เรือนโบราณพื้นถิ่นจังหวัดพัทลุง

ค�ำนิยม

พัทลุงเป็นจงั หวัดหน่ึงในภาคใต้ของประเทศไทย ท่ีมีประวัติความ
เป็นมาอันยาวนานมาตั้งแต่สมัยก่อนประวตั ิศาสตร์ ดังปรากฏหลักฐานจาก
การค้นพบขวานหนิ ขดั ในสมัยศรวี ชิ ยั (พุทธศตวรรษท่ี 13–14) ในทอ้ งท่ีต่างๆ
หลายอ�ำเภอ ส่วนด้านศาสนาจงั หวดั พัทลุงเปน็ แหล่งท่ีได้รบั วฒั นธรรม
อินเดียในด้านพระพุทธศาสนาลัทธมิ หายานปรากฏหลักฐานค้นพบ เชน่
พระพิมพ์ดินดิบจำ� นวนมากเปน็ รปู พระโพธสิ ัตว์ รปู เทวดา โดยค้นพบบรเิ วณ
ถ้�ำคูหาสวรรค์ และถ้�ำเขาอกทะลุ อ�ำเภอเมืองพัทลุง ส่วนในด้านการเมือง
การปกครอง จงั หวัดพัทลุงมีฐานะเป็นเมืองชนั้ ตรที ่ีเป็นหัวเมืองหน่ึงของ
พระราชอาณาจกั รทางใต้มาต้ังแต่ สมัยกรงุ ศรอี ยุธยา ต่อมาในรชั สมัยของ
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยูห่ วั ได้ทรงโปรดเกลา้ ใหม้ ีการปรบั ปรงุ
การปกครองส่วนภูมิภาคใหม่ เป็นการปกครองแบบเทศาภิบาลใน พ.ศ.
๒๔๓๗ และได้ประกาศจดั ตั้ง มณฑลนครศรธี รรมราชข้ึน เม่ือ พ.ศ.๒๔๓๙
ประกอบด้วยเมืองต่างๆ คือ นครศรธี รรมราช พัทลุง สงขลา และหวั เมืองท้ัง
๗ ท่ีเปน็ เมืองปตั ตานีเดิม สําหรบั เมืองพัทลุงแบง่ การปกครองเปน็ ๓ อําเภอ
คือ อําเภอ กลางเมือง อําเภออุดร และอําเภอทักษิณ ซง่ึ มีตัวเมืองตั้งอยูท่ ่ี
ตําบลลําปํา จนกระทั่ง พ.ศ. ๒๔๖๗ พระบาทสมเด็จ พระมงกุฎเกล้าเจา้ อยู่
หวั โปรดเกล้าฯ ใหย้ ้ายเมืองพัทลุงมาอยู่ท่ีตําบลคูหาสวรรค์จนถึงปจั จุบัน

จากความเป็นมาทางประวตั ิศาสตรด์ ังกล่าว ส่งผลใหจ้ งั หวัดพัทลุง
เป็นเมืองท่ีมีต้นทุนทางวัฒนธรรมสูงจะเห็นได้จากรอ่ งรอยทางอารยธรรม
และมรดกทางภมู ิปญั ญาท่แี สดงใหเ้ ปน็ ถึงรากเหงา้ ทางสังคม ท่มี ีการสืบสาน
รกั ษา และต่อยอดใหค้ งอยู่สืบไป
เรอื นพ้ืนถ่ินโบราณจงั หวัดพัทลุง ถือว่าเป็นการรวบรวมมรดกทาง
ภูมิปญั ญาอันล้�ำค่าด้านภูมิปญั ญาเชงิ ชา่ งของชาวพัทลุง ท่ีได้มีการประดิษฐ์
คิดค้น และสรา้ งสรรค์ด้วยลักษณะพิเศษของสถาปนิกท่ีแสดงให้เห็นถึง
เอกลักษณ์เฉพาะถ่ิน และคุณค่าเชงิ วัฒนธรรมทั้งด้านสภาพภูมิประเทศ
และภูมิอากาศ ด้านการด�ำรงชวี ิต และด้านความเชอ่ื และคตินิยมท่ีมีความ
สัมพันธก์ ับวิถีชวี ติ และสภาพสังคมตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบนั อีกท้ังเปน็ การ
ส่งเสรมิ ให้เด็ก เยาวชน และประชาชนได้รบั รถู้ ึงคุณค่าทางสถาปัตยกรรม
และรว่ มกันอนุรกั ษ์ สืบทอดมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม “เรอื นพ้ืนถ่ิน
โบราณจงั หวดั พัทลุง”

นายก้เู กียรติ วงศ์กระพันธุ์

ผู้วา่ ราชการจงั หวดั พทั ลงุ
พทุ ธศักราช ๒๕๖๐-ปจั จุบัน

Appreciation

Phatthalung is a province in southern Thailand with a long
history since prehistory as evidenced by the discovery of a polished
stone ax in the Sriwichai period (Buddhist century 13–14) in various
areas, and many districts. For the religion, Phatthalung is influenced by
Indian culture in terms of Mahayana Buddhism as the evidence that has
been found, for example, a large number of raw clay Buddha image in
the form of Bodhisattvas, angels around Khuha Sawan Cave and Khao
Ok Thalu Cave, Mueang Phatthalung District. In terms of politics and
administration, Phatthalung was a third-tier city that was one of the
provinces of the Southern Kingdom since the Ayutthaya period. Later,
in the reign of King Chulalongkorn was graciously pleased to have a new
provincial administration being a governance model in 1894, and established
Nakhon Si Thammarat County in 1896, consisting of cities namely Na-
khon Si Thammarat, Phatthalung, Songkhla, and the 7 provinces that
were originally Pattani. The city of Phatthalung is divided into 3 districts,
namely, Klang Muang, Udon, and Thaksin District, which had the city
located in Lampam sub-district, until 1924 His Majesty King Rama VI
decided to move the city of Phatthalung to Khuha Sawan sub-district
until the present.

As the history of Phatthalung affected it to be a city with
high cultural costs, as can be seen from the traces of civilization and
intellectual heritage showing its social roots with maintaining, and
continuing growing of inheritance,
Local ancient houses in Phatthalung Province is considered as a
collection of invaluable artisan wisdom heritage of Phatthalung people
that has been invented and created with the special characteristics of
architects demonstrating local uniqueness and cultural values both in
topography and climate. In terms of way of life, beliefs, and ideologies
that are related to their life and social conditions from the past to the
present as well as to encourage children, youth, and people to be aware
of the architectural value, and conserve together, inherit the cultural
wisdom heritage. “Local ancient houses in Phatthalung”

Mr. Kukiat Wongkrapunt

Phatthalung’s Governor
Since 2017 - Present

บทน�ำ

เรอื นพื้นถิ่นโบราณจงั หวดั พัทลงุ

เรอื นพ้ืนถ่ินหมายถึงเรอื นท่ีสรา้ งข้ึนในแต่ละท้องถ่ินจากคติความ
เชอ่ื ท่ีสืบทอดกันมาตั้งแต่ครง้ั บรรพบุรษุ ชา่ งส่วนมากมักจะไม่เปล่ียนแปลง
อดีตเคยท�ำมาอย่างไรก็จะท�ำอยา่ งน้ัน เคารพในศาสตรแ์ ละความรขู้ อง
ครบู าอาจารย์ จะมีแตกต่างกันบา้ งข้นึ อยูก่ ับรสนิยมความต้องการของเจา้ ของ
เรอื น และเทคนิคเชงิ ชา่ งของแต่ละคน เรอื นพ้นื ถ่ินจงั หวดั พทั ลงุ หมายรวมถึง
บา้ นท่อี ยูอ่ าศัยส่ิงปลกู สรา้ งเพ่ือประโยชน์ใชส้ อยและกุฏิท่พี ักสงฆ์ท่มี ีรปู แบบ
ทางสถาปตั ยกรรมเปน็ เรอื นไทยภาคใต้โดยประดิษฐค์ ิดค้นและสรา้ งสรรค์ให้
สัมพันธเ์ หมาะสมกับสภาพภูมิประเทศสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ สังคม
และวฒั นธรรม เรอื นพ้ืนถ่ินดั้งเดิมปลูกเปน็ เรอื นเครอ่ ื งผูกต่อมาพัฒนาเปน็
เรอื นเครอ่ ื งสับท่ีใชไ้ ม้จรงิ วสั ดทุ ่ีใชใ้ นการปลูกสรา้ งเรอื นเปน็ วสั ดทุ ่ีหาได้ใน
ทอ้ งถ่ินหรอื บรเิ วณใกลเ้ คียงอยา่ งเชน่ น�ำไม้ หวาย จากปา่ ใกลบ้ า้ นมาเปน็ ส่วน
ประกอบต่างๆ ของตัวเรอื น ท�ำกระเบ้อื งดินเผา กระเบ้อื งซเี มนต์ข้นึ ใชเ้ องใน
ท้องถ่ิน ตัดไม้ไผ่ท่ีปลูกเปน็ แนวรวั้ มาท�ำเปน็ ไม้ไผ่ขดั แตะ และสานแบบเส่ือ
ล�ำแพน เรอื นพ้ืนถ่ินปลูกสรา้ งอย่างเรยี บง่ายแต่แฝงไว้ด้วยความประณีต
งดงามสะท้อนสภาพของสังคม จารตี ขนบธรรมเนียมประเพณี คติความเชอ่ื
ด้ังเดิม น�ำความเข้าใจในธรรมชาติมาปรบั ใชก้ ับการด�ำรงชวี ิตประจำ� วัน
การผสมผสานกันระหว่างวัฒนธรรมท่ีแตกต่างคือความงาม ลักษณะเด่น
ของเรอื นพ้ืนถ่ินจงั หวัดพัทลุงท่ีสะท้อนให้เห็นถึง ความรกั ความสามัคคี
ความเอ้ืออาทรของคนท่ีมีความแตกต่างทางวฒั นธรรมคือ เรอื นท่ีปลูกสรา้ ง
แบบผสมผสานกันระหว่างเรอื นป้ ันหยาท่ีได้รบั อิทธพิ ลมาจากเรอื นมุสลิม
ปัตตานีกับเรอื นหลังคาทรงจว่ั สูงท่ีได้รบั อิทธพิ ลมาจากเรอื นไทยภาคกลาง

ซง่ึ รปู แบบของเรอื นลักษณะน้ีไม่ได้เกิดข้นึ โดยความบงั เอิญแต่เปน็ การจงใจ
สรา้ งเพ่ือให้กับญาติผู้ใหญ่ทั้งสองฝ่ายท่ีนับถือศาสนาอิสลามและศาสนา
พุทธท่ีเข้ามาเก่ียวดองกันในสถานะต่างๆ โดยสรา้ งเรอื นทรงป้ ันหยา
ให้กับญาติ ฝ่ายท่ีนับถือศาสนาอิสลาม และสรา้ งเรอื นทรงจวั่ ให้กับญาติท่ี
นับถือศาสนาพุทธจนเกิดการผสมผสานรปู แบบทางสถาปตั ยกรรมเปน็ เรอื น
ท่ีมีเอกลักษณ์เฉพาะและได้ถือปฏิบัติสืบทอดกันมานับรอ้ ยปีเรอื นลักษณะ
น้ีเปรยี บเสมือน “ประติมากรรมแหง่ ศานติ” ก็วา่ ได้ สังคมพหวุ ฒั นธรรม
ท่ีคนต่างศาสนาต่างวัฒนธรรมอยู่รว่ มกันอย่างสงบสุขคือเสน่ห์อย่างหน่ึง
ท่ีคนจงั หวัดพัทลุงควรภาคภูมิใจ

เรยี บเรยี งโดย อ.พิทยา บุษรารตั น์
อ.ศตวรรษ ช่วยนุ่ม

Preface

Local Ancient Houses in Phatthalung Province

Local houses refer to houses built in each locality based on
beliefs passed down from ancestors. Most technicians might not change
whatever they have done the same as in the past with the respect
of the knowledge and teachers. But, there will be some differences
depending on the tastes of the owners, and each technical technique.
Local houses in Phatthalung include residential, functional, and monks
houses with architectural styles as Southern Thai houses, invented
and created to be related to the terrain, natural environment. society
and culture. The original traditional houses were built as Ruen Krueng
Phook, later developed into Ruen Krueng Sub by using woods. The
materials used to build the house are materials that can be found locally
or nearby. For example, wood, rattan from the forest near the house
are used as parts of the house. Clay and cement tiles were made for
using, cutting bamboo planted along the fence line to make bamboo
lattice and weave as a Lam Pan mat. Local houses were built simply
but concealed with exquisite sophistication reflecting the condition
of society, customs, cultures and traditions, and belief by bringing an
understanding of nature to be applied to daily life. The combination
of different cultures was beautiful. The distinctive feature of the these
houses in Phatthalung that reflects the love, unity, and generosity of
people with cultural differences, which is a house buildung combined

between the Pan Ya house that was influenced by the Pattani Muslim
House and the tall gable roof house that was influenced by the Central
Thai House. This house style was not by chance but it was intentionally
created for both of the elders who were Muslim and Buddhist involving
as in different statuses. By building a Pan Ya house for relatives who
believed in Islam and a gable house for Buddhism relatives became
the combination of architectural styles into a unique house that has
been practiced for hundred years like a “peaceful architecture”. A
multicultural society where people of different religions and cultures
coexist peacefully is one of the charms that Phatthalung people should
be proud of.

Compiled by Pittaya Busararat
Ajarn Satawat Chuaynum

สารบัญ หน้า
Page
Table of Contents

สภาพทางภมู ิศาสตร์ และภมู ิอากาศ ๑๔
Geography and Climate 15

สภาพทางประวตั ิศาสตรแ์ ละสังคมวฒั นธรรม ๑๖

Historical and Sociocultural conditions 17

ลักษณะของเรอื นพื้นถิ่นจงั หวดั พทั ลงุ ๑๘

Characteristics of local houses in Phatthalung 23

เรอื นแฝดหลังคาทรงจวั่ ความลาดชนั ต่�ำทัง้ สองหลัง ๒๘

Twin house with low sloping gable roofs, both houses 29

เรอื นแฝดหลังคาทรงจวั่ สูงผสมกับหลังคาทรงจวั่ ลาดชันต่�ำ ๓๐
Twin house with high gable roofs mixed 31
with low sloping gable roofs

หลังคาทรงจวั่ สูงผสมกับหลังคาทรงป้ ันหยา ๓๒

Twin house with high gable roofs mixed 32

with Pan Ya roofs

หลังคาทรงป้ ันหยาทัง้ สองหลัง ๓๓

Twin house with Pan Ya roofs, both houses 33

หลังคา ๓๔

The roof 35

สารบัญ หน้า
Page
Table of Contents

ฝาเรอื น ๓๖

The house wall 36

เสาเรอื น ๓๗

The house pillar 37

เรอื นครวั ๓๘

The kitchen 38

บันไดเรอื น ๓๙

The house stairs 39

ลอมขา้ ว ๔๐
Lom Khao 40

ศาลาหน้าบ้าน ๔๑

The pavilion in front of the house 41

รวั้ บา้ น - ลานบา้ น ๔๒
The house fence - courtyard 43

ศาลาหน้าบา้ น ๔๑

The pavilion in front of the house 41

เรอื นพ้ืนถ่ินโบราณจงั หวดั พทั ลงุ ๔๖ - ๑๒๐
Local Ancient House in Phatthalung 46 - 121

สภาพทางภมู ิศาสตร์ และภมู ิอากาศ

ภาคใต้โดยรวมมภี มู อิ ากาศและภมู ปิ ระเทศเปน็ คาบสมทุ รมลี มมรสุม
ตะวนั ตกเฉียงใต้จากมหาสมุทรอินเดียท�ำใหฝ้ นตกชกุ และลมมรสุมตะวนั ออก
เฉียงเหนือท่ีพัดมาจากซกี โลกเหนือน�ำความชุม่ ชน้ื จากอ่าวไทยมาปกคลุม
ภาคใต้ฝ่ ังตะวนั ออกท�ำใหฝ้ นตกชกุ และมีอุณหภูมิลดลง ภาคใต้มีฤดูกาลท่ี
ชดั เจน ๒ ฤดู คือฤดฝู นกับฤดรู อ้ น จงั หวดั พัทลุงตั้งอยูต่ อนกลางของภาคใต้
ลึกเขา้ ไปในแผ่นดินตอนในไม่มีพ้ืนท่ีติดต่อกับทะเลอ่าวไทยและมหาสมุทร
อินเดียลกั ษณะภมู ิประเทศของจงั หวดั พัทลงุ ตั้งแต่เหนือจรดใต้ถกู ขนาบด้วย
เทือกเขาบรรทัดทางทิศตะวนั ตกท่ีมีสภาพเปน็ ปา่ ดิบชน้ื เขียวครม้ึ ตลอดปีมี
ความหลากหลายทางระบบนิเวศท่ีแตกต่างจากพ้ืนท่ีส่วนอ่ืนๆ ในภูมิภาคน้ี
ทอดตัวยาวเปน็ สันปนั น้�ำและเปน็ แนวก�ำแพงธรรมชาติบงั ลมมรสุมตะวนั ตก
เฉียงใต้และทางด้านทศิ ตะวนั ออกติดกับทะเลสาบสงขลาเปน็ แนวยาวขนาน
กับเทอื กเขาบรรทดั มีการตั้งถ่ินฐานเกิดเปน็ ชมุ ชนในพ้ืนท่ี ๓ ลกั ษณะคือพ้ืนท่ี
รมิ ทะเลสาบผู้ท่ีอาศัยอยูบ่ รเิ วณน้ีมีอาชพี ท�ำการประมง พ้ืนท่ีราบลุ่มตอนใน
เหมาะสมในการท�ำนาและพ้ืนท่ีลาดเชงิ เขาท่ีอุดมสมบูรณ์ไปด้วยผลไม้นานา
ชนิด จงั หวดั พัทลงุ เปน็ จงั หวดั ท่ไี ม่มีพ้ืนท่ตี ิดกับทะเลอ่าวไทยและมหาสมุทร
อินเดีย แต่มีทางออกสู่ทะเลอ่าวไทยท่หี วั เขาแดงจงั หวดั สงขลา และทางออก
มหาสมุทรอินเดียท่ีอ�ำเภอปะเหลียนจงั หวดั ตรงั มาตั้งแต่อดีต นับเป็นพ้ืนท่ี
ราบลุ่มรมิ ทะเลสาบมีความอุดมสมบูรณ์ไปด้วยทรพั ยากรธรรมชาติเหมาะ
กับการอยู่อาศัยท�ำการเกษตรกรรมและการประมงเพ่ือเล้ียงชพี สภาพ
ภูมิอากาศในฤดมู รสุมลมพายุพัดรนุ แรงจนสรา้ งความเสียหายแก่บา้ นเรอื น
และเรอื กสวนไรน่ า ฝนท่ีตกหนักมากในฤดฝู นท�ำใหน้ ้�ำหลากน้�ำท่วมขงั โดย
เฉพาะบรเิ วณท่ีราบลุ่มบรเิ วณรมิ ทะเลสาบเป็นระยะเวลายาวนานในทุกๆ
ปี มีลมบกลมทะเลคอยพัดผ่านท�ำใหอ้ ุณหภูมิลดลงคลายความรอ้ นอบอ้าว
ลกั ษณะทางภมู ิศาสตรแ์ ละภมู ิอากาศมีอิทธพิ ลส�ำคัญต่อการก�ำหนดรปู แบบ
เรอื นพักอาศัยในพ้ืนท่ีจงั หวดั พัทลุง

๑๔

Geography and Climate

Southern Thailand in overall has a peninsula climate and
topography with southwest monsoon from the Indian Ocean bringing
abundant rainfall and northeast monsoon coming from the northern
hemisphere, bringing moisture from the Gulf of Thailand to cover the
Southeast coast causing it to rain heavily and lower the temperature.
The Southern region has two distinct seasons which are rainy and sum-
mer. Phatthalung is located in the central part of the south, deep in the
inner land, it does not have an area connected to the Gulf of Thailand
and the Indian Ocean. The topography of Phatthalung from North to
South is surrounded by Khao Banthat Range in the West, which are
tropical rainforests that are very green throughout the year. There is
ecosystem diversity differently from the rest of the region. It extends
as a watershed and forms a natural wall covering the Southwest
monsoon winds, and on the East side is adjacent to Songkhla Lake along
the Khao Banthat Range. There are 3 types of community settlements in
the area, which are the lakeside area of those who live as a fisherman,
the inner lowlands are suitable for farming, and the hillside slopes are
fertile with various kinds of fruits. Phatthalung is a province that does
not have an area adjacent to the Gulf of Thailand and the Indian Ocean,
but there has been an entrance to the Gulf of Thailand at Hua Khao
Daeng, Songkhla, and the Indian Ocean at Palian District, Trang since
the past. It is a lowland area along the lake that is abundant in natural
resources suitable for living, doing agriculture, and fishing. The mon-
soon climate in the monsoon season causes severe damage to houses
and farms. Heavy rains in the rainy season cause flooding, especially
in the lowlands around the lake for a long period of time every year.
The wind blows through the sea, causing the temperature to relieve
the sweltering heat. Geographical and climatic characteristics have
an important influence on the formulation of housing in Phatthalung.

๑๕

สภาพทางประวตั ิศาสตรแ์ ละสังคมวฒั นธรรม

พัทลุงมีความส�ำคัญทางด้านประวัติศาสตรก์ ารเมืองการปกครองและ
การค้ามาตั้งแต่สมัยอยุธยาต่อเน่ืองมาถึงสมัยรตั นโกสินทรต์ อนต้น
เม่ือย้อนอดีตข้ึนไปในยุคการค้าโลกเม่ือหลายรอ้ ยปีก่อนพัทลุงมีเส้นทางผ่าน
คาบสมุทรเชอ่ื มทะเลอ่าวไทยกับทะเลอันดามันหลายชอ่ งทาง กองคาราวาน
ล�ำเลียงสินค้าทางบกจากฝ่ ังมหาสมุทรอินเดียตัดข้ามคาบสมุทรมายังฝ่ ังอ่าว
ไทยเพ่ือความรวดเรว็ โดยมีเมืองพัทลงุ เปน็ จุดพักสินค้าท่สี �ำคัญเมืองหน่ึงเพราะ
การค้าสมัยโบราณเป็นการค้าตามฤดูกาลเพ่ือให้ทันฤดูมรสุมโดยใชเ้ รอื ส�ำเภา
เป็นหลักมีการติดต่อค้าขายแลกเปล่ียนกับชาวต่างชาติดังปรากฏหลักฐานจาก
แผนท่ีการค้าของบรษิ ัทชาวต่างชาติ บันทึกของต่างชาติและเอกสารของฝ่าย
ไทยกล่าวตรงกันว่าภาคใต้ของไทยเป็นทำ� เลการค้ากับต่างประเทศท่ีดีท่ีสุดใน
เอเซยี มีเมืองนครศรธี รรมราช “Ligor” ปัตตานี “Patane” สงขลา “Songora”
และหน่ึงในเมืองท่าส�ำคัญของภาคใต้ในสมัยอยุธยาคือเมืองพัทลุงท่ีชาวต่าง
ชาติเรยี กวา่ “Bondelong” ต่อมาในสมัยรตั นโกสินทรต์ อนต้นเรยี กชอ่ื พัทลุงวา่
“Talung” อยุธยาค้าขายกับชาวต่างชาติผ่านพระคลงั สินค้าท่มี ีอ�ำนาจผูกขาดโดย
สมบูรณ์ สินค้าของเมืองพัทลุงท่ีส�ำคัญคือของป่าหนังสัตว์และรงั นกนางแอ่น
ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ฮอลันดาท�ำสัญญาผูกขาดการค้ารงั นกนางแอ่น
และหนังสัตว์กับอยุธยาแต่เพียงผู้เดียว ในอดีตพัทลุงมีเส้นทางการคมนาคม
โบราณทง้ั ทางบกและทางทะเลทางบกมี “ทางหลวง” หรอื บางพ้ืนท่เี รยี กวา่ “ทาง
ชา้ ง” จากราชธานีสู่หวั เมืองทางใต้ ส่วนทางทะเลการเดินเรอื ในอดีตจะแล่นเข้า
สู่ทะเลสาบสงขลามายงั เมืองพัทลุงท่ีตั้งอยูร่ มิ ทะเลสาบสงขลาเพ่ือหลบลมพายุ
ในฤดูมรสุม ตั้งแต่สมัยรชั กาลท่ี ๓ เป็นต้นมาพัทลุงถูกลดบทบาททางการค้า
เพราะการคมนาคมติดต่อระหวา่ งกรงุ เทพฯกับเมืองสงขลามีความสะดวกมากข้นึ
เมืองพัทลงุ ท่เี คยมีบทบาทส�ำคัญทางการค้าโลกก็ไม่มีชอ่ื ปรากฏในแผนท่กี ารค้า
ของต่างชาติอีกเลย ความเปน็ มาทางประวัติศาสตรท์ ่ียาวนานการมีปฏิสัมพันธ์
กับกลุ่มวัฒนธรรมท่ีแตกต่างเกิดการผสมผสานกันระหว่างภูมิปัญญาเชงิ ชา่ ง
ของบรรพบุรษุ ท่ีส่ังสมกันมาส่งผลท�ำใหเ้ รอื นพ้ืนถ่ินพัทลุงมีลักษณะพิเศษทาง
สถาปัตยกรรมท่ีมีเอกลักษณ์เป็นของตัวเอง

๑๖

Historical and Sociocultural conditions

Phatthalung has been important in the history of politics,
administration, and trade since the Ayutthaya continued to the early
Rattanakosin period. Going back to the era of world trade around
hundred years ago, Phatthalung had several routes through the penin-
sula connecting the Gulf of Thailand and the Andaman Sea. Caravans
transported goods by land from the Indian Ocean side, crossing the
peninsula to the Gulf of Thailand for convenience. Phatthalung was an
important cargo stop because ancient trade was a seasonal trade to
keep up with the monsoon season by using junk ships primarily dealing
with foreigners, as evidenced by the trading maps of foreign companies.
Foreign records and Thai documents concur that Southern Thailand is
the best foreign trade location in Asia with Nakhon Si Thammarat “Ligor”,
Pattani “Patane”, Songkhla “Singora”, and one of the Southern major port
cities in the Ayutthaya period, it was Phatthalung that foreigners called
“Bondelong”. Later, in the early Rattanakosin period, Phatthalung was
called “Talung”. Ayutthaya traded with foreigners through a warehouse
with absolute monopoly power. The main products of Phatthalung are
forest products, animal hides, and swallow’s nests during the reign of
King Narai. Hollanda solely contracted a monopoly on the swallow’s
nest and animal hides trade with Ayutthaya. In the past, Phatthalung had
ancient transportation routes both by land and sea . By land, there is
“Thang Luang” or in some areas called “Thang Chang” from the capital
city to the Southern provinces.By sea, shipping in the past would sail
from Songkhla Lake to Phatthalung City located on the edge of Songkhla
Lake to escape from monsoon winds. Since the reign of King Rama III,
Phatthalung has been reduced to trade roles because the transportation
between Bangkok and Songkhla was more convenient. Phatthalung, the
province that used to play an important role in world trade that would
not appear on foreign trade maps ever. For the long history, interac-
tion with different cultural groups, which is a combination of ancestral
artisan wisdom, resulted in the Phatthalung vernacular houses having
their own unique architectural features.

๑๗

ลักษณะของเรอื นพ้ืนถิ่นจงั หวดั พทั ลงุ

เรอื นพ้ืนถ่ินดั้งเดิมจงั หวัดพัทลุงมีสองรปู แบบรปู แบบแรกเป็นเรอื น
เครอ่ ื งผูกหลังเด่ียวขนาดเล็กปลูกสรา้ งแบบง่ายๆ มีท้ังแบบมีชานและไม่มีชาน
เรอื น วางตัวเรอื นตามตะวันหนั ด้านสกัดไปทางทิศตะวนั ออกและทิศตะวันตก
ด้านหน้าของเรอื นหนั ไปทางทิศเหนือหรอื ใต้ตามความเหมาะสม เรอื นท่ีมีนอก
ชานจะวางบันไดทางข้ึนเรอื นทางด้านทิศตะวันออก ส่วนเรอื นท่ีไม่มีนอกชาน
จะวางบันไดทางข้ึนเรอื นกับขอบระเบียงเลยและรปู แบบท่ีสองเป็นเรอื นแฝด
ใต้ถุนสูงแต่ไม่สูงจนเกินไปเป็นเรอื นเครอ่ ื งผูกท่ีผสมผสานกับเรอื นเครอ่ ื งสับ
หรอื ท่ีเรยี กว่าเรอื นเครอ่ ื งผูกแบบก่ึงถาวรมีขนาดใหญ่กว่าเรอื นเด่ียวเล็กน้อย
โดยเพ่ิมขนาดของตัวเรอื นเป็นสองชว่ งเสาคติการปลูกเรอื นนิยมวางเรอื นตาม
ตะวนั เรยี กวา่ “ลอยหวัน” ตามความเชอ่ื ท่ีวา่ “หา้ มปลูกเรอื นขวางตะวัน” การ
ปลูกเรอื นขวางตะวนั จะหาความเจรญิ ในชวี ติ ไม่ได้ ตามตะวนั หมายถึงหนั เรอื น
ด้านสกัดไปทางทิศตะวันออกและทิศตะวันตกฝาเรอื นด้านสกัดไม่นิยมเจาะ
ชอ่ งหน้าต่างเรอื นท้ังสองหลังเชอ่ื มต่อกันด้วยชานเรอื นเรยี กวา่ “นอกชาน” เปน็
ชานโล่งหรอื ชานแดดไม่มีหลังคาคลุมปูพ้ืนชานด้วยไม้ไผ่ทั้งล�ำหรอื ไม้ไผ่ผ่าซกี
เสาเรอื นท�ำด้วยไม้จรงิ พ้ืนเรอื นท�ำด้วยไม้จรงิ หรอื ปูด้วยฟากไม้ไผ่ ฝากรดุ ้วย
ไม้ไผ่สานแบบเส่ือล�ำแพนหรอื ไม้ไผ่ขดั แตะ ฝาใบปรอื ฝาใบตาลโตนด ฝาจาก
สาคูเยบ็ เปน็ ตับเรยี กวา่ “ตับจาก” มีเครา่ ไม้ไผ่ทับเปน็ แนวตั้งหรอื นาบเปน็ แนว
นอนเพ่ือปอ้ งกันความเสียหายจากแรงลมท่ีพัดมาปะทะฝาเรอื น ฝาทางสาคูน�ำ
มาวางเรยี งเป็นแนวต้ัง หลังคามุงด้วยจากสาคูใชไ้ ม้ไผ่นาบทับหลังคาเพ่ือกัน
ลมพัดหลบสันหลังคาด้วยตับจากเรยี กว่า “จากหลบ” ต่อมาเม่ือมีสังกะสีเข้า
มาเม่ือรอ้ ยปีก่อนก็ใชส้ ังกะสีในการคลุมสันหลังคา เรอื นท่ีเจา้ ของเรอื นรกั สวย
รกั งามจะเล็มจากชายหลังคาเสมอกัน นิยมสรา้ งเรอื นประธานหรอื เรอื นเอกให้
ใหญ่กว่าเรอื นหลังรองมีระเบียง พ้ืนระเบียงลดระดับต่�ำกว่าพ้ืนห้องนอนเล็ก
น้อยถัดจากพ้ืนระเบียงลดระดับต่�ำลงมาเปน็ พ้ืนนอกชาน นอกชานเป็นชานโล่ง
ชานแดดชานฝนหรอื ชานเปยี กแล้วแต่จะเรยี กไม่มีหลังคาคลุมใชเ้ ปน็ ท่ีตากขา้ ว
เปลือกตากปลาแห้งและใชส้ อยประโยชน์อย่างอ่ืน เรอื นประธานหลังคาสรา้ ง
เป็นทรงจวั่ มีความลาดชนั สูง หน้าจว่ั ด้านสกัดต่อหลังคาย่ืนออกมาเพ่ือกันฝน

๑๘

สาดเรยี กว่า “ปีกนก” ฝาด้านสกัดไม่นิยมเจาะชอ่ งหน้าต่าง ชายคาของเรอื น
ประธานด้านท่ีติดกับนอกชานจะห้อยต่�ำมากจนคนท่ีมีรปู รา่ งสูงจะต้องก้มเม่ือ
เวลาจะก้าวข้ึนเรอื น จากค�ำบอกเล่าของผู้สูงอายุได้ความวา่ คติความเชอ่ื ในการ
สรา้ งรปู แบบดังกล่าว เพราะสังเกตหลังคาฝ่ ังตรงกันขา้ มไม่มีการลดระดับลงมา
มากเชน่ เรอื นประธานถือวา่ เป็นจุดได้เปรยี บของเจา้ ของเรอื นเม่ือมีโจรผู้รา้ ยบุก
ข้ึนมาปล้นบ้าน เรอื นประธานนิยมสรา้ งไว้ทางด้านทิศใต้เป็นท่ีอาศัยหลับนอน
ส�ำหรบั พอ่ แมเ่ รอื นหลงั น้ีจะมเี รอื นครวั ไฟวางขวางบงั แดดชว่ งบา่ ยจงึ ทำ� ใหอ้ ากาศ
เยน็ สบายส่วนเรอื นหลังรองสรา้ งไวท้ างด้านทิศเหนือเปน็ เรอื นหลังเล็กกวา่ ไม่มี
ระเบยี งพ้ืนเรอื นยกระดับจากพ้ืนนอกชานมากพอสมควร เป็นท่ีอาศัยของลูกๆ
ฝาด้านสกัดปิดทึบถึงยอดจว่ั เรยี กว่า “หมุ้ กลอง” ส่วนเรอื นครวั ไฟจะวางขวาง
ตัวเรอื นนอนทางด้านทิศตะวันตกเพ่ือรบั ลมและแสงแดด บันไดทางข้ึนเรอื น
ท�ำด้วยไม้จรงิ หรอื ไม้ไผ่ทั้งล�ำวางพาดกับนอกชานทางด้านทิศตะวนั ออก เรอื น
พ้ืนถ่ินดั้งเดิมทั้งสองแบบเป็นเรอื นขนาดไม่ใหญ่โตมากโดยจะสรา้ งตามความ
จำ� เป็นและฐานะของผู้อยู่อาศัยปัจจุบันได้สูญหายไปหมดแล้ว เพราะวัสดุท่ีใช้
ไม่คงทนถาวรจงึ ผุพังไปตามกาลเวลา ลักษณะของเรอื นท่ีกล่าวมาท้งั หมดคือ
“ต้นแบบของเรอื นพ้ืนถ่ินจงั หวดั พัทลุง” โดยแท้จรงิ
พระราชหัตถเลขาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจา้ อยู่หัวรชั กาล
ท่ี ๕ ในการเสด็จประพาสเมืองพัทลุงเม่ือร.ศ. ๑๐๘ (พ.ศ.๒๔๓๒) ได้กล่าวถึง
ลักษณะทางสถาปัตยกรรมพ้ืนถ่ินท่ีล�ำป�ำ เมืองพัทลุงความว่า “ตามรมิ คลอง
บ้านเรอื นกรรมการและคนท่ีพอมีอันจะกินตั้งอยู่ฝ่ ังข้างเหนือตลอดไป แต่เป็น
เรอื นอย่างฝากระดานตามธรรมเนียม ขัดแตะถือปูนท้ังนั้นไม่มีฝาไม้กระดาน
เลยนอกจากบ้านพระยาจางวาง ลดจากขัดแตะถือปูนก็เป็นฝาสานท่ีเดียว ขา้ ง
ทางบกก็มีเรอื นมาก แต่เปน็ บา้ นตีรว้ั ล้อมไม่มีท่ีเป็นโรงติดๆ กันเลย ถึงตลาดก็
เป็นรา้ นชำ� เท่าน้ัน”
จากพระราชหัตถเลขาฯท�ำให้เห็นว่าในสมัยรชั กาลท่ี ๕ บ้านเรอื นของ
ราษฎรสามัญปลูกสรา้ งเป็นเรอื นเครอ่ ื งผูกฝาไม้ไผ่สานและไม้ไผ่ขัดแตะส่วน
เรอื นขัดแตะถือปูน ยังไม่มีการสรา้ งเรอื นเครอ่ ื งสับในหมู่ราษฎรสามัญมีแต่

๑๙

เฉพาะเรอื นของชนชนั้ เจา้ นายคือเรอื นของพระยาจางวางเท่านั้น แสดงว่าการ
สรา้ งเรอื นเครอ่ ื งสับของราษฎรสามัญในเมืองพัทลุงน่าจะเพ่งิ มีข้นึ ในชว่ งปลาย
รชั กาลท่ี ๕ หรอื ชว่ งต้นรชั กาลท่ี ๖ น้ีเอง
ลกั ษณะเรอื นพ้ืนถ่ินจงั หวดั พัทลงุ ปรบั เปล่ยี นจากเรอื นเครอ่ ื งผูกพัฒนา
มาเป็นเรอื นเครอ่ ื งสับแต่ยังคงเค้าโครงของเรอื นแบบดั้งเดิมไว้ทั้งหมดรวม
ท้ังคติความเชอ่ื การเปล่ียนแปลงท่ีเหน็ ได้ชดั คือ ขนาดของเรอื นเพ่ิมขนาดจาก
เรอื นสองชว่ งเสามาเป็นเรอื นขนาดสามชว่ งเสา และการรบั เอารปู แบบหลังคา
ทรงจว่ั สูงจากเรอื นไทยภาคกลางมาประยุกต์ให้เข้ากับเรอื นพ้ืนถ่ินด้ังเดิมของ
จงั หวดั พัทลุงซง่ึ เปน็ วฒั นธรรมจากกรงุ เทพฯถือวา่ เปน็ รปู แบบท่ีทันสมัยมากใน
ยุคน้ันท่ีไหลบ่าสู่หวั เมืองทางใต้ แถบบรเิ วณพ้ืนท่ีราบรอบลุ่มทะเลสาบสงขลา
รวมทั้งพ้ืนท่ีในเขตเมืองพัทลุง วัฒนธรรมดังกล่าวมาพรอ้ มกับการค้าชายฝ่ ัง
ทะเลท่ีเฟ่ ืองฟูสมัยรชั กาลท่ี ๓ และในสมัยรชั กาลท่ี ๕ มีการปฏิรปู ประเทศใน
หลายๆ ด้าน เชน่ การปฏิรปู การปกครอง ระบบราชการ ระบบการศึกษา และการ
คมนาคมย่งิ ส่งผลใหเ้ กิดการถ่ายเททางวฒั นธรรมรวดเรว็ ข้นึ พ้ืนท่จี งั หวดั พัทลงุ
รบั เอาวฒั นธรรมดังกลา่ วผ่านทางวดั และวงั เจา้ เมืองพัทลงุ มีอิทธพิ ลต่อชนชน้ั สูง
และส่งต่อมาถึงราษฎรสามัญในเวลาต่อมา รปู แบบจว่ั ทรงสูงออกแบบตกแต่ง
หน้าจว่ั ด้วยไม้กระดานแผ่นเรยี บธรรมดา หน้าจว่ั แบบเรอื ใบ และหน้าจว่ั แบบ
รศั มีพระอาทติ ยโ์ ดยเฉพาะจวั่ รศั มีพระอาทติ ยม์ ีใหเ้ หน็ น้อยมากเพราะไม่นิยมน�ำ
มาประดับตกแต่งเรอื นอยูอ่ าศัยรวมทั้งปา้ นลม ตัวเหงาก็เชน่ เดียวกัน มีเฉพาะ
วหิ ารและกุฏิท่ีพักสงฆ์เหตผุ ลเน่ืองจากมีคติความเชอ่ื ท่ีวา่ เปน็ รปู แบบท่ีมี ฐานา
นุศักด์ิเชงิ ชา่ งใชส้ �ำหรบั พระสงฆ์มากกว่าเรอื นอาศัยของประชาชนทั่วไปหลังคา
ทรงจว่ั สูงได้คล่ีคลายจนเกิดเป็นเอกลักษณ์เฉพาะถ่ินหลังคาทรง “เรอื นไทย
ภาคใต้” นอกจากหลังคาทรงจว่ั แบบเรอื นไทยภาคกลางแล้วยังรบั เอาหลังคา
ทรงป้ ันหยาจากเรอื นไทยมุสลิมปัตตานีมาผสมผสานอีกด้วย ส่วนของหลังคา
เรอื นประธานท่ีย่ืนเลยหน้าจวั่ ออกมาจะตีไม้กระดานทาบใต้ไม้ระแนงเพ่ือกัน
ไม่ใหล้ มพัดกระเบ้อื งปลิวและเพ่ิมความสวยงามเรยี กส่วนน้ีวา่ “หน้าผ้า หลังคา
ทรงจวั่ มีความลาดชนั สูงโค้งแอ่นเล็กน้อย ท�ำใหน้ ้�ำไหลลงอย่างรวดเรว็ ความ

๒๐

โค้งแอ่นของหลังคาชว่ ยท�ำใหน้ ้�ำพุ่งออกไปไม่ตกลงมาท่ีขอบชายคา หลังคาจว่ั
สูงชว่ ยใหอ้ ากาศถ่ายเทได้ดี คลายความรอ้ นท�ำใหอ้ ากาศเยน็ ลง ส่วนของนอก
ชานเปล่ียนจากชานโล่งมาเปน็ นอกชานท่ีมีหลังคาคลุมเพ่ือเพ่ิมประโยชน์ใชส้ อย
พ้ืนชานไม้ไผ่ท้งั ล�ำเปล่ียนมาปูด้วยแผ่นกระดานไม้เค่ียมท่ีทนแดด ทนฝน เรอื น
บางหลังไม้กระดานท่ีใชป้ ูมีความยาวเท่ากับความยาวของตัวเรอื นสามชว่ งเสา
เลยทีเดียว นอกชานนอกจากใชป้ ระโยชน์อ่ืนๆ แล้ว ยังใชเ้ ป็นท่ีตากข้าวเปลือก
ด้วย จงึ ต้องขยายนอกชานให้กว้างข้ึน ส่วนเรอื นหลังรองสรา้ งไว้ทางด้านทิศ
เหนือไม่มีระเบยี งการท่ีไม่มีระเบยี งทำ� ใหพ้ ้ืนเรอื นดสู ูงผิดปกติ เรอื นบางหลังจงึ
ท�ำลูกหีบเพ่ือก้าวข้ึนเรอื นหน้าห้องของเรอื นหลังเล็กจะทำ� เป็นท่ีน่ังพักย่ืนออก
มาจากตัวเรอื นประมาณสองแผ่นไม้กระดานความยาวเท่ากับความยาวของตัว
เรอื น พ้ืนท่ีนั่งลดระดับจากพ้ืนเรอื นเล็กน้อยพอเหมาะกับการนั่งห้อยขาเรยี ก
ว่า “เกยนอ” เสาเรอื นเปล่ียนจากไม้ไผ่ทั้งล�ำมาใชไ้ ม้จรงิ ส่วนฝาเรอื นเปล่ียนมา
เป็นไม้กระดานตีเกล็ดธรรมดา ฝาไม้กระดานตีเกล็ดระหว่างเครา่ ต้ังเป็นชอ่ งๆ
ฝาปะกนท่ีได้รบั อิทธพิ ลจากเรอื นไทยภาคกลาง และฝาสายบัวท่ีได้รบั อิทธพิ ล
จากเรอื นมุสลิมปตั ตานี เพ่ิมความกวา้ งของหน้าต่างออกแบบบานหน้าต่างเปน็
แบบลูกฟักท่ีสวยงาม ส�ำหรบั หลังคา น�ำกระเบ้ืองดินเผามามุงหลังคาแทนการ
มุงด้วยจาก แต่เรอื นบางหลังแม้วา่ เจา้ ของเปน็ คหบดีก็ยังคงมุงหลังคาด้วยจาก
อยูเ่ รอื นพ้ืนถ่ินจงั หวดั พัทลงุ ท่มี ีสภาพสมบูรณ์มีเหลอื อยูน่ ้อยมากท่เี หลอื ก็อยูใ่ น
สภาพผุพังเส่ียงท่ีจะสูญหายไป ส่วนท่ีเหลืออยูก่ ็ถูกดัดแปลง โดยเฉพาะเรอื น
หลงั รองมักจะถกู รอ้ ื ท้งิ ไปตามค�ำรอ้ งขอของลกู หลานเพ่ือสรา้ งบา้ นหลงั ใหม่ท่ที นั
สมัยกว่าโดยยังคงเรอื นหลังประธานไว้เหตุผลเน่ืองจากเรอื นประธานเป็นเรอื น
หลังใหญ่สรา้ งด้วยไม้เน้ือแข็งยังอยู่ในสภาพดีมีความประณีต อีกทั้งเป็นเรอื น
ท่ีพ่อแม่ใชอ้ าศัยหลับนอนเป็นการให้ความเคารพต่อบุพการี อีกเหตุผลหน่ึงท่ี
เรอื นโบราณถูกดัดแปลงเน่ืองจากเม่ือพ่อแม่แก่ชราหรอื จากไปเรอื นจะถูกแบง่
ปนั กันระหวา่ งพ่ีน้องโดยรอ้ ื เรอื นหลังรองเพ่ือน�ำไปสรา้ งในท่ีแหง่ ใหม่เรอื นหลัง
ประธานท่พี ่อแม่เคยอาศัยจะยงั คงอยูใ่ นท่เี ดิมเปน็ ส่วนมาก แต่บางรายจะรอ้ ื หมด
ทั้งสองหลังเพ่ือสรา้ งเรอื นหลังใหม่ท่ีทันสมัยกวา่ สนองตอบต่อการใชส้ อยในยุค

๒๑

ปจั จุบนั เป็นเหตุใหเ้ รอื นพ้ืนถ่ินจงั หวัดพัทลุงแทบไม่หลงเหลืออยู่เลย แต่เปน็ ท่ี
น่าภาคภูมิใจวา่ วังเจา้ เมืองพัทลุงส่วนท่ีเรยี กวา่ “วงั ใหม่” เป็นสถาปตั ยกรรมท่ี
ปลูกสรา้ งตามแบบเรอื นพ้ืนถ่ินดั้งเดิมจงั หวัดพัทลุงท่ีสถาปนิกเม่ือรอ้ ยปีก่อน
ท่ีใหค้ วามส�ำคัญและเขา้ ใจบรบิ ทและสภาพแวดล้อมทางวฒั นธรรมซง่ึ คนในยุค
ปัจจุบันควรจะเอาเป็นแบบอย่าง เรอื นพ้ืนถ่ินจงั หวัดพัทลุงมีองค์ประกอบทาง
สถาปัตยกรรมโดยรวมเหมือนๆ กัน ไม่ว่าจะเป็นส่วนของหลังคา ฝาเรอื น เสา
เรอื น ชานเรอื น ใต้ถุนเรอื น บนั ไดเรอื น และครวั ไฟตลอดจนคติความเชอ่ื แต่
ท่ีมีแตกต่างกันบ้างก็เป็นเรอ่ ื งรสนิยมส่วนตัวเล็กๆน้อยๆของเจา้ ของเรอื นและ
เทคนิคเชงิ ชา่ งของแต่ละคน การสรา้ งเรอื นแต่ละหลังจะยึดตามคติความเชอ่ื
ท่ีสืบทอดกันมาต้ังแต่ครง้ั บรรพบุรษุ เป็นประเพณีนิยม ชา่ งส่วนมากมักจะไม่
เปล่ียนแปลงรปู แบบ ในอดีตเคยท�ำมาอย่างไรก็ท�ำอย่างน้ันเคารพในศาสตร์
ความรขู้ องครบู าอาจารย์ ลักษณะโดดเด่นท่ีสังเกตได้อย่างชดั เจนคือส่วนของ
หลังคา เรอื นพ้ืนถ่ินจงั หวดั พัทลุง สามารถแบง่ ตามลักษณะของหลังคาเป็น ๔
ลักษณะคือ

๑. เรอื นแฝดหลังคาทรงจวั่ ลาดชนั ต่�ำท้ังสองหลัง
๒. เรอื นแฝดหลังคาทรงจวั่ สูงผสมกับหลังคาทรงจวั่ ลาดชนั ต่�ำ
๓. เรอื นแฝดหลังคาทรงจวั่ สูงผสมกับหลังคาทรงป้ ันหยา
๔. เรอื นแฝดหลังคาทรงป้ ันหยาท้ังสองหลัง

๒๒

Characteristics of local houses in Phatthalung.

There are two types of traditional local houses in Phatthalung.
The first type is Reun Krueng Phook, a single house that is built eas-
ily, there are both terraces and non-terraces by placing the house to
face the sun according to the East and West, the front of the house
faces to the North or South as appropriate. A house with a terrace will
settle a staircase leading up to the house on the East side. For the
house without a terrace, the stairs to the house are placed with the
edge of the balcony. The second type is a twin stilt house, but not too
high. It is a Reun Krueng Phook that is combined with a Reun Krueng
Sub, also known as a Semi-Ruen Krueng Phook, slightly larger than a
single house by increasing the size of the house to two poles, building
houses according to the sun, called “Loi Wan’’. According to the belief
that “do not build a house across the sun”, building a house across the
sun will not find prosperity in life. According to the sun, it means that
the front side of the house is facing East and West. The front side of the
house does not prefer to make the window, connected two houses by
a terrace called “Nok Chan”, an open terrace or a sun terrace without
a roof covering. The terrace is made of whole bamboo or split bamboo.
The pillars are made of real wood. The floor is made of real wood or
covered with bamboo. The wall is covered with woven bamboo in the
form of a Lam Pan mat or bamboo lattice, Prue, sugar palm, or king
sago palm leaves that is sewn into a wall called “Tub Chak” tied with a
piece of bamboo to prevent damage from the wind blowing against the
wall. The sago walls are arranged vertically, which is the roof thatched
from sago palm leaves with the bamboo laid over the roof to prevent
the wind blowing and covering the roof ridge by sago palm leaves,
called “Chak Lob”. Later, when the zinc roof came in a hundred years
ago, zinc roof was used to cover the roof ridge. If the owner was the
house lover, they would trim from the edge of the roof equally. It was
popular to build the main house to be larger than the second house
with a balcony. The balcony floor lowered slightly below the bedroom
floor, next to the balcony floor lowering to be a patio floor. A patio was
an open terrace, a sunny terrace or a wet terrace, as it is called with-

๒๓

out a roof, used as a place to dry paddy, dry fish and other things. The
main house was built in a gable shape with a high slope. The gable side
of the protruding roof to prevent the splashing rain called “Bird Wing”,
the cover of this side was not popular to make the window. The eaves
of the main house next to the patio was so low that tall people would
have to bow their head when stepping into the house. From the stories
of the elderly, it was said that the belief in creating this pattern, because
observing the opposite side of the roof is not lowered down as much as
the main house, is considered an advantage for the owner when thieves
break up and rob the house. The main house was popularly built on
the South side as a sleeping place for parents. This house would have a
kitchen to block the sunlight in the afternoon, thus making the weather
cool. The second house was built on the North side as a house that was
smaller than the main house, which did not have a balcony, the floor was
raised from the patio. It was the residence of the children. The cover
on the front was opaque to the top of the gable, called a “Hum Glong”.
The kitchen was placed across the West side to get wind and sunlight.
The stair leading up to the house was made of real wood or bamboo,
laying across the patio on the East side. The two traditional houses were
not very large, and were built according to the needs and status of the
residents. Presently, It is all disappeared because the materials used are
not durable, and decayed over time. The characteristics of all houses
mentioned above are “The prototype of the local house in Phatthalung
indeed”.
The royal letter of King Chulalongkorn, Rama V, on his visit to
Phatthalung in the year 1889, mentioned the local architectural features
of Lampam, Phatthalung was that “Along the canal, the houses of the
committee and the people who have enough money will always lived
on the North side, but it was a house like a traditional clapboard house,
lattice bamboo, or all cemented, without the wood cover at all, except
the house of Phraya Chang Wang. It was reduced from the lattice bam-
boo, or cement to be a single woven cover. There were many houses on
the land, but it was the house with a fence surrounding it. There were
no adjacent houses even at the market, it was just a grocery store.”

๒๔

From the royal letter, it was shown that in the reign of King Rama
V, the houses of the ordinary people were built as Reun Krueng Phook
that were made of woven bamboo and bamboo lattice, while the lattice
bamboo with cement houses. It was not built Reun Krueng Sub among
the ordinary people, only the house of the noble class, which was the
house of Phraya Zhang Wang. It indicated that the construction of Reun
Krueng Sub for ordinary people in Phatthalung probably only occurred
during the end of King Rama V reign or the beginning of King Rama VI
reign.
Characteristics of local houses in Phatthalung have been devel-
oped from Reun Krueng Phook to Reun Krueng Sub, but still remained all
the original house layouts, including beliefs. The obvious change is the
size of the house that had increased from a two-pillar house to a three-
pillar house and adopting the high gable roof style from the central Thai
houses to be applied to the traditional houses of Phatthalung, which was
a culture from Bangkok. It was considered a very modern style at that
time that came into the Southern provinces, around the Songkhla Lake
area, including the area in Phatthalung. This culture was accompanied
by a flourishing coastal trade during the reign of King Rama III, and King
Rama V. There were many reforms in the country, such as the reform
of the government, bureaucracy, education system and transportation,
which further resulted in the faster cultural transfering.
Phatthalung adopted the culture through temples and the ruler’s
palace influenced the elite and passed on to ordinary people later. The
tall gable style designed to decorate the gable with normal plain boards,
sailboat gable, and the gable of the sun ray, especially the gable of the
sun ray that was not much appeared to be seen in general as well as Tua
Ngao. It was shown only in wihans and monks’ cloisters as the reason
for belief that it was a form of artisanal that was used for monks rather
than general people’s residences. The high gable roof unraveled until a
unique identity was formed as “Southern Thai Houses”, in addition to
the gable-shaped roofs of the central Thai houses, also adopted the
Pan Ya roofs from Thai-Muslim houses in Pattani as well. The part roof
of the main house that extended over the gable would wedge with the

๒๕

wood under the lath to prevent the wind blowing the tiles and making it
more beautiful, called all this part as “Napha”. The gable roof had a steep
slope and was slightly bent causing the water to flow down quickly. The
curvature of the roof prevented water from flowing out and not falling
to the edge of the roof. The high gable roof allowed good ventilation,
dissipated heat and cooled the air. Part of the patio was changed from
an open-air space to be a covered patio increasing its utility. The entire
bamboo patio was replaced by a Kiam wood board that could prevent
sunlight, and rain. Some houses used wood boards that were the same
as the length of the three-pillar house. In addition, the patio had several
advantages, it was also used as a place to dry paddy, therefore they
needed to expand it being wider. As for the secondary house, it was
built on the North side, there was no balcony making the house look
unusually high. Some houses made a Luk Heep to step up to the front of
the room of the small house to make a seat protruding from the house
about two wooden boards, which was the length equal to the length
of the house. The seating area is slightly lowered from the house floor,
suitable for sitting with legs hanging down, known as “Kei Nor”. The pil-
lars of the house changed from a whole bamboo trunk to a real wood.
The cover was changed to a normal flakeboard. The flakeboard cover
set up a gap that was influenced by Thai houses in the Central region,
and the lotus cover board that was influenced by the Pattani Muslim
house, increasing the width of the windows, designed as a beautiful
panel style. For the roof, clay tiles were used to cover the roof instead
of palm leaves, but in some houses, although the owners were wealthy,
they still thatched the roofs from palm leaves. The houses in Phatthalung
that are in perfect condition, there are very few left, and all of them
decay at the risk of disappearing. Some of them have been modified,
especially the secondary house is often demolished at the request of
the descendants to build a new one, which is a more modern house,
but still keeping the main house because it is a large house, which is
made from hardwood and still in good condition and exquisiteness. It
is also a house where parents live in order to express their respect to
them.

๒๖

Another reason that the old houses are modified is because
when parents are old or passed away, the houses are shared between
siblings by demolishing the secondary houses to build in a new place.
Most of the original main house will remain in condition but some peo-
ple will dismantle both houses in order to build a new one that is more
modern to match the uses in the present causing the local houses in
Phatthalung almost disappear. But, it is proud that the Pattalung ruler’s
palace, in the part that is known as “New Palace”, is an architecture,
which was built as the original local house style in Phatthalung around
hundred years ago, emphasized and understood the cultural context
and environment that people who live in the present should follow.
Local houses in Phatthalung have the same overall architectural ele-
ments, such as the roofs, walls, pillars, terraces, basements, stairs, and
kitchens as well as the beliefs, but there are some differences, which is
a personal taste of the owner and the technician’s technique of each
person.
The construction of each house is based on beliefs passed down
from the ancestors as a tradition. Most technicians would not change the
format whatever they have done in the past, they would do the same,
which means showing respect to their teacher’s knowledge. The most
noticeable feature is the roof section. Local houses in Phatthalung can
be divided according to the roof type into 4 types as follows:

1. Twin house with low sloping gable roofs, both houses.
2. Twin house with high gable roofs mixed with low sloping gable roofs.
3. Twin house with high gable roofs mixed with Pan Ya roofs.
4. Twin house with Pan Ya roofs, both houses.

๒๗

๑. เรอื นแฝดหลังคาทรงจวั่ ความลาดชนั ต่�ำท้งั สองหลัง

เรอื นแฝดใต้ถนุ สงู หลงั คาทรงจว่ั ความลาดชนั ต่�ำทง้ั สองหลงั หรอื เรยี กวา่
ทรงจวั่ ป้านเชอ่ื มต่อกันด้วยนอกชานท่ีมีหลังคาคลุมแบบลาดเอียงไม่นิยมสรา้ ง
แบบทรงจว่ั เน่ืองจากเรอื นประธานเปน็ เรอื นทรงจว่ั มีขนาดใหญก่ วา่ เรอื นหลงั รอง
ท่ีมีขนาดเล็กกว่าเม่ือเพ่ิมจวั่ ท่ีคลุมชานเข้าไปอีกจะทำ� ใหอ้ งค์ประกอบของเรอื น
ไม่สมบูรณ์แลดูขัดตาคงปล่อยใหเ้ ป็นชานโล่งเป็นเรอื นท่ีได้รบั ความนิยมอย่าง
แพรห่ ลายในทุกพ้ืนท่ีในเขตจงั หวัดพัทลุงต้ังแต่พ้ืนท่ีลาดเชงิ เขาพ้ืนท่ีราบลุ่ม
ตอนกลางจนถึงพ้ืนท่ีรมิ ทะเลสาบ เปน็ ท้ังเรอื นของราษฎรสามัญและเรอื นของ
ผู้มีฐานะดีการสรา้ งเรอื นใหม้ ีขนาดเลก็ หรอื ขนาดใหญข่ ้นึ อยูก่ ับฐานะของเจา้ ของ
เรอื นและค�ำนึงถึงประโยชน์ใชส้ อย เรอื นบางหลังมีขนาดใหญ่มากด้านสกัดมี
เพ่ิมขนาดกว้างเป็นสองชว่ งเสา ส่วนมากเรอื นลักษณะน้ีมักจะถูกดัดแปลงต่อ
เติมตามความจำ� เปน็ ของเจา้ ของเรอื นจนจำ� เค้าโครงแทบไม่ได้ เรอื นประธานจะ
มีระเบยี ง ส่วนเรอื นหลังรองจะไม่มีระเบยี งเชน่ เรอื นพ้ืนถ่ินท่ัวๆ ไป แต่เรอื นบาง
หลังก็ไม่มีระเบยี งเลยท้งั สองหลังไม่มีระเบยี บกฎเกณฑ์ตายตัวท้งั สองแบบมีให้
เหน็ พอๆ กัน ปลูกสรา้ งอย่างเรยี บง่ายมุ่งประโยชน์ในการใชส้ อยมากกว่าความ
ประณีตสวยงามเพ่ือลดต้นทุน

๒๘

1. Twin house with low sloping gable roofs, both houses.

Twin houses with high basements, low sloping gable roofs,
both houses or called obtuse gables are connected by a terrace with a
sloping roof. It was not popular to build a gable style because the main
house was a larger gable house than the second house, if they added a
gable that covers the terrace, it would make the elements of the house
not complete and look weird, just leaving it as an open terrace. It was
a house that was widely popular in all areas in Phatthalung from the
slopes of the foothills, the central lowland, and lakeside area. It was
both the ordinary people’s house and the wealthy people’s. The house
was built to be small or large depending on the status of the owner and
thinking about the usefulness. Some houses were very large, the front
side expanded the width to two pillars. Most of the houses were often
modified according to the needs of owners until the layout, which was
almost unrecognizable. The main house had a balcony, and the second
did not have a balcony like a typical local house, but some houses did
not have a balcony in both houses. There was no fixed set of rules,
simple building by focusing on the uses more than the beauty in order
to save the cost.

๒๙

๒. เรอื นแฝดหลังคาทรงจว่ั สูงผสมกับหลังคาทรงจวั่ ลาดชนั ต่�ำ

เรอื นแฝดหลังคาทรงจวั่ สูงผสมกับหลังคาทรงจวั่ ป้านความลาดชนั ต่�ำ
เปน็ เรอื นพ้ืนถ่ินจงั หวัดพัทลุง ท่ีคล่ีคลายมาจากเรอื นพ้ืนถ่ินด้ังเดิมและพัฒนา
มาเปน็ เรอื นเครอ่ ื งสับ ลักษณะเด่นคือหลังคาทรงจวั่ สูง ท่ีได้รบั อิทธพิ ลมาจาก
เรอื นไทยภาคกลางพัฒนาจนเกิดเป็นเอกลักษณ์เฉพาะในเรอื นพ้ืนถ่ินจงั หวัด
พัทลุง ตกแต่งหน้าจวั่ ด้วยไม้กระดานตีเกล็ดแบบธรรมดา แบบใบเรอื และ
หน้าจวั่ แบบรศั มีพระอาทิตย์ หลังคามีความโค้งแอ่นเล็กน้อย มีความประณีต
สวยงาม เรอื นพ้ืนถ่ินจงั หวัดพัทลุงไม่นิยมมีตัวเหงาป้ ันลม เรอื นประธานมักจะ
สรา้ งให้ใหญ่กว่าหลังคามุงด้วยกระเบ้ืองดินเผาสันหลังคาครอบด้วยกระเบ้ือง
คลุม กระเบ้อื งดินเผาแผ่นส่ีเหล่ียมและก่อปูนทับตกแต่งแลดูสวยงาม ฝาเรอื น
ไม้กระดานตีเกล็ดแบบธรรมดา ฝาแบบไม้กระดานตีเกล็ดระหว่างไม้เครา่ ตั้งท่ี
แบ่งเป็นชอ่ งๆ ฝาปะกนเลียนแบบมาจากเรอื นไทยภาคกลางแต่ฝีมือประณีต
น้อยกวา่ และฝาสายบวั ท่ีรบั อิทธพิ ลมาจากเรอื นมุสลิมปตั ตานี
เรอื นรองสรา้ งให้เล็กลงหลังคาทรงจวั่ ป้านความลาดชนั ต่�ำ เป็นเรอื น
ของผู้มีฐานะดี เน่ืองจากต้องอาศัยชา่ งท่ีมีฝีมือสรา้ งด้วยความประณีต เลือกใช้
ไม้เน้ือแข็งอย่างดีโดยเฉพาะฝาสายบัวท่ีต้องใชก้ ระดานแผ่นใหญ่จำ� นวนมาก
ราษฎรสามัญไม่สามารถหามาได้ มีความพิถีพิถันในการออกแบบบานประตู
บานหน้าต่างหรอื แม้แต่ตีนเสาก็ออกแบบอยา่ งสวยงาม เรอื นลักษณะน้ีใน
ชมุ ชนหน่ึงๆ จะมีเพียงไม่ก่ีหลัง ปัจจุบนั มีเหลืออยูน่ ้อยมาก

๓๐

2. Twin house with high gable roofs mixed
with low sloping gable roofs.

Twin houses with high gable roofs mixed with obtuse gable roofs
and low slopes were local houses in Phatthalung that emerged from
the original local house, and developed into a Reun Krueng Sub. The
distinctive feature was the high gable roof influenced by Thai houses
in the Central region, developed until becoming the uniqueness of the
local houses in Phatthalung. The gable was decorated by simple flake-
boards as sailboat, and sun ray type. The roof was slightly curved with
exquisite beauty. It was not popular to have Tua Ngao. The main house
was usually built larger than the second house with the clay tiles roof,
the roof ridge is covered with square terracotta tiles, and the cement
overlays to decorate them more beautifully. Normal wooden flakeboard
cover was divided into spaces. The Pakon cover was imitated from the
Central Thai House, but the craftsmanship was less elaborate. and the
lotus cover that was influenced by Muslim houses in Pattani.
The second house was built to be smaller, the roof was low slope
obtuse gable. It was the house of the wealthy people due to the need
for skilled builders to build with elaboration, choosing a good hardwood,
especially the lotus cover that required a lot of large wooden boards
that ordinary people could not find. It was meticulous in designing the
doors, windows or even the pillar base beautifully. There are a few
houses of this type in the community currently.

๓๑

๓. หลังคาทรงจวั่ สูงผสมกับหลังคาทรงป้ ันหยา

เรอื นแฝดหลังคาทรงจวั่ สูงผสมกับหลังคาทรงป้ ันหยาเกิดจากการผสม
ผสานกันของเรอื นหลังคาทรงจวั่ สูงท่ีได้รบั อิทธพิ ลจากเรอื นไทยภาคกลางกับ
เรอื นหลังคาทรงป้ ันหยาท่ีได้รบั อิทธพิ ลมาจากเรอื นมุสลิมปัตตานี เป็นเรอื นท่ี
สะท้อนวิถีชวี ิตของคนในชมุ ชนท่ีมีวัฒนธรรมแตกต่างกันอยู่รว่ มกันอย่างสันติ
มีการเอ้ือเฟ้ ือเผ่ือแผ่ซง่ึ กันและกันเรอื นท้ังสองหลังถูกเชอ่ื มด้วยชานเรอื นท่ีมี
การสรา้ งหลังคาคลุม หลังคามุงด้วยกระเบ้อื งดินเผา ฝาเรอื นจะเปน็ ไม้กระดาน
ตีเกล็ดธรรมดา ฝาแบบไม้กระดานตีเกล็ดระหว่างไม้เครา่ ตั้งท่ีแบ่งเป็นชอ่ งๆ
ส่วนมากเปน็ เรอื นพักอาศัยของชาวไทยมุสลิมบรเิ วณรมิ ฝ่ ังทะเลสาบสรา้ งอยา่ ง
ประณีตสวยงามมีขนาดใหญพ่ ้ืนเรอื นไม่สูงมากเพ่ือหลบการปะทะลมพายุในฤดู
มรสุม เรอื นลักษณะน้ีกระจายไปตามชมุ ชนรมิ ทะเลสาบในเขตจงั หวดั พัทลุงหรอื
ชมุ ชนอ่ืนๆ ท่ีมีชาวไทยมุสลิมอาศัยอยู่

3. Twin house with high gable roofs mixed
with Pan Ya roofs.

Twin house with high gable roofs mixed with Pan Ya roofs
were a combination of high gable roof houses influenced by Central
Thai houses and Pan Ya roof houses influenced by Muslim houses
in Pattani. It was a house that reflected the people’s lifestyle in a
community with different cultures living together peacefully and
generously to each other. The two houses were connected by a
covered terrace. The roof was covered with clay tiles. The cover of
the house was a normal flakeboard, divided into spaces. Most of
them were Thai-Muslim residences on the edge of the lake. It was
built elaborately and beautifully. It was a large house that was not
very high floor to avoid winds during the monsoon season. This type
of house was distributed among lakeside communities in Phatthalung
or other communities where Thai Muslims lived.

๓๒

๔. หลังคาทรงป้ ันหยาท้งั สองหลัง

เรอื นแฝดทรงป้ นั หยาเปน็ เรอื นของชาวไทยมุสลิมขนาดใหญส่ รา้ งด้วย
ความประณีตสวยงามเรอื นท้ังสองหลังถูกเชอ่ื มด้วยชานเรอื นท่ีมีหลังคาคลุม
แบบลาดเอียงและแบบทรงจว่ั ขนาดเล็กมีความสมดุลกับเรอื นท้ังสองหลังเป็น
เรอื นยกพ้ืนไม่สูงมากนักเพ่ือหลบลมพายุหน้ามรสุม เรอื นท่ีปลูกสรา้ งลึกเขา้ ไป
ในแผ่นดินตอนในจะเพ่ิมความสูงเพ่ือหนีน้�ำทว่ มหลากและน้�ำทว่ มขงั การท่เี รอื น
ท่ีตั้งอยูร่ มิ ทะเลสาบนิยมปลูกเรอื นไม่สูงมากโดยมีความเชอ่ื ว่า “ลมน่ากลัวกวา่
น้�ำ” ในชว่ งชวี ิตหน่ึงผู้คนแถบน้ีจะเจอวิกฤตจากลมพายุรนุ แรงอย่างน้อยหน่ึง
ครงั้ วิถีชวี ิตส่วนใหญ่จะอยู่กับน้�ำทุกครวั เรอื นจงึ ต้องมีเรอื ไว้ส�ำหรบั ใชง้ านเป็น
เรอื นท่ีกระจายตัวอยู่รอบๆ ทะเลสาบ

4. Twin house with Pan Ya roofs, both houses.

Twin house with Pan Ya roofs were a large Thai-Muslim houses,
built with elaboration and beauty. Both houses were connected by
terraces with sloping roofs and small gable designs, balanced with
both houses. It was a raised basement house, which was not very
high in order to avoid the wind in front of the monsoon season.
Houses built deep into the inner land that needed to increase the
height escaping flooding. The reason why they always built the house
located on the edge of the lake was not very high with the belief that
“Wind is more frightening than water”. In a lifetime, people in this area
would encounter at least one crisis from severe wind storms. Most
of their livelihoods were dependent on water, so every household
had to have a boat to use as a house that spreaded around the lake.

๓๓

ส่วนประกอบท่สี �ำคัญของเรอื นพ้ืนถิ่นจงั หวดั พัทลงุ

หลังคา

หลังคามีอยู่ด้วยกัน ๓ ลักษณะหลังคาทรงจวั่ สูงท่ีได้รบั อิทธพิ ลจาก
เรอื นไทยภาคกลางเปน็ หลังคาท่ีมีความลาดชนั สูงมีความโค้งแอ่นเล็กน้อยชว่ ย
ใหน้ ้�ำไหลลงจากหลงั คาอยา่ งรวดเรว็ อากาศถ่ายเทสะดวก ทำ� ใหค้ ลายความรอ้ น
อบอ้าวสอดคล้องกับสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติและภูมิอากาศท่ีมีฝนตก
ชกุ หลังคามุงด้วยจากและกระเบ้อื งดินเผาไม่มีปา้ นลม และตัวเหงา หน้าจวั่ ตี
ด้วยกระดานแผ่นเรยี บธรรมดาและแบบใบเรอื ส่วนแบบรศั มีดวงอาทติ ยห์ รอื จว่ั
ใบตาลรปู แบบของจว่ั รศั มีพระอาทติ ยใ์ นพ้ืนท่จี งั หวดั พัทลงุ ไม่นิยมน�ำมาตกแต่ง
เรอื นพักอาศัยของราษฎรสามัญ หลังคามุงด้วยกระเบ้อื งดินเผา สันหลังคาคลุม
ด้วยกระเบ้อื งคลุม กระเบ้อื งดินเผาแผ่นส่ีเหล่ียมและก่อทับด้วยปูน
หลังคาทรงลาดชนั ต่�ำหรอื จว่ั ป้านเปน็ จว่ั ท่ีได้รบั ความนิยมท่ัวไปท้ังแต่
พ้ืนท่ีลาดเชงิ เขากระจายตัวในบรเิ วณพ้ืนท่ีราบลุ่มไปจนถึงรมิ ฝ่ ังทะเลเน่ืองจาก
เปน็ จวั่ ท่สี รา้ งอยา่ งเรยี บงา่ ยโดยเฉพาะหน้าจวั่ กรดุ ้วยแผ่นกระดานเรยี บธรรมดา
ไม่มีการตกแต่ง ลดต้นทุนการสรา้ ง ฝาด้านสกัดของเรอื นหลังรองตีฝาปิดทึบ
จนถึงยอดจว่ั เรยี กว่า “หุ้มกลอง” ลักษณะทรงจว่ั ป้านเป็นหลังคาของเรอื นท่ีมี
อยูท่ ่ัวไปในแถบอุษาคเนย์
หลงั คาทรงป้ นั หยาเปน็ หลงั คาท่ไี ด้รบั อิทธพิ ลมาจากเรอื นมุสลมิ ปตั ตานี
โครงสรา้ งหลังคาท่ีมีความแข็งแรงทนทานต้านลมพายุได้ดีเหมาะสมกับสภาพ
ดินฟ้าอากาศ หลังคามุงด้วยกระเบ้ืองดินเผาสันหลังคาและครอบตะเข้ก่อทับ
ด้วยปูนตกแต่งสวยงามเรอื นบางหลังตรงส่วนปลายของสันหลังคากระดกข้ึน
เล็กน้อยตามคติแบบจนี เรอื นบางหลังคลุมสันหลังคาด้วยกระเบ้อื งดินเผาแผ่น
ส่ีเหล่ียมแต่ไม่นิยมคลุมสันหลังคาด้วยกระเบ้ืองคลุม ส่วนขอบหลังคาด้านล่าง
ของเรอื นบางหลังท่ีเจา้ ของเรอื น รกั สวยรกั งามจะมุงกระเบ้อื งใหเ้ สมอกันอยา่ ง
พิถีพิถันสวยงาม

๓๔

Important components of local houses in Phatthalung.

The roof

There were 3 types of roofs. The high gable roof was influ-
enced by the Central Thai Houses. It had a steep slope with a slight
curve that allows water to flow down from the roof quickly, and was
well-ventilated. It relieved the sweltering heat in accordance with
the natural environment, and the rainy climate heavily. The roof
was thatched with palm leaves and the clay tiles without Pan Lom
and Tua Ngao. The gables were thatched with normal plain board
as sailboat form. For the sun ray form or palm leaves gable, a form
of the sun ray gable in Phatthalung was not popular to decorate the
houses of ordinary people. The roof was covered with clay tiles, roof
ridge covered with tile covering square terracotta tiles and cemented
overlays.
Low sloping roof or obtuse gable was a popular gable in
general, as in the slopes of the hills spreading into the lowlands until
to the seaside because it was a simple gable, especially the gable
covered with normal smooth board without the decoration, which
could reduce the building cost. The front side of the second house
wedged the solid cover to the top of the gable called “Hum Glong”.
The obtuse gable shape was the roof of the house that was common
in Southeast Asia.
The Pan Ya roof was influenced by Muslim house of Pattani.
The roof structure was strong and resistant to wind and storm, suit-
able for weather conditions. The roof was thatched with clay tiles, the
ridge of the roof was overlaid with beautiful mortar. Some houses,
at the end of the roof ridge, were slightly tilted up according to the
Chinese style. Some houses covered the roof ridge with square slabs
of clay tile, but did not cover the roof ridge with roof tiles. The bot-
tom edge of the roof of some houses that the owner was the house
lover would thatch the tiles meticulously and beautifully.

๓๕

ฝาเรอื น

ฝาเรอื นโดยท่ัวไปเปน็ ฝาไม้กระดานตีเกล็ดธรรมดา ฝากระดานตีเกล็ด
ระหว่างไม้เครา่ ต้ังท่ีแบง่ เปน็ ชอ่ งๆ ฝาปะกนแบบเรอื นไทยภาคกลาง ฝาสายบวั
แบบเรอื นปัตตานี ฝาไม้ไผ่ขัดแตะ ฝาไม้ไผ่สาน เรอื นของคนท่ีมีฐานะดีจะท�ำ
เปน็ ฝาสายบวั ซง่ึ ต้องใชไ้ ม้กระดานแผ่นใหญ่ ชอ่ งระบายอากาศของเรอื นพ้ืนถ่ิน
จงั หวดั พัทลุงส่วนใหญท่ ำ� แบบเรยี บง่ายไม่นิยมตกแต่งแบบเรอื นมุสลิมปตั ตานี
จะมีบา้ งก็ไม่ประณีตเท่า หน้าต่างนิยมเจาะเปน็ บานเล็กๆ คติความเชอ่ื ของคน
โบราณกล่าววา่ “ตางค่าหตู คู ่าตา” หมายถึงความกวา้ งของหน้าต่างเอาเชอื กวดั
จากหูอ้อมท้ายทอยมาจรดกับหูอีกข้างหน่ึงนั่นคือความกว้างของหน้าต่างเม่ือ
ทดลองวัดดูแล้วจะได้ประมาณ ๑๒ น้ิวส่วนความกว้างของประตูก็วัดจากตา
ในลักษณะเดียวกันจะได้ความกวา้ งประมาณ ๒๐ น้ิวบานหน้าต่างมีบานเดียวต่อ
มาขยายหน้าต่างใหก้ ว้างข้ึนจงึ ท�ำหน้าต่างสองบานเป็นหน้าต่างลูกฟักสวยงาม
หน้าต่างของเรอื นบางหลังใส่ลูกกรงเหล็กบางหลังก็ไม่มีลูกกรง

The house wall.

The house wall was generally a normal flakeboard wall, divided
into compartments as Thai house style wall in the Central region, lotus
wall in Pattani style, bamboo lattice wall, and woven bamboo wall.
Houses of wealthy people would make a lotus wall, which required a
large board. Most of the vents of local houses in Phatthalung were made
in simple designs, not decorated in the style of Muslim houses in Pattani,
some were not as elaborate. The most popular windows were pierced
into small panes. The belief of the ancient people said that “Window
as the ear, door as the eyes” means the width of the window by taking
the rope to measure from the occipital ear to reach the other ear, that
was the width of the window, which was approximately 12 inches. The
width of the door was measured from the eye in the same method, it
would have a width about 20 inches. There was a single window pane.
Later, the window was widened into two windows, which were beauti-
ful panel windows that some houses would set up the steel grate, but
some houses would not.

๓๖

เสาเรอื น

เสาเรอื นท�ำด้วยไม้ไม่ฝังเสาเรอื นลงในดินแต่จะวางเสาลงบนฐานสูง
เรยี กว่า “ตีนเสา” ท่ีท�ำด้วยปูน อิฐ และหนิ เพราะสภาพภูมิอากาศของจงั หวัด
พัทลงุ ฝนตกชกุ มีน้�ำทว่ มขงั ท�ำใหด้ ินอ่อนตัวอาจท�ำใหบ้ า้ นทรดุ และเพ่ือกันปลวก
แมลงและปอ้ งกันความชน้ื ท่ที �ำใหเ้ สาผุพังอายุการใชง้ านน้อยลงใต้ถนุ เรอื นมักจะ
สรา้ งใหส้ ูงเพ่ือปอ้ งกันน้�ำท่วมขงั ระยะเวลายาวนานและน้�ำท่วมฉับพลัน เรยี กวา่
“น้�ำพะ” และท�ำใหอ้ ากาศถ่ายเทสะดวกคลายความรอ้ นอบอ้าว ลานใต้ถุนเรอื น
ใชเ้ ปน็ ท่ีเก็บของ เครอ่ ื งมือจบั สัตว์น้�ำ เครอ่ ื งมือท�ำการเกษตร นั่งเล่น เล้ียงสัตว์
สีขา้ ว และท�ำงานหตั ถกรรมต่างๆ เชน่ ทอผ้า สานเส่ือ นับเปน็ ลานอเนกประสงค์
เลยทีเดียว

The house pillar

The house pillars were made of wood that would not bury into
the ground, but would be placed on a high base called “Pillar Base” made
of cement, bricks and stones. Because of the climate of Phatthalung,
the heavy rainfall caused the ground to be soft that made the house
collapse and to prevent termites, insects and moisture that caused the
pillars to decay, the lifetime would be shorter. The basement was often
built high to prevent long-term and flash flooding, called “Nam Pha”
that made the air ventilated, and relieving the stuffy heat. The terrace
under the house was used as storage, fishing tools, farming tools, sit-
ting, raising animals, milling rice, and doing various handicrafts, such as
weaving cloth, or weaving mats. This was a multipurpose terrace.

๓๗

เรอื นครวั

เรอื นครวั จะสรา้ งไว้ทางทิศตะวันตกวางขวางเรอื นนอนเป็นการบัง
แดดไปในตัว ฝากรดุ ้วยไม้ไผ่เพ่ือระบายอากาศและลดความชน้ื จว่ั ท�ำเป็นจวั่
โปรง่ เพ่ือระบายควนั ไฟ พ้ืนปูด้วยฟากไม้ไผ่ เตาไฟ จะก่อด้วยดินเปน็ กระบะไม้
กระดานเปน็ รปู ส่ีเหล่ียมเรยี กวา่ “แม่ไฟ” มีเตาอั้งโล่หรอื ก้อนเส้า ๓ ก้อนส�ำหรบั
วางภาชนะในการปรงุ อาหาร อุปกรณ์ในครวั ใชแ้ ขวนไวข้ า้ งฝาหรอื วางบนชน้ั วาง
ท่ีแขวนอยูเ่ หนือเตาไฟเรยี กว่า “ผลา” ควันไฟจะชว่ ยไล่มดไล่แมลง ผลาใชเ้ ปน็
ท่ีวางปลาแหง้ เมล็ดพันธแุ์ ละเครอ่ ื งจกั สานและอ่ืนๆ

The kitchen

The kitchen would be built on the west side, blocking the sleeping
house from the sunlight. The wall was covered with bamboo for venti-
lation and dehumidification. The gable was made as a gable to vent the
smoke. The floor was covered with bamboo. The hearth was made of
clay in a rectangular wooden pick-up box called “Mae Fai”. There were
three braziers or three stones for placing utensils for cooking. Kitchen
equipment was used to hang on the side of the wall or put on a shelf
hanging above the stove called “Phala”. The smoke would help to re-
pel ants and insects. The Phala used as a place for drying fish, seeds,
basketry, and others.

๓๘

บนั ไดเรอื น

บนั ไดทางข้นึ เรอื นจะวางพาดทางด้านทิศตะวนั ออกบนั ไดสรา้ งด้วยไม้
เน้ือแข็งท่ีมีความแขง็ แรงทนทานเรอื นบางหลังสรา้ งอยา่ งประณีตสวยงามเป็น
พิเศษ เรอื นแถบรมิ ทะเลสาบนิยมก่อปูนท�ำเปน็ ขนั้ บนั ไดเน่ืองจากเปน็ พ้ืนท่ีมีน้�ำ
ท่วมขงั เป็นระยะเวลานาน ขั้นบนั ไดท�ำเป็นเลขค่ีคือ ๓ - ๕ - ๗ เปน็ ต้น ตาม
คติความเชอ่ื ของคนโบราณ ตีนบันไดก่อพ้ืนปูนแผ่นส่ีเหล่ียมน�ำหินหรอื ไม้มา
วางเรยี งกันหาโอ่งใบเล็กมาวาง หรอื ก่อปูนเป็นรปู ส่ีเหล่ียมเพ่ือเก็บน้�ำส�ำหรบั
ล้างเท้าก่อนข้นึ เรอื น มีราวบนั ไดส�ำหรบั จบั เกาะไม่ใหเ้ กิดอุบตั ิเหตโุ ดยเฉพาะกับ
ผู้สูงอายุและเด็ก บนั ไดส่วนมากจะมีหลังคากันสาดย่นื ออกมาคลุมเพ่ือกันแดด
กันฝน

The house stairs

The house stairs leading up to the house would be placed on the
East side, made of hardwood that was strong and durable. Some houses
were built elaborately. Houses along the lake were often made of cement
as stairs because the area was flooded for a long time. The steps were
made into odd numbers, 3 - 5 - 7, etc., according to the beliefs of the
ancients. The base of the stairs was made of a square slab of cement,
bringing stones or wood to be placed side by side, finding a small jar
to place or building a square mortar to collect water for washing feet
before going up to the house. There were railings to hold in order not
to cause accidents, especially for the elderly and children. Most stairs
had a canopy that extended out to protect them from sun and rain.

๓๙

ลอมข้าว

ลอมข้าวหรอื ฉางขา้ วภาษาถ่ินใต้เรยี กวา่ “เรนิ ขา้ ว” เปน็ เรอื นท่ีใชเ้ ก็บ
ข้าวเปลือกจะมีขนาดเล็กหรอื ใหญ่ข้นึ อยูก่ ับฐานะของเจา้ ของเรอื น การท่ีมีลอม
ข้าวขนาดใหญ่แสดงว่าเจา้ ของเรอื นฐานะดีมีท่ีนามาก หลังคามุงด้วยกระเบ้ือง
ดินเผา ฝาใชไ้ ม้แผ่นเล็กๆตีเป็นชอ่ งแนวต้ังไม่ตีชดิ กันเหมือนกับฉางข้าว
ของทางภาคกลางและภาคอีสานเพราะในอดีตจะเก็บขา้ วมัดเปน็ เลียงแล้วหาบ
มาเก็บไวบ้ นลอมขา้ วจดั เรยี งเลยี งขา้ วเปน็ กองรปู ทรงส่ีเหล่ียมอยา่ งเปน็ ระเบยี บ
สวยงาม ลอมขา้ วจะสรา้ งใหม้ ีความแขง็ แรงทนทานด้วยไม้อยา่ งดีเพ่ือรบั น้�ำหนัก
ขา้ ว ลอมขา้ วสรา้ งขวางตะวนั เพ่ือรบั ลมและแดดกันความชน้ื พ้ืนของลอมขา้ วต่�ำ
กว่าพ้ืนเรอื นท่ีใชอ้ ยู่อาศัยเล็กน้อย และนิยมสรา้ งไว้ทางด้านหน้าของตัวเรอื น
หรอื ทางด้านขา้ งของตัวเรอื นแต่ก็มีไม่มากนัก

Lom Khao

Lom Khao or Chang Khao in the southern dialect called “Rern
Khao” was a house used to store paddy, it could be small or large
depending on the status of the house’s owner. Having a large Lom Khao
meant that the house’s owner was wealthy and had a lot of rice fields.
The roof was covered with clay tiles. The wall used small wooden boards
to wedge vertical holes that did not thatched each other like a rice barn
of the Central and Northeastern regions, because in the past, rice was
collected as a bundle and carried to be stored on the rice barn, arranged
in a neatly square-shaped pile of rice. Lom Khao would be built to be
strong and durable with good wood supporting the weight of rice. The
Lom Khao was built across the sun for wind and sun protection against
humidity. The floor of Lom Khao was slightly lower than the floor used
for living. And, it was popularly built on the front of the house or on the
side of the house, but there were not many.

๔๐

ศาลาหน้าบา้ น

เรอื นพ้ืนถ่ินจงั หวัดพัทลุงนิยมสรา้ งศาลาไว้หน้าบ้านเหมือนกับชมุ ชน
อ่ืนๆ ท่ีตั้งอยู่บรเิ วณรอบๆ ทะเลสาบสงขลาส�ำหรบั นั่งหรอื นอนพักผ่อนในเวลา
กลางวนั ทำ� งานจกั สาน ปรงุ อาหารเลก็ ๆ น้อยๆ หรอื ใชร้ บั แขกอยา่ งไม่เปน็ ทางการ
ในปจั จุบนั ถึงแม้จะมีศาลาแต่ไม่ค่อยมีใครมานั่งจะปรบั เปล่ียนมาเปน็ ท่ีเก็บของ
ศาลามักสรา้ งด้วยไม้หลงั คามุงด้วยกระเบ้อื งดินเผาเสาทำ� ด้วยไม้พ้ืนศาลาปูด้วย
แผ่นกระดานสูงพอเหมาะกับการนั่งหอ้ ยขา

The pavilion in front of the house.

Local houses in Phatthalung popularly built a pavilion in front
of the house like other communities that was located in the surrounding
area of Songkhla Lake for sitting or lounging during the day, doing bas-
ketry work, cooking a little food or serving informal guests. Nowadays,
although there is a pavilion, nobody rarely sits. It can be converted
into storage. The pavilion is usually built of wood, roofed with clay tiles,
wooden pillars, and the pavilion floor covered with boards high enough
to sit with legs hanging.

๔๑

รวั้ บา้ น - ลานบา้ น

เรอื นพ้ืนถ่ินจงั หวัดพัทลุงเป็นเรอื นใต้ถุนสูงบรเิ วณลานบ้านรอบๆ ตัว
เรอื นปรบั พ้ืนท่ีด้วยทรายจนโล่งเตียนแลดสู ะอาดตา เป็นการปอ้ งกันสัตวม์ ีพิษ
เชน่ งู ตะขาบ แมลงปอ่ ง และนิยมท�ำรว้ั เพ่ือปอ้ งกันสัตวเ์ ล้ียงรบกวนพืชผักสวน
ครวั ท่นี ิยมปลกู กันทกุ ครวั เรอื น การทำ� รว้ั บา้ นมีหลายวธิ ดี ้วยกัน เชน่ รว้ั ท่ีท�ำจาก
ใบตาลโตนด รวั้ ไม้ไผ่และรวั้ ธรรมชาติด้วยการปลูกหรอื รกั ษาต้นไม้เปน็ แนวรวั้
เชน่ ปลูกไม้ไผ่และต้นไม้พ้ืนบ้านหลากชนิดโดยปลูกให้ชดิ ติดกันมากๆจนสัตว์
เล้ียงอย่างวัวควายไม่สามารถเล็ดลอดออกไปได้ภาษาถ่ินใต้เรยี กว่า “ดม” ใน
ปัจจุบันมีให้เห็นน้อยเน่ืองจากข้อจำ� กัดของพ้ืนท่ี ยังมีการท�ำรวั้ ลักษณะคล้าย
กับรวั้ ธรรมชาติคือ การปลกู ต้นไม้ชดิ ติดกับแนวรว้ั เปน็ แถวต้นไม้ท่ปี ลกู ส่วนมาก
เปน็ ต้นไม้ท่ีใชท้ �ำประโยชน์ได้ เชน่ เปน็ อาหารหรอื ยารกั ษาโรคต้นไม้ท่ีนิยมปลูก
ในสมัยโบราณคือต้นหงส์เทศท่ีน�ำมา ใชไ้ ด้สารพัดประโยชน์ เชน่ ใบ รากและ
ยางจากล�ำต้นน�ำมาเปน็ ยารกั ษาโรค เมล็ดน�ำมาคั้นเอาน้�ำมันใชก้ ับตะเกียง เปน็
วฒั นธรรมการปลูกเรอื นในสมัยสมัยโบราณนอกจากปลูกเรอื นตามความจำ� เปน็
ในการอยูอ่ าศัยแล้วยังมีการปลูกเรอื นตามประเพณีและโอกาสส�ำคัญ เชน่ การ
ปลูกเรอื น “ฝากเหมฺ ฺรอ” หรอื ฝากบำ� เรอ เปน็ ประเพณีการปลูกเรอื นของฝ่ายชาย
หลังจากการหมั้นหมายแล้วท่ีบา้ นของฝ่ายหญงิ เม่ือสรา้ งเรอื นแล้วเสรจ็ จงึ มีพิธี
แต่งงาน เรอื นบางหลังใชเ้ วลาในการสรา้ งนานถึงสามปี ส่วนมากจะสรา้ งต่อจาก
เรอื นหลงั ใหญข่ องพ่อแม่เปน็ ลกั ษณะครอบครวั ขยายซง่ึ ประเพณีน้ีอาจทำ� ใหเ้ กิด
รปู แบบของเรอื นแฝดก็อาจเปน็ ไปได้แต่ก็มีเรอื นท่แี ยกไปสรา้ งเปน็ เรอื นเด่ียวแต่
ก็อยูใ่ นบรเิ วณเดียวกันกับเรอื นของพ่อแม่ เรอื นฝากเหมฺ ฺรอบางท่ีเรยี กวา่ “เรอื น
แต่ง” หรอื “เรอื นสมสรา้ ง” ก็ได้เชน่ กัน

๔๒

The house fence - courtyard

The local house in Phatthalung was a high basement house in
the courtyard surrounding the house, adjusting the area with sand until
it was clear and clean. It was a protection against venomous animals,
such as snakes, centipedes, and scorpions. It was popular to make
fences to prevent pets from disturbing the vegetables that were grown
in every household. There were many ways to build a fence, such as a
fence made from palm leaves, like a bamboo fence and a natural fence
by planting or keeping trees as a fence line. For example, bamboo and
various types of native trees are planted so close together that cattle like
cattle cannot escape as the Southern dialect called “Dom”. Nowadays,
which is rarely seen due to the limitations of the area. There is also a
fence that resembles a natural fence, which is planting trees close to the
fence line in rows of trees that are mostly planted as trees, and can be
used for things, such as food, or medicine. The most popular tree that
was planted was the “Hong Test Tree” that gave several benefits. It can
be used for various purposes such as leaves, roots and rubber from the
trunk used as medicine. The seeds are extracted from the oil and used
for the lamps. It is a culture of house building in ancient times besides
building as necessary. In living, there are also traditional house building
and important occasions, such as the “Fak Mhrua” house or the Fak
Bam Reh house, it is a tradition to build the house of the male after the
engagement at the woman’s house. When the house was completed,
there was a wedding ceremony. Some houses took three years to build.
Most of them are built after the parents’ large house as an extended
family style. This tradition may result in the form of a twin house, it may
be possible, but there are separate houses to build a single house in
the area as same as the parents’ house. Some of these houses are also
called “Reun Thang” or “Reun Somsarng” as well.

๔๓

ในปจั จุบนั เรอื นพ้ืนถ่ินโบราณจงั หวดั พัทลงุ มีเหลอื อยูน่ ้อย
มากท่มี อี ยูส่ ภาพดีบา้ งชำ� รดุ ทรดุ โทรมบา้ งเรอื นหลายหลงั ถกู รอ้ ื ท้งิ
โดยไม่มีการบนั ทกึ เรอื นพ้ืนถ่ินโบราณเส่ียงท่จี ะสูญหายไปตลอด
กาลการอนุรกั ษ์ท่ีดีอย่างหน่ึงคือการรกั ษาใหอ้ ยู่ในสภาพเดิม
คอยปรบั ปรงุ ภูมิทัศน์ให้สะอาด และสวยงามอันเป็นการรกั ษา
มรดกทางวฒั นธรรม และสืบทอดภมู ิปญั ญาสรา้ งสรรค์ของบรรพ
ชนอยา่ งมั่นคงและย่งั ยืนสืบไป

At the present, there are very few local ancient houses
left in Phatthalung, which are in good condition, or some
are dilapidated. Many houses have been demolished with-
out records. The local ancient houses are at risk of being
lost forever. One good preservation is keeping it in original
condition, and always improving the landscape to be clean
and beautiful in order to preserve the cultural heritage and
inherit the creative wisdom of our ancestors firmly and
sustainably.

๔๔

๔๗

เรอื นพ้ืนถ่ินโบราณจงั หวดั พทั ลงุ

จงั หวัดพัทลุงถือว่าเป็นเมืองมั่งค่ัง มีต้นทุนทางวัฒนธรรม ประเพณี
วิถีชวี ิต และแหล่งท่องเท่ียวทางวัฒนธรรมมากมาย มีรอ่ งรอยทางประวัติศาสตร์
ยาวนาน ผู้คนมีวิถีชวี ิต ความเป็นอยู่ตามกรอบจารตี ประเพณี ประกอบกับ
ลักษณะภูมิประเทศเป็นยุทธศาสตรท์ ่ีดีต่อการท่องเท่ียว ท่ีสามารถเดินทาง
ได้สะดวก เปน็ เมืองท่ีมีเสน่หท์ ั้งทางธรรมชาติ และโบราณสถาน โบราณวตั ถุ ท่ีมี
คุณค่า ซง่ึ กรมศิลปากรได้ประกาศข้ึนทะเบียนเป็นโบราณสถานของชาติ เชน่ วัง
เจา้ เมืองพัทลุงในอดีตเคยใชเ้ ปน็ สถานท่ีวา่ ราชการและเปน็ ท่ีพักอาศัยของเจา้ เมือง
พัทลุง มีความสวยงามโดดเด่น ปจั จุบนั ถือเป็นแหล่งท่องเท่ียวทางประวัติศาสตรท์ ่ี
ส�ำคัญแห่งหน่ึงของจงั หวัด อาคารสถาปัตยกรรมเรอื นไทยท้องถ่ินท่ีสวยงามเป็น
เอกลักษณ์ปักษ์ใต้ และอีกหลากหลายท่ีพอจะหยบิ ยกมาใหช้ มกัน

Local Ancient House in Phatthalung

Phatthalung Province is considered as a prosperous city that
has many cultural costs, traditions, lifestyles and cultural attractions.
There are long traces of history. People have a lifestyle living according
to customs, traditions, and a topography is a good strategy for tourism
that can travel easily. It is a city that has both natural remarkable and
valuable ancient artifacts which the Fine Arts Department has announced
as a national historic site, such as the Wang Chao Mueang Phatthalung
that is in the past, used as a government place and the residence of
the Pattalung ruler, which is outstanding beauty. It is now considered
as one of the province’s important historical attractions. The beautiful
local Thai house architecture building is so beautiful as the uniqueness
of the South, and other things that can show you as follows.

๔๖

๔๗

วงั เก่าหรอื จวนเก่าของพระยาวรวุฒไิ วยฯ (น้อย จนั ทโรจวงศ์)
เจา้ เมืองพัทลงุ พ.ศ. ๒๔๑๒-๒๔๓๑

วังเก่าลักษณะเปน็ เรอื นไทยแฝดสามหลัง ติดกันใต้ถุนสูง หลังท่ี ๑
และ ๒ ท�ำเป็นหอ้ งนอน หน้าหอ้ งนอนของหลังท่ี ๑ และ ๒ ปล่อยเป็นหอ้ ง
โถงติดต่อกัน ส่วนหอ้ งท่ี ๓ น่าจะเปน็ หอ้ งของมารดาท่านลักษณะเป็นหอ้ ง
ยาวครอบคลุมพ้ืนท่ีแนวหอ้ งโถงหน้าเรอื นหลังท่ี ๑ และ ๒ ด้วย
การท่ีจะเข้าไปยังหอ้ งของมารดาท่านจะต้องเขา้ ทางประตทู ่ีติดกับหอ้ งโถง
หน้าเรอื นหลงั ท่ี ๒ หน้าหอ้ งโถงของเรอื นหลงั ท่ี ๑ และ ๒ เปน็ ระเบยี งลดระดับ
ลงไปจากหอ้ งโถงหน้าหอ้ งนอนระเบยี งยาวเลยไปจนสุดแนว แต่ระเบยี งส่วน
ท่ีเปน็ หอ้ งมารดาท่านกั้นเป็นหอ้ งเก็บของขนาดเล็กเรยี กวา่ “หอ้ งระเบียง”
เรอื นแฝดท้ังสามหลังจว่ั ขวางตะวนั จงึ หนั หลังใหท้ ิศตะวนั ออกและ
หนั หน้าส่วนท่ีเปน็ ระเบียงไปทางทิศตะวนั ตก ระเบยี งน้ีติดกับชานบา้ นหรอื
ท่ีเรยี กว่านอกชาน ซง่ึ มีระดับต่�ำลงไปจากระเบียงพอท่ีคนสามารถนั่งห้อย
ขาได้สบายโดยเท้าไม่สัมผัสพ้ืนนอกชาน นอกชานมีพ้ืนท่ีกวา้ งสามารถรวม
คนได้เป็นจำ� นวนมาก ด้านทิศใต้ของนอกชานแนวเดียวกับห้องแม่ทานมี
เรอื นขนาดเล็ก ซง่ึ มีหอ้ งนอนเด่ียวและระเบียงหน้าหอ้ งนอนระดับเดียวกับ
ระเบียงหน้าเรอื นแฝดหลังท่ี ๑ และ ๒ เป็นเรอื นหลังเล็ก แต่นิยมเรยี กว่า
“ห้องเล็ก” ระหว่างเรอื นหลังเล็กกับเรอื นแฝดมีชานขนาดเล็กค่ันอยู่
ชานน้ีจงึ อยู่ระหวา่ ง “หอ้ งระเบียง” กับ “หอ้ งเล็ก”

๔๘

มีโอ่งมังกรขนาดใหญ่รปู ไข่ไว้ให้บ่าวไพรห่ าบน้�ำจากคลองล�ำป�ำมา
ใส่ไว้ใหเ้ จา้ เมืองอาบ ตรงขา้ มกับเรอื นแฝดสามหลัง ซง่ึ อยู่ทางทิศตะวนั ตก
ของชานเรอื นเป็นเรอื นยาวทอดจากทิศใต้ไปทางทิศเหนือก้ันเป็นห้องๆ
ใชเ้ ป็นยุ้งฉางเก็บข้าวเปลือกข้าวสาร ห้องครวั ห้องเก็บของและห้องสุขา
วังเก่าเม่ือสรา้ งเสรจ็ ใหม่ๆ คงมีส่ิงปลูกสรา้ งเพียงเท่าน้ี โดยเรอื นสามด้าน
ล้อมนอกชานกลางเป็นรปู ตัวยู ด้านทิศเหนือซง่ึ เป็นด้านท่ีมีทางเดินผ่านจงึ
มีรว้ั ก้ันชานเรอื นไว้มีประตูหน้า และมีบันไดหน้าบ้านทอดจากชานเรอื น
ลงไปยังพ้ืนติดกับชานขนาดเล็ก ระหว่างเรอื นหลังเล็กกับเรอื นครวั นั้นมีฝา
ก้ันชาน และมีประตูหลังซง่ึ มีบันไดทอดลงสู่พ้ืนดิน ส�ำหรบั บ่าวไพรห่ าบน้�ำ
จากคลองล�ำป�ำมาใชใ้ นวงั ด้วย
วัสดุท่ีใชใ้ นการสรา้ งวังเก่าเป็นไม้ท้ังหมด วิธกี ารประกอบเรอื นใช้
“ลูกสัก” หรอื ล่ิมไม้เชอ่ื มยึดแทนตะปู ซง่ึ เป็นวิธขี องชา่ งไทยแต่โบราณภาย
หลังการบูรณะชานเรอื นหายไป แต่มีลานปูกระเบ้ืองดินเผาเข้ามาแทนท่ี
เพราะไม้เน้ือแขง็ ในปจั จุบนั หายากและจะมีปญั หาในการดแู ลรกั ษา ภายหลัง
จงึ พิจารณาและบูรณะใหเ้ หมือนเดิมไม่ได้

๔๙

The old palace or the old mansion of PhraYa Worawut Wai
(Noi Chantarojwong)

The governor of Phatthalung, 1869-1888.

This old palace looks like a twin-triple house with a high
basement. The 1st and 2nd backs are bedrooms. In front the bedrooms
of 1st and 2nd houses were continuous halls. The 3rd room was probably
the mother’s room which was a long room covering the area in front of
the 1st and 2nd houses as well. To enter into the mother’s room, you
must enter through the door near the hall in front of the 2nd house. In
front of the 1st and 2nd houses hall is a long balcony lowered from the
hallway in front of the bedroom but the mother’s balcony is separated
into a small storage room called “Balcony Room”
Twin-triple house with gable across the sun that turned the
back to the East and faced by the balcony part to the West. This
balcony is attached to the patio’s house, also known as the outside patio
which is low enough from the balcony that people can sit comfortably
hanging their legs without their feet touching the patio floor. The patio
has a wide area that can hold a large number of people. On the South
side of the patio, in line with Mae Tan’s room, there is a small house,
which has a single bedroom and a balcony in front of the bedroom on
the same line as the balcony in front of the 1st and 2nd twin houses
are small houses, but popularly called “small room”. It is between the

๕๐