ruang
sesebuah karya seni. Biasanya karya seni yang dihasilkan Jalinan
mengandungi lebih daripada satu unsur seni. Prinsip rekaan
merupakan kaedah dan tatacara pengolahan unsur seni untuk
menimbulkan gambaran tertentu. Penggunaan unsur seni dan Warna
prinsip rekaan yang tepat mampu menghasilkan karya seni
yang bermutu tinggi.
NOTA GURU NOTA GURU
36 2.1.5 Guru membimbing murid menghasilkan karya dengan menggunakan asas seni reka dan • Guru perlu membuat salinan halaman ini sebelum menjalankan aktiviti berikut. 37
mempamerkan serta menceritakan hasil karya.

Latihan 1
LATIHAN


Lengkapkan unsur seni dengan melukis atau menampal gambar yang sesuai.

MODUL 2






MODUL 2












Bentuk
Garisan



Rupa
Hasil Kerja

• Pamerkan hasil kerja kamu di dalam kelas.
• Lihat hasil kerja yang telah dihasilkan oleh rakan kamu.
• Buat apresiasi terhadap hasil kerja tersebut dengan menekankan
kepada unsur seni dan prinsip rekaan yang telah dibuat.
• Buat perbandingan antara hasil kerja kamu dengan rakan.



Secara berpasangan, hasilkan satu origami kapal terbang kertas.
Bincang dan senaraikan asas seni reka yang diaplikasikan dalam
proses penghasilan origami tersebut.


Rumusan Unsur seni merupakan elemen asas dalam penghasilan Ruang
sesebuah karya seni. Biasanya karya seni yang dihasilkan Jalinan
mengandungi lebih daripada satu unsur seni. Prinsip rekaan
merupakan kaedah dan tatacara pengolahan unsur seni untuk
menimbulkan gambaran tertentu. Penggunaan unsur seni dan Warna
prinsip rekaan yang tepat mampu menghasilkan karya seni
yang bermutu tinggi.
NOTA GURU NOTA GURU
36 2.1.5 Guru membimbing murid menghasilkan karya dengan menggunakan asas seni reka dan • Guru perlu membuat salinan halaman ini sebelum menjalankan aktiviti berikut. 37
mempamerkan serta menceritakan hasil karya.

Modul 3 3.1 Asas Lukisan

Murid boleh:
SENI HALUS 3.1.1 Menyatakan maksud asas lukisan.

3.1.2 Menerangkan fungsi asas lukisan.
3.1.3 Menyenaraikan media, proses, dan teknik dalam
aktiviti lukisan.
3.1.4 Mengaplikasikan unsur seni dan prinsip rekaan
dalam penghasilan karya lukisan.
3.1.5 Menghasilkan karya dengan menggunakan asas
seni reka dan mempamerkan serta menceritakan
hasil karya.

3.2 Lukisan Teknik

Murid boleh:

3.2.1 Menyatakan maksud lukisan teknik.
3.2.2 Menerangkan fungsi lukisan teknik.
3.2.3 Menyenaraikan media, proses, dan teknik dalam
aktiviti lukisan teknik.
3.2.4 Mengaplikasikan unsur seni dan prinsip rekaan
dalam penghasilan karya lukisan teknik.
3.2.5 Menghasilkan karya dengan menggunakan asas
seni reka dan mempamerkan serta menceritakan
hasil karya.

3.3 Seni Cetak

Murid boleh:

3.3.1 Menyatakan maksud seni cetak.
3.3.2 Menerangkan fungsi seni cetak.
3.3.3 Menyenaraikan media, bahan, proses, dan teknik
Karya seni halus mempunyai nilai keindahan dan memberi kepuasan
cita rasa kepada peminatnya seperti lukisan atau catan, cetakan dan dalam penghasilan seni cetak secara konvensional
ukiran. Seni halus ialah aktiviti untuk melahirkan ekspresi dan idea atau kontemporari.
berbentuk dua dimensi (2D) dan tiga dimensi (3D). 3.3.4 Mengaplikasikan asas seni reka dalam penghasilan
seni cetak.
3.3.5 Menghasilkan karya dengan menggunakan teknik
yang sesuai dalam penghasilan seni cetak.
3.3.6 Mempamerkan serta menceritakan hasil karya.






38 39

Modul 3 3.1 Asas Lukisan

Murid boleh:
SENI HALUS 3.1.1 Menyatakan maksud asas lukisan.

3.1.2 Menerangkan fungsi asas lukisan.
3.1.3 Menyenaraikan media, proses, dan teknik dalam
aktiviti lukisan.
3.1.4 Mengaplikasikan unsur seni dan prinsip rekaan
dalam penghasilan karya lukisan.
3.1.5 Menghasilkan karya dengan menggunakan asas
seni reka dan mempamerkan serta menceritakan
hasil karya.

3.2 Lukisan Teknik

Murid boleh:

3.2.1 Menyatakan maksud lukisan teknik.
3.2.2 Menerangkan fungsi lukisan teknik.
3.2.3 Menyenaraikan media, proses, dan teknik dalam
aktiviti lukisan teknik.
3.2.4 Mengaplikasikan unsur seni dan prinsip rekaan
dalam penghasilan karya lukisan teknik.
3.2.5 Menghasilkan karya dengan menggunakan asas
seni reka dan mempamerkan serta menceritakan
hasil karya.

3.3 Seni Cetak

Murid boleh:

3.3.1 Menyatakan maksud seni cetak.
3.3.2 Menerangkan fungsi seni cetak.
3.3.3 Menyenaraikan media, bahan, proses, dan teknik
Karya seni halus mempunyai nilai keindahan dan memberi kepuasan
cita rasa kepada peminatnya seperti lukisan atau catan, cetakan dan dalam penghasilan seni cetak secara konvensional
ukiran. Seni halus ialah aktiviti untuk melahirkan ekspresi dan idea atau kontemporari.
berbentuk dua dimensi (2D) dan tiga dimensi (3D). 3.3.4 Mengaplikasikan asas seni reka dalam penghasilan
seni cetak.
3.3.5 Menghasilkan karya dengan menggunakan teknik
yang sesuai dalam penghasilan seni cetak.
3.3.6 Mempamerkan serta menceritakan hasil karya.






38 39

UNIT
1 Asas Lukisan Media Lukisan







Maksud Asas Lukisan


Lukisan ialah satu teknik menggambar yang terhasil daripada kesan garisan
dengan menggunakan media kering. Lukisan boleh dihasilkan pada permukaan
rata seperti kanvas, kadbod, plastik, papan, dan dinding.

MODUL 3



Arang Pensel
MODUL 3
MODUL 3
Fungsi Lukisan






Lukisan digunakan untuk meluahkan emosi dan
1 ekspresi pelukis menerusi tema yang disampaikan
melalui imej-imej tertentu.







Pastel Pen Teknikal
2 Lukisan yang mempunyai nilai estetika yang tinggi
dijadikan sebagai penghias ruangan.







Lukisan atau ilustrasi dijadikan sebagai maklumat
3 komunikasi yang penting untuk menyampaikan
info-info berguna yang terdapat pada poster.






Krayon Pensel Warna
NOTA GURU NOTA GURU
40 3.1.1 Guru menyatakan maksud asas lukisan. 3.1.3 Guru menyenaraikan media, proses, dan teknik dalam aktiviti lukisan. 41
3.1.2 Guru menerangkan fungsi asas lukisan.

UNIT
1 Asas Lukisan Media Lukisan







Maksud Asas Lukisan


Lukisan ialah satu teknik menggambar yang terhasil daripada kesan garisan
dengan menggunakan media kering. Lukisan boleh dihasilkan pada permukaan
rata seperti kanvas, kadbod, plastik, papan, dan dinding.

MODUL 3



Arang Pensel
MODUL 3
MODUL 3
Fungsi Lukisan






Lukisan digunakan untuk meluahkan emosi dan
1 ekspresi pelukis menerusi tema yang disampaikan
melalui imej-imej tertentu.







Pastel Pen Teknikal
2 Lukisan yang mempunyai nilai estetika yang tinggi
dijadikan sebagai penghias ruangan.







Lukisan atau ilustrasi dijadikan sebagai maklumat
3 komunikasi yang penting untuk menyampaikan
info-info berguna yang terdapat pada poster.






Krayon Pensel Warna
NOTA GURU NOTA GURU
40 3.1.1 Guru menyatakan maksud asas lukisan. 3.1.3 Guru menyenaraikan media, proses, dan teknik dalam aktiviti lukisan. 41
3.1.2 Guru menerangkan fungsi asas lukisan.

Proses Lukisan Teknik Lukisan
1














Pilih objek yang
hendak dilukis.
MODUL 3





MODUL 3
2 3
Tentukan sudut
pandangan, perspektif, Garisan selari Garisan spiral
ton, dan cahaya.







Buat lakaran kasar
dengan melukis garisan
luar objek tersebut.






4 5
Gunakan teknik-teknik
lukisan yang sesuai untuk
menunjukkan kesan
cahaya, bentuk, dan ruang.





Bahagikan ruang kepada
ruang latar belakang, ruang Garisan kontur Garisan silang pangkah
tengah, objek, dan ruang
hadapan.



42 43