ແບບຮຽນ ປະຫວັດສາດແບບຮຽນ ປະຫວດສາດ ັ ຊັ້ນມດທະຍ ັ ມສ ົ ກສາ ປ ຶ ີທີ 6 ຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
ດ ຊ ັ້ ນມັດທະຍົມສຶກສາ ປີທີ 6 ສະໜບສະໜ ັ ນການສ ູ າງຕ ້ ນສະບ ົ້ ບໂດຍງ ັ ບປະມານແຫ ົ ງລ່ ັດ ສະໜບສະໜ ັ ນການພ ູ ມໂດຍທະນາຄານພ ິ ດທະນາອາຊ ັ ີ ພິມທີ່ Phu Thinh Printing and Trading Service Co. Ltd. (ປະເທດຫວຽດນາມ) ຕາມທບ 086 ພຈ 19032015 ຂະໜາດ 18 x 25 ຊມ ຈານວນພ ໍ ມ: ິ 25.098 ຫົວ ສະຫງວນລຂະສ ິ ິດ ກະຊວງສກສາທ ຶ ການ ແລະ ກ ິ ລາິ shk,0kp ສະຖາບນຄັ ນຄວ ົ້ າວ້ ທະຍາສາດການສ ິ ກສາ ຶ 2015 6HisTB M6 final CACIM.pdf 1 7/31/2015 9:42:19 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງ
6 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ຮສ.ສະເຫຼີມສັກ ພາບຸດດີ, ມ.ຊ ແພງສີ ຄໍາມຸງຄຸນ, ມ.ຊ ລັດດາວັນ ຈິດຕະວົງ, ສ.ວ.ສ ສີວິໄລ ລັດຕະນະມົງຄົນ, ສ.ວ.ສ ສຸກສັນ ໄຊຍະວົງ, ມ.ຊ ກວດແກ້ໂດຍ: ດຣ.ອ່ອນແກ້ວ ນວນນະວົງ, ສ.ວ.ສ ພິມເຂ ົ້ າໜ້າໂດຍ: ລັດດາວັນ ຈິດຕະວົງ, ສ.ວ.ສ ໂດຍການຮ່ວມມືຈາກ: ຄໍາຫຼ້າ ອິນທະສົມ ສູນສຶກສານິເທດ ແຂວງວຽງຈັນ ຫຸມພັນ ແກ້ວພົມມາ, ມ.ສ ແຂວງອຸດົມໄຊ ທອງໃບ ຈັນທະຄຸນ, ມ.ສ ຊົນເຜ ົ່ າ ແຂວງ ອຸດົມໄຊ ສັງວານ ຄໍາເກີດມະນີ ມ.ສ, ເຊໂປນ ແຂວງ ສະຫວັນນະເຂດ ກະຊວງສຶກສາທິການ ແລະ ກິລາ ສະຖາບັນຄ ົ້ ນຄວ້າວິທະຍາສາດການສຶກສາ 2015 6HisTB M6 final CACIM.pdf 2 7/31/2015 9:42:31 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
ປຶ້ມແບບຮຽນວິຊາປະຫວດສາດຊ ັ ັ້ ນມດທະຍ ັ ົມສກສາ ປ ຶ ີທີ 6 ໄດ້ຮັບການຄ ົ້ ນຄວ້າຮຽບຮຽງ ຂຶ້ນຕາມທດທາງຍ ິ ດທະສາດການພ ຸ ດທະນາການສ ັ ຶກສາແຫງຊາດ ກ ່ ໍຄືມະຕິກ່ຽວກັບການພດທະ ັ ນາຊບພະຍາກອນມະນ ັ ດ ທ ຸ ີ່ພັກ ແລະ ລດຖະບານໄດ ັ ວາງອອກ. ສະຖາບ ້ ັ້ ນຄນຄວ ົ້ ້າວິທະຍາສາດ ການສຶກສາ ໄດ້ດໍາເນນການຮຽບຮຽງປ ີ ຶ້ ມແບບຮຽນວິຊາປະຫວັດສາດຊ ັ້ ນມດທະຍ ັ ມສົ ຶກສາ ປີທີ 6 ຄືນໃໝ່ ເພ ື່ອໃຫ້ສອດຄອງກ ່ ັບການຂະຫຍາຍຕົວ ແລະ ຄວາມຕອງການຂອງສ ້ ັງຄົມອອກມາຮັບ ໃຊ້ການຮຽນ-ການສອນ ໂຮງຮຽນສາມັນໃນຂອບເຂດທວປະເທດ. ົ່ ປຶ້ມແບບຮຽນຫົວນ ີ້ ໄດ້ຮັບການຄ ົ້ ນຄວ້າ ແລະ ຮຽບຮຽງຂ ຶ້ ນບົນພ ື້ ນຖານຫຼັກສດໃໝ ູ ່ ທ ີ່ ກະ ຊວງສຶກສາທການ ແລະ ກ ິ ລາ ໄດ ິ ້ຮັບຮອງ ແລະ ປະກາດນໍາໃຊ. ນອກນ ້ ນ, ຍ ັ້ ັງໄດ້ອີງໃສ່ຂໍ້ມູນ ຈາກຫາຍແຫ ຼ ງທຼ່ ັງພາຍໃນ ແລະ ຕາງປະເທດຕ ່ ື່ ມອີກ. ເນ ື້ອໃນປມເຫ ຶ້ ມນຼັ້ ປະກອບດ ີ້ ້ວຍ 2 ຕອນ ຄື: ປະຫວດສາດໂລກສະໄໝໃໝ ັ ແລະ ປະ ່ ຫວັດສາດລາວສະໄໝກາງຕອນທາຍ. ໃນນ ້ ັ້ ນ, ມີ 7 ພາກຕ ົ້ ນຕໍຄື: ການປະຕິວັດທຶນນິຍົມ, ສະ ພາບການຂອງໂລກໃນສະຕະວັດທີ XVIII-XIX, ການລ່າຫົວເມືອງຂນຂອງຈ ຶ້ ັກກະພັດໃນທ້າຍ ສະຕະວັດທີ XIX-XX, ຂະບວນກາມະກອນສາກ ໍ ົນໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ XIX ຫາ ຕນສະຕະວ ົ້ ັດ ທີ XX, ການຊຸດໂຊມຂອງອານາຈກລາວລ ັ ້ານຊາງ ແລະ ການຮ ້ ຸກຮານຂອງສັກດິນາສະຫຍາມ ທ້າຍສະຕະວັດທີ XVII ຫາຕ ົ້ ນສະຕະວັດທີ XIX, ປະຫວັດສາດລາວສະໄໝໃໝ່ຕອນຕົ້ນ (1893-1945) ແລະ ປະຫວດສາດທ ັ ້ອງຖນ. ິ່ ເນ ື່ ອງຈາກຄວາມຮຽກຮ້ອງຕອງການອ ້ ັນຮບດີ ່ວນ ຂອງວຽກງານພັດທະນາການສຶກສາ ແລະ ຂອບເຂດເວລາໃນການຮຽບຮຽງມີລັກສະນະຈາກໍ ດ. ດ ັ ັ່ ງນ ັ້ ນ, ເຊອວ ື່ ່າເນ ື້ອໃນທີ່ບັນຈຸເຂາໃນປ ົ້ ຶ້ມ ເຫຼັ້ມນອາດຈະຍ ີ້ ັງມຄວາມຂາດຕ ີ ົກບກພົ ອງ. ຫາກວ ່ ່າຄູ, ອາຈານ ແລະ ທ່ານຜູ້ຊົມໃຊ້ທັງຫາຍຼ ອ່ານພົບ ແລະ ມີຂໍ້ຄິດເຫນທັ ີ່ມີລັກສະນະສ້າງສັນໃດໆ ຂຄວາມກະລ ໍ ຸນາສ ົ່ ງຂາວໄປຍ ່ ັງສະຖາບັນ ຄົ້ນຄວ້າວິທະຍາສາດການສຶກສາ, ກະຊວງສຶກສາທການ ແລະ ກ ິ ລາ ເພ ິ ື່ອຄະນະຮຽບຮຽງຈະໄດ້ ນໍາໄປດັດແປງແກ້ໄຂໃຫ້ມີຄວາມຖືກຕ້ອງຊັດເຈນ ແລະ ສົມບູນຍ ິ່ ງຂນໃນການຈ ຶ້ ັດພິມຄ ັ້ ງຕ ໍ່ໄປ. ສະຖາບນຄັ ົ້ ນຄວ້າວິທະຍາສາດການສກສາ ຶ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 3 7/31/2015 9:42:31 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
ຕອນທີ I: ປະຫວັດສາດໂລກສະໄໝໃໝ ....................................................................... 1 ່ ພາກທ I: ີ ການປະຕິວັດທຶນນິຍົມ .............................................................................. 1 ບົດທີ 1: ການປະຕິວັດນາຍທຶນອັງກິດ ແລະ ການປະຕິວັດ ........................................ 1 ອຸດສາຫະກໍາ ........................................................................................... 1 ບົດທີ 2: ສົງຄາມຍາດເອົາເອກະລາດຢູ່ອາເມຣິກາເໜືອ .......................................... 12 ບົດທີ 3: ການປະຕິວັດທຶນນິຍົມຝຣັ່ງ ປີ ຄ.ສ 1789 ................................................. 20 ພາກທີ II: ສະພາບການຂອງໂລກໃນສະຕະວັດທີ XVIII-XIX .................................. 28 ບົດທີ 4: ລັດທິທຶນນິຍົມ ແລະ ຈັກກະພັດນິຍົມໃນເອີຣົບ ແລະ ອາເມຣິກາ ................ 28 ບົດທີ 5: ການກໍາເນີດລັດທິສັງຄົມນິຍົມວິທະຍາສາດ ແລະ ສາກົນທີ I ..................... 38 ບົດທີ 6: ຂະບວນກໍາມະກອນ ແລະ ກອມມູນປາຣ ................................................. ີ 43 ບົດທີ 7: ຜົນງານທາງດ້ານເຕັກນິກ, ວິທະຍາສາດ, ວັນນະຄະດີແລະ ສິລະປະກໍາ ໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ XVIII-XIX ............................................................ 51 ພາກທີ III: ການລ່າຫົວເມືອງຂ ຶ້ ນຂອງຈັກກະພັດໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ XIX-XX ........... 57 ບົດທີ 8: ການລ່າເມືອງຂ ຶ້ ນຂອງຈັກກະພັດຢູ່ບັນດາປະເທດໃນທະວີບອາຊີ ............... 57 ບົດທີ 9: ການລ່າເມືອງຂ ຶ້ ນຂອງຈັກກະພັດໃນທະວບອາຟຣ ີ ິກາ ................................ 67 ບົດທີ 10: ຂະບວນການປົດປ່ອຍຊາດຢູ່ໃນໂລກ (1800-1914) .................................. 75 ພາກທ IV: ີ ຂະບວນກໍາມະກອນສາກົນໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ XIX ຫາຕ ົ້ ນສະຕະວັດ ທີ XX ................................................................................................... 95 ບົດທີ 11: ຂະບວນກໍາມະກອນຢູ່ເອີຣົບ ແລະ ອາເມຣິກາ .......................................... 95 ບົດທີ 12: ການປະຕິວັດປະຊາທິປະໄຕນາຍທຶນຣັດເຊຍ ........................................... 99 ຕອນທີ 2: ປະຫວັດສາດລາວສະໄໝກາງຕອນທ້າຍ ................................................ 103 ພາກທ V: ີ ການຊຸດໂຊມຂອງອານາຈກລາວລ ັ ້ານຊາງ ແລະ ການຮ ້ ຸກຮານຂອງສັກດິ ນາສະຫຍາມທ້າຍສະຕະວັດທີ XVII ຫາຕ ົ້ ນສະຕະວດທັ ີ XIX ................ 103 ບົດທີ 13: ລະບອບສັກດນາລາວຊ ິ ຸດໂຊມ ແລະ ອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງຖືກຕດແບ ັ ່ງ ໃນປີ ຄ.ສ 1695-1713 .......................................................................... 103 6HisTB M6 final CACIM.pdf 4 7/31/2015 9:42:31 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
ບົດທີ 14: ສັກດິນາສະຫຍາມຮຸກຮານອານາຈກລາວລ ັ ້ານຊ້າງ ແລະ ການຕໍ່ສູ້ຂອງ ປະຊາຊົນລາວໃນປີ ຄ.ສ 1778-1804 .................................................... 109 ບົດທີ 15: ອານາຈກລາວລ ັ ້ານຊ້າງພາຍໃຕ້ການນາພາຂອງເຈ ໍ ົ້ າອະນຸວົງ (ຄ.ສ 1804-1829) ..................................................................................... 123 ບົດທີ 16: ອານາຈກລາວລ ັ ້ານຊ້າງໃຕ້ການປົກຄອງຂອງສັກດິນາສະຫຍາມ (ຄ.ສ 1829-1893) ....................................................................................... 136 ພາກທ VI: ີ ປະຫວັດສາດລາວສະໄໝໃໝ່ຕອນຕົ້ນ (1893-1945) .............................. 144 ບົດທີ 17: ປະເທດລາວໃຕ້ການປົກຄອງຂອງຝຣັ່ງ (1893-1930) ............................. 144 ບົດທີ 18: ການຕໍ່ສູ້ຂອງປະຊາຊົນລາວຕ້ານຝຣັ່ງ (ຄ.ສ 1893-1930) ........................ 154 ບົດທີ 19: ປະເທດລາວແຕ່ປີ 1930-1941 .............................................................. 169 ບົດທີ 20: ການປະກາດເອກະລາດຄງທ ັ້ ີ I .............................................................. 182 ພາກທີ VII: ປະຫວັດສາດທ້ອງຖິ່ນ ........................................................................... 194 ບົດທີ 21: ປະຫວັດສາດທ້ອງຖ ິ່ນສະໄໝໃໝ .......................................................... 194 ່ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 5 7/31/2015 9:42:31 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
1 fl I: ffiffl fffi!fi" # I: $ $ 1: $ fl % $ ffl $ fl& 1. $ $fl %$ 1.1 #fl% $ "fl$ 1) #% 'fl% ( ໃນຕນສະຕະວ ົ້ ັດທີ XVII ສະພາບທາງດ້ານການເມອງພາຍໃນຂອງອ ື ັງກດໄດ ິ ້ເລ ີ່ ມມີ ການປ່ຽນແປງ ໂດຍສະເພາະພາຍຫງທຼັ ີ່ ພະເຈາເຈມສ ົ້ I ທີ່ມີຄວາມເຊ ື່ ອໝ ັ້ນໃນລະບອບການປກ ົ ຄອງແບບເທວະກະສດ ຫ ັ ຼື ສົມບູນນາຍາສິດທິລາດ ໄດ້ປະກາດນະໂຍບາຍການປົກຄອງອອກໃນ ສະພາວາ “ກະສ ່ ັດຄວນຈະມີສິດເດັດຂາດໃນການປກຄອງ ແລະ ກ ົ ເປໍ ັນນະໂຍບາຍການປກຄອງ ົ ປະເທດທີ່ຝ່າຍໃດໜຶ່ ງຈະວພາກວ ິ ຈານບ ິ ໄດໍ່ ້”. ນະໂຍບາຍດັ່ ງກາວນ ່ ີ້ ກໍເທາກ ົ່ ັບວ່າຕ້ອງການໃຫ້ ອັງກິດທີ່ກໍາລງຈະມ ັ ີປະຊາທິປະໄຕ ກບຄັ ືນມາປກຄອງແບບສ ົ ມບົ ນນາຍາສ ູ ິດທລາດຄ ິ ືອໍານາດ ທັງໝົດຂນກ ຶ້ ບເຈ ັ າຊ ົ້ ີວິດພຽງຜູ້ດຽວນນເອງ. ັ້ ການປະກາດນະໂຍບາຍການປກຄອງດ ົ ງກ ັ່ ່າວນ ໄດ ີ້ ້ເຮັດໃຫ້ຊາວອັງກິດໂດຍສະເພາະ ລັດຖະສະພາຕ່າງກພາກ ໍ ັນຄັດຄ້ານ ເພາະເປັນການຂດຕັ ໍ່ຫຼັກການການປກຄອງຂອງພະເຈ ົ າຈອນ ົ້ (John) ທ ີ່ໄດ້ປະກາດໃຊໃນປ ້ ຄ.ສ ີ 1215 ວ່າ “ການປົກຄອງນນຈະຕ ັ້ ອງມ ້ ການຮ ີ ່ວມມືກັນລະ ຫວ່າງກະສດ ແລະ ຄະນະກ ັ ໍາມາທິການບໍລິຫານແຜນດ່ ິນ, ເຈາແຜ ົ້ ່ນດິນຄວນຈະຢູ່ໃຕ້ອໍານາດ ຂອງກດໝາຍ”. ດ ົ ັ່ ງນ ັ້ນ, ມາໃນປ ຄ.ສ ີ 1628 ສະພາຂນນາງ ຸ ( House of Lords ) ແລະ ສະພາສາ ມັນຊົນ ( House of Commons ) ໄດ້ຂໍຮ້ອງໃຫ້ພະເຈາຊາກເລ ົ້ ີ I ລົງລາຍເຊນຕັ ໍ່ທໍານຽມການປົກ ຄອງຂອງອັງກດໃນສາມເລ ິ ອງ ຄ ື່ ື: - ການເກບພາສ ັ ີຂອງເຈາຊ ົ້ ີວິດນ ັ້ ນຕອງຜ ້ ານສະພາ. ່ - ບ ໍ່ໃຫ້ເຈ ົ້ າຊີວິດຮວບຮວມ ຫຼື ເຕາໂຮມກ ົ້ າລໍ ັງໃນເວລາບໍ່ມີສົງຄາມ. - ບ ໍ່ໃຫ້ເຈ ົ້ າຊີວິດຈັບກມຄຸ ມຂຸ ັງຄົນຕາມລາພໍ ັງໃຈ. 6HisTB M6 final CACIM.pdf 6 7/31/2015 9:42:31 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
2 ຄໍາສະເໜີດັ່ງກ່າວໄດ້ຮັບການເຫັນດ ແລະ ປະຕ ີ ິບັດພຽງແຕໃນໄລຍະເບ ່ ື້ ອງຕ ົ້ ນເທ ົ່ ານ ັ້ ນ ແຕ່ຕໍ່ມາການຮຽກເກັບພາສີຕ່າງໆຂອງກະສັດກໍບໍ່ຜ່ານການເຫັນດຈາກສະພາອ ີ ີກ. ຮ້າຍແຮງໄປ ກວ່ານ ັ້ ນ ພະເຈ ົ້ າຊາກເລ ິI ໄດ້ມີຄໍາສງປະກາດຍ ັ່ ບສະພາ ໃນປ ຸ ຄ.ສ ີ 1629, ດໍາເນີນການຈັບກຸມ ຄຸມຂັງສະມາຊິກສະພາເປນປະຈ ັ ໍານວນຫຼວງຫາຍ ພ ຼ ອມທ ້ ັງອອກຂໍ້ກໍານົດຕາງໆ ແນໃສ ່ ່ບັງຄບ ັ ແລະ ກີດຂວາງການຂະຫຍາຍຕົວຂອງເສດຖະກດທິ ຶນນິຍົມ. ເວ ົ້ າລວມແລວ, ສະພາບທາງດ ້ ານການເມ ້ ືອງຂອງອັງກິດໃນຕອນຕນສະຕະວ ົ້ ັດທີ XVII ແມ່ນເຕມໄປດ ັ ້ວຍສະພາບແຫ່ງຄວາມຂດແຍ ັ ່ງທາງດານການເມ ້ ອງລະຫວ ື າງກະສ ່ ດ, ຂ ັ ຸນນາງ ເກ ົ່ າ ແລະ ຄະນະສງກາໂຕລ ົ ິກ ເຊ ິ່ງເປັນກຸ່ມຄນທົ ີ່ມີບົດບາດທາງດ້ານການເມອງ ແລະ ກ ື າຕໍ າ ໍ ແໜ່ງສໍາຄນຢັ ໃນກ ູ່ ງຈົ ກການປ ັ ົກຄອງ ກບກັ ຸ່ມລດຖະສະພາ ທ ັ ີ່ປະກອບມີຂຸນນາງໃໝ ແລະ ນາຍ ່ ທຶນ. ຄວາມຂັດແຍ່ງນີ້ນັບມ ື້ ເພ ີ່ ມຄວາມຮຸນແຮງຂນເລ ຶ້ ື້ ອຍໆ ຈົນເຮັດໃຫ້ສັງຄມມົ ີການຜັນແຍກ ອອກເປນສອງຝ ັ ່າຍຢາງຊ ່ ັດເຈນ ແລະ ສຸດທາຍກ ້ ໍກ້າວໄປສູ່ການກາເນ ໍ ີດຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຕ້ານ ສັກດິນາ ໂດຍມີຊາວນາ, ຊາວເມືອງໃຫ້ການສະໜັບສະໜູນເປນຈັ ໍານວນຫຼວງຫຼາຍ ເພ ື່ ອຮຽກ ຮ້ອງໃຫ້ມີການດັດແປງລະບຽບການເກັບພາສອາກອນ ແລະ ລ ີ ບລົ ້າງລະບຽບທ ີ່ເປັນການກົດ ໜ່ວງການຂະຫຍາຍເສດຖະກິດແບບທຶນນິຍົມ. 2) #% ' )$ ໃນຕນສະຕະວ ົ້ ັດທີ XVII ປະເທດອງກັ ິດ ໄດ້ມີເງ ື່ອນໄຂພຽງພໍທີ່ຈະຂະຫຍາຍເສດຖະ ກິດທຶນນິຍົມໄວກວ່າບນດາປະເທດອ ັ ື່ນໆໃນເອີຣົບຕາເວັນຕົກ. ມີຫຼາຍຂະແໜງການເສດຖະກິດ ຂອງອງກັ ິດໃນເວລານັ້ນຢນຢື ູ່ອັນດບໜັ ຶ່ ງຂອງທະວບເອ ີ ີຣົບ; ບນດາໂຮງງານອ ັ ຸດສະຫະກາໄດ ໍ ຂະ ້ ຫຍາຍຕົວຢ່າງໄວວາ ໂດຍສະເພາະອດສາຫະກ ຸ ໍາຜະລິດແຜນແພດ ່ ້ວຍຂົນສດ. ຕ ັ ົວເມືອງຫາຍຼ ແຫ່ງໄດ້ຖືກພດທະນາກາຍມາເປ ັ ັນສນກາງທາງດ ູ ້ານການຄາ ທ ້ ີ່ມີລະບົບຄມມະນາຄ ົ ມຕົ ິດຕ ໍ່ໄປ ມາຢາງສະດວກສະບາຍ, ມ ່ ີປະຊາກອນເຕົ້າໂຮມຢາງໜາແໜ ່ ້ນ ພຽງແຕ່ໄລຍະໜງສະຕະວ ຶ່ ັດເທົ່າ ນັ້ນ ປະຊາກອນຕົວເມອງລອນດອນທ ື ີ່ເປັນນະຄອນຫວງຂອງອ ຼ ັງກດ ໄດ ິ ້ເພ ີ່ ມຂ ຶ້ ນຈາກ 60.000 ຄົນ ເປນ ັ 460.000 ຄົນ. ການກໍາເນີດໂຮງງານຫັດຖະກໍາ ແລະ ການຂະຫຍາຍເນ ື້ ອທີ່ປູກຝັງ ເພ ື່ ອດາເນ ໍ ີນການຜະ ລິດຕາມແບບເສດຖະກິດທນນຶ ິຍົມ ເປນສາເຫດເຮ ັ ດໃຫ ັ ້ປະຊາກອນໃນເຂດຊນນະບ ົ ົດໄດພາກ ້ ັນ ຫຼັ່ງໄຫຼເຂາສ ົ້ ູ່ຕົວເມືອງເພ ື່ ອຊອກຫາວຽກເຮດງານທ ັ າ ຫ ໍ ຼື ຮັບຈ້າງເຮັດວຽກຕາມນິຄົມປູກຝັງຕາງໆ ່ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 7 7/31/2015 9:42:31 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
3 ຂອງພວກນາຍທຶນ. ຂະແໜງການຜະລດທິ ີ່ ນາຍທຶນອງກັ ິດໄດ້ລົງທຶນຫຼາຍ ແລະ ນາໜໍ ້າໝູ່ແມ່ນ ຂະແໜງການຕ ໍ່ າແຜນທ່ ີ່ ຜະລິດຈາກຂົນສດ, ການຂະຫຍາຍຕ ັ ົວຂອງຂະແໜງການຕ ໍ່ າແຜ່ນເຮັດ ໃຫ້ຂົນແກະໃນທ້ອງຕະຫາດມ ຼ ີລາຄາສງຂູ ຶ້ ນ ຈົນກໃຫໍ່ ້ເກດມີ ີຄວາມວນວາຍໃນປະເທດອ ຸ້ ງກັ ິດ, ເຫດຜນຍົ ້ອນວ່າເຈາທ ົ້ ີ່ດິນໄດ້ດໍາເນນທີ ຸລະກິດຕາມແບບທຶນນິຍົມ ດ້ວຍການນາເອ ໍ ົາດິນນາມາ ເປັນສະຖານທີ່ປູກຫຍາເພ້ ອລ ື່ ້ຽງແກະ ເຫດການດ ັ່ ງກາວນ ່ ນ ີ້ ັກປະຫວັດສາດເອນວ ີ້ ່າ: “ຂະບວນ ການລ້ອມຮ ົ້ ວຍຶດດິນ ຫ ໄລຍະແກະກ ຼື ິນຊ ີ້ ນຄົນ”. ກມຊຸ່ ັ້ ນຄົນທີ່ຫັນມາດາເນ ໍ ນການຜະລ ີ ດຕາມ ິ ແບບເສດ ຖະກິດທຶນນິຍົມນ ີ້ ຕມາໄດ ໍ່ ກາຍເປ ້ ັນພວກຂນນາງ ໃໝ ຸ ່ໃນສັງຄມທົ ຶນນິຍົມ ເພາະວ່າ ກຸ່ມຄົນເຫຼົ່ານີ້ມີສິດຜົນປະໂຫຍດ ແລະ ມຄວາມຫວ ີ ັງຮວມກ ່ ັນກບຊັ ົນຊ ັ້ ນນາຍທຶນ. ເວ ົ້ າລວມແລວ, ໃນໄລຍະຕ ້ ົ້ ນຂອງສະຕະວັດທີ XVII ເສດຖະກິດທຶນນິຍົມອງກັ ດໄດ ິ ້ມີ ການຂະຫຍາຍຕົວເຮັດໃຫພວກເຈ ້ ົ້ າທນ ແລະ ພ ຶ ໍ່ຄ້ານບມັ ື້ນັບມີຄວາມເຂ ັ້ ມແຂງທາງດານເສດຖະ ້ ກິດ. ແຕ່ວ່າການຜະລິດແບບໃໝຂອງພວກເຂ ່ ົາເຈາ ໄດ ົ້ ້ຖືກກີດຂວາງຈາກລະບອບສັກດິນາ ຫຼື ເວ ົ້ າອີກແບບໜ ຶ່ ງວ່າ ລະບົບການຜະລດແບບສ ິ ັກດນາໄດ ິ ້ກາຍເປັນອຸປະສັກກີດຂວາງຕການຂະ ໍ່ ຫຍາຍຕົວຂອງເສດຖະກດທິ ຶນນິຍົມ. ຈາກສະພາບການດງກ ັ່ າວນ ່ ນ ກ ັ້ ຸ່ມຄນຊົ ັ້ນກາງໄດ້ພ້ອມພາ ກັນຕໍ່ສູ້ຕ້ານສກດັ ິນາເພອສ ື່ າງເງ ້ ອນໄຂໃຫ ື່ ້ເສດຖະກດທິ ຶນນິຍົມຂະຫຍາຍຕົວ. 3) #% % ໃນທາມກາງກະແສແຫ ່ ງຄວາມຂ ່ ັດແຍງລະຫວ ່ າງລ ່ ດຖະສະພາກ ັ ບລາຊະສ ັ ານໍ ັກນ ັ້ນ ໄດ້ ເຮັດໃຫ້ສັງຄມອົ ັງກດນິ ັບມື້ນັບມີການຜັນແຍກອອກເປນຫັ ຼາຍຊ ັ້ ນຄນທົ ີ່ມີຖານະແຕກຕ່າງກັນທາງ ດ້ານເສດຖະກິດ, ການເມອງ. ບ ື ນດາຊ ັ ນຄ ັ້ ົນເຫານຼົ່ ນປະກອບມ ັ້ ີດັ່ງນ ີ້ : - ກຸ່ມຄົນທີໜຶ່ງ ໄດ້ແກ່: ສັກດນາ, ຂ ິ ຸນນາງຮກສາເດ ັ ີມ ແລະ ສາສະໜາ. - ກຸ່ມຄົນທສອງ ໄດ ີ ້ແກ: ພວກຂ ່ ຸນນາງໃໝ,ເຈ່ ົ້ າທີ່ດິນ ແລະ ນາຍທນ. ຶ - ກຸ່ມຄົນທສາມ ໄດ ີ ້ແກ: ຊາວນາ ແລະ ຊ ່ ັ້ ນຄົນອອກແຮງງານອ ື່ ນໆທີ່ກ້າວໜ້າ. ພາຍໃຕ້ລະບອບການປົກຄອງແບບລາຊາທິປະໄຕ ການດາລໍ ງຊົ ີວິດຂອງຊາວນາອັງກິດ ເປັນໄປຢາງຝ ່ ດເຄ ື ືອງ ແລະ ທຸກຍາກລາບາກຫ ໍ າຍ ເພາະຖ ຼ ກກື ົດຂຂ ີ່ ູດຮີດຈາກຫາຍຊ ຼ ົນຊ ັ້ ນ ເຊນ: ັ່ ຖືກກົດຂີ່ຂູດຮດຈາກພວກສ ີ ກດັ ິນາ, ສາສະໜາຈັກ1 ແລະ ພວກຂຸນນາງທ້ອງຖ ິ່ ນອກ. ເດ ີ ນທ ັ່ ີ່ສຸດ ແມ່ນພວກຊາວນາຢູ່ເຂດພາກເໜືອ, ເຂດຕາເວັນຕົກສ່ຽງເໜືອຂອງແຄວ້ນໄລແອນ ແລະ ເຂດ 1 ແມ່ນອານາເຂດການປກຄອງຂອງພວກສາສະໜາ ຫ ົ ຼື ເຂດອານາດການປ ໍ ົກຄອງຂອງສາສະໜາ. 6HisTB M6 final CACIM.pdf 8 7/31/2015 9:42:31 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
4 ສະກັອດແລນ. ດ້ວຍເຫດນນ, ເວລາມ ັ້ ຂະບວນການຕ ີ ໍ່ສູ້ຂອງນາຍທນເກ ຶ ີດຂນ ພວກຊາວນາໃນ ຶ້ ເຂດນີ້ຈຶ່ງໃຫ້ການສະໜັບສະໜູນ ແລະ ຮ່ວມມືກັບນາຍທຶນຫາຍກວ ຼ ່າບ່ອນອ ື່ ນ ເພາະມີຄວາມ ຫວັງວ່າຈະໄດ້ຕອນດນມາທ ິ ໍາການຜະລດ, ຫ ິ ຼຸດຜ່ອນການເສຍພາສີ ແລະ ຫຼຸດພ ົ້ນຈາກການເປັນ ຂ້ອຍຂາຮ້ ັບໃຊ້ໃຫ້ກັບສັກດນາ. ິ 1.2 ' ff*fl%$ ການປະຕິວັດນາຍທຶນອັງກດ ເກ ິ ີດຂນໃນປ ຶ້ ີ ຄ.ສ 1640 ລະຫວາງກະສ ່ ັດ ແລະ ຂຸນນາງ ເກ ົ່ າກັບພວກນາຍທຶນ ແລະ ຂຸນນາງໃໝ. ຈ ່ ຸດເລ ີ່ ມຕ ົ້ ນທ ີ່ເປັນສາເຫດໃຫເກ້ ີດການປະຕິວັດທນນຶ ິ ຍົມອງກັ ດນິ ນມາຈາກປ ັ້ ັດໄຈຕາງໆ ເຊ ່ ັ່ ນ: - ການຂັດແຍງກ່ ັນລະຫວາງກະສ ່ ດກັ ບລັ ັດຖະສະພາ ເຊ ິ່ງເປັນຂໍ້ຂັດແຍ່ງກ່ຽວກບການກ ັ ໍາ ນົດນະໂຍບາຍປົກຄອງປະເທດ ເຊິ່ ງຂໍ້ຂັດແຍງນ່ ີ້ ເລ ີ່ ມຕ ົ້ ນມາຕ ັ້ ງແຕຕອນຕ ່ ນຂອງລາຊະວ ົ້ ົງສະຕຸຍ ອາກ (Stuart) ນັບແຕສະໄໝການປ ່ ົກຄອງຂອງພະເຈາເຈມສ ົ້ I ຈົນມາຮອດສະໄໝການປົກຄອງ ຂອງພະເຈາຊາກເລ ົ້ ິ I ທີ່ຍັງຄົງຍຶດໝ ັ້ນໃນຫຼັກການປກຄອງແບບດຽວກ ົ ັນຄືການປກຄອງແບບເຈ ົ ົ້າ ຊີວິດມີສິດອານາດເດ ໍ ັດຂາດພຽງແຕ່ຜູ້ດຽວ. ປະກອບກບການເຂ ັ າໄປຫຍ ົ້ ຸ້ງກ່ຽວທາງດານເງ ້ ນຂອງ ິ ກະສັດທີ່ຕ້ອງການນໍາໃຊ້ເງນໂດຍບ ິ ໍ່ຜ່ານລັດຖະສະພາ ຍງເຮ ິ່ ັດໃຫພວກລ ້ ັດຖະສະພາເພ ີ່ ມຄວາມ ບໍ່ພໍໃຈຕໍ່ກັບຮບແບບການປ ູ ກຄອງຂອງກະສ ົ ັດ. - ຄວາມຂັດແຍງລະຫວ ່ ່າງກະສັດ ແລະ ຂນນາງຜ ຸ ູ້ປົກຄອງກັບພວກນາຍທນ ແລະ ຊາວ ຶ ເມືອງ ເຊ ິ່ງເປັນຂໍ້ຄັດແຍ່ງພ ື້ ນຖານທີ່ນໍາໄປສູ່ການເກດມີ ີຂະບວນການຕໍ່ສູ້ເພ ື່ອໂຄ່ນລ ົ້ ມອານາດ ໍ ຂອງພວກສັກດິນາ. - ການປະຕິເສດຂ ໍ້ ສະເໜີທາງດ້ານການເງນ: ເຫດການທ ິ ີ່ ສະກັອດແລນເປັນເຫດການລຸກ ຂຶ້ນຕໍ່ສູ້ຂອງຊາວສະກັອດ ໃນການຕໍ່ຕ້ານການເຜຍແຜ ີ ່ສາສະໜາຂອງພະເຈາຊາກເລ ົ້ ິ I. ໃນປີ ຄ.ສ 1640 ພະເຈາຊາກເລ ົ້ ິ I ມີຄວາມຕອງການງ ້ ບປະມານເພ ົ ື່ ອນາມາປ ໍ ັບປຸງກອງທບ ແລະ ເພ ັ ີ່ມ ຈໍານວນກອງທະຫານ ໂດຍແນໃສ່ປາບປາມຂະບວນການລຸກຮືຂອງຊາວສະກັອດແລນ, ພະອົງ ຈຶ່ງຮຽກເອ ີ້ນປະຊຸມສະພາຄນໃໝ ື ່ໃນທ້າຍປີ ຄ.ສ 1640. ແຕ່ວ່າຝາຍລ ່ ັດຖະສະພາບ ໍ່ ເຫນດັ ໃຫີ ້ ເພ ີ່ ມງບປະມານ ແລະ ບ ົ ໍ່ ອະນຸຍາດໃຫພະເຈ ້ າຊາກເລ ົ້ ິ I ມີອໍານາດໃນກອງທັບອກຕີ ໍ່ໄປ, ພ້ອມນັ້ນ ຍັງອອກດໍາລັດໃໝ່ເຊ ິ່ ງອະນຸຍາດໃຫ້ລັດຖະສະພາມີອໍານາດຄວບຄຸມ ແລະ ບັງຄັບບັນຊາກອງທັບ. ຕໍ່ບັນຫານ, ພະເຈ ີ້ າຊາກເລ ົ້ ິ I ບ ໍ່ ເຫັນດີໃນການໂອນອໍານາດບໍລິຫານໃນທກໆດ ຸ ້ານໃຫ້ແກ່ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 9 7/31/2015 9:42:31 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
5 ລັດຖະສະພາ; ຍ ິ່ງໄປກວານ່ ັ້ ນ, ພະອງຍົ ັງໄດ້ອອກດາລໍ ັດໃຫກອງທ ້ ັບດໍາເນນການຈ ີ ັບກມຄຸ ຸມຂັງ ສະມາຊກລິ ັດຖະສະພາ. ການປະກາດຂອງພະເຈາຊາກເລ ົ້ ິ I ໄດ້ສ້າງຄວາມບໍ່ພໍໃຈຕໍ່ລັດຖະສະ ພາ. ດງນ ັ່ ັ້ ນ, ເພ ື່ອປອງກ ້ ນຜັ ູ້ແທນລັດຖະສະພາບັນດານາຍຊາງຫ ່ ັດຖະກາ ແລະ ເຫ ໍ ຼົ່າທະຫານ ເຮືອຈາກຄມຕຸ້ ່າງໆ ໃນນະຄອນຫຼວງລອນດອນໂດຍໄດ້ຮັບການສະໜັບສະໜູນຈາກກາລໍ ັງຂອງ ຊາວນາ ໄດ້ພ້ອມພາກັນຫງໄຫ ຼັ່ ຼເຂ ົ້ າສູ່ຕົວເມືອງທາການປະທ ໍ ້ວງ ແລະ ເປັນກໍາລງໜັ ູນໃຫແກ້ ພວກ ່ ນາຍທຶນ. ມາຮອດເດອນມ ື ິຖຸນາ ປ ຄ.ສ ີ 1642 ພະເຈາຊາກເລ ົ້ ິ I ໄດ້ປະກາດສົງຄາມກບລັ ັດຖະ ສະພາເຮດໃຫ ັ ້ສົງຄາມກາງເມືອງເກດຂີ ຶ້ ນ. ໃນໄລຍະຕົ້ ນຂອງສງຄາມກາງເມ ົ ືອງນ ັ້ນ ກອງທະຫານຂອງຝາຍກະສ ່ ັດສາມາດເປັນເຈົ້າ ການໃນສະໜາມຮບ ແລະ ຍາດໄດ ົ ້ໄຊຊະນະຢາງລຽນຕ ່ ິດ. ທງນັ ກ ີ້ ໍຍ້ອນວ່າກອງທະຫານກະສດ ັ ປະກອບອາວດຄຸ ົບຊຸດ ໄດ້ຮັບການເຝກແອບຍ ິ ດທະວ ຸ ິທີໃຊ້ອາວຸດຢາງມ ່ ຄວາມຊ ີ ານໍ ິຊໍານານເປັນ ຢ່າງດ. ແຕ ີ ່ໄລຍະຕມາ ໂອລ ໍ່ ີເວີ ຄຣອມແວນ (Oliver Cromwell) ໄດ້ຮັບການມອບໝາຍຈາກ ລັດຖະສະພາໃນປ ຄ.ສ ີ 1644 ໃຫ້ນໍາພາເຝິກຊ້ອມກອງທະຫານຂອງສະພາໃຫ້ມີຄວາມເຂ ັ້ ມແຂງ ແລະ ມີລະບຽບວິໄນດີຈົນໄດ້ສົມຍານາມວ່າ: “ກອງທບແຜ ັ ່ນເຫກກຼັ າ” ສາມາດຕ ້ ີເອາຊະນະກອງ ົ ທັບຂອງຝ່າຍກະສັດ ເຮັດໃຫ້ພະເຈາຊາກເລ ົ້ ິ I ຈໍາຕອງໄດ ້ ້ໜີໄປຢູ່ສະກັອດແລນ. ແຕ່ສຸດທ້າຍກໍ ຖືກຈັບມາເປນນັ ັກໂທດຂອງສະພາກ່ອນທ ີ່ ພະອົງຈະໄດ້ຖືກສ ົ່ງໄປປະທັບຢູ່ເກາະໄວ (Wight) ຢູ່ ຕອນໃຕຂອງອ ້ ັງກິດ2 ໃນໄລຍະຕມາ. ໍ່ ໃນຂະນະທີ່ ກອງທັບກາລໍ ງໄດ ັ ້ຮັບໄຊຊະນະຈາກການຕໍ່ສູ້ຢູ່ນັ້ນ ສະມາຊິກລດຖະສະພາກ ັ ໍ ໄດ້ເປີດກອງປະຊຸມຂນເພ ຶ້ ື່ ອພິຈາລະນາກ່ຽວກັບຂະບວນການປະຕິວັດ ເຊງຜ ິ່ ົນຂອງການປະຊຸມ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ສະມາຊກລິ ັດຖະສະພາແຍກອອກເປັນ 2 ກມ ຄ ຸ່ : ື - ກຸ່ມທີ 1: ເປັນກຸ່ມທີ່ມີແນວຄິດຢາກຢດຕຸ ການປະຕ ິ ິວັດ ແລະ ຕ້ອງການໂຄນລ່ ົ້ ມອານາດ ໍ ການທະຫານຂອງຄຣອມແວນ. - ກຸ່ມທີ 2: ເປັນກຸ່ມທີ່ມີແນວຄິດຕ້ອງການທ ີ່ຈະໂຄ່ນລ ົ້ ມສະຖາບນກະສ ັ ັດ, ມີອຸດົມການປະ ຕິຮູບລະບອບການເມືອງ-ສັງຄົມ ໃຫ້ເປນໄປຕາມລະບອບປະຊາທ ັ ປະໄຕ, ມ ິ ີຄວາມປະສງທົ ີ່ ຈະ ໃຫ້ທຸກຄນມົ ີສິດໃນການອອກສຽງ ແລະ ເລືອກຕ ັ້ ງບໍ່ຈໍາກດຢັ ໃນກ ູ່ ມຄຸ່ ົນຮ ັ່ ງມີເທານ ົ່ ັ້ ນ; ມີຄວາມ ຕ້ອງການແຍກອໍານາດສາສະໜາອອກຈາກການປົກຄອງໂດຍເດັດຂາດ ແລະ ມີແນວຄິດເຫນວັ າ ່ 2 1990 : 318 6HisTB M6 final CACIM.pdf 10 7/31/2015 9:42:31 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
6 ລັດຖະບານບໍ່ມີສິດທ ີ່ ຈະລົງໂທດຜູ້ໃດໜຶ່ ງທີ່ບໍ່ຜ່ານການຕັດສິນຈາກສານເສຍກອນ. ່ ນອກຈາກນ, ຍ ີ້ ັງມີຄວາມມງຫວ ຸ່ ັງທຈະຍ ີ່ ກຖານະທາງດ ົ ້ານເສດຖະກິດ, ສັງຄົມຂອງຊາວ ອັງກິດໃຫ້ດີຂຶ້ນ. ກຸ່ມຄົນພວກນ ີ້ ຈງດ ຶ່ າເນ ໍ ີນການຕໍ່ຕ້ານຢ່າງຮຸນແຮງກັບກຸ່ມຄນທົ ີ່ມີແນວຄດຢາກ ິ ຢຸດຕິການປະຕິວັດ ອັນໄດ້ເຮັດສົງຄາມກາງເມືອງ ຄ ັ້ ງທີ 2 ເກີດຂ ຶ້ນ ໃນເດືອນທັນວາ ປີ ຄ.ສ 1647 ແລະ ສ ິ້ ນສຸດ ໃນເດືອນສິງຫາ ປີ ຄ.ສ 1648 ດ້ວຍໄຊຊະນະຂອງກຸ່ມຄຣອມແວນ. ພາຍໃຕ້ການສະ ໜັບສະໜູນຂອງປະຊາຊົນຜູ້ອອກແຮງງານ ແລະ ກອງທັບ ໄດ້ຊຸກດັນໃຫ້ນາຍພນ ຄຣອມແວນ ົ ຕ້ອງຈັດສະພາໃໝ່ຂຶ້ນເພ ື່ ອພິຈາລະນາໂທດຂອງພະເຈາຊາກເລ ົ້ ິ I. ໃນທີ່ສຸດສະມາຊິກສະພາກໍລົງ ມະຕິຕັດສິນໃຫ້ມີການປະຫານເຈົ້ າຊີວິດ ຊາກເລິ I ໃນວັນທີ 30 ເດືອນມັງກອນ ປີ ຄ.ສ 1649. ຈາກນນ, ກ ັ້ ໍານົດການປົກຄອງປະເທດພອມທ ້ ງສະຖາປະນາປະເທດອ ັ ັງກິດເປັນສາທາລະນະລັດ ຫຼື ໃນຮູບເຄອຈື ັກກະພົບ ເຮດໃຫ ັ ລະບອບລາຊາທ ້ ປະໄຕສ ິ ົມບນສູ ິດຂອງອັງກດຖິ ືກໂຄ່ນລ ົ້ ມແລ້ວ ຖືກປ່ຽນແທນດ້ວຍລະບອບລາຊາທປະໄຕທ ິ ີ່ຢູ່ພາຍໃຕ້ລັດຖະທາມະນ ໍ ູນຄື: ກໍານດໃຫ ົ ້ອໍານາດນິ ຕິບັນຍັດເປນຂອງລ ັ ດຖະສະພາ, ອ ັ ານາດບ ໍ ໍລິຫານເປນຂອງລ ັ ັດຖະບານ ເຊ ິ່ ງເວລານນແມ ັ້ ນລ່ ດ ັ ຖະບານຂອງຊົນຊ ັ້ ນນາຍທຶນກັບຂນນາງໃໝ ຸ ແລະ ອ ່ ານາດຕ ໍ ຸລາການເປັນຂອງສານ. 1.3 fi*fl%$ $fl %$ ການປະຕິວັດທຶນນິຍົມອງກັ ດ ໃນສະຕະວ ິ ັດທີ XVII ໄດ້ເຮັດໃຫ້ລະບອບລາຊາທປະໄຕ ິ ສົມບູນສດຖິ ກດື ັບມອດລົງ ແລ້ວປ່ຽນແທນດ້ວຍລະບອບສາທາລະນະລັດ ເຊ ິ່ ງມີຊົນຊ ັ້ ນນາຍທຶນ ແລະ ຂຸນນາງໃໝ່ເປັນຜູ້ກໍາອານາດ. ການປະຕ ໍ ິວັດທນນຶ ິຍົມອງກັ ິດ ໄດ້ເປີດຊອງທາງໃຫ ່ ້ລັດທິ ທຶນນິຍົມມການຂະຫຍາຍຕ ີ ວ ທ ົ ັງເປັນການປະຕິວັດທຶນນິຍົມຄ ັ້ ງທາອໍ ດທິ ີ່ມີຄວາມໝາຍອນໃຫຍ ັ ່ ຫຼວງໃນປະຫວັດສາດ ເພາະເປັນເຫດການສໍາຄນແຫ ັ ງສ່ ັງກາດໃໝ, ເປ ່ ັນການເປດປະຫວ ີ ດສາດ ັ ຂອງຍກສະໄໝໃໝ ຸ ່ນັ້ນ ເຊ ິ່ງເປັນສະໄໝແຫງການຂະຫຍາຍຕ ່ ົວຂອງລະບົບເສດຖະກດທິ ຶນນິຍົມ ແຫ່ງໂລກ, ເປີດໂອກາດໃຫ້ສອງຊົນຊນໃໝ ັ້ ໃນສ ່ ງຄັ ມຄົ ື: ນາຍທນ ແລະ ກ ຶ ໍາມະກອນໄດຂະ ້ ຫຍາຍຕົວຂ ຶ້ ນ. ແຕ່ເຖິງຢາງໃດກ ່ ໍຕາມ, ການປະຕິວັດນາຍທຶນອັງກດໃນຄ ິ ັ້ ງນ ີ້ ກໍຍັງບສາມາດລ ໍ່ ບລົ າງທ ້ ຸກ ການກົດຂີ່ຂູດຮີດໃນສັງຄມໄດ ົ ້ໝົດເທ ື່ ອ. ບັນດາຊາວນາ, ນາຍຊາງຫ ່ ັດຖະກາ ແລະ ຊ ໍ ັ້ ນຄົນຜູ້ ອອກແຮງງານທ ີ່ເປັນກໍາລງແຮງງານອ ັ ັນຕນຕ ົ້ ໍໃນສັງຄມ ຍ ົ ັງເປັນຜແບກຫາບພາລະໜ ູ້ ້າທີ່ຢ່າງໜັກ ໃນການຜະລດເພ ິ ື່ ອລ້ຽງສັງຄົມ; ແຕ່ວ່າລາຍຮບ, ຄ ັ ່າແຮງງານຍງຕັ າບ ໍ່ ໍ່ ພຽງພໍກັບການດາລໍ ງຊົ ີວິດ. 6HisTB M6 final CACIM.pdf 11 7/31/2015 9:42:31 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
7 ພ້ອມນນ, ພວກເຂ ັ້ ົາເຈາຍ ົ້ ງຖັ ືກພວກກາອໍ ໍານາດກົດຂີ່ຂູດຮີດຈນສົ ິ້ ນເນ ື້ອປະດາຕວທາງດ ົ ້ານເສດ ຖະກິດ. ດ້ວຍເຫດນນ, ການປະຕ ັ້ ິວັດທຶນນິຍົມອັງກດກິ າເນ ໍ ີດຂນນ ຶ້ ພຽງແຕ ີ້ ່ເປັນການປ່ຽນຮູບການ ກົດຂີ່ຂູດຮີດຈາກສກດັ ິນາ ໄປສູ່ຮູບການກດຂົ ີ່ຂູດຮີດແບບໃໝ່ຂອງພວກນາຍທຶນກາອໍ ໍານາດ. 2. $ fl& 2.1 fi$ fl & ຄໍາວາ “ການປະຕ ່ ິວັດອດສາຫະກ ຸ າ” ເປ ໍ ັນຄາອໍ າງອ ້ ີງ ເຖິງການປ່ຽນແປງທາງດ້ານເຕັກ ນິກ ແລະ ກໍາມະວິທີໃນການຜະລິດ. ຜູ້ທີ່ນໍາໃຊ້ຄໍານ ີ້ເປນຄັ ັ້ ງທໍາອິດແມ່ນ ທ່ານ ອາເທິ ຢັງ (Arthur Young) ໃນ ຄ.ສ 1788 ແລະ ເປັນທີ່ຮູ້ຈັກດໃນ ປ ີ ີ ຄ.ສ 1845 ຈາກບົດຂຽນຂອງນັກສງຄັ ມນົ ິຍົມ ຊື່ວ່າ “ກາກ ມາກ ແລະ ອັງແກນ”. ການປະຕິວັດອຸດສາຫະກໍາ ໝາຍເຖງການນ ິ ໍາເອາເຄ ົ ອງກ ື່ ນຈົ ກມານ ັ ໍາໃຊ້ເຂາໃນການຜະ ົ້ ລິດເພ ື່ ອທດແທນແຮງງານຄ ົ ນ ເຊ ົ ິ່ ງສາມາດຜະລິດໄດ້ຫຼາຍໃນເວລາອນວັ ່ອງໄວ, ພຽງພໍກັບຄວາມ ຕ້ອງການຂອງປະຊາກອນທີ່ ເພມຂ ີ່ ຶ້ນ. ການປະຕິວັດອຸດສາຫະກາ ຍ ໍ ງໝາຍເຖ ັ ງການປ ິ ່ຽນແປງທີ່ ສໍາຄັນໃນລະບົບ ແລະ ວິທີການຜະລິດ ຈາກການນາໃຊ ໍ ເຄ້ ື່ ອງມືແບບງາຍດ ່ າຍມາເປ ້ ນການນ ັ າໃຊ ໍ ້ ເຄ ື່ ອງກົນຈັກທ ີ່ ສະຫບສຼັ ບຊັ ອນ, ມ ້ ີປະສດທິ ິພາບໃນການຜະລດໄດ ິ ້ຫຼາຍ ແລະ ວອ່ງໄວຈົນເກດ ີ ເປັນລະບົບໂຮງງານ (Factory System) ແທນລະບົບການຜະລິດໃນຄົວເຮືອນ (Domestic System) ຫຼື ລະບົບການຜະລິດແບບແຈກຈ່າຍວຽກງານໃຫ້ຄົນເຮັດຢູ່ຕາມບ້ານເຮືອນ (Putting out System). 2.2 ' ' $ fl& ສາເຫດທ ີ່ພາໃຫ້ການປະຕິວັດອຸດສາຫະກາ ກ ໍ ໍາເນດຂີ ຶ້ນໃນສະຕະວັດທີ XVIII ນ ັ້ ນມາ ຈາກຫຼາຍປດໄຈດ ັ ງນ ັ່ : ີ້ . % fl$ ໃນສະຕະວັດທີ XVI-XVII ຊາວເອີຣົບ ໄດ້ມີການສໍາຫຼວດເສ ັ້ ນທາງການຄາໃໝ້ ໂດຍ ່ ປ່ຽນຈາກເສນທາງບ ັ້ ົກໄປສທາງທະເລ. ຜ ູ່ ົນຂອງການສໍາຫຼວດ ແລະ ຊອກເສ ັ້ນທາງໃໝ່ນີ້ໄດ້ເຮັດ ໃຫ້ເກີດການຈບຈອງດ ັ ນແດນໃໝ ິ ມາເປ ່ ັນອານານິຄົມ ເຊ ິ່ ງຕມາໄດ ໍ່ ້ສົ່ງຜົນເຮັດໃຫ້ກິດຈະກໍາການ ຄ້າຢູ່ໃນປະເທດມີການຂະຫຍາຍຕົວຂນ. ສ ຶ້ ່ວນດິນແດນທ ີ່ເປັນອານານິຄົມນນ ກ ັ້ ໍໄດ້ກາຍເປັນ ແຫຼ່ງຕອບສະໜອງວັດຖຸດິບ, ເປັນແຮງງານ ແລະ ເປັນຕະຫາດຈ ຼ າໜໍ າຍສ ່ ິນຄາທ້ ມ ີ່ ີຄວາມສາຄໍ ນ ັ ຫຼາຍຕໍ່ກັບປະເທດທຶນນິຍົມ. ການທພວ ີ່ ກນາຍທນພາກ ຶ ັນແຂ່ງຂນຈັ ບຈອງອານານ ັ ິຄົມໃຫ້ເປນຕະ ັ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 12 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
8 ຫຼາດການຄານ້ ັ້ນໄດ້ເຮັດໃຫ້ພວກພໍ່ຄ້າ, ນາຍທນຊອກຫາວ ຶ ິທີການເພ ື່ອປັບປງ ແລະ ແກ ຸ ້ໄຂວິທີ ການຜະລິດສນຄິ າໃຫ ້ ້ໄດ້ຫຼາຍ, ວ່ອງໄວ ແລະ ພຽງພໍຕາມຄວາມຕ້ອງການ ດ້ວຍການສະໜັບສະ ໜູນການຄນຄ ົ້ ິດປະດດເຄ ິ ອງມ ື່ , ເຄ ື ື່ ອງກົນຈັກຕາງໆຂ ່ ຶ້ ນມາຮັບໃຊ ອ ້ ັນເປນການປະກອບສ ັ ່ວນ ເຮັດໃຫການປະຕ ້ ິວັດອຸດສາຫະກາເກ ໍ ີດຂນ. ຶ້ *. + $ ຄວາມກ້າວໜາທາງດ ້ ້ານວິທະຍາສາດ ໄດ້ເລ ີ່ ມມີມາແຕສະຕະວ ່ ັດທີ XVI-XVII ໃນໄລ ຍະນ ັ້ ນ ນັກວທະຍາສາດບ ິ ພຽງແຕ ໍ່ ່ເປນຜັ ູ້ຄົ້ນພບຄວາມຮ ົ ູ້ໃໝ ແລະ ປ ່ ັບປງເຄຸ ອງມ ື່ ທາງວ ື ທະຍາ ິ ສາດ ເພ ື່ ອການສຶກສາຄ ົ້ ນຄວ້າທົດລອງຢ່າງມປະສ ີ ດທິ ິພາບເທານ ົ່ ນ ແຕ ັ້ ່ຍັງວາງຮາກຖານໃຫແກ້ ່ ນັກວິທະຍາສາດສະໄໝຕໍ່ມາ ໄດ້ສຶກສາຄ ົ້ ນຄວ້າເພ ີ່ ມເຕີມ, ທັງປະດິດຄິດຄ ົ້ ນເຄ ື່ ອງມືເຄ ື່ອງໃຊ້ ຕ່າງໆສໍາລັບວົງການວິທະຍາສາດ, ອຸດສາຫະກໍາ ແລະ ກະສິກໍາ. ດ ັ່ ງນ ັ້ນ, ໃນທ້າຍສະຕະວດທັ ີ XVII-XVIII ຈ ຶ່ງໄດ້ເກີດມີນັກປະດິດເຄ ື່ ອງກົນຈັກໃນສາຂາຕ່າງໆຢາງຫ ່ ຼວງຫາຍ. ຼ . fi %%' (fl% ໃນຕອນທ້າຍຂອງສະຕະວດທັ ີ XVIII ສະພາບການເມືອງຢູ່ທະວີບເອີຣົບ ໄດ້ອໍານວຍ ໃຫແກ້ ການພ ່ ດທະນາອ ັ ຸດສາຫະກາ ໂດຍສະເພາະພາຍຫ ໍ ຼັງການປະຕິວັດທຶນນິຍົມໃນຝຣັ່ງ ປ ຄ.ສ ີ 1789 ປະຊາຊົນໃນທະວີບເອີຣົບໄດ້ຮັບເສລີພາບຫາຍຂ ຼ ຶ້ ນ, ຄົນຊນກາງ ເຊ ັ້ ິ່ງປະກອບດ້ວຍພວກ ພໍ່ຄ້າ, ນາຍທນ ແລະ ນ ຶ ັກທລະກ ຸ ດເລ ິ ມມ ີ່ ີບົດບາດໃນສງຄັ ົມ ແລະ ການເມືອງການປົກຄອງ. ການ ຂະຫຍາຍອດສາຫະກ ຸ ໍາ ໄດ້ຮັບການສະໜບສະໜ ັ ນ ແລະ ຄ ູ ຸ້ມຄອງຈາກລັດໃຫ້ກ້າວໜ້າຂນ. ຶ້ 2.3 ,& ' $ fl& ອັງກດ ເປ ິ ັນປະເທດທາອໍ ິດທີ່ມີການປະຕິວັດອຸດສະຫະກໍາ ເຊ ິ່ ງຈຸດເລ ີ່ ມຕນການປະຕ ົ້ ິວັດ ອຸດສາຫະກາ ເກ ໍ ດຈາກການນ ີ ໍາເອາເຄ ົ ອງກ ື່ ນຈົ ກອາຍນ ັ າມາໃຊ ໍ້ ້ແທນແຮງງານຂອງຄນໃນອ ົ ດສາ ຸ ຫະກາຕໍ ໍ່ າແຜນທ່ ີ່ປະເທດອງກັ ິດ ໃນລະຫວ່າງປ ຄ.ສ ີ 1760-1830 ແລ້ວຂະຫຍາຍໄປສູ່ອຸດສາຫະ ກໍາອ ື່ນໆ ແລະ ປະເທດອື່ນໆໃນພາກພື້ ນເອີຣົບ. ໃນຕນສະຕະວ ົ້ ດທັ ີ XVIII ຊາວອັງກດ ໄດ ິ ້ປະ ສົບຜນສົ າເລ ໍ ດໃນການປະດ ັ ິດຄດຄິ ນເຄ ົ້ ອງມ ື່ ໃໝື ່ໆຫຼາຍຢາງ ທ ່ ເອ ີ່ ອອ ື້ ານວຍໃຫ ໍ ແກ້ ່ການກາເນ ໍ ດ ີ ການປະຕິວັດອຸດສາຫະກາ ເຊ ໍ ັ່ ນ: ' (" fl%, fl: ເປັນເຄອງຈ ື່ ັກທໃຊີ່ ໃນໂຮງງານອ ້ ຸດສາຫະກໍາ ແລະ ການຄົມມະນາ ຄົມຂົນສງ ທ ົ່ ີ່ໄດ້ພັດທະນາການມາຈາກເຄ ື່ ອງຈັກອາຍນ ໍ້ າທປະດ ີ່ ິດຂນໃນ ປ ຶ້ ຄ.ສ ີ 1729 ໂດຍໂທ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 13 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
9 ມັດ ນິວຄໍເມນ (Thomas Newcomen). ຕ ໍ່ມາໃນປີ ຄ.ສ 1765 ເຈມສ ວັດ (James Watt) ໄດ້ນໍ້າ ເຄ ື່ ອງກນຈົ ັກຂອງນິວຄໍເມນມາປັບປງ ເພ ຸ ື່ອໃຊ້ໃນອຸດສາຫະກາຕໍ າແຜ ໍ່ ່ນໄດ້ສໍາເລັດ ແລະ ເຮັດໃຫ້ ອຸດສາຫະກາຕໍ ໍ່ າແຜນຈະເລ ່ ີນເຕີບໂຕຂນຢຶ້ ່າງວ່ອງໄວ ອນເປ ັ ັນຈຸດເລ ີ່ ມຕ ົ້ນຂອງການປະຕິວັດອຸດ ສາຫະກາ. ຕ ໍ ມາ ເຈມສ ໍ່ ວ໌ ັດ ໄດ້ນໍາເຄ ື່ ອງຈັກອາຍນາມາຕ ໍ້ ດຕິ ັ້ງໃນຫົວຈັກລດ ເຊ ົ ິ່ ງມີຜົນໃຫການ ້ ຄົມມະນາຄມຂົ ົນສ ົ່ ງກາວໜ ້ າຂ້ ຶ້ ນ. ເຄ ື່ ອງຈັກອາຍນໍ້າທ ີ່ປະດິດໂດຍ ນິວຄໍເມນ ເຄ ື່ ອງຈັກອາຍນໍ້າທ ີ່ປະດິດໂດຍ ເຈມສ ວັດ fl& ' - ffl )" : ເປນຂະແໜງການຜະລ ັ ດໜິ ຶ່ ງທໄດີ່ ້ຮັບການພດທະ ັ ນາຄວບຄູ່ກັນໄປກັບການພດທະນາເຄ ັ ອງຈ ື່ ັກ ໂດຍເລມຕ ີ່ ົ້ ນຈາກ ອບບຣາຮ ັ າ ດາບ ໍ ີ (Abraham Darby ປີ ຄ.ສ 1678 -1717) ໄດ້ນໍາຖານຫ ່ ີນມາໃຊ້ຫຼອມເຫກໃນ ປ ຼັ ຄ.ສ ີ 1709 ແຕ່ກໍບໍ່ສາມາດ ແກ້ບັນຫາເລອງການມ ື່ ີຄວນຫັ ຼາຍໄດ. ຕ ້ ມາໃນ ຄ.ສ ໍ່ 1756 ຈອນ ສະມີຕັນ (John Smeaton 1724-1792) ສາມາດປະດດເຄ ິ ື່ ອງແຍກອາກາດອອກຈາກຖານຫ ່ ນ ເຮ ີ ັດໃຫ້ມີຄວນໜັ ້ອຍລົງເຫກ ຼັ ທີ່ໄດ້ກໍມີຄຸນນະພາບ ເຊ ິ່ ງຕມາກ ໍ່ ໍສາມາດຜະລດເຫ ິ ກໄດ ຼັ ້ໃນລາຄາຖກ ແລະ ຜະລ ື ິດໄດໃນປະລ ້ ິ ມານຫາຍຂ ຼ ຶ້ ນເຮັດໃຫ້ເຫຼັກເຂ ົ້ າມາມີບົດບາດໃນຂະແໜງການອດສາຫະກ ຸ າຫໍ າຍຂ ຼ ນ. ຶ້ / " ": ການທີ່ຄົນນິຍົມກັນໃຊ້ຜ້າຝາຍໃນການນ ້ ຸ່ງຫມຫ ົ່ ຼາຍຂນໄດ ຶ້ ້ເຮດໃຫ ັ ້ອຸດສາ ຫະກໍາຕ ໍ່ າແຜນມ່ ີການພດທະນາ, ປ ັ ັບປຸງແບບວິທີການຜະລດ ດ ິ ້ວຍການນາເອ ໍ າເຕ ົ ັກໂນໂລຊີໃນ ດ້ານຕາງໆມານ ່ ໍາໃຊ້ເຂາໃນການຜະລ ົ້ ິດແຜ່ນຜາເ້ ພ ື່ ອຕອບສະໜອງຄວາມຕ້ອງການຂອງຕະຫາດ ຼ ອັນເປນການສ ັ ົ່ ງເສມໃຫ ີ ້ອຸດສາຫະກາໃນຂະແໜງການນ ໍ ຈະເລ ີ້ ີນກາວໜ ້ ້າຂ ຶ້ ນ ເຊນ: ປ ັ່ ີ ຄ.ສ 1733 ຈອນ ເຄ (John Kay ປີຄ.ສ 1704-1764) ໄດ້ປະດິດກະສວຍ ແລະ ກກະຕ ີ່ ກ ຸ (Flying Shuttle) ເຊ ິ່ ງມີປະສິດທິພາບໃນການຜະລດໄວກວ ິ ່າເດີມເຖິງ 2 ເທາ. ໃນປ ົ່ ຄ.ສ ີ 1743 -1823 ໄດ້ປະດິດ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 14 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
10 ເຄ ື່ ອງຕາແຜ ໍ່ ນແບບໃໝ ່ ເອ່ ນວ ີ້ ່າ “ ພາວເວີ ລູມ (Power Loom) ເຮັດໃຫ້ໄດ້ຜົນຜະລດເພ ິ ມຂ ີ່ ນ ຶ້ ຢ່າງວ່ອງໄວ. " : ປ ຄ.ສ ີ 1768 ເຈມສ ຮາກຣິບ (James Hargreaves ປີ ຄ.ສ 1722-1778) ໄດ້ປະດິດເຄອງປ ື່ ັ່ ນດາຍ ສະປ ້ ິນນງ ເຈນນ ິ ີ (Spinning Jenny) ທສາມາດປ ີ່ ນດ ັ່ າຍໄດ ້ ້ຄັ້ງລະ 15 ເສ ັ້ ນ. ຕ ໍ່ມາປ ຄ.ສ ີ 1769 ຣີຊາກ ອາກໄຣ (Richard Arkwright ປີ ຄ.ສ 1732-1792) ໄດ້ປະດິດ ເຄ ື່ ອງຈກປັ ັ່ ນດ້າຍທີ່ນໍາໃຊພະລ ້ ງງານອາຍນ ັ ໍ້ າມາທົດແທນແຮງງານຂອງຄົນ ທສາມາດປ ີ່ ັ່ ນດາຍ້ ໄດ້ຫຼາຍກວ່າທັງດ້ານປະລມານ ແລະ ຄ ິ ນນະພາບ ຸ ເຊງເອ ິ່ ີ້ ນວາ “ວ ່ ໍເຕີ ເຟຣມ (Water Frame). ປີ ຄ.ສ 1779 ນກປະດ ັ ດຊາວອ ິ ັງກິດອກຄີ ົນໜ ຶ່ ງຊື່ວ່າ ຊາມໍ ຸຍແອນ ຄຣອມຕນ ັ (Samuel Crompton) ໄດ້ນໍາເອາວົ ິທີການປັ່ ນດາຍຂອງເຄ ້ ອງຈ ື່ ັກທັງສອງແບບດ ັ່ ງກ່າວມາຮວມເຂາກ ົ້ ັນ ແລະ ປະດິດ ອອກມາເປັນເຄ ື່ອງປັ່ ນດ້າຍແບບໃໝ ຊ່ ື່ວ່າ ສະປ ິນນິງ ມູນ (Spinning mule) ທີ່ສາມາດປັ່ ນດາຍ້ ໄດ້ຢ່າງວອງໄວ, ມ ່ ີຄຸນນະພາບ, ທົນທານ, ລະອຽດ ແລະ ສວຍງາມກວ່າເກ ົ່ າ. ການຄ ົ້ ນພບ ແລະ ປະດ ົ ິດເຄອງ ື່ ກົນຈັກໃໝ່ມາປະກອບໃຊເຂ້ າໃນຂະແໜງການຜະລ ົ້ ິດ ໂດຍສະເພາະໃນຂະແໜງການອຸດສາຫະກໍາຕ່າງໆ ໄດເຮ້ ັດໃຫຜະລ ້ ດຕະພ ິ ັນມີການເພມຂ ີ່ ນ ເຊ ຶ້ ິ່ງ ສາມາດສາງລາຍຮ ້ ບອັ ນມະຫາສານມາໃຫ ັ ້ພວກພໍ່ຄ້າ ໃນອັງກດກິ ໍຄືເອີຣົບ. ທັງໝດນົ ັ້ ນ, ລ້ວນແຕ່ ເປັນປດໄຈເຮ ັ ດໃຫ ັ ້ການປະຕິວັດອດສາຫະກ ຸ າເກ ໍ ີດຂ ຶ້ ນ. 2.4 * *fl%$ fl& ໃນຊຸມປີ 60 ຂອງສະຕະວດທັ ີ XVIII ໃນທະວບເອ ີ ີຣົບມພຽງປະເທດອ ີ ັງກິດປະເທດດຽວ ທີ່ມີລະບບເສດຖະກ ົ ິດແບບອຸດສາຫະກາ ແຕ ໍ ່ພໍກ້າວເຂາສ ົ້ ູ່ ປີ ຄ.ສ 1870 ການປະຕິວັດອຸດສາຫະ ກໍາ ກໍໄດ້ແຜຂະຫຍາຍອອກໄປຢ ່ າງກວ ່ າງຂວາງໃນບ ້ ນດາປະເທດຕ ັ າງໆໃນທະວ ່ ບເອ ີ ີຣົບ ເຊ ັ່ ນ: ປະເທດແບນຊິກ ປີ ຄ.ສ 1870, ຝຣັ່ງ ປີ ຄ.ສ 1870-1890 , ເຢຍລະມັນ ປີ ຄ.ສ 1871-1880 ແລະ ອື່ນໆອກ. ີ ນີ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນວາໃນຊ ່ ວງເວລາອ ່ ນສັ ນ, ບ ັ້ ັນດາປະເທດຕ່າງໆໃນທະວບເອ ີ ີຣົບໄດ້ມີ ການພດທະນາເສດຖະກ ັ ິດໃນລະບົບອຸດສາຫະກາຢໍ າງວ ່ ອງໄວ ່ ໂດຍສະເພາະແມ່ນເຢຍລະມນ ັ ພາຍຫງທຼັ ີ່ສໍາເລັດໃນການທອນໂຮມຄວາມເປ ້ ນເອກະພາບແຫ ັ ງຊາດ ກ ່ ໍໄດ້ເລມພ ີ່ ັດທະນາເສດ ຖະກດຕາມແບບອ ິ ດສາຫະກ ຸ ໍາຢ່າງຈິງຈັງ. ດ ັ່ ງນນ, ມາຮອດປ ັ້ ຄ.ສ ີ 1914 ຂະແໜງການອດສາ ຸ ຫະກາຫໍ ຼອມເຫຼັກ (ຜະລິດເຫຼັກກາ) ຂອງເຢຍລະມ ້ ນສາມາດຜະລ ັ ິດລນກາຍອ ື່ ງກັ ດ. ິ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 15 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
11 ເມ ື່ ອເວາເຖ ົ້ ິງການປ່ຽນແປງຮູບແບບການຜະລດສິ ນຄິ າຈາກຫ ້ ັດຖະກາໄປສ ໍ ູ່ອຸດສາຫະກາ ໍ ຢູ່ທະວບເອ ີ ີຣົບໃນສະຕະວດທັ ີ XIX ນນແມ ັ້ ນການປະຍ ່ ຸກທາງດານເຕ ້ ັກນກທິ ີ່ອັງກິດໃຊມາກ ້ ອນ ່ ແລ້ວ ໂດຍມການປ ີ ັບປຸງທາງດ້ານວິທີການຜະລິດອັນເຮັດໃຫ້ຜົນຜະລິດມີທັງຄນນະພາບ ແລະ ຸ ປະລມານ. ິ 2.5 / fl*fl%$ fl& ການປະຕິວັດອຸດສາຫະກາ ເກ ໍ ີດຂ ຶ້ນໄດ້ກໍ່ໃຫ້ເກດມີ ການປ ີ ່ຽນແປງໃນດານຕ ້ າງໆ ເປ ່ ັນຈໍາ ນວນຫຼວງຫຼາຍເຊ ັ່ ນ: ດ້ານສັງຄມ, ການເມ ົ ືອງ ແລະ ເສດຖະກດ. ຜ ິ ນແຫ ົ ງການປ ່ ່ຽນແປງດັ່ ງກາວ ່ ນັ້ນ, ມີບາງຢ່າງກໍເປນໄປໃນທາງທ ັ ີ່ດີຂຶ້ນສໍາລັບມະນດ ແຕ ຸ ່ກົງກນຂັ າມບາງຢ ້ າງກ ່ ໍນໍາໄປສູ່ບັນຫາ ອື່ນໆທີ່ບໍ່ດີຕໍ່ມະນດ ແລະ ສ ຸ ັງຄມ. ົ ບັນດາຜນກະທ ົ ົບທ ີ່ ເກດຈາກການປະຕ ີ ິວັດອຸດສາຫະກາສາມາດສ ໍ ງລວມໄດ ັ ້ດັ່ງນ: ເກ ີ້ ີດ ການປ່ຽນແປງຈາກສງຄັ ມຊົ ນນະບ ົ ົດໄປສູ່ສັງຄມເມ ົ ືອງ, ປະຊາກອນຕວເມ ົ ືອງມການເພ ີ ີ່ ມຂນ, ຊ ຶ້ ັ້ ນ ຄົນໃໝ່ກໍາເນດຂີ ຶ້ ນ, ລະບົບການຜະລດປິ ່ຽນແປງຈາກການຜະລດແບບຄອບຄ ິ ົວເປັນແບບໂຮງ ງານ, ຮູບການລົງທຶນມີການປ່ຽນແປງ, ເກີດມີຫຼັກທດສະດ ິ ໃໝີ ່ກໍາເນີດຂນຄ ຶ້ : ທື ິດສະດີເສລີນິຍົມ ທາງເສດຖະກດ ແລະ ທ ິ ິດສະດີສັງຄມນົ ິຍົມ, ເກີດມການຈ ີ ດຕັ ັ້ ງອົງການທາງການເມອງໃໝ ື ແລະ ່ ລັດ ຈໍາເປັນຕອງມ ້ ການປ ີ ັບປຸງສະຖາບນທາງການເມ ັ ືອງ ເພ ື່ອໃຫ ເຂ້ າກ ົ້ ບສະພາບການໃໝ ັ . ່ ) 1. ສະພາບທາງດ້ານເສດຖະກິດກ່ອນການປະຕິວັດທຶນນິຍົມອັງກດເປ ິ ນແນວໃດ? ັ 2. ສະພາບທາງດ້ານສງຄັ ມກົ ອນການປະຕ ່ ິວັດທຶນນິຍົມອັງກິດເປນແນວໃດ? ັ 3. ສະພາບທາງດ້ານການເມອງ-ການປ ື ົກຄອງກ່ອນການປະຕິວັດທຶນນິຍົມອັງກິດ ເປັນແນວໃດ? 4. ການປະຕິວັດທຶນນິຍົມອງກັ ດກິ ໍາເນດຂີ ຶ້ນມາຈາກປດໄຈໃດແດ ັ ່? 5. ການປະຕິວັດທຶນນິຍົມອັງກດດິ າເນ ໍ ນໄປຄ ີ ືແນວໃດ? 6. ຄວາມໝາຍຂອງການປະຕິວັດທຶນນິຍົມອັງກິດມີຄືແນວໃດ? 7. ສາເຫດການກໍາເນີດການປະຕິວັດອດສາຫະກ ຸ າມໍ ຫຍີ ງແດ ັ ່? 8. ການປະຕິວັດອຸດສາຫະກາການຂະຫຍາຍຕ ໍ ົວຄືແນວໃດ? 9. ຜົນສະທອນຂອງການປະຕ ້ ິວັດອຸດສາຫະກໍາມຫຍີ ັງແດ? ່ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 16 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
12 2: % 'fl'flffl 0fl'2 1" $'+(fl 1. # "ff!fl'2 $'+(fl 1.1 #% ' )$ ນັບແຕ່ກາງສະຕະວັດທີ XVII ເປັນຕນມາ ດ ົ້ ິນແດນທະວີບອາເມຣິກາໄດ້ກາຍເປັນອາ ນານິຄົມຂອງພວກນາຍທຶນເອີຣົບ ໂດຍສະເພາະແມ່ນອັງກິດ. ພວກນາຍທຶນອັງກດໄດ ິ ້ນໍາໃຊ້ຜືນ ດິນແຫງນ່ ເປ ີ້ ັນບ່ອນລົງທນດຶ ໍາເນນການຜະລ ີ ດເພ ິ ອຕອບສະໜອງວ ື່ ັດຖຸດິບໃຫ້ແກ່ໂຮງງານອດ ຸ ສາຫະກາຢໍ ູ່ອັງກິດ, ແຮງງານ ແລະ ເປນຕະຫ ັ າດເພ ຼ ື່ ອຈໍາໜ່າຍສິນຄາຂອງພວກເຂ ້ າເຈ ົ າ. ົ້ ມາໃນຕົ້ ນສະຕະວັດທີ XVIII ພນຖານທາງດ ື້ ານເສດຖະກ ້ ິດຂອງອານານິຄົມອັງກິດ 13 ລັດ ຕາມແຄມຝັ່ ງມະຫາສະໝຸດອດລັ ັງຕກໃນອາເມຣ ິ ິກາເໜືອ ໄດ້ມີການຂະຫຍາຍຕົວຢ່າງວ່ອງ ໄວໄປຕາມຮບແບບການຜະລ ູ ິດຂອງເສດຖະກດທິ ຶນນິຍົມ. ໂຮງງານອຸດສາຫະກາຂະໜາດໃຫຍ ໍ ່ ຫຼາຍແຫງໄດ ່ ້ເກີດຂ ຶ້ນຢໃນບ ູ່ ນດາລ ັ ັດທາງພາກເໜືອ ແລະ ພາກກາງ; ຂະແໜງການອຸດສາຫະກໍາ ທີ່ຂະຫຍາຍຕວໄວກວ ົ ່າໝູ່ແມ່ນຂະແໜງການອດສາຫະກ ຸ ໍາການຂຸດຄນ, ອ ົ້ ຸດສາຫະກໍາຕາແຜ ໍ່ ່ນ, ອຸດສາຫະກາຫໍ ຼອມໂລຫະ, ອຸດສາຫະກາຜະລ ໍ ິດກາປໍ ນ ແລະ ອ ັ່ ື່ ນໆ. ຕົວຢ່າງ: ອຸດສາຫະກໍາຜະ ລິດກໍາປນ: ໜ ັ່ ຶ່ ງສ່ວນສາມຂອງກາປໍ ນທ ັ່ ີ່ອັງກິດໃຊ້ຢູ່ໃນເວລານັ້ ນ ແມ່ນຜະລິດຕະພັນທ ີ່ ຜະລິດ ຈາກອຸດສາຫະກໍາການຜະລິດກໍາປນ ໃນອານານ ັ່ ິຄົມອງກັ ິດຢູ່ອາເມຣິກາເໜືອ. ໄປຄຽງຄູ່ກັບການຂະຫຍາຍຕົວຂອງຂະແໜງການອຸດສາຫະກາ, ການຜະລ ໍ ດທາງດ ິ ້ານ ການກະສິກໍາ ກໍໄດ້ມີການພັດທະນາໃຫ້ຂະຫຍາຍຕວໄປພ ົ ້ອມໆກນຢັ ່າງກວາງຂວາງ. ບ ້ ັນດາ ຕອນດນນິ ິຄົມປູກຝັງໃຫຍ່ຂອງພວກເຈາທາດ ໄດ ົ້ ກາຍມາເປ ້ ັນແຫຼ່ງຜະລິດວັດຖຸດິບເພ ື່ ອສ ົ່ ງອອກ; ຜະລິດຕະພນການກະສ ັ ິກໍາສໍາຄັນ ທີ່ສົ່ງອອກຂອງອາເມຣິກາເໜືອທປະກອບມ ີ່ : ເຂ ີ ົ້າ, ຝາຍ, ຢາ ້ ສູບ, ໜັງສັດ, ໄມ້ ແລະ ອນໆ. ການຂະຫຍາຍຕ ື່ ົວຂອງຂະແໜງ ການເສດຖະກດດິ ັ່ ງກ່າວນ ີ້ ມັນ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ນາຍທຶນໃນອາເມຣິກາເໜືອກາຍເປນຜັ ູ້ທີ່ຮັ່ງມີ ແລະ ໃນຂະນະດຽວກັນກໍເປັນຄູ່ແຂງທ່ ີ່ ສໍາຄັນຂອງບນດານາຍທ ັ ນຢຶ ູ່ໃນປະເທດອັງກິດ ເຊງຕ ິ່ ໍ່ມາໄດ້ກາຍເປັນປັດໄຈໜຶ່ ງທີ່ນໍາໄປສການ ູ່ ກໍາເນີດຂະບວນການຕໍ່ສູ້ ເພ ື່ອຄວາມເປນເອກະລາດຂອງຊາວອາເມຣ ັ ິກາເໜືອ. 1.2 #% %' fl% ( ພາຍຫງທຼັ ີ່ດິນແດນໃນອາເມຣິກາເໜືອຕົກເປັນອານານິຄົມຂອງອງກັ ດ ໃນສະຕະວ ິ ັດທີ XVIII ແລ້ວພວກນາຍທຶນອັງກິດກໍໄດ້ຈັດສັນດິນແດນດ ັ່ ງກ່າວໃຫມາຢ ້ ໃຕູ່ ້ກົດໝາຍການປກຄອງ ົ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 17 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
13 ຂອງອງກັ ິດ. ໂດຍສະເພາະດິນແດນອານານິຄົມ 13 ລດ ໃນອາເມຣ ັ ກາໄດ ິ ້ຖືກແບງອອກເປ ່ ັນສາມ ເຂດໃຫຍ່ທີ່ມີຜູ້ຕາງໜ້າເຂດຂອງອງກັ ິດປະຈໍາການຄວບຄຸມດູແລກິດຈະການທັງໝົດເຊ ັ່ ນ: ເຂດທີໜຶ່ງ: ເອ ີ້ ນວ່າເຂດ “ອັງກິດໃໝ່” (New England) ປະກອບມີ 4 ລັດ ຄື: ນິວແຮມເຊຍ (New Hampshire), ແມັດຊາຊູແຊັດ (Massachusetts), ຄອນເນັກຕີກັດ (Connecticut) ໂຣດ ໄອແລນ (Rhodes Island). ເຂດທີສອງ: ເອ ີ້ ນວ່າເຂດ “ອານານິຄົມຕອນກາງ” (Middle Colonies) ປະກອບມີ 5 ລັດ ຄື: ນິວຢອກ (New York), ນິວເຈີຊີ (New Jersey), ດິລາແວ (Delaware), ເພັນຊີວາເນຍ (Pennsyl vania) ແລະ ເມຣີແລນ (Maryland). ເຂດທີສາມ: ເອ ີ້ ນວ່າເຂດ “ອານານິຄົມຕອນໃຕ້” (Southern Colonies) ປະກອບມີ 4 ລັດ ຄື: ເວີຈີເນຍ (Virginia), ນອດຄາໂຣລີນາ (North Carolina), ຊາວຄາໂຣລີນາ (South Carolina) ແລະ ຈໍ ເຈຍ ( Georgia). ວິທີການຈັດການປກຄອງອານານ ົ ິຄົມ 13 ລດ ໃນອາເມຣ ັ ິກາເໜືອນ ັ້ ນ ລດຖະບານອ ັ ງ ັ ກິດໄດ້ແຕ່ງຕງຕ ັ້ ົວແທນຂອງຕົນໃຫ້ເປນຜັ ູ້ປະຈາການໃນແຕ ໍ ່ລະລັດ ພອມທ ້ ງກ ັ ໍານົດໃຫ້ແຕ່ລະລັດ ມີສະພາຂອງຕົນເອງ ແຕການປະຕ ່ ິບັດທກຢຸ ່າງຕ້ອງຜ່ານການເຫນດັ ຈາກລ ີ ັດຖະບານອງກັ ິດເສຍ ກ່ອນຈງນ ຶ່ າໄໍ ປປະຕິບັດໄດ. ໂຄງສ ້ ້າງປະຊາກອນໃນອານານິຄົມອາເມຣິກາເໜືອແບ່ງອອກເປັນ ຫຼາຍຊ ັ້ ນຄົນ ເຊ ັ່ ນ: ເຈາທ ົ້ ີ່ດິນໃຫຍ, ນາຍທ ່ ຶນ, ນາຍຊາງຫ ່ ັດຖະກາ, ພວກຂ ໍ າທາດຜ ້ ິວດໍາ, ພວກ ຊາວພ ື້ ນເມອງອ ື ິນເດຍແດງ ແລະ ຜອອກແຮງງານອ ູ້ ື່ ນໆ. ບັນດາກຸ່ມຄົນເຫານຼົ່ ສ ີ້ ວນຫ ່ າຍແມ ຼ ່ນ ຖືກຈາກໍ ັດທາງສິດເສລີພາບ; ມພຽງແຕ ີ ່ 2-9 ສ່ວນຮ້ອຍຂອງປະຊາກອນທັງໝົດທີ່ມີສິດເສລພາບ ີ ແຕ່ເຂົາເຈາກ ົ້ ໍຍັງຖືກກດຂົ ີ່ຂູດຮີດໃນບາງດ້ານຈາກລດຖະບານອ ັ ັງກດ. ິ ເວ ົ້ າລວມແລວ, ທ ້ ຸກການເຄ ື່ອນໄຫວທາງດ້ານສັງຄມ, ການເມ ົ ືອງ, ການປົກຄອງຂອງປະ ຊາຊນໃນອານານ ົ ິຄົມອາເມຣິກາເໜືອ 13 ລັດ ຕ້ອງຢູ່ໃຕ້ການຄອບຄອງຊ ີ້ ນ ໍາຂອງລັດຖະບານອັງ ກິດ. ດ້ວຍເຫດນນ, ມ ັ້ ນຈັ ຶ່ງເປັນທມາຂອງຄວາມຂ ີ່ ດແຍ ັ ່ງລະຫວ່າງປະຊາຊນໃນອານານ ົ ິຄົມອາ ເມຣິກາເໜືອກັບລັດຖະບານອັງກິດນັບມື້ນັບຮຸນແຮງຂນ ຈ ຶ້ ົນກາຍເປນການປະທະກ ັ ັນດ້ວຍກາລໍ ງ ັ ອັນເປັນຈຸດເລ ີ່ ມຕ ົ້ ນຂອງການເກດສີ ົງຄາມຕໍ່ສູ້ ເພອຄວາມເປ ື່ ັນເອກະລາດຂອງຊາວອານານິຄົມ ໃນອາເມຣິກາເໜືອ. 2. ' % 'fl'flffl 6HisTB M6 final CACIM.pdf 18 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
14 2.1 ' ' % ສົງຄາມເພ ື່ອຄວາມເປນເອກະລາດຢ ັ ູ່ໃນອາເມຣິກາເໜືອ ເກດຂີ ຶ້ ນມາຈາກຫາຍປ ຼ ດໄຈທ ັ ີ່ ເປັນອົງປະກອບດັ່ ງນ: ີ້ 1) ຄວາມຂັດແຍງລະຫວ ່ ່າງຊາວອານານິຄົມອາເມຣິກາກບລັ ັດຖະບານອັງກິດ ຄວາມຂັດແຍ່ງຂອງປະຊາຊົນອານານິຄົມອາເມຣິກາເໜືອກັບລັດຖະບານອັງກິດ ເລ ີ່ ມເກີດ ຂຶ້ນມາຕ ັ້ ງແຕ່ປີ ຄ.ສ 1763 ຫຼັງຈາກທີ່ລັດຖະບານອັງກິດ ໄດ້ດໍາເນີນນະໂຍບາຍກີດຂວາງການຂະ ຫຍາຍຕົວທາງດ້ານເສດຖະກິດຂອງຊາວອາເມຣິກາ ໂດຍສະເພາະແມ່ນ ກຣີນວິນ (Greenville) ນາຍກອົ ັງກດ ໄດ ິ ້ອອກດາລໍ ດ ແລະ ຄ ັ າສໍ ງຕ ັ່ ່າງໆໃຫ້ອານານິຄົມ 13 ລັດ ໃນອາເມຣິກາເໜືອຕ້ອງ ມີຄວາມຮບຜັ ດຊອບທາງດ ິ ານເສດຖະກ ້ ດ ແລະ ການເງ ິ ິນຊ່ວຍປະເທດແມ່ດ້ວຍເຊ ັ່ ນ: - fi# : ເປັນກົດໝາຍກ່ຽວກັບການຂ ຶ້ ນຄ່າພາສີອາກອນການຄາ ເພ ້ ື່ອ ແນໃສ່ຜູກຂາດການຄາໃຫ ້ ແກ້ ່ຊາວອັງກດພຽງຜ ິ ູ້ດຽວ ທັງເປັນການສະກດກັ ັ້ ນບໃຫໍ່ ້ຊາວອານານິ ຄົມໃນອາເມຣິກາເໜືອດາເນ ໍ ີນກິດຈະການທາງດານການຄ ້ ້າ. - fi' '(fl: ກົດໝາຍນີ້ກໍານດອອກໃນ ປ ົ ຄ.ສ ີ 1764 ເຊງເປິ່ ັນກດໝາຍ ົ ຫ້າມຊາວອານານິຄົມໃນອາເມຣິກາເໜືອ ດໍາເນີນກດຈະກ ິ າການຄ ໍ າທ້ າງນາ ກ ໍ້ ບປະເທດອ ັ ນໆ ື່ ແລະ ມແຕີ ່ເຮອສື ິນຄາຂອງອ ້ ັງກິດເທານ ົ່ ນ ມ ັ້ ີສິດຈອດໃນທາເຮ ່ ືອຂອງອານາຄມອາເມຣ ົ ິກາເໜືອ. ໃນກລະນ ໍ ີເຮອສື ິນຄາຂອງຊາດຕ ້ ່າງໆ ທີ່ຕ້ອງການມາພົວພັນການຄາກ້ ັບຊາວອານານິຄົມອາເມຣິ ກາເໜືອ ຕ້ອງໄດ້ຜ່ານການເຫັນດຈາກລ ີ ັດຖະບານອັງກດເສຍກ ິ ອນ ຈ ່ ງດ ຶ່ ໍາເນນການຄ ີ ້າຂາຍໄດ້. - fi/ffl$ : ດໍາລດກັ ່ຽວກັບການຜະລດແມ ິ ນຫ່ ້າມປະຊາຊນໃນອານານ ົ ິຄົມອາ ເມຣິກາເໜືອບຸກເບີກຂະຫຍາຍຕອນດິນອອກໄປທາງທິດຕາເວັນຕກ ໂດຍບ ົ ໍ່ໄດ້ຮັບອະນຸມັດຈາກ ລັດຖະບານອງກັ ິດ. ບັນດານະໂຍບາຍດັ່ ງກາວນ ່ ີ້, ໄດ້ເຮດໃຫ ັ ້ບັນດາພໍ່ຄ້າໃນດນແດນອານານ ິ ິຄົມເກດຄວາມ ີ ບໍ່ພໍໃຈເພາະມັນເປັນການກີດກ ັ້ ນການຂະຫຍາຍຕົວຂອງເສດຖະກດທິ ຶນນິຍົມໃນອາເມຣິກາ. ຄຽງ ຄູ່ກັນນ ັ້ ນ, ອັງກິດພດຕັ ້ອງການໃຫ້ຊາວອານານິຄົມອາເມຣິກາເໜືອເປັນຜູ້ສົ່ງຜນປະໂຫຍດໃຫ ົ ້ ແກ່ອັງກິດ ແຕ່ບໍ່ໄດ້ຄໍານງເຖຶ ິງຜົນປະໂຫຍດຂອງອານານິຄົມແຕ່ຢ່າງໃດ. ຄວາມຂັດແຍ່ງດງກ ັ່ າວ່ ນີ້ນັບມື້ນັບຮນແຮງຂ ຸ ນ ຈ ຶ້ ົນກາຍເປັນໜ ຶ່ງໃນບນດາສາເຫດ ທ ັ ີ່ນໍາພາໄປສູ່ການເກດສີ ົງຄາມກູ້ອິດ ສະຫະພາບໃນອານານ ຼ ິຄົມອາເມຣິກາເໜືອ. 6HisTB M6 final CACIM.pdf 19 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
15 2) ອັງກິດມຄວາມຕ ີ ້ອງການ ແລະ ຈາເປ ໍ ັນທີ່ຕ້ອງມກອງທະຫານໄວ ີ ປະຈ ້ າອານານ ໍ ິຄົມໃນ ອາເມຣິກາເໜືອ ເພ ື່ອຄວາມປອດໄພ ແລະ ຮັກສາໄວ້ເຊ ິ່ ງອໍານາດ, ສິດຜົນປະໂຫຍດໃນດນແດນ ິ ອານານິຄົມ ແລະ ເພອປາບປາມຂະບວນການຕ ື່ ໍ່ສູ້ຂອງຊາວພ ື້ ນເມືອງອິນເດຍແດງ. ດງນ ັ່ ັ້ນ, ໃນ ປີ ຄ.ສ 1763 ລັດຖະບານອັງກິດໄດ້ສົ່ງກອງທະຫານເຂ ົ້າໄປປະຈາການໃນດ ໍ ິນແດນອານານິຄົມ ອາເມຣິກາເໜືອ ໂດຍມອບພາລະໜາທ້ ີ່ທຸກຢ່າງໃຫ້ຊາວອານານິຄົມເປັນຜູ້ຮັບຜດຊອບທ ິ ຸກຢາງ. ່ 3) ການບໍ່ພໍໃຈຂອງກມຄຸ່ ົນຜິວຂາວເອີຣົບໃນດິນແດນອານານິຄົມໃໝ່ຂອງອັງກິດ. 2.2 ' ff*fl% % ສົງຄາມກູ້ອິດສະຫະພາບຂອງຊາວ ຼ ອານານິຄົມອາເມຣິກາເໜືອ ເປີດສາກຂນທ ຶ້ າອໍ ິດຢູ່ ຕົວເມືອງບົດສະຕົງ (Boston) ເຊ ິ່ ງມີຈຸດປະສົງເພ ື່ ອຕໍ່ຕ້ານລດຖະບານອ ັ ງກັ ິດໃນການຂຶ້ ນພາສອາ ີ ກອນການຄາ ເພາະວ ້ ່າມນເປ ັ ັນການຈາກໍ ັດກີດຂວາງການຂະຫຍາຍການຄາຢ້ ູ່ອາເມຣິກາ. ເຖິງ ແມ່ນວາ ຂະບວນການຕ ່ ໍ່ສູ້ຢູ່ເມືອງບດສະຕ ົ ົງ ຈະສາມາດບັງຄບໃຫ ັ ້ລັດຖະບານອັງກິດຕອງຍ ້ ກ ົ ເລີກພາສອາກອນ ແຕ ີ ່ຄົນອາເມຣິກາໄດ້ຮັບຄວາມດໃຈບ ີ ໍ່ທັນດນປານໃດ, ອ ົ ັງກິດກໍໄດ້ອອກກົດ ໝາຍອນໆອອກມາອ ື່ ກ ເຊ ີ ັ່ ນ: ພາສີການຄ້າແກ້ວ, ກ ົ່ ວ, ເຈ ັ້ຍ ແລະ ໃບຊາ ທີ່ ເອ ີ້ ນວາ: “ພະລາຊະ ່ ບັນຍັດທາວເຊັນ (The Townshend Act)” ອັນໄດເຮ້ ັດໃຫຊາວອານານ ້ ິຄົມອາເມຣິກາເໜືອມີ ການຕໍ່ຕ້ານຢາງແຂງແຮງເຊ ່ ັ່ ນ: ' ! %: ເປັນເຫດການຕໍ່ສູ້ຕໍ່ຕ້ານໃບຊາຂອງຊາວອານານິຄົມ 50 ຄົນ ຢູ່ເມືອງບດສະຕ ົ ົງທ ີ່ ເກີດຂນໃນເດ ຶ້ ືອນທນວາ ປ ັ ີ ຄ.ສ 1773 ດ້ວຍການປອມຕົວເປັນຊາວພ ື້ ນ ເມືອງອນເດຍແດງເຜ ິ າໂມຮອກ ົ່ (Mohawk) ຂ ຶ້ນໄປເທງເຮ ິ ືອບັນທກໃບຊາຂອງອ ຸ ັງກິດ 3 ລໍາ ທ ີ່ ມາຈາກອນເດຍຢ ິ ູ່ທ່າເຮອບື ດສະຕ ົ ງ ແລ ົ ວດ້ ໍາເນນການຂ ີ ົນເອົາໃບຊາຖິ້ ມລົງທະເລທັງໝົດ. ເຫດ ການຄ ັ້ ງນ ໄດ ີ້ ້ເຮັດໃຫ້ລັດຖະບານອັງກດມິ ີຄວາມຄຽດແຄ້ນ ແລ້ວໃຊ້ມາດຕະການໃໝ່ດ້ວຍການ ປະກາດປິດເມືອງທາບ່ ົດສະຕົງ, ຫາມບ ້ ໃຫໍ່ ້ຊາວເມືອງບົດສະຕງມົ ການພ ີ ວພົ ັນຄາຂາຍທາງທະເລ ້ ກັບປະເທດໃດອີກ ຈົນກວ່າບົດສະຕງຈະຊ ົ ໍາລະຄາເສຍຫາຍຂອງໃບຊາທ ່ ີ່ສູນເສຍໄປທັງໝົດ ໃຫ້ ອັງກິດ. ນອກຈາກນ, ອ ີ້ ັງກດຍິ ັງປະກາດອີກວ່າ ທຸກການເຄອນໄຫວໃດໃນຕ ື່ ົວເມອງຈະຕ ື ອງຢ ້ ໃຕູ່ ້ ການຄວບຄຸມຂອງຜູ້ວ່າລາຊະການອັງກິດ ໂດຍສະເພາະໃຕ້ການບັນຊາຂອງນາຍພົນເກດ (Gage). ການກະທາດໍ ງກ ັ່ ່ວ ໄດ້ເຮດໃຫ ັ ້ຊາວອານານິຄົມອາເມຣິກາ ທີ່ຢູ່ໃກ້ຄຽງບົດສະຕົງມຄວາມ ີ ຄຽດແຄນ ແລະ ມ ້ ີຄວາມເຫັນອົກເຫັນໃຈຊາວແມັດຊາຊູແຊດ ຈ ັ ຶ່ງໄດ້ພາກັນຂນສະບຽງອາຫານ ົ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 20 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
16 ມາສງໃຫ ົ່ . ດ້ ັ່ ງນ ັ້ນ, ມາໃນປີ ຄ.ສ 1774 ຜແທນອານານ ູ້ ິຄົມອາເມຣິກາເໜືອໂດຍສະເພາະຜແທນ ູ້ ຂອງລດເວ ັ ີຈີເນຍ ໄດ້ສະເໜີໃຫ້ມີການປະຊຸມກັນລະຫວ່າງຜູ້ແທນອານານິຄົມຂນຢຶ້ ູ່ເມືອງຟີລາ ແດນເຟຍ (Philadelphia) ນັບວ່າເປນການປະຊ ັ ມສະພາສ ຸ ູງຄງທ ັ້ ໍາອິດຂອງອາເມຣິກາ ເຊ ິ່ງປະ ກອບມີຜູ້ເຂາຮ ົ້ ່ວມນໍາຫາຍຄ ຼ ົນເຊ ັ່ ນ: ທ່ານ ຈອນ ອາດາ ໍ (John Adams), ທ່ານ ຊາມຸຍແອນ ອາ ດໍາ (Samual Adam), ທ່ານ ຢັອດ ວໍຊິງຕັນ (George Washington) ແລະ ທ່ານ ຄຣິດສະຕົບ ແກັດສະເດັນ (Christophe Gadsden). ກອງປະຊມໄດ ຸ ້ຍື່ນມະຕິຂໍ້ສະເໜີຕໍ່ກະສັດອັງກດວິ ່າ: ຕ້ອງຢຸດເຊົາການກະທາອໍ ັນຮຸນແຮງ ແລະ ຂໍໃຫ້ຍົກເລີກກົດໝາຍຕ່າງໆທຊາວອານານ ີ່ ິຄົມບໍ່ພໍ ໃຈ. ພ້ອມກນນັ ັ້ນກອງປະຊຸມຍັງຕກລົ ົງຈັດຕ ັ້ ງກອງທະຫານຮກສາການແຫ ັ ງຊາດຂ ່ ຶ້ ນ ເພ ື່ ອກຽມ ຮັບສະຖານະການຖ້າຫາກມີການຕໍ່ສູ້ກັນຂ ຶ້ ນ. ແຕ່ທັງໝົດໄດ້ຖືກປະຕິເສດຈາກອັງກິດ ແລະ ອັງ ກິດຍັງໄດອອກຄ ້ ໍາສງໃຫ ັ່ ້ຊາວອານານິຄົມທັງຫຼາຍຕ້ອງປະຕິບັດຕາມໂດຍບໍ່ມີເງອນໄຂໃດໆ. ື່ ເຫດການໃບຊາບົດສະຕົງ ກອງປະຊມທຸ ີ່ຟີລາແດນເຟຍນ ເປ ີ້ ັນການເຄ ື່ອນໄຫວອັນສາຄໍ ນຂອງຊາວອານານ ັ ິຄົມ ເຊ ິ່ງສະແດງໃຫ້ເຫັນວາ ຊາວອານານ ່ ິຄົມບໍ່ພໍໃຈໃນວິທີການຂອງອັງກິດ ຈ ຶ່ງໄດ້ຮ່ວມແຮງຮ່ວມໃຈ ກັນຈັບອາວຸດຕໍ່ສູ້ກັບອັງກດ. ດ ິ ັ່ ງນ ັ້ ນ, ຊາວແມັດຊາຊແຊູ ັດໄດ້ພາກັນສະສມກະສ ົ ນປຸ ືນ ແລະ ລູກ ລະເບີດໄວ້ເປນຈັ ານວນຫ ໍ ຼວງຫຼາຍຢູ່ເມອງກ ື ົງກອກ. ແຕ່ມາຮອດເດືອນ ເມສາ ປີ ຄ.ສ 1775 ນາຍ ພົນເກດ ໄດ້ສັ່ງກອງທະຫານອັງກິດຈາກບົດສະຕງໃຫ ົ ໄປຍ ້ ຶດເອາສາງອາວ ົ ຸດ, ດໍາເນີນການຈັບກມ ຸ ທ່ານ ຈອນ ແຮນຄັອກ (John Hancock) ແລະ ທ່ານ ຊາມຸຍແອນ ອາດ ໍາ. ດ ັ່ ງນ ັ້ ນ, ກອງທະຫານ ມ້າຂອງ ໂປນ ເຣີແວ (Paul Revere) ຢູ່ບົດສະຕົງຈ ຶ່ງໄດ້ເຕືອນໄພລວ່ງໜາໄປຍ ້ ັງກອງທະຫານ ແມັດຊາຊແຊູ ດໃຫ ັ ກະກຽມກ ້ ໍາລັງເພ ື່ ອຕານຄ ້ ືນ. ພວກໜ່ວຍກ້າຕາຍ (Minute men) ໄດ້ພາກັນ ນໍາກາລໍ ັງຍອຍອອກສະກ ່ ັດລັດຕີກອງທັບອັງກິດທີ່ມຸ່ງໜ້າໄປຍງຕັ ົວເມອງແມ ື ດຊາຊ ັ ແຊູ ັດ ເຮັດໃຫ້ ປືນນັດທາອໍ ິດຂອງການປະຕິວັດເກີດຂ ຶ້ ນ. ເບ ື້ ອງຕ ົ້ ນການສູ້ຮົບຂອງກອງທະຫານອານານິຄົມຍັງບ ໍ່ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 21 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
17 ທັນເຂ ັ້ ມແຂງເທ ື່ ອ, ການຈດຕັ ັ້ ງບໍ່ທັນແໜນໜາ ແລະ ເຂ ້ ັ້ ມງວດ ຈ ຶ່ ງເຮັດໃຫກອງທະຫານອ ້ ງກັ ິດ ສາມາດເປນເຈ ັ ົ້າການໃນສະໜາມຮົບ. ແຕ່ເຖິງຢາງໃດກ ່ ໍຕາມ, ກອງທັບຊາວອານານິຄົມກໍໄດ້ມີ ການປັບປງໃຫ ຸ ້ເຂ ັ້ມແຂງ ໂດຍສວຍໃຊຄວາມໄດ ້ ້ປຽບທາງດານຄວາມຊ ້ ານໍ ິຊໍານານໃນພູມີປະ ເທດໃຊ້ຍຸດທະວິທີຕີເສິກແບບກອງຫອນ ແລະ ດ ຼ ໍາເນນການຕ ີ ໍ່ສູ້ຢ່າງທໍລະຫດອົ ົດທົນ. ຜ່ານການ ສູ້ຮົບຄ ັ້ ງນ ຊາວອານາຄ ີ້ ມອາເມຣ ົ ິກາເໜືອສູນເສຍຊີວິດພຽງແຕ່ 8 ຄົນ, ແຕ່ກອງທະຫານອັງກິດ ຕ້ອງສູນເສຍຊີວິດເຖິງ 293 ຄົນ ເພາະຖືກລອບຍິງມາຕະຫຼອດເສນທາງຈາກຂ ັ້ າງຕ ້ ົ້ນໄມ ແລະ ້ ກ້ອນຫນ. ີ ມາຮອດວນທັ ີ 10 ເດືອນພດສະພາ ປ ຶ ີ ຄ.ສ 1775 ຜູ້ແທນຊາວອານານິຄົມໄດ້ເປດກອງ ີ ປະຊຸມຂ ຶ້ ນທີ່ຟີລາແດນເຟຍເປັນຄງທ ັ້ ີ II ເພ ື່ ອກະກຽມແຜນການຕໍ່ສູ້ກັບລັດຖະບານອງກັ ິດອກຕີ ໍ່ ໄປ ໂດຍມອບໃຫ້ທ່ານ ຢອດ ວ ັ ໍຊິງຕັນ ເປັນຜູ້ບັນຊາການ. ເດືອນມິຖຸນາ ປີ ຄ.ສ 1776 ລັດຖະ ສະພາອານານິຄົມ ໄດ້ແຕ່ງຕ ັ້ ງຄະນະກາມະການຂ ໍ ຶ້ ນ ເພ ື່ ອຮ່າງຄາປະກາດອ ໍ ດສະຫ ິ ຼະພາບຂອງອາ ເມຣິກາ ແລະ ປະກາດເປັນທາງການໃນວນທັ ີ 4 ເດືອນກໍລະກົດ ປີ ຄ.ສ 1776 ແລະ ມື້ນີ້ເອງທ ີ່ ຊາວອາເມຣິກາໄດ້ຖືເອາມາເປ ົ ັນວັນຊາດມາຮອດທກມຸ ື້ນີ້. ການປະກາດອິດສະຫຼະພາບຄ ັ້ ງນ ເປ ີ້ ັນການປະກາດໃຫ້ໂລກຮູ້ເຖິງສາເຫດອານານິຄົມ ຕ່າງໆແຍກຕວອອກຈາກອ ົ ງກັ ິດ ແລະ ແນວທາງການເມືອງການປກຄອງຂອງລ ົ ດເອກະລາດໃນ ັ ອາເມຣິກາດ ັ່ ງມີຄວາມສາຄໍ ນຕອນໜ ັ ຶ່ ງທີ່ກ່າວວ່າ: ຄົນທຸກຄົນຖືກສາງຂ ້ ຶ້ ນມາເໝືອນກັນ ແລະ ກໍມີ ສິດເທ ົ່ າທຽມກັນ ເຊ ິ່ ງສິດທິນີ້ບໍ່ມີໃຜຈະລວງລະເມ ່ ີດໄດ. ດ້ ັ່ ງນ ັ້ ນ, ອິດສະຫະພາບ ແລະ ການສະ ຼ ແຫວງຫາຄວາມສກໃນນາມຂອງປະຊາຊ ຸ ົນຜູ້ຊອບທໍາທີ່ຢູ່ໃນອານານິຄົມຂໍປະກາດວ່າ: ອານານິ ຄົມອາເມຣິການ ມ ີ້ ີສິດທຈະເປ ີ່ ັນອດສະຫ ິ ຼະຈາກປະເທດອັງກດ. ິ ພາຍຫງທຼັ ີ່ປະກາດອິດສະຫະພາບ ຼ ອາເມຣິກາຕອງປະເຊ ້ ີນໜ້າກບກອງທ ັ ບອັ ັງກດ ໃຕ ິ ້ ການບັນຊາຂອງນາຍພົນ ໂຮວ (General Howe) ອີກຄ ັ້ງໃໝ່ຢູ່ທີ່ ນິວຢອກ. ທະຫານອງກັ ິດປະ ສົມກັບທະຫານເຢຍລະມນຈັ ໍານວນ 20.000 ຄົນ. ທະຫານຮບຈັ າງເຢຍລະມ ້ ັນທພະເຈ ີ່ ົ້ າຈອດສ ສ້າງມາສູ້ຮົບໃນອານານິຄົມອາເມຣິກາຊື່ວ່າ ພວກເຮດຊຽນ (Hessiens) ໄດ້ດໍາເນນການບ ີ ຸກໂຈມ ຕີທະຫານອາເມຣິກາຢາງເນ ່ ອງນ ື່ ິດລຽນຕດໃນຫ ິ າຍໆຄ ຼ ງ ເຮ ັ້ ັດໃຫກອງທະຫານອານານ ້ ິຄົມຕ້ອງ ໄດ້ຖອຍທບລັ ງໄປທາງໃຕ ົ ້ຂອງລັດນວເຈ ິ ີຊີແລ້ວຂ້າມແມ່ນໍ້າເດນລາແວ ສູ່ລັດເປນຊັ ີວາເນຍ ປີ ຄ.ສ 1777 ການສູ້ຮົບໄດ້ດໍາເນີນໄປຢາງຮ ່ ຸນແຮງ, ກອງທັບອານານິຄົມໃຕ້ການບງຄັ ັບບັນຊາຂອງ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 22 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
18 ນາຍພົນ ຢັອດ ວໍຊິງຕັນ ແລະ ນາຍພົນ ເກດສ (Gates) ໄດ້ດໍາເນນການຕ ີ ໍ່ສູ້ກັບກອງທັບອງກັ ິດ ໃຕ້ການບັນຊາຂອງນາຍພນເບ ົ ີກອຍ (Burgoyne) ທ ີ່ ເຄ ື່ ອນທັບລງມາຈາກການາດ ົ າ ເພ ້ ອຕ ື່ ັດເສນ ັ້ ທາງຄມມະນາຄ ົ ົມຂອງກອງທັບອານານິຄົມ ລະຫວ່າງພາກເໜືອກບພາກໃຕ ັ . ແຕ ້ ່ກອງທບຂອງ ັ ເບີກອຍ ໄດ້ຖືກກອງທັບອານານິຄົມບກໂຈມຕ ຸ ແລະ ປ ີ ິດລ້ອມແລ້ວບງຄັ ັບໃຫ້ຍອມຈໍານນຕົ ໍ່ ນາຍ ພົນ ເກດສ ຢູ່ເມືອງ ຊາຣາໂຕກາ (Saratoga) ໃນລັດນວຢອກ. ິ ຂ່າວການປະລາໄຊຂອງກອງທັບອງກັ ິດ ໄດ້ແຜ່ກະຈາຍອອກໄປຢາງກວ ່ ້າງຂວາງເຮັດໃຫ້ ຝຣັ່ ງເຊ ິ່ງເປນຜັ ູ້ທີ່ປະລາໄຊໃຫ້ອັງກິດໃນສົງຄາມ 7 ປີ ໄດ້ສວຍໂອກາດເພື່ ອແກແຄ້ ້ນອັງກດດິ ວຍ້ ການເຊັນສນຍາເປ ັ ນພັ ນທະມ ັ ິດກບອາເມຣ ັ ິກາໃນເດອນກ ື ມພາ ປ ຸ ີ ຄ.ສ 1778 ໂດຍມີຂໍ້ຕົກລົງ ຮ່ວມກັນວາ “ທ ່ ັງສະຫະລດ ແລະ ຝຣ ັ ັ່ ງຈະຮ່ວມມືກັນສູ້ຮົບຈົນກວ່າອງກັ ິດຈະຍອມສະຫງົບເສກ”. ິ ສັນຍານ ໄດ ີ້ ້ຮັບການສະໜັບສະໜັບສະໜູນຈາກປະຊາຊົນຝຣັ່ງເປັນຈໍານວນຫຼວງຫຼາຍ ແລະ ໄດ້ ພາກນສະໝ ັ ກເຂ ັ ົ້າເປັນທະຫານ ເພ ື່ອອອກໄປສູ້ຮົບຮ່ວມກັບກອງທບຊາວອານານ ັ ິຄົມອາເມຣິກາ. ກອງທບຝຣ ັ ັ່ງ ໃຕ້ການບັນຊາຂອງທານ ມາກກ ່ ເດີ ີ ຣາ ຟາແຢັດ (Marquis de la Fayette) ພ້ອມ ດ້ວຍປືນໃຫຍ່ 200 ກະບອກ. ນອກຈາກນ ີ້ , ລດຖະບານຝຣ ັ ັ່ ງຍັງໃຫ້ເງິນກູ້ເຖິງ 2 ລ້ານຟຣັງ ແລະ ຍັງຊ່ວຍທາງດ້ານກອງທັບເຮືອ ເພອໄປຮ ື່ ່ວມຮົບຊ່ວຍກອງທບເຮ ັ ືອອານານິຄົມອກ. ນອກຈາກ ີ ຝຣັ່ ງແລ້ວ ຍງມັ ີປະເທດແອດສະປາຍ, ໂຮນລ ັ ັງ ທ ີ່ປະກາດສົງຄາມກັບອັງກດອິ ີກໃນປ ຄ.ສ ີ 1780 ການເຂາຮ ົ້ ່ວມສົງຄາມຂອງບັນດາປະເທດຕ່າງໆໃນເອີຣົບໄດ້ເຮັດໃຫ້ກໍາລງອັ ານານິຄົມເຂ ັ້ ມແຂງ ຂຶ້ນກົງກນຂັ ້າມອັງກດພິ ັດຖກໂດດດ ື ່ຽວ. ຈາກສະພາບກາລະໂອກາດ ທີ່ອໍານວຍໃຫ້ຊາວອານານິຄົມອາເມຣິກາຢຕາມພາກສ ູ່ ່ວນ ຕ່າງໆ ໄດ້ຮ່ວມແຮງໃຈເປນອັ ັນໜ ຶ່ ງອັນດຽວກັນຈັບອາວຸດຕໍ່ສູ້ຂັບໄລກອງທະຫານອ ່ ງກັ ິດໃຫ້ອອກ ໄປຈາກຊາຍແດນດ້ວຍການເປີດບນຮ ັ້ ົບຂ ຶ້ນໃນຫາຍໆບ ຼ ່ອນພອມກ ້ ນ. ບ ັ ັ້ ນຮົບທີ່ສໍາຄັນ ແລະ ເປັນ ບັ້ນຮົບສຸດທາຍຂອງສ ້ ົງຄາມກູ້ອິດສະຫະພາບຢ ຼ ູ່ອາເມຣິກາເໜືອ ໄດ້ເກີດຂ ຶ້ ນທ ີ່ ເມືອງຢອກທາວ (York Town) ໃນລດເວ ັ ີຈີເນຍ ເຊ ິ່ງເປັນແຫຼມໜ ຶ່ ງທພວກອ ີ່ ົບພະຍບຊາວອ ົ ງກັ ິດອາໄສຢູ່ທໍາອິດ. ກອງທບອາເມຣ ັ ິກາ ແລະ ຝຣັ່ງໃຕການບ ້ ັນຊາຂອງນາຍພນ ຢ ົ ັອດ ວໍຊິງຕັນ ແລະ ລາຟາແຢັດ ໄດ້ ສົມທົບກບກອງທ ັ ັບທະຫານເຮືອຝຣັ່ງ ພາຍໃຕ້ການບັນຊາຂອງນາຍພນ ອ ົ ດມັ ີຣານເດີກຣາດ (Admiral de grasse) ໄດ້ເຂ ົ້າປິດລອມກອງທ ້ ັບອງກັ ິດໃຕ້ການນໍາພາຂອງນາຍພນ ລອດ ຄອນວ ົ ໍ ລິດ (Lord Cornwallis) ບັງຄັບໃຫ້ນາຍທະຫານອັງກດຕິ ້ອງຍອມຈານໍ ົນໃນວນທັ ີ 19 ເດືອນຕລາ ຸ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 23 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
19 ປີ ຄ.ສ 1781 ແລະ ໄດ້ມີການເຊັນສນຍາສະຫງ ັ ບເສ ົ ິກຢ່າງເປັນທາງການຢ ປາຣ ູ່ ໃນວ ີ ັນທີ 3 ເດືອນກນຍາ ປ ັ ີ ຄ.ສ 1783 ເອ ີ້ ນວ່າ: ສົນທິສັນຍາປາຣີ. ໃນສັນຍານ ລ ີ້ ັດຖະບານອງກັ ິດຕ້ອງຍອມ ຮັບຄວາມເປນເອກະລາດຂອງອາເມຣ ັ ິກາ, ລັດຖະບານອັງກດຕິ ອງມອບດ ້ ນແດນຕ ິ ັ້ ງແຕ່ຝັ່ງມະ ຫາສະໝຸດອດລັ ັງຕິກ ໄປຈົນເຖິງແມ່ນໍ້າມິຊິຊິບປ ແລະ ຈາກໜອງກ ີ ິນນາລີທັງ 5 ເຖິງ ຟລໍຣີດາ ໃຫ້ແກອາເມຣ ່ ິກາ. ນອກຈາກນ, ອາເມຣ ີ້ ກາຍ ິ ງໄດ ັ ້ຮັບສິດໃນການນາໃຊ ໍ ້ແມ່ນໍ້າມິຊິຊິບປ ແລະ ີ ມີ ສິດຫາປາໃນບໍລິເວນແຄມຝັ່ງທະເລຂອງປະເທດການາດາອກ. ີ 2.3 /*fl% % ສົນທິສັນຍາປາຣີຄັ້ງວັນທີ 3 ເດືອນກນຍາ ປ ັ ີ ຄ.ສ 1783 ໃນເປັນຂດໝາຍແຫ ີ ່ງການສິ້ນ ສຸດການມີອໍານາດຂອງອັງກິດຢູ່ເທິງຕອນດິນອາເມຣິກາ ທັງເປນການຮ ັ ັບຮອງຄວາມເປນເອກະ ັ ລາດຂອງລັດຕ່າງໆທງ ັ 13 ແຫ່ງ ຫຼື ເວ ົ້າຢ່າງໜ ຶ່ ງວາ ເປ ່ ນການຮ ັ ັບຮອງຄວາມເປັນເອກະລາດຂອງ ອາເມຣິກາ. ສົງຄາມຍາດເອາເອກະລາດຂອງປະຊາຊ ົ ນເມ ົ ືອງຂນຢຶ້ ູ່ອາເມຣິກາເປັນສງຄາມປ ົ ົດ ປ່ອຍຊາດຢ່າງແທ້ຈິງ ເພາະສາມາດປດປົ ່ອຍດນແດນອອກຈາກແອກຄອບຄອງຂອງຈ ິ ັກກະພັດ ອັງກິດ, ທັງເປັນການໄຂຊອງທາງເຮ ່ ດໃຫ ັ ້ເສດຖະກດທິ ຶນນິຍົມຂະຫຍາຍຕົວຢ່າງແຂງແຮງ. ດ້ວຍ ເຫດນນ, ຈ ັ້ ຶ່ ງສາມາດເວາໄດ ົ້ ້ວ່າສົງຄາມກູ້ອິດສະຫຼະພາບຄງນ ັ້ ີ້ ແມນການປະຕ ່ ິວັດທຶນນິຍົມຄງທ ັ້ ໍາ ອິດຢູ່ອາເມຣິກາ ເພາະໄດ້ເຮັດໃຫປະເທດທ ້ ຶນນິຍົມອກປະເທດໜ ີ ຶ່ງປາກົດຕົວຂ ຶ້ນຢູ່ໃນເວທສາກ ີ ົນ ຄື: ການກາເນ ໍ ດເປ ີ ັນສະຫະລັດອາເມຣິກາ. ນອກຈາກນ, ການຕ ີ້ ໍ່ສູ້ເພອອ ື່ ິດສະຫຼະພາບໃນອາເມຣິກາຍັງສງຜ ົ່ ົນສະທ້ອນອັນໃຫຍ ່ຫຼວງ ເຖິງຫົວເມອງຂ ື ຶ້ ນແອັດສະປາຍ ແລະ ປັອກຕຸຍການຢູ່ທະວີບອາເມຣກາ ໂດຍສະເພາະອາເມຣ ິ ິກາ ກາງ ແລະ ອາເມຣິກາໃຕ ໃຫ ້ ້ກຽມພອມລ ້ ຸກຂ ຶ້ ນຕໍ່ສູ້ເພອຄວາມເປ ື່ ັນເອກະລາດ, ອິດສະຫຼະພາບ ໃນໄລຍະຕມາ. ໍ່ ): 1. ສະພາບທ ົ່ວໄປໃນທະວີບອາເມຣິກາເໜືອເປັນຄືແນວໃດ? 2. ສາເຫດທພາໃຫ ີ່ ້ເກີດສົງຄາມຍາດເອາເອກະລາດຢ ົ ູ່ອາເມຣິກາເໜືອມຫຍີ ັງແດ່? 3. ສົງຄາມຍາດເອົາເອກະລາດຢູ່ອາເມຣິກາເໜືອໄດ້ດໍາເນນໄປຄ ີ ືແນວໃດ? 4. ຈົ່ງເວ ົ້ າເຖິງຜນຂອງສ ົ ົງຄາມຍາດເອາເອກະລາດຢ ົ ູ່ອາເມຣິກາເໜືອ. 6HisTB M6 final CACIM.pdf 24 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
20 3: $ $42 "% . 1789 1. #42 " %"fl$ 1.1 # ' ) $ ນັບແຕ່ຕອນທາຍຂອງສະຕະວ ້ ັດທີ XVII ຫາຕ ົ້ ນສະຕະວັດທີ XVIII ຂະແໜງການເສດ ຖະກິດຂອງຝຣັ່ ງ ແມ່ນໄດ້ຮັບຜົນສະທອນໂດຍກ ້ ງຈາກໝາກຜ ົ ົນຂອງການປະຕິວັດທຶນນິຍົມອງ ັ ກິດໃນປ ຄ.ສ ີ 1640 ແລະ ການປະຕິວັດອຸດສາຫະກາ ປໍ ີ ຄ.ສ 1760 ໂດຍສະເພາະຂະແໜງການ ອຸດສາຫະກາ. ບ ໍ ັນດາເຈາຂອງກ ົ້ ດຈະການໃນຂະແໜງການຜະລ ິ ິດອດສາຫະກ ຸ ໍາຕາງໆ ໄດ ່ ້ນໍາເອາ ົ ເຄ ື່ ອງກົນຈັກມານາໃຊ ໍ ້ເຂາໃນການຜະລ ົ້ ດ ເຊ ິ ນ: ເຄ ັ່ ື່ ອງຈກຕັ າແຜ ໍ່ ່ນ, ຂຸດຄ ົ້ ນຖ່ານຫີນ ແລະ ອນໆ ື່ ອັນເຮດໃຫ ັ ້ອຸດສາຫະກາຂອງຝຣ ໍ ງມ ັ່ ການຂະຫຍາຍຕ ີ ວ ແລະ ມ ົ ີຄວາມເຂມແຂງຂ ັ້ ນເລ ຶ້ ື້ອຍໆ. ຢາງ ່ ໃດກໍຕາມ, ການຂະຫຍາຍຕົວດ ັ່ ງກ່າວນ ັ້ ນຍັງມີຈໍານວນໜ້ອຍກວາ ຂະແໜງການຫ ່ ັດຖະກໍາທີ່ມີ ມາແຕ່ເດມ. ໃນຂະນະດຽວກ ີ ັນຂະແໜງການຫັດຖະກາພໍ ັດຖກກື ດໜົ ວງຢ ່ າງໜ່ ັກຈາກລະບອບສກ ັ ດິນາ ເຊ ັ່ ນ: ສິນຄາຫ້ ັດຖະກໍາທກປະເພດແມ ຸ ນສ່ ກດັ ນາເປ ິ ນຜັ ູ້ກໍານົດລາຄາ ແລະ ຮ້າຍແຮງໄປ ກວ່ານ ັ້ ນ ບັນດານາຍຊາງຜ ່ ູ້ຊໍານິຊໍານານໄດ້ຖືກເຈາຊ ົ້ ີວິດບັງຄັບ ແລະ ກວາດຕອນເອ ້ າໄປຮ ົ ບໃຊ ັ ້ ໃນພະລາຊະວັງ. ທາງດ້ານການຄ້າ, ເຖິງແມນວ່ ່າຈະມີຫຼາຍບັນຫາທ ີ່ເປນອັ ຸປະສກໃນການກ ັ ີດຂວາງ ເປັນ ຕົ້ນແມ່ນບັນຫາເລອງເຄ ື່ ື່ ອງວັດແທກທີ່ບໍ່ເປັນເອກະພາບ ແລະ ການເກັບພາສີຢ່າງໜັກໜ່ວງຈາກ ເຈາສ ົ້ ັກດິນາທອງຖ ້ ນ ແຕ ິ່ ່ວຽກງານການຄາຂອງຝຣ ້ ງກ ັ່ ໍມີການຂະຫຍາຍຕົວຢາງຕ ່ ໍ່ ເນ ື່ອງ ໂດຍສະ ເພາະແມ່ນ ພາຍຫງທຼັ ີ່ລັດຖະບານມີການປັບປຸງກ່ຽວກັບການນາໃຊ ໍ ້ລະບົບເງິນຕາ ໃຫ້ມີຄວາມ ສອດຄ່ອງເພອສະດວກໃນການແລກປ ື່ ່ຽນຄາຂາຍ. ສ ້ ິ່ ງທີ່ບົ່ງບອກໃຫ້ເຫນວັ ່າວຽກງານການຄາມ້ ີ ການຂະຫຍາຍຕົວນນ ສະແດງອອກໃນການກ ັ້ າເນ ໍ ດຕີ ວເມ ົ ືອງໃຫຍ່ຫຼາຍແຫງ ເຊ ່ ັ່ ນ: ຕົວເມອງ ື ປາຣ ເຊ ີ ິ່ ງມີພົນລະເມືອງເຖງ ິ 500.000 ຄົນ, ໃນດ້ານການຄາພາຍນອກ, ສ ້ ່ວນຫຼາຍກຈະເປ ໍ ນ ັ ການຄາກ້ ບບັ ນດາຫ ັ ົວເມືອງຂ ຶ້ນ ເປັນຕ ົ້ ນແມ່ນຢູ່ທະວີບອາເມຣິກາເໜອ, ອາເມຣ ື ກາລາຕ ິ ນ ແລະ ິ ອາຟຣກາ ເຊ ິ ິ່ ງຜົນຂອງການຄາທາງນ ້ ານ ໍ້ ເຮ ີ້ ັດໃຫການເດ ້ ີນເຮອມື ການເຕ ີ ີບໂຕຂນຢຶ້ ່າງໄວວາ ແລະ ເກີດມີເມອງທ ື າເຮ ່ ອໃໝ ື ່ໆເກດຂີ ຶ້ ນ ເຊ ັ່ ນ: ເມືອງມາກໄຊ (Marseilles) ແລະ ເມືອງອນໆ. ື່ ດ້ານການກະສິກໍາ ທີ່ຖືວ່າເປັນຂະແໜງການເສດຖະກິດພ ື້ນຖານຂອງຝຣັ່ ງ ເຊ ິ່ ງມີອັດຕາ ສ່ວນກວມເຖງ ິ 90% ຂອງຂະແໜງການເສດຖະກດນິ ັ້ ນພັດກາຍເປັນຂະແໜງການທີ່ມີລະບບ ົ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 25 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
21 ການຜະລິດແບບຫາຫຼ້ ຼັງ. ນອກຈາກນ, ຂະແໜງການກະສ ີ້ ິກໍາດງກ ັ່ າວພ ່ ັດຍງຖັ ກສື ກດັ ິນາທາການ ໍ ກົດໜ່ວງບ ໍ່ໃຫຂະຫຍາຍຕ ້ ວອົ ີກ ເຊນ: ສ ັ່ ັກດິນາໄດ້ບັງຄບໃຫ ັ ້ຊາວນາຕ້ອງຮັບຜດຊອບໃນການລ ິ ້ຽງ ດູກອງທະຫານ, ໄປເຮັດວຽກໃຫ້ສັກດນາໂດຍບ ິ ໍ່ໄດ້ຄ່າຕອບແທນ ແລະ ເສຍສ່ວຍອາກອນຕາງໆ. ່ ນອກຈາກນ, ພວກສ ີ້ ັກດນາຍ ິ ັງແຂ່ງຂນກັ ນຍັ ຶດຈອງເອາຕອນດ ົ ິນຂອງຊາວນາ ໂດຍບໍ່ມີການໃຊ້ຄ່າ ທົດແທນແຕປະການໃດ. ່ ເວ ົ້ າລວມແລວ, ໃນກາງສະຕະວ ້ ັດທີ XVIII ເສດຖະກດຂອງຝຣ ິ ັ່ ງເຖງແມ ິ ນວ່ າຈ່ ະມີການ ຂະຫຍາຍຕວ, ແຕ ົ ່ຝຣງກ ັ່ ໍໄດ້ປະສບກົ ບບັ ນຫາທາງດ ັ ານການເງ ້ ິນຢາງໜ່ ັກໜ່ວງແບບບ ໍ່ ເຄີຍມີມາ ກ່ອນ ໂດຍສະເພາະເງນໃນພະຄ ິ ັງຫຼວງມີການບົກແຫງ ເຊ ້ ງມ ິ່ ສາເຫດມາຈາກການນ ີ າໃຊ ໍ ້ເງນ ິ ແບບບໍ່ຖືກຕ້ອງ ເຊ ັ່ ນ: 1) ການນາໃຊ ໍ ້ເງນຢິ າງມະຫາສານເຂ ່ າໃນສ ົ້ ງຄາມ ເຊ ົ ັ່ ນ: ສົງຄາມ 7 ປີ (1755-1763) ລະ ຫວ່າງຝຣງ-ອ ັ່ ັງກິດ ໃນສົງຄາມຄງນ ັ້ ຝຣີ້ ັ່ງເປັນຝາຍປະລາໄຊ ແລະ ການເຂ ່ າຮ ົ້ ່ວມສົງຄາມກອບ ກູ້ເອກະລາດຢູ່ອາເມຣິກາເໜືອ. 2) ການໃຊ້ຈ່າຍເງິນຢາງ່ ຟມເຟ ຸ ອຍຂອງເຈ ື າຊ ົ້ ີວິດໂດຍສະເພາະແມ່ນ ນາງ ມາຣ ອ ີ ັງຕົວ ແນັດ (Marie Antoinette) ມະເຫສຂອງພະເຈ ີ າຫ ົ້ ຍ ຼຸ XVI ເຊ ິ່ງເປນຜັ ູ້ທີ່ມີຄວາມສນໃຈນ ົ າແຕ ໍ ່ຜົນ ປະໂຫຍດຂອງພະຣາຊະວັງ ແລະ ການປະດບເອ ັ ໃນພະລາຊະສ ້ ານໍ ັກ. ເມອມ ື່ ຄວາມຂາດແຄນ ີ ທາງດ້ານການເງິນແລ້ວພະເຈ ົ້ າຫຍ ຼຸ XVI ຈ ຶ່ງໄດ້ຮຽກຮອງໃຫ ້ ້ເກບພາສ ັ ເຂີ ົ້ າຄັງຫຼວງ ແຕ່ກໍຖືກພວກ ຊົນຊນກາງ ເຊ ັ້ ິ່ງເປັນຜູ້ຄວບຄຸມເສດຖະກິດໃນເວລານນປະຕ ັ້ ິເສດ ແລະ ບ ໍ່ ຍອມທ ີ່ ຈະເສຍພາສີ. ເມ ື່ ອພວກຊົນຊ ັ້ ນກາງບ ໍ່ ຍອມເສຍພາສແລີ ້ວ ພວກຊົນຊນປັ້ ົກຄອງຈງຫ ຶ່ ນໄປເກ ັ ບພາສ ັ ີນໍາພວກ ຊາວນາທີ່ທຸກຈົນ ເຊ ິ່ ງເຮດໃຫ ັ ້ຜົນຂອງການເກັບພາສີທີ່ໄດ້ມານນບ ັ້ ພຽງພ ໍ່ ໍກັບຄວາມຕ້ອງການ. ດ ັ່ ງ ນັ້ນ, ໃນ ປ ຄ.ສ ີ 1789 ລັດຖະບານຈ ຶ່ ງບ ໍ່ ສາມາດເກບເງ ັ ນເຂ ິ ົ້ າຄັງຫຼວງ ເພ ື່ ອທດແທນເງ ົ ິນຈໍານວນ 5 ຕື້ລິວ (Lives) ທີ່ຈ່າຍໄປແລວນ້ ັ້ ນ. 1.2 #% % ໃນສັງຄມຝຣ ົ ັ່ງປະກອບມີຊົນຊ ັ້ນປົກຄອງ ແລະ ຊົນຊນທ ັ້ ີ່ຖືກປົກຄອງ, ທັງສອງຊນຊົ ັ້ ນນີ້ ຍາມໃດກໍມີຄວາມຂັດແຍງເຊ່ ິ່ ງກັນ ແລະ ກັນຕະຫອດມາ. ຼ 1) ຊົນຊນປັ້ ົກຄອງ ໃນສັງຄົມຂອງຝຣງຖ ັ່ ືວ່າເປັນຊນຊົ ັ້ ນພິເສດ ເຊ ິ່ງປະກອບດ້ວຍນກບວດທ ັ ີ່ ເອ ີ້ ນຕນເອງວ ົ າເປ ່ ນຊັ ນຊົ ັ້ ນທີໜຶ່ງ, ສັກດນາ ແລະ ຂ ິ ນນາງ ຸ (ຊົນຊນທ ັ້ ີສອງ).ໃນນັ້ນ, ປະກອບມ: ີ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 26 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
22 ນັກບວດຂນສ ັ້ ງທູ ີ່ກໍາເນດຈາກສ ີ ັກດິນາ ເປັນຜູ້ກໍາອານາດໃນສາສະໜາ ແລະ ນ ໍ ັກບວດຂ ັ້ ນຕາກ ໍ່ າ ໍ ເນີດຈາກຜູ້ທຸກຍາກບໍ່ມີອໍານາດ ຈງມ ຶ່ ຄວາມຂ ີ ັດແຍ່ງກບນັ ັກບວດຂ ັ້ ນສູງ. 2) ຊົນຊນຖ ັ້ ືກປົກຄອງ (ຊົນຊນທ ັ້ ີ 3) ຊົນຊ ັ້ ນຖກປື ກຄອງປະກອບດ ົ ້ວຍນາຍທນ, ຊາວນາ ຶ ແລະ ຊາວເມອງທ ື ີ່ເປັນຜອອກແຮງງານ. ູ້ ນາຍທຶນເປັນຜູ້ມີບົດບາດທາງດານເສດຖະກ ້ ິດໂດຍສະເພາະແມ່ນອດສາຫະກ ຸ າ, ຫ ໍ ັດຖະ ກໍາ, ການຄາ. ນອກນ ້ ັ້ ນ, ຍັງເປນຜັ ູ້ມີບົດບາດທາງວດທະນະທ ັ າ-ເຕ ໍ ັກນກສິ ງກູ ່ວາສກດັ ິນາ ແລະ ມີສະຕິຊົນຊນຄ ັ້ ັກແນ. ແຕ ່ ່ວ່າພວກເຂົາມການຂ ີ ັດແຍງກ່ ັບຊນຊົ ັ້ນປົກຄອງ ເນ ື່ ອງຈາກພວກເຂົາ ຢາກຂຶ້ ນກາອໍ ານາດ. ໍ ຊາວນາ'ປັນກມຄຸ່ ົນທີ່ມີຈໍານວນພນຢົ າງຫ ່ ວງຫ ຼ າຍ ແລະ ເປ ຼ ນກັ າລໍ ງແຮງຕ ັ ົ້ ນຕໍໃນການ ຜະລດຮິ ັບໃຊໃນສ ້ ັງຄມ. ແຕ ົ ່ພວກເຂາຖົ ກກື ົດຂີ່ຂູດຮີດຢ່າງໜັກໜ່ວງ ດ້ວຍການເສຍພາສີທີ່ດິນ, ພາສີລາຍໄດໃຫ້ ແກ້ ່ລັດແຕຂາດສ ່ ິດເສລພາບໃນທ ີ ກດຸ ານ. ນອກຈາກນ ້ ັ້ ນ, ພວກເຂາຍົ ງເປັ ນກັ ໍາ ລັງໜູນທີ່ສໍາຄນໃຫ ັ ້ແກ່ຊົນຊນນາຍທ ັ້ ນໃນການຕ ຶ ໍ່ຕ້ານກບສັ ັກດິນາ. ຊາວເມືອງປະກອບດ້ວຍບນດາຊ ັ ່າງຫດຖະກ ັ າ, ຊາວກະສ ໍ ິກໍາ ແລະ ພໍ່ຄ້ານອຍ ເຊ ້ ິ່ ງມີຊີ ວິດການເປັນຢູ່ຢ່າງຝດເຄ ື ອງ ແລະ ບ ື ໍ່ມີສິດທາງດານການເມ ້ ອງ. ພ ື ິເສດພາຍໃນຊົນຊ ັ້ ນນີ້ກໍເກີດ ມີຂໍ້ຂັດແຍ່ງກນໂດຍສະເພະແມ ັ ນນາຍທ ່ ນຂຶ ັດແຍ່ງກັບຊາວຜູ້ອອກແຮງງານ. 1.3 #% 'fl% ( ຝຣັ່ງເປັນປະເທດໜຶ່ງໃນທະວີບເອີຣົບ ທີ່ມີການປົກຄອງດ້ວຍອານາດເດ ໍ ັດຂາດຂອງລະ ບອບລາຊາທປະໄຕສ ິ ມບົ ູນສິດທ ີ່ ແໜ້ນໜາ ແຕ່ວ່າເລມແຕ ີ່ ່ຕອນຕ ົ້ ນສະຕະວັດທີ XVII ເປັນຕົ້ນ ມາຈົນຮອດປ ຄ.ສ ີ 1789 ລະບອບການປົກຄອງແບບລາຊາທິປະໄຕສົມບູນສິດຂອງຝຣງໄດ ັ່ ້ຂາດ ປະສດທິ ພາບ ລ ິ ັດຖະບານກາງໄດກາຍເປ ້ ັນອໍາມະພາດບສາມາດບ ໍ່ ໍລິຫານປະເທດໄດ້ຢ່າງເຕັມ ສ່ວນ. ພາຍໃຕ້ການປກຄອງຂອງຕະກ ົ ຸນບວກບງປະເ ົ ທດຝຣັ່ງໄດ້ພົບກັບວິກິດການທາງດານການ ້ ເມືອງກໍຄືເສດຖະກິດຢາງໜ່ ັກໜ່ວງ ໂດຍສະເພາະຫຼັງຈາກການປະລາໄຊໃນສງຄາມ ົ 7 ປ ແລະ ີ ການເຂາຮ ົ້ ່ວມສົງຄາມກູ້ອິດສະຫະພາບຢ ຼ ອາເມຣ ູ່ ິກາເໜືອຍ ິ່ ງເຮັດໃຫສະພາບການທາງດ ້ ານການ ້ ເມືອງພາຍໃນຂອງຝຣັ່ ງຍ ິ່ ງມີຄວາມສບສັ ນ. ບ ົ ນດາກ ັ ມຄຸ່ ົນຊ ັ້ ນກາງ ທີ່ມີຖານະທາງດານເສດຖະ ້ ກິດພາກັນຫາທາງລົບຫຼີກບເສຍພາສ ໍ່ ແລະ ຕ ີ ໍ່ຕ້ານຄນ. ປະກອບກ ື ັບກະແສແນວຄວາມຄດຂອງ ິ ຍຸກສະໄໝໃໝ່ທີ່ຊີ້ແນະໃຫ້ຄົນເຮາທົ ີ່ ເກດມາໃນໂລກນ ີ ີ້ຕ້ອງມຄວີ າມສະເໝພາບ, ເສລ ີ ພາບ ແລະ ີ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 27 7/31/2015 9:42:32 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
23 ປະຊາທິປະໄຕກໍາລງຂະຫຍາຍຕ ັ ົວ ແລະ ແຊກຊມເຂ ຶ ົ້າມາໃນໝູ່ປະຊາຊົນຝຣັ່ ງທັງໃນຕົວເມອງກ ື ໍ ຄືຊົນນະບົດ ເລີ ່ມເກີດມີແນວຄວາມຄດຕິ ໍ່ສູ້ເພ ື່ອປະຊາທິປະໄຕເກດຂີ ຶ້ ນ. ບັນດາແນວຄິດດງກ ັ່ ່າວ ນີ້ ໄດກາຍເປ ້ ນອັ ຸປະສກໃນລະບ ັ ົບການປກຄອງແບບອາດຍາສ ົ ດຂອງຝຣ ິ ັ່ງ ແລະ ໃນຂະນະດຽວ ກັນພັດເປນຕັ ວກະຕ ົ ຸ້ນໃຫ້ກຸ່ມຄົນທີ່ບໍ່ມີສິດໃນດ້ານການເມືອງ ໂດຍສະເພາະກຸ່ມຄົນສາມັນຊົນ ແລະ ຊົນຊນກາງພາກ ັ້ ນເຄ ັ ື່ອນໄຫວ, ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມີການປ່ຽນແປງການປົກຄອງດ້ວຍການທໍາ ລາຍລະບົບການປກຄອງແບບເກ ົ າລ ົ່ ົງ. 2. '$ 2.1 ' *fl%$ ສາເຫດທພາໃຫ ີ່ ້ການປະຕິວັດທຶນນິຍົມຝຣັ່ ງກໍາເນີດເກດຂີ ຶ້ ນນ ັ້ນມາຈາກປດໄຈດ ັ ງນ ັ່ ີ້ : - ວິກິດການທາງດ້ານເສດຖະກິດ: ໂດຍສະເພາະແມ່ນວິກິດການທາງດ້ານການເງນ ເຊ ິ ິ່ງ ລັດຖະບານຂອງພະເຈາຫ ົ້ ຍ ຼຸ XVI ບສາມາດແກ ໍ່ ້ໄຂໄດ ເຊ້ ັ່ນ: ໃນປ ຄ.ສ ີ 1789 ຝຣັ່ ງຕິດໜ ີ້ ທະນາ ຄານເຖິງ 5 ຕື້ລິວ, ພະເຈາຫ ົ້ ຼຸຍ XVI ໄດ້ມີຄໍາສງໃຫ ັ່ ້ເກບພາສ ັ ີເຂາພະຄ ົ້ ັງຫຼວງ ແຕ່ກໍບໍ່ສາມາດທົດ ແທນໄດ. ດ້ ັ່ ງນ ັ້ ນ, ພະເຈາຫ ົ້ ຼຸຍ XVI ຈ ຶ່ງໄດ້ບັງຄັບໃຫ້ຊັ້ນຄົນທີສາມເສຍພາສີຢ່າງໜັກແຕ່ກໍບໍ່ປະ ສົບຜົນສາເລ ໍ ດ ເພາະຖ ັ ກປະຊາຊ ື ົນທາການຕ ໍ ໍ່ຕ້ານຄືນ ໂດຍສະເພາະຊົນຊ ັ້ນກາງໄດ້ຫາວິທີການ ເພ ື່ ອຫກລຼີ ່ຽງບເສຍພາສ ໍ່ ໃຫີ ເຈ້ ົ້ າຊີວິດ. ປະກອບກບການຜະລ ັ ດທາງດ ິ ້ານກະສິກໍາກໍມີການຫຼຸດລົງ ເນ ື່ ອງຈາກວ່າໃນປະເທດຝຣັ່ ງເວ ລານ ີ້ ເກດມີ ີໄພແຫ້ງແລ້ງ ອັນເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນຜູ້ທໍາການຜະລິດດານກະສ ້ ິກໍາໄດ້ຮັບຄວາມເດືອດ ຮ້ອນຢ່າງໃຫຍ່ຫຼວງ ໂດຍສະເພາະຊາວຊົນນະບດໄດ ົ ້ພົບກັບຄວາມອຶດຫິວຢ່າງໜັກໜ່ວງ. ດ ັ່ ງ ນັ້ນ, ພວກຊາວນາ ຈ ຶ່ງໄດ້ພາກນລັ ກຂຸ ນຕ ຶ້ ໍ່ສູ້ດ້ວຍການຍຶດເອາສາງເຂ ົ ົ້ າຂອງສັກດນາມາແບ ິ ງປ່ ນ ັ ກັນກນ ແລະ ໃນຂະນະດຽວກ ິ ັນຢໃນຕ ູ່ ົວເມືອງກໍໄດ້ມີການຕໍ່ສູ້ທວງໃຫ້ນາຍທຶນຂາຍເຂາໃຫ ົ້ ໃນ ້ ລາຄາທີ່ຖືກ. ໃນດ້ານການຄ້າກໍເກດວີ ິກິດການຢາງຮ ່ າຍແຮງ ໂດຍສະເພາະສ ້ ິນຄ້າທຜະລ ີ່ ິດອອກ ມາບ ໍ່ ສາມາດສ ົ່ງອອກຂາຍໄດ້ ຈ ຶ່ ງມີຄວາມຈາເປ ໍ ນຕັ ອງຢ ້ ຸດຕິການຜະລິດ. ຜນຕາມມາແມ ົ ນໄດ ່ ້ ເກີດມີການວາງງານ ອ ່ ນໄດ ັ ້ສົ່ງຜນສະທ ົ ້ອນອັນໃຫຍ່ຫຼວງ ຕໍ່ກັບຊີວິດການເປນຢັ ູ່ຂອງຊາວຜູ້ອອກ ແຮງານ ເຊງຕ ິ່ ໍ່ມາໄດ້ກາຍເປັນປດໄຈໜ ັ ງຂອງການນ ຶ່ ໍາໄປສູ່ການກາເນ ໍ ີດການປະຕິວັດທຶນນິຍົມ ຝຣັ່ງໃນໄລຍະຕໍ່ ມາ. 6HisTB M6 final CACIM.pdf 28 7/31/2015 9:42:33 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
24 - ວິກິດການທາງດ້ານການເມອງ: ໂດຍສະເພາະຮ ື ູບແບບການປົກຄອງແບບເຈາຊ ົ້ ີວິດມີ ສິດເດດຂາດພຽງຜ ັ ດຽວໃນສ ູ້ ັງຄມຂອງຝຣ ົ ັ່ ງເວລານ ີ້ ແມນບ່ ໍ່ ເໝາະສມແລ ົ ້ວ ເນ ື່ ອງຈາກວາກະສ ່ ດ ັ ທີ່ປົກຄອງໃນເວລານັ້ນຂາດປະສດທິ ພາບ ປະກອບກ ິ ບກະແສແນວຄວາມຄ ັ ດຂອງ “ປ ິ ັດຊະຍາ ແສງສະຫວ່າງ” ສະໄໝໃໝ່ທີ່ເນ ັ້ນໃຫ້ຄົນມີອິດສະຫຼະພາບ ແລະ ປະຊາທປະໄຕ ໄດ ິ ້ແຊກຊມເຂ ຶ າ ົ້ ເລິກໃນທກຊຸ ນຄ ັ້ ົນຂອງຝຣງທ ັ່ ັງໃນຕົວເມອງກ ື ໍຄືຊົນນະບົດ ໂດຍສະເພາະກມຄຸ່ ນສາມ ົ ນຊັ ນ ແລະ ົ ຊົນຊນກາງ ເຊ ັ້ ິ່ງເປັນກມຄຸ່ ນສົ ່ວນຫາຍໃນສ ຼ ັງຄມທົ ີ່ບໍ່ມີສິດທິທາງດ້ານການເມືອງ ໃນຍຸກນນຕ ັ້ ອງ ້ ການມີສິດທທາງດ ິ ານການເມ ້ ືອງຈງໄດ ຶ່ ້ພ້ອມພາກັນລຸກຂ ຶ້ ນຕໍ່ສູ້. - ການປະຕິເສດບໍ່ຮັບຮູ້ລະບອບລາຊາທປະໄຕຂອງສະມາຊ ິ ິກສະພາຊົນຊນກາງ ດ ັ້ ້ວຍ ການປະກາດລັດຖະທາມະນ ໍ ູນໃໝ ໃນວ ່ ນທັ ີ 17 ເດືອນມິຖຸນາ ປີ ຄ.ສ 1789. ຜົນຂອງການປະ ກາດນ ັ້ນ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ກະສດບັ ໍ່ພໍໃຈຈຶ່ ງສ ັ່ງປດສະພາແຕ ິ ່ຊົນຊ ັ້ ນກາງບຍອມ ເລ ໍ່ ຍກາຍເປ ີ ັນການຈູດ ຊະນວນໃຫການປະຕ ້ ິວັດເກີດຂນ. ຶ້ 2.2 / *fl%$ ການຜັນແປຂອງການປະຕິວັດທຶນນິຍົມຝຣັ່ ງເລ ີ່ ມຕ ົ້ ນຂນຫ ຶ້ ຼັງຈາກທ ີ່ ພະເຈາຫ ົ້ ຼຸຍ XVI ໄດ້ ຮຽກເອນຜ ີ້ ູ້ແທນເຂາມາຮ ົ້ ່ວມເປີດປະຊມສະພາໃນວ ຸ ັນທີ 5 ເດືອນພຶດສະພາ ປີ ຄ.ສ 1789 ເຊິ່ງ ສະພາດ ັ່ ງກາວນ ່ ີ້ບໍ່ໄດປະຊ ້ ມກຸ ັນມາດນນານແລ ົ ້ວ. ຈດປະສ ຸ ງຂອງການປະຊ ົ ຸມສະພາໃນຄງນ ັ້ ຄ ີ້ ື: ພິຈາລະນາຄນຄວ ົ້ ້າແກ້ໄຂບັນຫາເລ ື່ ອງການເງິນ ເພອຊອກຫາເງ ື່ ິນເຂ ົ້າໃນຄັງຫຼວງທີ່ບົກແຫງໄປ ້ ຂະບວນຊາວນາຍຶດສາງ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 29 7/31/2015 9:42:33 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
25 ແລ້ວນນ ແລະ ເພ ັ້ ື່ ອແກ້ໄຂບັນຫາຄວາມສັບສນວົ ຸ້ນວາຍໃນສັງຄມ. ົ ແຕ່ວ່າກອງປະຊຸມຄ ັ້ ງນີ້ບໍ່ປະ ສົບຜນສົ າເລ ໍ ດ ເນ ັ ື່ ອງຈາກວ່າສະມາຊກສະພາທ ິ ເຂ ີ່ າຮ ົ້ ວມນ ່ ນບ ັ້ ໍ່ ສາມາດຕົກລງກົ ນໄດ ັ ້ໃນບັນຫາທີ່ ຕັ້ງເອາໄວ ົ ແລະ ອ ້ ີກຢາງໜ່ ຶ່ ງພວກຊ ັ້ ນວນນະພ ັ ິເສດທປະກອບມ ີ່ ີນັກບວດ ແລະ ຂນນາງກ ຸ ໍບໍ່ຍອມ ເຂ ົ້ າຮ່ວມປະຊຸມ ເພາະພວກເຂາບົ ໍ່ ເຫັນດີກັບລະບົບການປົກຄອງຂອງພະເຈ ົ້ າຫຼຸຍ XVI, ຊ ັ້ ນວນ ັ ນະພເສດດ ິ ັ່ ງກ່າວນ ໄດ ີ້ ້ຫັນມາຮ່ວມມືກັບວັນນະທີ 3. ດ ັ່ ງນ ັ້ ນ, ມາຮອດເວລານີ້ຈໍານວນພົນຂອງ ວັນນະທີ 3 ໄດ້ເພມຂ ີ່ ນເຖ ຶ້ ງ ິ 96% ຂອງຈານວນພ ໍ ນທົ ັງໝົດ. ຕ ໍ່ມາກອງປະຊມດຸ ງກ ັ່ ່າວກໍໄດ້ເປີດ ຂຶ້ນອກ, ວ ີ ັນນະທີ 3 ຈ ຶ່ງໄດ້ປະກາດຢາງເປ ່ ີດເຜີຍຢໃນກອງປະຊ ູ່ ມວຸ ່າ ພວກເຮົາແມ່ນຕົວແທນ ຂອງປະຊາຊນຝຣ ົ ັ່ ງທ ົ່ວປະເທດ. ເມື່ ອເຈາຊ ົ້ ີວິດໄດ້ຍິນຄືແນວນ ັ້ ນ ຈງໄດ ຶ່ ້ສັ່ງໃຫ້ປິດກອງປະຊມສະ ຸ ພາອີກແຕ່ຊົນຊ ັ້ ນກາງບ ໍ່ຍອມ. ມາໃນວັນທີ 17 ເດືອນມິຖຸ ນາ ປີ ຄ.ສ 1789 ຜູ້ແທນຊ ັ້ ນວັນນະທີ 3 ກໍໄດ້ຫັນເອາການປະຊ ົ ຸມສະພາກາຍມາເປັນການປະຊມແຫ ຸ ່ງຊາດ ເພອຜ ື່ ານຮ ່ ່າງລັດຖະທາມະ ໍ ນູນໃໝ ໂດຍກ ່ ານໍ ົດໃຫ້ທຸກຊ ັ້ ນຄົນມີສ່ວນຮ່ວມໃນການປົກຄອງ. ພ້ອມນນ, ກອງປະຊ ັ້ ມຍຸ ງປະ ັ ກາດບໍ່ຮັບຮູ້ລະບອບລາຊາທິປະໄຕ ແລະ ບໍ່ຮັບຮູ້ເຈາຊ ົ້ ີວິດ. ຈາກນນ, ຈ ັ້ ຶ່ ງເກີດມການຕ ີ ໍ່ສູ້ກັນຂນ ຶ້ ຢ່າງຮຸນແຮງລະຫວາງຝ ່ ່າຍເຈ ົ້ າຊີວິດ ແລະ ຊ ັ້ ນວັນນະທີ 3. ກອງປະຊຸມສະພາໃນວັນທີ 5 ເດືອນພຶດສະພາ ປ ຄ.ສ ີ 1789 ຕໍ່ໜ້າສະພາບການນ ັ້ນ, ມາໃນວນທັ ີ 12 ກໍລະກົດ ປີ ຄ.ສ 1789 ເຈ ົ້ າຊີວິດໄດ້ເຕາໂຮມ ົ້ ກໍາລັງປະມານ 20.000 ຄົນ ຢູ່ທີ່ປາຣ ເພ ີ ື່ອປດລິ ອມສະພາ ແລະ ປາບປາມຂະບວນການປະຕ ້ ິ ວັດ. ພ້ອມດຽວກັນນນກ ັ້ ໍໄດ້ສັ່ງປດທົ ານ ເນເກ ່ ີ (Necker) ຜູ້ທີ່ມີຄວາມກາວໜ ້ າກວ ້ າໝ່ ູ່ອອກຈາກ ລັດຖະບານ. ຕ ໍ່ ມາວັນທີ 13 ເດືອນກໍລະກດ ປ ົ ຄ.ສ ີ 1789 ຊ ັ້ ນຄົນທີ 3 ໄດ້ຈັດຕງກອງທະຫານຂ ັ້ ນ ຶ້ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 30 7/31/2015 9:42:33 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
26 ຊື່ວ່າ “ກອງທະຫານຮັກສາການແຫງຊາດ” ແລ ່ ້ວຮວມກໍາລງສັ ມທົ ບກົ ັບປະຊາຊນໄປບ ົ ກຕຸ ີຄ້າຍ ທະຫານຂອງພະເຈາຫ ົ້ ຍ ຼຸ XVI ເພ ື່ ອຍຶດເອົາອາວດ. ວ ຸ ັນທີ 14 ເດືອນກໍລະກດ ປ ົ ີ ຄ.ສ 1789 ກໍາ ລັງປະກອບອາວຸດຂອງປະຊາຊົນໄດ້ໄປຍຶດເອາຄົ ຸກໃຫຍ່ບາສຕີ (Bastilles) ເຊ ິ່ງເປັນຄຸກຄມຂຸ ັງ ບັນດານກໂທດການເມ ັ ືອງ ເປັນຈຸດເຕ ົ້າໂຮມກງຈົ ກການປ ັ ົກຄອງຂອງລະບອບລາຊາ ແລະ ເຮືອນ ຮັງສດທຸ າຍຂອງເຈ ້ ົ້ າຊີວິດ. ປະຊາຊົນເຂົ້າຍຶດເອົາຄຸກໃຫຍ່ບາສຕີ (Bastilles) ການບຸກຍຶດຄກຄຸ ັ້ ງນ ກ ີ້ ໍາລງປະກອບອາວ ັ ຸດປະຊາຊົນ ໄດ້ຂ້າຫົວໜ້າໃຫຍ່ຜູ້ກັບກໍາຄຸກ ຕາຍເປນຜັ ົນເຮັດໃຫພະເຈ ້ າຫ ົ້ ຼຸຍ XVI ຍອມຮບຮັ ູ້ຄວາມປະລາໄຊຂອງຕນ. ການປະລາໄຊຂອງ ົ ເຈາຊ ົ້ ີວິດ ເປັນການບງບອກເຖ ົ່ ິງການໄດ້ຮັບໄຊຊະນະຂອງກໍາລັງປະຕິວັດຢນະຄອນຫ ູ່ ຼວງ ປາຣ. ີ ເມ ື່ ອຂ່າວນ ີ້ໄດ້ແຜລາມໄປທ ່ ົ່ວປະເທດຈງເຮ ຶ່ ັດໃຫ້ມີການໂຄ ່ນລ ົ້ ມອໍານາດຂອງເຈ ົ້ າຊີວິດ ແລ້ວສາງ ້ ຕັ້ງອານາດໃໝ ໍ ແລະ ສ ່ ້າງຕ ັ້ ງກໍາລັງປ້ອງກັນຊາດຂນແທນ. ສ ຶ້ ່ວນຢູ່ຊົນນະບົດກໄດໍ ້ຍຶດເອາທົ ີ່ດິນ ແລະ ປ່າໄມ້ຂອງສກດັ ນາມາແຈກຢາຍໃຫ ິ ້ປະຊາຊົນ. ການທາລາຍຄ ໍ ຸກໃຫຍ່ບາສຕີ ເປັນການທບມັ າງອ ້ ໍານາດການປົກຄອງຂອງກະສັດ ທງເປັ ັນ ການເລມຕີ ່ ນຂອງການປະຕ ົ້ ິວັດ ແລະ ວັນທີ 14 ເດືອນກໍລະກດ ປ ົ ີ ຄ.ສ 1789 ກໍກາຍມາເປັນວນ ັ ຊາດຂອງຝຣງ ແລະ ທ ັ່ ຸງຊາດຂອງຝຣັ່ ງກໍປ່ຽນຈາກສຂາວມາເປ ີ ັນທຸງສາມສ ເຊ ີ ິ່ງປະກອບມ: ສ ີ ີ ແດງ, ສີຂາວ ແລະ ສີຟ້າ ມາຈນຮອດເທ ົ າທ ົ່ ຸກວັນນີ້. 6HisTB M6 final CACIM.pdf 31 7/31/2015 9:42:33 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
27 3. fi*fl%$ ການປະຕິວັດທຶນນິຍົມຝຣັ່ງ ໄດ້ມີຄວາມໝາຍສາຄໍ ັນທາງປະຫວັດສາດເພາະມັນໄດ້ເປັນ ການທັບມາງລະບອບສ ້ ັກດນາຍາດເອ ິ າໄຊຊະນະມາໃຫ ົ ້ແກ່ຊົນຊ ັ້ ນນາຍທນ, ເຮ ຶ ັດໃຫ້ຊົນຊ ັ້ ນນາຍ ທຶນໄດ້ຂຶ້ນກາອໍ ໍານາດແລ້ວລົບລາງທ ້ ຸກອະພິສິດຂອງພວກຂຸນນາງລງ. ການປະຕ ົ ິວັດຄ ັ້ ງນ ໄດ ີ້ ້ມີ ຄວາມໝາຍສາຄໍ ນທາງດ ັ ານເສດຖະກ ້ ດ ເພາະມ ິ ນໄດ ັ ້ເຮດໜັ ້າທີ່ລົບລ້າງຄວາມບ ໍ່ ສະເໝີພາບທາງ ດ້ານພາສອາກອນ, ຫ ີ ົວໜວຍການວ ່ ດແທກ, ສ ັ າງຄວາມເປ ້ ັນເອກະພາບໃນທົ່ວປະເທດ ເພ ື່ອໃຫ້ ກາຍເປນຕະຫ ັ ຼາດຈໍາໜາຍສ ່ ິນຄາຂອງພວກນາຍທ ້ ນ. ທ ຶ ັງເປນການຊ ັ ກຍຸ ໃຫູ້ ້ເສດຖະກິດມີການຂະ ຫຍາຍຕົວ ໂດຍສະເພາະແມ່ນຂະແໜງການອຸດສາຫະກໍາ, ການຄາ, ການລ ້ ົງທຶນ ແລະ ກະສິກໍາ. ການປະຕິວັດທຶນນິຍົມຝຣັ່ງ ເປັນການປະຕິວັດທຂະຫຍາຍຕ ີ່ ົວຕາມເສ ັ້ ນທາງກາວຂ ້ ນ ຶ້ ຂອງລັດທິທຶນນິຍົມທີ່ມີລັກສະນະເລກເຊ ິ ງເຖ ິ່ ິງຖອງ ເພາະມນໄດ ັ ້ເຮດຫັ ຼ້ອນໜາທ້ ຂອງການປະຕ ີ່ ິ ວັດ. ດ ັ່ ງນນ, ຈ ັ້ ຶ່ ງສາມາດເອນໄດ ີ້ ້ວ່າ “ການປະຕິວັດທນນຶ ິຍົມ” ທີ່ ແທ້ຈິງ. ນອກຈາກນີ້, ການປະຕິ ວັດທຶນນິຍົມຝຣັ່ ງ ຍັງເປັນການປະຕິວັດທີ່ດັບສູນພວກກຸ່ມຄນທົ ີ່ມີແນວຄິດຕໍ່ຕ້ານກັບກະແສຟອງ ຂອງການປະຕິວັດທງພາຍໃນ ແລະ ພາຍນອກ. ພ ັ ້ອມທັງສ ົ່ ງຜົນສະທ້ອນອັນໃຫຍ່ຫຼວງໃຫ້ແກປະ່ ຊາຊົນໃນທະວີບເອີຣົບ ເພ ື່ອຊອກຫາຄວາມເປັນອິດສະຫຼະພາບ ແລະ ຄວາມຍຸຕິທໍາໃນສັງຄມ. ົ ທັງເປນການເຮ ັ ັດໃຫ້ລະບອບສັກດິນາໃນທະວີບເອີຣົບພົບກບຄວາມອ ັ ່ອນເພຍ. ການປະຕິວັດທຶນ ນິຍົມຝຣັ່ ງ ຍງເຮ ັ ັດໃຫ້ປະຫວັດສາດຂອງມວນມະນຸດໄດ້ຮັບບົດຮຽນຫຼາຍຢາງ່ ໃນການເຮດການ ັ ປະຕິວັດຄ: ຕ ື ້ອງມີນໍ້າໃຈສູ້ຮົບທ ີ່ ເດດຂາດ, ຕ ັ ້ອງໃຊຄວາມຮ ້ ນແຮງປະຕ ຸ ິວັດ, ຕ້ອງມການປ ີ ຸກລະ ດົມໃຫປວງຊ ້ ນມົ ີສ່ວນຮ່ວມ ແລະ ເປັນເຈ ົ້າການໃນການຕໍ່ສູ້ບົນຫຼັກການແຫ່ງຄວາມສາມັກຄີ ພາຍໃຕ້ຈຸດປະສົງເປາໝາຍການຕ ົ້ ໍ່ສູ້ທີ່ຊັດເຈນ. ): 1. ສະພາບຂອງຝຣັ່ ງກ່ອນການປະຕິວັດທຶນນິຍົມເປັນຄືແນວໃດ? 2. ສາເຫດທພາໃຫ ີ່ ້ເກີດການປະຕິວັດທຶນນິຍົມຝຣັ່ງມາຈາກປັດໄຈໃດແດ່? 3. ການປະຕິວັດທຶນນິຍົມຝຣັ່ງໄດ້ດໍາເນນໄປຄ ີ ືແນວໃດ? 4. ການປະຕິວັດທຶນນິຍົມຝຣັ່ ງມີຄວາມໝາຍປະຫັວດສາດຄືແນວໃດ? 6HisTB M6 final CACIM.pdf 32 7/31/2015 9:42:33 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
28 # II: #*fl%ffiffl! XVIIIXIX 4: ffl $$ ffl , # $!'fl2 ffl fl'2$ 1. * *fl%ffl $$ ນັບແຕ່ສະຕະວັດທ ີ XV-XVI ກິດຈະການທາງດານເສດຖະກ ້ ິດ ໄດ້ມີການພດທະນາ ັ ຕາມລາດໍ ັບ, ຈົນເຮັດໃຫລະບ ້ ົບເສດຖະກິດແບບລະບບສົ ັກດິນາ (Feudalism) ເຊ ື່ອມໂຊມລົງ ປ່ອຍໃຫ້ເສດຖະກິດແບບທຶນນິຍົມເຂາມາແທນທ ົ້ ີ່. ໃນໄລຍະທາຍຂອງສ ້ ັງຄມສົ ກດັ ິນາ, ກຸ່ມຊັ້ນ ຄົນໃໝ່ນີ້ ນບມັ ື້ນັບມີບົດບາດຄອບຄອງທາງດານເສດຖະກ ້ ດ ແຕ ິ ່ວ່າທາງດານການເມ ້ ືອງຍັງຖກ ື ຈໍາກັດຢ. ດູ່ ັ່ ງນ ັ້ ນ, ກາວສ ້ ສະຕະວ ູ່ ັດທີXVII ເພອຂະຫຍາຍເສດຖະກ ື່ ິດ ແລະ ຍາດເອາອົ ານາດ ໍ ທາງການເມອງມາໃຫ ື ້ແກ່ຕົນເອງ, ກມນາຍທ ຸ່ ນຈຶ ຶ່ງໄດ້ເຮັດການປະຕິວັດຂ ຶ້ ນ ເພອສ ື່ ້າງຕງສ ັ້ ັງຄມ ົ ໃໝ ເອ່ ນວ ີ້ ່າ: “ສັງຄມທົ ຶນນິຍົມ” ເປນຕັ ນແມ ົ ້ ່ນຢູ່ອັງກິດ ແລະ ຝຣັ່ງ. 1.1 * *fl%ffl $$01"fl %$ ໃນສະຕະວັດທີ XVII ອັງກິດມີເງ ື່ອນໄຂພຽງພໍທີ່ຈະຂະຫຍາຍເສດຖະກິດທນໄວກວ ຶ ່າ ປະເທດອື່ນໆໃນເອີຣົບຕາເວັນຕົກ. ມີຫຼາຍຂະແໜງການເສດຖະກດຂອງອ ິ ັງກດເວລານ ິ ນໄດ ັ້ ້ຢືນ ຢູ່ອັນດັບໜ ຶ່ ງຂອງທະວີບເອີຣົບ, ບນດາໂຮງງານອ ັ ດສາຫະກ ຸ ໍາໄດ້ຂະຫຍາຍຕວຢົ ່າງໄວວາໂດຍ ສະເພາະແມນອ່ ຸດສາຫະກາຜະລ ໍ ິດແຜ່ນແພທ ີ່ ເຮັດດ້ວຍຂົນສັດ. ຕົວເມືອງຫຼາຍແຫ່ງໄດ້ກາຍເປັນ ສູນກາງການຄ້າທີ່ມີລະບົບຄົມມະນາຄມຕົ ິດຕ ໍ່ໄປມາຢາງສະດວກ ແລະ ມ ່ ີປະຊາກອນເຕາໂຮມ ົ້ ຢ່າງຫຼວງຫາຍ. ຕ ຼ ົວເມອງລອນດອນໄດ ື ກາຍເປ ້ ນຕັ ົວເມອງທ ື ີ່ອຸດົມຮ ັ່ ງມີໄປດ້ວຍເງນ, ຄ ິ າ. ໍ ດ້ວຍ ເຫດນນ, ນາຍທ ັ້ ຶນອັງກດຈິ ງມ ຶ່ ີເງ ື່ອນໄຂພຽງພໍທີ່ຂະຫຍາຍການຄາໃຫ ້ ້ກວ້າງອອກ. ການກາເນ ໍ ີດ ໂຮງຊ່າງຫດຖະກ ັ ໍາ, ການຂະຫຍາຍເນ ື້ ອທີ່ປູກຝັງເພອດ ື່ ໍາເນີນການຜະລິດເຮດໃຫ ັ ້ປະຊາກອນຊົນ ນະບົດເປັນຕ ົ້ ນແມ່ນຊາວກະຊິກອນພາກນມາລ ັ ັ່ງໄຫຼເຂາມາຕ ົ້ ົວເມືອງເພ ື່ ອເຮັດວຽກຕາມນິຄົມຕາງໆ. ່ ຈາກການຂະຫຍາຍຕົວຂອງເສດຖະກດທິ ຶນນິຍົມ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ຊົ້ນຊ ັ້ນປານກາງມີຄວາມ ເຂ ັ້ ມແຂງທາງດ້ານເສດຖະກິດ, ແຕ່ວ່າການຜະລດແບບໃໝ ິ ຂອງເຂ ່ ົາເຈາໄດ ົ້ ້ຖືກກີດຂວາງຈາກ ລະບອບສກດັ ນາ ຫ ິ ຼື ເວ ົ້າອກຢີ ່າງໜ ຶ່ ງວ່າລະບົບການຜະລິດເສດຖະກິດ, ການເງນຂອງລະບອບ ິ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 33 7/31/2015 9:42:33 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
29 ສັກດິນາ ໄດເປ້ ັນອຸປະສັກຕ ໍ່ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງເສດຖະກດທິ ຶນນິຍົມ. ຈາກສະພາບການດງ ັ່ ກ່າວ, ກມຄຸ່ ນຊົ ັ້ນກາງໄດພາກ ້ ນຕັ ໍ່ສູ້ຕ້ານສັກດິນາ ເພ ື່ ອສາງເງ ້ ອນໄຂໃຫ ື່ ເສດຖະກ ້ ິດທຶນນິຍົມຂະ ຫຍາຍຕົວ. ເຖງວິ ່າຖານະທາງດານເສດຖະກ ້ ິດຂອງພວກຂນນາງຈະຕ ຸ ກຕົ າລ ໍ່ ງກົ ໍຕາມແຕ່ພວກ ເຂົາຍັງມີບົດບາດທາງດານການເມ ້ ືອງ. ມາຮອດສະຕະວັດທີ XVII ສະພາບສງຄັ ົມໃນອງກັ ດໄດ ິ ້ເກີດມຄວາມຂ ີ ັດແຍງກ່ ັນລະ ຫວ່າງນາຍທນຂຶ ຸນນາງໃໝ່ກັບເຈາແຜ ົ້ ນດ່ ິນ ແລະ ຂນນາງເກ ຸ າ ຈ ົ່ ນພາໃຫ ົ ້ເກີດມີການລຸກຮືຂຶ້ນຕໍ່ ສູ້ຮຽກຮ້ອງໃຫພວກລາຊາທ ້ ປະໄຕ ຕ ິ ອງດ ້ ັດແປງລະບຽບການເກບພາສ ັ ີອາກອນ ແລະ ລບລົ ້າງ ລະບຽບທ ີ່ເປນການກ ັ ດໜົ ່ວງການຂະຫຍາຍເສດຖະກິດທຶນນິຍົມ. ການຕໍ່ສູ້ຂອງພວກນາຍທນໃນ ຶ ເວລານນໄດ ັ້ ້ຟົດເດືອດທີ່ສຸດ ໂດຍໄດ້ຮັບການຊ່ວຍເຫຼືອຈາກຊາວນາຜອອກແຮງງານ ແລະ ຊາວ ູ້ ເມືອງເປນຈັ ານວນຫ ໍ ຼວງຫາຍ. ເວ ຼ ົ້ າລວມແລ້ວ, ສະພາບສັງຄມ-ການເມ ົ ືອງຢູ່ອັງກດໃນສະຕະວ ິ ັດ ທີ XVII ໄດ້ມີການຜນແຍກອອກເປ ັ ນຫັ ຼາຍຊົນຊ ັ້ ນທີ່ມີຖານະທາງການເມືອງ-ເສດຖະກິດແຕກ ຕ່າງກນ ເຊ ັ ິ່ ງແບ່ງເປັນ 2 ຝ່າຍຄ: ຝື າຍສ ່ ັກດິນາຂຸນນາງຮກສາເດ ັ ມ ແລະ ສາສະໜາ ກ ີ ັບ ຝາຍ່ ຂຸນນາງໃໝຊາວນາ ແລະ ຜ ່ ູ້ອອກແຮງງານອ ື່ ນໆທີ່ກ້າວໜ້າ. 1.2 * *fl%ffl $$01"42 "% ໃນສະຕະວັດທີ XV-XVI ຝຣັ່ງເປັນອານາຈກໜັ ຶ່ ງທີ່ມີລະບບການປ ົ ົກຄອງທ ີ່ ເດດຂາດ ັ ຂອງລະບອບລາຊາທປະໄຕສ ິ ົມບນສູ ິດ ເຊ ິ່ ງເລ ີ່ ມແຕ່ລາຊະວົງ ກາເປັດ (Capet) ຈົນຮອດລາຊະ ວົງ ບວກບົງ (Bourbon). ເລ ີ່ ມແຕຕອນປາຍຂອງສະຕະວ ່ ັດທີ XVI ຈົນຮອດ ປີ ຄ.ສ 1789 ການປົກຄອງຂອງບນດາກະສ ັ ັດໃນຝຣັ່ ງແມ່ນຂາດປະສິດທິພາບ. ດ ັ່ ງນ ັ້ ນ, ສາມາດເວາໄດ ົ້ ້ວ່າຕະ ຫຼອດໄລຍະທຕະກ ີ ່ ຸນບວກບງກົ ໍາອານາດ ແທນທ ໍ ີ່ປະເທດຝຣັ່ ງຈະມີຜູ້ນໍາທ ີ່ ແສນສະຫາດນ ຼ າເອ ໍ ົາ ຄວາມຈະເລນມາສ ີ ູ່ປະເທດຊາດ, ແຕ່ພັດກາຍເປັນລັດຖະບານທີ່ບໍ່ມີຄວາມສນໃຈຕ ົ ໍ່ຄວາມເປັນ ໄປຂອງບານເມ ້ ືອງ. ການປົກຄອງຂອງຝຣັ່ງໃນເວລານັ້ ນຂ ຶ້ ນກບເຈ ັ າຊ ົ້ ີວິດພຽງແຕ່ຜູ້ດຽວ ໂດຍບໍ່ ໄດ້ປ່ອຍໂອກາດໃຫປະຊາຊ ້ ົນມີສ່ວນຮ່ວມໃນການປົກຄອງ. ເລ ີ່ ມແຕສະຕະວ ່ ັດທີ XVII- XVIII ສະພາບສງຄັ ົມ-ການເມືອງຂອງຝຣັ່ງໄດ້ພົບກັບວິກິດ ການຢ່າງໜັກໜ່ວງ ເຊ ິ່ ງເລ ີ່ ມມາແຕ່ສົງຄາມເຈັດປີທີ່ຝຣັ່ງເປັນຜູ້ປະລາໄຊ ແລະ ການເຂາຮ ົ້ ່ວມສົງ ຄາມກູ້ອິດສະຫຼະພາບຢູ່ອາເມຣິກາເໜືອ ເຮັດໃຫ້ລັດຖະບານຝຣັ່ ງຕອງລ ້ ມລະລາຍທາງດ ົ້ ານການ ້ ເງິນສົມທບກົ ບກັ ານໃຊ້ຈ່າຍແບບຟມເຟ ຸ ອຍຂອງເຈ ື ົ້ າຊີວິດ ແລະ ມະເຫສ. ສະນ ີ ນ, ຈ ັ້ ຶ່ງໄດຮຽກ ້ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 34 7/31/2015 9:42:33 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
30 ຮ້ອງໃຫມການເກ ີ ັບພາສີເຂາຄ ົ້ ັງຫຼວງ ແຕພວກຊ ່ ນຊົ ັ້ ນກາງທ ີ່ເປນຜັ ູ້ຄວບຄຸມທາງດ້ານເສດຖະກດ ິ ໄດ້ພະຍາຍາມຊອກທຸກວິທີທາງເພ ື່ ອຫກເວ ຼີ ັ້ ນພາສ. ໃນເວລານ ີ ນ, ມ ັ້ ພຽງຫ ີ ນທາງດຽວທ ົ ີ່ລັດສາ ມາດເກັບພາສີໄດ້ ຄການເກ ື ັບພາສຈາກຊາວນາຜ ີ ູ້ທີ່ມີຖານະຍາກຈົນ ແຕ່ກໍບໍ່ພຽງພຕາມຄວາມ ໍ ຕ້ອງການ. ທາງດານສ ້ ັງຄມ: ການຈ ົ ດຕັ ງທາງສ ັ້ ັງຄມຂອງຝຣ ົ ັ່ງ ໄດ້ແບ່ງອອກເປັນ 3 ຊນຄ ັ້ ົນປະກອບ ມີ: ຊ ັ້ ນຄນທົ ີ 1: ນັກບວດ ແລະ ເຈາຊ ົ້ ີວິດ. ຊ ັ້ ນຄນທົ ີ 2: ຂຸນນາງ ແລະ ຊ ັ້ ນຄົນທີ 3: ຊາວສາມັນ ຊົນ ເຊງໄດ ິ່ ້ສ້າງຄວາມຂດແຍ ັ ່ງໃນສງຄັ ມໃນນ ົ ັບມື້ນັບສູງຂ ຶ້ນ, ໂດຍສະເພາະແມນຊ່ ັ້ ນຄົນທີ 3 ທ ີ່ ເປັນປະຊາກອນສ່ວນຫາຍຂອງຝຣ ຼ ັ່ ງກວມເອາ ົ 90% ຂອງປະຊາກອນທງໝັ ດເປ ົ ັນພວກທີ່ບໍ່ໄດ້ ຮັບສິດໃດໆໃນສັງຄມ, ແຕ ົ ່ພັດເປັນພວກທີ່ຕ້ອງເສຍພາສີທີ່ດິນ ແລະ ລາຍໄດ້ໃຫ້ລັດ. ນອກຈາກ ນີ້, ຍັງຖກເກ ື ບເກນໄປເປ ັ ັນກໍາລັງແຮງງານໃຫ້ລັດ ໂດຍບໍ່ມີຄ່າຕອບແທນ ແລະ ບໍ່ມີເວລາເພ ື່ ອຫາ ລ້ຽງຊີບ. ພອມ້ ນ ັ້ ນຍງມັ ີນາຍທຶນ, ທະນາຄານ, ພໍ່ຄ້າ ແລະ ນກສັ ຶກສາ, ປນຍາຊ ັ ນທົ ີ່ບໍ່ມີສິດທາງ ດ້ານການເມອງ ແຕ ື ່ເປັນຜູ້ຄວບຄມທາງເສດຖະກ ຸ ດ ໄດ ິ ຮຽກຮ ້ ້ອງໃຫ້ມີການປ່ຽນແປງການປກ ົ ຄອງດ້ວຍການທໍາລາຍລະບົບເກ ົ່ າເພ ື່ ອມີອໍານາດທາງການເມືອງ. ທາງດານເສດຖະກ ້ ິດ: ເຖງວິ ່າຈະມີການປັບປຸງໃຫ້ດີຂຶ້ນ ເປນຕັ ົ້ ນແມ່ນດານອ ້ ດສາຫະກ ຸ ໍາ ແລະ ການຄາທ້ ີ່ມີການຂະຫຍາຍຕົວສູງພໍສົມຄວນ, ຜົນຜະລດເພ ິ ມຂ ີ່ ຶ້ ນຍອນມ ້ ການນ ີ ໍາໃຊ້ເຕກ ັ ນິກໃໝ່ກໍຕາມ. ແຕ່ໂດຍລວມ, ເສດຖະກດຂອງຝຣ ິ ັ່ງ ໃນສະຕະວັດທີ XVIII ແມນມ່ ີການຂະ ຫຍາຍຕົວຊາເພາະຖ ້ ືກກດກີ ັນຈາກລະບອບສັກດນາ ໂດຍສະເພາະແມ ິ ່ນທາງດ້ານການຄາ ທ ້ ີ່ມີ ລະບົບພາສີອາກອນແບບຫາຍຂ ຼ ນຕອນ ແລະ ເຄ ັ້ ອງວ ື່ ດແທກແຕກຕ ັ າງກ ່ ນໃນແຕ ັ ລະເຂດ ເຊ ່ ິ່ງ ເປັນການກດຂວາງການຂະຫຍາຍຕ ີ ົວຂອງການຄາ. ້ 2. ' , # $ 2.1 fi ffl '*fl%, # ຈັກກະພັດນິຍົມ ເປັນປາກດການສ ົ າຄໍ ັນຍ ິ່ງໃນປະຫວດສາດໂລກ ເຊ ັ ິ່ ງມີຜົນກະທບຕົ ໍ່ສັງ ຄົມໂລກ ແລະ ການພົວພນລະຫວ ັ ່າງປະເທດທັງໃນຍກນຸ ັ້ ນ ແລະ ຍກຕຸ ໍ່ ມາ. ດງນ ັ່ ນ, ເພ ັ້ ື່ອໃຫ້ເຂ ົ້ າ ໃຈຢ່າງເຖິງຖອງກ່ຽວກບປາກ ັ ົດການດງກ ັ່ າວ ແລະ ຜ ່ ົນທ ີ່ ຕາມມານນ, ຈ ັ້ າເປ ໍ ນຈະຕ ັ ້ອງໄດ້ເຂາໃຈ ົ້ ຄວາມໝາຍຂອງຄາວໍ ່າ “ຈກກະພ ັ ດນັ ິຍົມ” ເຊິ່ ງຄໍານ ີ້ໄດ້ມີຜູ້ໃຫຄວາມໝາຍໄວ ້ ້ແຕກຕາງກ ່ ນເຊ ັ ັ່ ນ: 6HisTB M6 final CACIM.pdf 35 7/31/2015 9:42:33 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
31 - ຈັກກະພັດໝາຍເຖິງ ການຂະຫຍາຍອິດທິພົນ ຫ ອຼື ານາດການປ ໍ ົກຄອງຂອງຊາດໜ ຶ່ ງ ຫຼື ລັດໜ ຶ່ງ ໄປຍງດັ ິນແດນຂອງລັດອ ື່ນອາດເປັນໄປໃນທາງການເມືອງ, ການທະຫານ, ເສດຖະກິດ ແລະ ວັດທະນະທໍາທາງໃດທາງໜຶ່ ງ ຫ ທຼື ກທາງກ ຸ ໍໄດ້ 3 . - ຈັກກະພັດ ແມນໄລຍະສ ່ ູງສຸດຂອງການຜູກຂາດ ທັງແມ່ນຕອນທ້າຍຂອງລະບອບທຶນນິຍົມ4 . - ຈັກກະພັດ ແມ່ນລັກສະນະການໃຊເຄ້ ື່ ອງມືທາງການເມອງ ແລະ ການທ ື ດຍູ ຶດຄອງດິນ ແດນຂອງເຜ ົ່ າອ ື່ ນ ຫຼື ຊນຊາດອ ົ ື່ ນເພອຫາໂອກາດລ ື່ ົງທນທາງການຄ ຶ ້າ ແລະ ອຸດສາຫະກໍາ5 . ສັງລວມແລ້ວ, ຄໍາວາ “ຈ ່ ກກະພ ັ ັດ” ໝາຍເຖິງ ລັດທແຜີ ່ອໍານາດ, ອິດທິພົນ ເພອຍ ື່ ດຄອງ ຶ ເອົາດິນແດນປະເທດອື່ນມາຢໃຕູ່ ້ອະທິປະໄຕຂອງຕນ ຫ ົ ເວ ຼື ົ້ າອກຢີ ່າງໜ ຶ່ ງວາຈ່ ກກະພ ັ ັດແມ່ນນະ ໂຍບາຍແຜ່ອໍານາດອະທປະໄຕ ດ ິ ້ວຍການເຂ ົ້ າຄອບຄອງເອາດົ ິນແດນຂອງປະເທດອື່ ນ. ຈັກກະພັດ ປາກົດຕົວຂ ຶ້ນໃນສັງຄມໂລກເວລາໃດນ ົ ັ້ນເປັນການຍາກທ ີ່ຈະບອກໄດ ເພາະ ້ ວ່າການຂະຫຍາຍຕົວ, ການສ້າງອານາຈກ ແລະ ການກວາດຕ ັ ້ອນເອົາຊາວຕາງຊາດ ມາຢ ່ ູ່ພາຍ ໃຕ້ການປົກຄອງຂອງຄນນົ ນໄດ ັ້ ້ມີມາຕງແຕ ັ້ ່ຍຸກບູຮານ. ເປັນຕນແມ ົ້ ນຈ່ ັກກະພດໂັ ຣແມັງ, ຈັກກະ ພັດອົດຕາມານ ແລະ ອນໆ. ື່ 2.2 ' ' ,# ນັບແຕ່ກາງສະຕະວັດທີ XIX ເຖງຕິ ົ້ ນສະຕະວັດທີ XX ເປັນໄລຍະທີ່ປະເທດເອີຣົບຕາ ເວັນຕົກ ຫັນມາຟນຟື້ ນະໂຍບາຍແຂ ູ ງຂ່ ັນກັນຂະຫຍາຍອໍານາດຄ ັ້ງໃຫຍ່ທາງດ້ານເສດຖະກິດ, ການເມືອງ, ການທະຫານ ແລະ ວດທະນະທ ັ າ ເຊ ໍ ງເປິ່ ັນຜົນເຮັດໃຫ້ດິນແດນສ່ວນຕ່າງໆ ໃນທະ ວີບອາຊ ແລະ ອາຟຣ ີ ິກາ ຕ້ອງຕົກຢູ່ໃຕ້ອິດທິພົນ ແລະ ການປົກຄອງຂອງປະເທດເອີຣົບຕາເວນ ັ ຕົກຈົນເກືອບໝົດສ ິ້ນ. ການກາຍເປນຈັ ກກະພ ັ ັດໃນສະຕະວັດທີ XIX ໂດຍສະເພາະນັບແຕ່ໄລ ຍະປ ຄ.ສ ີ 1870-1914 ມີສາເຫດມາຈາກຫຼາຍປັດໄຈຄ: ື ff,% ' ) $ : ການຄ ົ້ ນພບຄວາມຮ ົ ໃໝູ້ ໆທາງດ ່ ້ານວິທະຍາສາດ ແລະ ເຕັກໂນໂລຊ ຈີ ົນກາວໄປເຖ ້ ງການປະດ ິ ິດຄິດຄ ົ້ ນເຄອງມ ື່ ື, ເຄອງຈ ື່ ັກລວມທັງການນໍາເອາວົ ິທີການ ໃໝ່ໆມາໃຊໃນລະບ ້ ບການຈ ົ ັດການ, ມການສະແຫວງຫາທ ີ ຶນໃນຮບແບບຕ ູ ່າງໆ, ການນໍາເອົາ 3 ອ້າງໃນ ວລາສະວ ິ ົງ ພົງສະບດ ຸ 1991:368 4 ອ້າງໃນ ປ.ນີ ກີຕິນ 1985:231 5 ອ້າງໃນ ທ່ານ ທອງສະຫວດ ັ 1992:335 6HisTB M6 final CACIM.pdf 36 7/31/2015 9:42:33 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
32 ເຄ ື່ ອງຈກມາໃຊ ັ ້ເຂ ົ້າໃນຂະແໜງການກະສິກໍາ ແລະ ການຜະລດສິ ິ່ ງຂອງທດແທນແຮງງານຂອງ ົ ຄົນ ແລະ ສດ. ການປ ັ ່ຽນແປງດັ່ ງກາວ ໄດ ່ ້ເຮັດໃຫ້ປະລິມານສິນຄ້າເພ ີ່ ມຂນຢຶ້ ່າງວ່ອງໄວພ້ອມທັງ ມີຈໍານວນຫຼາຍຈົນເກນຄວາມຕ ີ ອງການຂອງການຊ ້ ມໃຊ ົ ້ພາຍໃນປະເທດ ຈຶ່ ງມຄວາມຈ ີ າເປ ໍ ນທັ ີ່ ຈະຕອງສະແຫວງຫາຕະຫ ້ າດຈ ຼ ໍາໜາຍສ ່ ນຄິ ້າ ແລະ ແຫຼ່ງວັດຖຸດິບທີ່ຈໍາເປນ ເພ ັ ອປື່ ້ອນເຂ ົ້າໃນ ໂຮງງານອດສາຫະກ ຸ າ ແລະ ອ ໍ ກຢີ າງໜ່ ງກ ຶ່ ໍເພ ື່ອເປັນແຫຼ່ງລົງທນຫວ ຶ ງຜັ ົນກາໄລໃນຕ ໍ ່າງປະເທດ. ສະນ ັ້ນ, ປັດໄຈທາງດານເສດຖະກ ້ ດ ຈ ິ ງມ ຶ່ ີຜົນເຮັດໃຫແນວຄ ້ ິດສະແຫວງຫາອານານິຄົມເກີດຂຶ້ນ ເພ ື່ອເປັນຕະຫຼາດຈາໜໍ ່າຍສິນຄ້າ, ແຫຼ່ງວັດຖຸດິບ ແລະ ບ່ອນລົງທນ. ດ ຶ ້ວຍເຫດນ ັ້ນ, ໃນກາງສະ ຕະວັດທີ XIX ບນດາປະເທດເອ ັ ີຣົບຈງແຂ ຶ່ ່ງຂັນກນຈັ ບຈອງດ ັ ນແດນຕ ິ ່າງໆມາເປນອານານ ັ ິຄົມ ຂອງຕນ. ົ ff,% $ $: ແນວຄດໃນເລ ິ ື່ອງຄວາມເປັນຊາດໄດ້ກໍ່ຕົວ ຂຶ້ນໃນທະວບເອ ີ ີຣົບນັບຕ ັ້ ງແຕ່ສະຕະວັດທີ XVIII ໂດຍເນັ້ ນເຖງຄວາມຜ ິ ກພູ ນໃນການໃຊ ັ ພາ ້ ສາ ຮ່ວມກັນ, ມຂະນ ີ ົບທານຽມ, ຮ ໍ ດຄອງປະເພນ ີ ແລະ ພ ີ ື້ ນຖານທາງດ້ານປະຫວັດສາດຄ້າຍຄືກັນ. ແຕ່ກ້າວເຂ ົ້ າສສະຕະວ ູ່ ັດທີ XIX ແນວຄດຊາດນ ິ ິຍົມບໄດໍ່ ້ຢຸດຢູ່ພຽງເທ ົ່ ານ ັ້ ນ, ມນໄດ ັ ້ຂະຫຍາຍ ຂອບເຂດໃຫກວ້ ້າງໄປອີກດ້ວຍຄວາມເຊ ື່ ອທີ່ວ່າ “ຊາດຕົນເໜືອກວາຊາດອ ່ ນ” ໃນທ ື່ ຸກດານ. ການ ້ ປູກຝັງແນວຄດຊາດນ ິ ິຍົມມີສ່ວນເຮັດໃຫປະຊາຊ ້ ົນເກດມີ ີຄວາມຮັກຊາດ, ມຄວາມສາມ ີ ກຄັ ີເປັນ ຈິດໜ ຶ່ງໃຈດຽວ ໃນການພດທະນາສ ັ າງສາປະເທດຊາດ. ແຕ ້ ່ໃນຂະນະດຽວກນກັ ອາດເຮ ໍ ັດໃຫ້ຄົນ ໃນຊາດຂາດການເບິ່ ງບນຫາຕ ັ າງໆຢ ່ າງມ ່ ເຫດຜ ີ ນ ເພາະເຊ ົ ື່ ອຕາມທດສະນະທ ັ ີ່ວ່າ “ຊາດຕນເໜົ ືອ ກວ່າຊາດອ ື່ນ” ແລະ ເປນຊາດທ ັ ີ່ຖືກຕ້ອງ, ຍ ິ່ງໃຫຍ່ຢູ່ສະເໝີ. ສະນນ, ບ ັ້ ັນຫານ ໄດ ີ້ ້ເປັນຊ່ອງທາງ ເຮັດໃຫ້ລັດຖະບານມຄວາມຫວ ີ ັງນໍາແຕ່ຜົນປະໂຫຍດສ່ວນຕົວ ໃຊ້ນະໂຍບາຍຊາດນິຍົມນາພາ ໍ ປະຊາຊົນໃນຊາດກ້າວເຂ ົ້ າສູ່ສົງຄາມໄດໂດຍງ ້ າຍເຊ ່ ນ: ປະເທດເຢຍລະມ ັ່ ນ, ອ ັ ີຕາລີ, ຍີ່ປຸ່ນ ແລະ ອື່ນໆ. ເວ ົ້ າລວມແລວ, ເລ ້ ີ່ ມແຕ່ກາງສະຕະວັດທີ XIX ເປັນຕ ົ້ ນມາ ບັນດາປະເທດທນນຶ ິຍົມ ໄດ້ ພາກນຊັ ່ວງເສງກັ ັນຢາງເ ່ ສລ, ບ ີ ັນດາໂຮງງານອຸດສາຫະກໍາຂະໜາດໃຫຍ ທ່ ີ່ນໍາໃຊ້ເຄ ື່ ອງກນຈົ ັກ ໄດ້ເກີດຂ ຶ້ນຢາງຫ ່ ວງຫ ຼ າຍ ແລະ ມ ຼ ີການຜະລິດແບບແຂ່ງຂັນກນເພ ັ ອຫາກ ື່ າໄລ. ດ ໍ ັ່ ງນ ັ້ ນ, ມາຮອດ ຊຸມປີ 30 ຂອງສະຕະວັດທີ XIX ບນດາໂຮງຈ ັ ກໂຮງງານຂະໜາດນ ັ ້ອຍທີ່ຢູ່ບັນດາປະເທດທຶນ ນິຍົມໄດ້ຄ່ອຍໆລ ົ້ ມລະລາຍ. ການຜະລິດທັງໝົດໄດ້ຕົກຢູ່ໃນກາມໍ ຂອງກ ື ຸ່ມນາຍທຶນໃຫຍ. ພວກ ່ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 37 7/31/2015 9:42:33 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
33 ເຂົາໄດ້ຕົກລົງກັນກໍານດລາຄາເປ ົ ນເອກະພາບ ເພ ັ ື່ ອຫາຜົນກາໄລ ແລະ ຜ ໍ ກຂາດທາງດ ູ ານເສດ ້ ຖະກິດ. ດ ັ່ ງນນ, ກ ັ້ ມບຸ່ ໍລິສັດຜູກຂາດຈ ຶ່ງໄດ້ເກີດຂ ຶ້ນຢາງຫ ່ ຼວງຫາຍເຊ ຼ ນ: ກ ັ່ ມບຸ່ ໍລິສັດຜູກຂາດ ທຣດ ັ (Trust) ຂອງອາເມຣິກາ, ກຸ່ມບໍລິສັດຜກຂາດ ມ ູ ິດຊູບິຊິ (Missubisi) ຂອງຍີ່ປຸ່ນ, ກມບຸ່ ໍລິສັດ ຜູກຂາດ ກາກແຕນ (Cartel) ຂອງເຢຍລະມັນ. ພາຍຫງວຼັ ິກິດການທາງດ້ານເສດຖະກິດລະ ຫວ່າງ ປີ ຄ.ສ 1900-1903 ຜ່ານພ ົ້ນໄປ, ພວກນາຍທຶນອຸດສາຫະກາ ແລະ ນາຍທ ໍ ນທະນາຄານ ຶ ໃຫຍ ໄດ ່ ້ເຕາໂຮມເຂ ົ້ າກ ົ້ ັນເພັນນາຍທນການເງ ຶ ນ ແລະ ເປ ິ ັນຜຄວບຄ ູ້ ຸມການຜະລດສິ ່ວຍຫາຍໃນ ຼ ສັງຄົມເຮດໃຫ ັ ້ຮູບແບບການຜະລດແບບເກ ິ ົ່າກາຍມາເປັນຮູບແບບບໍລິສັດ. ມາຮອດເວລານ, ລ ີ້ ດ ັ ທິທຶນນິຍົມໄດ້ກ້າວຂ ຶ້ ນສູ່ໄລຍະສູງສດ ນ ຸ ນແມ ັ້ ່ນໄລຍະຈັກກະພັດ. ໃນສັງຄມນົ , ພວກເຈ ີ້ າເສດຖ ົ້ ີ ໄດ້ກາຍເປັນຜູ້ຄວບຄມທາງດ ຸ ້ານເສດຖະກິດ, ສງຄັ ມ ແລະ ທ ົ ງເປັ ັນຜູ້ບົງການລດຖະບານໃຫ ັ ້ດໍາ ເນີນໄປຕາມແນວທາງຂອງຕົນ ເພ ື່ອເປດກວ ີ ້າງການຂະຫຍາຍດນແດນ ແລະ ວາງແຜນເພ ິ ື່ ອແບ່ງ ປັນໂລກຄນໃໝ ື ່. 3. * *fl%, # 3.1 , # '0ffl ພາຍຫງທຼັ ີ່ ເຢຍລະມັນ ສາເລ ໍ ັດການເຕາໂຮມຄວາມເປ ົ້ ນເອກະພາບແຫ ັ ່ງຊາດ ພາຍໃຕ້ ນະໂຍບາຍ “ເລືອດ ແລະ ເຫຼັກ” ຕາມແຜນການຂອງ ບິດສະມາກ ປີ ຄ.ສ 1871 ແລ້ວ ເສດຖະ ກິດເຢຍລະມນ ໄດ ັ ້ມີການຂະຫຍາຍຕົວຢາງວ ່ ່ອງໄວໃນເວລາອນສັ ັ້ ນ ຈົນກາຍເປັນປະເທດຊັ້ ນນໍາ ທີ່ຢືນຢູ່ອັນດບໜັ ຶ່ ງຂອງທະວີບເອີຣົບ ແລະ ອັນດບທັ ສອງຂອງໂລກຖ ີ ັດຈາກອາເມຣິກາ. ການທ ີ່ ອຸດສາຫະກາຂອງເຢຍລະມ ໍ ັນຂະຫຍາຍຕົວຢ່າງກະໂດດຂັ້ ນນນ ກ ັ້ ໍຍ້ອນມີຂໍ້ສະດວກຫາຍຢ ຼ ່າງ, ແຕ່ສິ່ງທີ່ສໍາຄນກວ ັ ່າໝູ່ ແມ່ນຄວາມກ້າວໜ້າທາງດານເຕ ້ ັກນກ, ຊ ິ ັບພະຍາກອນມະນຸດ ແລະ ກ້ອນທຶນຈາກຄ່າປະຕິກໍາສງຄາມ ົ 5.000 ລ້ານຟຣັງຈາກລັດຖະບານຝຣັ່ ງ. ຈາກການສ້າງເສດຖະກິດແບບໃໝ່ຄື: ຮບແບບການຜະລ ູ ິດທ ີ່ແນໃສການຜະລ ່ ິດລວມສູນ ໂດຍສະເພາະແມ່ນຂະແໜງອຸດສາຫະກາຂອງບ ໍ ນດາໂຮງຈ ັ ັກໂຮງງານຕ່າງໆ ໄດ້ໂຮມເຂາກ ົ້ ັນ ເປັນສະຫະພນການຜະລ ັ ິດໜ ຶ່ ງເອ ີ້ ນວ່າ: “ສະຫະພັນການຜະລິດກາກແຕນ” ແລະ “ສະຫະພັນ ການຈາໜໍ ່າຍແຊັງດີກາ (Syndicat)” ພອມທ ້ ັງຈັດຕງທະນາຄານການຄ ັ້ າຂ້ ນ ເພ ຶ້ ື່ອສະດວກໃນ ການໝນວຽນເງ ູ ິນຕາ. ຈາກການກໍາເນີດສະຫະພນດັ ັ່ ງກ່າວ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ເສດຖະກດທິ ຶນນິຍົມເຢຍ ລະມນໄດ ັ ້ກ້າວເຂ ົ້ າສູ່ໄລຍະຈັກກະພັດ. 6HisTB M6 final CACIM.pdf 38 7/31/2015 9:42:33 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
34 ເພ ື່ອປະຕິບັດຕາມແຜນການຂອງຈກກະພ ັ ັດ ແລະ ຊນຊົ ັ້ ນນາຍທຶນໃຫຍ, ອ ່ ານາດການ ໍ ປົກຄອງຜະເດັດການຂນເສ ຸ ິກເຢຍລະມນ ໄດ ັ ້ດໍາເນນນະໂຍບາຍບຽດຍ ີ ຶດດນແດນຢ ິ ູ່ຕາມທະວີບ ຕ່າງໆ. ທັງນີ້ກໍຍ້ອນວາ ເຢຍລະມ ່ ັນ ເປນປະເທດທ ັ ຶນນິຍົມທ ີ່ ເກີດຂນຊ ຶ້ ້າ ຈງບ ຶ່ ໍ່ມີລະບົບຫົວເມອງ ື ຂຶ້ນເທ ົ່ າທຽມກັບຈັກກະພດອັ ື່ ນໆ. ດ ັ່ ງນນ, ມາຮອດປ ັ້ ຄ.ສ ີ 1882 ເຢຍລະມນ ໄດ ັ ້ຈັດຕ ັ້ ງກຸ່ມສາພໍ ັນ ສາມປະເທດຂຶ້ ນ ທີ່ມີຈຸດປະສົງເພອແບ ື່ ງໂລກຄ ່ ືນໃໝ່ປະກອບມ: ເຢຍລະມ ີ ັນ-ໂອຕຣິດ, ຮົງກາລີ, ອີຕາລ. ເພ ີ ອບ ື່ ັນລຸຈຸດປະສງຢາກເປ ົ ນເຈ ັ າໂລກ ພວກຊ ົ້ ົນຊ ັ້ນປົກຄອງເຢຍລະມນໄັ ດ້ວາງຄາຂວ ໍ ັນ ໃນສະຕະວັດທີ XX ວ່າ: “ພິພົບນ ີ້ ແມນນ່ ິເວດສະຖານຂອງຊົນຊາດ ເຢຍລະມັນຜປະເສ ູ້ ີດ…” ພວກເຂົາຈງອອກແຮງແຂ ຶ່ ່ງຂັນຜະລດອາວ ິ ຸດ, ປບປັ ງກອງທ ຸ ັບໃຫ້ເຂ ັ້ ມແຂງ ເຊງເຮ ິ່ ັດໃຫ້ຈັກກະ ພັດເຢຍລະມນກຽມເປ ັ ີດສງຄາມໂລກໃນໄລຍະຕ ົ ມາ. ໍ່ 3.2 , # fl'2$ ພາຍຫງສຼັ ົງຄາມກາງເມືອງ ປີ ຄ.ສ 1861-1865 ເສດຖະກິດທຶນນິຍົມຂອງອາເມຣິກາໄດ້ ຂະຫຍາຍຕົວຢ່າງວ່ອງໄວ, ພຽງແຕ່ 30 ປ ຫີ ງຈາກສ ຼັ ົງຄາມກາງເມອງອາເມຣ ື ິກາກສາມາດຍ ໍ ກຖາ ົ ນະທາງດານອ ້ ຸດສາຫະກາໃຫ ໍ ້ຂຶ້ນມາຢູ່ອັນດັບທີ I ຂອງໂລກ. ປ ຄ.ສ ີ 1894 ປະລມານຜ ິ ົນຜະລິດ ອຸດສາຫະກາກວມ ໍ 1 ສ່ວນ 2 ໃນເອີຣົບ. ຕອນທ້າຍຂອງສະຕະວັດທີ XIX ຂະແໜງການຜະລິດ ອຸດສາຫະກາ ໄດ ໍ ້ເຕາໂຮມເຂ ົ້ ົ້ າກັນເປັນສະຫະພັນການຜະລິດ ເອນວ ີ້ ່າ: “ທຣັດ (Trust)” ທີ່ເປັນ ອົງການຜກຂາດ ແລະ ມ ູ ີຢູ່ທົ່ວໄປໃນສະຫະລັດອາເມຣິກາ, ເປັນອົງການທ ີ່ ເຕາໂຮມເອ ົ້ າບົ ັນດາ ໂຮງຈັກໂຮງງານ ແລະ ກອນທ ້ ຶນທ ີ່ເປັນຂອງສະມາຊກດິ ໍາເນີນທລະກ ຸ ິດ ແລ້ວແບງຜ່ ົນກາໄລຕາມ ໍ ອັດຕາສ່ວນຕນທ ົ້ ຶນຂອງແຕລະຄ ່ ົນ. ປ ຄ.ສ ີ 1900 ຢູ່ອາເມຣິກາ ໄດ້ມີອົງການຜກຂາດເຖ ູ ິງ 445 ອງ ົ ການ. ຈາກການກໍາເນີດລະບອບຜກຂາດ ໄດ ູ ້ເຮດໃຫ ັ ສະຫະລ ້ ດອາເມຣ ັ ິກາກ້າວເຂາສ ົ້ ູ່ເສນທາງ ັ້ ຈັກກະພັດ ເຊ ິ່ ງພວກເສດຖີໄດ້ກາຍເປນຜັ ູ້ບັນຊາທງໝັ ົດ ບໍ່ວ່າຈະເປັນທາງດານເສດຖະກ ້ ິດ, ສັງ ຄົມ, ການເມອງ ແລະ ບ ື ໍລິຫານປະເທດ. ສ່ວນປະທານາທິບໍດີພຽງແຕ່ປະຕິບັດຕາມຄາບໍ ງການ ົ່ ແລະ ເປັນເຄອງມ ື່ ືຮັບໃຊໃຫ້ ້ພວກເຂົາເທານ ົ່ ັ້ນ. ພາຍໃຕ້ການປົກຄອງຂອງອິດທິພົນ “ລາຊາອຸດ ສາຫະກາ” ສະພາບການດ ໍ າລໍ ົງຊີວິດຂອງຊາວຜູ້ອອກແຮງງານແມນທ່ ຸກຍາກ ແລະ ຖກກື ົດຂີ່ຂູດ ຮີດ. ລະບອບຈໍາແນກຜວພິ ນ, ແບ ັ ງແຍກເຊ ່ ື້ອຊາດໄດ້ກໍາເນີດຂ ຶ້ນພາຍໃຕ້ອົງກອນສາມເຄ (KuKlux-Klan) ທີ່ດໍາເນີນການຂູດຮີດຢາງໂຫດຮ ່ າຍທ ້ ີ່ສຸດ. ອາເມຣິກາເປັນປະເທດທຶນນິຍົມທ ີ່ ເກີດ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 39 7/31/2015 9:42:33 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
35 ຂຶ້ນຊ້າຈ ຶ່ ງຕອງການອານາເຂດ ເພ ້ ື່ອເປັນຕະຫາດການຄ ຼ ້າ, ແຫຼ່ງວດຖັ ຸດິບ ແລະ ແຫຼ່ງລົງທນ. ມາ ຶ ຮອດສະຕະວດທັ ີ XX ສະຫະລດອາເມຣ ັ ິກາໄດ້ດໍາເນນການບຽດຍ ີ ດເອ ຶ ົາດນແດນທາງພາກກາງ ິ ແລະ ຕາເວນຕັ ົກຂອງເຜາອ ົ່ ິນເດຍແດງ ພ້ອມທັງຍດຄອງເອ ຶ າປະເທດຕ ົ າງໆໃນເຂດອາເມຣ ່ ິກາ ລາຕນ ເຊ ິ ນ: ໃນປ ັ່ ີ ຄ.ສ 1889 ຮ່ວມມືກັບແອັດສະປາຍຍດເອ ຶ າກົ ຍບາ, ບ ຸ ັນດາເກາະຟີລິບປນ ິ ເພ ື່ອເປັນເສ ັ້ ນທາງເຂ ົ້ າສປະເທດຈ ູ່ ນ. ີ 3.3 ,# fl % $ ໃນຕອນຕົ້ ນຂອງສະຕະວັດທີ XIX ອງກັ ິດເປນປະເທດທ ັ ໍາອິດທ ີ່ໃຊລະບ ້ ບອົ ດສາຫະກ ຸ າ ໍ ແລະ ຢູ່ອັນດບທັ ີ I ຂອງໂລກທາງດ້ານຜົນຜະລດອິ ຸດສາຫະກໍາ. ແຕ່ພໍມາຮອດຕອນທາຍຂອງສະ ້ ຕະວັດທີ XIX ອັງກິດໄດ້ຄ່ອຍເສຍບົດບາດທາງດານເສດຖະກ ້ ິດໃຫ້ແກ່ອາເມຣິກາ, ເຢຍລະມນ ັ ທີ່ເປັນປະເທດທຶນນິຍົມເກດຕາມຫ ີ ຼັງ. ທັງນີ້ກໍຍ້ອນວາ ການຜະລ ່ ດລວມສ ິ ູນໃນຮູບແບບບໍລິສັດ ຜູກຂາດຂອງອັງກິດດາເນ ໍ ນການຊ ີ ້າກວ່າໝູ່. ໃນຕອນຕົ້ ນຂອງສະຕະວັດທີ XX ບໍລິສັດຜກຂາດອ ູ ດສາຫະກ ຸ າ ໄດ ໍ ້ສໍາພັນກບທະນາ ັ ຄານ ໃຫຍ່ 5 ແຫງ ດ ່ ໍາເນນການຄວບຄ ີ ມເສດຖະກ ຸ ດທິ ັງໝົດຂອງອງກັ ິດ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ອັງກິດກາວ້ ເຂ ົ້ າສູ່ລັດທິຈັກກະພັດ. ເພອຍາດເອ ື່ າບົ ດບາດຜ ົ ູ້ນໍາທາງດານອ ້ ຸດສາຫະກາ ທ ໍ ີ່ສູນເສຍໄປກບຄັ ືນ ມາ, ຊນຊົ ັ້ ນນາຍທຶນອັງກດ ໄດ ິ ້ດໍາເນນສີ ົງຄາມເປີດກວ້າງດນແດນຢ ິ ູ່ຫົວເມອງຂ ື ຶ້ ນຕ່າງໆ ດວຍ້ ການໃຊ້ຄໍາຂວັນທີ່ຫຼອກລວງວ່າ: “ພາລະກິດອັນສະຫງ່າງາມແມ່ນການສ້າງຄວາມສີວິໄລໃຫ້ແກ່ ປະຊາຊາດທີ່ຍັງຫາຫຼ້ ຼັງ” ເພື່ອປະຕິບັດຕາມຄໍາຂວັນນ, ອ ີ້ ັງກິດ ໄດ້ແຊກແຊງເຂາກ ົ້ ິດຈະການພາຍ ໃນຂອງປະເທດຕ່າງໆເຊ ັ່ ນ: ບກເຂ ຸ ົ້າປະເທດຈີນ, ຕດແບ ັ ່ງດິນແດນຂອງທະວີບອາຟຣິກາ, ຍຶດ ຄອງຊູດັງ ແລະ ເອຢິບ. ເວ ົ້ າລວມແລ້ວ, ນັບແຕ່ປີ ຄ.ສ 1896 ເປນຕັ ົ້ ນມາອງກັ ດໄດ ິ ້ປັບປງອຸ ໍາ ນາດຢູ່ຕາມຫວເມ ົ ືອງຂນ ແລະ ຂະຫຍາຍດ ຶ້ ນແດນອອກຢ ິ າງກວ ່ ້າງຂວາງ. ດ ັ່ ງນນ, ມາຮອດປ ັ້ ີ ຄ.ສ 1914 ປະຊາກອນຫົວເມືອງຂນຂອງອ ຶ້ ັງກິດມີເຖິງ 40 ລ້ານຄົນ ເຊ ິ່ ງເທ ົ່ າກບ ັ 1 ສ່ວນ 4 ຂອງ ປະຊາກອນໂລກ ແລະ ມີເນ ື້ ອທ ີ່ ເຖິງ 30 ກວ່າລານກ ້ ໂລຕາແມ ິ ດ ຫ ັ ຼືເທ ົ່ າກບ ັ 1 ສ່ວນ 4 ຂອງ ເນ ື້ ອທ ີ່ໂລກ. ຈາກການເປີດກວ້າງດນແດນ ແລະ ຂະຫຍາຍອ ິ ດທິ ິພົນໃນຫົວເມືອງຂນຢຶ້ ູ່ຕາມພາກ ສ່ວນຕ່າງໆຂອງໂລກຈັກກະພັດອງກັ ິດໄດ້ມີຂໍ້ຂັດແຍງກ່ ັບປະເທດຈກກະພ ັ ັດອນໆ ນ ື່ າໄປສ ໍ ູ່ການ ກໍາເນີດສົງຄາມໃນໄລຍະຕມາ. ໍ່ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 40 7/31/2015 9:42:33 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
36 3.4 , # 42 " % ໃນຕອນທາຍຂອງສະຕະວ ້ ດທັ ີ XIX ຝຣັ່ງເປັນປະເທດທີ່ມີເສດຖະກິດຂະຫຍາຍຕົວຊ້າ ຖ້າທຽບໃສໃນລະຫວ ່ າງກາງສະຕະວ ່ ັດທີ XIX, ເນອງຈາກວ ື່ ່າສະພາບສັງຄມພາຍໃນມ ົ ີຄວາມ ຂັດແຍ່ງກນ ແລະ ໄດ ັ ້ເສຍຄ່າປະຕິກໍາສງຄາມເປ ົ ນຈັ ານວນເງ ໍ ນຫິ ຼວງຫຼາຍ ພ້ອມທງສັ ູນເສຍເຂດ ທີ່ມີຊັບພະຍາກອນອນອັ ຸດົມສົມບູນໃຫແກ້ ເຢຍລະມ ່ ັນ. ແຕ່ຍ້ອນຝຣັ່ ງມີອິດທິພົນທາງດານການ ້ ເງິນໃນການລງທົ ຶນຢູ່ຕ່າງປະເທດຫາຍກວ ຼ ່າປະເທດອນ ແລະ ກ ື່ ຸ່ມບໍລິສັດຜູກຂາດກໍໄດ້ເຂາຄວບ ົ້ ຄຸມອົງການເສດຖະກດ ເຮ ິ ດໃຫ ັ ຝຣ້ ັ່ ງມຄວາມເຂ ີ ັ້ມແຂງກາຍມາເປນປະເທດຈ ັ ັກກະພັດອນດັ ັບ 4 ຂອງໂລກຖດຈາກອາເມຣ ັ ິກາ, ເຢຍລະມນ ແລະ ອ ັ ັງກິດ. ຈາກການມີກ້ອນທຶນ ແລະ ປອຍໃຫ ່ ້ ຕ່າງປະເທດກູ້ຢືມເງິນເປັນຈານວນຫ ໍ ຼວງຫາຍ ຝຣ ຼ ັ່ ງຈ ຶ່ງກາຍເປນຈັ ກກະພ ັ ັດເຈ ົ້ າໜ. ີ້ ເຖິງວ່າຈັກກະພັດຝຣັ່ ງ ຈະພົບກັບຄວາມວຸ່ນວາຍພາຍໃນທມາຈາກການສ ີ່ ັບປ່ຽນກັນຂຶ້ນ ກໍາອານາດຂອງກ ໍ ມທຸ່ ຶນນິຍົມກໍຕາມ ແຕ່ພວກເຂາກົ ໍບໍ່ໄດ້ປະລະນະໂຍບາຍຂະຫຍາຍອານາດຢ ໍ ູ່ ດິນແດນຫົວເມືອງຂນ ເຊ ຶ້ ິ່ງໃນເວລານ ັ້ນ ຝຣັ່ງໄດ້ຢືນຢູ່ອັນດັບ 2 ຖັດຈາກອັງກິດ. 3.5 , # "&" ໃນຕອນທາຍຂອງສະຕະວ ້ ດທັ ີ XIX ຫາຕ ົ້ ນສະຕະວັດທີ XX ຍີ່ປຸ່ນ ໄດ້ກ້າວເຂາສ ົ້ ູ່ເສ ັ້ ນ ທາງການຂະຫຍາຍຕົວ ໄປຕາມເສັ້ ນທາງທຶນນິຍົມ ດ້ວຍການລງທົ ຶນໃສ່ອຸດສາຫະກໍາໃນທຸກດານ້ ເຊ ິ່ງໄດ້ຮັບການສະໜັບສະໜູນຈາກລັດຖະບານ ແລະ ພະເຈາຈ ົ້ ກກະພ ັ ດເຊ ັ ັ່ນ: ໃນປ ຄ.ສ ີ 1895 ອຸດສາຫະກາຖໍ ່ານຫີນມພຽງ ີ 13.000.000 ໂຕນ, ອດສາຫະກ ຸ າເຫໍ ກກຼັ າມ້ ີ 1.000 ໂຕນ. ມາຮອດປີ ຄ.ສ 1914 ອດສາຫະກ ຸ ໍາຖານຫ ່ ນໄດ ີ ້ເພມມາເປ ີ່ ນ ັ 21.300.000 ໂຕນ ແລະ ອດສາຫະກ ຸ າເຫໍ ຼັກກ້າ ກໍເພ ີ່ມມາເປນ ັ 225.300 ໂຕນ. ປີ ຄ.ສ 1901 ອົງການຜູກຂາດທາງທະນາຄານໄດ້ເກີດຂ ຶ້ ນ ເຊງສາມາດຄວບຄ ິ່ ມຖານະທາງ ຸ ການເງິນເຖງ ິ 81%. ບໍລິສັດຜູກຂາດທີ່ນໍາໜ້າກວ່າໝູ່ໃນເວລານັ້ ນແມ່ນບໍລິສັດຜກຂາດມ ູ ດຊິ ູບິຊິ, ບໍລິສັດຜູກຂາດຊູມິໂຕະໂມະ (Shumitomo) ແລະ ອນໆອ ື່ ີກ. ທາງດ້ານນະໂຍບາຍພາຍນອກ ຍີ່ ປຸ່ນກໍຄືກັບປະເທດຈກກະ ັ ພດອັ ື່ ນໆ ທີ່ຕ້ອງການຂະຫຍາຍດນແດນເພ ິ ື່ອເປັນຕະຫາດຈ ຼ ໍາໜາຍສ ່ ນ ິ ຄ້າ ແລະ ເປນແຫ ັ ຼ່ງວດຖັ ຸດິບ. ດ້ວຍເຫດນ ັ້ ນ, ຈັກກະພັດຍີ່ປຸ່ນຈ ຶ່ ງພະຍາມຍາມບຽດຍຶດເອາດົ ິນ ແດນຂອງປະເທດຕ່າງໆທີ່ຢູ່ອ້ອມຂ້າງ ເຊ ັ່ນ: ປີ ຄ.ສ 1874 ຮຸກຮານໄຕ້ຫວັນ, ປີ ຄ.ສ 1875 ຍຶດ ເກາະກູຣີແອນ (Kouriels), ປີ ຄ.ສ 1876 ຍຶດຄອງເກົາຫຼີ ແລະ ປີ ຄ.ສ 1894 ໄດ້ແຊກແຊງເຂ ົ້ າຈີນ. 6HisTB M6 final CACIM.pdf 41 7/31/2015 9:42:33 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
37 3.6 , # 2 ' ໃນສະຕະວັດທີ XIX ຣັດເຊຍເປນປະເທດທ ັ ີ່ມີສອງລະບົບການຜະລດທິ ີ່ຄົງຕົວໄປພ້ອມໆ ກັນ ຄ ື: ລະບບອົ ຸດສາຫະກາທໍ ີ່ທັນສະໄໝຂອງເສດຖະກິດທຶນນິຍົມ ແລະ ກະສິກໍາຫຼ້າສະໄໝຂອງ ເສດຖະກິດສກດັ ິນາ ຈງໄດ ຶ່ ເຮ້ ັດໃຫປະເທດຣ ້ ັດເຊຍກາຍເປັນປະເທດຈັກກະພັດທີ່ຫຼ້າຫຼັງທາງດານ້ ເສດຖະກິດກວ່າໝໃນສະຕະວ ູ່ ັດທີ XIX ຫາຕ ົ້ ນສະຕະວັດທີ XX ພາຍຫຼັງມ ການແກ ີ ້ໄຂບັນຫາ ດິນນາ ແລະ ມີການລົບລ້າງລະບອບບາວນາ ໃນປ ່ ຄ.ສ ີ 1861 ເສດຖະກິດນາຍທນໄດ ຶ ້ມີການຂະ ຫຍາຍຕົວຢ່າງໄວວາພຽງແຕ່ໄລຍະເວລາ 20 ປ ຄີ ື: ແຕ່ປີ ຄ.ສ 1861-1880 ຣັດເຊຍ ກໍກ້າວເຂາສ ົ້ ູ່ ລັດທິທຶນນິຍົມ. ຮອດປ ຄ.ສ ີ 1900 ນາຍທຶນອຸດສາຫະກໍາກັບນາຍທນທະນາຄານ ໄດ ຶ ້ສໍາພນກັ ັນ ເຂ ົ້າເປນບັ ໍລິສັດຜູກຂາດ. ໃນປີ ຄ.ສ 1904-1914 ຣັດເຊຍໄດ້ມີອົງການຜກຂາດເຖ ູ ິງ 150 ອງການ ົ ເຊ ິ່ງໄດ້ເຮັດໃຫ້ຣັດເຊຍກາວເຂ ້ ົ້ າສູ່ເສນທາງແຫ ັ້ ່ງຈັກກະພັດ. ພາຍໃຕ້ການປົກຄອງຂອງລະບອບຈັກກະພັດຣັດເຊຍ ປະຊາຊົນໄດ້ຖືກກົດຂີ່ຂູດຮດຢີ ່າງ ໜັກໜ່ວງ, ພວກເຂາເົ ຈ ົ້ າດໍາລົງຊີວິດດວຍຄວາມທ ້ ກຍາກ, ທາງດ ຸ ານນະໂຍບາຍພາຍນອກຣ ້ ັດ ເຊຍກໍຄືກັບປະເທດຈັກກະພັດອ ື່ ນໆ ທີ່ຕ້ອງການຂະຫຍາຍດິນແດນເພອເປ ື່ ັນຕະຫາດຈ ຼ ໍາໜາຍ່ ສິນຄ້າ ແລະ ເປັນແຫຼ່ງວັດຖຸດິບ. ດ ັ່ ງນ ັ້ ນ, ຣັດເຊຍ ຈງເປຶ່ ີດການແຊກແຊງ, ຮຸກຮານພາຍນອກ ແລະ ພາຍໃນ ເຊັ່ນ: ປ ຄ.ສ ີ 1864-1875 ຮຸກຮານ, ແຊກແຊງເຂາອາຊ ົ້ ີກາງ, ຊີເບຣີ, ອັບການິດ ສະຖານ, ແມນຈູຣີ ແລະ ເກົາຫ. ປຼີ ຄ.ສ ີ 1877-1888 ໄດ້ເຮັດສົງຄາມກັບຕວກກີ. ): 1. ລັດທິທຶນນິຍົມໄດ້ມີການຂະຫຍາຍຕົວຄແນວໃດ? ື 2. ຈົ່ງບອກຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມເປນມາຂອງຈ ັ ກກະພ ັ ັດນິຍົມ. 3. ພື້ນຖານໃນການກາວຂ ້ ນເປ ຶ້ ນຈັ ັກກະພດຂອງແຕ ັ ລະຊາດເປ ່ ັນຄືແນວໃດ? 6HisTB M6 final CACIM.pdf 42 7/31/2015 9:42:34 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
38 5: ' ffl $ %$$ ffl I 1. ' ffl $-fl % 1.1 ' *fl%' ffl $-fl % ນັບແຕ່ຕົ້ນສະຕະວັດທີ XIX ເປັນຕນມາ ອ ົ້ ຸດສາຫະກໍາໄດ້ຂະຫຍາຍຕົວແຮງ ເຮັດໃຫ້ ນາຍທຶນມີບົດບາດທາງດານການເມ ້ ອງ, ການປ ື ົກຄອງ ແລະ ເສດຖະກດສິ ູງຂ ຶ້ ນເໜອກວ ື ່າກຸ່ມຄົນ ອື່ນໆໃນສງຄັ ມ. ດ ົ ັ່ ງນນ, ລ ັ້ ັດຖະບານ ຈ ຶ່ງໄດ້ເອ ື້ ອອານວຍຄວາມສະດວກໃຫ ໍ ້ກັບພວກນາຍທນ, ຶ ໂດຍບໍ່ຫົວຊາຕໍ່ກັບຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງຊາວຜູ້ອອກແຮງງານ ທີ່ທໍາການຜະລິດຮັບໃຊ້ສັງຄມນົ ັ້ ນ ແຕ່ຢ່າງໃດ. ເມື່ອເປັນດງນ ັ່ ນ, ຊາວຜ ັ້ ູ້ອອກແຮງງານກພະຍາຍາມຊອກຫາວ ໍ ິທີ ເພ ື່ອໃຫ້ຕົນເອງຫຼຸດ ພົ້ນອອກຈາກການກົດຂຂອງພວກນາຍທ ີ່ ຶນ ເປນຜັ ນເຮ ົ ັດໃຫ້ສັງຄມເກ ົ ີດຄວາມຂດແຍ ັ ່ງລະຫວ່າງ ຊາວກໍາມາຊບກີ ັບນາຍທຶນ. ເນ ື່ ອງຈາກນາຍທຶນໄດ້ຂູດຮດແຮງງານຂອງຊາວກ ີ າມາຊ ໍ ບຢີ າງໜ່ ັກໜວງ ເພ ່ ື່ອໃຫ້ໄດ້ມາ ເຊ ິ່ ງກາໄລສ ໍ ູງສຸດ, ສ່ວນຊາວກາມະກອນທວງເອ ໍ ົາສິດຜົນປະໂຫຍດຈາກການອອກແຮງງານ; ຂໍ້ ຂັດແຍ່ງນີ້ນັບມື້ນັບສູງຂ ຶ້ ນເລ ື້ ອຍໆ. ເມ ື່ ອສະພາບສັງຄມເປ ົ ນດັ ັ່ ງນ ັ້ ນ ຈ ຶ່ງໄດ້ມີນັກປນຍາຊ ັ ົນກຸ່ມໜງ ຶ່ ເກີດຄວາມເຫນໃຈ ແລະ ບ ັ ເຫ ໍ່ ັນດີເຫນພັ ອມກ ້ ບລະບອບການປ ັ ກຄອງທ ົ ີ່ກົດຂີ່ຂູດຮດ ແລະ ເອ ີ ື້ ອ ອໍານວຍສິດຜນປະໂຫຍດໃຫ ົ ້ພຽງແຕ່ກຸ່ມຄົນສ່ວນໜ້ອຍໃນສັງຄມ, ຈ ົ ຶ່ ງເຮັດໃຫ້ມີແນວຄິດແຕກ ຕ່າງໄປຈາກການປົກຄອງໃນເວລານນແມ ັ້ ່ນຄວາມສະເໝພາບ ແລະ ຄວາມເທ ີ າທຽມກ ົ່ ນຂອງຄ ັ ົນ ໃນສັງຄມ ຫ ົ ຫຼື ຼຸດຜ່ອນຄວາມແຕກຕາງກ ່ ນຂອງຊ ັ ນຊົ ັ້ນໃນສັງຄມ, ແຕ ົ ່ໃນເບອງຕ ື້ ນຊາວກ ົ້ າມາຊ ໍ ີບ ຍັງຂາດຄວາມສາມກຄັ ີກົມກຽວກັນ, ບໍ່ມີການຈດຕັ ັ້ ງທ ີ່ ແໜ້ນໜາ, ຂາດຄວາມເປັນເອກະພາບ ແລະ ແນວທາງການຕໍ່ສູ້ທີ່ຈະແຈງ. ້ ຄວາມເຫັນອກເຫ ົ ນໃຈຕ ັ ຊາວຜ ໍ່ ູ້ອອກແຮງງານຂອງນກປັ ັນຍາຊນເກ ົ ດຂີ ຶ້ນ ໃນລະຫວາງ ່ ກາງສະຕະວດທັ ີ XIX. ໃນເບອງຕ ື ້ ນເປ ົ້ ນພຽງແນວຄ ັ ດແບບໄຝ ິ ່ຝັນຂອງນັກປັນຍາຊນເຊ ົ ິ່ ງເອ ີ້ ນວ່າ ‘‘ລັດທິສັງຄມນົ ິຍົມໄຝ່ຝັນ’’ ຫຼື ‘‘ລັດທິສັງຄົມນິຍົມແບບຢໂທເປຍ’’ ູ (Utopian Socialism) ເຊງ ິ່ ເປັນແນວຄດໃຫ ິ ້ມີການນາເອ ໍ ົາຊັບສນທິ ງໝັ ົດເປັນຂອງສ່ວນລວມ ແລະ ຕ້ອງການທັບມ້າງຄວາມ ແຕກຕາງລະຫວ ່ ່າງຊົນຊນ, ນ ັ້ ັກປັນຍາຊນທົ ີ່ເປັນຕົວແທນໃຫ້ແກ່ແນວຄວາມຄດນິ ປະກອບມ ີ້ ີ 3 ທ່ານ ຄ: ແຊ ື ັງຊີມອນ (Saint Simon ປີ ຄ.ສ. 1768-1825), ຊາກເລີ ຟູຣີເອີ (Charles Fourier ປີ ຄ.ສ. 1772-1837) ແລະ ໂຣເບີດ ໂອແວນ (Robert Owen ປີ ຄ.ສ. 1771-1858). ແຕ່ແນວຄິດ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 43 7/31/2015 9:42:34 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
39 ສັງຄົມນິຍົມໄຝ່ຝັນນ ບ ີ້ ໍ່ ສາມາດຈດຕັ ັ້ງປະຕິບັດໃຫ້ປາກົດຜົນເປນຈັ ງໄດ ິ ້ ເນ ື່ ອງຈາກສະພາບການ ທາງສງຄັ ມຍົ ັງບ ໍ່ ເອ ື້ ອອານວຍ ເຊ ໍ ິ່ ງຖືກກດຂວາງຈາກພວກນາຍທ ີ ຶນ ແລະ ອານາດການປ ໍ ົກຄອງທ ີ່ ໄດ້ຮັບຜົນປະໂຫຍດຈາກຮບແບບການປ ູ ກຄອງທ ົ ຶນນິຍົມ. ການຕໍ່ສູ້ຂອງຊົນຊນກ ັ້ ໍາມາຊີບໄດ້ປາ ກົດຂ ຶ້ນໂດຍເລີ່ ມຈາກທິດສະດີສັງຄມນົ ິຍົມ ໂດຍການຂຽນປມນ ື້ ້ອຍຫົວໜ ຶ່ ງຂ ຶ້ ນມາຊື່ວ່າ ຫຼັກການ ຂອງລດທັ ິສັງຄົມນິຍົມ (The Principles of Communism) ໃນປ ຄ.ສ. ີ 1847 ໂດຍ ທານ່ ກາກ ມາກ ແລະ ອງແກນ, ດ ັ ້ວຍການສ້າງທິດສະດີສັງຄົມນິຍົມທ ີ່ ເຂາໃຈໄດ ົ້ ້ງ່າຍ. ທ່ານ ກາກ ມາກ (Karl Marx ປີ ຄ.ສ. 1818-1883) ກາເນ ໍ ດທີ ີ່ ເມືອງ ຕຣີເອີ (Trier) ປະ ເທດເຢຍລະມນໃນຊ ັ ົນຊ ັ້ນປນຍາຊ ັ ົນ, ພຂອງເພ ໍ່ ິ່ນເປັນນັກກດໝາຍ. ພ ົ ໍ່ພ້ອມກັບ ລຸດວິກ ວອນ ເວດ ຟາເລນ ເປັນຜູ້ທີ່ມີບົດບາດສາຄໍ ນໃນການໃຫ ັ ຄວາມຮ ້ ູ້ໃຫ້ແກ ມາກ ເພ ່ ິ່ນໄດເລ້ ົ່ າກ່ຽວກບທັ ດ ິ ສະດການປ ີ ກຄອງຂອງລະບອບສ ົ ັງຄົມໃໝ່ໆໂດຍສະເພາະແມ່ນທິດສະດຂອງທ ີ ານ ແຊ ່ ັງ ຊມອນ ີ ໃຫ ທ້ ່ານ ມາກ ຟັງ ແລະ ໄດ້ກາຍເປັນແຮງບັນດານໃຈໃຫລາວນ ້ າໄປເປ ໍ ັນແນວທາງໃນການສກ ຶ ສາຄ ົ້ ນຄວ້າ. ເຟຣດຣິກ ອັງແກນ (Friedrich Engels, 1820-1895) ກໍາເນີດໃນຊັ້ ນຄົນທີ່ຮັ່ງມ ເຊ ີ ງພ ິ່ ໍ່ ຂອງເພນເປ ິ່ ັນເຈາຂອງໂຮງງານອ ົ້ ຸດສາຫະກໍາຕໍາແຜນ, ທ ່ ່ານ ອັງແກນ ຖກສື ງໄປຢ ົ່ ູ່ອັງກິດ ແຕ່ຍັງ ເປັນເດກນັ ອຍຢ ້ ູ່ທີ່ນັ້ນທານໄດ ່ ້ເຫນຊັ ີວິດການເປັນຢູ່ທີ່ທຸກຍາກລໍາບາກຂອງກໍາມະກອນ. ດ ັ່ ງນນ, ັ້ ທ່ານຈງພະຍາຍາມອະທ ຶ່ ິບາຍສາເຫດ ແລະ ຊີວິດການເປັນຢຂອງກ ູ່ າມະກອນຢ ໍ ູ່ອັງກິດ ດ້ວຍການ ຂຽນປມຫ ື້ ົວໜງຂ ຶ່ ຶ້ນມາໃນປ ຄ.ສ. ີ 1845 ຊື່ວ່າ ສະພາບຂອງຊນຊົ ັ້ ນຜູ້ອອກແຮງງານໃນປະເທດອງ ັ ກິດ (The Condition of the Working class in England). ໃນລະຫວ່າງປີ ຄ.ສ. 1843-1845 ທ່ານ ມາກ ໄດ້ເດນທາງໄປນະຄອນປາຣ ີ ປະເທດຝຣ ີ ັ່ ງ ເພ ື່ ອສຶກສາທດສະດ ິ ີສັງຄມທົ ີ່ບໍ່ມີໃນປະເທດເຢຍລະມນ. ໃນປ ັ ຄ.ສ. ີ 1844 ໄດ້ພົບກັບທ່ານ ເຟຣ ດຣິກ ອັງແກນ, ພວກທານໄດ ່ ້ຮ່ວມກນຄັ ົ້ ນຄວາ ແລະ ຂຽນທ ້ ດສະດ ິ ີການປະຕິວັດສັງຄົມນິຍົມ ເພ ື່ອເປັນບ່ອນອີງທ ີ່ ເອກະພາບກັນຂອງຊົນຊ ັ້ ນກາມາຊ ໍ ີບປະກອບດວຍ ້ 3 ພາກຕ ົ້ ນຕໍຄື: ປັດຊະ ຍາ, ເສດຖະສາດ ແລະ ລດທັ ິສັງຄມວົ ິທະຍາສາດ. ຫງຈາກນ ຼັ ນ, ກ ັ້ ໄດໍ ້ຂຽນເປນຖະແຫ ັ ງການພ ຼ ກ ັ ກອມມູນິດອອກໃນປ ຄ.ສ. ີ 1848, ແຕ່ທັງສອງທານໄດ ່ ້ຖືກກດດົ ນ ແລະ ຕ ັ ໍ່ຕ້ານຈາກພວກນາຍ ທຶນຢາງໜ່ ັກ ແລະ ຖືກເນລະເທດອອກຈາກແບນຊກໄປຢ ິ ູ່ເມອງ ໂຄໂລນ (ປະເທດເຢຍລະມ ື ນ) ັ ພວກທານໄດ ່ ້ສ້າງໜັງສືພິມຊື່ວ່າ ‘‘New Rhenish Gazette’’ ໃນປ ຄ.ສ. ີ 1849 ແຕ່ກໍຖືກກົດ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 44 7/31/2015 9:42:34 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
40 ດັນຈາກນາຍທຶນເຢຍລະມນແລ ັ ້ວຈ ຶ່ ງຍາຍໄປຢ ້ ລອນດອນປະເທດອ ູ່ ງກັ ິດ. ເຖິງແມ່ນວາທ່ ງສອງ ັ ທ່ານຈະຖືກກດດົ ັນ ແລະ ບີບບັງຄັບຈາກພວກນາຍທນຢຶ າງໜ່ ັກກຕາມ ສ ໍ ິ່ ງເຫານຼົ່ ນໄດ ັ້ ້ກາຍເປັນ ປັດໄຈຊຸກດັນໃຫ້ມີການຄ ົ້ ນຄິດທດສະດ ິ ທີ ຈະຊອກທ ີ່ ຸກວິທີທາງເພ ື່ ອຊ່ວຍເຫຼືອຊາວກໍາມາຊບຈີ ນ ົ ກາຍເປນຫັ ກການທ ຼັ ີ່ດີເດ ັ່ ນຂອງລັດທິສັງຄົມນິຍົມໃນໄລຍະຕໍ່ ມານນແມ ັ້ ່ນລດທັ ມາກ-ອ ິ ັງແກນ. 1.2 fi ffl *fl%ffl $-fl % ປະຫວັດສາດຂອງສັງຄົມມະນຸດແຕ່ອາດດຈີ ນເຖ ົ ງປິ ັດຈຸບັນໃນທກຍຸ ກສະໄໝ ເຊ ຸ ິ່ ງລ້ວນ ແລ້ວແຕ່ມີການຕໍ່ສູ້ກັນລະຫວ່າງຊົນຊນໃນສ ັ້ ັງຄົມ ເນອງຈາກມ ື່ ີຜູ້ກົດຂີ່ຂູດຮດ ແລະ ຜ ີ ູຸ້ຖືກກດຂົ ີ່ ຂູດຮີດ. ລັດທິມາກ-ອັງແກນ ເປັນລັດທິທໍາອິດທ ີ່ໄດອອກມາຕ ້ ໍ່ສູ້ເພ ື່ອຄາມເປັນເອກະພາບໃນສັງ ຄົມ ແລະ ໃຫຄວາມເປ ້ ນທັ ໍາແກ່ຊົນຊ ັ້ ນກາມະກອນຢ ໍ າງແທ ່ ້ຈິງ ແລະ ສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖງການຕ ິ ໍ່ ສູ ້ລະຫວາງ່ ຊນຊົ ັ້ນຢ່າງຈະແຈ້ງ ເຮັດໃຫ້ສັງຄົມກໍຄືຊົນຊ ັ້ ນກໍາມາຊີບຕ ື່ ນຕົວ ແລະ ເຫັນໄດ້ເຖິງບດ ົ ບາດ, ສດທິ ິເທ ົ່ າທຽມກັນຂອງຄົນຢໃນສ ູ່ ງຄັ ົມ, ສ້າງຄວາມຫວັງໃຫ້ສັງຄົມທຈະຫ ີ່ ນໄປສ ັ ູ່ທິດທາງ ປ່ຽນແປງໃໝ ເປ ່ ັນບາດກາວອ ້ ັນສໍາຄັນຂອງຂະບວນການປະຕິວັດແນວຄິດຂອງຊາວກາມະກອນ ໍ ໃຫ້ເກດຂີ ຶ້ ນ. ລັດທມາກ-ອ ິ ງແກນ ຍ ັ ັງມຄວາມກ ີ າວໜ ້ າກວ ້ າລ່ ດທັ ິຄູ່ແຂ່ງອ ື່ນໆໃນເວລານັ້ ນ ແລະ ກາຍເປນບັ ່ອນອີງອັນສໍາຄນໃຫ ັ ້ຊົນຊ ັ້ ນກາມາຊ ໍ ີບທ ົ່ວໂລກໃນໄລຍະຕໍ່ ມາ. 2. ) -%*fl%# fl1$ ໃນເບື້ ອງຕ ົ້ ນ ພັກກອມມູນິດເປັນພຽງສະມາຄົມກາມາຊ ໍ ີບຂອງເຢຍລະມນ, ຕ ັ ໍ່ມາໄດ້ກາຍ ເປັນສະມາຄມກົ າມາຊ ໍ ີບສາກນ ແລະ ໃນປ ົ ຄ.ສ ີ 1847 ຈ ຶ່ງໄດ້ສ້າງຕ ັ້ງເປນພັ ກກອມມ ັ ູນິດຢູ່ເອີຣົບ ຕາເວນຕັ ກ ໂດຍມ ົ ການເຄ ີ ອນໄຫວແບບປ ື່ ິດລບ. ມາໃນເດ ັ ືອນພະຈກ ປ ິ ີ ຄ.ສ 1847 ກອງປະຊຸມ ຄັ້ງທາອໍ ດຂອງພ ິ ັກກອມມູນິດໄດ້ໄຂຂຶ້ ນທນະຄອນລອນດອນປະເທດອ ີ່ ັງກດ; ກອງປະຊ ິ ມໄດ ຸ ້ເຫນ ັ ດີໃຫ ທ້ ່ານ ມາກ ແລະ ອັງແກນ ສ້າງຫກການ, ທ ຼັ ິດສະດີ ແລະ ທິດທາງການເຄອນໄຫວຂອງພ ື່ ັກ ເພ ື່ ອຈັດຕ ັ້ງປະຕິບັດໃຫ້ຄົບຖວນ ແລະ ສ ້ າເລ ໍ ັດໃນເດືອນມັງກອນ ປ ຄ.ສ ີ 1848 ແລ້ວສ ົ່ງໄປຈດ ັ ພິມທປະເທດອ ີ່ ັງກດ. ໃນເບ ິ ື້ ອງຕ ົ້ນໄດ້ຕີພິມເປັນພາສາເຢຍລະມນ ແລະ ໄດ ັ ້ເຜີຍແຜອອກໃນ ່ ເດືອນກຸມພາ ປີ ຄ.ສ. 1848, ເອ ີ້ ນວາ ‘‘ຖະແຫ ່ ງການພ ຼ ກກອມມ ັ ູນິດ’’ ແລະ ໃນປີດຽວກັນກໍໄດ້ແປ ເປັນພາສາຝຣງ ແລະ ພາສາອ ັ່ ງກັ ິດ ໃນປ ຄ.ສ ີ 1850. ນອກນ, ຍ ີ້ ັງໄດ້ແປເປັນພາສາເດນມາກ ັ ແລະ ໂປໂລຍຕື່ ມອກ. ແຕ ີ ່ນັ້ນມາຖະແຫຼງການຂອງພັກກອມມູນິດໄດ້ຖືກຕີພິມເຜີຍແຜ່ຢ່າງກວາງ ້ ຂວາງຢໃນເອ ູ່ ີຣົບ ແລະ ອາເມຣິກາ. ເນ ື້ອໃນຂອງຖະແຫງການປະກອບມ ຼ ີ 4 ພາກໃຫຍ່ຄື: 6HisTB M6 final CACIM.pdf 45 7/31/2015 9:42:34 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
41 ພາກທີ 1 ນາຍທຶນ ແລະ ກໍາມາຊີບ ພາກທີ 2 ຊາວກໍາມາຊບ ແລະ ພ ີ ັກກອມມູນິດ ພາກທີ 3 ເອກະສານສງຄັ ົມນິຍົມ ແລະ ພັກກອມມູນິດ ພາກທີ 4 ທັດສະນະຂອງພັກກອມມູນິດຕໍ່ກັບພກຝັ າຍຄ ່ ານຕ ້ າງໆ ່ ພາຍຫງທຼັ ີ່ ຊາວກໍາມະຊີບປະລາໄຊໃນການລຸກຮືຂຶ້ນຕານກ ້ ັບລັດຖະບານຝຣັ່ງໃນເດອນມ ື ິ ຖຸນາ ປ ຄ.ສ ີ 1848 ອາດເວາໄດ ົ້ ້ວ່າເປນການທ ັ າທາຍຄ ້ ງທ ັ້ ໍາອິດລະຫວ່າງນາຍທນ ແລະ ທ ຶ ິດສະດີ ໃໝ່ຂອງຊນຊົ ນກ ັ້ ໍາມາຊບເຮ ີ ດໃຫ ັ ້ຂະບວນການຂອງຊາວກໍາມາຊີບ ແລະ ກອມມູນິດສາກນກົ ໍ ຄ່ອຍໆຫຼຸດບົດບາດລົງຊ ົ່ ວຄາວຈົນເຖິງຊຸມປີ 60 ຂອງສະຕະວັດທີ XIX ຈ ຶ່ງໄດ້ລະເບີດຂ ຶ້ ນຄ ັ້ງໃໝ່. 3. I 3.1 % % I ຕົວແທນຂອງຊົນຊນກ ັ້ າມຊ ໍ ບໃນເອ ີ ີຣົບ ໄດ້ໂຮມຕົວກນທັ ີ່ ເມືອງ ລອນດອນ ປະເທດອງ ັ ກິດ ໃນວັນທີ 28 ກັນຍາ ປີ ຄ.ສ 1864 ແລ້ວປະກາດສາງຕ ້ ງສະຫະພ ັ້ ັນສາກົນຂອງຊາວຜູ້ອອກ ແຮງງານຂ ຶ້ນຢາງເປ ່ ັນທາງການ ຕ ໍ່ມາໄດ້ປ່ຽນຊ ື່ມາເປັນ “ສາກົນທີ I” ໂດຍແມ່ນທານ ກາກ ມາກ ່ ແລະ ທ່ານ ອັງແກນ ເປັນຕວແທນຊ ົ ນຊົ ນກ ັ້ ໍາມາຊີບເຢຍລະມັນ ທັງເປັນຜູ້ນໍາພາການເຄ ື່ອນໄຫວ ຕໍ່ສູ້ຮ່ວມກບຊັ ນຊົ ັ້ ນກໍາມາຊບ. ີ ການສາງ້ ຕ ັ້ ງສາກນທົ ີI ເພອເປ ື່ ັນການເຕາໂຮມ ແລະ ສ ົ້ ້າງຄວາມເປນເອກະພາບໃຫ ັ ້ແກ່ ຊົນຊ ັ້ ນກາມະຊ ໍ ີບ, ການອອກຖະແຫງການ ແລະ ກ ຼ ົດລະບຽບຊວຄາວ ເຊ ົ່ ິ່ ງທັງໝົດນ ັ້ນໄດກາຍ ້ ເປັນເອກະສານສາຄໍ ັນທີ່ສຸດໃນເວລາຕມາ. ນ ໍ່ ັບແຕ່ມື້ກໍ່ຕັ້ງຈົນເຖິງປ ຄ.ສ. ີ 1870 ໄດ້ມີຕົວແທນ ຂອງຊາວກາມະກອນປະເທດຕ ໍ າງໆເຂ ່ າຮ ົ້ ່ວມນບມັ ື້ຫຼາຍຂ ຶ້ ນ ຈ ຶ່ງກາຍເປັນເວທີຕໍ່ສູ້ທາງການເມືອງ ແລະ ເຮັດໃຫພວກເຂ ້ ົາເຈາມ ົ້ ີບົດບາດໃນສັງຄມຫົ ຼາຍຂນ. ຶ້ ການເຄ ື່ອນໄຫວຂອງສາກນທົ ີ I ໄດ້ເອົາໃຈໃສ ແລ ່ ະ ຊຸກຍູ້ວຽກງານໂຄສະນາທດສະດ ິ ີ ມາກ-ອັງແກນຂອງຊົນຊນກ ັ້ ໍາມາຊີບ, ທັບມ້າງແນວຄດທິ ິດສະດີຈິດຕະນິຍົມໄຝ່ຝັນທີ່ຕ້ານກບລັ ດ ັ ທິມາກ-ອັງແກນ, ສາງພ ້ ື້ ນຖານວຽກງານສ້າງຕ ັ້ ງພັກຂອງຊນຊົ ັ້ ນກາມາຊ ໍ ີບ, ຍກຍຸ ການຕ ູ້ ໍ່ສູ້ຂອງຊົນ ຊັ້ນກໍາມາຊີບໃຫ້ຖືກຕອງໂດຍສະເພາະເພດຍ ້ ງ ແລະ ເດ ິ ັກນອຍ. ້ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 46 7/31/2015 9:42:34 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
42 3.2 fi - ການກໍາເນີດສາກນທົ ີ I ໄດ້ເປັນຂີດໝາຍອັນສາຄໍ ັນໃນຂະບວນວິວັດຂອງສັງຄມມະນ ົ ຸດ ໂດຍສະເພາະແມ່ນຊນຊົ ັ້ ນກາມາຊ ໍ ບ ເຊ ີ ິ່ງໄດ້ກາຍພນຖານໃຫ ື້ ້ແກການກ ່ ໍາເນີດລະບອບສງຄັ ມ ົ ໃໝ່ໂດຍສະເພາະແມນລະບອບສ ່ ງຄັ ມນົ ິຍົມ. - ເປັນບ່ອນອີງໃຫ້ແກ່ຊາວຜູ້ອອກແຮງງານໃນການຕໍ່ສູ້ທວງເອົາສດ, ຜ ິ ນປະໂຫຍດ ແລະ ົ ຄວາມເປນທັ ໍາຈາກການອອກແຮງງານ, ເປັນການສ້າງທດສະດ ິ ີເພ ື່ອຄວາມເປນເອກະພາບໃນ ັ ການຕໍ່ສູ້ລະຫວ່າງຊົນຊນກ ັ້ າມາຊ ໍ ບ ແລະ ນາຍທ ີ ນ. ຶ - ເປັນອົງການຈດຕັ ັ້ ງທີ່ມີລັກສະນະມະຫາຊນຢົ ່າງກວາງຂ ້ ວາງ ແລະ ມີບົດບາດໃຫຍ່ຫຼວງ ໃນການກາວປະນາມການກ ່ ົດຂີ່ຂູດຮດແຮງງານໃນສ ີ ັງຄົມ ພ້ອມທັງຮຽກຮ້ອງໃຫ້ລົບລ້າງລະບອບ ຂ້າທາດຢອາເມຣ ູ່ ິກາ ແລະ ບ່ອນອ ື່ນໆໃນໂລກ. ): 1. ຈ ົ່ ງບອກສາເຫດຂອງການກໍາເນີດລັດທມາກ-ອ ິ ັງແກນ 2. ການກາເນ ໍ ດລີ ັດທິມາກ-ອັງແກນມີຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາຄໍ ນຄັ ືແນວໃດ? 3. ທານ ມາກ ແລະ ອ ່ ັງແກນ ມີບົດບາດສາຄໍ ັນແນວໃດໃນຖະແຫຼງການພັກກອມມູນິດ? 4. ສາກົນທີ I ໄດ້ຮັບການສາງຕ ້ ງຂ ັ້ ຶ້ ນຄແນວໃດ? ື 5. ການສາງຕ ້ ງສາກ ັ້ ົນທີ I ໄດ້ມີຄວາມໝາຍປະຫວັດສາດຄືແນວໃດ? 6HisTB M6 final CACIM.pdf 47 7/31/2015 9:42:34 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
43 6: *fl ffl fl 12 1. *fl!% XIX 1.1 ' ' **fl% fl ຈາກຜົນສໍາເລດອັ ັນໃຫຍ່ຫຼວງ ແລະ ສໍາຄນຂອງການດ ັ າເນ ໍ ີນການປະຕິວັດອຸດສາຫະກໍາ ຢູ່ບັນດາປະເທດເອີຣົບ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ລະບົບເສດຖະກດທິ ຶນນິຍົມມຄວາມເຂ ີ ມແຂງ ແລະ ໄດ ັ້ ້ສ້າງ ຄວາມຮ ັ່ ງມີໃຫ້ແກ່ຊົນຊນນາຍທ ັ້ ນຢຶ ່າງວອງໄວທ ່ ີ່ສຸດ ເຊ ິ່ ງທັງໝດນົ ັ້ນໄດ້ມາຈາກການກົດຂີ່ຂູດຮີດ ແຮງງານຂອງກໍາມະກອນ. ຊົນຊ ັ້ ນກາມະກອນ ໃນບ ໍ ັນດາປະເທດນາຍທຶນທ ີ່ ເຮັດວຽກຢູ່ໃນໂຮງຈກໂຮງງານໄດ ັ ກາຍ ້ ເປັນທາດຂອງເຄ ື່ ອງຈກ, ຈ ັ າຕໍ ້ອງເຮັດວຽກໜັກຕ ັ້ ງແຕ່ 14-16 ຊ ົ່ວໂມງຕໍ່ມື້, ຢູ່ໃນເງື່ອນໄຂຂອງ ການອອກແຮງງານທີ່ທຸກຍາກລໍາບາກທີ່ສຸດ ແລະ ເງິນເດືອນໜ້ອຍ. ໂດຍສະເພາະເດກນັ ້ອຍ ແລະ ຜູ້ຍິງກໍຕ້ອງໄດ້ເຮັດວຽກຢ່າງໜັກໜ່ວງ ແຕ່ໄດ້ຮັບເງິນເດືອນໜ້ອຍກວາຜ່ ູ້ຊາຍ ເຮັດໃຫ້ການ ດໍາລົງຊີວິດຂອງເຂາເຈ ົ າຍ ົ້ ງພັ ົບຄວາມຫຍງຍາກຝ ຸ້ ດເຄ ື ືອງ ແລະ ເກີດໄພວ່າງານນັບມ ື້ ເພ ີ່ ມຂນ. ຶ້ 1.2 ' ("flff *fl% fl ນັບແຕ່ມື້ກໍາເນີດມີການປະຕິວັດອຸດສາຫະກໍາເປນຕັ ົ້ ນມາ ຈ ຶ່ ງເກີດມການຕ ີ ໍ່ສູ້ຂອງຊົນຊັ້ນ ກໍາມາຊບີ ແລະ ນັບມ ື້ ຂະຫຍາຍກວ້າງອອກ. ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ດັ່ງກ່າວ ໄດ້ລະເບີດຂ ຶ້ ນກອນໝ ່ ູ່ຢູ່ ປະເທດອັງກດ ໃນປ ິ ຄ.ສ ີ 1760 ເປັນການເປດສາກໃຫ ີ ້ມີຂະບວນກໍາມະກອນສາກນແຜ ົ ລາມ ່ ອອກໄປສູ່ປະເທດອື່ນໆໃນເອີຣົບ. ຍ້ອນຄວາມຮບຮັ ູ້ຂອງກໍາມະກອນຍັງຕາຈ ໍ່ ຶ່ ງເຮັດໃຫຄວາມເຂ ້ ົ້າໃຈວ່າເຄ ື່ ອງຈກຕັ າງໆເຫ ່ ຼົ່າ ນັ້ນເປັນຕນເຫດເຮ ົ້ ັດໃຫ້ພວກເຂົາວາງງານ ແລະ ມ ່ ີຄວາມທຸກຍາກລໍາບາກ. ດ ັ່ ງນ ັ້ ນ, ພວກກໍາ ມະກອນຢປະເທດອ ູ່ ັງກດ, ຝຣ ິ ັ່ງ, ເຢຍລະມັນ, ອາເມຣິກາ, ແບນຊກ ແລະ ປະເທດອ ິ ື່ ນໆ ຈ ຶ່ ງພາ ກັນທັບມາງທ ້ າລາຍ, ຈ ໍ ູດເຜົາບັນດາໂຮງຈັກໂຮງງານຂອງພວກນາຍທຶນ. ນອກນນ, ຊ ັ້ ົນຊ ັ້ ນກາ ໍ ມາຊບຍີ ັງໄດພາກ ້ ນນັ ັດຢຸດງານ ເພ ື່ອປະທ້ວງໃຫ້ນາຍທຶນເພມເງ ີ່ ິນເດືອນ, ຫຼຸດຜ່ອນເວລາຂອງ ການເຮັດວຽກ ແລະ ອ ື່ ນໆ. ທັງໝດນົ ັ້ ນ, ເພ ື່ ອສາງເງ ້ ອນໄຂອ ື່ ນສະດວກໃຫ ັ ້ແກການດ ່ າລໍ ງຊົ ີວິດ ຂອງຕນ ແລະ ຍ ົ ິ່ງໄປກວ່ານນ ເພ ັ້ ື່ ອເຮັດໃຫ້ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ດໍາເນີນໄປຢ່າງມີເປາໝາຍ ແລະ ມ ົ້ ີ ການຈັດຕ ັ້ ງ. ພວກເຂາຍົ ງໄດ ັ ້ສາມັກຄີກັນຈັດຕງອ ັ້ ົງການກໍາມະບານຂນແຕ ຶ້ ່ກໍຖືກຕໍ່ຕ້ານຄືນຈາກ ລັດຖະບານອງກັ ິດ ແລະ ຝຣັ່ ງ ດ້ວຍການອອກກດໝາຍຫ ົ ້າມການນດຢັ ຸດງານ ແລະ ຫ້າມຈດຕັ ັ້ງ 6HisTB M6 final CACIM.pdf 48 7/31/2015 9:42:34 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ
44 ອົງການກາມະບານຂ ໍ ນ. ຢ ຶ້ າງໃດກ ່ ຕາມ, ຂະບວນການນ ໍ ັດຢຸດງານກໍຍິ່ງສືບຕປະທ ໍ່ ວງຢ ້ ່າງດຸເດອດ ື ແລະ ຮຸນແຮງ. ໃນທີ່ສຸດລັດຖະບານອງກັ ິດຈາຕໍ ອງຮ ້ ບຮອງເອ ັ ົາສິດໃນການນັດຢດງານ ແລະ ຸ ການສ້າງຕ ັ້ ງກາມະບານຂອງກ ໍ ໍາມະກອນໃນປ ຄ.ສ ີ 1824. ຮູບພາບ: ຂະບວນກໍາມະກອນຢູ່ອັງກດ ິ ຕ ໍ່ມາໃນລະຫວ່າງຊມປຸ ຄ.ສ ີ 1831-1834 ຢູ່ຝຣັ່ ງ ກໍາມະກອນຕາແຜ ໍ່ ່ນຢູ່ຕົວເມອງລ ື ີອົງ ໄດ້ລຸກຂ ຶ້ ນຕໍ່ສູ້ພາຍໃຕ້ຄໍາຂວັນ: “ມີຊີວິດໃນການອອກແຮງງານ ຫ ຈະເສຍສະຫ ຼື ຼະໃນການຕໍ່ສູ້” ເຊ ິ່ງໄດ້ສະແດງໃຫເຫ້ ັນເຖງຄວາມຕ ິ ັດສິນໃຈຢ່າງສູງຂອງຊົນຊ ັ້ ນກາມະກອນຢ ໍ ູ່ຝຣັ່ ງ ເພ ື່ ອທວງເອົາ ສິດໃນການອອກແຮງງານ ແລະ ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ສ້າງຕ ັ້ ງລະບອບສາທາລະນະລັດຂນ. ຮອດປ ຶ້ ຄ.ສ ີ 1842 ຂະບວນການດງກ ັ່ ່າວໄດ້ຂະຫຍາຍຕົວຮອດຈດສຸ ູງສຸດ ແຕ່ຂໍ້ສະເໜີຂອງກາມະກອນຖ ໍ ກສະ ື ພາປະຕິເສດ. ດ ັ່ ງນ ັ້ ນ, ພວກເຂົາຈ ຶ່ ງດາເນ ໍ ີນການນດຢັ ດງ ຸ ານແຕ່ກໍຖືກພວກນາຍທນປາບປາບຢ ຶ າງ່ ໂຫດຮາຍ. ຫ ້ ຼັງຈາກນນ ັ້ 10 ປີຄື ປີ ຄ.ສ 1844 ຂະບວນກໍາມະກອນ ຕ ໍ່ າແຜນຢ່ ູ່ເຂດເຊີເລຢນ (ປະ ີ ເທດເຢຍລະມັນ) ກໍໄດ້ລຸກຂ ຶ້ ນຕໍ່ສູ້ຕ້ານກບການກ ັ ດຂົ ີ່ຂູດຮີດຂອງເຈ ົ້າຂອງໂຮງງານແຕ່ກໍຖືກພວກ ນາຍທຶນດາເນ ໍ ີນການປາບປາມ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ ພວກກໍາອານາດຢ ໍ ູ່ຝຣັ່ງ ແລະ ເຢຍລະມນ ກ ັ ໍ ຕ້ອງຍອມຮບຮັ ູ້ຊົນຊ ັ້ ນກາມາຊ ໍ ີບວາເປ ່ ັນກໍາລັງໜ ຶ່ ງທ ີ່ເປັນເອກະລາດໃນສັງຄມທົ ນນຶ ິຍົມ. 6HisTB M6 final CACIM.pdf 49 7/31/2015 9:42:34 AM ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂ ິ ະສດ ິ