เมื่อ....การเดินทางได้สอนฉัน

50 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน “ความสุขุมรอบคอบมาจากพระองค์อัลลอฮฺ ส่วนความเร่งร้อน เร่งรีบ ลุกลี้ลุกลนมาจากชัยฏอน” (มุสนัด อบี ยะอฺลา)

51 13 เผชิญหน้ากับปัญหา การเดินทางได้สอนให้ฉัน...กล้าเผชิญหน้ากับปัญหาของชีวิต ไม่วิ่งหนีไป จากปัญหา หรือ กลัวว่าจะได้พบกับปัญหานั้น เพราะการที่คุณวิ่งหนีจากความจริง ที่ขมขื่น หรือจากปัญหาที่ก�าลังเผชิญกับคุณ เป็นสิ่งที่บ่งบอกได้อย่างชัดเจนว่าคุณ ไม่มีความสามารถที่จะแก้ไขปัญหาเหล่านั้นได้ และคุณกลัวผลลัพธ์ของปัญหานั้น ชีวิตของคนเราไม่มีทางที่จะหนีจากปัญหาได้ โอ้มนุษย์เอย หากว่าคุณตัดสิน ใจที่จะหันหลังให้กับปัญหาที่มาประสบกับคุณนั้น และเปลี่ยนเส้นทางการเดินทาง ของคุณเมื่อคุณได้เดินผ่านหลุมบ่อแห่งความผิดหวังของชีวิตที่ไม่จบสิ้น เมื่อนั้นคุณ พึงรู้เถิดว่า....การที่จะท�าให้ความฝันต่าง ๆ ของคุณ ความทะเยอะทะยานของคุณ เป้าหมายต่าง ๆ ของคุณเป็นจริงขึ้นมาได้นั้นจะล่าช้าไปอีกมาก ซึ่งคุณอาจจะเดินไป ไม่ถึงจุดหมายปลายทางเลย เพราะชีวิตของคุณอาจจบสิ้นขณะที่คุณก�าลังเดินทางได้ เพียงครึ่งทาง จงกล้าเผชิญหน้ากับปัญหาต่าง ๆ ของคุณด้วยตัวคุณเอง และจงพยายาม ที่จะแก้ไขมัน ไม่เสียหายอะไรหากคุณจะขอความช่วยเหลือจากใครซักคนหาก จ�าเป็นต้องร้องขอ พึงรู้ไว้ว่าในการเผชิญหน้ากับปัญหาต่าง ๆ ของคุณนั้น คือการ ขัดเกลาตัวของคุณให้เงางาม เช่นนี้แหล่ะชีวิตที่มันจะต้องได้รับใบปริญญาบัตร แห่งประสบการณ์ในการแก้ปัญหาชีวิตหลังจากที่สอบผ่านแล้ว ซึ่งหลังจากนั้น ประสบการณ์เหล่านี้จะกลายเป็นแหล่งอ้างอิงให้แก่คนรอบข้างซึ่งพวกเขาก�าลัง

52 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน ค้นหามันในยามที่ดุนยาเกิดความคับแคบแก่พวกเขา และในยามที่ประสบกับความ ล�าเค็ญ คุณอาจจะเจอความยุ่งยากในตอนแรกเริ่ม แต่ทว่าประสบการณ์ที่คุณได้รับ มันมาในตอนที่คุณเริ่มออกเดินทางนั้น มันจะเป็นสิ่งที่รับประกันให้แก่คุณว่า คุณจะ เดินทางไปถึงจุดหมายได้อย่างรวดเร็ว และท�าให้สิ่งส�าคัญบรรลุผลส�าเร็จในแนวทาง ที่ดีกว่า ดังนั้นแล้วใครก็ตามซึ่งตอนแรกเริ่มของเขาลุกโชติช่วง ตอนสุดท้ายของเขา ก็จะสวยสง่า จงเข้าจู่โจมปัญหาต่าง ๆ อย่าท�าให้มันเริ่มเข้าจู่โจมคุณก่อน และจง พยายามท�าให้ตัวของคุณได้รับใบปริญญาบัตรแห่งประสบการณ์ใบนั้นให้ได้...

53 ُ م ۖ لِ� ْ ب َ ْ ِ ا من � و َ ل َ َ خ ِين َّ ُ ا� َل ث َّ ُ م م تِ� ْ أ َ َّا ي م َ � َ َ و ة َّ ن َ ْ ُوا ا� ل ُ ْخ د َ َن ت ْ أ م ُ ت ْ َ ِس� ْ ح م َ ُ أ ه َ ع َ ُوا م ن َ َ آم ِين َّ َا� ُ و ُول َّس َ ا�ر ُول ق َ � ٰ َّ �َ ُوا ح � ِ ز ْ � ُ َز ُ و َ َّ َّ ا��اء ُ و َ اء س ْ أ َ ْ ُ ا� ُم ه ْ َّ ت َّس � ٌ ِ�ب ر َ ِ ق َّ َ ْ َ� ا� َّ ن ِن َ إ � َ � ۗ ِ َّ ُ ا� �ْ َ ٰ ن َ �َ م “หรือพวกเจ้าคิดว่า พวกเจ้าจะได้เข้าสวรรค์ โดยเยี่ยงอย่างของผู้ล่วงลับไปก่อนพวกเจ้ายังมิได้มายังพวกเจ้าเลย ซึ่งบรรดาความล�าบากและความเดือดร้อนได้ประสบแก่พวกเขา และพวกเขาได้รับความหวั่นไหว จนกระทั่งร่อซูลและบรรดาผู้ศรัทธา ซึ่งอยู่กับเขา กล่าวขึ้นว่า เมื่อไรเล่าการช่วยเหลือของอัลลอฮ์? พึงรู้เถิดว่าแท้จริงการช่วยเหลือของอัลลอฮ์ใกล้อยู่แล้ว (ซูเราะฮฺ อัล-บะกอเราะฮฺ : 214)

54 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน 14 อย่าเสียใจ การเดินทางได้สอนให้ฉัน...อย่าเสียใจเมื่อภัยพิบัติหรือบททดสอบได้มา ประสบกับฉัน แต่ให้ฉันเผชิญหน้ากับบททดสอบนั้นด้วยการขอบคุณ รู้สึกพอใจ และมุ่งเข้าหาอัลลอฮฺ ภัยพิบัติบททดสอบ คือ การสอบที่อัลลอฮฺทรงทดสอบ ปวงบ่าวของพระองค์ ดังนั้นคุณจงเป็นผู้ศรัทธาเชื่อมันต่อการตัดสิน(กอฎออ์) ของ ผู้ทรงปรีชาญาณ ผู้ทรงรอบรู้ และการก�าหนด(กอดัร)ของพระองค์เถิด จนกว่าคุณ จะผ่านในการสอบนั้น อันที่จริงภัยพิบัติบททดสอบที่มาประสบกับคุณนั้นอาจจะเป็นการชี้แนะ จากอัลลอฮฺให้คุณรู้ว่าคุณได้จมปลักอยู่ในการกระท�าบาป และการฝ่าฝืนพระองค์ หรือไม่ เมื่อนั้นคุณจงดีใจเถิด เพราะอัลลอฮฺทรงรักคุณ และต้องการให้ทางน�า (ฮิดายะฮฺ)แก่คุณ ดังนั้นจงเข้าหาอัลลอฮฺในสภาพที่เสียใจ และกลับเนื้อกลับตัวเถิด จงอย่าเสียใจกับภัยพิบัติบททดสอบที่ได้มาประสบกับคุณเลย เพราะความ เสียใจไม่มีวันท�าให้คนรักของคุณ หรือทรัพย์สินที่สูญเสียไปกลับมาหาคุณได้ แต่จง ท�าให้ความขาดทุนของคุณนั้น เป็นการโผล่ขึ้นของรุ่งอรุณในเช้าวันใหม่ที่สดใส่ และ ท�าให้ความหวังที่จะไม่มอดดับอีกเกิดขึ้นมาใหม่ อย่าเสียใจกับภัยพิบัติบททดสอบซึ่งมาประสบกับคุณ แต่ขอให้คุณลองมอง ดูคนที่อยู่รอบ ๆ ตัวคุณ แล้วคุณจะเห็นว่าทุก ๆ คนต่างก็ประสบกับบททดสอบ

55 กันทั้งนั้น และทุก ๆ คนต่างก็มีความวิตกกังวลเช่นเดียวกับคุณ แล้วเมื่อนั้นคุณจะ ขอบคุณอัลลอฮฺกับสภาพที่คุณเป็น เพราะบททดสอบที่คนอื่นก�าลังประสบมีความ รุนแรงหนักหนากว่าบททดสอบที่คุณก�าลังประสบเสียอีก ! อย่าเสียใจไปเลย และจงเข้าหาพระผู้อภิบาลแห่งปวงบ่าวเถิด เพราะผู้คน กี่มากน้อยแล้วที่รู้สึกดีใจกับคุณ จงขอดุอาอ์ต่ออัลลอฮฺ จงสุูดในค�่าคืนขณะที่ผู้คน ต่างนอนหลับใหล จงวางหน้าผากของคุณบนพื้นดิน จงสร้างความใกล้ชิดกับอัลลอฮฺ จงร้องทุกข์กับบททดสอบอันยิ่งใหญ่ซึ่งมาประสบกับคุณต่อพระองค์ จงให้สัญญากับ พระองค์ใหม่อีกครั้งว่าคุณจะกระท�าแต่ความดี เมื่อนั้นน�้าตาของคุณจะไหลพราก ออกมา วิญญาณของคุณก็จะรู้สึกสงบ แสงประทีบดวงใหม่จะแพร่กระจายไปใน หัวใจของคุณ ท�าให้ความหวังหวนกลับมาหาคุณอีกครา เมื่อนั้นชีวิตก็จะเริ่มต้นใหม่ อีกครั้ง

56 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน “ผู้ใดที่อัลลอฮฺประสงค์ที่จะให้เขาได้รับความดีงามแล้ว พระองค์จะทดสอบเขา” (บันทึกโดย อัล-บุคอรีย์)

57 15 ตรวจสอบตัวเอง การเดินทางได้สอนฉันว ่า...จงก�าหนดสักเวลาหนึ่งของฉันเพื่อให้ฉันได้ ตรวจสอบและทบทวนตัวเอง และให้ฉันต�าหนิตัวเองอยู่เสมอเมื่อฉันได้กระท�าบาป หรือบกพร่องในเรื่องอิบาดะฮฺ เพราะมนุษย์ผ่านเรื่องราวต่าง ๆ มามากมายที่ท�าให้ เส้นทางในการเดินทางของเขาแปรเปลี่ยนไป การเดินทางของชีวิตซึ่งบางครั้งอาจ จะเดินมุ่งไปสู่เส้นทางที่เลวร้าย เพราะลมพายุที่เรือเล็กเรือใหญ่ต่างก็ไม่ปรารถนา ให้พัดกระหน�่าถาโถมเข้ามา จึงท�าให้เขาเลือกที่จะเดินทางในเส้นทางสายใหม ่ โดยคิดว่าตัวเองได้ท�าดีที่สุดแล้ว โดยหารู้สึกถึงความจริงที่ความขมขื่นที่ก�าลังจะ เกิดขึ้นไม่ ความจริงที่จะน�ามาซึ่งความสูญเสีย นอกจากหลังจากที่ช่วงเวลาหนึ่งได้ ผ่านพ้นไป จงก�าหนดเวลาของคุณสัก 5-10 นาทีเพื่อให้คุณได้นั่งอยู่กับตัวเองเพียง ล�าพัง และใช้เวลาคิดในสิ่งที่คุณได้กระท�าไปตั้งแต่ครั้งสุดท้ายที่คุณได้นั่งทบทวน ตัวเอง คุณได้กระท�าดีและถูกทดสอบด้วยบททดสอบที่ดีหรือไม่? คุณได้ท�าร้าย ตัวเองและคนอื่นหรือเปล่า? คุณได้ท�าให้ความใฝ่ฝันและเป้าหมายต่าง ๆ ของคุณ เป็นจริงบ้างหรือยัง? หรือว่าคุณยังไม่ได้ลงมือท�าอะไรเลย นอกจากเพียงแค่นั่งนับ เวลาแต่ละนาที วินาที ของแต่ละวันจนกระทั่งมันหมดไป เพื่อที่คุณจะได้เริ่มต้น วันใหม่? จงนั่งเพียงล�าพังในยามที่คุณรู้สึกคับอกคับใจ เพราะความรู้สึกเช่นนี้จะ

58 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน ท�าให้คุณตรวจสอบและต�าหนิตัวเอง หากคุณเป็นคนหนึ่งที่มีความรู้สึกเช่นนี้ ก็เป็น สิ่งที่น่ายินดีแก่คุณ ที่หัวใจของคุณยังคงเต้น และวิญญาณของคุณยังคงเต็มเปยม ไปด้วยความดีงาม จงคิดใคร่ครวญถึงสิ่งที่คุณได้กระท�าไปเถิด เป็นที่เพียงพอแก่ คุณหากคุณได้ท�าสิ่งต่าง ๆ อย่างดีและสวยงาม จงเรียนรู้จากความผิดของตัวเอง จงปรับความตั้งใจในการเดินทางต่อของคุณเสียใหม่ จงตั้งเจตนาใหม่และท�าให้มัน มีความบริสุทธ์ใจเพื่ออัลลอฮฺ ตาอาลา จงกระท�าสิ่งดังกล่าวเถิด แล้วคุณจะรู้สึกว่า ชีวิตของคุณกลับมามีชีวิตชีวา แล้วช่วงเวลาของการเปลี่ยนจะเริ่มต้นขึ้นในตัวของ คุณ ซึ่งเป็นการเปลี่ยนไปสู่สิ่งที่ดีกว่า...

59 ท่านอุมัร บิน ค็อฏฏอบกล่าวว่า “พวกเจ้าจงคิดบัญชีการงานของตัวพวกเจ้าก่อนที่พวกเจ้าจะถูกสอบสวนในวัน สิ้นโลก (อาคิรัต) และพวกเจ้าจงชั่งน�้าหนักการกระท�าของพวกเจ้าก่อนที่พวก เจ้าจะถูกชั่งในวันนั้น (วันกิยามะฮ์) ทั้งนี้เพื่อจะให้การสอบสวนและการคิดบัญชี การกระท�าของพวกเจ้าในวันนั้นง่ายกว่า ถ้าพวกเจ้าคิดในวันนี้เสียก่อน”

60 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน 16 เดินในสายกลาง การเดินทางได้สอนฉันว่า...จงมีความเป็นกลางหรือเดินในสายกลางในเรื่อง ต่าง ๆ ของชีวิตทั้งชีวิต และให้ฉันมีความเป็นกลางในทุก ๆ สิ่ง เพราะที่ดีที่สุดของ สิ่งต่าง ๆ นั้น คือ สิ่งที่อยู่ตรงกลางของมัน และอัลลอฮฺทรงท�าให้เราเป็นประชาชาติ ที่ถูกอุบัติขึ้นส�าหรับมวลมนุษย์ ซึ่งเป็นประชาชาติแห่งสายกลาง (ไม่สุดโต่งและไม่ หย่อนยานจนเกินเลย)... จงมีความเป็นกลางในทุก ๆ สิ่ง จงคืนสิทธิทั้งหมดแก่เจ้าของสิทธิ์ และพึง รู้เถิดว่าคุณจะถูกสอบสวนในเรื่องนี้ต่อหน้าอัลลอฮฺ เพราะฉะนั้นคุณอย่าได้ให้ ความส�าคัญกับการหลงใหลกับเครื่องประดับแห่งดุนยามากจนเกินไป จนคุณลืมสิทธิ ที่มีให้แก่พระผู้อภิบาลของคุณ และอย่าได้ให้ความส�าคัญกับผู้คนมากจนเกินไป จน คุณลืมสิทธิที่คุณพึงมีต่อครอบครัว อย่าได้ให้ความส�าคัญในการท�างานมากจนเกิน ไป จนคุณลืมสิทธิที่จะต้องให้แก่ร่างกาย แต่คุณจะต้องเป็นกลางในทุก ๆ เรื่องของ ชีวิต เพราะเช่นนี้แหละที่รอซูล صلى الله عليه وسلم ของพวกเราได้เป็นอยู่ และผู้ใดที่ผินหลังให้กับ ซุนนะฮฺของท่าน ดังนั้นเขาก็ไม่ใช่พวกของท่าน.. คุณจงเรียนรู้ความเป็นกลางของทุก ๆ สิ่ง อย่าเป็นผู้สุรุ่ยสุร่ายฟุ่มเฟือย อย่า ได้เป็นผู้ที่ตระหนี่ถี่เหนียว อย่าได้เป็นผู้ที่หยาบกระด้างรุนแรงจนท�าให้ผู้คนหนีห่าง อย่าได้เป็นผู้อ่อนแอจนคนอื่นหัวเราะเยาะเย้ย สัจจริงแล้วผู้ที่กล่าวว่า “อย่าได้เป็นผู้ ที่อ่อนปวกเปยก เพราะจะท�าให้คุณบิดงอง่าย และอย่าเป็นผู้ที่แห้งกร้าง เพราะจะ ท�าให้คุณแตกหักง่าย”

61 “กิจการที่ประเสริฐสุด คือ กิจการที่อยู่บนหลักสายกลาง”

62 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน 17 เป็นคนที่มีความรับผิดชอบ การเดินทางได้สอนฉันว่า...จงเป็นคนที่มีความรับผิดชอบในค�าพูด การกระท�า และทุก ๆ เรื่องในชีวิตของฉัน เพราะความรู้สึกรับผิดชอบท�าให้คนเรามีชีวิตการเป็น อยู่ที่ดี เป็นผู้ที่ขยันในการท�างาน และพยายามท�าให้เป้าหมายของเขาบรรลุผลส�าเร็จ ความไม่แยแส คือ โรคชนิดหนึ่งที่เราจะต้องขจัดมันออกไปจากชีวิต เพราะ คนที่ไม่แยแส ไม่สนใจอะไรมักจะไม่คิดค�านึงถึงสิ่งที่ตัวเองได้พูดและกระท�าลงไป เขาจะท�าอะไรโดยไม่คิดถึงอนาคตของตัวเอง มีชีวิตความเป็นอยู่ที่ไม่ดี เขามักจะ คิดว่าทุกสิ่งทุกอย่างได้มาอย่างง่าย ๆ คุณจะเห็นว่าเขาท�าให้เวลาของเขาสูญเสีย ไปโดยเปล่าประโยชน์ เมื่อมีการนัดหมายเขาจะมาสาย ท�าเป็นลืมหน้าที่ที่เขาได้รับ มอบหมาย ด้วยเหตุนี้เขาจึงไม่มีวันก้าวหน้า และเขาไม่มีวันท�าให้เป้าหมายต่าง ๆ ของเขาเป็นจริงขึ้นมาได้ การมีความรู้สึกรับผิดชอบจะท�าให้คนเรามีความขยันขันแข็ง มีความ บากบั่นและมีความพยายามอุตสาหะ เพราะคนที่มีความรับผิดชอบมักจะคิดหาวิธี เพื่อท�าให้ความใฝ่ฝันของตัวเองเป็นจริงขึ้นมาอยู่เสมอ ดังนั้นเขาจึงวางแผนอย่าง ดีในเรื่องนั้น พยายามรักษาเวลาไม่ให้สูญเสียไปโดยเปล่าประโยชน์ เขาจะวาง เป้าหมายทั้งหมดของตัวเอง จากนั้นเริ่มลงมือท�า ด้วยเหตุนี้การไปถึงเป้าหมายของ เขาจึงเป็นเรื่องที่จ�าเป็นต้องเกิดขึ้นด้วยการอนุมัติจากอัลลอฮฺ

63 จงพยายามรับผิดชอบต่อหน้าที่ที่คุณพึงมีตัวต่อเอง ต่อครอบครัว ต่อมิตร สหาย ต่อสังคม และต่อพระผู้อภิบาลของคุณ และพึงรู้ไว้เถิดว่า แท้จริงคุณนั้นจะถูก ถามต่อหน้าอัลลอฮฺถึงหน้าที่รับผิดชอบเหล่านี้ คุณได้เตรียมค�าตอบส�าหรับค�าถามใน วันนั้นแล้วหรือยัง?

64 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน “พวกท่านทุกคนมีหน้าที่รับผิดชอบ และพวกท่านทุกคนจะถูกสอบสวนถึงหน้าที่รับผิดชอบนั้น (บันทึกโดยอัล-บุคอรียฺและมุสลิม)

65 18 อย่าพูดมาก การเดินทางได้สอนให้ฉันว่า...จงเงียบ และจงอย่าพูดนอกจากเมื่อจ�าเป็น ต้องพูด หรือมีคนหนึ่งคนใดขอให้ฉันพูด ถามความคิดเห็น และขอความช่วยเหลือ จากฉัน เพราะใครก็ตามที่พูดมาก ความผิดของเขาก็ย่อมมาก และผู้คนจะมองคน ที่พูดมากว่าเป็นคนโง่เขล่า โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากเขาไม่ช�่าชองศิลปะในการพูด ! การพูดมากจะท�าให้ผู้คนหลบหลีกจากตัวผู้พูด เพราะพวกเขารู้อย่างกระจ่างแจ้งว่า เขาจะต้องเปดเผยความลับที่ไม่อยากให้คนอื่นรู้ การพูดมากก็จะท�าให้ผู้คนออกห่าง จากเขา เพราะปกติการพูดมากมักเป็นสาเหตุหนึ่งที่ท�าให้พวกเขาประสบกับปัญหา ต่าง ๆ ซึ่งพวกเขาจะไม่ประสบ หากว่าคนไม่พูดมากคนนี้พูดมันออกมา การเงียบจะท�าให้คนเราดูมีความน่าเกรงขาม น่านับถือมากยิ่งขึ้น และจะ ท�าให้คนอื่นมองว่าคุณเป็นคนฉลาด ใช้สมองเป็นตัวชี้วัดในเรื่องต่าง ๆ ซึ่งท�าให้พวก เขายืนในสภาพที่ฉงนต่อการเงียบของคุณ แต่หากว่าเขาเป็นศัตรูหรือคู่ปรปักษ์ของ คุณ การที่จะโจมต ีท�าร้ายคุณนั้นเป็นเรื่องที่ยุ่งยากส�าหรับเขา เขาจะจับผิดค�าพูด ของคุณได้อย่างไรในเมื่อคุณไม่ได้พูดออกมา จึงท�าให้เขายิ่งโมโหโทสะ พยายามที่ จะก่อกวนคุณทุกวิถีทาง แต่ว่าไกลเสียจริง ไกลเสียจริง เพราะคุณเป็นอย่างที่คุณ เป็น คือ เป็นคนนิ่งเงียบ ยากจะรู้สิ่งที่อยู่ภายในจิตใจของคุณ แต่ในขณะเดียวกัน คุณกลับรู้และมีความรู้สึกทุกอย่างกับคนที่อยู่รอบ ๆ ตัวคุณ การเงียบท�าให้คนที่อยู่รอบ ๆ ตัวคุณรู้สึกฉงนกับเรื่องของคุณ จนกระทั่ง

66 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน พวกเขาอยากจะรู้ว่าจิตใจของคุณก�าลังคิดอะไรอยู่ มีอะไรซ่อนอยู่ในนั้น ด้วยเหตุนี้ จงเงียบเถิด และอย่าได้พูด เว้นแต่เมื่อคนอื่นต้องการให้คุณพูดหรือเมื่อคุณจ�าเป็น ต้องพูดเท่านั้น ดังกล่าวนั่นแหละสิ่งที่เรียกว่า “การมีฮิกมะ”

67 “ผู้ใดที่ศรัทธาต่ออัลลอฮฺและวันสุดท้าย ให้เขาจงพูดแต่สิ่งที่ดี ๆ หรือไม่ก็นิ่งเสีย” (บันทึกโดย อัล-บุคอรีย์ และมุสลิม)

68 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน 19 อย่าโกรธ การเดินทางได้สอนฉันว่า...จงอย่าโกรธ เพราะความโกรธจะท�าให้ดวงตา ของผู้ที่โกรธมืดบอดได้ เพราะเขาพูดและท�าในสิ่งที่อาจท�าให้เขาต้องเสียใจในภาย หลัง ลูกผู้ชายที่แท้จริง คือ ผู้ที่สามารถควบคุมอารมณ์ของตัวเองได้ในขณะที่เขา ก�าลังโกรธ เวลาที่คนเราโกรธ มักจะท�าในสิ่งที่ตัวเองไม่เคยท�าในเวลาปกติและบางครั้ง ความบกพร่อง สิ่งที่น่าต�าหนิที่เขาพยามปกปดมันไว้อาจจะถูกเปดเผยออกมาขณะ ที่เขาก�าลังโกรธ เพราะเวลาที่เขาโกรธ ถือว่าตัวเขาไม่ได้เป็นนายของตัวเอง ธรรมชาติของมนุษย์มักจะตีตัวออกห่างจากคนที่โกรธง่าย นั่นก็เพราะว่า ภูเขาไฟที่ไม่สามารถท�าให้มันมอดดับลงได้ง่าย ๆ อาจจะพุ่งออกมาจากก้นบ่อได้ทุก เวลาและทุกขณะ และเมื่อนั้นทุก ๆ คนที่อยู่รอบ ๆ ตัวเขาจะต้องพลอยโดนความ ร้อนของภูเขาไฟนั้นไปด้วย การโกรธง่ายจะมีความต่างกันตามแต่ละบุคคล บางคนเมื่อมีเรื่องที่ไม่ลง รอยกับใคร ๆ ความโกรธของเขาจะพุ่งขึ้นมาทันที ในขณะที่อีกบางคนการที่จะ ท�าให้เขาโกรธนั้นเป็นเรื่องที่ยากมาก นอกจากคนที่สามารถฝกตัวเองได้เท่านั้น ซึ่ง สิ่งดังกล่าวจะต้องใช้เวลาระยะหนึ่ง เพื่อให้เขาเคยชินกับการควบคุมตัวเองในเวลา ที่โกรธ เมื่อใดที่คุณรู้สึกโกรธ คุณอย่าได้เป็นคนเริ่มตะคอกตะโกนและเป็นฝ่ายเริ่ม

69 ท�าร้ายผู้อื่นก่อน เพราะคุณสามารถเอาสิทธิของคุณที่ท�าให้คุณโกรธซึ่งสาเหตุมาจาก อีกฝ่ายกลับคืนมาได้ด้วยวิธีทางอื่น ๆ ซึ่งจะท�าให้ผู้อื่นให้เกียรติแก่คุณ มันจะปกป้อง ตัวของคุณจากค�าพูดที่ไม่ดีที่อาจจะท�าให้คุณต้องเสียใจ ซึ่งสาเหตุนั้นมาจากค�าพูด ภายหลังจากที่คุณกลับมามีสติดังเดิมอีกครั้ง...

70 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน “ใช่ว่าผู้ที่ปล�้าคนอื่น(ชนะ)จะเป็นคนที่เข้มแข็ง แต่ผู้ที่เข้มแข็งคือผู้ที่สามารถควบคุม อารมณ์โกรธของตัวเองขณะที่โกรธได้” (บันทึกโดย อัลบุคอรีย์ และมุสลิม )

71 20 อย่าล้อเล่นมากเกินไป การเดินทางได้สอนฉันว่า....จงอย่าล้อเล่นมากจนเกินไป แต่จงเป็นคนจริงจัง ในการปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นเท่าที่ฉันสามารถท�าได้ เพราะการล้อเล่นมากจนเกินไปจะ ท�าให้ความน่าเกรงขามของคน ๆ หนึ่งค่อย ๆ หายไป และจะท�าให้คุณค่าของเขาใน สายตาของคนรอบข้างลดน้อยลง พวกเขาจึงมองว่าเขาเป็นคนที่ชอบท�าอะไรเล่น ๆ คนที่ชอบล้อเล่นมาก ๆ จะท�าให้คนอื่นสามารถด่าทอ เยาะเย้ย หรือหมิ่นประมาท เขาได้ง่าย แต่หากเขาเป็นคนจริงจังในการปฏิบัติสัมพันธ์กับผู้อื่น การที่เขาถูก ล่วงล�้าหรือละเมิดไม่ว่าจะวิธีการใดก็ตามย่อมเป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้ การล้อเล ่นที่ดีจะต้องเป็นการล้อเล ่นกับบุคคลที่เหมาะสม ในเวลาที่ เหมาะสม และด้วยวิธีการที่เหมาะสม อย่าพยามล้อเล่นกับคนที่ไม่ชื่นชอบให้คุณ ล้อเล่นกับเขาต่อหน้าผู้คน เพราะบางทีมันอาจจะเป็นสาเหตุที่ท�าให้คุณเกิดการ ทะเลาะและมีปากเสียงกับเขาก็เป็นได้ บางครั้งอาจจะเป็นสาเหตุที่ท�าให้เพื่อน หนีห่างจากคุณ เพราะคุณไม่ใส่ใจหรือแคร์ความรู้สึกและไม่ให้เกียรติกับคุณค่าของ บุคคลเหล่านั้น พึงทราบเถิดว่าการล้อเล่นในเวลาที่ควรล้อเล่นเป็นสิ่งที่สวยงาม ส่งเสริม ให้กระท�าอย่างยิ่ง แต่คุณจะต้องร�าลึกอยู่เสมอว่าการล้อเล่นที่ไม่ดูกาลเทศะนั้น จะน�ามาซึ่งความล�าบากให้แก่คุณ เพราะแท้จริงแล้วทุก ๆ กาลเทศะนั้น ย่อมมี ค�าพูดที่เหมาะสมส�าหรับมัน

72 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน ท่านอิบนุหะญัรฺได้กล่าวว่า : “การหยอกล้อที่ต้องห้ามคือ การหยอกล้อที่เกินพอดีและปฏิบัติจนเป็นนิจ เนื่องจาก มันท�าให้หันเหออกจากการร�าลึกถึงอัลลอฮฺ และขบคิดถึงปวงประการที่ส�าคัญใน ศาสนา และมันยังส่งผลให้จิตใจแข็งกระด้าง ก่อความเดือดร้อน เกลียดชัง และยัง ท�าให้ไม่มีความน่าเกรงขามและน่านับถือ”

73 21 อย่าพูดจาน่าเกลียด การเดินทางได้สอนฉันว่า....จงอย่าเป็นคนที่พูดจาน่าเกลียด หยาบโลน และ ลามก จงอย่าพูดเว้นแต่สิ่งที่ดี ๆ เท่านั้น เพราะค�าพูดที่หยาบโลน และลามก นั้น เป็นการขัดกับค�าสอนของอิสลามอันบริสุทธิ์ของเรา และมุสลิมจ�าเป็นต้องประดับ ประดาตัวเองด้วยมารยาทอันน่ายกย่อง ดังนั้นเขาจะต้องไม่พูดและไม่ท�าเว้นแต่สิ่ง ที่ดีเท่านั้น คนที่มี “ลิ้นยาว” (คือ ลิ้นที่พูดจาล่วงละเมิดคนอื่น) จะท�าให้ผู้คนรอบข้าง หลบหลีกและหนีห่างจากผู้ที่หยาบโลน เพราะบางทีลิ้นที่ยาวของเขาอาจจะไปล่วง ละเมิดบุคคลอื่นในสักวันหนึ่ง แม้ว่าบุคคลเหล่านั้นจะเป็นเพื่อนรักก็ตาม ! จงคิดก่อนที่จะพูดจาใด ๆ ออกมา แม้ว่าสิ่งที่พูดออกไปนั้นไม่เกี่ยวข้องกับ ผู้อื่น หรือคุณคิดว่าหากคุณพูดอะไรออกไปในช่วงขณะนั้นคุณจะถูกเอาผิดเนื่องจาก คุณพูดจาน่าเกลียด หยาบโลน และลามก คุณก็จงเก็บมันไว้ในใจไม่ต้องปริปากพูด ออกมา เพื่อให้ความน่าเกรงขามและคุณค่าของคุณอยู่คู่กับคุณต่อไป จงสรรหาค�าพูดที่คุณจะพูดออกมา เพราะลิ้นสามารถพูดได้ทั้งสิ่งที่ดีที่น่า ส่งเสริม และสิ่งที่ไม่ดีที่น่ารังเกียจ เพราะฉะนั้นคุณจงพยายามพูดในสิ่งที่ดีและ มีหิกมะฮฺที่จะท�าให้อัลลลอฮฺพึงพอใจในตัวคุณ รวมถึงท�าให้ผู้คนให้เกียรติแก่คุณด้วย

74 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน คุณจะต้องระวังค�าพูดที่ไม่ดี หรือค�าพูดที่เยาะเย้ยถากถางผู้อื่น เพื่อท�าให้ ผู้คนรอบข้างหัวเราะ และพยามเปดเผยตัวตนของคนที่ถูกเยาะเย้ยว่าเขาเป็นคนที่ ไม่มีหน้าตาในสังคม เพราะมันเป็นการท�าร้ายผู้อื่น และท�าให้อัลลอฮฺทรงโกรธกริ้ว เพียงเพื่อท�าให้คนบางคนพอใจ ซึ่งพวกเขาเหล่านั้นไม่มีวันพอใจในตัวคุณ ถึงแม้ว่า พวกเขาอาจแสดงให้คุณเห็นว่าพอใจคุณก็ตาม เพราะคุณได้กลายเป็นคนต�่าต้อย ในสายตาของผู้คนเหล่านั้น ซึ่งพวกเขาสามารถพูดจาสบประมาทตัวคุณได้ง่ายขึ้น ฉะนั้นจงรักษาลิ้นของคุณให้ดี พึงรู้เถิดว่าคุณจะถูกสอบสวน และคิดบัญชีในทุก ๆ ค�าพูดที่ได้พูดไป และจงท�าให้ลิ้นของคุณเป็นอาวุธส�าหรับสิ่งที่ดีงาม...

75 “ผู้ศรัทธาไม่ใช่ผู้ที่พูดจาทิ่มแทงผู้อื่น ไม่ใช่ผู้ที่ชอบสาปแช่ง ไม่ใช่ผู้ที่พูดจาลามก และไม่ใช่ผู้ที่พูดจาหยาบคาย” (บันทึกโดยอัต-ติรมิซียฺ)

76 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน 22 อดทน กานเดินทางได้สอนฉันว่า...จงอดทน เพราะความอดทน คือ กุญแจของการ บรรเทาความทุกข์ และคนที่อดทนจะเห็นชัยชนะอันใกล้ และการปลดเปลื้องทุกข์ อยู่ตลอดเวลาที่เขาอดทน จงอดทน...เพราะอัลลอฮฺได้ก�าหนดแล้วว่าคุณต้องประสบพบเจอกับสิ่ง ต่าง ๆ มากมายไม่ว่าจะเป็นโศกนาฏกรรม เคราะห์กรรม และความวิบัติต่าง ๆ ซึ่ง ถ้าหากคุณไม่มีความอดทนมันจะเป็นสาเหตุหนึ่งที่ท�าให้จิตใจของคุณต้องแตกสลาย และท�าให้ความหวังในการเดินทางต่อไปนั้นต้องหยุดชะงักลง จงอดทน...เพราะคนรอบข้างที่มีความเคียดแค้นพยาบาท และความอิจฉา อยู่ในหัวใจของคนบางคนจ้องที่จะละเมิดคุณ ซึ่งถ้าหากคุณไม่มีความอดทนแล้ว มัน จะเป็นสาเหตุหนึ่งที่ท�าให้คุณตกอยู่ในภวังค์แห่งความทุกข์และไม่มีความสุข จงอดทน...เพราะคุณคือมนุษย์คนหนึ่งซึ่งจิตใจเต็มไปด้วยกิเลสตัณหาที่ ต้องการตอบสนอง ซึ่งหากคุณไม่มีความอดทนแล้ว มันเป็นสาเหตุหนึ่งที่ท�าให้กระท�า ในสิ่งที่เป็นการฝ่าฝืนอัลลอฮฺและสิ่งต้องห้ามต่าง ๆ จงอดทน จงต่างอดทนซึ่งกันและกัน และจงประจ�าอยู่ที่ชายแดน...เพราะ ศัตรูของศาสนาได้ยึดครองประเทศของคุณ ได้ท�าลายศักดิ์ศรีของคุณ และได้จ่อ

77 กระบอกปืนไปที่หน้าอกของครอบครัวคุณ ซึ่งถ้าหากไม่มีความอดทนแล้ว มันจะ เป็นสาเหตุหนึ่งที่ท�าให้คุณตกต�่า ถูกดูหมิ่น ซึ่งการตายยังปราณีกว่าถูกกระท�าเช่นนี้ จงอดทน และจงมั่นใจเถิดว่า...ความอธรรมไม่มั่นคงถาวร เพราะดวงอาทิตย์ ของเช้าวันใหม่ก�าลังจะโผล่ขึ้นมา แล้วเมื่อนั้นคุณจะลืมความทุกข์เหล่านี้ทั้งหมด... จงอดทน และพึงรู้เถิดว่า...การอดทนของคุณ คือ การท�าให้อัลลอฮฺ ผู้ทรง ใช้ให้คุณมีความอดทนพึงพอพระทัย เป็นการขัดเกลาตัวจิตใจให้ฝกอดทน แล้วคุณ จะได้รับการให้เกียรติจากผู้ที่แปลกใจกับความยิ่งใหญ่ของความอดทน จงท�าให้ความอดทนของคุณเป็นเกราะป้องกัน ซึ่งคุณใช้มันป้องกันจาก ความเลวร้ายตลอดเวลาหลายปข้างหน้า และจงอดทนจนกว่าความอดทนไม่สามารถ อดทนต่อความอดทนของคุณได้

78 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน “จงรู้ไว้เถิดว่าแท้จริงแล้วการอดทนต่อสิ่งที่ท่านรังเกียจนั้น จะน�ามาซึ่งความดีอันใหญ่หลวง และชัยชนะนั้นจะมาพร้อมกับความอดทน และเมื่อมีปัญหาก็ย่อมมีทางออก และภายหลังความยากล�าบากย่อมมีความง่าย” (บันทึกโดย อิหม่าม อะหฺมัด)

79 23 ชอบถาม การเดินทางได้สอนให้ฉัน...เป็นคนรู้จักถามและขอค�าอธิบายในเรื่องที่ฉัน ไม่เข้าใจ หรือเรื่องการเรียนที่ฉันไม่เชี่ยวชาญ หรือเรื่องทั่ว ๆ ไปเกี่ยวกับการใช้ชีวิต แต่นี่ไม่ใช่เป็นการเรียกร้องให้คุณเป็นคนอยากรู้อยากลอง แต่เป็นการชี้แนะและ เน้นย�้าถึงความส�าคัญของการพยายามท�าความเข้าใจกับสิ่งที่ผ่านเข้ามาในชีวิตของ มนุษย์ และเป็นผู้น�าในความรู้แขนงต่าง ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องที่เกี่ยวข้องกับ ความถนัดของคุณ คุณจะต้องไม่ละอายในการแสวงหาความรู้ ด้วยการที่คิดไปเองว่าหากคุณ ยิงค�าถามไปจะท�าให้คนรอบข้างหัวเราะคุณได้ หรือเพียงคุณคนเดียวที่ยังไม่รู้ แต่จง มั่นใจได้เลยว่า ค�าถามที่วนอยู่ในสมองของคุณ คือค�าถามเดียวกันที่วนอยู่ในสมอง ของใครคนหนึ่ง หรือ คนบางคน และอาจเป็นของพวกเขาทั้งหมดในเวลาเดียวกัน ก็เป็นได้ จงมั่นใจว ่า...เราทุกคนก�าลังศึกษาเล ่าเรียนอยู ่ในโรงเรียนซึ่งเรียกว ่า “โรงเรียนชีวิต” ซึ่งต้องเรียนรู้ตั้งแต่การเกิดจนกระทั่งจากโลกนี้ไป พึงรู้เถิดว่าคนที่ ชอบอ้างหรือคิดว่าตัวเองนั้นรู้ดีแล้ว เขานั่นแหละคือคนโง่ เพราะฉะนั้นอย่าได้ลังเล ที่จะตั้งค�าถามในสิ่งที่คุณคิดขึ้นมาได้แม้เพียงแวบเดียวก็ตาม จงพยายามที่จะถาม และจงรู้ไว้เถิดว่าความรู้ของคุณจะให้ผลประโยชน์

80 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน อย่างมากมายในอีกหลายปข้างหน้า ซึ่งมันมาจากความพยายาม และความขยันใน การอ่านและการศึกษาเล่าเรียนของ แต่หากคุณอายที่จะถามในสิ่งที่คุณยังสงสัยใน วันนี้ อาจไม่สามารถถามมันได้อีกในวันพรุ่งนี้ก็เป็นได้

81 ความรู้(เปรียบดั่ง)คลังเก็บของ ซึ่งกุญแจของมัน คือ การถาม | อิบนุ ซิฮาบ

82 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน 24 อย่าพูดจาโกหก การเดินทางได้สอนให้ฉัน....อย่าเป็นคนพูดโกหกไม่ว่าจะเกิดอะไรขึ้นก็ตาม และให้ฉันเป็นคนพูดจริงในทุก ๆ ค�าพูด เพราะสายเชือกของความโกหก เป็นดั่งที่ คนเมืองชามได้กล่าวไว้ว่า “หากทานไดกระทําผิดหรือทําสิ่งที่ไมดี ทานอยาไดโกหก แตจงยอมรับใน ความผิดของทาน เพราะหากทานทําเชนนี้ได คุณคือคนสัจจริงและเปนคนกลาหาญ ในสายตาของคนรอบขาง แลวพวกเขาจะชวยหาทางออกใหแกคุณยามที่คุณพบกับ ทางตัน แตหากคุณไมทําอยางที่กลาวมานั้น แสดงวาคุณคือผูที่กระทําผิด โกหก และ เปนคนขี้ขลาด” จงอย่าโกหกเป็นอันขาด พึงรู้ไว้ว่าความจริงของสิ่งต่าง ๆ จะถูกเปดเผย ออกมา และจะเป็นที่ประจักษ์เมื่อเวลาหนึ่งมาถึง คุณไม่มีวันโกหกไปได้ตลอดรอดฝัง ใครจะไปรู้ว่า บางครั้งหากพูดจริงตั้งแต่แรก แน่นอนปัญหาของคุณก็คงจะหมดสิ้น ในตอนนั้น แต่เป็นเพราะคุณปกปดความจริง มันจะเป็นสาเหตุที่ท�าให้เกิดปัญหา ใหม่ ๆ ซึ่งไม่เคยคาดคิดว่ามันจะเกิดขึ้นตามา คนที่ชอบพูดโกหกจะท�าให้กลุ่มชนหนีห่างจากเขา เพราะว่าเขาเป็นคนที่ ไว้ใจไม่ได้ ใครที่เคยพูดเรื่องโกหกกับคุณ จะมีอะไรอีกหรือที่จะยับยั้งเขาจากการ พูดเรื่องโกหกของคุณกับคนอื่นได้?

83 คุณจะต้องระวังการพูดโกหก เพราะผู้ศรัทธา เป็นดั่งผู้เป็นที่รักของเรา นบี มุหัมมัด صلى الله عليه وسلم ได้บอกเราไว้ว่า เขาไม่เป็นคนที่ชอบพูดโกหก และพึงทราบเถิดว่า คน ที่โกหกเป็นอาจิณ หัวใจของเขาไม่มีวันพบกับความสุขตลอดกาล และเขาจะยังคง ฝันร้ายอยู่เรื่อยไปเมื่อความจริงได้ถูกเปดเผยออกมา พึงระวังการพูดโกหก เพราะคนที่เคยชินกับการพูดโกหกจนการพูดโกหก กลายเป็นนิสัยติดตัวจนยากที่จะสลัดมันออกไปได้ และมันไหลไปตามตัวของเขา ดั่งเลือดที่ไหลไปตามเส้นเลือด คนเช่นนี้จะถูกตีตรา ณ อัลลอฮฺว่าเขาเป็นจอมโกหก และผู้คนก็เห็นเช่นกันว่า เขาเป็นจอมโกหก บางครั้งการที่คน ๆ หนึ่งพูดโกหก ไม่ใช่เพราะว่าการโกหกนั้นเป็นลักษณะ นิสัยของเขา แต่ที่ต้องโกหกเพราะเขากลัวว่าจะถูกประจานในเรื่องที่ได้โกหกไว้ แต่ คุณจงมั่นใจเถิดว่า การโกหกไม่มีวันยังประโยชน์อันใดแก่คุณ และไม่มีวันท�าให้คุณ รอดพ้น จงพูดความจริงและพร้อมที่จะแบกรับผลลัพธ์ที่อาจจะเกิดจากความผิดของ คุณเถิด และจงมั่นใจเถิดว่าผลลัพธ์ที่จะเกิดขึ้นจะเป็นสิ่งที่ดีกว่าเป็นพัน ๆ เท่าหาก คุณพูดจริง จงพูดความจริงเถิด แล้วคุณจะรู้สึกสบายใจ...

84 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน “พวกท่านทั้งหลายจงระวังการโกหก เพราะการโกหกนั้นจะน�าไปสู่ความชั่ว และความชั่วจะน�าไปสู่ไฟนรก” (บันทึกโดย อัล-บุคอรีย์ และมุสลิม)

85 25 อย่าเป็นคนชอบบ่น การเดินทางได้สอนให้ฉัน...อย่าเป็นคนที่ชอบพูดตัดพ้อต่อว่าและบ่นกับ ความทุกข์ที่มาประสบให้มากนัก เพราะมันเป็นสิ่งที่บ่งบอกถึงการไม่มีความอดทน รีบร้อนในเรื่องต่าง ๆ และมีความตั้งใจที่ไม่แน่วแน่ พึงระวังการพูดตัดพ้อต่อว่าและการชอบบ่นกับผู้คนที่อยู่รอบตัวคุณมาก จนเกินไป เพราะหากคุณท�าเช่นนั้น พวกเขาจะมองว่าคุณเป็นคนอ่อนแอ จนพวก เขารู้สึกเบื่อที่จะพูดคุยกับคุณ หรือรังเกียจที่จะนั่งพูดร่วมกับคุณ หรือยิ่งไปกว่านั้น พวกเขาอาจหนีห่างเมื่อคุณมารบเร้าเซ้าซี้กับเขาเสียด้วยซ�้า ! ไม่ใช่เป็นเรื่องที่น่าต�าหนิการที่คุณจะเปดเผยความเสียใจที่ขมขื่นที่อยู่ในใจ กับเพื่อนของคุณบางคน เพราะธรรมชาติมนุษย์มักจะรู้สึกสบายใจขึ้นเมื่อได้ระบาย มันออกมา เพราะเขารู้สึกว่าคนรอบข้างสามารถแบ่งเบาความเสียใจ และให้ความ ส�าคัญกับเรื่องของเขาได้บ้าง แต่ว่าคุณจะต้องไม่บ่นเกี่ยวกับความทุกข์ของคุณให้ มากจนเกินไป และไม่บ่นเป็นอาจิณ เพราะการกระท�าเช่นนี้ไม่มีหิกมะฮ์ใด ๆ เลย เมื่อใดที่คุณคับอกคับใจอันเนื่องจากความวิตกกังวลอย่างมากมาย และ คุณรู้สึกอยากจะร้องไห้ออกมา ขอให้คุณจงร้องทุกข์กับอัลลอฮฺ เพราะพระองค์เป็น ที่เพียงพอแล้วแก่คุณ ไม่ใช่จากการไปร้องขอจากมนุษย์ จงร้องทุกข์ถึงพละก�าลังที่ อ่อนแอ และความสับสนของคุณต่อพระองค์ จงเข้าหาพระองค์ด้วยการอ้อนวอน ขอดุอาอ์ เพราะอัลลอฮฺทรงรักบ่าวที่อ้อนวอนขอจากพระองค์ จงเข้าหาอัลลอฮฺทุก เวลาและทุกขณะ และจงมั่นใจว่าอัลลอฮฺไม่มีวันลืมคุณ...

86 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน การอดทนที่ดี คือ การอดทนที่ไม่มีการบ่น ร้องทุกข์ใด ๆ ออกมา การให้อภัยที่ดี คือ การให้อภัยที่ไม่มีการต�าหนิติเตียนใด ๆ และการแยกตัวออกห่างที่ดี คือ การแยกตัวที่ไม่มีการท�าร้ายใด ๆ (อิบนุ ตัยมียะฮฺ)

87 26 อย่าหลงตัวเอง หยิ่ งยโส ( 1 ) การเดินทางได้สอนให้ฉันอย่าเป็นคนหลงตัวเอง และอย่าหยิ่งยโสกับผู้อื่น ไม่ว่าจะเกิดอะไรขึ้นก็ตาม เพราะความนอบน้อมถ่อมตนเป็นคุณสมบัติขึ้นพื้นฐาน ในเส้นทางของการแสวงหาวิชาความรู้ และคุณลักษณะที่น่ายกย่องเราจ�าเป็นจะ ต้องมี หากว่าใครคนหนึ่งหยิ่งยโสจองหองต่อผู้คนรอบข้าง เขาก็จะถูกรังเกียจและ ถูกตีตัวออกห่าง ไม่มีใครอยากอยู่ร่วมกับคนยโสและจองหองหรอก ถึงจะเป็นคนเก่ง มีต�าแหน่งสูงส่งแค่ไหน ก็จงอย่าได้หยิ่งยโสกับผู้คนที่อยู่ รอบข้างเป็นอันขาด โดยเฉพาะเพื่อนพ้องของคุณ เพราะเพื่อน ๆ ของคุณ คือ คน ที่คอยช่วยเหลือคุณจนกระทั่งเดินไปถึงจุดที่คุณก�าลังเป็น ดังนั้นจงจดจ�าความดีงาม และหมั่นท�าดีต่อพวกเขา อย่าได้จองหองหรือยโสต่อเพื่อนมนุษย์ที่อยู่รอบ ๆ ตัวคุณเป็นอันขาด จงรู้ ไว้ว่าหากคุณคิดว่าคุณมีต�าแหน่งที่สูงส่งกว่าคนอื่น ๆ ขอคุณมั่นใจเถิด พวกเขานั่น แหละที่เป็นคนให้ต�าแหน่งนั้นแก่คุณ เพราะผู้น�าจะไม่ได้เป็นผู้น�า เว้นแต่ด้วยการ เลือกจากกลุ่มชนของเขา ดังนั้นหากคุณยโสกับพวกเขา พวกเขาก็จะหนีห่างจาก คุณและทอดทิ้งคุณจนกระทั่งไม่มีใครให้คุณยโสได้นอกจาตัวของคุณเอง พึงระลึกอยู่เสมอว่า...คุณไม่สามารถท�าให้ตัวเองออกจากความเป็นมนุษย์ที่ มีคุณลักษณะที่บกพร่องได้ และจงรู้ไว้ว่าไม่ว่าคุณจะท�าอย่างไร คุณก็จะยังคงเป็นสิ่ง

88 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน ถูกสร้างที่อ่อนแอที่ไม่สามารถอาศัยอยู่ได้ด้วยตัวคนเดียว และยังต้องพึ่งพาคนรอบ ข้างอยู่เสมอ ดังนั้นจงอยู่กับคนรอบข้างเถิด และจงระลึกอยู่เสมอว่าใครที่นอบน้อม เพื่ออัลลอฮฺ พระองค์จะยกระดับเขาให้สูงขึ้น และอัลลอฮฺ ได้เรียกร้องและสั่ง ใช้คุณไม่ให้หยิ่งยโสบนหน้าแผ่นดินนี้ ไม่ว่าคุณจะท�าอย่างไร คุณก็ไม่มีวันออกจาก การเป็นมนุษย์ได้...

89 27 อย่าหลงตัวเอง หยิงยโส ( 2 )่ การเดินทางได้สอนให้ฉัน น้อมรับค�าแนะน�าตักเตือน และอย่าหยิ่งยโส จองหองด้วยการคิดว่าฉันไม่ต้องการค�าแนะน�าตักเตือนจากคนอื่น เพราะเราทุกคน นั้นต่างเป็นผู้ที่กระท�าความผิด และต่างต้องการค�าแนะน�าตักเตือน บางครั้งอาจจะมีคนมาแนะน�าตักเตือนคุณแต่ไม่ถูกกาลเทศะ ก็ไม่จ�าเป็น ต้องท�าตามค�าตักเตือนนั้น แต่อย่างน้อย ๆ ให้คุณรับฟังคนที่มาเคาะประตูเพื่อ ตักเตือนคุณ และจงขอบคุณที่เขาให้ความส�าคัญกับคุณ และขอดุอาอฺให้เขาได้รับ สิ่งดี ๆ อย่างลับ ๆ จงน้อมรับค�าแนะน�าตักเตือนเถิด เพราะคนที่มาตักเตือนคุณอาจจะเก่งและ มีความรู้ในเรื่องราวต่าง ๆ ของชีวิตมากกว่าคุณก็เป็นได้ ซึ่งเขาอาจจะรู้สิ่งที่คุณไม่รู้ และบางครั้งเขาอาจจะเห็นอีกมุมมองหนึ่งที่ต่างจากมุมมองที่คุณเห็น เพราะฉะนั้น จงรับฟังและพินิจพิเคราะห์ในสิ่งที่เขาพูด แล้วคุณจะมีอิสระในการเลือกว่าจะรับ หรือไม่รับสิ่งนั้น จ�าเป็นที่คุณจะต้องตักเตือนผู้อื่นด้วย เพราะศาสนา คือ การตักเตือนซึ่ง กันและกัน หากคุณเห็นใครคนหนึ่งต้องการค�าแนะน�าตักเตือนจากคุณ คุณอย่าได้ ตระหนี่ที่จะแนะน�าตักเตือนเขา จงตอบรับเขาด้วยความเต็มใจ จงท�าให้เขารู้สึกว่า คุณต้องการให้เขาได้รับแต่สิ่งดี ๆ จงบอกสิ่งที่อยู่ภายในจิตใจของคุณให้เขารู้พร้อม

90 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน บอกเหตุผลและค�าอธิบายของสิ่งที่คุณพูดมาทั้งหมด แล้วคุณจงมั่นใจได้เลยว่าเขาจะ ดีใจกับการแนะน�าของคุณอย่างมาก เพราะตอนนี้เขาเห็นว่าคุณเป็นเพื่อนที่อยากให้ เขาได้รับแต่สิ่งดี ๆ

91 “หมู่ชนใดปราศจากผู้ตักเตือน ย่อมไม่มีความดีใด ๆ ในหมู่พวกเขา... และหมู่ชนใดไม่ชอบผู้ตักเตือน ก็ย่อมไม่มีความดีใด ๆ ในหมู่พวกเขาเช่นกัน” | อุมัร บิน อัลค็อฏฏ็อบ

92 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน 28 อย่ายุ่งในสิ่ งที่ไร้สาระ การเดินทางได้สอนฉัน...อย่าเข้าไปยุ่งในสิ่งที่ไม่เกี่ยวกับตัวเอง และอย่าให้ ฉันไปร่วมพูดในเรื่องที่ไม่เกี่ยวข้องกับตัวฉัน เพราะสิ่งดังกล่าวเป็นการก้าวก่ายเรื่อง ของผู้อื่น ซึ่งเป็นการก้าวก่ายจนเกินขอบเขตและสิ่งหวงห้ามของพวกเขา ถึงแม้ว่า บางครั้งพวกเขาจะพูดตอบโต้หรือโต้แย้งในเรื่องที่คุณได้เห็นมากับตาและได้ยินมา กับหูก็ตาม คุณจงนิ่งเสีย และอย่าได้ไปยุ่งเกี่ยว นอกจากเมื่อคุณถูกขอให้เข้าไปยุ่ง เกี่ยวในเรื่องนั้น แต่หากคุณไปร่วมพูดในสิ่งที่ไม่เกี่ยวกับคุณ คุณก็จะถูกผู้คนตีตัว ออกห่างและถูกต�าหนิได้ จงอย่าเข้าไปยุ่งเกี่ยวในสิ่งที่ไม่เกี่ยวข้องกับคุณ แม้ว่าคุณจะมีเจตนาดีและ จะท�าดีก็ตาม เพราะบางทีการเข้าไปยุ่งเกี่ยวของคุณนั้น อาจจะเป็นสาเหตุที่ท�าให้ ปัญหานั้นบานปลายขึ้น จากเรื่องเล็กอาจกลายเป็นเรื่องใหญ่ ปัญหานั้นจึงกลายเป็น ปัญหาที่ใหญ่โตและมากมายซึ่งยากที่จะแก้ไขซึ่งสาเหตุนั้นเกิดมาจากการก้าวก่าย ของคุณ ! แม้บางครั้งคุณจะคิดว่าเรื่องนั้นเกี่ยวกับตัวของคุณไม่เรื่องใดก็เรื่องหนึ่ง หรือคุณรู้สึกว่าคุณสามารถเข้าไปร่วมในสถานที่ที่ไม่มีใครอยากให้คุณเข้าไป คุณก็ อย่าเข้าไปเป็นอันขาด จงรู้ไว้เถิดว่าการที่คุณแกล้งท�าเป็นไม่รู้ไม่ชี้ในเรื่องนั้นเป็น สิ่งที่ดีที่สุดส�าหรับคุณ ถ้าหากว่าคนรอบข้างคุณไม่อยากฟังความเห็นของคุณ คุณ จะบังคับพวกเขาให้ฟังกระนั้นหรือ?

93 แม้กระทั่งว่าหากพวกเขาเปดโอกาสให้คุณเข้าไปยุ่งเกี่ยว หรือเปดโอกาส ให้คุณได้พูดจนกระทั่งคุณพูดเสร็จ คุณจงมั่นใจได้เลยว ่าค�าพูดของคุณจะไม ่มี ความหมายใด ๆ ส�าหรับพวกเขา และมันจะไม่ถูกรับพิจารณา เพราะพวกเขาจะรับ เอาค�าพูดที่เป็นข้อบังคับใช้ที่มาบังคับพวกเขาให้กระท�าในสภาพที่พวกเขาไม่ชอบ มันได้อย่างไร? คุณจงพยายามอย่าเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับเรื่องของคนอื่น เฉกเช่นที่คุณไม่ชอบ ให้คนอื่นมายุ่งเกี่ยวเรื่องของคุณ และจงพยายามรักษาน�้าบนใบหน้าให้ดี(อย่าได้ ก้าวก่ายเรื่องของผู้อื่น !)

94 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน “ส่วนหนึ่งจากความสวยงามแห่งอิสลามในคน ๆ หนึ่งนั้น คือ การที่เขาละทิ้งสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์แก่ตัวเอง” (หะดีษหะซัน บันทึกโดยอัตติรมิซีย์และอื่น ๆ)

95 29 รักษาความลับของตัวเอง การเดินทางได้สอนให้ฉัน...มี “ห้องเล็ก ๆ” ในหัวใจของฉันซักห้องหนึ่ง ที่ จะไม่มีใครสามารถเคาะประตูของมันได้นอกจากตัวเอง ถึงแม้ว่าบุคคลนั้นจะเป็น เพื่อนสนิทใกล้ชิดของคุณก็ตาม แน่นอนว่าคุณจะต้องมีความลับเฉพาะที่ไม่อยาก ให้ใครรู้ใครเห็น เพราะฉะนั้นคุณอย่าได้บอกสิ่งที่มาวนเวียนอยู่ในจิตใจของคุณกับ คนอื่นเป็นอันขาด โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าหากว่ามันไม่จ�าเป็นส�าหรับคุณ การไว้เนื้อเชื่อใจไม่สามารถท�าลายก�าแพงที่ห้อมล้อมนั้นได้ แต่คุณจงเตรียม พร้อมส�าหรับเรื่องแย่ที่จะมาประสบกับคุณอยู่เสมอ เพราะเป็นไปได้ว่าเพื่อนของคุณ อาจจะเปดความลับของคุณ ไม่ใช่เพราะว่าเขาหักหลังคุณ แต่เขาอาจจะพยายาม ช่วยเหลือคุณก็ได้ เพราะเขามีมุมมองที่ต่างจากมุมมองของคุณในหลาย ๆ เรื่อง จึงท�าให้ความพยายามของเขานี้เป็นสาเหตุที่ท�าให้คุณประสบความหายนะ ! การไว้เนื้อเชื่อใจเป็นสิ่งสวยงามที่เราสร้างมันมาตลอดเวลาหลายป หาก คนรอบข้างคุณเป็นคนที่ไว้ใจได้ และพวกเขาก็ไว้ใจคุณ ก็จะท�าให้คุณใช้ชีวิตอย่าง ปลอดภัยและมีความสุข ทั้งนี้เพราะคุณรู้ว่าคนรอบข้างคุณจะเป็นก�าลังช่วยเหลือ ในยามที่อุปสรรคของชีวิตซึ่งไม่มีวันจบสิ้นมาประสบกับคุณ แต่ทว่าคุณจะต้องวาด ขอบเขตให้แก่ตัวเองที่คนอื่นไม่สามารถผ่านเข้ามาได้ เพราะการที่เพื่อนของคุณรู้ทุก อณูของชีวิต แม้กระทั่งความลับ อาจจะท�าให้คุณเป็นคนไม่มีคุณค่าใด ๆ ในสายตา ของเขา หรือพวกเขาอาจจะดูหมิ่นดูถูกคุณก็เป็นได้จะจริงจัง หรือล้อเล่น หรือท�า มันเป็นเรื่องปกติก็ตาม และคุณเป็นเหมือนอย่างที่ฉันคิดไว้เลย คือ ขาดสิ่งต่าง ๆ เหล่านี้ไม่ได้

96 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน “และใครก็ตามที่ปกปด (สิ่งที่น่าละอายหรือความผิด) ของมุสลิม อัลลอฮฺก็จะทรงปกปดเขาทั้งในโลกนี้และโลกหน้า” (บันทึกโดยมุสลิม)

97 30 อย่าต่อล้อต่อเถียงกับคนโง่ การเดินทางได้สอนให้ฉัน...อย่าไปต่อล้อต่อเถียงกับคนเขลาไม่ว่าในเรื่องใด ก็ตาม และอย่าให้ฉันเปดโอกาสให้เขาเป็นฝ่ายเริ่มเถียงก่อน แม้ว่าคุณจะโต้แย้งหรือ สนทนากับคนเขลาอย่างไร เขาไม่มีทางใช้สติปัญญาคิดและพอใจหรอก จะให้เขา พอใจได้อย่างไรในเมื่อเขาไม่รู้สิ่งต่าง ๆ อย่างลุ่มลึกแม้กระทั่งหลักส�าคัญขั้นพื้นฐาน พึงระวังการโต้แย้งกับคนโง่ แต่ถ้าหากคุณได้ท�าไปแล้ว อาการปวดหัวจะต้องมา ประสบกับคุณซึ่งมันจะหายก็ต่อเมื่อคนเขลาคนนั้นได้จากไป แม้ว่าคุณจะพยายาม ใช้เหตุผลอธิบายและให้ความกระจ่างแก่เขาอย่างไร แต่ไกลเสียจริงที่เขาจะใช้สติ ปัญญาไตร่ตรอง บางครั้งคนโง่อาจจะใช้ค�าหยาบคาย ถ้อยค�าที่ต�่าช้าในการโต้แย้ง บางครั้ง เขาอาจจะเริ่มด้วยค�าด่า เพียงแค่ไม่อยากให้คุณพอใจความคิดของเขาซึ่งไม่สามารถ เลียนแบบได้ ! ถ้าหากว่าในวันนั้นเขาเป็นเพื่อนคู่คิดของคุณ แต่หากเขาไม่เป็นเพื่อน คู่คิดของคุณ เขาจะใช้ก�าลังเพื่อท�าให้คุณพอใจความคิดเห็นของเขา ! เพราะว่าเขา เป็นคนโง่ ดังนั้นคุณอย่าได้ต�าหนิใคร นอกจากตัวเอง หากว่าการโต้แย้งระหว่างคุณ ทั่งสองจบลงด้วยการชกต่อยกัน อย่าได้โต้แย้งกับคนเขลาหรือคนโง่เป็นอันขาด เพราะจะท�าให้คนที่เดิน ผ่านคุณทั้งสองไม่สามารถแยกระหว่างคุณทั้งสองได้ บางครั้งคุณอาจจะใช้ถ้อยค�า ที่เหมาะกับความคิดของคนเขลานั้นในการโต้แย้งเผื่อว ่าเขาจะคิดอะไรได้บ้าง

98 เมื่อ...การเดินทางได้สอนฉัน แต่ถึงอย่างไรเขาก็ไม่มีทางใช้สติปัญญาไตร่ตรองหรอก ที่กล่าวมาทั้งหมดไม่ใช้เรียกร้องให้คุณหยิ่งยโสหรือจองหองกับเพื่อนมนุษย์ และไม่ใช่เรียกร้องให้คุณออกห่างจากการโต้แย้งอื่น ๆ แต่การที่คุณออกห่างจากการ โต้แย้งกับคนโง่ไม่ถือเป็นการหยิ่งยโส แต่มันคือ ฮิกมะฮ์ (วิทยปัญหา)อย่างหนึ่ง การ โต้แย้งที่สร้างความเสื่อมเสียไม่สร้างสิ่งใดเลยเราไม่ต้องการ เพราะคนโง่นั้นไม่รู้ และ เขาไม่รู้ว่าตัวเองนั้นไม่รู้ ซึ่งการขับไล่ความไม่รู้นั้นเป็นสิ่งที่จ�าเป็น

99 อัลลอฮฺ ที่ ตรัสว่า ُ َ ن ْس ح َ َ أ � ِ �ِ َّ ِال ْ ب ُم ه ْ َادِ� َج ةِ و َ َ ن َس ْ َ ةِ ا� ِعظ ْ َو م ْ َا� َةِ و م ْ ِك ْ ِا� َ ب ّك ِ � َ ِ ر ِيل � َ َ س �ِ ُ إ ْع اد ความว่า “ท่านจงเรียกร้องสู่แนวทางแห่งพระผู้อภิบาลของเจ้า ด้วยวิทยปัญญา และ ค�าตักเตือนที่ดี ๆ และจงตอบโต้พวกเขา ด้วยกับสิ่งที่ดีที่สุด” (ซูเราะห์ อันนะฮ์ลุ : 125)