003.การออกแบบลานธรรม

86

ดงั นั้นผูวิจยั จึงทาํ การศึกษาพ้นื ท่ตี ง้ั โครงการ คือ สวนลมุ พินี เพือ่ ใชในการออกแบบ ดังนี้
2.1 สถานทตี่ ั้ง อาคารสําคญั โดยรอบ และการเขาถึงพื้นท่ี

ภาพท่ี 52 แสดงสถานท่ตี งั้ อาคารสําคัญโดยรอบ และการเขา ถงึ พืน้ ทส่ี วนลมุ พินี เขตปทมุ วนั กทม.
2.2 กลมุ อาคารเดิมและกจิ กรรมที่เกดิ ข้ึนในพืน้ ท่ี

ภาพที่ 53 แสดงกลุม อาคารเดมิ และกจิ กรรมท่เี กิดขน้ึ ในพ้ืนท่สี วนลมุ พนิ ี เขตปทมุ วนั กทม.

87
2.3 ความหนาแนน ของกลมุ ผูใชบ ริการภายในพ้นื ที่

พบวา ในพืน้ ท่ีสว นที่ติดกับถนนพระรามสีแ่ ละถนนราชดําริ มคี วามหนาแนนมาก
เนื่องจากเปน พ้นื ท่ีทีต่ ิดกับบรกิ ารสาธารณะและมีการเขา ถึงไดง าย

ภาพที่ 54 แสดงความหนาแนนของกลมุ ผูใชบรกิ ารภายในพ้ืนทีส่ วนลมุ พินี เขตปทมุ วนั กทม.
2.4 พื้นทส่ี ีเขยี ว กลมุ ตน ไมใ หญในพ้นื ท่ี

ภาพที่ 55 แสดงพื้นทสี่ เี ขยี ว กลุมตน ไมใ หญในพ้นื ทสี่ วนลุมพนิ ี เขตปทมุ วัน กทม.

88
เนอื่ งจากตองการหาพืน้ ทีต่ ง้ั ท่ีเหมาะสม โดยใหสอดคลอ งกับพืน้ ท่เี ดมิ และสงผลกระทบ
กับสภาพแวดลอ มภายในใหนอ ยทส่ี ุด ผูวจิ ัยจึงนําผลการศกึ ษามาวเิ คราะหรว มกนั พบวาพ้นื ท่ที ่ี
สามารถตั้งโครงการได คอื
1. พ้นื ทีท่ ีต่ ดิ กับถนนหลัก เพ่ือดึงดูดผสู ญั จรผาน โดยตอ งมีการเขาถึงพ้ืนท่ีไดงาย มีการ
เชอื่ มตอกับชุมชนรอบขา งเพ่มิ ขน้ึ และเปนการเพ่ิมประโยชนใ หแ กท ดี่ ิน
2. พ้ืนที่ที่มีกลุมกิจกรรม อาคารเดิมและความหนาแนนของผูใชบริการนอย เพื่อให
สอดคลองกับกจิ กรรมของโครงการ ที่ตอ งการความสงบ และเปน การกระจายกจิ กรรมสูพ้ืนท่ีสวนอื่น
ในสวนลมุ พนิ ี
3. พื้นที่วางท่ีมีตนไมนอย เน่ืองจากตองการคงสภาพแวดลอมเดิมของสวนลุมพินี ให
มากท่ีสดุ
จากการศึกษาและวเิ คราะหพ ื้นที่ท้งั หมด จงึ ไดพ้ืนที่ในสว นทตี่ ดิ ถนนสารสนิ ตรงกบั
ทางออกแยกหลงั สวน

ภาพท่ี 56 แสดงพน้ื ที่ตง้ั โครงการในพื้นท่ีสวนลมุ พินี เขตปทมุ วัน กทม.
โดยมีอาณาเขตท่ีตง้ั ดังนี้
ทศิ เหนอื ติดกบั ถนนสารสนิ แยกหลงั สวน
ทศิ ใต ตดิ กับ พน้ื ทสี่ วนสาธารณะ
ทิศตะวนั ออก ติดกบั ศูนยฝ ก อาชีพกรงุ เทพมหานคร
ทศิ ตะวันตก ติดกบั พืน้ ทีส่ วนสาธารณะ

89

ภาพท่ี 57 แสดงบรรยากาศท่ตี ้ังโครงการ ภายในสวนลมุ พินี เขตปทุมวนั กทม.
และนาํ พื้นทสี่ วนดังกลาวมาวเิ คราะหในเร่ืองทิศทตี่ งั้ ทศิ ทางของแดดและลม การสัญจร

เพอื่ เขา ถงึ พนื้ ที่และบรรยากาศภายนอกและภายในของทต่ี ้ัง เพือ่ นาํ ไปสูก ารออกแบบ ดงั น้ี
1. ทศิ ที่ตัง้ ทศิ ทางของแดดและลม

ภาพที่ 58 แสดงทศิ ที่ตง้ั ทศิ ทางของแดดและลม

90

2. ทางสญั จรและการเขา ถงึ ทตี่ ง้ั จากนอกพืน้ ท่แี ละในพ้ืนท่ี

ภาพท่ี 59 แสดงทางสญั จรและการเขาถงึ ทีต่ ง้ั
3. มมุ มองทต่ี ั้งอาคารโครงการ

ภาพท่ี 60 แสดงบรรยากาศที่ตง้ั อาคารโครงการ

3. การบรกิ ารของโครงการ
3.1 จาํ นวนผูใ ชโครงการ
วิเคราะหจากสถิติผูมาใชงานในพ้ืนท่ีตั้งโครงการคือ สวนลุมพินี เขตปทุมวัน

กรงุ เทพมหานคร เฉพาะกลมุ ผใู ชงานที่มีชวงอายุ 20-60 ป (ธนวฒั น จันทรดลิ กรัตน, 2554)

91

ในหนง่ึ วนั มจี าํ นวนผใู ชง าน รอยละ 60 คดิ เปน 3,750 คน

ในชวงเวลาหลงั เลิกงานคือ 17.00-21.00 น. มีรอยละ 35 คิดเปน 1,312 คน

จากการเก็บแบบสอบถามความเห็นดวยในการจัดต้ังโครงการ

พบวา ผูเห็นดว ย รอ ยละ 87.7 คดิ เปน 1,150 คน

เน่ืองจากเปดบรกิ ารชว งเวลาหลังเลกิ งาน 17.00-21.00 น. คิดเปน 4 ช่ัวโมง

ดงั นน้ั จงึ มีผใู ชบ ริการโครงการเฉลีย่ 288 คน

3.2 ผังองคก ร

จากการวเิ คราะหผ งั องคก รของกรณีศกึ ษาและความเปน ไปไดของโครงการในบทที่

2 สผู งั องคกรของโครงการสถานลานธรรม มพี นักงานผใู หบ ริการรวมเปนจํานวน 27 คนประกอบดว ย

1. แผนกอํานวยการ 9 คน

2. แผนกกจิ กรรม 7 คน

3. แผนกหองสมุด 3 คน

4. แผนกบรกิ ารโครงการ 7 คน

5. รานคา 1 คน

ภาพท่ี 61 แสดงผังองคกรของโครงการสถานลานธรรม

3.3 ชวงเวลาใชบ ริการ
โครงการสถานลานธรรม เปดใหบ ริการเวลา 6.00-21.00 น. ตามเวลาเปดบรกิ าร

ของสวนลมุ พนิ ี โดยชว งเวลาที่มผี ใู ชบ รกิ ารมากที่สุด คือชว งเวลาหลังเลิกงาน 17.00-21.00 น.

92

4. การวิเคราะหพ ืน้ ทป่ี ระโยชนใ ชส อยภายในโครงการ (PROGRAMMING)
จากผลวิเคราะหของแบบสอบถาม “แนวทางการสงเสริมการดําเนินชีวิตดวยวิถีพุทธ

ธรรมแกพุทธศาสนิกชนวัยทาํ งานโครงการสถานลานธรรม” และขอมลู ที่เก่ียวของแลว สูขอสรุปเพื่อ
การออกแบบสถานลานธรรม โดยมีแนวทางเพอื่ ใหผ ูใชพ้ืนทีน่ ี้สามารถนาํ คาํ สอนทางพระพุทธศาสนา
โดยเฉพาะแนวคิดเรือ่ งการเจรญิ สติ ไปเปนแนวทางการปฏิบัติตน เพ่ือระลึกตัวเสมอในขณะทํางาน
และการดาํ เนินชวี ิตประจําวนั ใหเปนพน้ื ทีท่ ่มี ีประโยชนใ ชสอยเพ่ือตอบสนองการดําเนินชีวิตสําหรับ
ชมุ ชนวัยทํางานท่ีใชชีวิตในเมือง ซ่ึงประสบปญหาสุขภาพกายและสุขภาพจิต โดยใชความเขาใจใน
การเจรญิ สตเิ พ่ือลดและผอนคลายความตงึ เครยี ด

ประโยชนใชสอยและบรรยากาศภายในโครงการสถานลานธรรม จึงประกอบดวยพื้นที่
การใชง าน 3 สวนหลัก ดังน้ี

4.1 พ้ืนทส่ี วนสนบั สนนุ โครงการ “ผอ นกายคลายจิต”
เปนพื้นท่สี ําหรับการพกั ผอ น การผอนคลายรางกายและจิตใจใหมีความสงบ สบาย

สาํ หรับคนวยั ทาํ งานท่ีใชชีวิตในเมือง ดวยบรรยากาศธรรมชาติและรมรื่นดวยพ้ืนที่สีเขียวของตนไม
นอ ยใหญ ประกอบดว ย โถงทางเขา พื้นทพ่ี ักคอย และรานเครอ่ื งดมื่ สมนุ ไพร

ภาพที่ 62 แสดงบรรยากาศของพ้นื ทส่ี ว น “ผอนกายคลายจติ ”

4.2 พืน้ ทสี่ วนเรียนรู “ปด ตาหย่ังรู”
เปนพ้ืนท่สี าํ หรบั การเรียนรหู ลกั คําสอนทางพระพทุ ธศาสนาโดยเฉพาะเรอ่ื งการ

เจริญสติ เพ่อื เปนการสบื สานพระพทุ ธศาสนาใหพ ุทธศาสนกิ ชนสามารถศกึ ษาเรียนรูแ ละเขา ใจการ
เจรญิ สตอิ ยางถกู ตอ งผานประสาทสัมผสั ตา ง ๆ ประกอบดว ย พ้ืนทแ่ี สดงนทิ รรศการปด ตาหยงั่ ร,ู
หองสมดุ ดเู หน็ จารฟง และทางเดิน เปล่ยี นผนั

93

ภาพท่ี 63 แสดงบรรยากาศของพืน้ ทสี่ วน “ปด ตาหยงั่ ร”ู
4.3 พืน้ ท่สี วนกจิ กรรม “ลานธรรมยากเลอื น”
เปน พนื้ ที่สาํ หรบั สง เสริมการปฏิบัตแิ ละเผยแผธ รรม ดว ยการจัดกิจกรรมเสรมิ สรา ง

สตปิ ญ ญาและการพฒั นาจิตใจ ประกอบดวย พืน้ ที่กิจกรรมภายใน (หอ งปฏบิ ัตธิ รรม) และพื้นที่
กจิ กรรมภายนอก (ลานเอนกประสงค) ที่ใชทํากิจกรรมไดห ลายรูปแบบ เชน โยคะ ไทเกก ช่ีกง

ภาพที่ 64 แสดงบรรยากาศของพืน้ ทสี่ ว น “ลานธรรมยากเลอื น”

94

โดยสรปุ รายละเอยี ดพื้นท่ีการใชงานภายในโครงการตามตาราง ดังนี้
ตารางที่ 27 แสดงพนื้ ทีใ่ นโครงการสถานลานธรรม

พ้นื ทีป่ ระโยชนใ ชสอย พื้นท่ี (ตร.ม.) พ้นื ท่ีรวม(ตร.ม.)

1. พ้นื ท่สี วนสนับสนนุ โครงการ “ผอ นกายคลายจติ ” 420
โถงทางเขาและพ้ืนทพี่ ักคอย (Lobby Hall) 230 650
รานเครือ่ งดื่มสมุนไพร
380
2. พน้ื ทส่ี ว นเรียนรู “ปดตาหยง่ั ร”ู 435
พนื้ ทแ่ี สดงนทิ รรศการ ปด ตาหย่งั รู 256 1071
หอ งสมดุ ดูเหน็ จารฟง
ทางเดิน เปลย่ี นผัน 480
230 710
3. พ้ืนที่สว นกจิ กรรม “ลานธรรมยากเลอื น” 175 175
พื้นทีก่ ิจกรรมภายใน (หองปฏบิ ัติธรรม) 110 110
พนื้ ทก่ี ิจกรรมภายนอก (ลานเอนกประสงค)
2,716
4. สว นบรหิ ารโครงการ

5. สวนงานระบบโครงการ

รวมพ้ืนท่ีโครงการ

5. การวิเคราะหแผนผงั การทาํ งานของผูใ ชบ ริการและผใู หบ ริการภายในโครงการ (FLOW
CHART)

ภาพที่ 65 แสดงแผนผังการทาํ งานของผใู ชบ รกิ ารและผูใหบ ริการภายในโครงการสถานลานธรรม

บทที่ 6

การนําไปใชใ นการออกแบบสภาพแวดลอมภายในสถานลานธรรม

แนวความคดิ ในการออกแบบสถานลานธรรม ควรตอบสนองประโยชนใชสอยและการ
ดําเนินชีวิตของผูใชบริการคือ คนวัยทํางานที่ใชชีวิตในเมืองไดอยางเหมาะสม การออกแบบ
สภาพแวดลอ มภายในสถานลานธรรมจึงเปนกระบวนการสําคัญท่ที ําใหคนวัยทํางานท่ีใชชีวิตในเมือง
ไดใชพ ื้นทแี่ ละทาํ กจิ กรรมอยา งเกดิ ประโยชนส งู สดุ โดยสามารถนําหลักคําสอนทางพระพุทธศาสนา
เร่ืองการเจริญสติ เปนแนวทางการปฏิบัติตนเพื่อระลึกตัวอยูเสมอในขณะทํางานและการดําเนิน
ชวี ิตประจําวัน อนั เปน หนทางหน่ึงท่จี ะสงผลใหค นไทยในยุคปจ จุบัน ลดและผอนคลายความตงึ เครียด
จากการทํางาน พบทางแหงความสุขที่แทจริง เขาใจและรูเทาทันความจริงของส่ิงท้ังปวงที่เกิดขึ้น
ตัง้ อยู ดบั ไปและพรอมรับมือกับปญหาน้นั ดว ยปญญาทางธรรม

1. การแปรรปู คมั ภรี ใ บลานสกู ารออกแบบ
จากการศกึ ษาคัมภีรใบลานในดานข้ันตอนการทาํ รปู ลกั ษณและองคประกอบ ประโยชน

ใชส อย ความสําคัญและความเช่ือคานิยม และนําแนวความคิดหลักคือ “ลําดับเวียนเปลี่ยนผัน สัจ
ธรรมยากเลอื น” มาใชในการออกแบบ ดังน้ี

1.1 ลกั ษณะและผังอาคาร
ลักษณะอาคารไดแนวคดิ จากรูปลักษณองคประกอบของคัมภีรใบลาน ท่ีมีลักษณะ

แคบและยาว ใบลานมลี ักษณะบางเปน เสน ตรงหลายช้นั รวมกนั ประกบดว ยไมประกับทมี่ ลี ักษณะแขง็
และหนาอยดู า นบนและลา ง

ผังอาคารไดแนวคิดจากการวางสัดสวนบนหนาของใบลานท่ีแบงเปน 3 สวน โดย
ดานซายมอื จะมีอกั ษรอังกาเปน การบอกลําดบั หนา

95

96

ภาพท่ี 66 แสดงการแปรรปู คมั ภรี ใบลานสลู ักษณะและผงั อาคาร
1.2 ลวดลาย
นําแนวคิดการเก็บรักษาคัมภีรใบลาน ท่ีเปนชั้นลําดับและแฝงไวดวยการบอกถึง

ความสําคัญและคณุ คา ทมี่ ากข้นึ ของใบลานดานใน สูก ารเปล่ียนลวดลายบนพื้นผิววัสดุ จากผิวหยาบ
ไปผิวละเอยี ด จากโปรง ไปทบึ โดยแฝงแนวความคิดจากพระพุทธศาสนา คือ หลกั ไตรลกั ษณ

ลวดลายโดยรวมของทงั้ โครงการไดแนวคิดจากลักษณะของใบลานที่จารแลว คือมี
ตวั อักษรสดี าํ บนพ้นื สขี าวนวล จงึ พัฒนาสูลักษณะลายสเ่ี หลี่ยมทมี่ ขี นาดเล็ก มีการปด และเปด ตามรอ ง
ตวั อกั ษรหรือมีลกั ษณะนูนตาํ่ มีผวิ สัมผัสท่ตี า งกันและเพือ่ เกิดแสงเงาลงบนพ้ืนผิววสั ดอุ ่นื

94

ภาพที่ 67 แสดงการแปรรปู คมั ภีรใบลานสพู ื้นผิววสั ดแุ ละลวดลาย
1.3 วสั ดุ โทนสแี ละเฟอรน เิ จอร
วสั ดโุ ดยรวมของทัง้ โครงการไดแ นวคดิ จากรูปลกั ษณอ งคประกอบของคัมภีรใบลาน

ทเ่ี ปนวสั ดุธรรมชาติโดยมี 3 ลําดับที่มีคุณสมบัติตางกัน จึงนําลักษณะของวัสดุคัมภีรใบลานมาเปน
แนวความคิด โดยวสั ดทุ ่นี ํามาใชเปนวัสดุทสี่ ามารถแสดงความงามผานสัจจะวัสดุได จึงใชวัสดุไม ไมไ ผ
หนิ และคอนกรตี และโทนสขี องวสั ดุ จากการศิลปะตกแตง ของคัมภีรใบลาน ที่สวนมากเปนสีของใบ
ลาน แลวจึงมีการตกแตงเปนสีน้ําตาลไหม สีแดงชาดและสีทอง จึงใชโทนสีออนจากไมและสราง
จุดเดน เหมอื นรอยจารดว ยวสั ดุโลหะสดี ํา

ในการเลือกใชวัสดุยังคํานึงถึงความเหมาะสมในการใชงาน ความคงทนและการ
รักษาทาํ ความสะอาด ในบางพนื้ ทีจ่ ึงมกี ารใชวัสดุท่ีมลี ักษณะภายนอกเหมอื นแตค ุณสมบัตติ างไป เชน
กระเบื้องไวนลิ ลามเิ นตปด ผิว ไมส ังเคราะห

97

ภาพท่ี 68 แสดงการแปรรปู คมั ภรี ใ บลานสกู ารเลอื กใชว สั ดุ
การเลือกใชเฟอรนิเจอรโดยรวมของท้ังโครงการไดแนวคิดจากลักษณะความเปน

ธรรมชาตขิ องใบลาน จงึ มีลักษณะ สสี นั ตามธรรมชาติ ดวยวัสดไุ ม และโลหะ ที่แสดงความเปนสัจจะ
ของวัสดุ นอกจากนี้ยังมีการเลือกใชเฟอรนิเจอรท่ีสะทอนถึงแนวคิดสัจธรรม ท่ีทุกส่ิงมีการ
เปล่ียนแปลง เกิดข้นึ ตงั้ อยแู ละดบั ไปโดยนําลักษณะกอนหินมาใช เพ่ือแฝงแนวคิดใหป ลอยวาง ความ
ไมจีรัง และเปนการนําลักษณะธรรมชาติจากสภาพแวดลอมภายนอกที่ตั้งโครงการมาใชรวมอยาง
กลมกลนื เพ่อื สรา งบรรยากาศสอดคลอ งกนั

98

ภาพท่ี 69 แสดงการเลอื กใชเฟอรนเิ จอรใ หส อดคลอ งกบั แนวคิดในการออกแบบ
2. ผลงานการออกแบบ

จากกระบวนการศึกษา วิเคราะห แปรรปู พฒั นาและแกไขการออกแบบสูผลงานการ
ออกแบบสภาพแวดลอมภายในสถานลานธรรม ดงั น้ี

2.1 ลักษณะอาคารสภาพแวดลอมภายนอกและผังบรเิ วณ
จัดบรรยากาศโดยสรางแนวตน ไมก ระจายโดยรอบขอบเขตของที่ต้งั อาคาร เพอ่ื เปน

การสรางความกลมกลืนกบั ทีต่ ั้งและเพิ่มความรมร่นื และเพอื่ ปอ งกนั ไมใหถ กู รบกวนจากสภาพ
แวดลอมโดยรอบ จงึ จาํ กัดรถยนตใ หอ ยูดา นหนา อาคารยกเวนรถสาํ หรบั บริการ ทางเขาหลกั จากดาน
ทิศเหนอื ทีต่ ดิ กบั ถนนสารสินและทจี่ อดรถ ทางเขา รองจากทิศตะวันตก สรางทางเดนิ แนวตน ไม เพ่ือ
สรา งบรรยากาศท่สี งบ รมรื่นและเปนการปรบั อารมณก อนเขา ถึงอาคาร

ภาพท่ี 70 แสดงผลงานการออกแบบผงั บรเิ วณ 99

100

โดยออกแบบรูปลักษณข องอาคารใหมีความเรียบงา ย เกล้ยี งเกลา การตกแตงมี
เทาทจ่ี าํ เปน และพอดี แสดงสจั จะของโครงสรางและวัสดุ สอดคลองกบั แนวความคิดของคมั ภีรใ บลาน
จากการศึกษาที่มคี วามเรยี บงายและใชว ัสดธุ รรมชาติ เพื่อการใชง านทไ่ี ดประโยชนสูงสดุ และประหยดั
ออกแบบอาคารใหส อดคลอ งกับสภาพแวดลอมธรรมชาติภายนอกอยางกลมกลืนเพือ่ สรางบรรยากาศ
ทเ่ี อ้ือประโยชนต อกจิ กรรมภายในอาคารและการเคารพออ นนอ มตอธรรมชาตใิ นสถานทต่ี ง้ั อาคารจงึ มี
ลักษณะชนั้ เดียว ความสงู อาคารไมเ กินตน ไมใหญ มีชองเปดเพื่อรบั ลมทางทิศตะวันตกเฉียงใตและ
เนนการสัญจรทางเทา โดยมีทางเดินเชื่อมพ้ืนท่ใี ชงานตางๆ นาํ ความเปนธรรมชาตขิ องพน้ื ท่เี ขา สู
อาคาร โดยรอบอาคารเพ่ือเกิดความรสู ึกเปน อันหนง่ึ อนั เดยี วกันกับสถานท่ีตั้งเม่ือเกดิ ความสบาย สงบ
จึงเปน เหตแุ ละปจ จัยทสี่ าํ คัญในการชว ยใหคนใชบ รกิ ารโครงการเกดิ การระลกึ รู รูตัว เกดิ สติ

โครงการสถานลานธรรมประกอบดวยอาคารสองหลัง โดยอาคารท้งั สองมลี ักษณะ
เปน แนวยาว จากลักษณะของคัมภรี ใ บลาน เมอื่ มองจากดานหนาอาคาร และสามารถมองเห็นอาคาร
ดานหลงั ท่มี คี วามสูงกวาอาคารดา นหนา ที่มลี ักษณะเหมอื นการเปด พลิกใบลานข้ึนอาน โดยอาคาร
เปน โครงสรา งแบบ คสล. ใชวิธีการถมดินขึ้นรอบอาคารเพือ่ ใหเ กดิ ระดบั ตางจากอาคารดา นหลงั ท่ี
ตอ งการทาํ ใหเ กดิ ความรสู ึกเสมือนเดนิ ลงสูพ้ืนทตี่ ่ําลง เปรยี บถึงการจารทีเ่ ปนการทําใหเกดิ รอ งลึกฝง
ลงเนื้อวัสดุ และเพื่อเปน การเชอื่ มตอ กับสภาพแวดลอ มภายนอกของท่ตี งั้ ท่มี คี ูน้ําดานหลังจงึ ขยาย
พน้ื ท่ีบอ น้าํ ใหก วางขึน้ เปนการดงึ ดูดใหเขา สพู น้ื ท่ีและเพิ่มความเยน็ สบายใหก ับผใู ชงานภายในอาคาร

ภาพท่ี 71 แสดงผลงานการออกแบบลกั ษณะอาคารจากดา นหนา อาคาร มมุ มองถนนสารสนิ

101

ภาพท่ี 72 แสดงผลงานการออกแบบลกั ษณะอาคารจากมมุ มอง.ในสวนสาธารณะ

102

103

2.2 ลักษณะสภาพแวดลอมภายใน
จัดลําดับการเขาถึงอาคาร โดยใหเดนิ ผา นความรมรนื่ ของตนไมใหญ บรเิ วณโถง

ทางเขา และลานพกั คอยกอนเขา สูการใชง านในสวนตอไป โดยนาํ แนวคิดจากอักษรองั กาทบี่ อกถงึ
ลาํ ดบั เลขหนา อันเปนจุดเร่มิ ตนของหนาใบลาน และแฝงแนวคิดการใชต น ไมใ หญเพอื่ เปนสญั ลักษณ
ถึงการเร่ิมตน จากพทุ ธประวัตอิ ันเปนสถานทีป่ ระสูติ ตรสั รแู ละปรินิพพาน โดยใชว ธิ ีการวางผัง
แบบแกนแนวยาว เขาถึงพนื้ ท่ีเปนลาํ ดับตามลกั ษณะกลวธิ ีลาํ ดับหนา และการวางสัดสว นบนหนาของ
ใบลาน และการเขา ถงึ การใชงานท่ีเหมาะสมตามกิจกรรม ประกอบดว ย

พน้ื ท่ีแรก คอื สวนสนับสนนุ “ผอ นกายคลายจติ ” จากโถงทางเขา พนื้ ทพี่ กั คอยและ
รานเคร่อื งดม่ื สมนุ ไพร โดยสามารถเขาถึงพืน้ ทไ่ี ดจ ากทางเขา หลักดา นหนาอาคารและทางเขารองดา น
สวนสาธารณะ เปน พนื้ ทส่ี ว นท่ีเขา ถึงไดงายและสามารถมองเหน็ ชัดเจน

พ้นื ทีส่ วนท่ีสอง คือ พื้นท่ีสวนเรียนรู “ปดตาหยั่งรู” ประกอบดวย สวนแสดง
นิทรรศการ หองสมุด และทางเดินปรับอารมณ เปนสวนท่ดี ึงดูดใหค นเขาใชพ ้ืนทใี่ นสวนตอ ไป

พนื้ ท่สี ว นทีส่ าม คอื พ้นื ท่ีสวนกจิ กรรม “ลานธรรมยากเลอื น” ประกอบดว ย พนื้ ที่
กจิ กรรมภายในคือ หองปฏบิ ตั ธิ รรม ทางเดนิ จงกรม และพน้ื ทกี่ จิ กรรมภายนอกลานเอนกประสงค ซึ่ง
ตอ งการความสงบมากทส่ี ดุ จงึ จดั ไวดานในหา งจากถนนดา นหนา

ทุกพน้ื ท่มี กี ารเช่อื มตอ กนั ดว ยทางเดนิ รอบอาคารที่มีลักษณะเปดโลง เปน ชาน ให
สามารถรูส กึ ใกลชิดธรรมชาตทิ าํ ใหเ กิดความเยน็ สงบ สะอาดและสวา งดวยการไมมกี าํ แพงกน้ั เปด โลง
ใหอ ากาศถายเทไดสะดวก เมอ่ื เกดิ ความสบายท่พี อดจี ึงนาํ ไปสคู วามระลกึ รูตวั อยา งมีสติ

นอกจากการนาํ แนวคดิ คัมภรี ใ บลานมาใช ยงั คํานึงถงึ ประโยชนใ ชส อยเปนหลัก มี
ชอ งเปดรับทิศทางลมและแดดเพ่อื การระบายอากาศท่ดี ี การใชแ สงธรรมชาติเพ่ือประหยดั พลังงาน
การเขาถงึ พืน้ ที่อยา งเหมาะสมกบั การใชงานทส่ี ะดวก และการนําสภาพแวดลอ มภายนอกมาใชรวม
อยางกลมกลนื เพ่ือสรา งบรรยากาศทเ่ี อือ้ ประโยชนต อ กจิ กรรมภายในอาคาร

104

2.2.1 ผงั การเขา ถงึ พน้ื ท่ี (Zonning)

ภาพที่ 73 แสดงผงั การเขาถึงพืน้ ทต่ี ามลําดบั

105

2.2.2 ผงั เฟอรน เิ จอร (Furniture Lay-out plan)

ภาพที่ 74 แสดงผลงานการออกแบบผังเฟอร ินเจอร

106

2.2.3 ผังพ้ืน (Floor Pattern Plan)

ภาพท่ี 75 แสดงผลงานการออกแบบผังพ้ืน

2.2.4 ผงั ไฟฟา (Electrical Plan)

ภาพท่ี 76 แสดงผลงานการออกแบบผงั ไฟฟา

107

108
2.3 ทัศนยี ภาพภายในโครงการ

2.3.1 สว นสนับสนนุ โครงการ “ผอ นกายคลายจติ ”
เปน พนื้ ที่สวนเร่มิ ตนของโครงการ สามารถเขาถงึ ไดง า ยและมองเหน็ ไดชัดเจน

สรางบรรยากาศใหรสู ึกสบาย ผอนคลายโดยใชความรมรื่น เยน็ สบายดว ยตน ไมน อ ยใหญ เปน พนื้ ที่
เปดโลง เชอ่ื มตอ บรรยากาศภายนอกและภายในอาคาร เพ่อื ใหส ามารถมองเห็นไดท ั่วโครงการและเปน
การปรบั อารมณกอ นเขาสูพ้ืนที่ถัดไป ประกอบดวย

โถงทางเขา
นาํ แนวความคดิ จากการศกึ ษาคมั ภรี ใบลาน ในสวนของลักษณะใบลานที่ผาน
การเตรียมและพรอ มจาร มีตนไมใหญและชอ งแสงจากดานบนเพ่ือรบั แสงธรรมชาติ เปนการบอกถงึ
การเริ่มตน ประกอบดว ยสวนจดั แสดงกจิ กรรมและเคานเ ตอรบรกิ ารขอ มลู ออกแบบใหเ ปน พื้นท่เี ปด
โลงสามารถมองเหน็ บรรยากาศโดยรอบได
วสั ดุ พนื้ ฝาเพดานและผนงั เปนคอนกรตี ขดั มันและขดั หยาบ โดยออกแบบให
มผี ิวสัมผสั ท่ตี า งกนั เพื่อแสดงความสามารถของวัสดุและนาํ แนวคดิ จากการจารบนใบลาน ท่ที ําใหเ กิด
ผิวสัมผสั ท่ีตางกัน จดั เปน รูปแบบเสน ตรงตามความยาวอาคาร เปนเสนทางเพือ่ นาํ เขาสพู ้นื ทีส่ ว น
เรียนรูตอ ไปผนังดา นหลงั เคานเตอรใหบ รกิ ารขอ มลู เปนการจัดลวดลายท่เี ปน ลายหลกั ของโครงการ
ท่แี ปรรปู มาจากลักษณะตัวอักษรบนใบลานจากการจาร มผี ิวสมั ผสั ไมเ ทากัน เพ่อื เกดิ แสงเงาเมื่อโดน
แสง

ภาพท่ี 77 แสดงผังเฟอรน เิ จอรส วน“ผอ นกายคลายจติ ” บรเิ วณโถงทางเขา และลานพกั คอย

ภาพท่ี 78 แสดงผลงานการออกแบบสวนโถงทางเขา “ผอ นกายคลายจติ ”

109

110
ลานพักคอยและรา นเครือ่ งดืม่ สมุนไพร
เปนพ้ืนที่ semi-outdoor ลานโลงสําหรับการพักผอน สามารถเขาถึงไดง า ย
จากทางเดินภายในสวน โดยสรา งบรรยากาศใหร ูสกึ สบาย ผอนคลาย ดวยรม เงาของตน ไมใหญแ ละ
ความเยน็ จากคนู ํา้ มกี ารจัดวางงานพุทธศลิ ปภ ายนอกเพื่อความเพลดิ เพลนิ และรานจําหนา ยเครอื่ งดมื่
สมุนไพร
โดยนําแนวความคดิ จากการศึกษาคมั ภรี ใบลาน ในสวนของขัน้ ตอนการทาํ ที่
นาํ ใบจากตนลานที่มลี กั ษณะรูปทรงเปนธรรมชาติ จดั วางเฟอรนิเจอรลอยตัว และลกั ษณะของ
เฟอรน ิเจอรท ่ีมีความโปรง เปนเสน คลี่ออกเหมือนใบลาน
วัสดุ พ้นื ไม ผนงั คอนกรีตทาสี หลังคาไมไผจัดเรียงใหม รี ะยะหา งพอใหแสง
ธรรมชาติสองลอดลงมา เกิดเปน เงาบนพน้ื และผูใชพนื้ ท่ี

ภาพที่ 79 แสดงผงั เฟอรนเิ จอรส วน“ผอ นกายคลายจิต” บรเิ วณลานพกั คอยและรานเครื่องดื่ม
สมนุ ไพร

ภาพที่ 80 แสดงผลงานการออกแบบสว น“ผอ นกายคลายจติ ” บรเิ วณลานพักคอย รานเครอ่ื งดื่มสมนุ ไพร

111

ภาพท่ี 81 แสดงรปู ดา นโถงทางเขา ลานพกั คอยและรา นเครอ่ื งดื่มสมนุ ไพร 112

113

2.3.2 สวนเรยี นรู “ปด ตาหยงั่ รู ดเู หน็ จารฟง ”
เปน พืน้ ทถี่ ัดมาจากสวนโถงทางเขา โดยสามารถมองเห็นไดจ ากดานหนา

อาคารทตี่ ดิ ถนนใหญ เพื่อเปนการดงึ ดูดคนจากภายนอกเขา มาสูพน้ื ทเ่ี รียนรู สรางบรรยากาศดว ย
เสียง กล่นิ และแสงเพื่อสรางความนา สนใจ การเขา ใชพ นื้ ทน่ี เ้ี พือ่ เปนการกระตนุ เตือนใหเกดิ สติ จึง
ออกแบบใหรบั รแู ละเรียนรูผา นสัมผัสตาง ๆ ในสว นนี้ไดนําลักษณะแนวความคดิ จากรปู ลักษณศิลปะ
การตกแตง ของคมั ภีรใบลาน คอื สว นไมป ระกบั และขอบใบลานมาใชในการออกแบบ ประกอบดว ย

นทิ รรศการ “ปด ตาหยั่งร”ู
แบงเปน พน้ื ทน่ี ทิ รรศการชว่ั คราวและพืน้ ท่ีนทิ รรศการถาวร โดยมีจัดแสดงสอื่
เพ่อื ใหอายตนะภายนอกของผเู ขาชมเกิดสตคิ อื ระลกึ รูต ัว โดยผา นการรบั รจู ากสมั ผสั ตา ง ๆ คอื
การใชเสยี งทม่ี ีจังหวะซาํ้ ๆ ชา ๆ เหมอื นเสยี งเคาะไม เสยี งระฆงั เสียงนํ้าหยด
เพื่อเปน การดงึ ดูดใหคนเขา สูพ ื้นทภี่ ายในโดยรับรูผานทางโสตสัมผสั
การใชกลนิ่ เพ่ือใหเกิดการรับรูทางจมูก และสามารถระลกึ รูตัวขณะไดกลิน่
การรับรทู างตา ออกแบบใหภายในหองมีความสวางนอยมาก เพ่อื ใหผูเขา
ชมมีความระมดั ระวังในการเดินและเกิดสติในการเดิน มีการฉายภาพเคลื่อนไหวบนผนงั หองและพน้ื
หองบางขณะ เพือ่ ใหเกดิ การรับรทู างตา และเม่ือออกจากหองสูพน้ื ท่ีนทิ รรศการช่ัวคราว ที่เปนผนงั
กระจกรับแสงจากธรรมชาติทําใหผูเขา ชมเกิดการรับรขู องสภาพแวดลอ มทต่ี า งกัน เปนการกระตุน
เตือนใหเกดิ สติรูตวั
การรบั รทู างกาย เกิดจากพ้ืนผิวของหอ งจัดแสดง มกี ารใชวัสดทุ ตี่ า งกนั ผิว
เรียบ ผวิ หยาบ ผิวขรุขระเพ่อื ใหเ กิดการรบั รทู างกายผัสสะ
วัสดุ พ้นื ฝา เพดานและผนงั เปน คอนกรีตขดั มันและขัดหยาบเชือ่ มตอจาก
สวนโถงทางเขาออกแบบใหมีผิวสมั ผสั ทตี่ า งกนั เพอ่ื ใหเ กิดการรบั รแู ตกตางเกดิ สติในการยา งกา วเดิน

ภาพที่ 82 แสดงผงั เฟอรนเิ จอรส ว นนทิ รรศการ “ปดตาหยงั่ รู”

ภาพท่ี 83 แสดงผลงานการออกแบบสวนนทิ รรศการ “ปดตาหยั่งร”ู

114

ภาพที่ 84 แสดงรปู ดานสว นนทิ รรศการ “ปดตาหยั่งร”ู 115

116
หองสมุด “ดูเหน็ จารฟง ”
เปน พืน้ ทีส่ ว นตอมาจากนิทรรศการ “ปด ตาหยั่งร”ู โดยมีพืน้ ทช่ี องเปดจาก
ดานขา งและดานบนเพือ่ นาํ บรรยากาศธรรมชาตจิ ากสวนภายนอกเขา สอู าคาร มีลานโลงเพ่อื นัง่ พกั
หยุดคดิ ใหระลึกตัว โดยมงี านพทุ ธศิลปจดั วาง เพื่อใหนอ มนาํ จติ ใจไปสูการมสี มาธิ โดยการมุงมัน่
ตงั้ ใจเพง มองอยา งมีสติ เมอื่ มองผา นผนงั โลหะอะลูมเิ นียมฉลลุ ายไปยงั ผนงั ยาวดา นหลงั จะเสมอื นการ
อา นตวั อกั ษรทจ่ี ารบนใบลาน
การออกแบบในสวนหอ งสมุด “ดูเหน็ จารฟง ” นาํ แนวคดิ จากลักษณะการ
พลิกใบลาน ทีห่ มุนวนเม่อื เปด ใชง าน โดยใชวสั ดุและลวดลายทเี่ ชอื่ มตอในสวนของพืน้ ผนงั ฝาเพดาน
ใชวสั ดุโลหะอะลูมเิ นยี มฉลุลายจากลายหลักของโครงการ ที่แปรรปู มาจากลักษณะตัวอักษรบนใบลาน
จากการจาร มผี ิวสมั ผัสไมเ ทา กนั เพอื่ เกดิ แสงเงาที่ตางกนั บนพ้นื ผิววสั ดุอ่ืน คอื พื้นไม และคอนกรตี
ขัดหยาบทีม่ ลี ายเปน แนวยาวจากลกั ษณะเสน ใยใบลาน เปรยี บเหมือนตัวอักษรจารบนใบลาน
ในสว นการจดั วางผังเฟอรน เิ จอร ออกแบบตามลักษณะยาวตามอาคาร มี
พืน้ ทน่ี ง่ั อา นหนังสอื 3 แบบเพื่อรองรบั ความตองการท่ตี า งกันของผูใช คอื สว นอานหนงั สอื แบบนั่ง
เหยียดขา จัดวางดานหนาอาคารเพือ่ รบั แสงธรรมชาติ และเหน็ บรรยากาศภายนอกอาคาร เพอ่ื ทราบ
ถึงการเวียนเปลยี่ นของสรรพสง่ิ รอบกาย, สวนนง่ั อานหนงั สอื แบบโตะ -เกา อ้ี และสว นนง่ั อานหนงั สอื
แบบในหอ งมืดสลัว บรรยากาศคลา ยถํ้า โดยเจาะชอ งแสงดานบน เพอื่ เห็นบรรยากาศการ
เปล่ียนแปลงภายนอก วัสดุในหองเปนพื้นพรมลายพื้นทรายเลียนแบบบรรยากาศธรรมชาติและเปน
การปรับพฤติกรรมการใชง านโดยถอดรองเทา เขา สูพ้นื ท่ี เพ่อื ใหเ กิดการระลึกรู เขา ใจและแสดงความ
ออ นนอมตอธรรมชาตแิ ละเกดิ สติในการอานหนงั สือ

ภาพท่ี 85 แสดงผังเฟอรน เิ จอรส วนหองสมดุ “ดเู ห็นจารฟง ”

ภาพท่ี 86 แสดงผลงานการออกแบบสว นหอ งสมดุ “ดเู หน็ จารฟง ”

117

ภาพที่ 87 แสดงผลงานการออกแบบสวนหอ งสมุด “ดเู หน็ จารฟง ” ภายในบรเิ วณอานหนงั สอื

118

ภาพที่ 88 แสดงรปู ดานสว นหอ งสมดุ “ดูเหน็ จารฟง ” 119

120
ทางเดนิ “เปล่ยี นผนั ”
เปนพนื้ ท่สี าํ หรับการเชอ่ื มตอ ท้ังโครงการและปรบั อารมณเ พื่อเขา สพู นื้ ท่ีการ
ใชงานในสว นปฏิบตั ิธรรม ออกแบบโดยนาํ ลกั ษณะตัวอักษรท่ีจารบนใบลาน สผู นงั วัสดุโลหะ
อะลมู เิ นียมฉลลุ าย เมอื่ เดินจากท้ังสองดานของผนังโปรง นจ้ี ะเกดิ แสงเงาลงบนผูท ่เี ดินผา น เกดิ เปน
รอยจารบนตัว เพือ่ ใหผใู ชพ ืน้ ท่ีเกิดอารมณค วามรสู กึ สอดคลองและนอ มนาํ เขา หาความสงบ
พน้ื ออกแบบโดยใชวสั ดคุ อนกรีตและหนิ ท่มี ีขนาดและพ้ืนผวิ ท่เี ปล่ยี นไป จาก
หยาบสลู ะเอียด รวมทั้งการจดั วางที่ขนาดไมเทากันเพื่อใหเ กิดการมีสมาธใิ นการเดนิ ใหเปนการต้งั ใจ
เคล่อื นไหวอยา งเกดิ สติ และเห็นความเปลีย่ นแปลงของวสั ดุเปนการเตอื นใหนกึ ถึงสจั ธรรมของชวี ิต

ภาพที่ 89 แสดงผงั เฟอรนเิ จอรส วนทางเดนิ “เปล่ียนผัน”

ภาพท่ี 90 แสดงบรรยากาศสวนทางเดิน “เปล่ียนผัน” จากหนุ จาํ ลอง

ภาพที่ 91 แสดงผลงานการออกแบบสว นทางเดิน “เปลี่ยนผนั ” จากมุมมองดา นหนา อาคาร ลานพทุ ธศลิ ป

121

ภาพที่ 92 แสดงรปู ดา นสวนทางเดนิ “เปล่ยี นผนั ” 122

123

2.3.3 สวนกิจกรรม “ลานธรรมยากเลือน”
นาํ แนวคดิ ข้นั ตอนในขณะจารใชในการออกแบบ เพราะขณะจารผจู ารตอ งทํา

ดว ยความตงั้ ใจมีสมาธิ จึงเกิดสตไิ มทําผดิ พลาด พนื้ ทีส่ วนนจี้ ึงออกแบบใหก ารเขาถงึ เดินลงสูพ นื้ ทท่ี ี่
ตาํ่ ลง เสมอื นการจารลงบนผิววัสดทุ ฝ่ี งลึกลงเนอื้ ยากตอการลบเลอื น เหมอื นการปฏิบตั ิธรรมเจริญสติ
หากฝกหมัน่ ปฏบิ ตั ิจะทําใหเกิดปญ ญาและความเจริญแกผปู ฏบิ ตั ิ ประกอบดว ย

สว นปฏิบัติธรรมภายใน (หอ งปฏบิ ัติธรรม) เปน พ้ืนที่ท่ีตองการความสงบทส่ี ุด
จงึ ใชผ นงั ทกี่ นั้ พื้นทีจ่ ากภายนอกเปน บานทึบ ท่สี ามารถหมุนเปด เม่ือตอ งการเชอ่ื มตอ พ้นื ที่การใชง าน
กบั ภายนอก ดานหนาหองเปน ผนังกระจกมองเหน็ บรรยากาศภายนอก ทําใหรับรถู งึ ความ
เปล่ยี นแปลง โดยมตี นไมใหญว างเปนจดุ รวมสายตา เปนวตั ถเุ ชิงสญั ลกั ษณที่ตองการส่ือถงึ
พระพุทธเจาทตี่ รัสรูใ ตตนไมใ หญ ดานหลงั ตน ไมเ ปนผนงั ทบึ เพ่ือกันสายตาจากคนภายนอกและความ
ไมสงบ

วสั ดุและการตกแตง นําแนวความคดิ ตัวอักษรบนใบลานท่ีมลี ักษณะสีดาํ บน
พน้ื สีขาวนวล โดยออกแบบผนงั และบานหมุนดวยวัสดุไม มีแถบคาดดวยเสนวัสดุโลหะสีดําเปน มอื จับ
พ้ืนเปนวัสดุกระเบือ้ งไวนิลลายไม ทีม่ ลี กั ษณะเหมือนไมแ ตม คี ุณสมบัตยิ ืดหยุน รองรบั การกดทับของ
นํา้ หนักผูน่งั และดดู ซบั เสียงไดดี

สว นปฏิบตั ธิ รรมภายนอก (ลานเอนกประสงค) และทางเดินจงกรม
ออกแบบเพ่ือการใชงานท่สี ามารถเชอ่ื มตอ กับสว นปฏบิ ตั ธิ รรมภายใน (หอง
ปฏบิ ตั ธิ รรม) เมื่อตอ งการเพม่ิ พน้ื ทใี่ หสามารถรบั คนใชงานไดเ พม่ิ ข้นึ เม่ือไมไดเ ปดเชอ่ื มตอกับสว น
หอ งปฏบิ ตั ิธรรมยังเปนพื้นท่ีสําหรบั น่ังเจรญิ สติดวยตนเอง ภายใตบ รรยากาศส่งิ แวดลอมธรรมชาติ ทง้ั
ในสว นลานอเนกประสงค ท่ีมีหลังคาปกคลุมเพ่ือใหรมเงาและสวนกลางแจง ทีเ่ ปนเนนิ หญา กอ นหนิ มี
การจดั วางผลงานพุทธศลิ ปเพ่อื การเจริญสติอยางเขา ใจธรรมชาติ คือการเปล่ียนผนั มกี ารเกิดขน้ึ
ตง้ั อยู และดบั ไป

ภาพที่ 93 แสดงผงั เฟอรนเิ จอรส ว น “ลานธรรมยากเลอื น”

ภาพท่ี 94 แสดงผลงานการออกแบบ“ลานธรรมยากเลอื น” ดานหนา สวนปฏบิ ตั ิธรรมภายใน 124

ภาพท่ี 95 แสดงผลงานการออกแบบ“ลานธรรมยากเลือน” สว นปฏบิ ตั ธิ รรมภายใน

125

ภาพที่ 96 แสดงผลงานการออกแบบ“ลานธรรมยากเลือน” สวนปฏบิ ัตธิ รรมภายใน ขณะเปด เชื่อมตอกบั ภายนอก

126

ภาพที่ 97 แสดงรปู ดา นสวน“ลานธรรมยากเลอื น” 127

128

2.4 หนุ จําลอง (Model)

ภาพที่ 98 แสดงผลงานหุนจําลอง (Model)

ภาพท่ี 99 แสดงผลงานหนุ จาํ ลอง (Model)

129

บทที่ 7

สรุปขอ คนพบและขอเสนอแนะ

จากการศึกษาคัมภีรใบลานทําใหไดรับความรู ความเขาใจตามขอคนพบดังที่นําเสนอ
ขางตน และเพ่ือใหเ กดิ ความเขาใจถงึ ความสําคญั ในการศึกษาคร้ังน้ีและสามารถนําประโยชนจากขอ
คนพบไปใชในการออกแบบ ผวู จิ ัยไดนาํ เสนอขอคน พบตามวตั ถุประสงคของการวิจัยและขอคนพบที่
ไดจากการทดสอบสมมติฐาน หลังจากน้ันไดทําการอภิปรายผลจากการวิเคราะหเชิงปริมาณและ
คณุ ภาพ แลว จึงเสนอแนะแนวทางเชิงวชิ าการตอ ไป

1. สรุปผลของการศึกษา
1.1 วัตถุประสงคข อท่ี 1 ศกึ ษาลกั ษณะและนยั สําคัญของคัมภีรใบลาน ในเรื่องลักษณะ

และนัยสําคัญดานรูปธรรมและนามธรรม ประกอบดวย นิยามและความหมาย ความเปนมาและ
ความสาํ คัญ ลักษณะทางกายภาพ ข้นั ตอนการทาํ รปู แบบทางศลิ ปะ รวมถงึ คติและความเช่อื อนั มีผล
กอ ใหเกดิ เปน เอกลักษณและประโยชนใ ชสอยที่สําคัญของคัมภีรใบลาน ผูวิจัยไดวิเคราะหเพ่ือนํามา
ออกแบบสถานลานธรรม โดยนําเอกลกั ษณแ ละนยั สําคญั มาใชเ ปน แนวความคิดเพื่อใหการออกแบบ
สถานลานธรรมมสี ภาพแวดลอ มภายในและบรรยากาศท่สี ่ือถึงคัมภรี ใ บลานอยา งถกู ตอ งและชดั เจน

1.2 วตั ถปุ ระสงคข อท่ี 2 ศึกษากจิ กรรมการเจรญิ สติ ในดานหลักการ กิจกรรมและการ
ออกแบบพ้นื ทส่ี ําหรับการเจริญสติ ประกอบดว ย ความหมาย หลกั การ กจิ กรรม ประโยชน ตลอดจน
ทฤษฎีการออกแบบพุทธสถานและกรณศี ึกษา จนถึงบทความและงานวิจัยท่ีเก่ียวของกับวิถีชีวิตของ
คนวยั ทาํ งาน ซึ่งสง ผลตอการออกแบบสภาพแวดลอมภายในสถานลานธรรม อันเปนพ้ืนท่ีตอบสนอง
การดําเนินชีวิตสําหรับชุมชนวัยทํางานท่ีใชชีวิตในเมือง และนําหลักคําสอนทางพระพุทธศาสนา
โดยเฉพาะแนวคิดเรื่องการเจริญสติ มาเปนแนวทางในการปฏิบัติตนเพื่อระลึกตัวอยูเสมอในขณะ
ทํางานและการดําเนนิ ชวี ติ ได โดยผวู ิจยั ไดใชวิธีการเก็บขอมูลจากแบบสอบถามกลุมพุทธศาสนิกชน
วยั ทํางานในยานธุรกิจตา ง ๆ ของกรงุ เทพมหานคร ในประเดน็ ของรปู แบบพฤติกรรมการดําเนินชีวิต
ในชวงเวลาหลังการทํางาน และความสนใจ ความตองการเรื่องกิจกรรมการเจริญสติ และการ
สัมภาษณเจาะลึกองคกร กลุมอาสาสมัคร เจาหนาที่และผูเชี่ยวชาญดานการออกแบบที่มีความ
เก่ยี วของกบั กิจกรรมการเจริญสติ ในประเดน็ เร่ืองพฤติกรรม กิจกรรมและการออกแบบพนื้ ท่ีสําหรับ
การเจรญิ สติ เพ่อื ใหทราบถงึ หลักการ ขอคดิ เห็น คําแนะนาํ ขอ เสนอแนะ และนาํ มาวเิ คราะหผล เพื่อ
นําไปสกู ารออกแบบสถานลานธรรมที่ตอบสนองการดําเนินชีวิตสําหรับชุมชนวัยทํางานท่ีใชชีวิตใน
เมือง และตรงกับความตองการสําหรับการทาํ กิจกรรมเพอ่ื การเจริญสติ

130

131

1.3 วัตถุประสงคขอ ที่ 3 เพ่ือสังเคราะหอ งคค วามรูจ ากขอที่ 1 และขอ ท่ี 2 สูการ
ออกแบบสภาพแวดลอ มภายในสถานลานธรรม โดยนาํ ขอ คนพบองคค วามรใู นเรือ่ งลกั ษณะและ
นัยสําคัญดานรปู ธรรมและนามธรรมของคมั ภรี ใ บลาน และขอ คนพบองคความรใู นดา นหลักการ
กิจกรรมและการออกแบบพืน้ ที่สําหรบั การเจริญสติ มาสังเคราะหเ พ่ือแปรรปู สกู ารออกแบบ
สภาพแวดลอมภายในสถานลานธรรม โดยแสดงถงึ สัจธรรม ลาํ ดบั ของการเปล่ียนแปลง ที่เปนความ
จริงยากลบเลือนของสง่ิ ทง้ั ปวง แฝงในรูปทรงอาคาร วัสดุ ท่วี าง แสงและเงาจากธรรมชาตทิ ี่เกดิ จาก
การออกแบบพ้ืนที่ และการจดั วางเฟอรน ิเจอรภายในโครงการ ท่สี งเสรมิ ใหผูใชงานเกิดการระลึกรตู ัว
เขาใจสัจธรรม พบความสขุ ทแ่ี ทจ ริงและพรอ มดาํ เนินชวี ติ ตอ ไปอยา งมสี ติ ผูวิจยั ไดน าํ เสนอผลงานเปน
เอกสารรายงานการศึกษาและผังของอาคาร รปู ดา น รปู ตดั อาคาร ทศั นยี ภาพภายนอกและภายใน
อาคาร

2. ขอคน พบ
2.1 ในเร่ืองลกั ษณะดานรูปธรรมของคมั ภรี ใบลานมีการแปรเปล่ียนรูปผานขั้นตอนการ

ทาํ มีรปู ลกั ษณเปน ลาํ ดับ ซ้าํ ซอนและมอี งคป ระกอบของความเปน ธรรมชาติดว ยเสนสาย พนื้ ผิวและ
สี โดยจากลกั ษณะการใชงานทําใหคัมภีรใบลานมีเอกลักษณที่แตกตางจากหนังสือประเภทอื่นดวย
การเปดแบบหมุนวน 360 องศาและตองพลิกอานแบบหนาหลัง ที่เหมาะสมกับการใชงานเม่ือ
พระสงฆอ านขณะเทศน สวนรปู แบบการตกแตง ทางศลิ ปะมีลักษณะเปนรองลึกลงบนเนื้อวัสดุที่ยาก
ตอการทาํ ลาย ลบหาย รวมถึงลกั ษณะทีย่ าว แคบ และเปน เสน ตรง มสี ีทีพ่ บบอ ยคือ สดี ํา สแี ดงและสี
ทอง ในดานของนัยสําคัญหรือนามธรรม คัมภีรใบลานมีความสําคัญคือเปนสัญลักษณที่เปนเครื่อง
เตอื นสติ ใหร ะลึกถงึ คาํ สง่ั สอนขององคพระสัมมาสมั พุทธเจา โดยคมั ภีรใ บลานมคี วามเชอื่ และคานิยม
ตอ คนไทยวาเพื่อใหเกิดความเจริญทางจิตใจ จึงนาํ มาสคู าํ สําคญั ทส่ี ามารถสื่อถงึ ลักษณะและนัยสาํ คญั
ของคัมภีรใบลานไดวา “ลําดับเวยี นเปลย่ี นผนั สจั ธรรมยากเลอื น”

2.2 สําหรับการศึกษากจิ กรรมการเจรญิ สติ ผวู ิจัยพบวา กิจกรรมการเจริญสติดวยการนาํ
หลักคําสอนเรอื่ งสติมาใชในการดําเนนิ ชวี ิต ทําใหเ กิดความเขา ใจสัจธรรม และดาํ รงชวี ิตอยางมีสติทุก
ขณะ ชว ยใหก ารดําเนนิ ชวี ติ งา ยและมีความสุขมากขน้ึ โดยไมต อ งอาศยั วัตถภุ ายนอก เมอ่ื รางกายสงบ
และผอนคลาย ไมเครงเครียดจะสามารถควบคุมอารมณไดดีสงผลใหสุขภาพใจดีตาม จึงเหมาะสม
สอดคลอ งเมื่อนํามาใชร วมกับการดําเนินชีวิตของคนวัยทํางานท่ีใชชีวิตในเมือง แนวทางหน่ึงในการ
แกป ญหาความเครียด ความเจบ็ ปวยทางกายและทางจติ ใจ

3. ขอ เสนอแนะ

สําหรับผูที่มีความสนใจ ในการศึกษาครั้งนี้นอกจากขอคนพบท่ีผูวิจัยไดนําเสนอดัง
ขางตน แลว ยังมอี งคค วามรูแ ละสาระสาํ คญั อีกหลายประเด็นท่นี าสนใจเพ่ือนําไปใชศึกษาและพัฒนา

ตอไป

3.1 การศึกษาคัมภีรใบลาน ควรศึกษาเพ่ิมเติมในประเด็นลักษณะทางกายภาพและ

132

รูปแบบทางศิลปะของคัมภีรใบลานใหละเอียดและชัดเจนมากข้ึน เชน ความเบา บาง สัดสวนของ
คมั ภีรใบลาน รูปแบบของการจัดวางหนา บนใบลาน โดยควรนําภูมปิ ญ ญาสําคัญคือ ลักษณะท่เี ปน รอง
ลกึ ลงบนเนอื้ วสั ดยุ ากตอ การทําลาย ลบเลอื นหาย และความเปนสัญลักษณที่เปนเคร่ืองเตือนสติ ให
ระลึกถึงคําสงั่ สอนขององคพ ระสมั มาสมั พุทธเจาไปใชใ นการศกึ ษาตอ ไป

3.2 การศึกษากจิ กรรมการเจรญิ สติ เพ่อื การออกแบบทต่ี อบสนองประโยชนใ ชส อยในแต
ละพืน้ ทใ่ี หมปี ระสทิ ธภิ าพมากยงิ่ ข้นึ ควรศึกษาเพ่ิมเตมิ ในเรอ่ื งกิจกรรมทเี่ หมาะสมและสอดคลอ งกบั
ชวงเวลาหลังเลกิ งานสําหรบั กลมุ คนวัยทาํ งานที่ใชชวี ติ ในเมอื ง โดยเพิ่มพื้นทส่ี ําหรับการปรับเตรยี ม
รางกายและอารมณใหส บาย ผอ นคลายจากความตึงเครียด เชน พื้นทน่ี ่ังเพอ่ื ดูหรือชมความรม ร่นื ของ
ธรรมชาติ กิจกรรมนวดคลายเสน โยคะ

3.3 การออกแบบสภาพแวดลอมภายนอกสถานลานธรรม ควรคํานึงถึงบริบทของสถาน
ที่ตัง้ การวางผังบรเิ วณ และที่วา งภายนอกอาคาร สําหรับมมุ มองการมองเห็นจากภายนอก ควรใหมี
ความสัมพันธร ะหวา งภายในและภายนอกอาคาร เพอ่ื บรรยากาศและการใชงานที่เหมาะสม

3.4 การออกแบบสภาพแวดลอมภายในสถานลานธรรม ควรคํานงึ ถึงรายละเอยี ดในเรื่อง
ของวัสดุ เฟอรน เิ จอร และงานระบบภายในอาคาร ใหส อดคลอ งกบั ความเหมาะสมกับการใชงาน เพ่อื
ตอบสนองประโยชนใ ชส อยของแตล ะพืน้ ที่การใชง านรวมถึงกิจกรรมท่เี กดิ ขน้ึ

4. บทสรปุ
ลกั ษณะและนัยสําคัญของคัมภีรใบลานอันเปนแนวคิดสําคัญในการศึกษาครั้งน้ี ผูวิจัย

สามารถนาํ ขอ คน พบและความรูท่ไี ดร ับไปประยุกตใชใ นการออกแบบสภาพแวดลอ มภายในสถานลาน
ธรรม เพ่อื ใหเปนพืน้ ท่ีตอบสนองการดําเนินชีวิตสําหรับชุมชนวัยทํางานท่ีใชชีวิตในเมือง ที่สามารถ
สรา งความสงบ ผอ นคลายและนาํ หลักคําสอนทางพระพุทธศาสนาโดยเฉพาะแนวคดิ เรือ่ งการเจรญิ สติ
มาเปน แนวทางในการปฏิบัติตนเพื่อระลึกตัวอยูเสมอในขณะทํางานและการดําเนินชีวิตได อันเปน
หนทางหนึ่งท่จี ะสง ผลใหค นไทยในยคุ ปจจบุ ันพบทางแหง ความสุขท่ีแทจ ริง เขาใจและรูเทาทันความ
จรงิ ของสง่ิ ท้งั ปวงทีเ่ กิดขนึ้ ตง้ั อยู ดบั ไปและพรอมรับมอื กับปญหาดวยสตปิ ญ ญา โดยผลการวจิ ยั ครง้ั น้ี
สามารถเปนแนวทางใหแกผ ทู ีส่ นใจ องคก รหรือหนวยงานที่เกี่ยวของ นําไปใชประกอบการออกแบบ
รวมถงึ การจดั สภาพแวดลอมภายในสําหรับพื้นที่ท่ีมีจุดประสงคสอดคลองหรือใกลเคียงและพัฒนา
กจิ กรรมใหเหมาะสมกบั พ้ืนที่และชมุ ชนตอ ไป

133

รายการอางองิ

กฤษฎา อานโพธ์ิทอง. (2553). “วัด: การออกแบบพุทธสถานเชิงทดลอง.” วิทยานิพนธปริญญา
มหาบัณฑิต สาขาวชิ าสถาปต ยกรรม บณั ฑติ วทิ ยาลยั มหาวิทยาลัยศิลปากร.

กรพินธุ ศรีสม. (2551). “ธรรมกาลสถาน.” ปริญญานิพนธ สาขาวิชาสถาปตยกรรม คณะ
สถาปต ยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศลิ ปากร.

กองทนุ เกอ้ื โลก (ป.อ. ปยุตโต). (2555). ตามรอยพุทธธรรม. กรงุ เทพฯ: ไทยยูเนี่ยนกราฟฟก ส.
กองอตุ สาหกรรมในครอบครัว กรมสงเสริมอุตสาหกรรม. (2528). ลานและผลิตภัณฑจากใบลาน.

กรงุ เทพฯ: กรมสง เสรมิ อุตสาหกรรม.
กอ งแกว วีระประจกั ษ. (2530). การทาํ สมุดไทยและการเตรียมใบลาน. กรุงเทพฯ: หอสมุดแหงชาติ

กรมศิลปากร.
_________. (2545). สารนเิ ทศจากคมั ภีรใบลานสมยั อยธุ ยา. กรุงเทพฯ: กรมศลิ ปากร.
กองแกว วีระประจักษ และวิรัตน อุนนาทรวรางกูร. (2546). คัมภีรใบลานฉบับหลวงในสมัย

รตั นโกสินทร. กรงุ เทพฯ: หอสมดุ แหงชาติ กรมศลิ ปากร.
กิตติศักด์ิ รุงเรืองวัฒนชัย. (2555). ผูจัดการหอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปญโญ (สวนโมกข

กรงุ เทพ). สัมภาษณ, 1 พฤศจิกายน.
ไกรสทิ ธิ์ นฤขตั พชิ ยั . (2556). วัตถุนยิ มเหตุคนไทยจมทกุ ขแนะใชชีวิตพอเพียงเพื่อคนพบความสุข

ท่งี ายขน้ึ . เขาถงึ เม่อื 15 มีนาคม. เขาถึงไดจ าก www.thaipr.net/health/466004.
ขวัญฟา รังสิยานนท. (2552). “การพัฒนารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูแนวพุทธสําหรับเด็ก

ปฐมวัย.” ดุษฎีนิพนธปริญญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาสังคมวิทยา คณะมนุษยศาสตร
มหาวิทยาลยั รามคาํ แหง.

โครงการพฒั นาเครอื ขายผูนํารุนใหมดวยการส่ือสารเพื่อการปฏิรูปประเทศไทย. (2556). พระวินย

สิริวฑฺฒโน. เขาถึงเมื่อ 6 สิงหาคม. เขาถึงไดจาก http://transform.in.th/change-

agents/phra-win-siriwatthano/.
จตุรนต บูรณรักธรรมและคนอ่ืน ๆ . (2540). “การศึกษาการจัดภูมิสถาปตยกรรมการวางผังของ

อาคารทางศาสนาพุทธ (พุทธศาสนสถาน).” รายงานประกอบวิชา CASE STUDY IN
LANDSCAPE สาขาวิชาสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัย
ศิลปากร.
จันทิพ ผองแผว. (2556). สถาปนิก อดีตพนักงานรัฐวิสาหกิจ การไฟฟาฝายผลิต. สัมภาษณ, 13
ธันวาคม.
จินตนา สินธุพันธประทุม. (2556). วิถีพุทธ. เขาถึงเมื่อ 25 กรกฎาคม. เขาถึงไดจาก
www.moe.go.th/wijai/Vitheeput.doc.

134

เจรญิ สุข จิระศกั ด์วิ ิทยา. (2547). “สถานดแู ลและรกั ษาผูปว ยระยะสุดทา ยโรคเอดส โดยใชหลักพุทธ
ธรรม.” วิทยานพิ นธป รญิ ญามหาบัณฑิต สาขาวิชาสถาปตยกรรมไทย บัณฑิตวิทยาลัย
มหาวทิ ยาลัยศลิ ปากร.

ชนาธปิ พนั ทวี. (2547). “ลกั ษณะไทยในพทุ ธสถาน: การศกึ ษาคํา.” วทิ ยานิพนธป รญิ ญามหาบัณฑิต
สาขาวิชาสถาปตยกรรม บัณฑิตวทิ ยาลยั จุฬาลงกรณม หาวิทยาลัย.

ชัปนะ ปน เงินและพรรณเพญ็ เครอื ไทย. (2555). อานิสงสลานนา. เขาถึงเมื่อ 6 ธันวาคม. เขาถึงได
จาก http://www.sri.cmu.ac.th/~elanna/elanna51/beli/beli1.html.

ชาลี ไกรฤกษ. (2556). อาจารยประจําคณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลยั รังสิต. สัมภาษณ,
4 กรกฎาคม.

ชุมพล ศรีรวมทรพั ย. (2551). “การศกึ ษาชุมชนชาวอโศก จังหวัดเชียงใหม ในฐานะรัฐและสังคมใน
อุดมคติ.” วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาการเมืองการปกครอง บัณฑิต
วทิ ยาลยั มหาวิทยาลัยเชยี งใหม.

ฐิติกานต ยาวิไชย. (2552). “รูปแบบการดําเนินชีวิตและพฤติกรรมการบริโภคของคนวัยทํางานใน

ภาวะคา ครองชพี สูง ในเขตกรงุ เทพมหานคร.” วิทยานพิ นธปริญญามหาบัณฑิต บัณฑิต
วทิ ยาลัย มหาวทิ ยาลยั นเรศวร.
ฐติ ิรตั น รักษใจตรง. (2548). “ศึกษาการใชอานาปานสติภาวนาเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของเสถียร
ธรรมสถาน.” วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา บัณฑิต
วทิ ยาลัย มหาวทิ ยาลัยมหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลยั .
ทศั นยี  ยาวะประภาษ. (2538). “ผา หอคัมภีร.” กนิ รี 12, 12 (ธันวาคม): 105-110.

ทองยอ ย แสงสนิ ชยั . (2556). ทําไมพระเทศนจึงตองถือคมั ภรี . เขา ถึงเมอ่ื 6 สิงหาคม. เขาถึงไดจาก

http://www.oknation.net/blog/print.php?id=832538
นิยะดา ทาสคุ นธ และธราพงศ ศรีสุชาติ. (2531). “ศิลปะในคัมภีรใบลานและสมุดไทย.” ศิลปากร

32, 1 (มนี าคม): 35-42.
ดวงเดือนและดุจเดือน พันธุมนาวนิ . (2551), “การวิจัยการนับถือพุทธศาสนาในประเทศไทยในชวง

30 ป.” วารสารพฒั นาสังคม 10, 2 (ตลุ าคม): 78-101.
ธรี ชาติ ไชยประสทิ ธิ์. (2552). “โครงการออกแบบศูนยการเรียนรูเพ่ือพัฒนาเด็กปฐมวัยตามแนววิถี

พุทธ.” วทิ ยานิพนธป รญิ ญามหาบณั ฑติ สาขาวชิ าการออกแบบภายใน บัณฑิตวิทยาลัย
มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร.
นนั ทิรา มลิ ินทานุช. (2551). “การศึกษาวิถีธรรมชาติบําบัดเพื่อการออกแบบสถานบําบัดและฟนฟู
สาํ หรบั คนวัยทํางาน.” ปรญิ ญานพิ นธ สาขาวิชาการออกแบบภายใน คณะมัณฑนศิลป
มหาวิทยาลยั ศลิ ปากร.
ปยวัลย ล้ีไวโรจน. (2555). “ศึกษาวิเคราะหภูมิสถาปตยกรรมวัดที่พึงประสงคตามแนว
พระพทุ ธศาสนา.” วทิ ยานิพนธปรญิ ญามหาบณั ฑติ สาขาวิชาพทุ ธศาสตรและศลิ ปะแหง
ชวี ิต บณั ฑิตวทิ ยาลยั มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.