วารสาร ปีที่ 29 เล่มที่ 2 ประจำเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566

v The Effects of Implementing FASTHUG and BANDAIDS Concepts on Critical Care Patients in The Intensive Care Unit, Nakornping Hospital ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 44 ตารางที่ 4 ข`อมูลทั่วไปของผู`ปbวยวิกฤตกÇอนและหลังการนำแนวแนวปฏิบัติการพยาบาลตามแนวคิดของ FASTHUG และ BANDAIDS ไปใช` (n=164) ลักษณะทั่วไป กลุ<มที่ได:รับการพยาบาล ตามปกติ(n=82) กลุ<มที่ได:รับการปฏิบัติตาม แนวคิด FASTHUG และ BANDAIDS (n=82) F p - value จำนวน ร:อยละ จำนวน ร:อยละ 1. เพศ ชาย 52 63.42 52 63.42 0.441 1.000 หญิง 30 36.58 30 36.58 2. อายุเฉลี่ย (ปâ +SD) 62.30 +17.23 63.63 +14.36 -5.36 0.592 (Max, Min) 95,20 [อายุมากสุด 95 ปâนFอย สุด 20 ปâเฉลี่ย 62.30 (S.D. = 17.23) ปâ] (89,22) [อายุมากสุด 89 ปâนFอยสุด 22 ปâเฉลี่ย 62.63 (S.D. = 14.36) ปâ] 3. ระบบหลักของรYางกายที่ไดFรับการรักษา 5.95 0.311 ระบบหัวใจและหลอดเลือด 15 18.29 13 15.87 ระบบทางเดินหายใจ 40 48.79 46 56.09 ระบบทางเดินอาหาร 13 15.85 8 9.76 ระบบ Endocrine 2 2.44 5 6.09 ระบบประสาท สมอง 5 6.09 1 1.22 ระบบอื่นๆ 7 8.54 9 10.97 4. สถานะการจำหนYาย -1.122 0.262 เสียชีวิต/ไมYสมัครอยูY 30 36.58 13 15.85 ยFายออกไปหอผูFปGวย สามัญ 52 63.42 69 84.15 5. สิทธิการรักษา -0.044 0.965 เบิกไดF/ขFาราชการ 10 12.19 13 15.85 ประกันสังคม 5 6.09 0 0 บัตรสุขภาพถFวนหนFา 61 74.39 64 78.04 อื่นๆ เชYนเสียเงินเอง 6 7.31 5 6.09 6. SAP score (mean, +SD) 51.24 17.39 57.70 13.39 -0.041 0.967 Max, Min 78,15 76,24 7. CAM ICU คะแนน 0 59 71.95 53 64.63 -1.004 0.315 คะแนน1- 4 23 28.05 29 35.37

vผลการดูแลผู้ป ่วยวิกฤตตามแนวคิด FASTHUG และ BANDAIDS ในหอผู้ป ่วยวิกฤต โรงพยาบาลนครพิงค์ 45วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 2.2 ผลลัพธçทางคลินิกหลังใช`แนวปฏิบัติ ทางการพยาบาลในการดูแลผู`ปbวยวิกฤตตามแนวคิด FASTHUG และ BANDAIDS พบวÇา อัตราการเสียชีวิต อัตราการเกิดปอดอักเสบจากการใช`เครื่องชÇวยหายใจ อัตราการหยÇาเครื่องชÇวยหายใจไมÇสำเร็จลดลงอุบัติการณç 2.3 ระยะเวลาวันนอนเฉลี่ยในหอผู`ปbวยวิกฤต ในกลุÇมที่มีการใช`แนวปฏิบัติฯมีระยะวันนอนเฉลี่ย น`อย กวÇากลุÇมที่ให`การพยาบาลตามปกติอยÇางมีนัยสำคัญทาง ทÇอชÇวยหายใจเลื่อนหลุดลดลง อัตราการเกิด DVT อัตรา การเกิด DKA อัตราการเกิดภาวะ Delirium อัตราการ เกิดภาวะ AKI อัตราการเกิดภาวะ Acidosis ระยะเวลา วันนอนเฉลี่ยในหอผู`ปbวยวิกฤตลดลงกวÇากลุÇมที่ได`รับการ พยาบาลตามปกติอยÇางมีนัยสำคัญทางสถิติ P < 0.05 (ตารางที่5) สถิติ p< 0.05 แตÇคÇาใช`จÇายในการรักษาพยาบาลทั้งสอง กลุÇมไมÇแตกตÇางกันอยÇางมีนัยสำคัญทางสถิติ(ตารางที่ 6) ตารางที่5การเปรียบเทียบผลลัพธ<ที่เกิดขึ้นกับผูFปGวยวิกฤตกลุYมที่ไดFรับการพยาบาลตามปกติและกลุYมที่ใชFแนวปฏิบัติทางการพยาบาล ในการดูแลผูFปGวยวิกฤตตามแนวคิด FASTHUG และ BANDAIDS(n=164) ผลลัพธ\ กลุ<มที่ได:รับการพยาบาล ตามปกติ(n= 82) กลุ<มที่ใช:แนวปฏิบัติฯ (n=82) p-value จำนวน ร:อยละ จำนวน ร:อยละ 1. อุบัติการณ<ทYอชYวยหายใจเลื่อนหลุด 19 23.17 3 3.65 <0.001* 2. อัตราการเกิดปอดอักเสบจากการใชF เครื่องชYวยหายใจ 28 34.14 5 6.09 <0.001* 3. การหยYาเครื่องชYวยหายใจไมYสำเร็จ 22 26.82 4 4.87 <0.001* 4. อัตราการเกิด DVT 13 15.85 4 4.87 0.021* 5. อัตราการเกิดภาวะ AKI 30 36.58 11 13.41 0.001* 6. อัตราการเกิดภาวะ Acidosis 34 41.46 14 17.07 0.001* 7. อัตราการเกิดภาวะ DKA 26 31.70 5 6.09 0.001* 8. อัตราการเกิดภาวะ Delirium 25 30.48 13 15.85 0.027* 9. อัตราการเสียชีวิต 34 41.46 12 14.63 0.001* *P< 0.05

v The Effects of Implementing FASTHUG and BANDAIDS Concepts on Critical Care Patients in The Intensive Care Unit, Nakornping Hospital ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 46 อภิปรายผลการวิจัย จากผลการศึกษาสามารถอภิปรายผลตาม วัตถุประสงคçมีดังตÇอไปนี้ 1. ผลลัพธçของการใช`แนวปฏิบัติทางการพยาบาล ในการดูแลผู`ปbวยวิกฤตตามแนวคิด FASTHUG และ BANDAIDS ด`านความรู`ของพยาบาลพบวÇาหลังการใช` แนวปฏิบัติฯพยาบาลมีความรู`สูงกวÇากÇอนการใช`แนว ปฏิบัติฯ เนื่องจากระหวÇางการวิจัยได`มีกิจกรรมการ สÇงเสริมให`พยาบาลผู`ปฏิบัติได`รับความรู`โดยการสอน ให` คำแนะนำในการดูแลผู`ปbวยตามแนวคิดของ FASTHUG และ BANDAIDS โดยใช`เทคนิคการเรียนรู`แบบผู`ใหญÇ ด`วยการเรียนด`วยตนเองจากตำรา สื่อการสอนตÇาง ๆ การปรึกษาพี่เลี้ยงเมื่อพบปoญหาในการปฏิบัติงาน มีการ คิดวิเคราะหçจากสถานการณçจำลอง และสถานการณçจริง ในหน`างานขณะปฏิบัติงาน ได`รับการนิเทศจากหัวหน`า หอผู`ปbวยและพยาบาลพี่เลี้ยง10 โดยเฉพาะพยาบาลที่จบ ใหมÇอยูÇในระดับ Novice ได`รับคำแนะแนวเกี่ยวกับการ ปฏิบัติ หรือทักษะเทคนิคตÇาง ๆ จากหัวหน`าหอผู`ปbวย หรือพยาบาลพี่เลี้ยงที่มีการนิเทศซึ่งสอดคล`องกับ การศึกษาของนงลักษณç บุญเยีย12 ได`ศึกษาผลการ พัฒนารูปแบบทีมการพยาบาลตÇอคุณภาพการพยาบาล ในผู`ปbวยวิกฤตศัลยกรรมหัวใจและทรวงอก พบวÇา ก ผลลัพธçในการพัฒนาคุณภาพการดูแลผู`ปbวยด`านคลินิกดี ขึ้น พยาบาลมีความรู`และทักษะในการดูแลผู`ปbวยดีขึ้น จากรูปแบบการมีพี่เลี้ยงสอนงาน การนิเทศอยÇาง ตÇอเนื่อง และมีการ Quick round คุณภาพกับทีมทุกวัน ทำให`พยาบาลเกิดการเรียนรู`การมีสÇวนรÇวมในการ สะท`อนสถานการณçปoญหารÇวมกันนําไปสูÇวางแผนพัฒนา เพื่อให`เกิดการพัฒนาระบบบริการพยาบาลอยÇางมี ประสิทธิภาพอยÇางพุÇงเปñา11 มีทีมการพยาบาลรÇวมกัน นิเทศในคลินิกอยÇางตÇอเนื่อง 2. พยาบาลมีการปฏิบัติตามแนวปฏิบัติทางการ พยาบาลในการดูแลผู`ปbวยวิกฤตตามแนวคิด FASTHUG และ BANDAIDS ในการดูแลผู`ปbวยในแตÇละข`อหลังการ ได`รับความรู`เกี่ยวกับแนวปฏิบัติทางการพยาบาลฯ ครบถ`วนกวÇากÇอนการใช`แนวปฏิบัติที่ผู`วิจัยพัฒนาขึ้น เนื่องจากแนวปฏิบัติที่พัฒนาขึ้นเปjนการนำหลักฐานเชิง ประจักษçในการปฏิบัติการพยาบาลเปjนสิ่งท`าทายสำหรับ พยาบาลทุกคน การทบทวน การปฏิบัติการพยาบาลเพื่อ แสวงหาสิ่งใหมÇและค`นหาวิธีการทำงานที่มีประสิทธิภาพ สูงสุด การนําหลักฐานเชิงประจักษçมาใช`ทางการ พยาบาลจะทำให`มีการใช`ข`อมูลที่มีการศึกษาเพื่อการ ตัดสินใจในคลินิกมากกวÇาการปฏิบัติตามแนวทางเดิม ๆ ที่ได`จากประสบการณçซึ่งข`อมูลที่มีกระบวนการเก็บ ข`อมูล และวิเคราะหçข`อมูลอยÇางเปjนระบบเปjนข`อมูลที่ ตารางที่6เปรียบเทียบคÇาเฉลี่ยคÇารักษาพยาบาล และจำนวนวันนอนเฉลี่ย ระหวÇางกลุÇมที่ได`รับการพยาบาล ตามปกติและกลุÇมที่ใช`แนวปฏิบัติการพยาบาลในการดูแลผู`ปbวยวิกฤตตามแนวคิด FASTHUG และ BANDAIDS รายการ กลุ<มก<อนใช:แนวปฏิบัติฯ (n=82) กลุ<มใช:แนวปฏิบัติ (n=82) t p -value ค<าเฉลี่ย SD ค<าเฉลี่ย SD คYารักษาพยาบาล 197021.39 148298.30 156480.41 142461.44 1.785 0.076 จำนวนวันนอนเฉลี่ย 10.23 6.85 7.78 4.94 2.627 0.009* *P< 0.05

vผลการดูแลผู้ป ่วยวิกฤตตามแนวคิด FASTHUG และ BANDAIDS ในหอผู้ป ่วยวิกฤต โรงพยาบาลนครพิงค์ 47วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ พยาบาลนำมาใช`ประกอบการตัดสินใจได`ดีกวÇาข`อมูลที่ ผู`ใดผู`หนี่งแสดงความคิดเห็น สอดคล`องกับการศึกษา ของกนิษฐา อิสสระพันธุç และ เพียงฤทัย โรจนçชีวิน13 ได` ศึกษาการพัฒนาแนวปฏิบัติการพยาบาล ในการเตรียม ผÇาตัดสมองในผู`ปbวยบาดเจ็บที่ศีรษะ พบวÇา แนวปฏิบัติที่ พัฒนาจากหลักฐานเชิงประจักษçสามารถนำไปปฏิบัติได` จริง ขั้นตอนการดําเนินงานในแตÇละกิจกรรมสามารถ ปฏิบัติได`ทุกขั้นตอน เนื่องจากหัวหน`าหอผู`ปbวย ศัลยกรรม และหัวหน`าหอผู`ปbวยบําบัดวิกฤตศัลยกรรม ประกาศเปjนนโยบายในการนําแนวปฏิบัติที่พัฒนาขึ้นไป ใช`ในหอผู`ปbวย มีการนิเทศ ติดตามอยÇางตÇอเนื่อง และมี การฝòกอบรมพยาบาล เพื่อนําแนวปฏิบัติการพยาบาลที่ พัฒนาขึ้นไปใช`ในคลินิกได`อยÇางถูกต`อง และเกิด ประสิทธิภาพ มีการติดตามและประเมินผล ทั้งด`าน กระบวนการปฏิบัติการพยาบาลและผลลัพธçที่เกิดขึ้นกับ ผู`ปbวย สอดคล`องกับการศึกษาของกัญจนา ปุกคำ และ ธารทิพยçวิเศษธาร1 ที่พบวÇา เมื่อนำแนวทาง FASTHUG มาพัฒนารูปแบบการดูแลผู`ปbวยวิกฤตศัลยกรรม สามารถ เพิ่มคุณภาพการดูแลได`ทั้งด`านกระบวนการ ด`านผู`ปbวย และด`านองคçกร กลุÇมตัวอยÇางพยาบาลสÇวนใหญÇแสดง ความคิดเห็นตÇอรูปแบบการดูแลผู`ปbวยที่พัฒนาขึ้นวÇามี ความเหมาะสม งÇาย รูปแบบการดูแลผู`ปbวยนี้สามารถ แก`ไขปoญหา หรือทำให`เกิดผลดีตÇอผู`รับบริการ และมี ความเปjนไปได`ในการนำไปใช` 3. ผลลัพธçทางคลินิกในกลุÇมผู`ปbวยหลังใช`แนว ปฏิบัติทางการพยาบาลในการดูแลผู`ปbวยวิกฤตตาม แนวคิด FASTHUG และ BANDAIDS พบวÇา อัตราการ เสียชีวิต อัตราการเกิดปอดอักเสบจากการใช`เครื่องชÇวย หายใจ อัตราการหยÇาเครื่องชÇวยหายใจไมÇสำเร็จ อุบัติการณçทÇอชÇวยหายใจเลื่อนหลุด อัตราการเกิด DVT อัตราการเกิด DKA อัตราการเกิดภาวะ Delirium อัตรา การเกิดภาวะ AKI อัตราการเกิดภาวะ Acidosis ระยะเวลาวันนอนเฉลี่ยในหอผู`ปbวยวิกฤต ลดลงกวÇากลุÇม ที่ให`การพยาบาลตามปกติ อยÇางมีนัยสำคัญทางสถิติ P < 0.05 เนื่องจากการให`การพยาบาลตามแนวคิดของ FASTHUG และ BANDAIDS โดยกิจกรรม ตาม FASTHUG เปjนการปฏิบัติตามแผนการรักษาพยาบาล และ BANDAIDS เปjนกิจกรรมที่เปjนการปñองกันการเกิด ภาวะแทรกซ`อนตÇาง ๆ ซึ่งเปjนบทบาทอิสระของพยาบาล ผู`ปbวยวิกฤตที่มีประสิทธิภาพสูงในการชÇวยลด ภาวะแทรกซ`อนที่สำคัญลงได` จากผลการปฏิบัติของ พยาบาลที่พบวÇา พยาบาลเน`นให`การดูแลในการปñองกัน ปอดอักเสบจากเครื่องชÇวยหายใจโดยการจัดทÇานอน ศีรษะสูง 30 องศาตลอดเวลามีการจัดทÇาศีรษะสูงกÇอน และหลังให`อาหาร อยÇางน`อย 30 นาที และติดตาม ภาวะแทรกซ`อนหลังจัดทÇาอยÇางใกล`ชิด โดยผู`ปbวยได`รับ การปฏิบัติอยÇางครบถ`วน นอกจากนี้การได`รับสารอาหาร และสารน้ำอยÇางเพียงพอ14 การจัดการความเจ็บปวด อยÇางมีประสิทธิภาพ เพื่อลดพฤติกรรมก`าวร`าวที่อาจ นำไปสูÇการดึงทÇอชÇวยหายใจหรือสายระบายตÇาง ๆ ภายใต`การประเมินอยÇางเหมาะสมและมีแนวปฏิบัติที่ ชัดเจนของพยาบาลผู`ปbวยวิกฤต ชÇวยให`รÇางกายผู`ปbวยมี พลังงานที่จะฟöõนตัวได`ดีขึ้น แข็งแรงมีภูมิต`านทานเพิ่มขึ้น ทำให`ชÇวยลดอัตราการติดเชื้อที่ปอดจากการใสÇ เครื่องชÇวยหายใจลง และ หยÇาเครื่องชÇวยหายใจสำเร็จ 15,16 สอดคล`องกับจากการศึกษาของราแมนและคณะ17 ที่ใช`การตรวจเยี่ยมผู`ปbวยวิกฤตโดยตามแนวทาง FASTHUG พบวÇาทำให`อุบัติการณçการเกิด VAP การ เลื่อนหลุดของ Invasive line การเกิดแผลกดทับ และ ระยะวันนอนในผู`ปbวยหนักลดลงได`อยÇางมีนัยสำคัญทาง สถิติรวมทั้งการศึกษาของแปปปาดิมอสและคณะ18 ที่ พบวÇา การใช`รูปแบบ FASTHUG มาใช`ในการประเมิน ผู`ปbวยที่ใช`เครื่องชÇวยหายใจประจำวันสามารถลดอัตรา การเกิด VAP ได`และยังมีการศึกษาของอัมพรพรรณ

v The Effects of Implementing FASTHUG and BANDAIDS Concepts on Critical Care Patients in The Intensive Care Unit, Nakornping Hospital ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 48 ธีรานุตร และ อภิญญา กุลทะเล19 ที่พบวÇาการสÇงเสริม ภาวะโภชนาการในผู`ปbวยวิกฤตมีความซับซ`อน ซึ่งเมื่อ ประยุกตçใช`กรอบแนวคิด FASTHUG ในการสÇงเสริม ภาวะโภชนาการในผู`ปbวยวิกฤตของกรณีศึกษาตัวอยÇาง ชÇวยให`การปฏิบัติเปjนไปในทิศทางเดียวกัน มีรูปแบบการ ปฏิบัติที่เปjนรูปธรรม สามารถบูรณาการนำไปสูÇการ ปฏิบัติได`จริง ลดการเกิดภาวะแทรกซ`อน ระยะเวลาการ ใสÇเครื่องชÇวยหายใจ และการนอนในหอผู`ปbวยวิกฤตได` ลดการเกิดภาวะแทรกซ`อน ระยะเวลาการใสÇเครื่องชÇวย หายใจ และการนอนในหอผู`ปbวยวิกฤตได` และการศึกษา ของเฟอรçเรียรÇาและคณะ20 ที่ศึกษาการประเมินผล กระทบของการใช`รูปแบบ FASTHUG ในผู`ปbวยโรคปอด อักเสบที่สัมพันธçกับการใช`เครื่องชÇวยหายใจ เปรียบเทียบ กับคÇารักษาพยาบาล และอัตราการเสียชีวิตโรคปอด อักเสบจากการใช`เครื่องชÇวยหายใจในหอผู`ปbวยหนัก พบวÇา หลังจากการใช`รูปแบบ FASTHUG สามารถลด จำนวนการเกิดโรคปอดอักเสบจากการใช`เครื่องชÇวย หายใจได` สÇงผลทำให`คÇารักษาพยาบาล อัตราการ เสียชีวิตและระยะเวลาในการเข`ารับการรักษาลดลง จึง สÇงผลทำให`คุณภาพในการดูแลผู`ปbวยดีขึ้น อยÇางไรก็ตาม ในสÇวนของการวิจัยครั้งนี้พบวÇาคÇาใช`จÇายเฉลี่ยในการดูแล รักษาพยาบาลในหอผู`ปbวยวิกฤตทั้งสองกลุÇมไมÇแตกตÇาง กัน เนื่องจากในหอผู`ปbวยวิกฤตจะมีการใช`เทคโนโลยีใน การดูแลรักษาพยาบาลขั้นสูงที่มีราคาแพง หรืออุปกรณç ตÇางๆที่ใช`ใกล`เคียงกันทั้งสองกลุÇม อาจจะทำให`คÇาใช`จÇาย ไมÇแตกตÇางกัน ขFอเสนอแนะ 1. ขgอเสนอแนะในการนำผลการวิจัยไปใชg 1.1 จากผลการวิจัยพบวÇาการใช`แนวปฏิบัติฯทำ ให`เกิดผลลัพธçทางคลินิกตÇางๆที่ดีขึ้นกับผู`ปbวย ควรต`อง ดำเนินการรÇวมกับการนิเทศการสอนทางคลินิกแกÇ พยาบาลที่มีประสิทธิภาพ 1.2 ควรมีการเผยแพรÇแนวปฏิบัติฯให`กับ โรงพยาบาลชุมชนที่มีการดูแลผู`ปbวยวิกฤต 2. ขgอเสนอแนะในการทำวิจัยครั้งตeอไป 2.1 การวิจัยครั้งตÇอไปควรเพิ่มการสุÇมเลือกกลุÇม ตัวอยÇาง โดยไมÇได`เลือกทุกคนที่มีคุณสมบัติครบเพื่อลด อคติ(Bias) จากการคัดกลุÇมตัวอยÇาง 2.2 ในกลุÇมตัวอยÇางของพยาบาล ควร ทำการศึกษาวิจัยเปรียบเทียบ โดยให`มีกลุÇมควบคุมและ กลุÇมทดลอง 2.3 เพิ่มระยะเวลาการดำเนินการวิจัย หรือ จำนวนครั้งการติดตามผลลัพธçทางคลินิกที่จะเกิดกับ ผู`ปbวยในระยะยาว (Prospective cohort study) 2.4 ศึกษาเปรียบเทียบการใช`การใช`แนวปฏิบัติ ฯในกลุÇมตัวอยÇางที่ลักษณะหอผู`ปbวยแตกตÇางกัน ระหวÇาง หอผู`ปbวยสามัญและวิกฤต

vผลการดูแลผู้ป ่วยวิกฤตตามแนวคิด FASTHUG และ BANDAIDS ในหอผู้ป ่วยวิกฤต โรงพยาบาลนครพิงค์ 49วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ เอกสารอgางอิง 1. กัญจนา ปุกคํา, ธารทิพยç วิเศษธาร. การพัฒนารูปแบบการดูแลผู`ปbวยวิกฤตศัลยกรรมโดยใช`แนวทาง FAST HUG. วารสารวิชาการสาธารณสุข. 2559;25(1):116-27. 2. โรงพยาบาลนครพิงคç, กลุÇมงานยุทธศาสตรç. รายงานประจำปû 2565 โรงพยาบาลนครพิงคçจังหวัดเชียงใหมÇ. เชียงใหมÇ: โรงพยาบาลนครพิงคç; 2565. 3. โรงพยาบาลนครพิงคç, ภารกิจด`านการพยาบาล. รายงานประจำปû 2565 โรงพยาบาลนครพิงคç จังหวัดเชียงใหมÇ. เชียงใหมÇ: โรงพยาบาลนครพิงคç; 2565. 4. วิจิตรา กุสุมภç และคณะ. การพยาบาลผู`ปbวยภาวะวิกฤต: แบบองคçรวม. พิมพçครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ: สหประชา พาณิชยç; 2556. 5. วิราวรรณ เมืองอินทรç, บุษบา อัครวนสกุล, มยุรี พรมรินทรç, มยุรฉัตร ด`วงนคร, นงเยาวç มงคลอิทธิเวช. การ พัฒนารูปแบบการดูแลผู`ปbวยวิกฤตโดยใช`แนวคิด FAST HUG ในหอผู`ปbวยหนักอายุรกรรมและศัลยกรรม โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะหç. 2564;48(4):308-23. 6. Vincent JL. Give your patient a fast hug (at least) once a day. Crit Care Med. 2005; 33(6):1225-9. doi: 10.1097/01.ccm.0000165962.16682.46. 7. สุพัตรา อุปนิสากร, จารุวรรณ บุญรัตนç. การดูแลผู`ปbวยวิกฤตอายุรกรรม: การประยุกตçแนวคิด FASTHUG และ BANDAIDS. วารสารสภาการพยาบาล. 2557; 29(3):19-30. 8. George KJ. A systematic approach to care: Adult respiratory distress syndrome. J Trauma Nurse 2008; 15(1): 19-22. 9. Proctor B. Training for the supervision alliance Attitude, Skills, and Intention. In Cutcliffe JR, Butterworth T, & Proctor B. Fundamental Themes in Clinical Supervision. London: Routledge. 2010;25-46. 10. สุพัตรา สงฆรักษç. ผลของโปรแกรมการนิเทศทางคลินิก สำหรับผู`บริหารการพยาบาลระดับต`น ที่โรงพยาบาล ระดับตติยภูมิแหÇงหนึ่ง ในจังหวัดเพชรบุรี [วิทยานิพนธçพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต]. นครปฐม: มหาวิทยาลัยคริส เตียน; 2561. 11. Bertalanffy LV. General System Theory: Foundation, Development, Applications. Newyork: George Braziller; 1968. 12. นงลักษณç บุญเยีย. ผลการพัฒนารูปแบบทีมการพยาบาล ตÇอคุณภาพการพยาบาล ในผู`ปbวยหนักศัลยกรรมหัวใจ และทรวงอก. วารสารวิชาการสาธารณสุข. 2558;24(5):927-35. 13. กนิษฐา อิสสระพันธุç, และ เพียงฤทัย โรจนçชีวิน. การพัฒนาแนวปฏิบัติการพยาบาลในการเตรียมผÇาตัดสมองใน ผู`ปbวยบาดเจ็บทีศีรษะ. วารสารวิชาการสาธารณสุข. 2559;25(5):823-30. 14. Zepeda EM, & Martín CAG. Giving a nutritional fast hug in the intensive care unit. Nutr Hosp. 2015; 31(5):2212-9. doi: 10.3305/nh.2015.31.5.8668.

v The Effects of Implementing FASTHUG and BANDAIDS Concepts on Critical Care Patients in The Intensive Care Unit, Nakornping Hospital ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 50 15. Nair AS, Naik VM, & Rayani BK. FAST HUGS BID: Modified Mnemonic for Surgical Patient. Indian J Crit Care Med. 2017;21(10):713-4. doi: 10.4103/ijccm.IJCCM_289_17. 16. วรางคณา อ่ำศรีเวียง, ปริศนา วะสี, และ พรสวรรคç เชื้อเจ็ดตน.ประสิทธิผลของการใช`แนวปฏิบัติทางคลินิก สำหรับการจัดการความปวดในผู`ปbวยวิกฤต หอผู`ปbวยวิกฤตศัลยกรรม, โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะหç. วารสารพยาบาลศาสตรçและสุขภาพ. 2558;38(3):58-65. 17. Omar R, Gearhart A, Penny D, Jones K, Small J, Stone R, et al. An “Am FAST HUG”: impacting quality metrics in an intensive care unit by restructuring rounding and the role of critical care nurses. Crit Care Med 2009;22:232-6. 18. Papadimos TJ, Hensley SJ, Duggan JM, Khuder SA, Borst MJ, Fath JJ, & Buchman D. Implementation of the" FASTHUG" concept decreases the incidence of ventilator-associated pneumonia in a surgical intensive care unit. Patient Safety in Surgery. 2008;2(1):1-6. doi: 10.1186/1754-9493-2-3. 19. อัมพรพรรณ ธีราบุตร และ อภิญญา กุลทะเล. การพยาบาลเพื่อสÇงเสริมภาวะโภชนาการในผู`ปbวยวิกฤต: การ ประยุกตçแนวคิด FAST HUG. วารสารพยาบาลศาสตรçและสุขภาพ. 2560;40(3):126-37. 20. Ferreira CR, de Souza DF, Cunha TM, Tavares M, Reis SSA, Pedroso RS, & Röder D. V. D. D. B. The effectiveness of a bundle in the prevention of ventilator-associated pneumonia. Brazilian Journal of Infectious Diseases. 2016;20:267-71.

vการพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคล่ ือนย้ายผู้ปว่ยวิกฤต ภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ 51วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ การพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคล่ ือนย้ายผู้ปว่ยวิกฤต ภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ Development of the Guidelines for Nursing Care of the Intrahospital Transport for Critical care Patient, Chiangrai Prachanukroh Hospital วรางคณา ธุวะคำ พย.ม.* Warangkhana Dhuvakham, M.N.S.* สุทธิดา พงษEสนั่น พย.ม.** Sittida Pongsnun, M.N.S.** ธนุธร วงศEธิดา พย.ด.*** Thanutorn Wongthida, Ph.D.*** จิราพร เพิ่มเยาวE พย.ม.** Jiraporn Permyao, M.N.S.** อรุณียE ไชยชมภู พย.ม.** Arunee Chaichomphu, M.N.S.** Corresponding author: E-mail: [email protected] Received: 24 Nov 2023, Revised: 13 Dec 2023, Accepted: 18 Dec 2023 บทคัดย'อ การวิจัยและพัฒนานี้มีวัตถุประสงค9เพื่อพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยBายผูBปEวยวิกฤตภายในโรงพยาบาล และศึกษาผลลัพธ9การดูแลผูBปEวยวิกฤตที่มีการเคลื่อนยBายภายในโรงพยาบาล การดำเนินการแบPงออกเปQน 4 ระยะ ระยะที่ 1 วิเคราะห9 สถานการณ9การเคลื่อนยBายผูBปEวยวิกฤตภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห9 โดยทบทวนเวชระเบียน 50 ฉบับ และสนทนา กลุPมในหัวหนBากลุPมงานการพยาบาลผูBปEวยหนัก 1 ราย หัวหนBาหอผูBปEวยหนัก 10 ราย พยาบาลวิชาชีพหอผูBปEวยหนัก 40 ราย วิเคราะห9 ขBอมูลโดยวิเคราะห9เนื้อหา ระยะที่ 2 นำผลจากระยะที่ 1 รPวมกับทบทวนวรรณกรรม ยกรPางแนวปฏิบัติทางการพยาบาล ระยะที่ 3 ทดลองใชBแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในผูBปEวยหนักจำนวน 30 รายและประเมินผล ระยะที่ 4 ปรับปรุงแนวปฏิบัติทางการพยาบาลตาม ผลที่ไดBจากระยะที่สาม และระยะที่ 5 นำแนวปฏิบัติทางการพยาบาลที่ปรับปรุงแลBวจากระยะที่ 4 ไปใชBในผูBปEวยวิกฤตจำนวน 164 ราย ผลการศึกษา พบวPา ในระยะที่ 1 พยาบาลที่ทำหนBาที่เคลื่อนยBายไมPประเมิน early warning signs กPอนเคลื่อนยBาย สมรรถนะการเฝjาระวังภาวะวิกฤตไมPเพียงพอ เครื่องมือและอุปกรณ9เคลื่อนยBายไมPพรBอมใชB การประสานงานกPอนเคลื่อนยBายไมPมี ประสิทธิภาพ ระยะที่ 2 ยกรPางแนวปฏิบัติทางการพยาบาล ประกอบดBวย 1) การประเมิน early warning signs 2) การพัฒนา สมรรถนะพยาบาลในการเฝjาระวังสัญญาณเตือนเขBาสูPภาวะวิกฤต 3) การบำรุงรักษาเครื่องมือและอุปกรณ9เคลื่อนยBาย 4) การ ประสานงานกPอนเคลื่อนยBาย ระยะที่ 3 พบวPาการจัดการเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉินมีประสิทธิภาพไมPเพียงพอ ระยะที่ 4 เพิ่มแนวทางการ จัดการเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน ระยะที่ 5 พบวPาอัตราผูBปEวยใสPทPอชPวยหายใจโดยไมPคาดคิด การชPวยฟnoนคืนชีพโดยไมPคาดคิด และอัตราการ เสียชีวิตโดยไมPคาดคิดลดลงอยPางมีนัยสำคัญ สรุปไดBวPา แนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยBายผูBปEวยวิกฤตภายในโรงพยาบาลที่ จัดทำขึ้นสPงผลใหBการเคลื่อนยBายผูBปEวยวิกฤตมีความปลอดภัยมากยิ่งขึ้น ขBอเสนอแนะ กPอนนำแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยBายผูBปEวยวิกฤตภายในโรงพยาบาลไปใชB ควรมีการอบรม บุคลากรใหBมีความรูBเฉพาะเกี่ยวกับเรื่องการประเมินสัญญาณเตือนกPอนเขBาสูPภาวะวิกฤตและการใชBหPวงโซPการปjองกันภาวะหัวใจหยุด เตBน เปQนการเพิ่มความรูB ความเขBาใจ เพื่อใหBสามารถใชBแนวปฏิบัติไดBอยPางมีประสิทธิภาพ และควรขยายผลการศึกษาการใชBแนวปฏิบัติ

v Development of the Guidelines for Nursing Care of the Intra-hospital Transport for Critical care Patient, Chiangrai Prachanukroh Hospital ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 52 * รองผูKอำนวยการฝSายการพยาบาล โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห` E-mail: [email protected] * Deputy Director of Nursing, Chiangrai Prachanukroh Hospital ** พยาบาลวิชาชีพ กลุfมงานวิจัยและพัฒนาการพยาบาล โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห` E-mail: [email protected], [email protected], [email protected] ** Registered Nurse, Nursing Research and development, Chiangrai Prachanukroh Hospital *** อาจารย`ประจำภาควิชาพยาบาลศาสตร` มหาวิทยาลัยแมfฟuาหลวง E-mail: [email protected] *** Nursing Instructor, Faculty of Nursing, Mae Fah Luang University ทางการพยาบาลในการเคลื่อนยBายผูBปEวยวิกฤตภายในโรงพยาบาลในผูBปEวยกลุPมอื่นๆเพื่อใหBสามารถใชBไดBสำหรับการเคลื่อนยBาย ผูBปEวยทุกกลุPม คำสำคัญ : การเคลื่อนยBาย ผูBปEวยวิกฤต การเคลื่อนยBายภายในโรงพยาบาล Abstract This research aimed to develop and examine the guidelines for nursing care of the intrahospital transport for critical care patients. There were consisted of Phase one, analyzing the situation of nursing care of the intra-hospital transport for critically care patients in Chiangrai Prachanukroh hospital by reviewing 50 medical records and focus group discussions in 1 director of nursing department, 10 head nurses and 40 professional nurses: all intensive care unit. Data were analyzed using the content analysis. Phase two, developing the guidelines by integrating the results from Phase one with a systematic review. Phase three, implementing the guidelines in 30 critically care patients and evaluating the outcomes of implementation. Phase four, improving the guidelines according to the results from phase three. Phase five, implementing the improved guidelines from phase four in 164 critically ill patients. The results revealed that Phase one, nurses did not assess the early warning signs prior to the transport, inadequate crisis monitoring competencies, transportation equipment’s were not available, ineffective coordination before transportation. Phase two, guidelines consisted of 1) guidelines for assessment early warning signs 2) developing professional nurse’s competencies in monitoring early warning signs 3) maintenance of transportation equipment 4) communication before transportation. Phase three, found that there was inadequate emergency management. Phase four, improved the guidelines by add guidelines for emergency management. Phase five, there were significantly decreases in the unplanned intubation rate, the unexpected cardiopulmonary resuscitation rate, and the unexpected dead rate. In conclusion, the guidelines for nursing care of the intra-hospital transport for critical care patients that were created resulted in safer transport of critical care patients.

vการพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคล่ ือนย้ายผู้ปว่ยวิกฤต ภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ 53วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ The recommendations are as follows before implementing the guidelines for nursing care of the intra-hospital transport for critical care patients. Personnel should be trained to have specific knowledge about an assessment of early warning signs and chain of prevention (pre-arrest signs) in order to increase their knowledge and understanding so that they can use the guidelines effectively, and the study of the use of guidelines for nursing care of the intra-hospital transport for critical care patients should be expand to other groups of patients so that they can be used for transporting all groups of patients. Keywords : transfer, critical care patients, intra-hospital transport

v Development of the Guidelines for Nursing Care of the Intra-hospital Transport for Critical care Patient, Chiangrai Prachanukroh Hospital ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 54 ความเปcนมาและความสำคัญของปhญหา การเคลื่อนยYายผูYป]วยภายในโรงพยาบาล (Intrahospital transport) เปeนการนำผูYป]วยจาก หนiวยงานหนึ่งไปยังอีกหนiวยงานหนึ่งภายในโรงพยาบาล โดยมีวัตถุประสงคuเพื่อการวินิจฉัย การรักษา หรือการ ยYายไปยังหนiวยงานเฉพาะทางอื่น (Specialized units) แตiยังคงภาวะสุขภาพสูงสุด (Optimal health) เปeนหนึ่ง ในกิจกรรมที่ทำบiอยที่สุดในการดูแลผูYป]วยใน โรงพยาบาล และนับเปeนเรื่องทYาทายอยiางยิ่งเนื่องจาก ผูYป]วยถูกยYายไปยังสภาพแวดลYอมที่มีการดูแล เปลี่ยนแปลงไป ทำใหYผูYป]วยอาจไมiไดYรับการติดตามดูแล ที่ใกลYชิดเหมือนเดิม การลดหรือการเปลี่ยนแปลงของ การดูแล ตลอดจนการเคลื่อนยYายผูYป]วยสามารถ กลายเปeนสาเหตุของการเกิดภาวะแทรกซYอนที่รุนแรง และทำใหYผูYป]วยเกิดความเสี่ยงไดY1,2 การเคลื่อนยYายผูYป]วยมีโอกาสทำใหYผูYป]วยเกิด เหตุการณuไมiพึงประสงคu หรืออาการแยiลงอยiางรวดเร็ว ไดYจากหลาย ๆ สาเหตุ เชiน ขาดการประเมินอาการ ผูYป]วยกiอนสiงตiอ การติดตามสัญญาณชีพอยiางใกลYชิดทำ ไดYนYอยลงขณะสiงตiอ หรือเพิ่มโอกาสของขYอตiออุปกรณu เลื่อนหลุด เปeนตYน จนสiงผลใหYผูYป]วยเกิดภาวะแทรกซYอน ทั้งในระยะสั้น ระยะยาว หรือตYองไดYรับการรักษา เพิ่มเติม3 เริ่มมีรายงานการเกิดเหตุการณuไมiพึงประสงคu จากการเคลื่อนยYายผูYป]วยภายในโรงพยาบาลตั้งแตiปÖ 1970 โดยพบวiาผูYป]วยโรคหัวใจที่มีภาวะเสี่ยงสูงเกิด ภาวะหัวใจเตYนผิดจังหวะ (Arrhythmias) ถึงรYอยละ 84 และตYองไดYรับการรักษาฉุกเฉินรYอยละ 444 นอกจากนี้ยัง พบการเกิดภาวะแทรกซYอนที่สำคัญไดYแกi ภาวะ เลือดออก (Bleeding) และความดั นโลหิ ตต่ ำ (Hypotension) ระหวiางการเคลื่อนยYายผูYป]วยจากหYอง ผiาตัดไปหออภิบาลผูYป]วย (Intensive care unit)5 จากการศึกษาในตiางประเทศพบรายงานการ เกิดเหตุการณuไมiพึงประสงคuจากการเคลื่อนยYายผูYป]วย บาดเจ็บทางศัลยกรรมรYอยละ 6 ถึงรYอยละ 71.1 โดย เกิดภาวะแทรกซYอนรุนแรงที่คุกคามตiอชีวิต และตYอง ไดYรับการชiวยเหลืออยiางเรiงดiวนจากสาเหตุ การบริหาร ยาขยายหลอดเลือด (Vasoactive drug) ผิดพลาด สาร น้ำทางหลอดเลือดดำถูกปลiอยอยiางรวดเร็ว (Fluid bolus) ขYอตiอเครื่องชiวยหายใจเลื่อนหลุดจนตYองมีการ ชiวยกูYชีพ (Cardiopulmonary resuscitation) และขYอ ตiอสารน้ำทางหลอดเลือดแดงเลื่อนหลุดรYอยละ 86,7 นอกจากนี้ยังมีการศึกษาในผูYป]วยบาดเจ็บทางศีรษะที่มี การเคลื่อนยYายเพื่อการวินิจฉัย และไปหYองผiาตัดพบ อุบัติการณuไมiพึงประสงคuถึงรYอยละ 51 โดยเกิดภาวะ ความดันโลหิตต่ำ (Hypotension: systolic BP <90 มิลลิเมตรปรอท) รYอยละ 8.6 ภาวะพรiองออกซิเจน (Hypoxia: O2 saturation <90%) รYอยละ 5.7 และ ภาวะความดันในกะโหลกศีรษะสูง (Increased intracranial pressure) รYอยละ 42.9 ในกลุiมนี้เกิด แรงดันในกะโหลกศีรษะสูงมากกวiา 30 มิลลิเมตรปรอท ถึงรYอยละ 17จากเหตุการณuไมiพึงประสงคuทั้งหมดนี้รYอย ละ 60 เกิดกiอนเคลื่อนยYายผูYป]วย 4 ชั่วโมง และรYอยละ 66 เกิดหลังการเคลื่อนยYายผูYป]วย แตiไมiมีรายงานการเกิด ขณะเคลื่อนยYาย8 จากสถิติปÖ พ.ศ. 2560 ถึง พ.ศ. 2564 ของ โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะหu พบเหตุการณuไมi พึงประสงคuจากการเคลื่อนยYายผูYป]วยภายในโรงพยาบาล จำนวน 9, 11, 11, 23, 30 ครั้ง โดยรYอยละ 48 เกิดกiอน เคลื่อนยYายผูYป]วย และรYอยละ 52 เกิดหลังการ เคลื่อนยYายผูYป]วย ทำใหYผูYป]วยตYองไดYรับการชiวยเหลือ อยiางเรiงดiวน โดยเหตุการณuไมiพึงประสงคuที่เกิดขึ้น ไดYแกi ผูYป]วยใสiทiอชiวยหายใจโดยไมiคาดคิด (Unplanned intubation) พบรYอยละ 28 การชiวยฟìîน

vการพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคล่ ือนย้ายผู้ปว่ยวิกฤต ภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ 55วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ คืนชีพโดยไมiคาดคิด (Unplanned CPR) พบรYอยละ 14 และผูYป]วยเสียชีวิตโดยไมiคาดคิด (Unexpected dead) พบรYอยละ 149 การใหYบริการพยาบาลผูYป]วยจำเปeนอยiางยิ่งที่ จะตYองใชYกลวิธีหรือเครื่องมือในการประเมินอาการของ ผูYป]วย เพื่อใหYประเมินอาการเบื้องตYนไดYอยiางมี ประสิทธิภาพ สามารถคัดกรองผูYป]วยที่อยูiในความดูแล ใหYมีความปลอดภัย ชiวยใหYผูYป]วยไดYรับการดูแลรักษา อยiางรวดเร็ว และมีประสิทธิภาพ Modified Early Warning Sign (MEWS) เปeนวิธีการหนึ่งที่นำมาใชYในการ คัดกรองภาวะวิกฤต เปeนการเฝúาระวังเชิงรุกเพื่อใหYการ ตอบสนองอาการเปลี่ยนแปลงของผูYป]วยที่นำไปสูiการ เกิดภาวะหัวใจหยุดเตYน และใหYการชiวยเหลืออยiาง ทันทiวงที โดยใชYการประเมินระดับความรุนแรงของ ผูYป]วยจากขYอมูลสรีรวิทยาของผูYป]วย 5 อยiาง ไดYแกi ความดันโลหิตตัวบน (Systolic blood pressure) ชีพ จร (Heart rate) อัตราการหายใจ (Respiratory rate) อุณหภูมิกาย (Body temperature) และระดับความ รูYสึกตัว (Level of consciousness)10 มีการศึกษาใน ประเทศไทยพบวiาการใชYแนวทางการประเมินสัญญาณ เตือนเขYาสูiภาวะวิกฤต (MEWS) ชiวยในการประเมิน ผูYป]วยในหYองตรวจสวนหัวใจและใหYการพยาบาลไดY ปลอดภัยอยiางทันทiวงที ทำใหYผูYป]วยในกลุiมทดลองมี ความปลอดภัยหลังทำหัตถการมากกวiากลุiมควบคุม อยiางมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.001)11 นอกจากนี้มี การศึกษาในตiางประเทศพบวiาการนำ MEWS มาใชY ชiวยใหYพยาบาลสามารถประเมิน และคัดกรองผูYป]วย ฉุกเฉินไดYรวดเร็วและปลอดภัย12 MEWS score สามารถ ทำนายอัตราเสียชีวิตของผูYป]วยวิกฤตในหอผูYป]วยหนักไดY 5.5 เทiา ทำนายอัตราการเสียชีวิตที่ 30 วันในหอ ผูYป]วยหนักไดY 4.3 เทiา และจำนวนวันนอนในหอ ผูYป]วยหนัก 2.3 เทiา12 กลุiมการพยาบาล โรงพยาบาลเชียงรายประชา นุเคราะหu กำหนดนโยบายใหYใชYระบบสัญญาณเตือน (Early warning signs) ดYวยการใชY Modified Early Warning Score (MEWS Score) ในการประเมินอาการ ผูYป]วยเพื่อเฝúาระวังอาการเปลี่ยนแปลงและสัญญาณ เตือนกiอนผูYป]วยเขYาสูiภาวะวิกฤต รวมถึงใหYบุคลากร สามารถจัดการอาการผูYป]วยเบื้องตYนไดYอยiางเหมาะสม แตiยังเกิดอุบัติการณuไมiพึงประสงคuขึ้น ผูYวิจัยจึงตYองการ พัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยYาย ผูYป]วยวิกฤต เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการดูแลผูYป]วยวิกฤตที่ มีการเคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุ เคราะหuใหYมีความปลอดภัยสูงสุดตiอไป วัตถุประสงคE 1. เพื่อวิเคราะหuสถานการณuเกี่ยวกับแนวปฏิบัติ ทางการพยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายใน โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะหu 2. เพื่อพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลใน การเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายในโรงพยาบาลเชียงราย ประชานุเคราะหu 3. เพื่อทดลองใชY และประเมินผลแนวปฏิบัติ ทางการพยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายใน โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะหu 4. เพื่อปรับปรุงแนวปฏิบัติทางการพยาบาลใน การเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายในโรงพยาบาลเชียงราย ประชานุเคราะหuเพื่อประเมินผลลัพธuการดูแลผูYป]วย วิกฤตที่มีการเคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาลเชียงราย ประชานุเคราะหu ไดYแกi ผูYป]วยใสiทiอชiวยหายใจโดยไมi คาดคิด การชiวยฟìîนคืนชีพโดยไมiคาดคิด และอัตราการ เสียชีวิตโดยไมiคาดคิด

v Development of the Guidelines for Nursing Care of the Intra-hospital Transport for Critical care Patient, Chiangrai Prachanukroh Hospital ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 56 นิยามศัพทE ผูmปnวยวิกฤต หมายถึง ผูYป]วยที่เขYารับการรักษา ในหอผูYป]วยหนัก และมีMEWS Score มากกวiาหรือ เทiากับ 4 ขึ้นไป การเคลื่อนยmายภายในโรงพยาบาล หมายถึง การ นำผูYป]วยวิกฤตที่ MEWS Score มากกวiาหรือเทiากับ 4 ขึ้นไปออกจากหอผูYป]วยหนักไปยังหนiวยงานอื่นๆ ภายใน โรงพยาบาลไดYแกiหนiวยฟอกไต หนiวยรังสีรักษา หYอง ผiาตัด รวมถึงไปรับผูYป]วยจากหนiวยงานดังกลiาวกลับหอ ผูYป]วยหนักภายหลังทำหัตถการเสร็จสิ้น ผูmปnวยใสuทuอชuวยหายใจโดยไมuคาดคิด หมายถึง เมื่อถึงหนiวยงานปลายทางผูYป]วยมีอาการทรุดลงจากเดิม กรอบแนวคิดการวิจัย ฉับพลันจนอาการรุนแรงหรือระบบทางเดินหายใจ ลYมเหลวตYองใสiทiอชiวยหายใจเพื่อชiวยชีวิตโดยไมiไดY วางแผน การชuวยฟwxนคืนชีพโดยไมuคาดคิด หมายถึง เมื่อ ถึงหนiวยงานปลายทางผูYป]วยหัวใจหยุดเตYนอยiางฉับพลัน จนตYองชiวยฟìîนคืนชีพโดยไมiสามารถประเมินอาการเตือน กiอนหนYาไดY การเสียชีวิตโดยไมuคาดคิด หมายถึง เมื่อถึง หนiวยงานปลายทางผูYป]วยที่มีอาการทรุดลงอยiางฉับพลัน และพบวiาไมiมีสัญญาณชีพใดๆโดยไมiสามารถประเมิน อาการเตือนกiอนหนYาไดY แผนภูมิที่ 1 แผนภูมิการพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายในโรงพยาบาล

vการพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคล่ ือนย้ายผู้ปว่ยวิกฤต ภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ 57วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ วิธีดำเนินการวิจัย การศึกษาครั้งนี้ใชYรูปแบบการวิจัยและพัฒนา (Research and development) เพื่อพัฒนาแนวทาง และศึกษาผลลัพธuการดูแลผูYป]วยวิกฤตที่มีการเคลื่อนยYาย ภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะหuโดยแบiง ออกเปeน 4 ขั้นตอน ไดYแกi ขั้นตอนที่ 1 การศึกษาสภาพ ป†ญหาผูYป]วยวิกฤตที่มีการเคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาล ขั้นตอนที่ 2 การพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลใน การเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายในโรงพยาบาล ขั้นตอนที่ 3 การทดลองใชYแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการ เคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายในโรงพยาบาล และขั้นตอน ที่ 4 ประเมินผล และปรับปรุงแนวปฏิบัติทางการ พยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายใน โรงพยาบาล ตั้งแตiวันที่ 1 พฤษภาคม 2565 ถึง 30 กันยายน 2566 หอผูYป]วยหนักอายุรกรรม 6 หอผูYป]วย ไดYแกi หอผูYป]วยหนักอายุรกรรม 1, 2, 3, 4, 5 และหอ ผูYป]วยหนักโรคหัวใจ สiวนหอผูYป]วยหนักศัลยกรรม 4 หอ ผูYป]วย ไดYแกi หอผูYป]วยหนักศัลยกรรมหัวใจและทรวงอก หอผูYป]วยหนักศัลยกรรมระบบประสาท หอผูYป]วยหนัก อุบัติเหตุ และหอผูYป]วยหนักไฟไหมYน้ำรYอนลวก โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะหu ประชากรและกลุuมตัวอยuาง ประชากร การศึกษาครั้งนี้มีประชากรเปúาหมาย 2 กลุiม ตามขั้นตอนการดำเนินการวิจัย ไดYแกi 1. ขั้นตอนการพัฒนาแนวปฏิบัติทางการ พยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายใน โรงพยาบาล ประชากรเปúาหมายไดYแกi หัวหนYากลุiมงาน การพยาบาลผูYป]วยหนัก หัวหนYาหอผูYป]วยหนัก พยาบาล วิชาชีพหอผูYป]วยหนัก นักจัดการงานทั่วไป หัวหนYา พนักงานเปล โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะหu 2. ขั้นตอนการประเมินผลลัพธuการดูแลผูYป]วย วิกฤตที่มีการเคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาลเชียงราย ประชานุเคราะหuประชากรเปúาหมายไดYแกi ผูYป]วยวิกฤต ที่เขYารับการรักษาในหอผูYป]วยหนักอายุรกรรมและ ศัลยกรรมที่มีการเคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาลเชียงราย ประชานุเคราะหu กลุiมตัวอยiาง 1. ขั้นตอนการพัฒนาแนวปฏิบัติทางการ พยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายใน โรงพยาบาล เลือกกลุiมตัวอยiางในการศึกษาสถานการณu แบบจำเพาะเจาะจง (Purposive sampling) ประกอบดYวย หัวหนYากลุiมงานการพยาบาลผูYป]วยหนัก ปฏิบัติงานในตำแหนiง 5 ปÖขึ้นไป 1 ราย หัวหนYาหอ ผูYป]วยหนักอายุรกรรม 6 ราย หัวหนYาหอผูYป]วยหนัก ศัลยกรรม 4 รายปฏิบัติงานในตำแหนiง 3 ปÖขึ้นไป นัก จัดการงานทั่วไปปฏิบัติงานในตำแหนiง 1 ปÖขึ้นไป 2 ราย หัวหนYาพนักงานเปลปฏิบัติงานในตำแหนiง 1 ปÖขึ้นไป 1 ราย สiวนพยาบาลวิชาชีพหอผูYป]วยหนักปฏิบัติงานใน ตำแหนiง 1 ปÖขึ้นไป เลือกกลุiมตัวอยiางดYวยวิธีสุiมอยiาง งiาย (Simple random sampling) หอผูYป]วยละ 4 ราย คิดเปeนรYอยละ 25 ของบุคลากรในแตiละหนiวยงาน รวม 40 ราย 2. ขั้นตอนการทดลองใชYแนวปฏิบัติทางการ พยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายใน โรงพยาบาล ที่พัฒนาขึ้นกลุiมตัวอยiางที่ใชYในการศึกษา แบiงเปeนสองกลุiมไดYแกi 1) พยาบาลวิชาชีพหอผูYป]วยหนัก อายุรกรรม 84 ราย และหอผูYป]วยหนักศัลยกรรมจำนวน 55 ราย ใชYประชากรทุกคนเปeนกลุiมตัวอยiาง ตามเกณฑu การคัดเลือกกลุiมตัวอยiางคือ ปฏิบัติในหนiวยงานนั้นๆ เปeนระยะเวลา 1 ปÖขึ้นไป เหลือพยาบาลวิชาชีพหอ ผูYป]วยหนักอายุรกรรม 77 ราย และหอผูYป]วยหนัก ศัลยกรรมจำนวน 49 ราย รวม 126 ราย 2) ผูYป]วยวิกฤต ที่เขYารับการรักษาในหอผูYป]วยหนักอายุรกรรม และหอ ผูYป]วยหนักศัลยกรรมที่ MEWS Score≥4 และมีการ

v Development of the Guidelines for Nursing Care of the Intra-hospital Transport for Critical care Patient, Chiangrai Prachanukroh Hospital ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 58 เคลื่อนยYายผูYป]วยออกจากหอผูYป]วยหนักไปหนiวยงาน อื่นๆในโรงพยาบาล รวมถึงรับเคลื่อนยYายกลับเขYาหอ ผูYป]วยหนักเปeนระยะเวลา 1 เดือน ไดYกลุiมตัวอยiาง จำนวน 66 ราย 3. ขั้นตอนการประเมินผลลัพธuการดูแลผูYป]วย วิกฤตที่มีการเคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาล คำนวณ ขนาดตัวอยiางจากสถิติโรงพยาบาลเชียงรายประชานุ เคราะหuปÖ 2564 มีผูYป]วยใสiทiอชiวยหายใจโดยไมiคาดคิด (Unplanned intubation) รYอยละ 28 การชiวยฟìîนคืน ขั้นตอนการเก็บรวบรวมขmอมูล ระยะที่ 1 การศึกษาสภาพป†ญหาผูYป]วยวิกฤตที่ มีการเคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาล 1.1 ศึกษาขYอมูล สภาพป†ญหาของผูYป]วยที่เกิด อุบัติการณuการใสiทiอชiวยหายใจโดยไมiคาดคิด การชiวย ฟìîนคืนชีพโดยไมiคาดคิด และการเสียชีวิตโดยไมiคาดคิด จากเวชระเบียนตั้งแตiปÖ 2562-2564 จำนวน 50 ฉบับ เครื่องมือที่ใชYในการวิจัย ไดYแกi แบบประเมิน Modified early warning signs (MEWS) ประกอบดYวยสัญญาณ เตือนกiอนเขYาสูiภาวะวิกฤต 7 พารามิเตอรu คือ การ หายใจ การเตYนของชีพจร ความดันโลหิตซีสโตลิก อุณหภูมิรiางกาย ระดับความรูYสึกตัว คiาความอิ่มตัวของ ออกซิเจนในเลือด และปริมาณป†สสาวะแตiละขYอมีการ แบiงชiวงคะแนนเปeน 0-3 หากมีการประเมินทุกขYอแลYวมี คะแนนมากกวiาหรือเทiากับ 4 ขึ้นไป ถือวiามีความเสี่ยง ในการเสียชีวิตสูง10 เครื่องมือที่ใชYในการเก็บรวบรวม ชีพโดยไมiคาดคิด (Unplanned CPR) รYอยละ 14 และ ผูYป]วยเสียชีวิตโดยไมiคาดคิด (Unexpected dead) รYอย ละ 14 คาดวiาหลังพัฒนาแนวทางการดูแลผูYป]วยวิกฤตที่ มีการเคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาลแลYวรYอยละของการ เกิดอุบัติการณuจะลดลงรYอยละ 50 คำนวณขนาดตัวอยiาง โดยใชYโปรแกรมคอมพิวเตอรuสำเร็จรูป แยกคำนวณตัว แปรทีละตัว โดยใชY Two-sample comparison of proportions กำหนด alpha error 0.05, power 80%, two-sided test จากการคำนวณใชYขนาดตัวอยiาง 164 ราย ขYอมูลเปeนแบบบันทึกขYอมูลที่ผูYวิจัยสรYางขึ้นประกอบดYวย เวลาที่เกิดเหตุการณu เพศ อายุ การวินิจฉัยโรค โรครiวม ประวัติการเจ็บป]วยป†จจุบัน อาการและอาการแสดง ความถี่ในการประเมินอาการผูYป]วย MEWS score ระยะเวลาในการเคลื่อนยYายผูYป]วย อุปกรณuชiวยชีวิตขณะ เคลื่อนยYาย ลำดับเหตุการณuที่เกิดขึ้น ผลลัพธuหรือ อุบัติการณuและระดับความรุนแรงเมื่อเกิดอุบัติการณuไมi พึงประสงคuแบบบันทึกขYอมูลนี้ไดYผiานการตรวจสอบคiา ความสอดคลYองระหวiางขYอคำถามกับวัตถุประสงคu(IOC : Index of item objective congruence) โดย พยาบาลวิชาชีพที่มีประสบการณuการดูแลผูYป]วยวิกฤตใน หอผูYป]วยหนักมากกวiา 10 ปÖ 2 ทiาน แพทยuเฉพาะทาง สาขาอายุรกรรม 1 ทiาน แพทยuเฉพาะทางสาขา ศัลยกรรม 1 ทiาน และอาจารยuพยาบาลผูYมีประสบการณu การดูแลผูYป]วยวิกฤต 1 ทiาน มีคiาดัชนีความสอดคลYอง เทiากับ 1.00 variable percent percent power alpha n1 n2 total Unplanned intubation 0.28 0.14 0.8 0.05 35 36 71 unplanned CPR 0.14 0.07 0.8 0.05 82 82 164 unexpected dead 0.14 0.07 0.8 0.05 82 82 164

vการพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคล่ ือนย้ายผู้ปว่ยวิกฤต ภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ 59วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 1.2 วิเคราะหuสถานการณuและประเมินความ ตYองการที่จำเปeน (Analysis) เพื่อศึกษาสถานการณuการ เกิดป†ญหา สาเหตุ ป†จจัยที่สiงผลตiอความปลอดภัยใน การเคลื่อนยYายผูYป]วย ความสามารถในการประเมิน สภาพอาการผูYป]วย ตลอดจนความตYองการและวิธีการ พัฒนาสมรรถนะบุคลากร รวมถึงแนวทางการดูแลผูYป]วย วิกฤตที่มีการเคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาล โดยใชYการ สนทนากลุiม (Focus group discussion) เลือกกลุiม ตัวอยiางแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sampling) ประกอบดYวยหัวหนYากลุiมงานการพยาบาลผูYป]วยหนัก 1 ราย หัวหนYาหอผูYป]วยหนัก 10 ราย และพยาบาล ปฏิบัติการหอผูYป]วยหนักจำนวน 40 ราย นักจัดการ ทั่วไป 2 ราย หัวหนYาพนักงานเปล 1 ราย ใชYแนวคำถาม การสนทนากลุiมที่ผูYวิจัยสรYางขึ้นเองโดยใชYกรอบของ Chain of prevention (Pre-arrest signs) ไ ด Y แ กi Education, Monitoring, Recognition, Call for help และ Response14 กำหนดคำถามปลายเป§ด ดังนี้ แนว ทางการประเมิน Early warning signs เปeนอยiางไร มี การใชYเครื่องมืออะไรบYางในการประเมิน Early warning signs ของผูYป]วย แนวทางการปฏิบัติเมื่อจะมีการ เคลื่อนยYายผูYป]วยออกจากหอผูYป]วย/หนiวยงานเปeน อยiางไร ประสบการณuในการเคลื่อนยYายผูYป]วยไป หนiวยงานหรือแผนกอื่นๆในโรงพยาบาล การดูแลความ ปลอดภัยของผูYป]วยกiอนและขณะเคลื่อนยYายทำอยiางไร และการนิเทศเรื่องการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตเปeน อยiางไร ดำเนินการสนทนากลุiมจนไดYขYอมูลเพียงพอ ขYอมูลที่ไดYนำมาวิเคราะหuเชิงเนื้อหา (Content analysis) และจัดกลุiม (Categorized) เพื่อใหYไดYแนว ทางการพัฒนาการดูแลผูYป]วยวิกฤตที่มีการเคลื่อนยYาย ภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะหu แบบ บันทึกขYอมูลนี้ไดYผiานการตรวจสอบคiาดัชนีความ สอดคลYอง (IOC) โดยผูYทรงคุณวุฒิ 5 ทiาน มีคiาดัชนี ความสอดคลYองเทiากับ .98 ระยะที่ 2 การพัฒนาแนวปฏิบัติทางการ พยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายใน โรงพยาบาล เปeนการนำสาระสำคัญที่ไดYจากการศึกษาใน ระยะที่ 1 รiวมกับศึกษาเอกสาร และงานวิจัยที่เกี่ยวขYอง พัฒนา (รiาง) แนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการ เคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายในโรงพยาบาลเชียงราย ประชานุเคราะหu โดยใชYแบบวิเคราะหuเอกสาร งานวิจัยที่ เกี่ยวขYองแบบเติมคำ ประกอบดYวยประเด็นดังนี้ ชื่อ เอกสาร ชื่อผูYแตiง ปÖที่พิมพu สถานที่พิมพu สาระสำคัญของ เอกสาร และสรุปเนื้อหาที่สำคัญของงานที่สืบคYนตาม กรอบ PICO format โดยใชYคำสำคัญ เชiน การ เคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตในโรงพยาบาล แนวทางการดูแล ผูYป]วยที่มีการเคลื่อนยYายในโรงพยาบาล ผลลัพธuการ เคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตในโรงพยาบาล Early warning signs การใชY MEWS เปeนตYน แบiงระดับความนiาเชื่อถือ เปeน 4 ระดับตามเกณฑuของสถาบันโจแอนนาบริกสu15 (รiาง) แนวทางการดูแลผูYป]วยวิกฤตที่มีการเคลื่อนยYาย ภายในโรงพยาบาล ผiานการพิจารณาจากผูYทรงคุณวุฒิ จำนวน 5 ทiาน ไดYแกi พยาบาลวิชาชีพที่มีประสบการณu การดูแลผูYป]วยวิกฤตในหอผูYป]วยหนักมากกวiา 10 ปÖ 2 ทiาน แพทยuเฉพาะทางสาขาอายุรกรรม 1 ทiาน แพทยu เฉพาะทางสาขาศัลยกรรม 1 ทiาน และอาจารยuพยาบาล ผูYมีประสบการณuการดูแลผูYป]วยวิกฤต 1 ทiาน ไดYคiาดัชนี ความตรงดYานเนื้อหา (CVI) เทiากับ .98 สำหรับขั้นตอน การสอนงานของพยาบาลที่ทำหนYาที่เคลื่อนยYายผูYป]วย วิกฤตผูYวิจัยสรYางขึ้นโดยใชYแนวคิด GROW model ขอ งอเลกซานเดอรu16 ผiานการพิจารณาจากผูYทรงคุณวุฒิ จำนวน 5 ทiาน ไดYคiาดัชนีความสอดคลYองเทiากับ .98 เครื่องมือที่ใชYในการเก็บรวบรวมขYอมูลคือ 1) แบบ

v Development of the Guidelines for Nursing Care of the Intra-hospital Transport for Critical care Patient, Chiangrai Prachanukroh Hospital ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 60 ประเมินความเหมาะสม และความสอดคลYองระหวiางขYอ คำถามกับนิยามของประเด็นที่ตYองการวัดของ (รiาง) แนว ปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤต ภายในโรงพยาบาล ผลโดยนำผลการประเมินความ เหมาะสมในระดับมากที่สุด มาก ปานกลาง นYอย และ นYอยที่สุด มาแปลงเปeนคะแนน 5, 4, 3, 2 และ 1 ตามลำดับ จากนั้นคำนวณหาคiาเฉลี่ยเปeนรายขYอ ผลการ ประเมินความเหมาะสมของ (รiาง) แนวทางการดูแล ผูYป]วยวิกฤตที่มีการเคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาลมี คiาเฉลี่ย 4.96 สiวนการประเมินความสอดคลYองระหวiาง ขYอคำถามกับนิยามของประเด็นที่ตYองการวัดของ (รiาง) แนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วย วิกฤตภายในโรงพยาบาล มีคiาดัชนีความสอดคลYอง เทiากับ 0.98 2) แบบบันทึกการปฏิบัติตามแนวทางการ ดูแลผูYป]วยวิกฤตที่มีการเคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาล (Compliance) ที่ผูYวิจัยสรYางขึ้นโดยใชYมาตรวัดแบบ ตัวเลข (Numerical rating scale) มี 3 ระดับ คือ ปฏิบัติ ครบถYวนเทiากับ 2 ปฏิบัติไมiครบถYวนเทiากับ 1 และไมi ปฏิบัติเทiากับ 0 ผiานการพิจารณาจากผูYทรงคุณวุฒิ 5 ทiาน ไดYคiาดัชนีความสอดคลYองเทiากับ .98 สiวนแบบ บันทึกขYอมูลทั่วไปของผูYป]วย และขYอมูลผลลัพธuไดYแกi การใสiทiอชiวยหายใจโดยไมiคาดคิด การชiวยฟìîนคืนชีพ โดยไมiคาดคิด และการเสียชีวิตโดยไมiคาดคิด ที่ผูYวิจัย สรYางขึ้นโดยมีอุบัติการณuเทiากับ 1 และไมiมีอุบัติการณu เทiากับ 0 ไดYคiาดัชนีความสอดคลYองเทiากับ .98 แลYวจึง นำผลการพิจารณา และขYอเสนอแนะมาปรับปรุงแกYไขใหY ถูกตYองเหมาะสม ระยะที่ 3 ทดลองใชYแนวปฏิบัติทางการ พยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายใน โรงพยาบาล นำแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการ เคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายในโรงพยาบาล ไปทดลองใชY กลุiมตัวอยiางที่ใชYในการศึกษาแบiงเปeน 2 กลุiมไดYแกi 1) พยาบาลวิชาชีพหอผูYป]วยหนักอายุรกรรม 84 ราย และ หอผูYป]วยหนักศัลยกรรมจำนวน 55 ราย ใชYประชากรทุก คนเปeนกลุiมตัวอยiาง ตามเกณฑuการคัดเลือกกลุiมตัวอยiาง คือ ปฏิบัติในหนiวยงานนั้น ๆ เปeนระยะเวลา 1 ปÖขึ้นไป เหลือพยาบาลวิชาชีพหอผูYป]วยหนักอายุรกรรม 77 ราย และหอผูYป]วยหนักศัลยกรรมจำนวน 49 ราย รวม 126 ราย 2) ผูYป]วยวิกฤตที่เขYารับการรักษาในหอผูYป]วยหนัก อายุรกรรม และหอผูYป]วยหนักศัลยกรรมที่ MEWS Score≥4 และมีการเคลื่อนยYายผูYป]วยออกจากหอ ผูYป]วยหนักไปหนiวยงานอื่นๆ ในโรงพยาบาล รวมถึงรับ เคลื่อนยYายกลับเขYาหอผูYป]วยหนักเปeนระยะเวลา 1 เดือน ไดYกลุiมตัวอยiางจำนวน 66 ราย ทั้งนี้ภายหลังจากนำ เครื่องมือที่ใชYในการวิจัยครั้งนี้ใหYผูYทรงคุณวุฒิพิจารณา และปรับปรุงแกYไขตามคำแนะนำแลYว ผูYวิจัยนำเครื่องมือ ที่ใชY ไดYแกi (รiาง) แนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการ เคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายในโรงพยาบาล และเครื่องมือ ที่ใชYในการเก็บรวบรวมขYอมูลคือ แบบบันทึกการปฏิบัติ ตามแนวทางการดูแลผูYป]วยวิกฤตที่มีการเคลื่อนยYาย ภายในโรงพยาบาล (Compliance) ไปทดลองใชYกับ กลุiมตัวอยiางทั้งสองกลุiมเพื่อทดสอบความเปeนไปไดYของ การนำไปใชY ทดสอบหาความเทiาเทียมกันจากการสังเกต (Inter-rater reliability) ระหวiางผูYวิจัยกับผูYชiวยวิจัย ทั้งหมด 73 เหตุการณu ไดYคiาความเที่ยงเฉลี่ยที่เห็นพYอง กัน (Percent average agreement) รYอยละ 100 สiวน แบบบันทึกขYอมูลทั่วไปของผูYป]วย ไดYแกi อายุ การ วินิจฉัยโรค หัตถการที่ตYองเคลื่อนยYายผูYป]วย อุปกรณuติด ตัวผูYป]วย คะแนน MEWS แรกรับเวร คะแนน MEWS ภายใน 5 นาทีกiอนเคลื่อนยYาย คะแนน MEWS เมื่อถึง ปลายทาง เวลาที่ใชYในการเคลื่อนยYาย การสื่อสารกiอน เคลื่อนยYาย ความพรYอมใชYของเครื่องมือและอุปกรณuที่ใชY เคลื่อนยYาย การเกิดสถานการณuฉุกเฉินขณะเคลื่อนยYาย

vการพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคล่ ือนย้ายผู้ปว่ยวิกฤต ภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ 61วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ความเหมาะสมในการจัดการสถานการณuฉุกเฉิน และ ผลลัพธuการดูแลผูYป]วยวิกฤตที่มีการเคลื่อนยYายภายใน โรงพยาบาล ไดYแกi การใสiทiอชiวยหายใจโดยไมiคาดคิด การชiวยฟìîนคืนชีพโดยไมiคาดคิด และการเสียชีวิตโดยไมi คาดคิด โดยมีอุบัติการณuเทiากับ 1 และไมiมีอุบัติการณu เทiากับ 0 ผiานการพิจารณาจากผูYทรงคุณวุฒิ 5 ทiาน ไดY คiาดัชนีความสอดคลYองเทiากับ .98 ระยะที่ 4 ประเมินผล และปรับปรุงแนวปฏิบัติ ทางการพยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายใน โรงพยาบาล นำผลการทดลองในระยะที่ 3 มาปรับปรุง แกYไขแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยYาย ผูYป]วยวิกฤตภายในโรงพยาบาล ใหYเหมาะสมกับบริบท มากยิ่งขึ้น และพรYอมที่จะนำไปใชYตiอไป การพิทักษEสิทธิของกลุuมตัวอยuาง การวิจัยครั้งนี้ผiานการพิจารณาจาก คณะกรรมการจริยธรรมวิจัยในมนุษยu โรงพยาบาล เชียงรายประชานุเคราะหu เลขที่ EC 294 และขอตiอ อายุเลขที่ EC CRH 016/65 In ทั้งนี้อาสาสมัครมีสิทธิใน การปฏิเสธการตอบคำถาม และสามารถถอนตัวจาก โครงการไดYตลอดเวลา สiวนขYอมูลผูYป]วยที่มีการ เคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาลผูYวิจัยใชYขYอมูลจากเวช ระเบียน โดยผูYวิจัยเก็บรักษาความลับของอาสาสมัคร ดYวยการไมiระบุชื่อ สกุล หรือขYอความใดที่สามารถระบุ ถึงตัวอาสาสมัครไดY ขYอมูลจะรายงานเปeนภาพรวม เทiานั้น การวิเคราะหEขmอมูล 1. ขั้นตอนการวิเคราะหuสภาพป†ญหา และแนว ปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤต ภายในโรงพยาบาล ตรวจสอบความนiาเชื่อถือของขYอมูล โดยการตรวจสอบแบบสามเสYา (Triangulation) หา ความเชื่อถือไดYของขYอมูลจากพยาบาลทั้งสามระดับ เพื่อ ดูความครบถYวน และคุณภาพของการวิเคราะหuแนว ทางการดูแลผูYป]วยที่มีการเคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาล วiาเพียงพอที่จะตอบป†ญหาการวิจัย 2. การวิเคราะหuขYอมูลจากเวชระเบียน ใชYการ วิเคราะหuเชิงเนื้อหา (Content Analysis) ดYวยการ จำแนกขYอมูลเปeนหมวดหมูi ใสiดัชนีตามลักษณะของ ขYอมูลแลYวจึงสรุปแบบอุปนัย (Inductive) 3. การวิเคราะหuขYอมูลในขั้นตอนการทดสอบ เบื้องตYน (Trial test) ขั้นตอนการทดสอบแนวทางที่ พัฒนาขึ้นกับสภาพจริง (System run test) วิเคราะหu ผลลัพธuผูYป]วยใสiทiอชiวยหายใจโดยไมiคาดคิด การชiวยฟìîน คืนชีพโดยไมiคาดคิด และผูYป]วยเสียชีวิตโดยไมiคาดคิด โดยใชYสถิติความถี่ (Frequency) และคiารYอยละ (Percent) เปรียบเทียบความแตกตiางของการเกิดผล ลัพธuดังกลiาวดYวยสถิติ Fisher Exact Probability test ผลการวิจัย ระยะที่ 1 การศึกษาสภาพปhญหาผูmปnวย วิกฤตที่มีการเคลื่อนยmายภายในโรงพยาบาล 1. สถานการณuพบวiา กiอนเคลื่อนยYายผูYป]วยออก จากหอผูYป]วยไมiไดYมีการประเมิน Early warning signs (MEWS) ซ้ำนอกเหนือจากการประเมินเมื่อแรกรับเวร ผูYป]วย บางรายแสดงอาการเตือนเขYาสูiภาวะวิกฤตแตiเฝúาระวัง สัญญาณชีพไมiตiอเนื่องตามมาตรฐาน การคYนหาป†ญหา และการจัดการแกYไขเบื้องตYนไมiเพียงพอ การตอบสนอง และรายงานแพทยuลiาชYา จากการสนทนากลุiม พบวiา สมรรถนะการเฝúาระวังภาวะวิกฤตไมiเพียงพอ ดักจับ ป†ญหาลiาชYา เครื่องมือและอุปกรณuเคลื่อนยYายไมiพรYอม ใชYแบตเตอรี่สำรองทำงานไมiมีประสิทธิภาพ และการ ประสานงานกiอนเคลื่อนยYายไมiมีประสิทธิภาพ 2. วิเคราะหuขYอมูลโดย Content analysis สรุปไดYประเด็น ดังนี้ 1) แนวปฏิบัติการประเมิน Early

v Development of the Guidelines for Nursing Care of the Intra-hospital Transport for Critical care Patient, Chiangrai Prachanukroh Hospital ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 62 warning signs 2) การพัฒนาสมรรถนะพยาบาลวิชาชีพ ในการเฝúาระวังสัญญาณเตือนเขYาสูiภาวะวิกฤต 3) การ บำรุงรักษาเครื่องมือและอุปกรณuเคลื่อนยYาย 4) การ ประสานงานกiอนเคลื่อนยYาย ระยะที่ 2 การพัฒนาแนวปฏิบัติทางการ พยาบาลในการเคลื่อนยmายผูmปnวยวิกฤตภายใน โรงพยาบาล แนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยYาย ผูYป]วยวิกฤตภายในโรงพยาบาล ประกอบดYวย 1) แนว ทางการประเมิน Early warning signs ไดYแกi การใชY เครื่องมือและวิธีการประเมิน, Early warning signs, การปฏิบัติตามหiวงโซiการปúองกันภาวะหัวใจหยุดเตYน และหลักการรายงานแพทยuแบบ SBAR 2) การพัฒนา สมรรถนะพยาบาลวิชาชีพในการเฝúาระวังอาการผูYป]วย ตาม Modified early warning signs และใชYทักษะการ สอนงานตามแนวคิด GROW model มีการใชY สถานการณuจำลองรiวมกับการใชYบทบาทสมมติ 3) การ บำรุงรักษาเครื่องมือและอุปกรณuเคลื่อนยYาย มีการ ประสานกับศูนยuเครื่องมือแพทยuในการเปลี่ยนแบตเตอรี่ เครื่องมือและอุปกรณuการเคลื่อนยYายทั้งหมดใหYมี ประสิทธิภาพเพียงพอในการเคลื่อนยYายผูYป]วย 4) แนว ปฏิบัติการประสานงานกiอนเคลื่อนยYาย มีการสื่อสารสอง ทางระหวiางหนiวยงานที่จะยYายและหนiวยงานที่จะรับ ยYาย ดังแสดงในตารางที่ 1 ตารางที่ 1 แนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยBายผูBปEวยวิกฤตภายในโรงพยาบาล แนวปฏิบัติทางการพยาบาลฯ แบบใหมH แนวปฏิบัติทางการพยาบาลฯ แบบเดิม 1. แนวทางการประเมิน Early warning signs : การใชBเครื่องมือและวิธีการประเมิน Early warning signs - ประเมิน MEWS แรกรับเวร - ประเมิน MEWS ภายใน 5 นาทีกPอน เคลื่อนยBายผูBปEวย - หPวงโซPการปjองกันภาวะหัวใจหยุดเตBน: Education, Monitoring, Recognition, Call for help, Response - หลักการรายงานแพทย9แบบ SBAR 2. การพัฒนาสมรรถนะพยาบาลวิชาชีพในการเฝjาระวัง อาการผูBปEวยตาม Modified early warning signs - กำหนดเปQน Individual development plan (IDP) - ทักษะการสอนงานตามแนวคิด GROW model 1. แนวทางการประเมิน Early warning signs : การใชBเครื่องมือและวิธีการประเมิน Early warning signs - ประเมิน MEWS แรกรับเวร - หลักการรายงานแพทย9แบบ SBAR 2. การพัฒนาสมรรถนะพยาบาลวิชาชีพในการ เฝjาระวังอาการผูBปEวยตาม Modified early warning signs - Teaching

vการพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคล่ ือนย้ายผู้ปว่ยวิกฤต ภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ 63วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ระยะที่ 3 ทดลองใชmแนวปฏิบัติทางการ พยาบาลในการเคลื่อนยmายผูmปnวยวิกฤตภายใน โรงพยาบาล ทดลอง และประเมินผลการใชYแนวปฏิบัติ ทางการพยาบาลฯ พบวiาการเคลื่อนยYายผูYป]วยไป หนiวยงานที่อยูiในตึกสูง 7-14 ชั้น ผูYป]วยตYองรอเขYาลิฟทu นานเนื่องจากมีบุคลากรทางการแพทยuและการขนสiง อื่นๆ ใชYลิฟทuรiวมดYวย ไดYแกi โลจิสติกสu และโภชนาการ จึงรiวมกับงานโครงสรYางพื้นฐานและวิศวกรรมการแพทยu โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะหu จัดทำ “นวัตกรรม ไซเรนขอทาง” เพื่อใชYแสงและเสียงเปeนสัญลักษณuของ ความเรiงดiวน โดยผูYป]วยที่มี MEWS score ≥4 ใหYเป§ดไฟ สีแดง หาก MEWS score <4 ใหYเป§ดไฟสีเขียว นอกจากนี้ยังเพิ่มแนวปฏิบัติการประสานงานกiอน เคลื่อนยYายรiวมกับนักจัดการทั่วไป และหัวหนYาพนักงาน เปลในการเคลียรuเสYนทางลiวงหนYา เมื่อติดตามการปฏิบัติตามแนวปฏิบัติทางการ พยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายใน โรงพยาบาล พบวiามีการปฏิบัติถูกตYองเพิ่มมากขึ้นจาก โดยพยาบาลคียuขอเปลตามระบบ พนักงานเปลแจYงใหY พนักงานรักษาความปลอดภัยในการเคลียรuเสYนทาง เพื่อใหYผูYป]วยถึงที่หมายดYวยความปลอดภัยโดยเร็วที่สุด รวมถึงพบวiา การจัดการเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉินมี ประสิทธิภาพไมiเพียงพอ เนื่องจากมีการปรับโครงสรYาง อาคาร และมีการยYายบางหอผูYป]วยออกไปจากอาคาร เดิม ทำใหYพยาบาลที่เคลื่อนยYายผูYป]วยไมiทราบวiาหาก เกิดเหตุฉุกเฉินสามารถนำผูYป]วยไปที่หนiวยงานใด เพื่อขอ ความชiวยเหลือไดY จึงทบทวนแนวปฏิบัติเมื่อเกิดเหตุ ฉุกเฉินใน No man’s land ใหYพยาบาลมีความเขYาใจไป ในทิศทางเดียวกัน และสามารถชiวยชีวิตผูYป]วยไดYทันหาก เกิดเหตุฉุกเฉิน และกำหนดหอผูYป]วย/หนiวยงานที่อยูi ใกลYเคียงเสYนทางการเคลื่อนยYายเมื่อตYองขอความ ชiวยเหลือเรiงดiวนระหวiางเคลื่อนยYายผูYป]วยใหYชัดเจน ดัง แสดงในตารางที่ 2 รYอยละ 60 เปeนรYอยละ 92.5 แตกตiางกันอยiางมี นัยสำคัญทางสถิติ ดังแสดงในตารางที่ 3 ตารางที่ 2 เพิ่มเติมแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยBายผูBปEวยวิกฤตภายในโรงพยาบาล แนวปฏิบัติทางการพยาบาลฯ แบบใหมH แนวปฏิบัติทางการพยาบาลฯ แบบเดิม ขBอ 1-3 เหมือนตารางที่ 1 3. แนวปฏิบัติการประสานงานกPอนเคลื่อนยBาย - ประสานระหวPางหนPวยงาน - ติดไซเรนขอทาง - ประสานรปภ.กPอนเคลื่อนยBาย 4. แนวปฏิบัติเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน ขBอ 1-2 เหมือนตารางที่ 1 3. แนวปฏิบัติการประสานงานกPอนเคลื่อนยBาย - ประสานระหวPางหนPวยงาน

v Development of the Guidelines for Nursing Care of the Intra-hospital Transport for Critical care Patient, Chiangrai Prachanukroh Hospital ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 64 ระยะที่ 4 ประเมินผล และปรับปรุงแนว ปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยmายผูmปnวยวิกฤต ภายในโรงพยาบาล เปรียบเทียบผลลัพธuการดูแลผูYป]วยวิกฤตที่มี การเคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาล ไดYแกi ใสiทiอชiวย หายใจโดยไมiคาดคิด การชiวยฟìîนคืนชีพโดยไมiคาดคิด อภิปรายผลการวิจัย ผลการศึกษาครั้งนี้พบวiา แนวปฏิบัติทางการ พยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายใน โรงพยาบาลที่พัฒนาขึ้นสามารถลดอุบัติการณuการเกิด เหตุการณuไมiพึงประสงคuจากการใสiทiอชiวยหายใจโดยไมi คาดคิด การชiวยฟìîนคืนชีพโดยไมiคาดคิด และผูYป]วย เสียชีวิตโดยไมiคาดคิดไดYสอดคลYองกับการศึกษาใน ตiางประเทศที่ใชYแนวปฏิบัติสำหรับการเคลื่อนยYายผูYป]วย วิกฤตภายในโรงพยาบาล พบวiา ในระยะกiอนใชYแนว ก และผูYป]วยเสียชีวิตโดยไมiคาดคิด ระหวiางกลุiมที่ใชYแนว ปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤต ภายในโรงพยาบาลแบบใหมi กับกลุiมที่ใชYแนวปฏิบัติ ทางการพยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายใน โรงพยาบาลแบบเดิม พบวiา แตกตiางกันอยiางมีนัยสำคัญ ทางสถิติ ดังแสดงในตารางที่ 4 ปฏิบัติการเคลื่อนยYายผูYป]วยมีอัตราการเกิดอุบัติการณuไมi พึงประสงคuจากการเคลื่อนยYายในอัตราสูง แตiเมื่อนำแนว ปฏิบัติการเคลื่อนยYายมาใชYพบวiาอัตราการเกิด อุบัติการณuไมiพึงประสงคuลดลง17 ทั้งนี้เนื่องจากแนว ทางการดูแลผูYป]วยวิกฤตที่มีการเคลื่อนยYายภายใน โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะหuที่พัฒนาขึ้นมีการ เพิ่ม 1) แนวทางการประเมิน Early warning signs ประกอบไปดYวย การประเมิน MEWS แรกรับเวร และ ภายใน 5 นาทีกiอนเคลื่อนยYายผูYป]วย การปฏิบัติตามหiวง โซiการปúองกันภาวะหัวใจหยุดเตYนซึ่งประกอบดYวย ตารางที่ 3 การปฏิบัติตามแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคลื่อนยBายผูBปEวยวิกฤตภายในโรงพยาบาล วิเคราะห9ดBวยสถิติ Fisher exact probability test การปฏิบัติ แนวปฏิบัติทางการพยาบาลฯแบบ ใหมH (n=40) แนวปฏิบัติทางการพยาบาลฯ แบบเดิม (n=40) p-value n % n % ถูกตBอง 37 92.5 24 60 0.001 ไมPถูกตBอง 3 7.5 11 27.5 ไมPปฏิบัติ 0 0 5 12.5 ตารางที่ 4 ผลลัพธ9การดูแลผูBปEวยวิกฤตที่มีการเคลื่อนยBายภายในโรงพยาบาล วิเคราะห9ดBวยสถิติ Fisher exact probability test ผลลัพธY ใช[แนวทางการดูแลฯ แบบใหมH (n=82) ใช[แนวทางการดูแลฯ แบบเดิม (n=82) p-value n % n % ใสPทPอชPวยหายใจโดยไมPคาดคิด 2 5.0 12 30.0 <0.001 การชPวยฟnoนคืนชีพโดยไมPคาดคิด 0 0.0 5 12.5 ผูBปEวยเสียชีวิตโดยไมPคาดคิด 0 0.0 2 5.0

vการพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคล่ ือนย้ายผู้ปว่ยวิกฤต ภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ 65วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ Education, Monitoring, Recognition, Call for help, Response และหลักการรายงานแพทยuแบบ SBAR 2) การพัฒนาสมรรถนะพยาบาลวิชาชีพในการเฝúาระวัง อาการผูYป]วยตาม Modified early warning signs เพิ่ม ทักษะการสอนงานตามแนวคิด GROW model 3) มี แนวปฏิบัติการประสานงานกiอนเคลื่อนยYาย และ 4) มี แนวปฏิบัติเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน การนำแนวทางการเฝúา ระวัง Early warning signs มาใชYกiอนเคลื่อนยYายผูYป]วย จะชiวยใหYสามารถประเมินอาการเปลี่ยนแปลงของผูYป]วย ที่เปeนป†จจุบัน ทำใหYมีขYอมูลในการกำหนดขYอวินิจฉัยการ พยาบาล วางแผนใหYการดูแล และเฝúาระวังอาการไดY รวดเร็ว ดักจับอาการผิดปกติ ปúองกันภาวะทรุดลง และ ใหYการชiวยเหลือผูYป]วยไดYทันทีทำใหYผูYป]วยปลอดภัย18,19 สอดคลYองกับหลายๆ การศึกษาที่พบวiา MEWS ชiวยใหY อัตราการเกิดหัวใจหยุดเตYน (Cardiac arrest) ใน โรงพยาบาลลดลงจากเดิมอยiางมีนัยสำคัญที่ p < 0.01 และยังชiวยเพิ่มความมั่นใจของบุคลากรพยาบาลในการ ใหYการดูแลชiวยเหลือผูYป]วยอยiางทันทiวงที20 นอกจากนี้ ยังชiวยใหYพยาบาลมีความมั่นใจในอาการของผูYป]วยและ สามารถใหYการดูแลจัดการชiวยเหลือพยาบาลไดYอยiาง รวดเร็ว21 นอกจากนั้นยังเปeนชiองทางในการสื่อสารกับ แพทยuในการใหYการดูแลชiวยเหลือผูYป]วยเมื่อมีความเสี่ยง ตiอการเกิดหัวใจหยุดเตYนเกิดขึ้น22 สอดคลYองกับ การศึกษานี้ที่มีการปฏิบัติตามแนวทางการดูแลผูYป]วย วิกฤตที่มีการเคลื่อนยYายภายในโรงพยาบาลเพิ่มขึ้นจาก รYอยละ 60 เปeนรYอยละ 92.5 ทำใหYการเคลื่อนยYายผูYป]วย มีความปลอดภัย นอกจากนี้การปฏิบัติตามหiวงโซiการ ปúองกันภาวะหัวใจหยุดเตYนจะชiวยปúองกันการเกิด เหตุการณuไมiพึงประสงคuโดยทีมงานสุขภาพตYองมีความรูY เรื่องโรค เรื่องการดูแลผูYป]วยอยiางถูกตYอง ครอบคลุม ครบถYวนตามมาตรฐานของแตiละวิชาชีพ ทราบสัญญาณ อันตรายที่อาจจะเกิดในเวลาอันใกลY (Education) มีการ วัดสัญญาณชีพถูกตYอง ครอบคลุม ครบถYวน เหมาะสม วิเคราะหuไดYวiาผิดปกติ และบันทึกชัดเจน (Monitoring) การใชY Trigger tools เปeนตัวชiวยลดความบกพรiองของ ก า ร น ำ ไ ป สูi Adverse event (Recognition) มี Activation protocol ใหYเจYาหนYาที่ทุกคนเขYาใจตรงกัน (Call for help) ทีมรับการ Consult และตอบสนอง อยiางรวดเร็ว (Response) จะชiวยสiงเสริมความ ปลอดภัยใหYกับผูYป]วยมากขึ้น23 มีการศึกษาเรื่องการ พัฒนาแนวปฏิบัติการพยาบาลการเคลื่อนยYายผูYป]วย ภายในโรงพยาบาลสำหรับผูYป]วยวิกฤตศัลยกรรม อุบัติเหตุที่พบวiาความมีวินัยในการปฏิบัติตามแนว ปฏิบัติการพยาบาลสามารถลดการเกิดเหตุการณuไมiพึง ประสงคuจากการเคลื่อนยYายผูYป]วยลงถึง 15 เทiา สามารถ คาดการณuไดYวiาแนวปฏิบัติการเคลื่อนยYายผูYป]วยมี แนวโนYมที่จะลดการเกิดเหตุการณuไมiพึงประสงคuจากการ เคลื่อนยYายผูYป]วยวิฤตไดY24 นอกจากนี้ยังมีแนวทางการ พัฒนาสมรรถนะการประเมิน Early warning signs ของ พยาบาลวิชาชีพ โดยการพัฒนาทักษะการสอนงาน รูปแบบ GROW model25 สอดคลYองกับการศึกษาการ พัฒนารูปแบบการเฝúาระวังสัญญาณเตือนเขYาสูiภาวะ วิกฤตในผูYป]วยที่มีความเสี่ยงสูง โรงพยาบาลสงขลา ที่ใชY ทักษะการสอนงานตามแนวคิด GROW model ใหYกับ พยาบาลวิชาชีพแกนนำของหอผูYป]วย เพื่อใหYพยาบาล แกนนำมีความสามารถสอนงานพยาบาลระดับ ปฏิบัติการใหYสามารถเฝúาระวังสัญญาณเตือนไดY โดย พบวiาคะแนนสมรรถนะการดูแลผูYป]วยเสี่ยงสูงหลัง พัฒนามีคะแนนเฉลี่ยเพิ่มสูงขึ้นอยiางมีนัยสำคัญทาง สถิติ26 ประกอบกับมีแนวทางการประสานงานกiอน เคลื่อนยYายที่ชัดเจนโดยความรiวมมือของสหสาขาวิชาชีพ มีพนักงานรักษาความปลอดภัยชiวยเคลียรuเสYนทางใหY ผูYป]วยถึงที่หมายไดYโดยเร็ว ชiวยใหYผูYป]วยมีความปลอดภัย ทั้งนี้มีหลายการศึกษาที่สนับสนุนวiาป†ญหาและอุปสรรค

v Development of the Guidelines for Nursing Care of the Intra-hospital Transport for Critical care Patient, Chiangrai Prachanukroh Hospital ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 66 ที่เกิดระหวiางการเคลื่อนยYาย สiวนใหญiเกิดจากการ เตรียมอุปกรณu และประสานงานไดYดีไมiเพียงพอ รวมถึง การขาดการติดตiอประสานงานที่ดีเปeนป†ญหาสำคัญของ การเคลื่อนยYาย ซึ่งอาจเปeนสiวนหนึ่งทำใหYเกิด ภาวะแทรกซYอนในระหวiางการเคลื่อนยYาย27 การขาด การสื่อสารระหวiางหนiวยงานที่รับ-สiงผูYป]วยอาจทำใหY ขั้นตอนการเคลื่อนยYายเกิดความลiาชYาทำใหYผูYป]วยอยูiใน สภาพไมiปลอดภัยเปeนเวลานาน การสื่อสารโดยตรง ระหวiางแพทยu พยาบาล หรือระหวiางหนiวยงานจะชiวย เพิ่มความรวดเร็วในการเคลื่อนยYาย นอกจากนี้พยาบาล ที่เคลื่อนยYายผูYป]วยควรติดตiอหนiวยงานที่จะรับผูYป]วย กiอนออกจากหอผูYป]วยหนัก และหนiวยงานแจYงเวลาที่ คาดวiาจะสiงผูYป]วยกลับหอผูYป]วยหนักทราบ28 และการมี แนวทางการจัดการเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน ตลอดจนการมี ทักษะในการชiวยชีวิตรวมทั้งการใชYเครื่องมือและ อุปกรณuตiาง ๆ ที่จำเปeนสำหรับการเคลื่อนยYายจะ สามารถใหYการชiวยเหลือผูYป]วยไดYอยiางรวดเร็ว และมี ประสิทธิภาพ29 ขmอเสนอแนะ 1. กiอนนำแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการ เคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายในโรงพยาบาลไปใชYควรมี การอบรมบุคลากรใหYมีความรูYเฉพาะเกี่ยวกับเรื่องการ ประเมินสัญญาณเตือนกiอนเขYาสูiภาวะวิกฤตและการใชY หiวงโซiการปúองกันภาวะหัวใจหยุดเตYน เปeนการเพิ่ม ความรูY ความเขYาใจ เพื่อใหYสามารถใชYแนวทางฯ ไดYอยiาง มีประสิทธิภาพ 2. ควรขยายผลการศึกษาการใชYแนวปฏิบัติ ทางการพยาบาลในการเคลื่อนยYายผูYป]วยวิกฤตภายใน โรงพยาบาลกลุiมอื่นๆ เพื่อใหYแนวทางนี้สามารถใชYไดY สำหรับการเคลื่อนยYายผูYป]วยทุกกลุiม

vการพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคล่ ือนย้ายผู้ปว่ยวิกฤต ภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ 67วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ เอกสารอmางอิง 1. Lin SJ, Tsan CY, Su MY, Wu CL, Chen LC, Hsieh HJ, Hsiao WL, Cheng JC, Kuo YW, Jerng JH, Wu HD, Sun JS. Improving patient safety during intrahospital transportation of mechanically ventilated patients with critical illness. BMJ Open Quality. 2020;9:e000698. doi:10.1136/bmjoq2019-000698. 2. Despoina G, Alamanou D, Brokalaki H. Intrahospital transport policies: The contribution of the nurse. Health Sci J. 2014;8(2):166-78. 3. Jarden, Rebecca J, Quirke S. Improving safety and documentation in intrahospital transport: development of an intrahospital transport tool for critically ill patients. Intensive Crit Care Nurs. 2010,26(2):101-7. 4. Taylor JO, Landers CF, Chulay JD, Hood WBJ, Abelmann WH. Monitoringhigh-risk cardiac patients during transportation in hospital. Lancet. 1970;2(7685):1205–8. 5. Almeida A, Carolina G, et al. Intra-hospital transport of critically ill adult patients: complications related to staff, equipment and physiological factors. Acta Paul Enferm. 2012;25(3):471-76. 6. Blakeman TC, Branson, RD. Inter-and intra-hospital transport of the critically Ill Discussion. Respir care. 2013;58(6):1008-23. 7. Parveez MQ, Yaddanapudi LN, Saini V, Kajal, K, Sharma A. Critical events during intra-hospital transport of critically ill patients to and from intensive care unit. Turk J Emerge Med. 2020;20(3):135-41. 8. Picetti E, Antonini MV, Lucchetti MC, Pucciarelli S, Valente A, Rossi I, et al. Intra-hospital transport of brain-injured patients: a prospective, observational study. Neurocrit care. 2013;18(3):298-304. 9. Chiangrai Prachanukroh hospital. Annual report 2021. Chiangrai: Chiangrai Prachanukroh hospital; 2021. 10. Jantarat P, Rattanaphan P, Kunsete P, Thiengchanya P. Development of Early Warning Sign Model in High-Risk Patient, Songkhla Hospital. J Health Sci. 2023;32(1):109-19. 11. Chuaychang S. Effects of using the assessment of the modified early warning signs (MEWS) in the assessment and monitoring change symptom of patients in cardiac catheterization lab, Trang hospital. Thai J Cardio-Thoracic Nurs. 2018;29(1):72-83. 12. Christensen D, Jensen NM, Maaløe R, Rudolph SS, Belhage B, Perrild H. Nurse-administered early warning score system can be used for emergency department triage. Dan Med Bull. 2011;58(6):A4221.

v Development of the Guidelines for Nursing Care of the Intra-hospital Transport for Critical care Patient, Chiangrai Prachanukroh Hospital ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 68 13. Reini K, Fredrikson M, Oscarsson A. The prognostic value of the Modified Early Warning Score in critically ill patients: a prospective, observational study. Eur J Anaesthesiol. 2012;29(3):152-57. 14. Nishijima I, Oyadomari S, Maedomari S, Toma R, Igei C, Kobata S, et al. Use of a modified early warning score system to reduce the rate of in-hospital cardiac arrest. J Intensive Care. 2016;4(12):1-6. 15. Vicent JL, Einav S, Pearse R, Jaber S, Kranke P, Overdyk FJ, et al. Improving detection of patient deterioration in the general hospital ward environment. Eur j anaesthesiol. 2018;35(5):325-33. 16. Alexander G. Behavioral coaching–the GROW model. In: Passmore J, editors. Excellence in coaching: the industry guide. Philadelphia: Kogan; 2010. 17. Kutragoo R, Chantara P, Yimyam P, Khumpakum S, Namjuntra R. Jantarat P, et al. Development of Early Warning Sign Model in High-Risk Patient, Songkhla Hospital. Thai J Cardio-Thorac Nurs. 2019;30(2):193-209. 18. Papson JP, Russell KL, Taylor DM. Unexpected events during the intrahospital transport of critically ill patients. Acad Emerg Med. 2007;14(6):574-7. 19. Kanokrat S, Suwabhabh D, Vitoonmetha M. Effects of clinical supervision on knowledge and ability to practice nursing for pain management in postoperative patients and satisfaction with nursing supervision. Journal of Nursing Division. 2009;36:1-14. (in Thai). 20. Ludikhuize J, Smorenburg SM, Rooij SE, Jorge E. Identification of deteriorating patients on general wards; measurement of vital parameters and potential effectiveness of the Modified Early Warning Score. J Crit Care. 2012;27(4):7-13. 21. Stafseth SK, Grønbeck S, Lien T, Randen I, Lerdal A. The experiences of nurses implementing the Modified Early Warning Score and a 24-hour on-call Mobile Intensive Care Nurse: An exploratory study. Intensive Crit Care Nurs. 2016;34:25-33. 22. Shaddel F, Khosla V, Banerjee S. Effects of introducing MEWS on nursing staff in mental health inpatient settings. Progr Neurol Psychiat. 2106;2(18):24-7. 23. Smith, Gary B. In-hospital cardiac arrest: is it time for an in-hospital ‘chain of prevention’ ?. Resuscitation. 2010;81(9):1209-11. 24. Wongnaikot P, Saensom D. Development of an Intrahospital Transfer Clinical Nursing Practice Guideline for Critically Ill Trauma Patients. National and International Academic Conferences. 10 Mar 2017. Khon Kaen: Khon Kaen University; 2017.

vการพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาลในการเคล่ ือนย้ายผู้ปว่ยวิกฤต ภายในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ 69วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 25. Christensen D, Jensen NM, Maalae R, Rudolph SS, Belhage B, Perrild H. Nurse-administered early warning score system can be used for emergency department triage. Dan Med Bull. [Internet]. 2011 [cited 2022 Jan 3];58(6):A4221. Available from: https://pubmed.ncbi. nlm.nih.gov/21651873. 26. Wang AY, Fang CC, Chen SC, Tsai SH. Periarrest Modified Early Warning Score (MEWS) predicts the outcome of in- hospital cardiac arrest. J Formos Med Assoc. [Internet]. 2016 [cited 2022 Jan 10];115(2):76-82. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih. gov/26723861. 27. Voigt LP, Pastores SM, Raoof ND, Thaler HT, Halpern NA. Intrahospital Transport of Critically Ill Patients: Outcomes, Timing, and Patterns. J Intensive Care Med. 2009;24(2):108-15.doi:10.1177/ 0885066608329946. 28. Alamanou, Despoina G, Brokalaki H. Intrahospital transport policies: The contribution of the nurse. Health Sci J. 2014;8(2):166. 29. Fanara B, Manzon C, Barbot O, Desmettre T, Capellier G. Recommendations for the intrahospital transport of critically ill patients. Crit Care. [Internet]. 2010 [cited 2022 Jan 12] Available from: http://ccforum.com/content/14/3/R87.

v Factors Influencing Resident' Behaviors in Prevention and Control of Streptococcus suis Disease in Phayao Province. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 70 ปจัจัยท่ ีส่งผลต่อพฤติกรรมการปอ้งกันและควบคุม โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา Factors Influencing Resident' Behaviors in Prevention and Control of Streptococcus suis Disease in Phayao Province. กนกวรรณ เอี่ยมชัย กศ.ด.* Kanokwan Aiemchai, Ed.D.* แดนชัย ชอบจิตร ส.ม.* Danchai Chopchit, M.P.H.* นครินทรQ นันทฤทธิ์ ศ.ม.* Nakarin Nantarit, M.A.* Corresponding author: E-mail: [email protected] Received: 17 Nov 2023, Revised: 14 Dec 2023, Accepted: 22 Dec 2023 *อาจารยL วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี พะเยา คณะพยาบาลศาสตรL สถาบันพระบรมราชชนก E-mail: [email protected], E-mail:[email protected]., , E-mail: [email protected] *Lecturer, Boromarajonnani College of Nursing, Phayao, Faculty of Nursing, Praboromarajchanok Institute. บทคัดย'อ การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค5เพื่อศึกษาความสัมพันธ5ระหว@างปAจจัยส@วนบุคคล ความรูF ความรอบรูFดFานสุขภาพ กับพฤติกรรมการ ปKองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา กลุ@มตัวอย@างคือประชาชน จำนวน 400 คน โดยการสุ@ม แบบแบ@งชั้น เครื่องมือในการวิจัย คือแบบประเมินความรูF ความรอบรูFดFานสุขภาพเกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส และแบบประเมิน พฤติกรรมการปKองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ลักษณะถามความถี่ในการปฏิบัติ 5 ระดับ ค@าความเชื่อมั่น เท@ากับ 0.89 วิเคราะห5ขFอมูลโดยใชFสถิติเชิงพรรณนา การทดสอบสมมุติฐานการทดสอบความเป]นอิสระต@อกันของสองประชากร ค@าสัมประสิทธิ์ สหสัมพันธ5ของเพียร5สันและการวิเคราะห5การถดถอยพหุคูณ ผลการวิจัย พบว@า 1.ความรูFเกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิสอยู@ในระดับต่ำ ความรอบรูFดFานสุขภาพเกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส อยู@ใน ระดับปานกลาง และพฤติกรรมการปKองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส อยู@ในระดับปานกลาง 2.อายุ ระดับการศึกษา อาชีพ พื้นที่อำเภอ ชาติพันธ5 ความรูFและความรอบรูFดFานสุขภาพมีความสัมพันธ5กับพฤติกรรมการ ปKองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส อย@างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 3.ปAจจัยดFานพื้นที่อำเภอ, ชาติพันธ5 ความรูFและความรอบรูFดFานสุขภาพเกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ส@งผลทางบวกต@อ พฤติกรรมการปKองกันควบคุมโรคโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส อย@างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 โดยที่ปAจจัยดFานชาติพันธ5ส@งผลมาก ที่สุด รองลงมาคือปAจจัยดFานความรูF และปAจจัยดFานพื้นที่อำเภอ มีค@าน้ำหนักความสำคัญในรูปคะแนนมาตรฐานเท@ากับ 0.34 และ 0.21 ตามลำดับ คำสำคัญ : โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส, พฤติกรรม; การปKองกันและควบคุมโรค; ความรอบรูFดFานสุขภาพ

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อพฤติกรรมการปอ้งกันและควบคุม โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา 71วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ Abstract This research aimed to study the associations between personal factors, knowledge, and health literacy on Streptococcus suis disease prevention and control behaviors. The samples were 400 residents in Phayao province receiving by stratified sampling method. The research instruments included a 5-point Likert scale for assessing knowledge, health literacy, and questionnaires for Streptococcus suis disease prevention and control behaviors. The Cronbach's alpha coefficient of the questionnaires was 0.89. Data were analyzed using Chi-square, Pearson's product moment correlation, and Multiple regression analysis. Results: 1. The samples had a minimal level of knowledge about Streptococcus suis. The individual health literacy was moderate. The implementation of preventative and control measures for Streptococcus suis disease were at a moderate level. 2. There were significant associations between Streptococcus suis disease prevention and control behaviors and variables such as age, educational level, district areas, ethnic groups, knowledge, and health literacy (p <.05). 3. The prevention and control practices of Streptococcus suis disease were found positively influenced by factors such as district locations, ethnics, knowledge, and health literacy (p <.05). The ethnic factor exhibited the strongest link with knowledge, as well as with districts with standardized scores of 0.34 and 0.21, respectively. Keywords : Streptococcus Suis, Behaviors, Prevention and control, Health literacy

v Factors Influencing Resident' Behaviors in Prevention and Control of Streptococcus suis Disease in Phayao Province. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 72 ความเป'นมาและความสำคัญของป3ญหา โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส (Streptococcus suis) เปdนโรคติดตgอระหวgางสัตวmและคน ที่เกิดจากการ ติดเชื้อแบคทีเรียสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ซึ่งเปdนแบคทีเรีย ที่อาศัยอยูgในสุกร เมื่อติดตgอมาสูgคนกgอให~เกิดอาการ รุนแรงได~ เชgน เยื่อหุ~มสมองอักเสบและการติดเชื้อใน กระแสเลือด นอกจากนั้นยังกgอให~เกิดภาวะ แทรกซ~อน ตgาง ๆ เชgน สูญเสียการได~ยิน สูญเสียการทรงตัว เดินเซ ข~ออักเสบ หรือบางรายก็เสียชีวิตกgอนเวลาอันควร เนื่องจากโรคนี้กgอให~เกิดผลลัพธmในระยะยาวตgอสุขภาพ ของประชาชน รวมทั้งการดำเนินชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะการสูญเสียการได~ยินอยgางถาวรและสูญเสีย การทรงตัวในการเคลื่อนไหว จึงเปdนโรคที่สgงผลตgอ คุณภาพชีวิต1 จากข~อมูลในปä พ.ศ.2555 พบวgาร~อยละ 90 ของผู~ติดเชื้ออยูgในทวีปเอเชีย รองลงมาคือทวีปยุโรป ร~อยละ 8.5 ผู~ติดเชื้อสgวนใหญgเปdนคนที่มีการสัมผัสกับ สุกรอยgางใกล~ชิด และจำนวนของผู~ติดเชื้อได~เพิ่มขึ้นอยgาง มีนัยสำคัญในชgวงทศวรรษที่ผgานมา โดยเฉพาะในทวีป เอเชีย2 สถานการณmในประเทศไทยมีรายงานผู~ปåวย จำนวน 226-386 รายตgอปäคิดเปdนอัตราปåวยโดยเฉลี่ย 0.35-0.59 ตgอประชากรแสนคน เสียชีวิต 15–31 ราย ตgอปäคิดเปdนอัตราตายโดยเฉลี่ย 0.02-0.05 ตgอประชากร แสนคน มีอัตราปåวยตายอยูgระหวgางร~อยละ 4.72-8.03 ผู~ปåวยสgวนใหญgอยูgในชgวงวัยทำงานคgอนไปทางสูงอายุ กลุgมที่มีผู~ปåวยสูงสุดเปdนกลุgมอายุมากกวgา 65 ปä รองลงมาคือกลุgมอายุ 55-64 ปä ในปä พ.ศ. 2562 จาก จำนวนผู~เสียชีวิต 31 ราย คิดเปdนอัตราตาย 0.05 ตgอ ประชากรแสนคน เปdนผู~ที่มีอายุมากกวgา 65 ปä มากที่สุด ถึง 13 ราย คิดเปdนอัตราตาย 0.02 ตgอประชากรแสนคน ประกอบอาชีพรับจ~าง ร~อยละ 42.9 จากสรุปรายงานปä พ.ศ. 2557-2562 พบผู~ปåวยใน 44 จังหวัด อยูgเขต ภาคเหนือ 15 จังหวัด รวมทั้งจังหวัดพะเยา จังหวัดที่มี อัตราปåวยเฉลี่ยสูงสุดคือ อุตรดิตถmอัตราปåวยโดยเฉลี่ย 7.08 ตgอประชากรแสนคน รองลงมา คือ นครสวรรคm (4.96) นgาน (4.73) และ พะเยา (3.54) ตามลำดับ1,3 จังหวัดพะเยาพบประชากรในอำเภอที่เปdนพื้นที่เสี่ยงที่ เคยมีอุบัติการณmของการเกิดโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส จำนวน 6 อำเภอ คือ อำเภอเมืองพะเยา เชียงคำ ดอก คำใต~ แมgใจ ภูซางและปง จำนวนประชากร 372,024 คน1 จากเอกสารงานวิจัยเรื่อง พฤติกรรมสุขภาพ ในการปëองกันโรคติดเชื้อสเตรปโตคอกคัส ซูอิสของ ประชาชนในตำบลนาขมิ้น และตำบลโพนจาน อำเภอ โพนสวรรคm จังหวัดนครพนม จากกลุgมตัวอยgาง 377 คน พบวgาความรู~มีความสัมพันธmเชิงบวกกับการปฏิบัติใน การปëองกันโรคติดเชื้อสเตรปโตคอกคัส ซูอิส3 เชgนเดียวกับการวิจัยเรื่องปìจจัยที่มีผลตgอการปฏิบัติใน การปëองกันการติดเชื้อสเตรปโตคอกคัส ซูอิสของ ประชาชน จังหวัดเชียงใหมg จากกลุgมตัวอยgาง 430 คน พบวgา ประชาชนมีความรู~ทัศนคติ และการปฏิบัติในการ ปëองกันการติดเชื้อระดับปานกลาง โดยปìจจัยด~านเพศ อาชีพ ความรู~ และทัศนคติในการปëองกันการติดเชื้อ สเตรปโตคอกคัส ซูอิส มีความสัมพันธmทางบวกกับการ ปฏิบัติในการปëองกันการติดเชื้ออยgางมีนัยสำคัญทางสถิติ ที่ระดับ 0.054 รวมทั้งงานวิจัยเรื่องปìจจัยที่มีผลตgอ พฤติกรรมการปëองกันโรคไข~หูดับของประชาชน อำเภอ ทุgงเสลี่ยม จังหวัดสุโขทัย จากกลุgมตัวอยgาง390 คน พบวgา การรับรู~อุปสรรคการปëองกันโรคไข~หูดับ การรับรู~ ประโยชนmของการปëองกันโรคไข~หูดับ สถานะภาพโสด การรับรู~โอกาสเสี่ยงโรคไข~หูดับ และแรงจูงใจในการ ปëองกันโรคโรคไข~หูดับ สามารถรgวมกันทำนายพฤติกรรม การปëองกันโรคไข~หูดับได~ร~อยละ 34.35 ผลการวิจัย ดังกลgาวแสดงให~เห็นวgาหนgวยงานที่เกี่ยวข~องควรสgงเสริม

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อพฤติกรรมการปอ้งกันและควบคุม โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา 73วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ให~ความรู~แกgประชาชนอยgางตgอเนื่อง ให~มีพฤติกรรมการ บริโภคอาหารที่เหมาะสมเพื่อปëองกันการเกิดโรค ลด อัตราปåวย และลดอัตราตายจากโรคไข~หูดับของ ประชาชน ทั้งนี้ความรู~คือองคmประกอบยgอยของบุคคลที่ จะเกิดความรอบรู~ด~านสุขภาพเกี่ยวกับการเกิดโรคและ พฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรค5,6 ทั้งนี้จาก งานวิจัยยังไมgพบวgามีการศึกษาถึงตัวแปรที่เกี่ยวข~องกับ บริบทพื้นที่ที่มีความหลากหลายทั้งสภาพภูมิศาสตรm ประชากรที่มีความหลากหลายทางชาติพันธmที่เกี่ยวข~อง กับความรอบรู~ด~านสุขภาพ ความรอบรู~ด~านสุขภาพ (Health literacy) หรือ การพัฒนาความฉลาดทางสุขภาพ หรือความรอบรู~ ด~านสุขภาพ แนวคิดนี้ได~ถูกนำเสนอโดยองคmการอนามัย โลก โดยใช~เปdนเครื่องมือในการสะท~อนถึงความสามารถ ในการดูแลตนเองด~านสุขภาพของประชาชน โดยมีหลัก คิดที่วgาถ~าบุคคลมีความรู~ ความเข~าใจเกี่ยวกับสารสนเทศ รวมถึงการเข~าถึงข~อมูลขgาวสาร สามารถรับรู~ข~อมูล ขgาวสารที่ถูกต~อง เข~าใจได~ในสิ่งที่ได~ยิน จะสgงผลให~มี พฤติกรรมการดูแลสุขภาพตนเองที่ดีกวgา6 ศาสตราจารยm ดร.ดอน นัทบีม ได~เสนอกรอบแนวคิดความรอบรู~ด~าน สุขภาพเปdนครั้งแรก ประกอบด~วย 6 ด~าน ได~แกg ทักษะ การเข~าถึงข~อมูล ทักษะความรู~ความเข~าใจ ทักษะการ สื่อสาร ทักษะการตัดสินใจ ทักษะการจัดการตนเอง และ ทักษะการรู~เทgาทันสื่อ7 สำหรับประเทศไทย กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ได~กำหนดความรอบรู~ด~านสุขภาพ เปdน 6 ระดับพฤติกรรมของพลเมือง 4.0 ได~แกg เข~าถึง เข~าใจ ซักถาม ประเมิน ตัดสินใจรับปรับใช~ และบอกตgอ ได~8 องคmประกอบสำคัญของความรอบรู~ด~านสุขภาพ ประกอบด~วย 5 ด~าน ได~แกg การเข~าถึงข~อมูล การเข~าใจ การไตgถาม การตัดสินใจ และการนำไปใช~ ความรอบรู~ ด~านสุขภาพ6,9 เปdนสิ่งจำเปdนที่ต~องพัฒนาตลอดเวลา เพราะสภาวะโรคภัยไข~เจ็บมีการเปลี่ยนแปลงไปกับกาล สมัย ถ~าบุคคลมีความรอบรู~ด~านสุขภาพเกี่ยวกับโรค สเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส จะสgงผลตgอผลลัพธmด~านสุขภาพ ทั้งระยะสั้นและระยะยาว มีศักยภาพในการดูแลตนเอง ให~ปลอดภัยจากโรคได~ รวมทั้งยังชgวยแนะนำสิ่งที่ถูกต~อง ให~กับบุคคลใกล~ชิด ครอบครัว ชุมชน และสังคม เพื่อให~ สามารถเข~าถึง เข~าใจ และใช~ข~อมูลด~านสุขภาพใน ชีวิตประจำวันได~อยgางถูกต~องและเหมาะสม สถานการณmการติดเชื้อโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ในจังหวัดพะเยา ถือวgาเปdนจังหวัดหนึ่งที่ยังพบ อุบัติการณmการเกิดโรคอยgางตgอเนื่องและมีปìญหาสูง ดังนั้นผู~วิจัยจึงศึกษาถึงปìจจัยสgวนบุคคลและความรู~ ความรอบรู~ด~านสุขภาพ ที่สgงผลตgอพฤติกรรมการปëองกัน และควบคุมโรคเรื่องโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของ ประชาชนในจังหวัดพะเยา โดยผลการศึกษาที่ได~ทำให~ ทราบถึงสถานการณmปìญหาและนำข~อมูลที่ได~มาเปdน แนวทางในการวางแผน เพื่อปëองกันการเกิดของโรค สเตร็พโตค็อกคัสซูอิส ปëองกันการปåวย และ ลดอัตรา ตายจากการติดเชื้อโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ในกลุgม ประชาชนที่เหมาะสมกับบริบทพื้นที่ ในจังหวัดพะเยา ตgอไป วัตถุประสงค:การวิจัย 1. เพื่อศึกษาระดับความรู~ ระดับความรอบรู~ ด~านสุขภาพ และระดับพฤติกรรมการปëองกันและ ควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ใน จังหวัดพะเยา 2. เพื่อศึกษาความสัมพันธmระหวgางปìจจัยสgวน บุคคล ความรู~ และความรอบรู~ด~านสุขภาพกับพฤติกรรม การปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของ ประชาชน ในจังหวัดพะเยา

v Factors Influencing Resident' Behaviors in Prevention and Control of Streptococcus suis Disease in Phayao Province. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 74 สมมติฐานการวิจัย 1. ปìจจัยสgวนบุคคล ความรู~ ความรอบรู~ด~าน สุขภาพมีความสัมพันธmกับพฤติกรรมการปëองกันและ ควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชนใน จังหวัดพะเยา 2. มีปìจจัยอยgางน~อย 1 ปìจจัย ของปìจจัยสgวน บุคคล ความรู~ ความรอบรู~ด~านสุขภาพสgงผลตgอ พฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา วิธีดำเนินการวิจัย ประชากรและกลุ_มตัวอย_าง ประชากรที่ใช~ในการวิจัยครั้งนี้เปdนประชาชน ที่อาศัยอยูgในจังหวัดพะเยา โดยการกำหนดประชากรใน อำเภอที่เปdนพื้นที่เสี่ยงที่เคยมีอุบัติการณm ของการเกิด โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส จำนวน 6 อำเภอ คือ อำเภอ เมืองพะเยา เชียงคำ ดอกคำใต~ แมgใจ ภูซางและปง จำนวนประชากร 372,024 คน11 กลุgมตัวอยgาง ได~มาด~วยการสุgมแบบแบgงชั้น (Stratified random sampling) มีขั้นตอนดังนี้ 1) กรอบแนวคิดการวิจัย การศึกษาเรื่องปìจจัยบางประการที่สgงผลตgอ พฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา เปdนการวิจัยเชิง พยากรณm (Predictive research) ประยุกตmจากกรอบ แนวคิดความรอบรู~ด~านสุขภาพ ของสำนักสื่อสารความ เสี่ยงและพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข9 โดยมีองคmประกอบสำคัญ 5 ด~าน คือการเข~าถึงข~อมูล (Access) การเข~าใจ (Understand) การไตgถาม (Questioning) การตัดสินใจ (Make decision) และการนำไปใช~ (Apply) โดยนำเสนอเปdน กรอบแนวคิดในการวิจัย เสนอดังแผนภาพที่ 1 สำรวจข~อมูลหนgวยสมาชิกของประชากรทั้ง 6 อำเภอ จากฐานข~อมูลสำนักทะเบียนราษฎรจังหวัดพะเยา แล~ว กำหนดกรอบการสุgม (Sampling Frame) 2) กำหนด ขนาดกลุgมตัวอยgาง ได~ใช~วิธีการคำนวณหาขนาดของกลุgม ตัวอยgางเพื่อประมาณคgาเฉลี่ยของประชากร โดยมีตำบล เปdนชั้น (Strata) ในแตgละชั้นภูมิเปdนหนgวยการสุgม (Sampling Unit) ที่ระดับความเชื่อมั่น 95%12 3) เมื่อ ความแปรปรวนของแตgละขนาดไมgเทgากัน ต~องกำหนด สัดสgวนแตgละชั้นของประชากรคือระดับตำบล 4) คำนวณขนาดตัวอยgางเพื่อประมาณคgาเฉลี่ย โดยใช~สูตร แผนภาพที่ 1 กรอบแนวคิดในการวิจัย

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อพฤติกรรมการปอ้งกันและควบคุม โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา 75วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ของทาโร ยามาเนg13 5) นำขนาดกลุgมตัวอยgางที่ได~คูณ กับสัดสgวนของแตgละขนาดของอำเภอ ได~จำนวนกลุgม ตัวอยgาง 400 คน โดยมีเกณฑmคัดเข~าดังนี้ 1) เปdน ประชาชนที่อาศัยอยูgในพื้นที่เสี่ยง ที่เคยมีอุบัติการณmของ เครื่องมือที่ใชgในการวิจัย ประกอบด~วย 1) แบบประเมินความรู~เกี่ยวกับ โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส 2) แบบประเมินความรอบรู~ ด~านสุขภาพเกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส 3) แบบ ประเมินพฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโต ค็อกคัส ซูอิส ผู~วิจัยได~ปรับจากแบบประเมินความรอบรู~ ด~านสุขภาพ ของกรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข14 ให~สอดคล~องกับปìญหาการวิจัยและบริบทของพื้นที่แบgง ออกเปdน 4 สgวน คือ สgวนที่ 1 ข~อมูลทั่วไป เปdนลักษณะแบบ เลือกตอบและคำถามปลายเปùด จำนวน 8 ข~อ ประกอบด~วย ข~อมูล เพศ อายุ ระดับการศึกษา อาชีพ หลัก รายได~ แหลgงที่อยูg (ตำบลและอำเภอ) ชาติพันธุm และแหลgงที่ซื้อเนื้อหมูมารับประทานในครอบครัว สgวนที่ 2 แบบประเมินความรู~เกี่ยวกับโรค สเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส เปdนแบบถูกผิด จำนวน 10 ข~อ การเกิดโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส 2) อาศัยอยูgในพื้นที่ ตำบล/อำเภอในพื้นที่เสี่ยงอยgางน~อย 6 เดือน 3) สมัคร ใจเข~ารgวมในการวิจัย แสดงดังตารางที่ 1 ตอบถูกให~ 1 คะแนน ตอบผิด ให~ 0 คะแนน แปลผล ระดับคะแนนความรู~ที่ได~แบบอิงเกณฑm ตามหลักเกณฑm Learning for Mastery15 แบgงเปdน 3 กลุgม ดังนี้ ชgวงคะแนน 8 - 10 คะแนน (ร~อยละ 80 ขึ้น ไป) มีความรู~ระดับสูง ชgวงคะแนน 6 - 7 คะแนน (ร~อยละ 60 - 79) มีความรู~ระดับปานกลาง ชgวงคะแนน 0 - 5 คะแนน (น~อยกวgาร~อยละ 60) มีความรู~ระดับต่ำ สgวนที่ 3 แบบประเมินความรอบรู~ด~านสุขภาพ เกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส จำนวน 15 ข~อ เปdน การถามความยุgงยากในพฤติกรรมนั้น ๆ ให~คgา ความหมายคะแนน คือไมgปฏิบัติเลย ให~ 0 คะแนน ปฏิบัตินาน ๆ ครั้ง ให~ 1 คะแนน ปฏิบัติบ~างเปdนบางครั้ง ให~ 2 คะแนน ปฏิบัติบgอยครั้งแตgไมgทุกครั้ง ให~ 3 คะแนน ปฏิบัติทุกครั้งให~ 4 คะแนน ตารางที่ 1 แสดงประชากรและกลุgมตัวอยgางในการเก็บรวบรวมข~อมูล อำเภอ ประชากร สัดส_วน แต_ละอำเภอ กลุ_มตัวอย_าง รgอยละ เมือง 115,141 0.31 124 31.00 เชียงคำ 74,588 0.20 80 20.00 ดอกคำใต~ 66,654 0.18 72 18.00 ปง 51,168 0.14 55 13.75 แมgใจ 32,496 0.09 35 8.75 ภูซาง 31,977 0.09 34 8.50 รวม 372,024 1.00 400 100.00

v Factors Influencing Resident' Behaviors in Prevention and Control of Streptococcus suis Disease in Phayao Province. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 76 สgวนที่ 4 แบบประเมินพฤติกรรมการปëองกัน และควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส จำนวน 10 ข~อ เปdนการถามความถี่ในการปฏิบัติพฤติกรรมนั้น ๆ ให~คgา ความหมายคะแนน คือไมgปฏิบัติเลย ให~ 0 คะแนน ปฏิบัตินาน ๆ ครั้ง ให~ 1 คะแนน ปฏิบัติบ~างเปdนบางครั้ง ให~ 2 คะแนน ปฏิบัติบgอยครั้งแตgไมgทุกครั้ง ให~ 3 คะแนน ปฏิบัติทุกครั้งให~ 4 คะแนน แบบสอบถามสgวนที่ 3 สgวนที่ 4 การแบgงชgวง คะแนนเพื่อให~ครอบคลุมคะแนนทั้งหมด ใช~หลักการของ การกำหนดขอบเขตบน (Upper limit) และขอบเขตลgาง (Lower limit) ของคะแนน ในการหาคgาประมาณแบบ ชgวง (Interval estimation)16 การแปลความหมาย คะแนน ดังนี้ คะแนนเฉลี่ย 3.50 – 4.00 หมายถึง มี พฤติกรรมการปฏิบัตินั้นทุกครั้ง คะแนนเฉลี่ย 2.50 – 3.49 หมายถึง มี พฤติกรรมการปฏิบัตินั้นบgอยครั้งแตgไมgทุกครั้ง คะแนนเฉลี่ย 1.50 – 2.49 หมายถึง มี พฤติกรรมการปฏิบัตินั้นบ~างเปdนบางครั้ง คะแนนเฉลี่ย 1.50 – 1.49 หมายถึง มี พฤติกรรมการปฏิบัตินั้นนาน ๆ ครั้ง คะแนนเฉลี่ย 0.00 – 0.49 หมายถึง ไมgมี พฤติกรรมการปฏิบัตินั้นเลย กรณีที่กลุgมตัวอยgางอgานไมgออก เขียนไมgได~ รวมทั้งกลุgมตัวอยgางที่เปdนกลุgมชาติพันธm ผู~เก็บรวบรวม ข~อมูลใช~วิธีการถามเปdนรายข~อให~ตอบ โดยให~อาสาสมัคร สาธารณสุขประจำหมูgบ~าน (อสม.) เปdนลgามและใช~ภาษา ชาติพันธmในการสื่อสารเปdนรายข~อ การตรวจสอบคุณภาพเครื่องมือ ผู~วิจัยนำเครื่องมือการวิจัยไปทดสอบความ เที่ยงตรงตามเนื้อหา (Content validity) และความ เหมาะสมของภาษา (Objectivity) โดยผู~ทรงคุณวุฒิเปdน ผู~มีความรู~ความสามารถเกี่ยวกับความรอบรู~ด~านสุขภาพ พฤติกรรมสุขภาพและการวิจัยจำนวน 3 ทgาน คgา IOC มี คgาระหวgาง .67 - 1.00 และนำไปทดลองใช~กับกลุgมที่ ไมgใชgกลุgมตัวอยgางในการวิจัยจำนวน 30 คน แบบ ประเมินความรู~ มีคgาคะแนน 0 และ 1 คะแนน ใช~วิธีหา คgา Kuder-Richardson 20 (KR-20) ได~คgาความเชื่อมั่น เทgากับ .82 แบบประเมินความรอบรู~ด~านสุขภาพและ พฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส มีคgาคะแนน คือ 0 ถึง 4 คะแนน ใช~วิธีหาคgา สัมประสิทธิ์แอลฟาของคอนบาค (Cronbach's alpha coefficient) ได~คgาความเชื่อมั่น เทgากับ .89 การพิทักษQสิทธิกลุ_มตัวอย_าง โครงการวิจัยผgานการพิจารณาและได~รับการ อนุมัติ จากคณะกรรมการจริยธรรมการวิจัยในมนุษยm วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีพะเยา หนังสือรับรอง รหัส REC 008/66 ลงวันที่ 15 กุมภาพันธm 2566 ผู~วิจัย ขออนุญาตไปยังสาธารณสุขอำเภอ เพื่อให~ความเห็นชอบ ในการเก็บรวบรวมข~อมูลวgาจะไมgสgงผลกระทบตgอกลุgม ตัวอยgางที่ทำการศึกษา โดยมีอาสาสมัครสาธารณสุข ประจำหมูgบ~าน (อสม.) ได~รับการชี้แจงวิธีการในการเก็บ รวบรวมข~อมูล และมีการทดลองการใช~แบบสอบถามใน การเก็บรวบรวมข~อมูลอยgางแมgนยำและเข~าใจตรงกัน กลุgมตัวอยgางได~รับการชี้แจงวัตถุประสงคmของการศึกษา และมีอิสระในการตัดสินใจเข~ารgวมตอบแบบสอบถาม การวิจัย ผู~วิจัยรายงานผลและเผยแพรgข~อมูลเปdน ภาพรวมไมgระบุถึงตัวบุคคลและพื้นที่ ไมgสgงผลกระทบตgอ ผู~ตอบแบบสอบถาม การวิเคราะหQขgอมูล 1. คgาสถิติเชิงพรรณนา ได~แกg ความถี่ ร~อยละ คgาเฉลี่ย (Mean) สgวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (S.D.) 2. สถิติที่ใช~ในการทดสอบสมมุติฐานใช~คgา ไควmสแควm (Chi-square) สัมประสิทธิ์สหสัมพันธmของ

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อพฤติกรรมการปอ้งกันและควบคุม โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา 77วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ เพียรmสัน (Pearson Product Moment Correlation) และการวิเคราะหmการถดถอยพหุคูณ (Multiple Regression Analysis) โดยกำหนดระดับนัยสำคัญทาง สถิติที่ระดับ .05 ผลการวิจัย 1. ข~อมูลทั่วไป กลุgมตัวอยgางเปdนเพศชาย ร~อยละ 66.5 มีอายุระหวgาง 36 -78 ปä (Mean=60.19, S.D. = 8.74) เปdนชาวพื้นเมืองมากที่สุด ร~อยละ 74.5 กลุgมชาติพันธm ร~อยละ 25.5 การศึกษาระดับประถม ศึกษามากที่สุด ร~อยละ 37.0 ไมgได~ประกอบอาชีพมาก ก จากตารางที่ 2 พบวgา ความรู~ของประชาชน เกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส อยูgระดับต่ำ ความ รอบรู~ด~านสุขภาพเกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ระดับปานกลาง และพฤติกรรมการปëองกันและควบคุม โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชนทุกอำเภอ ระดับปานกลาง คือมีการปฏิบัติในพฤติกรรมนั้นบ~างเปdน บางครั้ง ที่สุดเปdนผู~สูงอายุสgวนใหญgร~อยละ 25.0 รายได~ของ ครอบครัวอยูgระหวgาง 800–27,000 บาท (Mean= 4944.50, S.D. =4478.60 Mdn = 3000) การซื้อเนื้อ หมูมารับประทานจากตลาดสดมากที่สุด ร~อยละ 77.0 รองลงมาคือซื้อจากรถเรgขายอาหาร ร~อยละ 75.0 2. ความรู~เกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ความรอบรู~ด~านสุขภาพเกี่ยวกับเกี่ยวกับโรคสเตร็พโต ค็อกคัส ซูอิส และพฤติกรรมการปëองกันและควบคุม โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชนในจังหวัด พะเยา แสดงดังตารางที่ 2 3. ความสัมพันธmระหวgางปìจจัยสgวนบุคคล ความรู~เกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ความรอบรู~ ด~านสุขภาพเกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส กับ พฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา แสดงดังตารางที่ 3–4 ตารางที่ 2 คะแนนเฉลี่ย สgวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของคะแนนความรู~,ความรอบรู~ด~านสุขภาพและพฤติกรรมการ ปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส จำแนกตามอำเภอ (n=400) อำเภอ ความรูg ความรอบรูg พฤติกรรม Mean S.D. ระดับ Mean S.D. ระดับ Mean S.D. ระดับ เมือง 5.40 1.29 กลาง 2.65 0.93 สูง 2.93 0.72 สูง เชียงคำ 2.38 1.15 ต่ำ 1.17 0.84 กลาง 1.73 0.76 กลาง ดอกคำใต~ 4.11 1.79 ต่ำ 1.82 1.04 กลาง 2.27 0.98 กลาง ปง 4.24 1.56 ต่ำ 2.14 1.21 กลาง 2.63 1.03 กลาง แมgใจ 3.51 1.92 ต่ำ 1.75 1.24 กลาง 2.17 1.30 กลาง ภูซาง 3.21 1.29 ต่ำ 1.52 1.09 กลาง 1.95 0.85 กลาง เฉลี่ย 4.05 1.84 ต่ำ 2.03 0.78 กลาง 2.36 0.72 กลาง

v Factors Influencing Resident' Behaviors in Prevention and Control of Streptococcus suis Disease in Phayao Province. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 78 จากตารางที่ 3 พบวgา ระดับการศึกษา อาชีพ หลัก พื้นที่อำเภอ ชาติพันธm มีความสัมพันธmกับพฤติกรรม จากตารางที่ 4 พบวgา อายุ ความรู~เกี่ยวกับ โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ความรอบรู~ด~านสุขภาพ เกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส มีความสัมพันธmกับ พฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส อยgางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 การปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส อยgาง มีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 4. น้ำหนักความสำคัญของปìจจัยสgวนบุคคล (อายุ ระดับการศึกษา อาชีพหลัก พื้นที่อำเภอ ชาติพันธุm) ความรู~และความรอบรู~ด~านสุขภาพเกี่ยวกับโรคสเตร็พโต ค็อกคัส ซูอิส ที่สgงผลตgอพฤติกรรมการปëองกันควบคุม โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัด พะเยา แสดงดังตารางที่ 5–6 ตารางที่ 3 แสดงความสัมพันธmระหวgางปìจจัยสgวนบุคคล (เพศ, ระดับการศึกษา, พื้นที่อำเภอ, ชาติพันธุm) กับพฤติกรรม การปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา (n=400) เพศ ระดับการศึกษา อาชีพหลัก พื้นที่อำเภอ ชาติพันธุQ df c! df c! df c! df c! df c! คgาสถิติ 3 0.08 15 102.68* 27 81.31* 15 239.78* 6 131.47* *มีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 ตารางที่ 4 แสดงความสัมพันธmระหวgางอายุ ความรู~ความรอบรู~ด~านสุขภาพ กับพฤติกรรมการปëองกันและควบคุม โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา (n=400) ตัวแปร Mean S.D. rXY อายุ 60.19 8.74 0.32* รายได~ของครอบครัว 4,944.50 4,478.60 0.28 ความรู~ 4.05 1.84 0.48* ความรอบรู~ด~านสุขภาพ 2.03 0.78 0.44* พฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรค 2.36 0.72 *มีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อพฤติกรรมการปอ้งกันและควบคุม โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา 79วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ จากตารางที่ 5 พบวgา คgาสัมประสิทธิ์ สหสัมพันธmพหุคูณระหวgางอายุ ระดับการศึกษา อาชีพ หลัก พื้นที่อำเภอ ชาติพันธุmความรู~และความรอบรู~ด~าน สุขภาพเกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส มี ความสัมพันธmกับพฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรค สเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส อยgางนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 โดยมีคgาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธmพหุคูณเทgากับ 0.639 และกำลังสองของคgาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธm พหุคูณระหวgางปìจจัยกับพฤติกรรมการปëองกันควบคุม โรคโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส มีคgาเทgากับ .41 ซึ่งแสดง วgา ตัวแปรปìจจัยทั้ง 7 ตัวแปร รgวมกันอธิบายความ แปรปรวนของพฤติกรรมการปëองกันควบคุมโรคโรค สเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ได~ร~อยละ 40.8 ตารางที่ 5 คgาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธmพหุคูณระหวgางปìจจัยกับพฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรค สเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา (n=400) แหล_งความแปรปรวน df SS MS F ระหวgางกลุgม 7 84.90 12.13 38.58* ภายในกลุgม 392 123.22 0.31 รวม 399 208.12 R = .639 R2 = .408 *มีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 ตารางที่ 6 คgาน้ำหนักความสำคัญของปìจจัยที่สgงผลตgอพฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา (n=400) ตัวแปร b b SEb t อายุ -.009 -.106 .005 1.612 ระดับการศึกษา .006 .013 .034 0.187 อาชีพหลัก -.015 -.076 .008 1.842 พื้นที่อำเภอ .040 -.097 .017 2.291* ชาติพันธm .174 -.339 .027 6.338* ความรู~ .081 .206 .019 4.291* ความรอบรู~ด~านสุขภาพ .115 .124 .044 2.584* Constant (a) = 2.82 , SEb = 0.43 , t = 6.56* *มีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05

v Factors Influencing Resident' Behaviors in Prevention and Control of Streptococcus suis Disease in Phayao Province. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 80 จากตารางที่ 6 พบวgา คgาน้ำหนักความสำคัญ ของปìจจัยพื้นที่อำเภอ ชาติพันธุmความรู~และความรอบรู~ ด~านสุขภาพเกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส สgงผล ทางบวกตgอพฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พ โตค็อกคัส ซูอิส อยgางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 คgาน้ำหนักความสำคัญของตัวแปรพยากรณmใน รูปคะแนนดิบ (Score Weight : b) มีคgาระหวgาง 0.006 ถึง 0.174 และมีคgาน้ำหนักความสำคัญในรูปแบบ คะแนนมาตรฐาน (Beta weight: b) ระหวgาง 0.009 ถึง 0.339 โดยปìจจัยที่สgงผลตgอพฤติกรรมการปëองกันและ ควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส สูงสุด คือ ปìจจัยด~าน ชาติพันธุm มีคgาน้ำหนักความสำคัญในรูปคะแนน มาตรฐานเทgากับ 0.339 รองลงมาคือ ปìจจัยด~านความรู~ เกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส โดยมีคgาน้ำหนัก ความสำคัญในรูปคะแนนมาตรฐานเทgากับ 0.206 และ ตัวแปรพื้นที่อำเภอมีคgาน้ำหนักความสำคัญในรูปคะแนน มาตรฐานน~อยสุดเทgากับ 0.097 เขียนเปdนสมการพยากรณmพฤติกรรมการ ปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของ ประชาชน ในจังหวัดพะเยา ได~ดังนี้ พฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พ โตค็อกคัส ซูอิส = 2.82 + 0.174(ชาติพันธm) + 0.081 (ความรู~เกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส) + 0.115 (ความรอบรู~ด~านสุขภาพเกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส) + 0.40 (พื้นที่อำเภอ) อภิปรายผลการวิจัย จากผลการวิจัย สามารถอภิปรายผลประเด็น สำคัญได~ดังนี้ 1. ความรู~ ความรอบรู~ด~านสุขภาพและ พฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา พบวgา มีความรู~อยูg ในระดับต่ำ ความรอบรู~ด~านสุขภาพและพฤติกรรมการ ปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส อยูgใน ระดับปานกลาง คือมีพฤติกรรมการปฏิบัตินั้นเปdน บางครั้ง ทั้งนี้เนื่องจากบริบทแตgละพื้นที่ของจังหวัด พะเยาที่มีความหลากหลาย ที่ยังคงประเพณี วัฒนธรรม ภาษา สำเนียง ที่ประกอบด~วยชนเผgา หลายชาติพันธุm เชgน ชาวพื้นเมือง (ล~านนา) ไทยอีสาน ม~ง เมี่ยน ไทลื้อ ไทยวน อาขgา ลาหูg เปdนต~น17 ทั้งนี้กลุgมตัวอยgางเปdนกลุgม ชาติพันธmเมี่ยน ร~อยละ 38 ไทยอิสานและม~ง ร~อยละ 13 เปdนผู~สูงอายุที่ไมgได~เรียนหนังสือ ร~อยละ 22 เปëนผู~สูงอายุ ที่มีอายุตั้งแตg 60 ปäขึ้นไป ร~อยละ 54 และการซื้อเนื้อหมู จากหลายแหลgงทั้งตลาดนัดและจากเพื่อนบ~านที่มีการ ชำแหละเอง ซึ่งมีความเสี่ยงสูงที่เนื้อหมูเหลgานี้ไมgได~ผgาน การตรวจสอบมาตรฐานของกรมปศุสัตวm รวมถึงควร เลือกซื้อเนื้อสุกรจากสถานที่จำหนgายที่เชื่อถือได~ เนื่องจากมีการควบคุมตรวจสอบกระบวนการผลิตสุกร ตลอดหgวงโซgที่กำกับโดยกรมปศุสัตวm22 อาจทำให~การรับรู~ ข~อมูลขgาวสารของประชาชนมีโอกาสเข~าถึงข~อมูล ขgาวสารที่ยังไมgทั่วถึงและไมgเพียงพอ โดยเฉพาะ ประชากรที่เปdนผู~สูงอายุในกลุgมชาติพันธmที่ไมgได~เรียน หนังสือ ยังใช~ภาษาชาติพันธุmเปdนหลัก ไมgสามารถอgาน และเขียนภาษาไทยได~ซึ่งความรอบรู~ด~านสุขภาพ คือ ความสัมพันธmที่เปdนพลวัตร ที่เปdนผลรgวมระหวgางทักษะ ความสามารถสgวนบุคคล กับ บริบททางสิ่งแวดล~อม ที่มี ความต~องการที่หลากหลายและซับซ~อน ความรอบรู~ด~าน สุขภาพจะเกิดขึ้นหลังจากที่บุคคลนั้นได~รับข~อมูลขgาวสาร ผgานสื่อด~วยวิธีการตgาง ๆ แล~วออกแบบที่จะปรับปรุง ทักษะและความสามารถสgวนบุคคล และทักษะและ ความสามารถดังกลgาวถูกปรับแตgงให~เหมาะสมกับ สภาพแวดล~อม สอดคล~องกับปìจจัยที่สัมพันธmกับการมี ความรอบรู~ด~านสุขภาพไมgเพียงพอ ประกอบด~วย 1. อายุ

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อพฤติกรรมการปอ้งกันและควบคุม โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา 81วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 60 ปäขึ้นไป 2. อgานไมgได~ 3. เขียนไมgคลgอง 4. ไมgได~เรียน หนังสือ 5. ไมgมีบทบาทในชุมชน 6. ไมgได~รับข~อมูลจาก อินเตอรmเน็ต หรือสื่อสังคมออนไลนm และ 7. ปìญหา ทางการได~ยิน18 2. ความสัมพันธmระหวgางปìจจัยสgวนบุคคล ความรู~ ความรอบรู~ด~านสุขภาพ กับพฤติกรรมการ ปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของ ประชาชนในจังหวัดพะเยา พบวgา อายุ ระดับการศึกษา อาชีพ พื้นที่อำเภอ ชาติพันธุmความรู~ และความรอบรู~ ด~านสุขภาพมีความสัมพันธmกับพฤติกรรมการปëองกันและ ควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส อยgางมีนัยสำคัญทาง สถิติที่ระดับ 0.05 สอดคล~องกับงานวิจัยเรื่องปìจจัยที่มี ผลตgอการปฏิบัติในการปëองกันการติดเชื้อสเตรปโต คอกคัส ซูอิส ของประชาชน จังหวัดเชียงใหมg ที่พบวgา ปìจจัยเพศ อาชีพ ความรู~ และทัศนคติในการปëองกันการ ติดเชื้อสเตรปโตคอกคัส ซูอิส มีความสัมพันธmเชิงบวกกับ การปฏิบัติในการปëองกันการติดเชื้อ อยgางมีนัยสำคัญ ทางสถิติที่ระดับ 0.054 รวมทั้งงานวิจัยเรื่องพฤติกรรม สุขภาพในการปëองกันโรคติดเชื้อ Streptococcus suis ของประชาชนในตำบลนาขมิ้น และตำบลโพนจาน อำเภอโพนสวรรคm จังหวัดนครพนม ที่พบวgาความรู~มี ความสัมพันธmเชิงบวกกับการปฏิบัติในการปëองกันโรคติด เชื้อ Streptococcus suis5 3.คgาน้ำหนักความสำคัญของปìจจัยสgวนบุคคล ความรู~ ความรอบรู~ด~านสุขภาพที่สgงผลตgอพฤติกรรมการ ปëองกันและควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของ ประชาชน ในจังหวัดพะเยา พบวgา อายุ ระดับการศึกษา อาชีพหลัก พื้นที่อำเภอ ชาติพันธุmความรู~และความรอบรู~ ด~านสุขภาพเกี่ยวกับโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส มี ความสัมพันธmกับพฤติกรรมการปëองกันและควบคุมโรค โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส อยgางนัยสำคัญทางสถิติที่ ระดับ 0.05 ตัวแปรปìจจัยทั้ง 7 ตัวแปร รgวมกันทำนาย พฤติกรรมการปëองกันควบคุมโรคโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ได~ร~อยละ 40.8 โดยที่ชาติพันธุmสgงผลมากที่สุด รองลงมาคือความรู~ สอดคล~องกับผลการศึกษาการ สังเคราะหmข~อมูลกระบวนการเรียนรู~ที่สร~างความรอบรู~ ด~านสุขภาพคือการที่ประชาชนยังไมgสามารถเข~าถึงสื่อ ขgาวสาร องคmความรู~ที่ถูกต~อง โดยเฉพาะในโลกสังคม ออนไลนm มีแหลgงข~อมูลสุขภาพที่ถูกต~องและเชื่อถือได~ มากยิ่งขึ้น โดยทำให~ประชาชนทุกกลุgมวัยสามารถเข~าถึง ข~อมูล19 ได~อยgางงgาย รวมทั้งงานวิจัยเรื่องปìจจัยทำนาย พฤติกรรมสุขภาพของผู~สูงอายุ: กรณีศึกษาชมรม ผู~สูงอายุกึ่งเมือง จังหวัดเชียงใหมg ที่พบวgาความรอบรู~ ด~านสุขภาพโดยรวม เพศ และอายุสามารถรgวมกัน ทำนายพฤติกรรมสุขภาพด~านการปëองกันวัณโรคและ การใช~ยาอยgางสมเหตุสมผลได~ถึงร~อยละ 1520 การศึกษา ครั้งนี้พบวgาตัวแปรที่พบเพิ่มขึ้นจากงานวิจัยที่เกี่ยวข~อง คือ พื้นที่ที่กลุgมตัวอยgางอาศัยอยูgคือเปdนพื้นที่ภูเขาสูง รวมกันอยูgตามแตgละกลุgมชาติพันธุm ที่มีภาษา ขนบธรรมเนียม ความเชื่อเปdนของตนเอง ชาติพันธุmเมี่ยน ในประเทศไทยในกลุgมที่นับถือบรรพบุรุษ และสิ่ง ศักดิ์สิทธิ์นั้นไมgวgาจะอาศัยอยูgจังหวัดใดล~วนแตgให~ ความสำคัญตgอความเชื่อดั้งเดิมที่สืบทอดกันมาแตg โบราณ มีการการประกอบพิธีกรรมอยgางสม่ำเสมอ เซgน ไหว~บรรพบุรุษ หากเปdนพิธีกรรมใหญgก็จะใช~สัตวmขนาด ใหญgมาประกอบพิธีกรรม โดยมีการชำแหละสัตวmในการ ประกอบพิธีกรรมเอง และมีญาติพี่น~องมาชgวยกันรวมถึง ชวนเพื่อนบ~านมารgวมสังสรรคm21 ขFอเสนอแนะ 1. ข~อเสนอแนะในการนำผลวิจัยไปใช~ สามารถนำสารสนเทศจากการวิจัยเปdนข~อมูล นำเข~า ไปพัฒนารูปแบบการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเสี่ยง โรคติดเชื้อสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส รวมทั้งจัดทำหลักสูตร

v Factors Influencing Resident' Behaviors in Prevention and Control of Streptococcus suis Disease in Phayao Province. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 82 อบรมแกนนำเพื่อสื่อสารความเสี่ยงโรค ด~วยการสgงเสริม ประชาชนในพื้นที่ให~มีความรอบรู~ด~านสุขภาพ การสร~าง องคmความรู~และเพิ่มการเข~าถึงข~อมูลขgาวสารด~านสุขภาพ โดยเฉพาะด~านการรู~เทgาทันสื่อในการปëองกันและควบคุม โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส และมีการสื่อสารในชgองทาง การเผยแพรgที่หลากหลายที่ประชาชนสามารถเข~าถึงได~ งgายและสะดวกทั้งภาษาถิ่นและภาษาชาติพันธุm เชgน เมี่ยน ม~ง ลาหูg ตามเปëาหมายที่กรมควบคุมโรค กระทรวง สาธารณสุข เกี่ยวกับพัฒนารูปแบบการปรับเปลี่ยน พฤติกรรมเสี่ยงโรคติดเชื้อสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ให~ บรรลุเปëาหมายในการลดจำนวนผู~ปåวยและเสียชีวิตจาก โรค23 2. ข~อเสนอแนะในการศึกษาวิจัยครั้งตgอไป ศึกษาวิจัยเกี่ยวกับการนำแนวคิดความรอบรู~ ด~านสุขภาพในด~านการรู~เทgาทันสื่อในการปëองกันและ ควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิสไปสร~างเปdนกิจกรรม หรือแนวทางปฏิบัติในชุมชนอยgางแท~จริง เพื่อให~ชุมชนมี แนวทางการปฏิบัติที่ชัดเจนสgงเสริมให~มีพฤติกรรมที่ ถูกต~องอยgางเปdนรูปธรรมตgอไป

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อพฤติกรรมการปอ้งกันและควบคุม โรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ของประชาชน ในจังหวัดพะเยา 83วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ เอกสารอgางอิง 1. กองโรคติดตgอทั่วไป กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แนวทางการปëองกันควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส. พิมพmครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: อักษรกราฟฟùคแอนดmดีไซนm; 2565. 2. Goyette-Desjardins G, Calzas C, Shiao TC, Neubauer A, Kempker J, Roy R, et al. Protection against Streptococcus suis serotype 2 infection using a capsular Polysaccharide Glycoconjugate vaccine. Infect Immun. 2016; 84:2059-75. 3. รุจิรา ดุริยศาสตรmและคณะ. พฤติกรรมสุขภาพในการปëองกันโรคติดเชื้อ Streptococcus suis ของประชาชนใน ตำบลนาขมิ้น และตำบลโพนจาน อำเภอโพนสวรรคm จังหวัดนครพนม. สำนักงานปëองกันควบคุมโรคที่ 6 จังหวัด ขอนแกgน. 2558;22(2):75-84. 4. กุลจิรา เพ็ชรกุล และกรรณิการm ณ ลำปาง. ปìจจัยที่มีผลตgอการปฏิบัติในการปëองกันการติดเชื้อสเตรปโต คอกคัส ซูอิส ของประชาชน จังหวัดเชียงใหมg. วารสารสาธารณสุขล~านนา. 2563;16(1):13-23. 5. ขวัญเมือง แก~วดำเกิง. ความรอบรู~ด~านสุขภาพ : ขั้นพื้นฐาน ปฏิสัมพันธm วิจารณญาณ. กรุงเทพฯ: อัมรินทรmพริน ติ้ง แอนดmพับลิชชิ่ง; 2562. 6. ขวัญเมือง แก~วดำเกิง. ความรอบรู~ด~านสุขภาพ : เข~าถึง เข~าใจ และการนำไปใช~. พิมพmครั้งที่ 2.กรุงเทพฯ:อัม รินทรmพรินติ้ง แอนดmพับลิชชิ่ง; 2561. 7. Nutbeam D. The evolving concept of health literacy. Social Science & Medicine. 2008;67(12):2072-8. 8. กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. คูgมือแนวทางการพัฒนาสถานที่ทำงาน สถานประกอบการและชุมชนรอบรู~ ด~านสุขภาพ. พิมพmครั้งที่ 1. นนทบุรี:สำนักงานขับเคลื่อนโครงการกรมอนามัย 4.0; มปป. 9. สำนักสื่อสารความเสี่ยงและพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพ. กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. คูgมือกระบวนการ สร~างความรอบรู~ด~านสุขภาพในการปëองกันควบคุมโรคและภัยสุขภาพ. กรุงเทพฯ: อารm เอ็น พี พี วอเทอรm; 2564. 10. กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. คาดการณmโรคปä 2565 ตามฤดูกาล. DDC Watch จับตาโรคและภัย สุขภาพ. 2564;9(1):1–30. 11. ศูนยmข~อมูลจังหวัดพะเยา. ข~อมูลประชากรปä พ.ศ.2564. [ออนไลนm]. 2564 [เข~าถึงเมื่อ2566/2/12]. เข~าถึงได~ จาก: http://203.209.96.243/phealth/web/popmoi/default/pyramid?cat_id=24&category. 12. มยุรี ศรีชัย. เทคนิคการสุgมตัวอยgาง. พิมพmครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: วี เจ พรินทmติ้ง; 2539. 13. Yamane T. Statistics: an introductory analysis. 3rd ed. New York: Harper and Row Publications; 1973. 14. กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. การประเมินความรอบรู~ด~านสุขภาพในการปëองกันควบคุมโรคของ บุคลากรด~านสาธารณสุข. นนทบุรี:สำนักสื่อสารความเสี่ยงและพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพ; 2564.

v Factors Influencing Resident' Behaviors in Prevention and Control of Streptococcus suis Disease in Phayao Province. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 84 15. Obidiegwu UJ, Ajibare JOO. Blooms mastery Learning Theory: Implications on Adult Education. [ออนไลนm]. [เข~าถึงเมื่อ2566/2/12]. เข~าถึงได~จาก: http://woeks.bepress.com/druche. 200). 16. Cochran WG. Sampling techiniques. 3rd eds. New York: John Wiley & Son; 1977. 17. จังหวัดพะเยา. [ออนไลนm]. 2564 [เข~าถึงเมื่อ 2566/2/12]. เข~าถึงได~จาก: https://th.wikipedia.org/wiki/. 18. อังศินันทm อินทรกำแหง. ความรอบรู~ด~านสุขภาพ การวัดผลและการพัฒนา. กรุงเทพฯ: สุขุมวิทการพิมพm; 2560. 19. ศูนยmเรียนรู~สุขภาวะ. รายงานผลการศึกษาการสังเคราะหmข~อมูลกระบวนการเรียนรู~ที่สร~างความรอบรู~ด~าน สุขภาพ. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร~างเสริมสุขภาพ (สสส.); 2565. 20. จิตนธี ริชชี่ และสุภาภรณm จองคำอาง. ปìจจัยทำนายพฤติกรรมสุขภาพของผู~สูงอายุ:กรณีศึกษาชมรมผู~สูงอายุ กึ่งเมือง จังหวัดเชียงใหมg. วารสารสมาคมพยาบาลแหgงประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ. 2565;28(2):30-45.

vผลของโปรแกรมการวางแผนจําหน่ายร่วมกับการโค้ชต่อพฤติกรรม การดูแลทารกคลอดก่อนกําหนดของมารดา 85 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ผลของโปรแกรมการวางแผนจําหน่ายร่วมกับการโค้ชต่อพฤติกรรม การดูแลทารกคลอดก่อนกําหนดของมารดา The Effects of Discharge Planning and Coaching Program on Maternal Behaviors in Caring for Pre-term Infants มัลลิกา เสียงเย็น พย.บ* Mallika Siengyen B.N.S* ฆนรส อภิญญาลังกร พย.ม** Khanarot Apinyalungkorn M.N.S** สัญญาลักษณN สุทธนะ พย.บ* Sanyalak suttana B.N.S* Corresponding Author: E-mail: [email protected] Received: 27 Nov 2023, Revised: 11 Dec 2023, Accepted: 24 Dec 2023 * พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ โรงพยาบาลแพรX E-mail: [email protected], E-mail: [email protected] **Professional Nurse, Nursery care unit, Phrae Hospital ** อาจารยaพยาบาล วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี แพรX คณะพยาบาลศาสตรa สถาบันพระบรมราชชนก E-mail: [email protected] Nursing Instructor, Boromarajonani College of Nursing, Phrae, Faculty of Nursing, Praboromarajchanok Institute บทคัดย'อ การดูแลทารกเกิดก+อนกำหนดแตกต+างจากทารกแรกเกิดครบกำหนด การวิจัยกึ่งทดลองแบบสองกลุ+มวัดก+อนและหลังการ ทดลองนี้ มีวัตถุประสงคCเพื่อศึกษาผลของโปรแกรมการวางแผนจำหน+ายร+วมกับการโคKชต+อพฤติกรรมการดูแลทารกคลอดก+อนกำหนด ของมารดา กลุ+มตัวอย+าง คือ มารดาและทารกที่คลอดก+อนกำหนดที่มีอายุครรภCนKอยกว+า 37 สัปดาหC จากการประเมินอายุครรภCดKวยวิธี ของบัลลารCดและเขKารับการรักษาในหอผูKปSวยบริบาลทารกแรกเกิด จำนวน 32 คน โรงพยาบาลแห+งหนึ่งในภาคเหนือ ประเทศไทย กลุ+มตัวอย+างไดKมาโดยการสุ+มแบบง+าย แบ+งเปVนกลุ+มควบคุมและกลุ+มทดลอง กลุ+มละ 16 ราย เครื่องมือที่ใชKในการวิจัย คือ โปรแกรม การวางแผนการจำหน+ายร+วมกับการโคKช และเครื่องมือที่ใชKในการเก็บรวบรวมขKอมูล ประกอบดKวย 1) แบบสอบถามขKอมูลทั่วไป 2) แบบสอบถามพฤติกรรมของมารดาในการดูแลทารกคลอดก+อนกำหนด ตรวจสอบความตรงตามเนื้อหาโดยผูKเชี่ยวชาญ 3 ท+าน มีค+า ดัชนีความตรงตามเนื้อหา เท+ากับ 1 หาค+าความเชื่อมั่นของเครื่องมือ มีค+าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค เท+ากับ 0.81 วิเคราะหC ขKอมูลทั่วไปดKวยสถิติเชิงพรรณนา เปรียบเทียบคะแนนเฉลี่ยระหว+างกลุ+มทดลองและกลุ+มควบคุม โดยใชKสถิติ Independent sample t–test และเปรียบเทียบคะแนนเฉลี่ยในกลุ+มทดลองดKวยสถิติ Dependent t-test ผลการวิจัยพบว+า หลังไดKรับโปรแกรมการวางแผนจำหน+ายร+วมกับการโคKช กลุ+มทดลองมีคะแนนเฉลี่ยพฤติกรรมการดูแล ทารกคลอดก+อนกำหนดสูงกว+าก+อนไดKรับโปรแกรมดังกล+าว และมีคะแนนเฉลี่ยพฤติกรรมการดูแลทารกคลอดก+อนกำหนดสูงกว+ากลุ+ม ควบคุมอย+างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 สรุปไดKว+า การวางแผนจำหน+ายร+วมกับการโคKชเปVนวิธีการหนึ่งที่ช+วยใหKผูKปSวยเชื่อมโยงความรูKสู+การปฏิบัติ ช+วยสะทKอนใหKเห็น ถึงความสามารถในการคิด การตัดสินใจ หาวิธีการแกKไขปrญหาที่แทKจริง ภายใตKบริบทสิ่งแวดลKอมของตนเอง และสรKางความตระหนักใน การปรับพฤติกรรมการดูแลทารกก+อนกำหนด คำสำคัญ : โปรแกรมการวางแผนจำหน+ายร+วมกับการโคKช พฤติกรรมการดูแลทารกคลอดก+อนกำหนด มารดาทารกคลอดก+อนกำหนด ทารกคลอดก+อนกำหนด

v The Effects of Discharge Planning and Coaching Program on Maternal Behaviors in Caring for Pre-term Infants. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 86 Abstract Premature infant care is likely different from full term newborn care. These two groups quasiexperimental research aimed to study the effects of discharge planning and coaching programs on maternal behaviors in caring for pre-term infants. The 32 samples, using simple random sampling, were mothers with premature infants born at the gestational age of less than 37 weeks, using Ballard's gestational age calculation, and were admitted to the neonatal intensive care unit of one hospital, Northern Thailand. The samples were randomly divided equally in numbers into a control group and an experimental group. The research instruments were the discharge planning and coaching program. The instruments for data collection included 1) a Demographic Data Form, and 2) a Maternal Behaviors in Caring for Premature Infants Form. The content validity of a Maternal Behaviors in Caring for Premature Infants Form was verified by three experts with the value 1. The content validity index using Cronbach’s Alpha, was 0.81. Demographic data were analyzed using descriptive statistics. The comparisons of mean scores between the experimental group and the control group were analyzed using independent t – test. The dependent t – test was used in the comparisons of mean scores within the experimental group. The results showed that after receiving a discharge planning and coaching program, the mean score of caring behaviors in the experimental group have a statistically significantly higher than before receiving the program (p < .001). The mean score of caring behaviors in the experimental group have statistically significantly higher than the control group (p < .001). In summary, Discharge planning and coaching program help patients to connect knowledge to practice, reflect their abilities to think, make decisions, and find real solutions for problems within the context of their own environment, and promote the awareness of how to adjust behaviors in caring for pre-term infants. Keywords : Discharge Planning and Coaching Program, Premature Infant Care Behavior, Mother’s premature Infant, Premature Infant

vผลของโปรแกรมการวางแผนจําหน่ายร่วมกับการโค้ชต่อพฤติกรรม การดูแลทารกคลอดก่อนกําหนดของมารดา 87 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ความเปYนมาและความสำคัญของป]ญหา ปWจจุบันการคลอดกdอนกำหนดเปhนสาเหตุสำคัญ ของการเสียชีวิตในเด็กอายุต่ำกวdา 5 ปw องคxการอนามัย โลกประมาณการณxวdาจะมากถึงปwละประมาณ 15 ลาน คนทั่วโลก และมีแนวโนมเพิ่มมากขึ้นอยdางตdอเนื่อง1 ซึ่ง ยังคงเปhนปWญหาสาธารณสุขที่สำคัญในประเทศกำลัง พัฒนา ประเทศไทยพบอัตราการคลอดกdอนกำหนด ระหวdางปwงบประมาณ 2565-2567 รอยละ 11.61, 10.41, และ 9.80 ตามลำดับ2 ในโรงพยาบาลแพรd ปw พ.ศ. 2564-2566 พบวdาอัตราการเกิดของทารกเกิดกdอน กำหนด 136, 123, และ 123 คน คิดเปhนรอยละ 6.51 6.39 และ 6.62 ตามลำดับ และพบอัตราการกลับมา รักษาซ้ำของทารกเกิดกdอนกำหนด รอยละ 9.68, 13.33, และ 8.47 ตามลำดับ3 โดยทารกกลุdมนี้สdวนใหญdตองเขา รับการรักษาเปhนระยะเวลานานในหอผูปêวยทารกแรก เกิด อาจสdงผลตdอการดูแลทารกที่ตdอเนื่องเมื่อกลับไปอยูd บาน ทารกคลอดกdอนกำหนดมีระยะการเจริญเติบโต ในครรภxนอยกวdาปกติ อวัยวะตdาง ๆ ยังทำหนาที่ไดไมd สมบูรณx อาจเกิดภาวะแทรกซอนตdาง ๆ เชdน ภาวะขาด ออกซิเจน ภาวะหายใจลำบาก การหยุดหายใจ การติด เชื้อในระบบตdาง ๆ การควบคุมอุณหภูมิกาย รวมถึง ระบบการยdอยและการดูดซึมไมdดีเปhนตน4 ทำใหทารก ตองไดรับการรักษาในโรงพยาบาลนาน และไดรับการ จำหนdายภายหลังมารดา มารดาจึงมีโอกาสฝîกทักษะการ ดูแลทารกกdอนที่จะรับทารกกลับบานนอย และไมd ตdอเนื่อง ทำใหมีโอกาสเกิดปWญหาตdอเนื่องหลังจำหนdาย จากโรงพยาบาล เชdน ปWญหาการติดเชื้อซ้ำ ปWญหาการ เจริญเติบโต5และปWญหาตdอเนื่องระยะยาวเรื่อง พัฒนาการ ซึ่งจากทบทวนวรรณกรรมอยdางเปhนระบบที่ ศึกษาผลการติดตามการรูคิด การเคลื่อนไหว และ พฤติกรรมที่เปhนผลจากพัฒนาการของระบบประสาท เปรียบเทียบระหวdางกลุdมเด็กอายุตั้งแตd 2 ปwขึ้นไป จำนวน 64,061 คน พบวdา เด็กที่เกิดกdอนกำหนดมี คะแนนเชาวxปWญญา (Full scale FSIQ) และคะแนน ความสามารถทางภาษา (Verbal IQ) ต่ำกวdาเด็กที่เกิด ครบกำหนด6 ซึ่งปWญหาดังกลdาวขางตนสามารถปôองกันได ดวยการดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดที่ถูกตองเหมาะสม จากการศึกษาเชิงคุณภาพเกี่ยวกับประสบการณx ของผูดูแลทารกคลอดกdอนกำหนด พบวdาประสบการณx ของผูดูแลผdานกระบวนการเปลี่ยนผdานจากการ เตรียมการในโรงพยาบาลไปสูdการดูแลที่บาน การสื่อสาร ที่เหมาะสม ความตองการขอมูลที่ไมdไดรับการตอบสนอง การจัดการความคาดหวัง และการรับรูมีผลตdอสุขภาพ ทารกคลอดกdอนกำหนด5 สอดคลองกับการศึกษาที่พบวdา เมื่อทารกกลุdมนี้ถูกแยกรักษาตัวจากมารดา ทำใหมี อุปสรรคตdอการสรางสัมพันธภาพระหวdางมารดากับ ทารก การแสดงบทบาทของมารดาถูกจำกัด เมื่อทารก กลับมาอยูdที่บาน มารดาจึงมีความรูสึกไมdมั่นใจในการ ดูแลทารกคลอดกdอนกำหนด7 และพบวdาพฤติกรรมการ ดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดภายหลังกลับบานของ มารดายังอยูdในระดับต่ำ8 การเตรียมความพรอมมารดา กdอนกลับบานจึงเปhนสิ่งที่สำคัญยิ่ง โดยพบวdาคุณภาพการ สอนและทักษะการสอนของพยาบาลที่มีคุณภาพสามารถ ทำนายความพรอมของผูดูเเลกdอนออกจากโรงพยาบาล ได 9 จากการทบทวนวรรณกรรม พบวdา มารดาที่ ไดรับการวางแผนจำหนdายเกี่ยวกับการดูแลทารกคลอด กdอนกำหนดมีความสามารถ/พฤติกรรมการดูแลทารก คลอดกdอนกำหนดสูงกวdากลุdมที่ไดรับการดูแลตามปกติ อยdางมีนัยสำคัญทางสถิติ10, 11, 12 และมีขอเสนอแนะใหมี การวางแผนจำหนdายผูปêวย และครอบครัวอยdางเปhน รูปแบบ โดยเฉพาะการประเมินปWญหาความตองการ ความรู และทักษะการปฏิบัติการดูแลทารกคลอดกdอน

v The Effects of Discharge Planning and Coaching Program on Maternal Behaviors in Caring for Pre-term Infants. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 88 กำหนด10 ซึ่งขอเสนอแนะดังกลdาวสอดคลองกับ กระบวนการโคชที่ผูเรียนตองรdวมประเมินปWญหาความ ตองการ ทั้งในดานความรูหรือทักษะปฏิบัติ แลวจึงวาง แผนการปฏิบัติ โดยโคชและผูเรียนรdวมกันหาขอตกลงใน การแกปWญหา และนำแผนที่วางไวสูdการปฏิบัติ โคช ติดตามการปฏิบัติของผูเรียน และคอยใหความชdวยเหลือ หลังจากนั้นประเมินผลการปฏิบัติตามแผนที่วางไว ซึ่ง การโคชเปhนวิธีหนึ่งที่มีประสิทธิภาพ และมีการนำมาใช มากขึ้น การโคชเปhนการพัฒนาความรู และฝîกทักษะของ บุคคล เพื่อนำไปสูdการเปลี่ยนแปลงการปฏิบัติ โดยโคช เปhนผูใหความชdวยเหลือ และสdงเสริมใหบุคคลมีการ พัฒนายิ่งขึ้น13 จากการศึกษาวิจัยที่ผdานมาพบวdา มารดา ที่ไดรับการโคชจะสามารถพัฒนาทักษะหรือพฤติกรรมใน การดูแลทารกได เชdน มารดาทารกคลอดกdอนกำหนด กลุdมที่ไดรับการโคชมีคะแนนการปฏิบัติในการคงไวซึ่ง น้ำนมมารดามากกวdากลุdมที่ไดรับการสอนตามปกติอยdาง มีนัยสำคัญทางสถิติ(p<0.01) 14 มารดาที่ไดรับการโคชมี คะแนนพฤติกรรมการดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดเพื่อ ปôองกันการตายอยdางกระทันหันในทารกสูงกวdากลุdม ควบคุมอยdางมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) 15 และการ โคชสามารถกdอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมที่ยั่งยืน ในการติดตามผลเปhนเวลา 12 เดือน16 เปhนตน เนื่องจากการดูแลทารกเกิดกdอนกำหนด แตกตdางจากทารกเกิดครบกำหนด ผูวิจัยจึงนำแนวคิด การวางแผนจำหนdายของคลีเมนสโตนและคณะ17 และ แนวคิดการโคชของแฮส13 รdวมกับการทบทวน วรรณกรรม มาจัดทำโปรแกรมการวางแผนจำหนdาย รdวมกับการโคชตdอพฤติกรรมการดูแลทารกคลอดกdอน กำหนดของมารดา โดยแบdงเปhน 3 ระยะ คือ 1) ระยะ กdอนจำหนdายทารก ประกอบดวย การประเมินปWญหา/ ความตองการ การวางแผนปฏิบัติ การนำแผนสูdการ ปฏิบัติ และประเมินผลการปฏิบัติตามแผนที่วางไว เกี่ยวกับการดูแลอุณหภูมิรdางกาย การสdงเสริมใหมีการ หายใจที่เปhนปกติ การไดรับสารอาหารและน้ำที่เพียงพอ แกdความตองการ การปôองกันการติดเชื้อของรdางกาย การสdงเสริมใหมีพัฒนาการตามปกติในวัยแรกเกิด และการ ดูแลเบื้องตนเมื่อมีอาการผิดปกติ2) ระยะจำหนdายทารก และ 3) ระยะหลังจำหนdายทารก เพื่อชdวยใหมารดาทารก คลอดกdอนกำหนดมีความมั่นใจในการปฏิบัติกิจกรรม ซึ่ง คาดวdาจะสdงผลตdอการพัฒนาทักษะปฏิบัติการดูแลทารก ที่เหมาะสมและเกิดความตdอเนื่องของการดูแล วัตถุประสงคNการวิจัย เพื่อศึกษาผลของโปรแกรมการวางแผนจำหนdาย รdวมกับการโคชตdอพฤติกรรมการดูแลทารกคลอดกdอน กำหนดของมารดา โดยเปรียบเทียบพฤติกรรมการดูแล ทารกคลอดกdอนกำหนดของมารดากdอนและหลังการ ทดลองในกลุdมทดลอง และเปรียบเทียบพฤติกรรมการ ดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดของมารดากdอนและหลัง การทดลองระหวdางกลุdมทดลองและกลุdมควบคุม สมมุติฐานของงานวิจัย 1. คะแนนพฤติกรรมการดูแลทารกคลอดกdอน กำหนดของมารดาหลังไดรับโปรแกรมการวางแผน จำหนdายรdวมกับการโคชสูงกวdากdอนไดรับโปรแกรมการ วางแผนจำหนdายรdวมกับการโคช 2. คะแนนพฤติกรรมการดูแลทารกคลอดกdอน กำหนดของมารดาที่ไดรับโปรแกรมการวางแผนจำหนdาย รdวมกับการโคชสูงกวdามารดาที่ไดรับโปรแกรมการ วางแผนจำหนdายแบบปกติ

vผลของโปรแกรมการวางแผนจําหน่ายร่วมกับการโค้ชต่อพฤติกรรม การดูแลทารกคลอดก่อนกําหนดของมารดา 89 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ วิธีดำเนินการวิจัย การวิจัยนี้เปhนการวิจัยกึ่งทดลองแบบสองกลุdม วัดกdอนและหลังการทดลอง เพื่อศึกษาผลการใช โปรแกรมการวางแผนจำหนdายรdวมกับการโคช ประชากรและกลุeมตัวอยeาง ประชากรที่ใชในการวิจัยครั้งนี้ คือ มารดาและ ทารกที่คลอดกdอนกำหนดที่มีอายุครรภxนอยกวdา 37 สัปดาหx จากการประเมินอายุครรภxดวยวิธีของบัลลารxด และเขารับการรักษาในหออภิบาลทารกแรกเกิด กลุdมตัวอยdางที่ใชคือ มารดาและทารกที่คลอด กdอนกำหนดที่มีอายุครรภxนอยกวdา 37 สัปดาหx จากการ ประเมินอายุครรภxดวยวิธีของบัลลารxดและเขารับการ รักษาในหอผูปêวยบริบาลทารกแรกเกิด โรงพยาบาลแหdง หนึ่งในภาคเหนือ ประเทศไทย ใชการสุdมแบบงdาย (Simple random sampling) เกณฑxคัดเขา (Inclusion criteria) ประกอบ ดวย กลุdมมารดาของทารกคลอดกdอนกำหนด คือ 1) มารดาที่คลอดอายุครรภxนอยกวdา 37 สัปดาหx จาก การประเมินอายุครรภxดวยวิธีของบัลลารxดและเขารับ การรักษาในหออภิบาลทารกแรกเกิดและวางแผนเลี้ยงดู ทารกดวยตนเอง 2) มีสุขภาพแข็งแรงและไมdเปhน โรคติดตdอที่แพรdเชื้อหรือเปhนอันตรายตdอทารก 3) ฟWง พูด อdาน เขียน ภาษาไทยเขาใจ และใหขอมูลยอนกลับได4) ยินดีใหความรdวมมือในการวิจัยครั้งนี้กลุdมทารกคลอด กdอนกำหนด คือ 1) เปhนทารกที่เกิดจากมารดามีอายุ ครรภxนอยกวdา 37 สัปดาหx จากการประเมินอายุครรภx ดวยวิธีของบัลลารxด และเขารับการรักษาในหออภิบาล ทารกแรกเกิด 2) ไมdมีความพิการและความผิดปกติที่ เกี่ยวของกับการเจริญเติบโต 3) มารดาทารกและแพทยx เจาของไขอนุญาตใหเขารdวมวิจัย เกณฑxคัดออก (Exclusion criteria) ประกอบ ดวย กลุdมมารดาของทารกคลอดกdอนกำหนด มารดา ไดรับโปรแกรมการวางแผนจำหนdายรdวมกับการโคชไมd ครบทุกขั้นตอน กลุdมทารกคลอดกdอนกำหนด คือ ทารก มีอาการเปลี่ยนแปลงถึงขั้นภาวะวิกฤติระหวdางที่มารดา ไดรับโปรแกรม เชdน หายใจเหนื่อย เชียว หยุดหายใจ และไดรับการใสทdอชdวยหายใจซ้ำหรือใชเครื่องมือ อุปกรณxทางการแพทยxในการรักษา หรือเสียชีวิตระหวdาง การวิจัย กรอบแนวคิดการวิจัย

v The Effects of Discharge Planning and Coaching Program on Maternal Behaviors in Caring for Pre-term Infants. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 90 ขนาดของกลุdมตัวอยdางคำนวณขนาดอิทธิพล และขนาดกลุdมตัวอยdางจากโปรแกรม G*POWER 3.1.2 ไดขนาดอิทธิพลเทdากับ 1.21 และขนาดกลุdมตัวอยdาง อยdางนอยกลุdมละ 16 คน ปôองกันการสูญหายของกลุdม ตัวอยdางระหวdางทดลอง เพิ่มกลุdมตัวอยdางอีก 10% มี ขนาดกลุdมตัวอยdาง 40 คน เมื่อสิ้นสุดการทดลองมีการสูญ หายของกลุdมตัวอยdาง จากทารกมีอาการเปลี่ยนแปลงถึง ขั้นภาวะวิกฤติจำนวน 8 คน จึงมีกลุdมตัวอยdางทั้งหมด รวม 32 คน เครื่องมือที่ใชiในการวิจัย เครื่องมือที่ใชในการเก็บรวบรวมขอมูลผูวิจัย พัฒนาจากการทบทวนงานวิจัยที่เกี่ยวของ แนวคิด การ วางแผนจำหนdายและการโคช ประกอบดวย 2 สdวน คือ 1. เครื่องมือที่ใชในการดำเนินงานวิจัย คือ โปรแกรมการวางแผนจำหนdายรdวมกับการโคช โดยใช กรอบแนวคิดการวางแผนจำหนdายรูปแบบของคลีเมนส โตนและคณะ17 และแนวคิดการโคชของแฮส13 รdวมกับ การทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวของ โดยมีเครื่องมือ ประกอบดวย 1) คูdมือโปรแกรมการวางแผนจำหนdาย รdวมกับการโคช 2) แผนการสอนการดูแลทารกคลอด กdอนกำหนดรายบุคคล 3) คูdมือการดูแลทารกคลอดกdอน กำหนด 2. เครื่องมือที่ใชเก็บรวบรวมขอมูล ประกอบดวย 1) แบบสอบถามขอมูลทั่วไป โดยสอบถาม ขอมูลสdวนบุคคล แบdงเปhน 2 สdวน คือ 1) ขอมูลทั่วไป ของมารดาทารกคลอดกdอนกำหนด ประกอบดวย อายุ ระดับการศึกษา ประสบการณxการดูแลทารก 2) ขอมูล ทั่วไปของทารกคลอดกdอนกำหนด ประกอบดวย น้ำหนัก แรกคลอด APGAR score นาทีที่ 1 และนาทีที่ 5 ภาวะแทรกซอนขณะพักรักษาตัวในโรงพยาบาล น้ำหนัก เมื่อจำหนdายออกจากโรงพยาบาล 2) แบบสอบถามพฤติกรรมของมารดา ทารกคลอดกdอนกำหนดในการดูแลทารกคลอดกdอน กำหนด มีทั้งหมด 6 ดาน ประกอบดวย 1) การดูแล เกี่ยวกับอุณหภูมิรdางกาย 2) การสdงเสริมใหทารกมีการ หายใจที่เปhนปกติ 3) การดูแลใหทารกไดรับสารอาหาร และน้ำเพียงพอแกdความตองการของรdางกาย 4) การ ปôองกันการติดเชื้อรdางกายทารก 5) การสdงเสริมใหทารก มีพัฒนาการตามปกติในวัยแรกเกิด และ 6) การดูแล เบื้องตนเมื่อทารกคลอดกdอนกำหนดมีอาการผิดปกติ รวมทั้งหมด 20 ขอ ขอละ 3 คะแนน โดยผูวิจัยใช เครื่องมือของกันทิมา ขาวเหลือง ปรียxกมล รัชนกุล และ เรณู พุกบุญมี18 เรื่อง การพัฒนารูปแบบการวางแผน จำหนdายทารกคลอดกdอนกำหนดที่สdงเสริมการดูแลอยdาง ตdอเนื่อง มีคdาดัชนีความตรงเชิงเนื้อหา เทdากับ .90 มีคdา สัมประสิทธิ์แอลฟêาของครอนบาค เทdากับ .83 โดยมี เกณฑxการใหคะแนนตั้งแตd 0-3 ดังนี้ปฏิบัติประจำ 3 หมายถึง กิจกรรมนั้นผูดูแลไดปฏิบัติหรือปฏิบัติ กิจกรรมนั้นเสมอหรือปฏิบัติทุกครั้งเมื่อมีเหตุการณxนั้น เกิดขึ้น ปฏิบัติบางครั้ง 2 หมายถึง กิจกรรมนั้นผูดูแล ปฏิบัติหรือไมdปฏิบัติกิจกรรมนั้นเทdา ๆ กันเมื่อมี เหตุการณxนั้นเกิดขึ้น ปฏิบัตินอย 1 หมายถึง กิจกรรมนั้น ผูดูแลไดปฏิบัตินานๆ ครั้ง หรือทำกิจกรรมนั้นเพียง บางครั้งเมื่อมีเหตุการณxนั้นเกิดขึ้น และไมdปฏิบัติเลย 0 หมายถึง กิจกรรมนั้นผูดูแลไมdเคยปฏิบัติเลยหรือไมdเคย ทำกิจกรรมนั้นแมมีเหตุการณxนั้นเกิดขึ้น การแปลคdา คะแนนใชคdาเฉลี่ยคะแนนพฤติกรรมการดูแลทารกคลอด กdอนกำหนด ดังนี้คะแนนเฉลี่ย 2.01-3.00 คะแนน หมายถึง มีพฤติกรรมการดูแลทารกคลอดกdอนกำหนด ถูกตองเหมาะสม คะแนนเฉลี่ย 1.01-2.00 คะแนน หมายถึง มีพฤติกรรมการดูแลทารกคลอดเหมาะสมปาน กลาง ตองปรับปรุงแกไขการดูแลทารกในบางดาน

vผลของโปรแกรมการวางแผนจําหน่ายร่วมกับการโค้ชต่อพฤติกรรม การดูแลทารกคลอดก่อนกําหนดของมารดา 91 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ คะแนนเฉลี่ย 0-1.00 คะแนน หมายถึง มีพฤติกรรมการ ดูแลทารกคลอดไมdเหมาะสมตองการการปรับปรุงแกไข การตรวจสอบคุณภาพเครื่องมือ แบบสอบถามขอมูลทั่วไปมารดาทารกคลอด กdอนกำหนด และทารกคลอดกdอนกำหนด และโปรแกรม การวางแผนจำหนdายรdวมกับการโคช ซึ่งใชกรอบแนวคิด การวางแผนจำหนdายและแนวคิดการโคชรdวมกับการ ทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวของ มีการตรวจสอบความตรง ของเนื้อหาโดยผูเชี่ยวชาญจำนวน 3 ทdาน ประกอบดวย กุมารแพทยxดานทารกแรกเกิด 1 ทdาน พยาบาลวิชาชีพ ผูเชี่ยวชาญดานการพยาบาลทารกแรกเกิดที่จบ การศึกษาปริญญาโทขึ้นไป 1 ทdาน อาจารยxพยาบาลผูมี ความเชี่ยวชาญดานการพยาบาลทารกแรกเกิด 1 ทdาน พบวdาผูเชี่ยวชาญมีความคิดเห็นสอดคลองกัน 3 ทdาน นำมาคำนวณหาคdาดัชนีความตรงตามเนื้อหา (content validityindex [CVI]) ไดเทdากับ .95 และ 1.00ตามลำดับ หลังจากนั้นนำโปรแกรมฯ ไปทดลองใชกับกลุdมที่มี คุณสมบัติที่คลายคลึงกันกับกลุdมตัวอยdาง จำนวน 4 คน พบวdากลุdมตัวอยdางเขาใจและปฏิบัติกิจกรรมการดูแล ทารกคลอดกdอนกำหนดไดและผูวิจัยนำแบบประเมิน พฤติกรรมของมารดาทารกคลอดกdอนกำหนดในการดูแล ทารกคลอดกdอนกำหนด หาคdาความเชื่อมั่นของเครื่องมือ กับกลุdมที่มีคุณสมบัติที่คลายคลึงกันกับกลุdมตัวอยdาง จำนวน 10 คน และวิเคราะหxโดยใชสถิติสัมประสิทธิ์แอล ฟêาของครอนบาค (Cronbach’s Alpha) ไดคdาความ เชื่อมั่นเทdากับ .81 ขั้นตอนการเก็บรวบรวมขiอมูล 1. การเตรียมการ หลังจากโครงรdางวิจัยไดรับ การรับรองจากคณะกรรมการพิจารณาจริยธรรมการวิจัย โรงพยาบาลแพรd แลวผูวิจัยขอพบผูอำนวยการ โรงพยาบาล ชี้แจงวัตถุประสงคxและขอความรdวมมือใน การทำวิจัย พรอมทั้งแนะนำตนเองกับมารดาทารกคลอด กdอนกำหนดแตdละคน ชี้แจงวัตถุประสงคxและขั้นตอน การเก็บรวบรวมขอมูล ประโยชนxที่จะไดรับจากการวิจัย ขอความรdวมมือและขออนุญาตเก็บขอมูลในการทำการ วิจัย ขออนุญาตมารดาและแพทยxเจาของไข พรอมทั้ง พิทักษxสิทธิใหทารกและมารดาของกลุdมควบคุมและกลุdม ทดลอง 2. การดำเนินการทดลอง 1) ผูวิจัยดำเนินการในกลุdมควบคุมกdอนเพื่อ ปôองกันการปนเป´¨อนของขอมูล มารดาทารกคลอดกdอน กำหนดในกลุdมควบคุมไดรับการพยาบาลตามปกติ โดย เมื่อมารดามาเยี่ยมทารกคลอดกdอนกำหนดแตdละครั้ง พยาบาลกลdาวทักทาย แนะนำตัวตdอมารดา และใหพบ แพทยxเจาของไขเพื่อแจงอาการทารกใหมารดาทราบ กรณีแพทยxไมdอยูd พยาบาลทำหนาที่แจงอาการทารกให มารดาทราบ เป­ดโอกาสใหมารดาซักถามอาการทารก และตอบคำถามของมารดาเกี่ยวกับอาการทารกขณะ ไดรับการรักษาในโรงพยาบาล กรณีที่ทารกอาการดีขึ้น พยาบาลนำทารกมาใหมารดาอุม และแนะนำมารดาใน เรื่อง การใหนม การทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุx การ เปลี่ยนผาออม การเช็ดตัวทารก วันที่ทารกถูกจำหนdาย จากโรงพยาบาล พยาบาลใหคำแนะนำแกdมารดาทารก เกี่ยวกับการดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดที่บาน พยาบาล ใหมารดาทารกคลอดกdอนกำหนดปฏิบัติกิจกรรม เชdน การทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุx การเปลี่ยนผาออม การใหนมมารดา เปhนตน หากพบวdามารดาปฏิบัติ กิจกรรมใดไมdถูกตอง พยาบาลใหคำแนะนำแกdมารดา จนกวdามารดาปฏิบัติไดถูกตอง และเป­ดโอกาสใหมารดา ซักถามขอสงสัยกdอนรับทารกกลับบาน 2) การดำเนินการในกลุdมทดลอง มารดาทารกคลอด กdอนกำหนดในกลุdมทดลองไดรับโปรแกรมการวางแผน จำหนdายรdวมกับการโคชเปhนรายบุคคลวันละ30-60 นาที เปhนเวลาติดตdอกัน 5 วันในชdวงเวลา 1 สัปดาหxกdอน

v The Effects of Discharge Planning and Coaching Program on Maternal Behaviors in Caring for Pre-term Infants. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 92 จำหนdายทารก โดยผูวิจัยพบมารดาเมื่อมารดามาเยี่ยม ทารกและภายหลังจากจำหนdายทารกแลว ผูวิจัยติดตาม เยี่ยมทาง line สdวนตัว 1 ครั้งภายใน 48 ชั่วโมงหลัง จำหนdาย โดยใชเวลาประมาณ 20 นาที และติดตาม ก เยี่ยมทาง line สdวนตัว และ line กลุdม อีก 2 ครั้ง ใน วันที่ 3 และวันที่ 7 ภายหลังจำหนdายทารก ใชเวลา 10- 15 นาที มีรายละเอียดระยะกdอนจำหนdายทารกและ ระยะจำหนdายทารก ดังนี้ วันที่/เวลา รายละเอียดกิจกรรมโปรแกรมฯ ในระยะกeอนจำหนeายทารกและระยะจำหนeายทารก วันที่ 1 ใชเวลา 30 นาที ขั้นตอนที่ 1 ประเมินปWญหา/ความตองการ โดยสรางสัมพันธภาพเมื่อมารดามาเยี่ยมทารก โดยกลdาวทักทายดวยสีหนาที่ยิ้มแยมและแนะนำตนเอง แจงวัตถุประสงคxการวางแผนจำหนdาย รdวมกับการโคชดวยภาษาพูดที่เขาใจงdาย สัมภาษณxประวัติและความพรอมมารดาในการดูแล ทารกคลอดกdอนกำหนดหลังจำหนdายจากโรงพยาบาล พรอมทั้งประเมินสภาพรdางกายทารก จากนั้นผูวิจัยและมารดารdวมกันประเมินความตองการการเรียนรู ระดับความสามารถในการ เรียนรู ความรู ทักษะ และวิเคราะหxปWญหาในการปฏิบัติของมารดา ความตองการการ ชdวยเหลือในการดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดเมื่อไดรับการจำหนdาย รวมทั้งแหลdงประโยชนxใน ชุมชนเมื่อทารกเกิดการเจ็บปêวยขณะอยูdที่บาน และใชทรัพยากรในชุมชนใหเหมาะสม วันที่ 2 ใชเวลา 30 นาที ขั้นตอนที่ 2 วางแผนปฏิบัติตามปWญหา ความตองการและความรูพื้นฐาน/ประสบการณxเดิม ของมารดาที่รวบรวมได โดยผูวิจัย มารดา และทีมสหสาขาวิชาชีพรdวมกันวางแผนใหคำชี้แนะ ใหคำปรึกษา ใหความรูและทักษะเพิ่มเติมการปฏิบัติของมารดาในการดูแลทารกคลอดกdอน กำหนดเมื่อไดรับการจำหนdาย ไดแกd 1) การดูแลอุณหภูมิรdางกาย 2) การสdงเสริมใหมีการ หายใจที่เปhนปกติ 3) การดูแลใหไดรับสารอาหารและน้ำเพียงพอแกdความตองการ 4) การดูแล ปôองกันการติดเชื้อของรdางกาย 5) การดูแลเพื่อสdงเสริมใหมีพัฒนาการตามปกติในวัยแรกเกิด และ 6) การดูแลเบื้องตนเมื่อมีอาการผิดปกติ วันที่ 3 และ 4 ใชเวลาวัน ละ 60 นาที ขั้นตอนที่ 3 นำแผนสูdการปฏิบัติ โดยผูวิจัยและมารดาทารกคลอดกdอนกำหนดรdวมกันเรียนรู ตามกิจกรรมที่กำหนดไว ซึ่งผูวิจัยจะดำเนินการสอนสาธิต ใหคำปรึกษา คำแนะนำแกdมารดา เปhนรายบุคคลตามแผนการสอน และใหมารดาฝîกปฏิบัติเกี่ยวกับการดูแลทารกคลอดกdอน กำหนด ในระหวdางการปฏิบัติกิจกรรมผูวิจัยจะติดตามและสังเกตการปฏิบัติกิจกรรมการดูแล ทารกคลอดกdอนกำหนด 6 ดาน เพื่อใหขอมูลยอนกลับ ใหการสนับสนุน ใหกำลังใจ ใหความ มั่นใจในกิจกรรมที่มารดาปฏิบัติไมdถูกตองหรือไมdมั่นใจ และทบทวนการปฏิบัติเพื่อใหมารดา เกิดความเขาใจและมั่นใจยิ่งขึ้น

vผลของโปรแกรมการวางแผนจําหน่ายร่วมกับการโค้ชต่อพฤติกรรม การดูแลทารกคลอดก่อนกําหนดของมารดา 93 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 3. ระยะหลังจำหนdายทารก ผูวิจัยติดตามเยี่ยม มารดาและทารกคลอดกdอนกำหนดภายใน 48 ชั่วโมง หลังจำหนdาย โดยใชเวลาประมาณ 20 นาที เพื่อประเมิน พฤติกรรมการดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดของมารดา การใหคำแนะนำในสdวนที่มารดายังไมdเขาใจและปฏิบัติ ไมdถูกตอง ประเมินสภาพแวดลอมและความเปhนอยูdที่ เหมาะสมและติดตามเยี่ยมทาง line สdวนตัว และ line กลุdม อีก 2 ครั้ง ในวันที่ 3 และวันที่ 7 ภายหลังจำหนdาย ทารก ใชเวลา 10-15 นาที เพื่อใหคำแนะนำการดูแล ทารกคลอดกdอนกำหนดแกdมารดา ประเมินและแกไข ปWญหาที่อาจจะเกิดขึ้นรวมทั้งใหกำลังใจและใหความ มั่นใจแกdมารดาทารกคลอดกdอนกำหนด 4. ทำการประเมินพฤติกรรมการดูแลทารก คลอดกdอนกำหนดของมารดาภายหลังจำหนdายจาก โรงพยาบาล ในสัปดาหxที่ 4 โดยผูวิจัยเปhนผูเก็บรวบรวม ขอมูลดวยตนเองในวันที่มารดาพาทารกคลอดกdอน กำหนดมาตรวจสุขภาพตามนัดที่หองตรวจกุมารเวช กรรมของโรงพยาบาลที่ทำการศึกษา โดยใหมารดาทารก คลอดกdอนกำหนดตอบแบบสอบถามพฤติกรรมการดูแล ทารกคลอดกdอนกำหนดของมารดาเปhนรายบุคคล 5. หลังจากนั้นผูวิจัยตรวจสอบความสบูรณxของ ขอมูลและนำขอมูลไปวิเคราะหxทางสถิติตdอไป การพิทักษNสิทธิ์ของกลุeมตัวอยeาง การศึกษาครั้งนี้ไดรับการรับรองจริยธรรมการ วิจัยในมนุษยxจากโรงพยาบาลแพรd เลขที่ 39/2566 โดย ผูวิจัยพิทักษxสิทธิ์ของกลุdมตัวอยdางโดย อธิบาย วัตถุประสงคxขั้นตอน และรายละเอียดในการวิจัยและ เก็บขอมูลรวมทั้งเป­ดโอกาสใหผูปกครองกลุdมตัวอยdาง ซักถามปWญหาหรือขอสงสัยตdาง ๆ การมีสdวนรdวมในการ วิจัยและสอบถามความสมัครใจในการเขารdวม โครงการวิจัย มารดาที่ยินยอมเขารdวมโครงการฯ ผูวิจัยให มารดาลงนามในใบยินยอมเปhนลายลักษณxอักษร ขอมูลที่ ไดจากการศึกษาวิจัยจะเก็บรวบรวมไวและนำเสนอ ผลการวิจัยในภาพรวม การวิเคราะห+ข-อมูล 1. ขอมูลทั่วไปของทารกเกิดกdอนกำหนดและ มารดา วิเคราะหxโดยใชสถิติเชิงพรรณนา (Descriptive statistics) ดวยการแจกแจงความถี่ รอยละ คdาเฉลี่ย คdา เบี่ยงเบนมาตรฐาน และทดสอบความไมdแตกตdางของ วันที่/เวลา รายละเอียดกิจกรรมโปรแกรมฯ ในระยะกeอนจำหนeายทารกและระยะจำหนeายทารก วันที่ 5 ใชเวลา 30 นาที ขั้นตอนที่ 4 ประเมินผลการปฏิบัติตามแผนที่วางไวโดยผูวิจัยประเมินผลกิจกรรมที่มารดาฝîก ปฏิบัติและกระตุนใหมารดามีสdวนรdวมในการประเมินตนเองถึงผลการปฏิบัติและผลสำเร็จที่ เกิดขึ้น โดยใชวิธีการถามใหแสดงออกดวยการวิเคราะหxจากความรูสึก และใหมีสdวนรdวมใน การประเมินถึงปWญหาและอุปสรรคตdางๆ ที่เกิดขึ้นระหวdางที่มีการปฏิบัติกิจกรรม และวันที่ ทารกไดรับการจำหนdายหรือระยะจำหนdายทารก ผูวิจัยทบทวนและใหคำแนะนำแกdมารดา เกี่ยวกับการดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดในสิ่งที่มารดายังเขาใจไมdถูกตองและมอบคูdมือการ ดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดที่ผูวิจัยไดสรางขึ้นไวทบทวน พรอมทั้งแจงใหมารดารับทราบ เกี่ยวกับการขออนุญาตติดตามเยี่ยมทาง line