วารสาร ปีที่ 29 เล่มที่ 2 ประจำเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566

v The Effects of Discharge Planning and Coaching Program on Maternal Behaviors in Caring for Pre-term Infants. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 94 คุณลักษณะตdาง ๆ ของกลุdมตัวอยdางทั้ง 2 กลุdม ดวยสถิติ Chi-square และ Fisher’s Exact Test 2. เปรียบเทียบคdาเฉลี่ยคะแนนพฤติกรรมการ ดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดของมารดากdอนและหลังเขา รdวมโปรแกรมโดยใชสถิติ Dependent t-test เนื่องจาก ขอมูลมีการกระจายแบบโคงปกติจากการพิจารณา Fisher skewness coefficient และ Fisher kurtosis coefficient ซึ่งมีคdาเทdากับ .83 และ 1.90 3. เปรียบเทียบคdาเฉลี่ยคะแนนพฤติกรรมการ ดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดของมารดากลุdมทดลองและ กลุdมควบคุมโดยใชสถิติ Independent t-test เนื่องจาก ขอมูลมีการกระจายแบบโคงปกติจากการพิจารณา Kolmogorov-Smirnov ซึ่งมีคdาเทdากับ 0.167 ผลการวิจัย ขอมูลทั่วไป พบวdากลุdมตัวอยdางมารดาและ ทารกคลอดกdอนกำหนดทั้ง 2 กลุdมเปhนอิสระตdอกัน ดวย การทดสอบของ Chi-square และ Fisher’s Exact Test ดังตารางที่ 1 และ 2 ตารางที่ 1 จำนวนและรอยละของมารดา จำแนกตามอายุ การศึกษา และประสบการณxการดูแลทารกคลอดกdอน กำหนด (n=16) ข"อมูลส(วนบุคคลของมารดา กลุ(มทดลอง(n=16) กลุ(มควบคุม(n=16) p-value จำนวน ร"อยละ จำนวน ร"อยละ อายุ .516b 15-25 ป- 2 12.50 5 31.25 26-35 ป- 10 62.50 7 43.75 36-45 ป- 4 25.00 4 25.00 การศึกษา .065b ประถมศึกษา 0 0.00 1 6.25 มัธยมศึกษา 3 18.75 8 50.00 ประการศนียบัตร/อนุปริญญา 1 6.25 0 0.00 ปริญญาตรี 12 75.00 7 43.75 ประสบการณFดูแลทารกคลอดกMอนกำหนด 1.00a ไมMมีประสบการณF 11 68.75 10 62.50 มีประสบการณF 5 31.25 6 37.50 a สถิติ Chi-square b สถิติ Fisher’s Exact Test

vผลของโปรแกรมการวางแผนจําหน่ายร่วมกับการโค้ชต่อพฤติกรรม การดูแลทารกคลอดก่อนกําหนดของมารดา 95 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ มารดามีคะแนนพฤติกรรมการดูแลทารก คลอดกdอนกำหนดโดยรวมหลังไดรับโปรแกรมการ วางแผนจำหนdายรdวมกับการโคชสูงกวdากdอนไดรับ โปรแกรมอยdางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ p<.001 โดยมี ก คะแนนคdาเฉลี่ยเพิ่มขึ้นจาก 25.68 (S.D.=2.81) เปhน 57.43 (S.D.=2.94) โดยเมื่อพิจารณาพฤติกรรมรายดาน พบวdา ทุกดานการดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดมีคะแนน คdาเฉลี่ยเพิ่มขึ้น ซึ่งแตกตdางกันอยdางมีนัยสำคัญทางสถิติ ที่ p<.001 (ดังแสดงในตารางที่ 3) ตารางที่ 2 จำนวนและรอยละของทารกคลอดกdอนกำหนด จำแนกตามน้ำหนักแรกเกิด APGAR score และ ภาวะแทรกซอน (n=16) ข"อมูลส(วนบุคคลของทารก คลอดก(อนกำหนด กลุ(มทดลอง(n=16) กลุ(มควบคุม(n=16) p-value จำนวน ร"อยละ จำนวน ร"อยละ น้ำหนักแรกเกิด (กรัม) .394b 1001-1500 0 0.00 0 0.00 1501-2000 5 31.25 1 6.25 2001-2500 11 58.75 15 93.75 APGAR score นาทีที่ 1 .226b ปกติ 15 93.75 16 100.00 ปานกลาง รุนแรง 1 0 6.25 0.00 0 0 0.00 0.00 APGAR score นาทีที่ 5 .101b ปกติ 16 100.00 16 100.00 ปานกลาง รุนแรง 0 0 0.00 0.00 0 0 0.00 0.00 ภาวะแทรกซdอน 1.00a มี 9 68.75 8 50.00 ไมMมี น้ำหนักเมื่อจำหนMายออกจากรพ. (กรัม) 2001-2500 2501-3000 3001-3500 7 12 3 1 56.25 75.00 18.75 6.25 8 13 3 0 50.00 81.25 18.75 0.00 .572b a สถิติ Chi-square b สถิติ Fisher’s Exact Test

v The Effects of Discharge Planning and Coaching Program on Maternal Behaviors in Caring for Pre-term Infants. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 96 กdอนการทดลองมารดาที่ไดรับโปรแกรมการ วางแผนจำหนdายรdวมกับการโคชและมารดาที่ไดรับการ ดูแลตามปกติมีคะแนนพฤติกรรมการดูแลทารกคลอด กdอนกำหนดไมdแตกตdางกันอยdางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ p<.001 แตdหลังการทดลองพบวdามารดาที่ไดรับ อภิปรายผลการวิจัย จากการเปรียบเทียบคะแนนพฤติกรรมการดูแล ทารกคลอดกdอนกำหนดหลังไดรับโปรแกรมการวางแผน จำหนdายรdวมกับการโคช มารดามีคะแนนเฉลี่ยพฤติกรรม การดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดสูงกวdากลุdมควบคุม อยdางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ทั้งนี้อธิบายไดวdา การวางแผนจำหนdายรdวมกับการโคชการดูแลทารกคลอด กdอนกำหนดใหกับมารดาในกลุdมทดลองนั้น ทำใหมารดา โปรแกรมการวางแผนจำหนdายรdวมกับการโคชมีคะแนน พฤติกรรมการดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดสูงกวdามารดา ที่ไดรับการดูแลตามปกติอยdางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ p<.001 (ดังแสดงในตารางที่ 4) มีการพัฒนาทักษะจนมีความมั่นใจในการดูแลทารก คลอดกdอนกำหนด ซึ่งหากมารดาไมdมีประสบการณxใน การดูแลทารกขณะพักรักษาอยูdในโรงพยาบาล จะสdงผล ใหมารดามีการปฏิบัติกิจกรรมการดูแลทารกไมdถูกตอง หรือถูกตองนอยมาก ดังเชdนผลการวิจัยซึ่งพบวdาในระยะ กdอนการวางแผนจำหนdายรdวมกับการโคชมารดาในกลุdม ทดลองและกลุdมควบคุมมีพฤติกรรมการดูแลทารกที่ ถูกตองเปhนประจำนอยกวdาครึ่งหนึ่ง สาเหตุอาจมาจาก ตารางที่ 3 เปรียบเทียบความแตกตdางรายดานของคdาเฉลี่ยคะแนนพฤติกรรมการดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดของ มารดากdอนและหลังไดรับโปรแกรมการวางแผนจำหนdายรdวมกับการโคช (n=16) พฤติกรรมการดูแลทารก คลอดก(อนกำหนดของมารดา กeอนทดลอง(n=16) หลังทดลอง(n=16) t p-value " S.D. " S.D. (1-tailed) การดูแลอุณหภูมิรdางกาย 4.50 1.75 8.93 .25 9.728 <.001 การดูแลเพื่อสdงเสริมการหายใจที่เปhนปกติ 3.18 2.22 8.37 1.08 10.531 <.001 การดูแลใหไดรับสารอาหารและน้ำ การดูแลเพื่อปôองกันการติดเชื้อ การดูแลเพื่อสdงเสริมพัฒนาการตามปกติ การดูแลเบื้องตนเมื่อมีอาการผิดปกติ 4.43 4.37 5.43 3.75 1.45 1.89 1.50 1.23 8.81 8.93 14.43 7.93 .54 .25 .81 1.18 12.426 9.286 27.344 15.108 <.001 <.001 <.001 <.001 โดยรวม 25.68 2.81 57.43 2.94 15.752 <.001 ตารางที่ 4 เปรียบเทียบคdาเฉลี่ยคะแนนพฤติกรรมการดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดของมารดากdอนและหลังไดรับ โปรแกรมการวางแผนจำหนdายรdวมกับการโคชกลุdมทดลองและกลุdมควบคุม (n=32) พฤติกรรมการดูแลทารก คลอดก(อนกำหนดของมารดา กลุeมทดลอง(n=16) กลุeมควบคุม(n=16) t p-value " S.D. " S.D. (1-tailed) กdอนการทดลอง 27.68 4.98 25.68 4.15 .767 .225 หลังการทดลอง 57.43 2.94 47.43 3.24 9.131 <.001

vผลของโปรแกรมการวางแผนจําหน่ายร่วมกับการโค้ชต่อพฤติกรรม การดูแลทารกคลอดก่อนกําหนดของมารดา 97 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ มารดาไมdกลาทำกิจกรรมการดูแลกับทารก ดวยทารกใน กลุdมทดลองและกลุdมควบคุมสdวนใหญdมีภาวะแทรกซอน ทำใหทารกไดรับการดูแลรักษาที่ยุdงยากขึ้น จึงทำให มารดาตองใชประสบการณxและทักษะการปฏิบัติ มากกวdาปกติจากการสังเกตพบวdาการปฏิบัติของกลุdม ควบคุมนั้นไมdถูกวิธีขาดความสม่ำเสมอ ในขณะที่กลุdม ทดลองมีคdาเฉลี่ยพฤติกรรมการดูแลสูงกวdากลุdมควบคุม ทั้งนี้เนื่องจากกลุdมควบคุมจะไดรับความรูตามที่กำหนด ไวแลว โดยไมdไดประเมินความตองการเรียนรูหรือความ พรอมของกลุdมควบคุมเปhนรายบุคคล อีกทั้งกลุdมควบคุม ไมdกลาซักถามในสิ่งที่ยังไมdเขาใจ ทั้งยังไมdมีโอกาสไดฝîก ปฏิบัติจนเกิดความชำนาญ จึงทำใหกลุdมควบคุมขาด ความเชื่อมั่นในความสามารถของตนเอง ทั้งยังขาดการ สนับสนุนที่มีโคชคอยใหคำแนะนำ ชี้แนะ กระตุนเตือน ในการปฏิบัติกิจกรรมที่ถูกตองตลอดชdวงเวลาที่มาเยี่ยม ทารก อาจทำใหคำแนะนำที่กลุdมควบคุมไดรับไมdตรงตาม ความตองการและปWญหาของกลุdมควบคุมอยdางแทจริง หรือไดรับขอมูลไมdเพียงพอในเวลาที่จำกัด จากการเปรียบเทียบคะแนนพฤติกรรมการดูแล ทารกคลอดกdอนกำหนดหลังไดรับโปรแกรมการวางแผน จำหนdายรdวมกับการโคช พบวdา มารดามีคะแนนเฉลี่ย พฤติกรรมการดูแลทารกคลอดกdอนกำหนดสูงกวdากdอน ไดรับโปรแกรมฯ อยdางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ทั้งนี้อธิบายไดวdาเมื่อมารดาทารกคลอดกdอนกำหนด ไดรับโปรแกรมการวางแผนจำหนdายรdวมกับการโคชที่ ผูวิจัยพัฒนาขึ้นจากแนวคิดการวางแผนจำหนdายรdวมกับ การโคช ที่เนนการดูแลตั้งแตdแรกรับไวในรงพยาบาล จนกระทั่งออกจากโรงพยาบาล17ผdานกิจกรรมใน โปรแกรมฯ โดยแบdงเปhนระยะกdอนจำหนdาย ระยะ จำหนdายและหลังจำหนdาย ซึ่งในแตdละระยะของการ จำหนdายมารดาจะไดรับการโคชตามแผน ซึ่งเปhนการให ความรูรายบุคคลที่คำนึงถึงความรูประสบการณxเดิม ทำ ใหตรงกับความตองการของมารดาในแตdละคน สdงผลให มารดาเกิดความรูสึกอยากเรียนรู เห็นถึงความสำคัญใน การปฏิบัติใหถูกตอง อีกทั้งมารดาสdวนใหญdมีการศึกษา ตั้งแตdระดับมัธยมและระดับปริญญาตรี ทำใหเกิดการ เรียนรูไดเร็วยิ่งขึ้น ทั้งนี้กระบวนการโคชเปhนการสื่อสาร แบบสองทาง13 ทำใหมารดามีโอกาสที่จะซักถามการดูแล ทารกในประเด็นที่สงสัยไดตลอด ไดเรียนรูการปฏิบัติ แบบตัวตdอตัวอยdางเปhนขั้นตอน รับทราบขอมูลยอนกลับ หลังการฝîกปฏิบัติการดูแลทารกคลอดกdอนกำหนด ทำ ใหมารดาเขาใจไดอยdางละเอียดและไดฝîกซอมจนเกิด ความชำนาญและความมั่นใจ อีกทั้งโปรแกรมฯยังเป­ด โอกาสใหมารดาไดมีสdวนรdวมในการประเมินตนเอง ซึ่ง เปhนวิธีการหนึ่งที่ทำใหเกิดการรับรูและเปลี่ยนแปลงดวย ตนเอง สอดคลองกับกระบวนการเกิดพฤติกรรมตามแนว ชีววิทยาที่อาศัยการทำงานประสานสัมพันธxของสิ่งเรา ตัวรับสิ่งเรา การประมวลและประสานสัมพันธx เกิดเปhน พฤติกรรมตอบสนองที่เกิดขึ้น19 ทำใหมารดากลุdมทดลอง หลังไดรับโปรแกรมการวางแผนจำหนdายรdวมกับการโคช มารดามีคะแนนเฉลี่ยพฤติกรรมการดูแลทารกคลอดกdอน กำหนดเพิ่มขึ้นจาก 25.68 (S.D.=2.81) เปhน 57.43 (S.D.=2.94) สูงกวdากdอนไดรับโปรแกรมฯ และสูงกวdา กลุdมควบคุมที่มีคะแนนเฉลี่ย 47.43 (S.D.=3.24) สอดคลองกับการศึกษาผลของรูปแบบการวางแผน จำหนdายแบบผสมผสานตdอความรูและทักษะมารดาของ ทารกคลอดกdอนกำหนด โรงพยาบาลอุดรธานี11 โปรแกรมการวางแผนจำหนdายโดยการประยุกตxใช แนวคิดทฤษฎีโอเร็มตdอความสามารถของมารดาในการ ดูแลทารกเกิดกdอนกำหนด โรงพยาบาลมหาราช นครราชสีมา10 ผลของโปรแกรมการเตรียมมารดาใน ระยะเปลี่ยนผdานตdอพฤติกรรมการดูแลทารกและน้ำหนัก ตัวทารกที่เกิดกdอนกำหนด โรงพยาบาลธรรมศาสตรx เฉลิมพระเกียรติ20 ผลของโปรแกรมการพยาบาลระบบ

v The Effects of Discharge Planning and Coaching Program on Maternal Behaviors in Caring for Pre-term Infants. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 98 สนับสนุนและใหความรูเกี่ยวกับพัฒนาการและการ เจริญเติบโตของทารกคลอดกdอนกำหนดตdอพฤติกรรม ของมารดาในการดูแลบุตร โรงพยาบาล 4 จังหวัด12 แตd จะเห็นไดวdาโปรแกรมสdวนมากเนนกระบวนการให ความรูรdวมกับใหมารดาไดสังเกตการดูแลบุตรของตน อยdางใกลชิดรdวมกับการปฏิบัติการดูแลบุตรในการดูแล ทารกเกิดกdอนกำหนด หากพิจารณาการโคชที่มา ประยุกตxใชในการดูแลทารกนั้นจะพบในการประยุกตxใช การโคชในการคงไวซึ่งน้ำนมมารดาของมารดาทารกเกิด กdอนกำหนด โรงพยาบาลระดับตติยภูมิแหdงหนึ่งใน ภาคเหนือ14 และการประยุกตxใชการโคชตdอพฤติกรรม ของมารดาในการดูแลทารกเกิดกdอนกำหนดเพื่อปôองกัน การเสียชีวิตอยdางกะทันหัน ในหอผูปêวยทารกแรกเกิด โรงพยาบาลจุฬาลงกรณxสภากาชาดไทย15 จะเห็นไดวdา การโคชสdงผลดีตdอการดูแลทารกไดเชdนเดียวกัน ถึง อยdางไรก็ตามควรมีการบูรณาการ การประเมินความ พรอม การเตรียมความพรอมมารดา ดวยการใหความรู สอน สาธิต ฝîกทักษะ และการใหบทบาทเสริมใหสามีเขา รdวมกิจกรรม รวมถึงการโทรศัพทxติดตามเยี่ยมหลัง จำหนdายดวยจะเปhนการดูแลที่ครอบคลุมไดมากยิ่งขึ้น โปรแกรมการวางแผนการจำหนdายรdวมกับการ โคช ที่ประกอบดวย แผนการสอนการดูแลทารกคลอด กdอนกำหนดรายบุคคล คูdมือการดูแลทารกคลอดกdอน กำหนด รวมทั้งกิจกรรมการปฏิบัติของมารดาที่เกี่ยวกับ การดูแลทารกเมื่อจำหนdายจากโรงพยาบาลเพื่อใหทารก มีสุขภาพแข็งแรงทั้งรdางกายและจิตใจ โดยใชการ สอบถามพฤติกรรมการดูแลในเรื่อง 1) การดูแลเกี่ยวกับ อุณหภูมิรdางกายของทารก 2) การดูแลเพื่อสdงเสริมให ทารกมีการหายใจที่เปhนปกติ 3) การดูแลเพื่อใหทารก ไดรับสารอาหาร และน้ำเพียงพอแกdความตองการของ รdางกายทารก 4) การดูแลเพื่อปôองกันการติดเชื้อรdางกาย ทารก 5) การดูแลเพื่อสdงเสริมใหทารกมีพัฒนาการ ตามปกติในวัยแรกเกิด และ 6) การดูแลเบื้องตนเมื่อ ทารกคลอดกdอนกำหนดมีอาการผิดปกติเปhนไปตาม มาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาล21 จะเห็นไดวdาการ โคชเปhนการกระบวนการหนึ่งที่มีความสำคัญ เปhนการให ขอมูลเพื่อกระตุนการเรียนรู ใหผูเรียนเกิดแรงจูงใจใน การเรียนรูมีวินัยในตนเอง ทราบผลลัพธxการเรียนรูและ แนวทางการเรียนรูของตนเอง22 สิ่งเหลdานี้ลวนเปhนปWจจัย เกื้อหนุนการเรียนรูที่มีประสิทธิภาพ ชdวยพัฒนาความรู และฝîกทักษะของบุคคล เพื่อนำไปสูdการเปลี่ยนแปลง การปฏิบัติ โดยโคชเปhนผูใหความชdวยเหลือ และสdงเสริม ใหบุคคลมีการพัฒนายิ่งขึ้น13 ทั้งนี้โคชตองคำนึงถึง เปôาหมายของการโคช เนื่องจากจุดมุdงหมายของการโคช คือการปรับปรุงการปฏิบัติใหดีขึ้น ไมdใชdหวังวdาการสอน เพียงครั้งเดียวจะทำใหผูเรียนเกdงเทdาโคชหรือทำไดหมด ในทางปฏิบัติการที่ผูเรียนจะเกิดทักษะที่ดีไดนั้นจะตองมี การฝîกฝนและลองปฏิบัติหลาย ๆ ครั้ง จะเห็นไดวdามีการ ประยุกตxใชการโคชในกลุdมของผูดูแลดวย เชdน การโคช ในการเตรียมพรอมและภาระของผูดูแลผูสูงอายุที่เปhน โรคหลอดเลือดสมองที่อาศัยอยูdในจังหวัดเชียงใหมd23 ดังนั้นการวางแผนจำหนdายรdวมกับการโคชเปhนวิธีการ หนึ่งที่ชdวยใหผูปêวยเชื่อมโยงความรูสูdการปฏิบัติ ชdวย สะทอนใหเห็นถึงความสามารถในการคิด การตัดสินใจ หาวิธีการแกไขปWญหาที่แทจริง ภายใตบริบทสิ่งแวดลอม ของตนเอง และสรางความตระหนักในการปรับ พฤติกรรมการดูแลทารกกdอนกำหนด ข-อเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในการนำผลการวิจัยไปใช โรงพยาบาลควรมีการกำหนดนโยบายในการนำ โปรแกรมการวางแผนจำหนdายรdวมกับการโคชไปใช พัฒนา/ปรับพฤติกรรมในหนdวยงานที่เกี่ยวของกับมารดา และทารกเกิดกdอนกำหนดอยdางตdอเนื่อง

vผลของโปรแกรมการวางแผนจําหน่ายร่วมกับการโค้ชต่อพฤติกรรม การดูแลทารกคลอดก่อนกําหนดของมารดา 99 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 2. ขอเสนอแนะในการศึกษาวิจัยครั้งตdอไป 1) ควรศึกษาประสิทธิผลของโปรแกรมการ วางแผนจำหนdายรdวมกับการโคชตdอพฤติกรรมการดูแล ทารกคลอดกdอนกำหนดของมารดาที่มีการติดตาม ประเมินผลลัพธxเปhนระยะและตdอเนื่อง ในบริบทของ โรงพยาบาลขนาดเล็ก ขนาดกลางและขนาดใหญd 2) ควรศึกษาเกี่ยวกับพฤติกรรมการดูแลทารก ในกลุdมอื่น เชdน กลุdมมารดาวัยรุdนที่มีการคลอดกdอนกำหนด เนื่องจากการศึกษาครั้งนี้พบมารดาอายุ15- 25 ปw มาก ถึง 31% 3) ออกแบบการวิจัย โดยใชการทดลองสุdม แบบมีกลุdมควบคุม (RCT)

v The Effects of Discharge Planning and Coaching Program on Maternal Behaviors in Caring for Pre-term Infants. ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 100 เอกสารอiางอิง 1. World Health Organization. Webinar on world prematurity day 17 November 2023 [Online]. 2023 [Cited September 18, 2023]. Available from: https://www.who.int/news-room/events/detail/ 2023/11/17/default-calendar/webinar-on-world-prematurity-day-2023 2. ระบบคลังขอมูลดานการแพทยxและสุขภาพกระทรวงสาธารณสุข [อินเทอรxเน็ต]. 2566[เขาถึงเมื่อ 5 กันยายน 2566]. เขาถึงไดจาก:https://hdcservice.moph.go.th/hdc/main/index_pk.php 3. ศูนยxขอมูลขdาวสารโรงพยาบาลแพรd. รายงาน 10 อันดับแรกของโรคที่พบบdอย กลุdมงานกุมารเวชกรรม โรงพยาบาล แพรd. แพรd: โรงพยาบาลแพรd; 2566. 4. เนตรทอง นามพรม และฐิติมา สุขเลิศตระกูล. การพยาบาลทารกแรกเกิดและเด็กที่มีปWญหาสุขภาพเฉพาะ. เชียงใหมd: สมารxทโคตติ้งแอนดxเซอรxวิส จำกัด; 2563. 5. Nalwadda C, Tusubira AK, Nambuya H, Namazz IG, Muwanguzi D, Waiswa P, et al. Transition from hospital to home care for preterm babies: A qualitative study of the experiences of caregivers in Uganda. PLOS Glob Public Health [Internet]. 2023 [cited 2023 Nov 10]; 3(5): e0000528. Available from: https://doi.org/10.1371/journal.pgph.0000528 6. Allotey J, Zamora J, Cheong-See F, Kalidindi M, Arroyo-Manzano D, Asztalos E, Thangaratinam S. Cognitive, motor, behavioral and academic performances of children born preterm: A metaanalysis and systematic review involving 64,061 children. BJOG. 2018;125(1):16-25. 7. ฮานีฟะฮ เจºะอาลี. ความวิตกกังวลของมารดาที่มีทารกเกิดกdอนกำหนดในชdวงการเปลี่ยนผdานจากหออภิบาลทารกแรก เกิดสูdบาน. สงขลา: มหาวิทยาลัยสงขลานครินทรx; 2557. 8. Taweepoon W, Theunnadee SK. Effects of maternal preparation program on perceived selfefficacy, infant-care behavior of mothers and preterm infant health status. Journal of Nursing and Health Care. 2018;36(1):136-44. (in Thai). 9. บุญชู อนุสาสนนันทx, กนกพร สุคําาวัง, วราวรรณ อุดมความสุข, วันทนียx แสงวัฒนะรัตนx, และขจรวรรณ ทินกร ณ อยุธยา. ปWจจัยทำนายความพรอมในการจำหนdายจากโรงพยาบาลในผูปêวยที่เขารับการรักษาทางศัลยกรรมใน โรงพยาบาลตติยภูมิ. พยาบาลสาร. 2558;42(ฉบับพิเศษ):24-34. 10. สิริลักษณx คุณกมลกาญจนx, กัลยา เปºะหมื่นไวย, จุฑารัตนx กาฬสินธุx, ชนิตา แปºะสกุล, และพรรณทิพา ขำโพธิ์. ผลการใชโปรแกรมการวางแผนจำหนdายโดยการประยุกตxใชแนวคิดทฤษฎีโอเร็มตdอความสามารถของมารดา ในการดูแลทารกเกิดกdอนกำหนด. วารสารสุขภาพและการศึกษาพยาบาล. 2566;29(1):1-15. 11. กิติยาพร สังฆศรีสมบัติ และชรินทรพร มะชะรา. ผลของรูปแบบการวางแผนจำหนdายแบบผสมผสานตdอความรูและ ทักษะมารดาของทารกคลอดกdอนกำหนด. วารสารการแพทยxโรงพยาบาลอุดรธานี. 2564;29(3):333-45.

vผลของโปรแกรมการวางแผนจําหน่ายร่วมกับการโค้ชต่อพฤติกรรม การดูแลทารกคลอดก่อนกําหนดของมารดา 101วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 12. จารุวรรณ สนองญาติ, ลักขณา ศิรถรกุล, เนติยา แจdมทิม, ยุคนธx เมืองชาง, และภาวดี เหมทานนทx. ผลของโปรแกรม การพยาบาลระบบสนับสนุนและใหความรูเกี่ยวกับพัฒนาการและการเจริญเติบโตของทารกคลอดกdอนกำหนดตdอ พฤติกรรมของมารดาในการดูแลบุตร. วารสารวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สุพรรณบุรี. 2566;6(1):42-57. 13. Hass SA. Coaching: Developing key players. J Nurs Adm.1992;22(6):54-8. 14. วิภาจารี แกวนิล, อุษณียx จินตะเวช, และมาลีเอื้ออำนวย. ผลของการโคชตdอการคงไวซึ่งนํ้านมมารดาของมารดา ทารกเกิดกdอนกำหนด. พยาบาลสาร. 2556;40(3):11-20. 15. Pothale P, Jirapaet V. Effect of coaching program on caring behavior for preventing sudden infant death syndrome in preterm infants’ mothers. Journal of Medical BioScience. 2019;1(1):71-78. 16. Grant AM. Chapter 2. The Efficacy of Coaching. In: Passmore J, Peterson DB, Freire T, editors. The Wiley-Blackwell Handbook of the Psychology of Coaching and Mentoring [Internet]. 2013 [cited 2023 Nov 18]. Available from: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9781118326459. 17. Cleme SA, Eigsti DC, Mcguire SL. Comprehensive Family and Community Health nursing. St. Louis: Mosby; 1995. 18. กันทิมา ขาวเหลือง ปรียxกมล รัชนกุล และเรณู พุกบุญมี. การพัฒนารูปแบบการวางแผนจําหนdายทารกคลอดกdอน กําหนดที่สdงเสริมการดูแลอยdางตdอเนื่อง. วารสารวิจัยทางวิทยาศาสตรxสุขภาพ. 2555;6(1):27-39. 19. จักรพันธx เพ็ชรภูมิ. พฤติกรรมสุขภาพ: แนวคิด ทฤษฎี และการประยุกตxใช. พิมพxครั้งที่ 3. พิษณุโลก:สำนักพิมพx มหาวิทยาลัยนเรศวร; 2561. 20. จิดาภา พิกุลงาม, นฤมล ธีระรังสิกุล, และศิริยุพา สนั่dนเรืองศักดิ์x. ผลของโปรแกรมการเตรียมมารดาในระยะเปลี่ยน ผdานตdอพฤติกรรมการดูแลทารกและน้ำหนักตัวทารกที่เกิดกdอนกำหนด. วารสารคณะพยาบาลศาสตรxมหาวิทยาลัย บูรพา. 2565;30(3):60-72. 21. กองการพยาบาล. มาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาล. พิมพxครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพxองคxการสงเคราะหx ทหารผdานศึก; 2542. 22. วิชัย วงษxใหญdและมารุต พัฒผล. การโคชเพื่อการรูคิด. กรุงเทพฯ: จรัลสนิทวงศxการพิมพx จำกัด; 2558. 23. นัยนปพร จันทรธิมา, ทศพร คําผลศิริ, และเดชา ทําดี. ผลของโปรแกรมการโคชตอการเตรียมพรอมและภาระของ ผูดูแลผูสูงอายุที่เปhนโรคหลอดเลือดสมอง. พยาบาลสาร. 2561;45(2):52-63.

v Factors Influencing the Chronic Complications of Patients with Diabetes Mellitus in one Health Promoting Hospital, Nakhon Pathom Province ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 102 ปจัจัยท่ ีส่งผลต่อโรคแทรกซ้อนเร้ ือรังของผู้ปว่ยโรคเบาหวาน ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลแห่งหน่ ึงในจังหวัดนครปฐม Factors Influencing the Chronic Complications of Patients with Diabetes Mellitus in one Health Promoting Hospital, Nakhon Pathom Province สิรินดา ศรีจงใจ พย.ม.* Sirinda Srichongchai, M.N.S.* เพ็ญจันทรD แสนประสาน ปร.ด.** Penchan Sanprasan, PhD.** ชินตา เตชะวิจิตรจารุ ส.ม.*** Chinta Tachavijitjaru, M.P.H.*** Corresponding Author: E-mail: [email protected] Received: 15 Nov 2023, Revised: 21 Dec 2023, Accepted: 24 Dec 2023 บทคัดย'อ การวิจัยเชิงพรรณนานี้มีวัตถุประสงค9เพื่อศึกษาโรคแทรกซDอนและปFจจัยที่สGงผลตGอโรคแทรกซDอนในผูDปKวยโรคเบาหวานใน โรงพยาบาลสGงเสริมสุขภาพตำบลแหGงหนึ่งในจังหวัดนครปฐม กลุGมตัวอยGางคือผูDปKวยโรคเบาหวานจำนวน 108 คน ที่ไดDรับบริการที่ โรงพยาบาลสGงเสริมสุขภาพตำบลแหGงหนึ่งในจังหวัดนครปฐม ไดDมาโดยการคัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง เครื่องมือที่ใชDในการวิจัยคือ แบบสอบถามที่ผูDวิจัยสรDางขึ้นตามแนวคิดของโอเร็ม ไดDรับการตรวจสอบความเที่ยงของเครื่องมือโดยการหาคGาสัมประสิทธิ์อัลฟา ของครอนบาคไดDคGาเทGากับ .93 แบบสอบถามประกอบดDวยคำถามเกี่ยวกับความรูDพื้นฐานเกี่ยวกับโรคเบาหวานและภาวะแทรกซDอน การรับรูDหรือเจตคติเกี่ยวกับโรคเบาหวานและภาวะแทรกซDอน การปฏิบัติในการดูแลตนเองของผูDเปaนเบาหวาน การสนับสนุนทาง สังคม โดยใชDลักษณะคำถามแบบมาตราสGวนประมาณคGาของลิเคิร9ท วิเคราะห9ขDอมูลโดยสถิติเชิงพรรณนา โดยหาคGารDอยละ คGาเฉลี่ย สGวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการวิเคราะห9คGาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ9ระหวGางตัวแปร ผลการวิจัยพบวGา ผูDปKวยเบาหวานมีความรูDพื้นฐานเกี่ยวกับโรคเบาหวานและภาวะแทรกซDอน การรับรูDหรือเจตคติเกี่ยวกับ โรคเบาหวานและภาวะแทรกซDอน ความรGวมมือในการปฏิบัติในการดูแลตนเอง และการสนับสนุนทางสังคม อยูGในระดับมาก การศึกษาปFจจัยที่มีผลตGอการเกิดภาวะแทรกซDอนเรื้อรังพบวGา ระยะเวลาของการเปaนเบาหวานมีความสัมพันธ9ตGอการเกิด ภาวะแทรกซDอนทางไตอยGางมีนัยสำคัญทางสถิติ (r=.309, p< .01) การรับรูDหรือเจตคติเกี่ยวกับโรคเบาหวานและภาวะแทรกซDอนมี ความสัมพันธ9กับระดับน้ำตาลในเลือดอยGางมีนัยสำคัญทางสถิติ (r=.223, p<.05) แตGเนื่องจากเปaนความสัมพันธ9ทางบวก จึงไดDขDอสังเกต วGา แมDผูDปKวยจะมีทัศนะคติที่ดีตGอการเปaนโรคเบาหวานแตGก็ไมGทำใหDสามารถควบคุมระดับน้ำตาลไดDดี นอกจากนี้ยังพบประเด็นที่ นGาสนใจคือการสนับสนุนทางสังคมมีความสัมพันธ9อยGางมากกับความรGวมมือในการปฏิบัติตนของผูDเปaนเบาหวานอยGางมีนัยสำคัญทาง สถิติ (r=.470, p< .01) ขDอเสนอแนะ เมื่อผูDปKวยไดDรับการวินิจฉัยวGาเปaนเบาหวานครั้งแรก ทีมสุขภาพควรใหDขDอมูลอยGางละเอียดครบถDวนและ ครอบคลุมเกี่ยวกับการดำเนินของโรค ความสำคัญของการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดอยGางสม่ำเสมอ เพื่อปnองกันและชะลอการเกิด ภาวะแทรกซDอนเรื้อรัง และควรมีการติดตามสGงเสริมการปฏิบัติตนของผูDเปaนเบาหวานอยGางตGอเนื่องดDวยการพัฒนาโปรแกรมการใหD ความรูDและฝqกทักษะ เพื่อใหDผูDปKวยเกิดความรอบรูDในการดูแลสุขภาพของตนเอง

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อโรคแทรกซ้อนเร้ ือรังของผู้ปว่ยโรคเบาหวาน ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลแห่งหน่ ึงในจังหวัดนครปฐม 103วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ *อาจารยJพยาบาล คณะพยาบาลศาสตรJ มหาวิทยาลัยเมธารัถยJ E-mail: [email protected] *Nursing Instructor, School of Nursing, Matharat University **ผูeชgวยศาสตรจารยJดอกเตอรJ คณะพยาบาลศาสตรJ มหาวิทยาลัยเมธารัถยJ E-mail: [email protected] **Assistant Professor Dr., School of Nursing, Matharat University ***ผูeชgวยศาสตรจารยJ คณะพยาบาลศาสตรJ มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต E-mail: [email protected] ***Assistant professor, Faculty of Nursing, Kasem Bundit University. คำสำคัญ : ผูDปKวยเบาหวาน ภาวะแทรกซDอนเรื้อรัง ปFจจัยที่มีผลตGอภาวะแทรกซDอนเรื้อรัง Abstract This descriptive research aimed to study the chronic complications and the factors influencing the chronic complications of patients with Diabetic Mellitus in one health promoting hospital in Nakhon Pathom province. The purposive samples of 108 patients with Diabetes Mellitus were recruited in one health promoting hospital in Nakhon Pathom province. The research instrument was developed by researchers based on Orem’s theory and the Cronbach alpha coefficient was .93. The data were analyzed using percentages, mean, standard deviation, Pearson’s product-moment correlation coefficient, and multivariate multiple regression analysis. The findings revealed that 1. The samples had basic knowledge and the attitude toward Diabetes Mellitus disease and its complications, self-care cooperation and social support were at a high level; 2. The correlation between the chronic complications of diabetes mellitus and the duration of Diabetes Mellitus illness was statistically significant (r = .309, p <.01). 3. There was a positive correlation between the perception of diabetes mellitus, its complications and blood sugar levels at the statistical significance (r=.223, p <.05) 4. There was a positive correlation between social support and blood sugar levels at the statistical significance (r =.470, p < .01). Conclusion, when a patient is diagnosed with Diabetes Mellitus at the first time, healthcare providers should give them complete information about the progression of Diabetes Mellitus and the importance of regular blood glucose control to prevent and delay the onset of chronic complications. In addition, the promotion of continuing care should be provided by developing a program of education and practice for the patients. Keywords : Diabetic patient, chronic complication, factors affecting chronic complications

v Factors Influencing the Chronic Complications of Patients with Diabetes Mellitus in one Health Promoting Hospital, Nakhon Pathom Province ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 104 ความเป\นมาและความสำคัญของปaญหา สถานการณ[โรคเบาหวานทั่วโลกในปh 2564 มี ผูnปoวยจำนวน 537 ลnานคนและคาดวvาในปh 2573 จะมี ผูnปoวยเบาหวานเพิ่มขึ้นเป|น 643 ลnานคน และ โรคเบาหวานมีสvวนทำใหnเสียชีวิต สูงถึง 6.7 ลnานคน หรือเสียชีวิต 1 ราย ในทุกๆ 5 วินาที1 จากรายงานสถิติ สาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุข ประเทศไทยพบ อุบัติการณ[โรคเบาหวานมีแนวโนnมเพิ่มขึ้นอยvางตvอเนื่อง มีผูnปoวยรายใหมvเพิ่มขึ้น 3 แสนคนตvอปh และมีผูnปoวย โรคเบาหวานอยูvในระบบทะเบียน 3.3 ลnานคน ในปh 2563 มีผูnเสียชีวิตจากโรคเบาหวานทั้งหมด 16,388 คน (อัตราตาย 25.1 ตvอประชากรแสนคน) คvาใชnจvายดnาน สาธารณสุขในการรักษาโรคเบาหวานเฉลี่ยสูงถึง 47,596 ลnานบาทตvอปh ในปh 2563 จะมีผูnปoวยเบาหวานรายใหมv สูงถึง 8,200,200 คน2 จากการรายงานจำนวนผูnปoวย เบาหวาน 45 จังหวัด พบวvา ภาคกลางมีอัตราผูnปoวย เบาหวานมากที่สุด คือ มีอัตราปoวยระหวvาง 159.45- 4,772.14 ตvอประชากรแสนคน และมีภาวะแทรกซnอน รnอยละ 19.3 แมnวvากระทรวงสาธารณสุข จะไดnรายงาน การลดลงของอัตราตายจากโรคเบาหวาน แตvอยvางไรก็ ตามมีผูnปoวยที่สามารถควบคุมน้ำตาลใหnอยูvในเกณฑ[ปกติ ไดnเพียงรnอยละ 29 เทvานั้น นอกจากนี้ยังพบวvา โรคเบาหวานเป|นสาเหตุอันดับตnนของการเกิดไตวาย เรื้อรังหรืออาจกลvาวไดnวvาประมาณรnอยละ 20-40 ของ ผูnปoวยโรคเบาหวานมีโรคไตวายเรื้อรังรvวมดnวย3 โรคเบาหวานกvอใหnเกิดภาวะแทรกซnอนในหลาย ระบบของรvางกายทั้งแบบเฉียบพลันและเรื้อรัง ภาวะแทรกซnอนที่พบบvอยไดnแกv ภาวะแทรกซnอนทาง ตา (Diabetic retinopathy) ภาวะแทรกซnอนทางไต หลอด เลือดหัวใจ หลอดเลือดสมอง และเทnารnอยละ 5.3- 13.44,5 ทำใหnผูnปoวยมีคุณภาพชีวิตลดลงหรือเสียชีวิต กvอนวัยอันควรและเป|นภาระคvาใชnจvายในการดูแลรักษา ประเทศตnองสูญเสียคvาใชnจvายในการดูแลรักษาพยาบาล จำนวนมาก6 ถึงแมnวvาปéจจุบันเทคโนโลยีการแพทย[จะ พัฒนาไปมากก็ตาม แตvการจัดบริการสุขภาพที่ผvานมา มุvงเนnนดnานการรักษาพยาบาล เพื่อแกnปéญหาความ เจ็บปoวย ความพิการ ซึ่งตnองเสียคvาใชnจvายสูงเพราะตnอง อาศัยเทคโนโลยีที่มีราคาแพงมากขึ้น ทำใหnคvาใชnจvาย ดnานสุขภาพของประเทศตvาง ๆ ทั่วโลกสูงขึ้นอยvาง รวดเร็ว7 ดังนั้นเปêาหมายที่สำคัญในการดูแลผูnปoวย เบาหวานคือ การควบคุมระดับน้ำตาล ในเลือดใหnอยูvใน ระดับที่เหมาะสม โดยประเมินจากคvาน้ำตาลสะสม (HbA1C) ซึ่งจะตnองนnอยกวvารnอยละ 78,9 อีกทั้ง โรคเบาหวานไมvสามารถรักษาใหnหายขาดไดn ผูnปoวยจึง ตnองอยูvกับกับโรคนี้ไปตลอดชีวิต ดังนั้นการดูแลตนเอง ของผูnปoวยเบาหวานเพื่อควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดใหn ไดnตามมาตรฐานและอยูvในเกณฑ[ที่เหมาะสม โดยการ ดูแลตนเองใหnมีพฤติกรรมที่เหมาะสมถูกตnองกับการปoวย เป|นโรคเบาหวานดnวย10 การควบคุมอาหาร การออก กำลังกาย การควบคุมอารมณ[การจัดการความเครียด และการใชnยา ซึ่งถnาปฏิบัติไดnถูกตnอง และตvอเนื่องจะ สามารถปêองกันภาวะแทรกซnอน และทำใหnผูnปoวยมี คุณภาพชีวิตที่ดีไดnโดยผูnปoวยตnองมีความตั้งใจ และ เปêาหมายในการดูแลตนเอง หากผูnปoวยไมvตั้งใจและ ปฏิบัติไมvถูกตnอง จะสvงผลใหnควบคุมโรคไดnไมvดี11 จาการศึกษาผูnปoวยเบาหวานของประเทศไทย พบวvา ผูnปoวยเบาหวานควบคุมโรคไดnเพียงรnอยละ 35.7 ไดnรับการวินิจฉัยวvามีภาวะแทรกซnอนทางตา รnอยละ 6.9 มีภาวะแทรกซnอนทางไต รnอยละ 20.6 มีภาวะแทรกซnอน ทางหลอดเลือดสมอง รnอยละ 3.1 มีภาวะแทรกซnอนทาง หัวใจและหลอดเลือด รnอยละ 6.5212 ปéญหาตvาง ๆ เหลvานี้เกิดจากพฤติกรรมในการดูแลตนเองของผูnปoวย ทำใหnไมvสามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไดnตาม มาตรฐาน และเป|นปéจจัยนำสvงใหnเกิดภาวะแทรกซnอน

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อโรคแทรกซ้อนเร้ ือรังของผู้ปว่ยโรคเบาหวาน ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลแห่งหน่ ึงในจังหวัดนครปฐม 105วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ทั้งชนิดเฉียบพลันและเรื้อรัง ซึ่งภาวะแทรกซnอน เฉียบพลันเกิดขึ้นอยvางรวดเร็ว ถnาไมvไดnรับการชvวยเหลือ อยvางทันทvวงทีจะมีอันตรายถึงเสียชีวิตไดn เชvน ภาวะ ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ (Hypoglycemia) ภาวะระดับ น้ำตาลในเลือดสูง และกรดนิโคตินคั่งในเลือด และการ ติดเชื้อ สำหรับภาวะแทรกซnอนชนิดเรื้อรังพบในอวัยวะ ทุกสvวนของรvางกาย โดยมีการเปลี่ยนแปลงแบบคvอยเป|น คvอยไป เชvน ภาวะแทรกซnอนทางไตภาวะแทรกซnอนทาง ตา ภาวะแทรกซnอนทางระบบประสาท และภาวะแทรก ซnอนทางหัวใจและหลอดเลือด6จากสถิติของสหพันธ[ เบาหวานโลก (International Diabetes Federation) พบวvา ผูnเป|นเบาหวานมีความเสี่ยงถูกตัดขามากกวvา ผูnปoวยที่ไมvเป|นเบาหวานถึง 25 เทvา4 จากการทบทวนวรรณกรรมและงานวิจัยที่ผvาน มา มีหลายการศึกษาที่พบวvาเพศหญิงเป|นโรคเบาหวาน มากกวvาเพศชายเกือบ 2 เทvาและมีโอกาสเกิด ภาวะแทรกซnอนทางไตมากกวvาเพศชาย เพราะเพศหญิง มีการสูญเสีย Calcium/phosphate balance และซีด ไดnงvายกวvา ระยะเวลาการเป|นเบาหวานที่เพิ่มขึ้นมีผลใหn เกิดภาวะแทรกซnอนไดnมากขึ้นโดยเฉพาะไตเสื่อม3,13 สvวนพฤติกรรมสุขภาพนั้นผูnปoวยจะสามารถควบคุมภาวะ ของโรคใหnไดnผลดีหรือไมvนั้นตnองขึ้นอยูvกับการปฏิบัติตน หรือการดูแลตนเองของผูnปoวยเป|นสำคัญ13 นอกจากนี้ยัง พบวvา แรงสนับสนุนทางสังคมมีผลตvอการควบคุมน้ำตาล ในเลือด14 เพราะเป|นบุคคลที่อยูvใกลnชิดที่มีเวลาอยูvในวิถี ชีวิตประจำวันรvวมกับผูnปoวย และมีอิทธิพลตvอการ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของผูnปoวยเป|นผูnใหnการสนับสนุน การดูแลตนเองของผูnปoวยในการควบคุมโรค มีหลาย การศึกษาที่แรงสนับสนุนทางสังคมรvวมกับการใหnความรูn กับผูnปoวยโรคเรื้อรังในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม สุขภาพ15,16 การใชnแรงสนับสนุนทางสังคมจากคนใน ครอบครัวซึ่งก็คือญาติ17 ใชnแรงสนับสนุนทางสังคมจาก อาสาสมัครสาธารณสุขและคนในครอบครัว18 การใชnแรง สนับสนุนทางสังคมจากเจnาหนnาที่โดยเฉพาะพยาบาล ผูnปฏิบัติงาน19 เนื่องจากอิทธิพลของแรงสนับสนุนทาง สังคมทำใหnผูnปoวยมารับบริการและรับประทานยา ตvอเนื่องสมำเสมอ นอกจากนี้ผูnปoวยยังคงตnองการขnอมูล สุขภาพที่ถูกตnองและการดูแลที่อบอุvนเสมือนญาติทำใหn แรงสนับสนุนทางสังคมของผูnปoวยขยายออกไปสูvทีม สุขภาพที่ใหnการดูแล สถานการณ[การเกิดโรคเบาหวานในจังหวัด นครปฐม พบวvาระหวvาง พ.ศ. 2560-2561 มีผูnปoวย เบาหวานมากเป|นอันดับ 2 ใน 10 อันดับแรกของอัตรา การเจ็บปoวย ประมาณ 245,400 คน สำหรับอำเภอเมือง นครปฐม มีอัตราปoวยเบาหวานถึง 1,321.41 คนตvอแสน ประชากร ความชุกของโรคเบาหวานรnอยละ 8.08 ซึ่ง ผูnปoวยมีระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเม็ดเลือดแดงเกิน เกณฑ[มาตรฐาน (7 mg%) ถึงรnอยละ 12.57 ชุมชนธรรม ศาลาเป|นชุมชนหนึ่งในอำเภอเมือง ที่มีประชากร ประมาณ 7,200 คน มีผูnเป|นเบาหวานประมาณ 208 คน ในจำนวนนี้มีทั้งที่เป|นเบาหวานอยvางเดียว และ เบาหวานรvวมกับความดันเลือดสูง คิดเป|นอัตราความชุก 39 คน ตvอประชากร 1000 คน ซึ่งผูnเป|นเบาหวานกลุvมนี้ มาใชnบริการการดูแลรักษา ณ โรงพยาบาลสvงเสริม สุขภาพตำบลธรรมศาลาอยvางสม่ำเสมอ มีการตรวจคัด กรองภาวะแทรกซnอนเรื้อรังในผูnเป|นเบาหวานทุกคนและ ทุกปh แตvยังไมvมีใครศึกษาถึงปéจจัยที่มีอิทธิพลตvอการเกิด อาการแทรกซnอนเรื้อรังเหลvานั้นการไดnรูnถึงปéจจัยที่มีผล ตvอการเกิดอาการแทรกซnอนเรื้อรังมีความสำคัญเป|น อยvางมากตvอการพัฒนาการจัดรูปแบบบริการสvงเสริม สุขภาพในทุกระดับของกลุvมผูnเป|นเบาหวานในชุมชน ธรรมศาลา เพื่อใหnสอดคลnองกับปéจจัยที่มีผลตvอความ เสี่ยงการเกิดภาวะแทรกซnอนเรื้อรังและพฤติกรรมการ ดูแลตนเองของผูnเป|นเบาหวานในชุมชน

v Factors Influencing the Chronic Complications of Patients with Diabetes Mellitus in one Health Promoting Hospital, Nakhon Pathom Province ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 106 ผูnวิจัยจึงสนใจที่จะศึกษาปéจจัยที่มีผลตvอเกิด ภาวะแทรกซnอนเรื้อรังของผูnปoวยเบาหวาน เกี่ยวกับ พฤติกรรมที่สvงผลใหnผูnเป|นเบาหวาน มีความเสี่ยงตvอการ เกิดภาวะแทรกซnอนเรื้อรังหรือเกิดภาวะแทรกซnอนเรื้อรัง แลnว เนื่องจากลักษณะการประกอบอาชีพของประชากร เป|นอาชีพทำนา ทำสวน และทำไรvซึ่งเป|นปéจจัยเสี่ยงที่ อาจเกิดแผลที่เทnาไดnสูง เมื่อเกิดแผลที่เทnาแลnว จะมีการ หายของแผลชnา และสvงผลใหnตnองตัดเทnา หรือสูญเสีย อวัยวะบางสvวนเพื่อรักษาชีวิตจากอันตรายรnายแรงของ การติดเชื้อ นอกจากนี้ภาวะแทรกซnอนทางตาและไตก็ จำเป|นตnองเฝêาระวัง เพราะเมื่อเกิดแลnวจะสvงผลกระทบ ตvอคุณภาพชีวิตของผูnเป|นเบาหวานและครอบครัว การ วิจัยครั้งนี้จึงเกิดขึ้นเพื่อเป|นแนวทางในการวางแผน จัดระบบการดูแลและพัฒนาพฤติกรรมการดูแลตนเอง ของผูnปoวยเบาหวานไดnอยvางถูกตnองตvอไป วัตถุประสงค,ของการวิจัย 1. ศึกษาภาวะแทรกซnอนเรื้อรังที่เกิดขึ้นในผูn เป|นบาหวานในชุมชนแหvงหนึ่งในจังหวัดนครปฐม 2. ศ ึ ก ษ า ป é จ จ ั ย ท ี ่ ม ี ผ ล ต v อ ก า ร เ กิ ด ภาวะแทรกซnอนเรื้อรังของผูnเป|นเบาหวานในชุมชนแหvง หนึ่งในจังหวัดนครปฐม นิยามศัพท, ผูeปfวยโรคเบาหวาน หมายถึง ผูnปoวยที่ไดnรับ การวินิจฉัยวvาเป|นเหวานชนิดที่ 2 ไดnรับการรักษาเป|น เวลาไมvนnอยกวvา 1 ปhที่มารับบริการสุขภาพที่ โรงพยาบาลสvงเสริมสุขภาพตำบลแหvงหนึ่งในจังหวัด นครปฐม ภาวะแทรกซeอนเรื้อรัง หมายถึงภาวะแทรก ซnอนในผูnเป|นเบาหวานที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของ หลอดเลือดขาดเล็ก (Microvascular) ไดnแกv การทำลาย ระบบประสาท (Neuropathy) โดยเฉพาะอวัยวะสvวน ปลายพบบvอยที่เทnา ไตถูกทำลาย (Nephropathy) ทำ ใหnอัตราการกรองของไตลดลง และจอประสาทตาเสื่อม ปaจจัยที่มีผลตoอการเกิดภาวะแทรกซeอนเรื้อรัง หมายถึง ปéจจัยที่ผูnวิจัยคัดสรรแลnววvามีอิทธิพลสvงเสริมใหn ผูnปoวยเบาหวานเกิดภาวะแทรกซnอนเรื้อรัง กรอบแนวคิดการวิจัย

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อโรคแทรกซ้อนเร้ ือรังของผู้ปว่ยโรคเบาหวาน ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลแห่งหน่ ึงในจังหวัดนครปฐม 107วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ วิธีการดำเนินการวิจัย การวิจัยครั้งนี้เป|นการวิจัยเชิงบรรยาย ภาคตัดขวาง (Cross-sectional descriptive study) เพื่อหาปéจจัยที่มีผลตvอการเกิดภาวะแทรกซnอนเรื้อรังของ ผูnเป|นเบาหวานชนิดที่ 2 ประชากรและกลุoมตัวอยoาง ประชากร คือผูnปoวยเบาหวานที่มารับบริการที่ โรงพยาบาลสvงเสริมสุขภาพตำบลแหvงหนึ่งในจังหวัด นครปฐม กลุvมตัวอยvาง คือเป|นผูnปoวยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่มารับบริการที่โรงพยาบาลสvงเสริมสุขภาพตำบลแหvง หนึ่งในจังหวัดนครปฐม โดยการสุvมแบบเจาะจง (Purposive sampling) จำนวน 108 คน โดยมีเกณฑ[ การพิจารณาดังนี้ เกณฑ[คัดเขnา (Inclusion criteria) 1. ผูnปoวยเบาหวานชนิดที่ 2 ไดnรับการวินิจฉัยวvา เป|นเบาหวานไมvนnอยกวvา 1 ปhที่มารับบริการที่ โรงพยาบาลสvงเสริมสุขภาพตำบลแหvงหนึ่งในจังหวัด นครปฐม 2. มีผลการตรวจระดับน้ำตาลในเลือดและเทnาที่ เป|นปéจจุบัน สvวนระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสม ตรวจตาและ ไต ไมvนnอยกวvา 3 เดือน 3. สามารถสื่อสารภาษาไทยเขnาใจ 4. ไมvมีปéญหาทางดnานจิตใจที่เป|นอุปสรรคใน การสัมภาษณ[ 5. ยินดีเขnารvวมโครงการวิจัย เกณฑ[คัดออก (Exclusion criteria) 1. มีความบกพรvองดnานการสื่อสารหรือมีปéญหา ทางจิตใจที่เป|นอุปสรรคในการสัมภาษณ[ 2. ไมvมีผลการตรวจระดับน้ำตาลในเลือดและ เทnาที่เป|นปéจจุบัน สvวนผลตรวจระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสม ตรวจตาและไต นานกวvา 3 เดือน เครื่องมือที่ใชeในการวิจัย ใชnแบบสอบถามเก็บ ขnอมูลที่ผูnวิจัยพัฒนาขึ้นมา ประกอบดnวย 1. ปéจจัยสvวนบุคคล ไดnแกv เพศ อายุสถานภาพ ระดับการศึกษา อาชีพ รายไดnสูบบุหรี่ ดื่มสุรา และ จำนวนปhที่เป|นโรคเบาหวาน แบบสอบถามมีลักษณะเป|น แบบเลือกตอบ 2. ความรูnพื้นฐานเกี่ยวกับโรคเบาหวานและ ภาวะแทรกซnอน ประกอบดnวยขnอมูลเกี่ยวกับ สาเหตุการ เกิดโรค อาการและอาการแสดง การรักษา และความรูn การปฏิบัติตัวของผูnเป|นเบาหวาน เป|นแบบใหnเลือกตอบ ถูกตnองและไมvถูกตnอง จำนวน 18 ขnอ 3. การรับรูnเกี่ยวกับโรคเบาหวานและ ภาวะแทรกซnอน ประกอบดnวยขnอมูลดnานเจตคติของ ผูnปoวยเบาหวานตvอโรค การรักษาและการปฏิบัติตัวเมื่อ เป|นเบาหวาน เป|นขnอคำถามแบบมาตราสvวนประมาณ คvาของลิเคิร[ท 3 ตัวเลือกแบบใหnเลือกตอบ เป|นขnอความ ทางบวกและขnอความทางลบ เห็นดnวยมาก เห็นดnวยปาน กลาง และไมvเห็นดnวย จำนวน 10 ขnอ ใหnคะแนนดังนี้ คำถามเชิงบวก (คะแนน) คำถามเชิงลบ (คะแนน) เห็นดnวยมาก 3 1 เห็นดnวยปานกลาง 2 2 ไมvเห็นดnวย 1 3 4. พฤติกรรมการดูแลตนเองของผูnเป|น เบาหวาน ประกอบดnวยการ ปฏิบัติในดnานการ รับประทานอาหารอาหาร การรับประทานยา การมา ตรวจตามนัด การออกกำลังกาย และการอนามัยทั่วไป และการดูแลเทnา เป|นขnอคำถามแบบมาตราสvวน ประมาณคvาของลิเคิร[ท 3 ตัวเลือก เป|นขnอความทางบวก และขnอความทางลบ ปฏิบัติเป|นประจำ ปฏิบัติบางครั้ง และ ไมvเคยปฏิบัติ เลือกเพียง 1 ขnอ จำนวน 35 ขnอ โดย มีเกณฑ[การใหnคะแนนดังนี้

v Factors Influencing the Chronic Complications of Patients with Diabetes Mellitus in one Health Promoting Hospital, Nakhon Pathom Province ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 108 คำถามเชิงบวก (คะแนน) คำถามเชิงลบ (คะแนน) ปฏิบัติเป|นประจำ 3 1 ปฏิบัติบางครั้ง 2 2 ไมvเคยปฏิบัติ 1 3 5. แรงสนับสนุนทางสังคม ประกอบดnวยการ สนับสนุนทางอารมณ[ การสนับสนุนทางขnอมูลขvาวสาร การสนับสนุนทางดnานสิ่งของ และการยอมรับของ ครอบครัว เป|นขnอคำถามแบบมาตราสvวนประมาณคvา ของลิเคิร[ท 3 ตัวเลือกแบบใหnเลือกตอบ จำนวน 17 ขnอ 6. แบบบันทึกผลการตรวจระดับน้ำตาลในเลือด น้ำตาลเฉลี่ยสะสม และภาวะแทรกซnอนเรื้อรัง (ตา ไต เทnา) ผูnวิจัยตรวจระดับน้ำตาลในเลือดกvอนอาหารเชnา และตรวจภาวะแทรกซnอนเรื้อรังที่เทnาเองวันที่สัมภาษณ[ บันทึกเป|นคvาที่ไดnตามจริง สvวนผลการตรวจนำตาลเฉลี่ย สะสม ตา และไต ขอผลยnอนหลังไมvเกิน 3 เดือน ขอจด บันทึกจากทะเบียนประวัติผูnปoวยของโรงพยาบาลสvงเสริม สุขภาพตำบล บันทึกภาวะแทรกซnอนเรื้อรังวvา เกิดกับไมv เกิด การแปลความหมายของคะแนน ใชnการหา คvาเฉลี่ยและแปลระดับชvวงของคvาเฉลี่ยของแดเนียลดังนี้ 1.00 - 1.66 = นnอย 1.67 - 2.33 = ปานกลาง 2.34 - 3.00 = มาก การตรวจสอบคุณภาพของเครื่องมือ 1. การหาความตรงของเครื่องมือ (Validity) โดยใหnผูnทรงคุณวุฒิ 3 ทvาน ตรวจสอบความตรงของ เนื้อหา (Content validity) และใหnคะแนนความ สมบูรณ[ของเนื้อหา ความสอดคลnองกับวัตถุประสงค[และ สำนวนภาษา หลังจากนั้นผูnวิจัยนำผลการใหnคะแนนของ ผูnทรงคุณวุฒิมาคำนวณหาคvาความตรงกัน (Inter-rater agreement) และหาคvาดัชนีความตรงเชิงเนื้อหา (CVI: Content Validity Index) ไดnเทvากับ .86 2. การตรวจสอบความเที่ยง (Reliability) ผูnวิจัยทดลองใชn (Try out) เครื่องมือวิจัยกับผูn เป|นเบาหวานชนิดที่ 2 จำนวน 30 คน ในชุมชนที่มี ลักษณะใกลnเคียงกับชุมชนที่ทำวิจัยและผูnเป|นเบาหวาน ในชุมชนที่ทดลองใชnแบบสอบถาม มีความคลnายคลึงกับ ผูnเป|นเบาหวานชนิดที่ 2 ในพื้นที่ทำการวิจัยมากที่สุด แลnวหาความเที่ยงของเครื่องมือชุดที่ 3, 4 และ 5 ดnวย การหาคvาสัมประสิทธิ์อัลฟาของครอนบาค (Cronbach Alpha Coefficient) ไดnคvาเทvากับ .65, .70 และ .93 ตามลำดับ สvวนแบบสอบถามชุดที่ 2 ดnานความรูnพื้นฐาน เกี่ยวกับโรคเบาหวานและภาวะแทรกซnอน หาความ เชื่อมั่น โดยใชnคvา KR-20 ไดnเทvากับ .76 ผูnวิจัยทำการ ปรับแกnขnอความของแบสอบถามใหnมีความชัดเจนและ เขnาใจงvายมากขึ้น ขั้นตอนการรวบรวมขeอมูล 1. เมื่อไดnรับอนุญาตจากคณะกรรมการ จริยธรรมการวิจัยของมหาวิทยาลัยชินวัตร 2. ผูnวิจัยขออนุญาตผูnอํานวยการโรงพยาบาล สvงเสริมสุขภาพตำบล เพื่อเก็บขnอมูลกลุvมตัวอยvางตาม เกณฑ[การคัดเขnาและคัดออก 3. ผูnวิจัยชี้แจงและใหnขnอมูลแกvผูnปoวยและผูnดูแล ผูnปoวยถnามีเพื่อใหnผูnปoวยตัดสินใจเขnารvวมการศึกษาครั้งนี้ 4. ผูnวิจัยรวบรวมประชากรตามเกณฑ[การคัดเขnา 5. นำเครื่องมือที่ใชnในการวิจัยเป|นแบบสอบถาม ผูnวิจัยเก็บขnอมูลดnวยตนเอง ใหnผูnปoวยเบาหวานตอบตาม แบบสอบถาม โดยประเมินศักยภาพแตvละคน ใหnความ สะดวกในการทำความเขnาใจแบบสอบถาม 6. ผูnวิจัยตรวจระดับนำตาลกvอนอาหารเชnาและ ตรวจเทnาในวันที่สัมภาษณ[ผูnปoวย ขออนุญาตจาก โรงพยาบาลสvงเสริมสุขภาพตำบลบันทึกคvาโปรตีนใน ปéสสาวะ (Microalbumin) ผลการตรวจวัดสายตาและ

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อโรคแทรกซ้อนเร้ ือรังของผู้ปว่ยโรคเบาหวาน ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลแห่งหน่ ึงในจังหวัดนครปฐม 109วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ คvานำตาลเฉลี่ยสะสมจากบันทึกของโรงพยาบาลสvงเสริม สุขภาพตำบล ยnอนหลัง 3 เดือน ลงในแบบบันทึก การพิทักษDสิทธิ์ของกลุoมตัวอยoาง ผูnวิจัยนำโครงรvางการวิจัยเขnารับพิจารณาเพื่อขอ ความเห็นชอบจากคณะกรรมการจริยธรรมการวิจัย มหาวิทยาลัยชินวัตร ไดnรับอนุมัติเลขที่ IRBS 21/17 ลง วันที่ 25 สิงหาคม 2564 โดยผูnวิจัยดำเนินการเก็บ รวบรวมขnอมูลดnวยตนเอง กvอนการเก็บรวบรวมขnอมูล ของผูnเขnารvวมวิจัย มีการชี้แจงวัตถุประสงค[ประโยชน[ ของการวิจัย สิทธิของผูnเขnารvวมวิจัย และความเสี่ยงที่ไมv พึงประสงค[ที่อาจจะเกิดขึ้นจากการวิจัยครั้งนี้ ทั้งนี้ ผูnเขnารvวมวิจัยสามารถแจnงใหnผูnวิจัยทราบไดnทันทีกรณีที่ ผูnเขnารvวมวิจัยตnองการยุติการเขnารvวมกิจกรรม สามารถ ทำไดnตลอดทุกชvวงเวลา ตลอดจนผูnวิจัยมีความยินดีที่จะ ตอบขnอสงสัยกvอนที่จะใหnผูnเขnารvวมวิจัย ลงนามในใบ ยินยอมเขnารvวมในการวิจัย การวิเคราะหDขeอมูล 1. ขnอมูลสvวนบุคคล วิเคราะห[ดnวยการแจกแจง ความถี่และหาคvารnอยละของขnอมูลทั่วไป 2. คำนวณคvารnอยละ คvาเฉลี่ย และสvวนเบี่ยงเบน มาตรฐานของขnอมูลระดับน้ำตาลในเลือด คvาเฉลี่ย น้ำตาลสะสมในเลือด (HbA1C) ความรูnพื้นฐานเกี่ยวกับ โรคเบาหวานและภาวะแทรกซnอน การรับรูnเกี่ยวกับ โรคเบาหวานและภาวะแทรกซnอน ความรvวมมือการ ปฏิบัติตัวดูแลตนเอง และแรงสนับสนุนทางสังคม 3. การหาคvาสัมประสิทธ[สหสัมพันธ[ของตัวแปร ตnนและตัวแปรตาม โดยใชnสถิติMultivariate regression analysis ผลการวิจัย สoวนที่ 1 ขeอมูลทั่วไป ผูnปoวยเบาหวานสvวนใหญvเป|นเพศหญิงมากกวvา เพศชาย สvวนใหญvมีอายุอยูvในชvวง 56-75 ปh สถานภาพคูv การศึกษาระดับประถมศึกษา สvวนใหญvไมvไดnประกอบ อาชีพประจำ มีระยะเวลาในการเจ็บปoวยนnอยกวvา 5 ปh และมากกวvา 5 ปhใกลnเคียงกัน ดังตารางที่ 1

v Factors Influencing the Chronic Complications of Patients with Diabetes Mellitus in one Health Promoting Hospital, Nakhon Pathom Province ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 110 ตารางที่ 1 จำนวนและรnอยละขnอมูลทั่วไปของผูnปoวยเบาหวานในชุมชนแหvงหนึ่งในจังหวัดนครปฐม (N=108) ขeอมูลทั่วไป จำนวน รeอยละ เพศ หญิง 72 66.70 ชาย 36 33.30 อายุ 35-55 ปh 19 17.60 56-75 ปh 73 67.60 76-95 ปh 16 14.80 สถานภาพสมรส โสด 7 6.50 คูv 66 61.10 หมnาย 35 32.40 ระดับการศึกษา ไมvไดnเรียนแตvอvานหนังสือไดn 27 25.00 ประถมศึกษา 75 69.40 มัธยมศึกษา,ปวช.,ปวส. 6 5.60 อาชีพ ไมvไดnประกอบอาชีพ 53 49.00 รับจnาง 28 25.90 คnาขาย 15 13.90 เกษตรกรรม 12 11.10 รายไดnของครอบครัวเฉลี่ยตvอเดือน ≤ 5,000 บาท 82 75.90 5,001 – 10,000 บาท 17 15.70 10,001 – 15,000 บาท 6 5.60 ระยะเวลาการปoวยเป|นเบาหวาน ≤ 5 ปh 33 30.60 6-10 ปh 5 4.60 11-15 ปh 7 6.50 16-20 ปh 6 5.60 >20 ปh 33 30.60

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อโรคแทรกซ้อนเร้ ือรังของผู้ปว่ยโรคเบาหวาน ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลแห่งหน่ ึงในจังหวัดนครปฐม 111วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ สoวนที่ 2 การควบคุมระดับนำตาลในเลือดและ การเกิดภาวะแทรกซeอนเรื้อรังของผูeปfวยเบาหวาน พบวvา สvวนใหญvควบคุมระดับนำตาลในเลือด สoวนที่ 3 คoาเฉลี่ยและสoวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ปaจจัยที่มีผลตoอการเกิดภาวะแทรกซeอนเรื้อรัง พบวvาผูnปoวยเบาหวานมีคvาระดับนำตาลในเลือด และคvานำตาลเฉลี่ยสะสมสูงกวvาคvามาตรฐานที่กำหนด สvวนปéจจัยที่เกี่ยวขnองกับการเกิดภาวะแทรกซnอนเรื้อรังมี ไมvไดn เกิดภาวะแทรกซnอนทางไตมากที่สุด รองลงมาทาง ตา และเกิดภาวะแทรกซnอนทางเทnานnอยที่สุด ดังตาราง ที่ 2 คvาคะแนนอยูvในระดับมากทุกดnาน โดยเฉพาะดnานเจตคติ หรือการรับรูnเกี่ยวกับโรคเบาหวานและภาวะแทรกซnอน ความรvวมมือการปฏิบัติดูแลตนเองและการสนับสนุนทาง สังคม ตามลำดับ ตารางที่ 2 จำนวนและรnอยละของผูnปoวยเบาหวานจำแนกตามภาวะแทรกซnอนเรื้อรัง (n=108) การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด / ภาวะแทรกซeอนเรื้อรัง จำนวน รeอยละ ระดับน้ำตาลในเลือด (mg/dl) ≤100 19 17.60 101 – 120 19 17.60 121 – 140 31 28.70 141 – 160 19 17.60 >160 20 18.50 ระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด (HbA1C) (mg%) ≤ 6.5 21 19.40 > 6.5 87 80.60 ผลการตรวจเทnา ปกติ 91 84.30 ผิดปกติ 17 15.70 คvา Microalbumin ในปéสสาวะ (mg) < 30 78 72.20 30–300 20 18.50 > 300 10 9.30 ผลการตรวจตา ปกติ 76 70.37 ผิดปกติ 32 29.63

v Factors Influencing the Chronic Complications of Patients with Diabetes Mellitus in one Health Promoting Hospital, Nakhon Pathom Province ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 112 สoวนที่ 4 ปaจจัยที่มีความสัมพันธDกับการเกิด ภาวะแทรกซeอนเรื้อรังในผูeปfวยเบาหวาน พบวvาภาวะแทรกซnอนทางไตและเทnามี ความสัมพันธ[กับระยะเวลาของการเป|นเบาหวาน อยvางมี นัยสำคัญทางสถิติ (r=.309, .287p < .01) ตามลำดับ การรับรูnหรือเจตคติเกี่ยวกับโรคเบาหวานและภาวะ ก อภิปรายผลการวิจัย การศึกษาภาวะแทรกซnอนและการควบคุมระดับ น้ำตาลในเลือดของผูnปoวยพบวvาเกิดภาวะแทรกซnอน เรื้อรังทั้ง 3 ดnานโดยเกิดความผิดปกติเกี่ยวกับไต รnอยละ 27.80 และเกิดความผิดปกติทางตา รnอยละ 29.63 ก แทรกซnอนมีความสัมพันธ[กับระดับน้ำตาลในเลือดอยvางมี นัยสำคัญทางสถิติ (r = .223, p < .05) นอกจาก นี้ยังมี ประเด็นที่นvาสนใจ คือ การสนับสนุนทางสังคมมี ความสัมพันธ[อยvางมากกับความรvวมมือในการปฏิบัติตน ของผูnเป|นเบาหวานอยvางมีนัยสำคัญทางสถิติ (r=.470, p < .01) ดังตารางที่ 4 เนื่องจากผูnปoวยเบาหวานชนิดที่ 2 สvวนใหญvมีอายุ มากกวvา 60 ปhรnอยละ 63.67 และระยะเวลาการปoวย เป|นโรคเบาหวานนานกวvา 5 ปhรnอยละ 52.70 ซึ่ง สอดคลnองกับการศึกษาของสายฝน มvวงคุnม และคณะ20 พบวvาระยะเวลาเป|นเบาหวาน 6-10 ปh, 11-15 ปh และ มากกวvา 20 ปh มีโอกาสเกิดภาวะแทรกซnอนของหลอด ตารางที่ 3 คvาเฉลี่ยและสvวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของปéจจัยที่มีสvวนเกี่ยวขnองกับการเกิดภาวะแทรกซnอนเรื้อรัง ปaจจัยที่มีสoวนเกี่ยวขeองกับภาวะแทรกซeอนเรื้อรัง คoาเฉลี่ย สoวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ระดับน้ำตาลในเลือด 135 37.60 ระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด (HbA1C) 8.57 5.16 ความรูnที่เกี่ยวขnองกับโรคเบาหวานและภาวะแทรกซnอน 2.38 3.39 เจตคติหรือการรับรูnเกี่ยวกับโรคเบาหวานและภาวะแทรกซnอน 2.49 0.27 ความรvวมมือการปฏิบัติดูแลตนเอง 2.45 0.18 การสนับสนุนทางสังคม 2.43 0.48 ตารางที่ 4 คvาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ[ระหวvางตัวแปรตnนกับตัวอิสระ (n=108) ตัวแปร ระยะเวลา ที่เป|นโรค การรับรูn เกี่ยวกับ โรค ความรูnเกี่ยวกับโรค และภาวะแทรกซnอน พฤติกรรม การปฏิบัติ ตัว การสนับสนุน ทางสังคม ระดับน้ำตาลในเลือด -.061 .017 .223* -.052 .014 น้ำตาลเฉลี่ยสะสม -.001 -.004 .125 .014 .033 ภาวะแทรกซnอนไต .309** -.004 .028 .041 -.132 ภาวะแทรกซnอนตา .137 -.808 -.022 -.045 -.155 ภาวะแทรกซnอนเทnา .293** -.032 -.092 .031 -.109 *p-value = 0.05 level (2-tailed), **p-value = 0.01 level (2-tailed)

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อโรคแทรกซ้อนเร้ ือรังของผู้ปว่ยโรคเบาหวาน ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลแห่งหน่ ึงในจังหวัดนครปฐม 113วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ เลือดแดงขนาดเล็กมากขึ้น 2.10 เทvา, 3.68 เทvา และ 7.47 เทvาตามลำดับ ซึ่งผลแทรกซnอนดังกลvาวทำใหnหลอด เลือดแดงขนาดเล็กที่ไปเลี้ยงไตมีการแข็งตัว ประสิทธิภาพการกรองลดลง สvงผลใหnเกิดภาวะไตวาย เรื้อรังตามมาไดnสvวนเทnาเกิดความผิดปกตินnอยที่สุดคือ รnอยละ 15.70 อาจเป|นเพราะผูnปoวยมีความกลัวการ สูญเสียอวัยวะ จึงใหnความสำคัญในการดูแลเทnามากกวvา การชะลอการเสื่อมของไตและตา สvวนผลการตรวจระดับ น้ำตาลในเลือดจากการศึกษาพบวvา ระดับน้ำตาลใน เลือดของผูnเป|นเบาหวานเกินครึ่งที่มากกวvาปกติรnอยละ 64.80 โดยมีคvาเฉลี่ยเทvากับ 135 มิลลิกรัมตvอเดซิลิตร นั่นหมายความวvามีผูnเป|นเบาหวานสvวนนnอยที่สามารถ ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดใหnอยูvในเกณฑ[มาตรฐานคือ 130 มิลลิกรัมตvอเดซิลิตร และพบผูnปoวยเบาหวาน มากกวvาครึ่งหนึ่งมีคvาระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมมากกวvา ปกติ คือ มากกวvา 6.5 mg% รnอยละ 80.60 และมีคvา ระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมที่ปกติ คือ ≤ 6.5 mg% รnอยละ 19.40 และมีคvาเฉลี่ยเทvากับ 8.57 mg% แสดงใหnเห็น วvาผูnปoวยเบาหวานชนิดที่ 2 สvวนใหญvควบคุมระดับ น้ำตาลในเลือดไดnไมvดี สอดคลnองกับหลายการศึกษาที่ พบวvาผูnปoวยเบาหวานควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไมvไดn คvอนขnางสูง20,21แสดงใหnเห็นวvาการควบคุมระดับน้ำตาล ในเลือดของผูnปoวยโรคเบาหวานใหnไดnตามเกณฑ[การ รักษา ยังเป|นปéญหาที่สำคัญอยvางมาก เพราะการที่ผูnปoวย ไมvสามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไดnจะนำไปสูvการ เกิดภาวะแทรกซnอนเรื้อรังตvอไป สำหรับปéจจัยที่มีผลตvอการเกิดภาวะแทรกซnอน เรื้อรัง พบวvาภาวะแทรกซnอนทางไตและเทnามี ความสัมพันธ[กับระยะเวลาของการเป|นเบาหวาน อยvางมี นัยสำคัญทางสถิติ (r=.309, .287 p<.01) ตามลำดับ การรับรูnหรือเจตคติเกี่ยวกับโรคเบาหวานและ ภาวะแทรกซnอน มีความสัมพันธ[กับระดับน้ำตาลในเลือด อยvางมีนัยสำคัญทางสถิติ (r=.223, p<.05) นอกจากนี้ยัง มีประเด็นที่นvาสนใจ คือ การสนับสนุนทางสังคมมี ความสัมพันธ[อยvางมากกับความรvวมมือในการปฏิบัติตน ของผูnเป|นเบาหวานอยvางมีนัยสำคัญทางสถิติ (r=.470, p<.01 )สอดคลnองกับการศึกษาของศมณัฐ บุญเลิศ22 พบวvาปéจจัยที่มีอิทธิพลโดยตรงตvอการควบคุมระดับ น้ำตาลในเลือดคือ พฤติกรรมการปฏิบัติตัวและปéจจัย ทางอnอมที่สvงผvานมายังพฤติกรรมการปฏิบัติตัวของผูnปoวย ทำใหnผูnปoวยสามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไดn นั่น คือ แรงสนับสนุนทางสังคม ความรูn ทัศนคติและความ เชื่อดnานสุขภาพ หากผูnปoวยเบาหวานสามารถควบคุม ระดับน้ำตาลในเลือดไดnอยvางมีประสิทธิภาพ จะชvวย ปêองกัน และชะลอการเกิดภาวะแทรกซnอนเรื้อรังไดn สอดคลnองกับการศึกษารูปแบบการจัดการตนเองในการ ชะลอภาวะแทรกซnอนของผูnปoวยเบาหวานชนิดที่ 2 ของ สายฝน มvวงคุnม23 พบวvา อายุ ระยะเวลาการเป|น เบาหวาน และคvาน้ำตาลเฉลี่ยสะสมมีความสัมพันธ[กับ การเกิดภาวะแทรกซnอนของหลอดเลือดแดงขนาดเล็ก (ตา ไต เทnา) และสอดคลnองกับการศึกษาของรัตนาพร สุวานิช และคณะ24 ที่พบวvาปéจจัยที่มีความสัมพันธ[กับ การเกิดภาวะแทรกซnอนทางไตในผูnปoวยเบาหวานชนิดที่ 2 คือ ระยะเวลาปoวยเป|นโรคเบาหวานนานกวvา 5 ปh เนื่องจากเมื่ออายุมากขึ้นขนาด และจำนวนหนvวยไตที่ ทำงานไดnจะลดลง รvวมกับการเปลี่ยนแปลงของปริมาณ เลือดไปเลี้ยงไตลดลงจากการเปลี่ยนแปลงของหลอด เลือด ทำใหnเมื่ออายุ30 ปh ขึ้นไป อัตราการกรองของไต จะลดลง 1 มล./นาที/ 1.73 ตารางเมตร25 นอกจากนี้ผล การศึกษา พบาวvา ผูnเป|นเบาหวานมีแรงสนับสนุนทาง สังคมอยูvในระดับมาก โดยมีแรงสนับสนุนดnานการ ยอมรับของครอบครัวมากที่สุด ซึ่งสvงผลใหnผูnเป|น เบาหวานมีความรูn การรับรูn และการปฏิบัติดูแลตนเอง อยูvในระดับมากุ17 เพราะอิทธิพลของการสนับสนุนทาง

v Factors Influencing the Chronic Complications of Patients with Diabetes Mellitus in one Health Promoting Hospital, Nakhon Pathom Province ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 114 สังคมทำใหnผูnปoวยโรคเรื้อรังมารับบริการและรับประทาน ยาตvอเนื่องสม่ำเสมอมากกวvาผูnที่ขาดการสนับสนุนทาง สังคม ผูnปoวยโรคเบาหวานมักอาศัยแรงสนับสนุนทาง สังคมจากบุคคลใกลnชิด เชvน ครอบครัวมากกวvาบุคคลที่ มีความสัมพันธ[หvางไกล16 แสดงวvาการสนับสนุนของ ครอบครัวผูnที่มีความสัมพันธ[ใกลnชิดและไวnวางใจอยvาง เหมาะสมเป|นปéจจัยสำคัญในการควบคุมระดับน้ำตาลใน เลือดของผูnปoวยเบาหวานชนิดที่ 213 สอดคลnองกับ การศึกษาของประทุม สุภชัยพานิชพงศ[, ลัดดา อัตโสภณ และพิศาล ชุvมชื่น26 ที่พบวvาการสนับสนุนทางสังคมจาก ครอบครัวมีความสัมพันธ[กับพฤติกรรมสุขภาพที่มีผลตvอ การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ขeอเสนอแนะ 1. ขnอเสนอแนะในการนำผลวิจัยไปใชn ควรใหnมีการตรวจประเมินภาวะแทรกซnอน ไดnแกvตรวจตา ไต หลอดเลือดที่ไปเลี้ยงเทnา และตรวจ ระบบประสาทรับความรูnสึกที่เทnา ใหnกับผูnปoวยเบาหวาน อยvางตvอเนื่อง และทีมสุขภาพควรใหnความสำคัญในการ ตรวจคัดกรองภาวะแทรกซnอนดังกลvาว โดยเฉพาะอยvาง ยิ่งผูnที่เป|นเบาหวานมากกวvา 5 ปhและใหnการดูแลผูnเป|น เบาหวานกลุvมนี้อยvางเขnมงวด เพื่อชะลอการเกิด ภาวะแทรกซnอนของหลอดเลือดแดงโดยเฉพาะ ภาวะแทรกซnอนทางไต เมื่อระยะเวลาที่เป|นเบาหวาน เพิ่มขึ้น จะเกิดภาวะแทรกซnอนไตมากขึ้น ควรเพิ่ม จำนวนครั้งการประเมินผลการทำหนnาที่ของไตตvอปh เมื่อ ระเวลาการเป|นเบาหวานมากขึ้นหรือเมื่อการทำหนnาที่ ของไตลดลง ทีมสุขภาพควรใหnความสำคัญกับการเนnน ใหnความรูnและคnนหานวัตกรรมการปฏิบัติตนเพื่อ รักษาการทำหนnาที่ของอวัยวะเหลvานี้ใหnอยูvไดnมากและ นานที่สุด โดยจัดบริการสุขภาพดังนี้ 1. การจัดกิจกรรมหรือโปรแกรมที่มี ประสิทธิภาพตvอการปêองกันและลดภาวะแทรกซnอนของ ผูnเป|นเบาหวาน และนำไปทดลองเพื่อประเมิน ประสิทธิผลของโครงการ 2. วิเคราะห[กระบวนการจัดคลินิกบริการและ พัฒนารูปแบบการบริการผูnปoวยเบาหวานโดยการมีสvวน รvวมของครอบครัว

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อโรคแทรกซ้อนเร้ ือรังของผู้ปว่ยโรคเบาหวาน ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลแห่งหน่ ึงในจังหวัดนครปฐม 115วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ เอกสารอeางอิง 1. Bureau of non-communicable disease, Ministry of Public health. Annual report 2015. Bangkok: WVO officer of printing mill; 2016. 2. กรมยุทธศาสตร[และแผนงานสำนักโรคไมvติดตvอ. รายงานประจำปhสำนักโรคไมvติดตvอ กรม ควบคุมโรค กระทรวง สาธารณสุข 2559. กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจการโรงพิมพ[องค[การสงเคราะห[ทหารผvานศึกในพระบรมราชูปถัมภ[; 2559. 3. กรมการแพทย[ กระทรวงสาธารณสุข, สมาคมโรคเบาหวาน แหvงประเทศไทย ในพระราชูปถัมภ[ สมเด็จพระเทพ รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี, สมาคมตvอมไรnทvอแหvงประเทศไทย สำนักงานหลักประกันสุขภาพ แหvงชาติ. แนวทางเวชปฏิบัติสำหรับโรคเบาหวาน ศรีเมืองการพิมพ[กรมการแพทย[ กระทรวง สาธารณสุข; 2554. 4. International Diabetes Federation. Diabetes fact sheet. 2012 [cited 2012 Jun 20]. Available from: http:// www.idf.org/webdata/docs/background_info_AFR. pdf. 5. Leelawattana R,Pratipanawatr T,Bunnag P. Thailand diabetes registry project: prevalence of vascular complications inlong-standingtype2 diabetes. Journal of Medical Association Thai. 2006;89 (Suppl1):S54-9. 6. สมาคมโรคเบาหวานแหvงประเทศไทย สมาคมโรคตvอมไรnทvอแหvงประเทศไทยและสำนักงานหลักประกัน สุขภาพ แหvงชาติ. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ[อรุณการพิมพ[; 2557. 7. Adham M, Froelicher ES, Batieha A, Ajlouni K. Glycaemic control, and its associated factors in type 2 diabetic patients in Amman, Jordan. East Mediterr Health J. 2010;16(7):3-10. 8. กองโรคไมvติดตvอ กรมควบคุมโรค กระทรวง คูvมือแนวทางการดำเนินงาน NCD Clinic Plus ปh2563. นนทบุรี: สำนักพิมพ[อักษรกราฟฟ±คแอนด[ดีไซน[; 2563. 9. American Diabetes Association. Standard of medical care in diabetes 2017. Diabetes care. 2017;40(Suppl):548-56. 10. กุสุมา กังหลี. ปéจจัยที่มีความสัมพันธ[ตvอการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดของผูnเป|นเบาหวานชนิดที่สอง โรงพยาบาลพระมงกุฎเกลnา. วารสารพยาบาลทหารบก. 2557;15(3):256-67. 11. ธนาภรณ[สาสีสม, เบญจา มุกตพันธุ[, และพิษณุอุตตมะเวทิน. ปéจจัยที่มีความสัมพันธ[กับพฤติกรรมการดูแลเทnา ของผูnปoวยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ตำบลคำบvอ อำเภอวาริชภูมิจังหวัดสกลนคร.วารสาร โรงพยาบาลสกลนคร. 2561;21(1):87-98. 12. เครือขvายวิจัยกลุvมสถาบันแพทยศาสตร[แหvงประเทศไทย (MedResNet). คูvมือการปฏิบัติงานโครงการ การ ประเมิน ผลการดูแลรักษาผูnปoวยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 และความดันโลหิตสูงของโรงพยาบาลในสังกัด กระทรวง สาธารณสุข และโรงพยาบาลในพื้นที่กรุงเทพมหานคร ประจำปh พ.ศ. 2557. กรุงเทพ: สำนักงานหลักประกัน สุขภาพแหvงชาติ; 2557.

v Factors Influencing the Chronic Complications of Patients with Diabetes Mellitus in one Health Promoting Hospital, Nakhon Pathom Province ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 116 13. ประทุม สุภชัยพานิชพงศ[. ผลของการบูรณาการกิจกรรม เรียนรูnการใชnยาในการใหnบริการรักษาผูnปoวยเบา หวาน ชนิดที่ 2 ในคลินิกเบาหวานโรงพยาบาล ดำเนินสะดวก. ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาสุขศึกษาและ พฤติกรรมศาสตร[ คณะสาธารณสุขศาสตร[ มหาวิทยาลัยมหิดล; 2556. 14. วนิดา ศรีริภาพ. พฤติกรรมการดูแลตนเอง และระดับน้ำตาลในเลือดของผูnปoวยโรคเบาหวานในกลุvมที่ควบคุมระดับ น้ำตาลในเลือดไดnและกลุvมที่ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไมvไดn.วารสารศาสตร[สุขภาพและการศึกษา. 2021;1(2):57-68. 15. กัณณิกา โคตรบรรเทา. ผลของโปรแกรมการเรียนรูnแบบมีสvวนรvวม และการใชnแรงสนับสนุนทางสังคม จาก ครอบครัว ตvอความรูn พฤติกรรมการดูแล สุขภาพในผูnปoวยเบาหวานชนิดที่ 2 ความรูn และ พฤติกรรมสนับสนุนของ ครอบครัว โรงพยาบาลเชียงคาน.รายงานการศึกษาอิสระปริญญาพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการ พยาบาลครอบครัว คณะพยาบาลศาสตร[ มหาวิทยาลัยขอนแกvน; 2551. 16. สิรวิชญ[ วิชญธีรากุล. การใชnกระบวนการกลุvมรvวมกับแรงสนับสนุนทางสังคมในการควบคุมระดับน้ำตาลใน เลือด ของผูnปoวยเบาหวานชนิดที่ 2บnานหนองอีบุตร อำเภอหnวยผึ้ง จังหวัด กาฬสินธ[. วารสารควบคุมโรค. 2553:36(4):228-37. 17. สุระเชษฐ เกตุสวัสดิ์. การเสริมสรnางพลังอำนาจโดยการใชnกระบวนการกลุvม และแรงสนับสนุนทางสังคม จาก ครอบครัวและชุมชนในการควบคุมโรคของผูnปoวยเบาหวาน ชนิดที่ 2 ที่ไมvสามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไดn พื้นที่อำเภอบางไทร จังหวัดพระนครศรีอยุธยา. วารสารสุขศึกษา. 2552;32(11):59-70. 18. Goetz K, et al. The importance of social support for people with type 2 diabetes–a qualitative study with general practitioners, practice nurses and patients. GMS Psychosoc Med. 2012;9:1-9. doi:10.3205/ psm000080. 19. อภิญญา ศิริพิทยาคุณกิจ. แรงสนับสนุนทางสังคม: ปéจจัยสำคัญในการดูแลผูnที่เป|นเบาหวาน. รามาธิบดีพยาบาล สาร. 2553;16(2):309-22. 20. สายฝน มvวงคุnม และคณะ. ปéจจัยที่มีอิทธิพลตvอการเกิดภาวะแทรกซnอนของหลอดเลือดแดง ขนาดเล็กในผูnที่เป|น เบาหวานชนิดที่ 2. วารสารคณะพยาบาลศาสตร[ มหาวิทยาลัยบูรพา. 2563;28(2):74–84. 21. ธีรศักดิ์ พาจันทร[, กฤชกันทร สุวรรณพันธุ[, บุญสัน อนารัตน[, และนิรันดร[ ถาละคร. ปéจจัยที่มีความสัมพันธ[กับการ ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดของผูnปoวยเบาหวานชนิดที่ 2 อำเภอทvาบvอ จังหวัดหนองคาย. วารสารศูนย[อนามัยที่ 9. 2565;16(1):285-98. 22. ศมณัฐ บุญเลิศ. ผลระดับน้ำตาลในเลือดของผูnปoวยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่รับบริการตามแนวทางการใหnบริการผูnปoวย สถานการณ[พิเศษ (COVID-19): กรณีศึกษาโรงพยาบาลบnานลาด. วารสารวิทยาลัยบรมราชชนนี สุพรรณบุรี. 2565;5(2):110-28. 23. สายฝน มvวงคุnม. รูปแบบการจัดการตนเองในการชะลอภาวะแทรกซnอนของผูnปoวยเบาหวานชนิดที่ 2 เขตภาค ตะวันออกของประเทศไทย. รายงานวิจัย คณะพยาบาลศาสตร[ มหาวิทยาลัยบูรพา; 2559.

vปจัจัยท่ ีส่งผลต่อโรคแทรกซ้อนเร้ ือรังของผู้ปว่ยโรคเบาหวาน ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลแห่งหน่ ึงในจังหวัดนครปฐม 117วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 24. รัตนาพร สุวานิช และคณะ. ความชุก และปéจจัยที่มีความสัมพันธ[กับภาวะแทรกซnอนทางไตในผูnปoวยเบาหวานชนิด ที่ 2 โรงพยาบาลพระยืน จังหวัดขอนแกvน. วารสารสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแกvน. 2565;4(2):163-76. 25. Glassock RJ, Winearls C. Ageing and the glomerular filtration rate: truths and consequences. Trans Am Clin Clim Assoc. 2009;12:419428. 26.ประทุม สุภชัยพานิชพงศ[, ลัดดา อัตโสภณ, และพิศาล ชุvมชื่น. ประสิทธิผลของการใชnแรงสนับสนุนทางสังคม ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพในการควบคุมโรคของผูnปoวยเบาหวานชนิดที่ 2 ในตำบลแพงพวย อำเภอดำเนิน สะดวก จังหวัดราชบุรี. วารสารโรงพยาบาลมหาสารคาม. 2559;13(2):36-46.

v Factors Related to Humanized Care Behaviors in Nursing Students ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 118 ปจัจัยท่ ีมีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการบริการสุขภาพด้วยหัวใจ ความเป็นมนุษย์ของนักศึกษาพยาบาล Factors Related to Humanized Care Behaviors in Nursing Students ศรีสุดา เอกลัคนารัตน1 พย.ม.* Srisuda Eklakkanarat M.N.S.* ฐิติรัตน1 พันธุ1เขียน วท.ม.** Thitirat Phankian M.Sc.** ชุติมา บูรณธนิต พย.ม.** Chutima Booranatanit M.N.S.** นภัสวรรณ บุญประเสริฐ ศศ.ด.** Napassawan Boonprasert Ph.D.** Corresponding author: E-mail: [email protected] Received: 10 Nov 2023, Revised: 21 Dec 2023, Accepted: 25 Dec 2023 *อาจารย'พยาบาล คณะพยาบาลศาสตร' มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพขร *Nurse Instructor, Faculty of Nursing Kamphaeng Phet Rajabhat University. E-mail: [email protected] **อาจารย'พยาบาล วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สวรรค'ประชารักษ' นครสวรรค' คณะพยาบาลศาสตร' สถาบันพระบรมราชชนก E-mail: [email protected], E-mail: [email protected], E-mail: [email protected] **Nurse Instructor, Boromarajjonani College of Nursing, Sawanpracharak Nakhonsawan Faculty of Nursing, Praboromarajchanok Institute บทคัดย)อ การวิจัยเชิงพรรณนานี้ มีวัตถุประสงค:เพื่อศึกษาระดับความคิดเห็นของการรับรูGพฤติกรรมการบริการสุขภาพดGวยหัวใจความ เปKนมนุษย:ของนักศึกษาพยาบาลและความสัมพันธ:ระหวOางผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน ความมุOงมั่นในการเรียน เจตคติตOอวิชาชีพการ พยาบาล และคุณลักษณะพยาบาลกับพฤติกรรมการบริการสุขภาพดGวยหัวใจความเปKนมนุษย:ของนักศึกษาพยาบาล ประชากรที่ศึกษา เปKนนักศึกษาพยาบาล หลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิต ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560 ชั้นปZที่ 3 ที่ศึกษาในวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สวรรค:ประชารักษ: นครสวรรค: ปZการศึกษา 2562 ภาคการศึกษาที่ 2 จำนวน 249 คน ใชGวิธีการสุOมแบบงOายโดยการจับสลาก มีกลุOม ตัวอยOาง เขGารOวมการวิจัย 182 คน เครื่องมือที่ใชGเก็บรวบรวมขGอมูล ไดGแกO 1. แบบสอบถามปcจจัยดGานความมุOงมั่นในการเรียนพยาบาล เจตคติตOอวิชาชีพการพยาบาล คุณลักษณะพยาบาล และผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักศึกษา 2.แบบสอบถามพฤติกรรมการบริการ สุขภาพดGวยหัวใจความเปKนมนุษย:ของสถาบันพระบรมราชชนก ซึ่งผOานการตรวจสอบความตรงตามเนื้อหาจากผูGทรงคุณวุฒิ จำนวน 3 ทOาน แตOละขGอมีคOา IOC อยูOระหวOาง .81-1.00 และตรวจสอบความเที่ยงของเครื่องมือไดGคOาสัมประสิทธิ์แอลฟkาของครอนบาค เทOากับ .80 และ .89 ตามลำดับ วิเคราะห:ขGอมูลโดยใชGสถิติเชิงบรรยาย และสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ:ของเพียร:สัน ผลการวิจัย พบวOา พฤติกรรมการบริการสุขภาพดGวยหัวใจความเปKนมนุษย:ของนักศึกษาพยาบาล อยูOในระดับดี มีคOาเฉลี่ย โดยรวมทั้ง 3 ดGาน เทOากับ 4.26 (SD=0.56) ความมุOงมั่นในการเรียนพยาบาล เจตคติตOอวิชาชีพการพยาบาล และคุณลักษณะพยาบาล มีความสัมพันธ:ทางบวกกับพฤติกรรมการบริการสุขภาพดGวยหัวใจความเปKนมนุษย: อยOางมีนัยสำคัญทางสถิติ (r=.469, .384, .481; p<. 01) ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน ไมOมีความสัมพันธ:กับพฤติกรรมการบริการสุขภาพดGวยหัวใจความเปKนมนุษย: (r=-.080, p>.05). ผลการวิจัยครั้งนี้แสดงใหGเห็นวOา ผูGรับผิดชอบหลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิต ควรตระหนักถึงการพัฒนานักศึกษาพยาบาลใหG มีความมุOงมั่นในการเรียนพยาบาล เจตคติตOอวิชาชีพการพยาบาล และคุณลักษณะพยาบาล ดGวยกิจกรรมตOางๆ ซึ่งมีความสัมพันธ:ตOอ พฤติกรรมการบริการสุขภาพดGวยหัวใจความเปKนมนุษย:ของนักศึกษาพยาบาล คำสำคัญ : ความมุOงมั่นในการเรียน เจตคติ คุณลักษณะพยาบาล การบริการสุขภาพ หัวใจความเปKนมนุษย:

vปจัจัยท่ ีมีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการบริการสุขภาพด้วยหัวใจ ความเป็นมนุษย์ของนักศึกษาพยาบาล 119วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ Abstract This descriptive research aimed to study 1) the humanized care behaviors’ perception in nursing students and 2) the relationships between academic achievement, student engagement and attitude towards the nursing profession, nurse characteristics and humanized care behaviors in nursing students. The samples were 182 of the third-year nursing students who were studying at Boromarajonani College of Nursing Sawanpracharak, Nakhon Sawan. The research tools included 1) The questionnaires on factors of student engagement, attitude towards the nursing profession, nurse characteristics and academic achievement, and 2) The questionnaires on the behaviors of humanized care of the Praboromarajchanok Institute. The content validities were tested by 3 academic experts, which was found to be .81 –1.00. The reliability was tested by the Cronbach’s Alpha Coefficient with results of .80 and .89 respectively. The data were analyzed using descriptive statistics and Pearson's correlation coefficient. The results showed that: 1) the humanized care behaviors of nursing students were at the high level which the overall mean of all three aspects was 4.26 (S.D.=0.56 2), student engagement, attitude towards the nursing profession and nurse characteristics were positively correlated statistically significant with humanized care behavior (r=.469, .384, .481; p<.01). 3) the academic achievement was not statistically associated with the behavior of humanized care (r=-.080, p>.05). The results show that persons who in charge of nursing programs should be aware of the improvement of student engagement, attitude towards the nursing profession and nurse characteristics using various activities which related to humanized care behaviors among nursing students. Keywords : student engagement, attitude, nurse characteristics, health service, humanized care behavior

v Factors Related to Humanized Care Behaviors in Nursing Students ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 120 ความเปaนมาและความสำคัญของปeญหา การพยาบาลดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq (Humanize care) ปรากฏในศาสตรqการพยาบาล ตั้งแตz ยุคของมิสฟลอเรนซq ไนติงเกล (Florence Nightingale) ซึ่งเปmนผูcใหcกำเนิดวิชาชีพพยาบาลและเปmนบุคคลตcนแบบ ของพยาบาลทั่วโลกที่เนcนการจัดสิ่งแวดลcอมของผูcปåวย เพื่อสzงเสริมกระบวนการหายจากโรค ฟลอเรนซq ไนติง เกล ไดcกลzาวถึงหัวใจของวิชาชีพการพยาบาล คือ ความ เอื้ออาทร ( Caring) และความเมตตากรุณา (Compasssion) ซึ่งเปmนจริยธรรมที่ควรมีในตัวพยาบาล และควรแสดงออกทุกครั้งที่ดูแลผูcปåวย1 พฤติกรรมที่ แสดงออกถึงความเอื้ออาทรของพยาบาลที่มีตzอผูcปåวย มี คุณคzาตzอสัมพันธภาพระหวzางพยาบาลกับผูcปåวย เปmน บทบาทพื้นฐานของพยาบาลในการดูแลผูcปåวย เพราะ แสดงใหcเห็นถึงพันธะหนcาที่ของพยาบาลในการปกปïอง ศักดิ์ศรีของความเปmนมนุษยqใหcแกzผูcปåวยและการรักษา สุขภาพของผูcปåวย รูปแบบความเอื้ออาทรของพยาบาลที่ มีตzอผูcปåวย ไดcแกz การดูแลโดยไมzทอดทิ้ง เอื้อเฟóòอเผื่อแผz การใหcความเคารพ มีความรูcสึกเห็นอกเห็นใจ เอาใจเขา มาใสzใจเราและใหcความเปmนกันเองกับผูcปåวย2 สถาบันพระบรมราชชนก ไดcกำหนดอัตลักษณq บัณฑิต คือ “การบริการสุขภาพดcวย หัวใจความเปmน มนุษยq” โดยใหcความหมายวzา การบริการสุขภาพที่เปmน มิตร มีความรัก ความเมตตา ใสzใจในปúญหาและความ ทุกขqของผูcรับบริการและผูcเกี่ยวขcอง บริการสุขภาพตาม ปúญหาและความตcองการบริการสุขภาพของผูcรับบริการที่ เปmนจริง รับฟúงความคิดเห็นของผูcรับบริการ และกำหนด องคqประกอบไวc 3 ประการ คือ การมีจิตบริการที่เปmน มิตร มีความรัก ความเมตตา (Service mind) บน พื้นฐานของความสามารถดcานการคิดวิเคราะหq (Analytical thinking) เพื่อนำไปใชcในการบริการสุขภาพ แบบมีสzวนรzวมระหวzางผูcใหcบริการสุขภาพและ ผูcรับบริการ และการเคารพในสิทธิของผูcรับบริการ (Participation/patient right) เรียกเปmนคำยzอวzา “SAP”3 จากการทบทวนวรรณกรรมและงานวิจัยที่ เกี่ยวขcองกับการดูแลดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq พบงานวิจัยของวรัญญากรณq โนใจ และและอัมพร ยานะ4 ที่ศึกษาเกี่ยวกับการดูแลดcวยหัวใจความเปmน มนุษยqตามการรับรูcของผูcสำเร็จการศึกษาจากวิทยาลัย พยาบาลบรมราชชนนี พะเยา ในปüการศึกษา 2553 พบวzา พฤติกรรมการดูแลดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqมี ความสัมพันธqกับคุณลักษณะของพยาบาล (r=.746, p < .001) และการศึกษาของอนัญญา คูอาริยะกุล และคณะ5 พบวzานักศึกษาพยาบาลชั้นปüที่ 4 มีเจตคติตzอวิชาชีพการ พยาบาล ดcานการปฏิบัติงานในวิชาชีพอยูzในระดับปานกลาง และนักศึกษาชั้นปüที่สูงขึ้นจะมีเจตคติที่ดีตzอวิชาชีพการ พยาบาลลดลงตามลำดับ รวมถึงการศึกษาของสุภาภรณq อุดมลักษณqและคณะ6 เรื่อง การรับรูcพฤติกรรมบริการ สุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq และการจัดการศึกษาที่ สzงเสริมพฤติกรรมบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq ของผูcสำเร็จการศึกษา ปüการศึกษา 2557 วิทยาลัยพยาบาล บรมราชชนนี พะเยา พบวzา การรับรูcพฤติกรรมบริการ สุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqและผลสัมฤทธิ์ทางการ เรียน ไมzมีความสัมพันธqกัน (r = -0.12) สzวนความมุzงมั่นใน การเรียน (Student engagement) เปmนกระบวนการที่รวม ความตั้งใจ ความสนใจ การลงแรงลงใจและความพยายาม ของผูcเรียนในการใชcเวลาทำงานในระหวzางการเรียนรูcของ ผูcเรียนที่มีตzอกิจกรรมการเรียน ซึ่งมีความสำคัญและสzงผล ใหcเกิดแรงผลักดันตzอความตั้งใจเรียน ตั้งใจทำงาน ประพฤติ ดี ตcองการประสบความสำเร็จทางการเรียน ในขณะที่กำลัง ศึกษาอยูzและสzงผลไปยังความสำเร็จดcานหนcาที่การงานเมื่อ สำเร็จการศึกษา7ความมุzงมั่นในการเรียนยังไมzมีการนำมา ศึกษาหาความสัมพันธqกับพฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวย

vปจัจัยท่ ีมีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการบริการสุขภาพด้วยหัวใจ ความเป็นมนุษย์ของนักศึกษาพยาบาล 121วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ หัวใจความเปmนมนุษยqของนักศึกษาพยาบาล แตzเนื่องจาก วิชาชีพพยาบาลในปúจจุบันถูกคาดหวังจากสังคมอยzางมาก ลักษณะงานมีความซับซcอนเพิ่มขึ้น ความคาดหวังจาก ผูcรับบริการ เพิ่มขึ้น สอดคลcองกับการศึกษาของเมนเนส, ซูโย และเฟอรqนันเดส8 ที่พบวzา ผูcปåวยและพยาบาลมี ความเห็นพรcองกันวzาการบริการสุขภาพที่เปmนมิตรและ เห็นอกเห็นใจ รวมทั้งใหcเกียรติขนบธรรมเนียมและความ เชื่อของผูcรับบริการ เปmนสิ่งสำคัญในการสอนและการ ฝ¢กอบรมบุคลากรทางการพยาบาล การดูแลผูcปåวยดcวย หัวใจความเปmนมนุษยq ควรเนcนการพัฒนาดcานการ ติดตzอสื่อสาร และการใหcคุณคzาความเปmนมนุษยqของ ผูcรับบริการ วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สวรรคq ประชารักษq นครสวรรคq พัฒนาปรับปรุงการจัดการ เรียนการสอนหลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิต ปรับปรุง พ.ศ. 25609 เพื่อใหcการผลิตบัณฑิต สอดคลcองกับเอกลักษณqของสถาบันพระบรมราช ชนก คือ “สรcางคนจากชุมชน เพื่อตอบสนองระบบ สุขภาพชุมชน” และอัตลักษณqของสถาบันพระบรม ราชชนกและของวิทยาลัยฯ คือ “บริการสุขภาพดcวย หัวใจความเปmนมนุษยq” โดยไดcเพิ่มรายวิชาพฤติกรรม มนุษยq เพื่อศึกษาชีวิตและพฤติกรรมสุขภาพของ มนุษยqจากสถานการณqจริง และแนวคิดการบริการ สุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqในรายวิชามโนมติ ทฤษฎีและกระบวนการพยาบาล รวมทั้งการจัด กิจกรรมเสริมหลักสูตรโครงการจิตตื่นรูcกับการ พยาบาลกcาวแรกสูzวิชาชีพ (Proud to be nurse)10 ผzานกิจกรรมและกระบวนการจิตปúญญา เพื่อใหcนักศึกษา ไดcวิเคราะหqตนเอง ทำใหcเขcาใจตนเองและผูcอื่นมากขึ้น และมีเจตคติที่ดีในวิชาชีพพยาบาล มีเปïาหมายการ ดำเนินชีวิตและการเปmนนักศึกษาพยาบาลที่ดีและเปmน พยาบาลมืออาชีพในอนาคต ใหcแกzนักศึกษาพยาบาล ชั้นปüที่ 2 และตามหลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิต ปรับปรุง พ.ศ.25609 ในชั้นปüที่ 3 ภาคการศึกษาที่ 1 นักศึกษาจะไดcเรียนภาคทฤษฎีในรายวิชาชีพทางการ พยาบาล และฝ¢กภาคปฏิบัติการพยาบาลในภาค การศึกษาที่ 2 ผูcวิจัยตระหนักถึงความสำคัญของการพัฒนา พฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmน มนุษยqในนักศึกษาพยาบาล จึงตcองการทำการศึกษา วzาปúจจัยผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน เจตคติตzอวิชาชีพ พยาบาล คุณลักษณะพยาบาล และความมุzงมั่นใน การเรียน ปúจจัยใดที่มีความสัมพันธqกับพฤติกรรมการ บริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqในนักศึกษา พยาบาล ชั้นปüที่ 3 ซึ่งยังไมzสำเร็จการศึกษา ตzางจาก งานวิจัยที่ผzาน ๆ มาเพื่อนำขcอมูลดังกลzาวมาใชcเปmน แนวทางในการวางแผนและพัฒนาพฤติกรรมการ บริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqของ นักศึกษาพยาบาลในชั้นปüที่ 4 ตzอไป วัตถุประสงค,การวิจัย 1. เพื่อหาความสัมพันธqระหวzางผลสัมฤทธิ์ ทางการเรียน ความมุzงมั่นในการเรียน เจตคติตzอวิชาชีพ และคุณลักษณะพยาบาลกับพฤติกรรมการบริการ สุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqของนักศึกษาพยาบาล ชั้นปüที่ 3 2. เพื่อศึกษาระดับคะแนนของผลสัมฤทธิ์ ทางการเรียน ความมุzงมั่นในการเรียน เจตคติตzอวิชาชีพ และคุณลักษณะพยาบาลของนักศึกษาพยาบาล 3. เพื่อศึกษาระดับความคิดเห็นของการรับรูcตzอ พฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq ของนักศึกษาพยาบาล

v Factors Related to Humanized Care Behaviors in Nursing Students ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 122 กรอบแนวคิดการวิจัย จากการพัฒนาการจัดการเรียนการสอนใน หลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิต ปรับปรุง พ.ศ.2560 ของวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สวรรคqประชารักษq นครสวรรคq และการจัดกิจกรรมเสริมหลักสูตรใน โครงการ จิตตื่นรูcกับการพยาบาลกcาวแรกสูzวิชาชีพของ นักศึกษาพยาบาลเพื่อพัฒนาดcานเจตคติตzอวิชาชีพ วิธีดำเนินการวิจัย ประชากรและกลุhมตัวอยhาง ประชากรในการศึกษาครั้งนี้ เปmนนักศึกษา พยาบาลหลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิต ปรับปรุง พ.ศ. 2560 ที่ศึกษาในวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สวรรคq ประชารักษq นครสวรรคq ในปüการศึกษา 2562 ภาค การศึกษาที่ 2 เปmนนักศึกษาพยาบาลชั้นปüที่ 3 รุzนแรก จำนวน 249 คน ที่ไดcเรียนวิชาชีพทางการพยาบาลทั้ง ภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติตามหลักสูตรฯ กลุzมตัวอยzาง คือ นักศึกษาพยาบาลหลักสูตร พยาบาลศาสตรบัณฑิต ปรับปรุง พ.ศ.2560 ที่ศึกษาใน วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สวรรคqประชารักษq นครสวรรคq ในปüการศึกษา 2562 ภาคการศึกษาที่ 2 ชั้น ปüที่ 3 รุzนแรก จำนวน 182 คน กำหนดขนาดของกลุzม ก พยาบาล คุณลักษณะพยาบาลและความมุzงมั่นในการ เรียน รวมถึงผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักศึกษา พยาบาลชั้นปüที่ 3 ซึ่งตามหลักสูตรนักศึกษาไดcเรียนทั้ง ภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติในรายวิชาชีพทางการ พยาบาล ในปüการศึกษา 2562 ภาคการศึกษาที่ 2 ผูcวิจัย จึงตcองการศึกษาวzาตัวแปรตัวใดมีความสัมพันธqกับ พฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq ตามการรับรูcของนักศึกษาพยาบาล ดังภาพ ตัวอยzางโดยคำนวณจากสูตร n=10(5)+50 ของ Thorndike11 ไดcขนาดกลุzมตัวอยzางที่ใชcในการศึกษาครั้ง นี้อยzางนcอย 100 คน เพื่อเพิ่มอำนาจการทดสอบทาง สถิติและลดความคลาดเคลื่อนในการวิจัย ผูcวิจัยจึงไดc เก็บกลุzมตัวอยzางเพิ่ม คัดเลือกกลุzมตัวอยzางดcวยวิธีการ สุzมอยzางงzายโดยการจับสลาก หากกลุzมตัวอยzางไมzมา ตามวันเวลาที่นัดหมาย ผูcวิจัยจะคัดกลุzมตัวอยzางออก จากการวิจัย เครื่องมือที่ใชlในการวิจัย เครื่องมือวิจัยเปmนแบบสอบถาม จำนวน 2 ชุดดังนี้ ชุดที่ 1 แบบสอบถามปeจจัยดlานความมุhงมั่นใน การเรียนพยาบาล เจตคติตhอวิชาชีพการพยาบาล คุณลักษณะพยาบาล และผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของ นักศึกษา เปmนแบบสอบถามประกอบดcวย 4 สzวนดังนี้

vปจัจัยท่ ีมีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการบริการสุขภาพด้วยหัวใจ ความเป็นมนุษย์ของนักศึกษาพยาบาล 123วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ สhวนที่ 1 ขlอมูลทั่วไป อายุ เพศ คะแนนเฉลี่ย สะสมในปüการศึกษา 2562 เปmนแบบเติมคำ สhวนที่ 2 แบบสอบถามความมุhงมั่นในการ เรียน แบบสอบถามความมุzงมั่นในการเรียนของ นักศึกษาพยาบาล ผูcวิจัยพัฒนามาจากแบบสอบถามของ ปรียานุช ชัยกองเกียรติ12 โดยผูcวิจัยไดcมีการปรับเปลี่ยน ขcอความจากเดิมจำนวน 6 ขcอรวมแบบสอบถามจำนวน 15 ขcอ เปmนมาตรประมาณคzา 5ระดับของความคิดเห็น ไดcแกz เห็นดcวยมากที่สุดเห็นดcวยมาก เห็นดcวยปานกลาง เห็นดcวย นcอย และเห็นดcวยนcอยที่สุด กำหนดใหcคะแนน 5, 4, 3, 2, และ1ตามลำดับ การแปลผลโดยใชcเกณฑqคะแนนตามกลุzม ความคิดเห็นของเบส13ดังนี้คะแนน 3.67-5.00 หมายถึง มี ความมุzงมั่นในการเรียนอยูzในระดับดี2.34-3.66 หมายถึงมี ความมุzงมั่นในการเรียนอยูzในระดับปานกลาง และ 1.00- 2.33 หมายถึง มีความมุzงมั่นในการเรียนอยูzในระดับนcอย สhวนที่ 3 แบบสอบถามเจตคติตhอวิชาชีพ พยาบาล แบบสอบถามเจตคติตzอวิชาชีพพยาบาล ผูcวิจัยพัฒนามาจากแบบสอบถามของปรียานุช ชัยกอง เกียรติ12 เปmนแบบสอบถามจำนวน 15 ขcอ เปmนมาตรวัด ประมาณคzา 5ระดับของความคิดเห็น ไดcแกz เห็นดcวยอยzาง ยิ่ง, เห็นดcวย, ไมzแนzใจ, ไมzเห็นดcวย, ไมzเห็นดcวยอยzางยิ่ง กำหนดใหcคะแนน 5, 4, 3, 2,และ1ตามลำดับ การแปลผล โดยใชcเกณฑqคะแนนตามกลุzมความคิดเห็นของเบส13ดังนี้ คะแนน 3.67-5.00 หมายถึง มีเจตคติตzอวิชาชีพอยูzในระดับ ดี 2.34-3.66 หมายถึงมีเจตคติตzอวิชาชีพอยูzในระดับปาน กลาง และ 1.00-2.33 หมายถึง มีเจตคติตzอวิชาชีพอยูzใน ระดับไมzดี/ต่ำ สhวนที่ 4 แบบสอบถามคุณลักษณะพยาบาล แบบสอบถามความคุณลักษณะพยาบาล ผูcวิจัยพัฒนามา จากแบบสอบถามของ วรัญญากรณq โนใจและอัมพร ยานะ4 จำนวน 7 ขcอ ผูcวิจัยเพิ่มเติมอีก 3 ขcอ เปmนแบบสอบถาม จำนวน 10 ขcอ โดยกลุzมตัวอยzางเปmนผูcประเมิน คุณลักษณะพยาบาลตามความคิดเห็นของตนเอง ซึ่งใชc มาตรวัดประมาณคzา 5 ระดับ ไดcแกz เห็นดcวยอยzางยิ่ง เห็นดcวย ไมzแนzใจ ไมzเห็นดcวย ไมzเห็นดcวยอยzางยิ่ง กำหนดใหcคะแนน 5, 4, 3, 2, และ 1 ตามลำดับ การ แปลผลโดยใชcเกณฑqคะแนนตามกลุzมความคิดเห็นของ เบส13 ดังนี้คะแนน 3.67-5.00 หมายถึง มีคุณลักษณะ พยาบาลอยูzในระดับดี 2.34-3.66 หมายถึงมีคุณลักษณะ พยาบาลอยูzในระดับปานกลาง และ 1.00-2.33 หมายถึง มีคุณลักษณะพยาบาลอยูzในระดับนcอย ชุดที่ 2 แบบสอบถามพฤติกรรมการบริการ สุขภาพดlวยหัวใจความเปaนมนุษย1 ผูcวิจัยขออนุญาตใชcแบบสอบถามพฤติกรรมการ บริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqของ สถาบันพระบรมราชชนก พ.ศ. 2562 แบzงออกเปmน 3 ดcาน ไดcแกz ดcานจิตบริการ จำนวน 16 ขcอ ดcานการคิด วิเคราะหq จำนวน 17ขcอ ดcานการมีสzวนรzวมของผูcรับบริการ จำนวน 10ขcอ รวมจำนวน 43ขcอ การแสดงพฤติกรรมการ บริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq เปmนมาตรวัด ประมาณคzา 5 ระดับ ไดcแกz ปฏิบัติสม่ำเสมอ ปฏิบัติ บzอยครั้งปฏิบัติบางครั้ง ปฏิบัตินcอย และไมzเคยปฏิบัติ กำหนดใหcคะแนน 5, 4, 3, 2,และ1ตามลำดับ การแปลผล ระดับของพฤติกรรมโดยใชcคะแนนรวมของผลการประเมิน แตzละดcานตามการวิจัยของสุภาภรณqอุดมลักษณqและ คณะ6ดังนี้ คะแนน 4.50-5.00 เทzากับมีการรับรูcพฤติกรรม บริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqอยูzในระดับดีมาก คะแนน 3.50-4.49 อยูzในระดับดีคะแนน 2.50-3.49 อยูzใน ระดับปานกลาง และคะแนนต่ำกวzา 2.50 อยูzในระดับพอใชc/ ตcอง การตรวจสอบคุณภาพเครื่องมือ การตรวจสอบคุณภาพของเครื่องมือวิจัย โดยใหc ผูcทรงคุณวุฒิที่ จำนวน 3 ทzานเปmนผูcตรวจสอบความตรง ตามเนื้อหา คzาดัชนีความสอดคลcองรายขcอ (Index of

v Factors Related to Humanized Care Behaviors in Nursing Students ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 124 item objective congruence: IOC) มีคzามากกวzา .80 และผูcวิจัยไดcทำการตรวจสอบความเที่ยงของเครื่องมือโดย การนำแบบสอบถามไปทดลองใชcในนักศึกษาพยาบาลชั้นปü ที่ 3 วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี พุทธชินราช ซึ่งมี ลักษณะคลcายกลุzมตัวอยzาง จำนวน 30 คน ไดcคzา สัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค เทzากับ .81 และใชcกับ กลุzมตัวอยzางจริงจำนวน 182 คน ไดcเทzากับ .87 จากการ ตรวจสอบความเที่ยงของเครื่องมือแบบสอบถามปúจจัยดcาน ความมุzงมั่นในการเรียนพยาบาล เจตคติตzอวิชาชีพการ พยาบาล และคุณลักษณะพยาบาล ในภาพรวมจำนวน 40 ขcอ ไดcคzาสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค เทzากับ .80 และ ใชcกับกลุzมตัวอยzางจริง จำนวน 182 คน ไดcเทzากับ .92 ขั้นตอนการเก็บรวบรวมขlอมูล 1. ผูcวิจัยทำบันทึกขcอความเสนอผูcอำนวยการ วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สวรรคqประชารักษq นครสวรรคqเพื่อขออนุญาตเก็บขcอมูล 2. ผูcวิจัยเก็บรวบรวมขcอมูลกลุzมตัวอยzางเปmน นักศึกษาพยาบาล ชั้นปüที่ 3 ในภาคการศึกษาที่ 2 โดย ดำเนินการดังตzอไปนี้ 2.1 ผูcวิจัยใชcวิธีการสุzมแบบงzายโดยการจับ สลากกลุzมตัวอยzาง เขcารzวมโครงการวิจัย จำนวน 182 คน และนัดหมายการเก็บขcอมูลตามวันเวลาที่กำหนด ใน ระหวzางวันที่ 2-27 ธันวาคม 2562 2.2 ชี้แจงเรื่องโครงการวิจัยอธิบาย วัตถุประสงคqการเก็บขcอมูล รวบรวมขcอมูลและการตอบ แบบสอบถามและการพิทักษqสิทธิกลุzมตัวอยzางใหcเขcาใจ อยzางละเอียด กลุzมตัวอยzางสามารถปฏิเสธไมzเขcารzวมใน การวิจัยครั้งนี้ไดc 2.3 ใหcกลุzมตัวอยzางตอบแบบสอบถามทั้ง 2 ชุดและสzงคืนผูcวิจัย 2 .3 ตรวจสอบความสมบูรณqของ แบบสอบถามหลังเก็บรวบรวมขcอมูลและนำไปวิเคราะหq ขcอมูลตามลำดับ การพิทักษ1สิทธิ์กลุhมตัวอยhาง งานวิจัยไดcรับการอนุมัติจากคณะกรรมการ จริยธรรมการวิจัยในคนของสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด นครสวรรคq (เลขที่ NSWPHOEC-005/62) กลุzมตัวอยzาง ไดcรับการอธิบาย วัตถุประสงคqวิธีการเก็บรวบรวมขcอมูล ระยะเวลาที่ใชcในการตอบแบบสอบถาม สิทธิที่จะปฏิเสธ การเขcารzวมการวิจัย ขcอมูลที่ไดcจากการตอแบบสอบถาม เปmนความลับ และผลการวิจัยนำเสนอในภาพรวมและไมz มีการเป¨ดเผยชื่อและนามสกุลของกลุzมตัวอยzาง การวิเคราะห1ขlอมูล วิเคราะหqขcอมูลโดยใชcโปรแกรมสำเร็จรูปและ สถิติเชิงพรรณนา มีรายละเอียดดังนี้ สzวนที่ 1 ขcอมูลสzวนบุคคลผลสัมฤทธิ์ทางการ เรียน วิเคราะหqขcอมูลโดยใชcจำนวน รcอยละและคzาเฉลี่ย สzวนที่ 2-4 ขcอมูลความมุzงมั่นในการเรียน เจต คติตzอวิชาชีพ และคุณลักษณะพยาบาล วิเคราะหqขcอมูล โดยใชcคzาเฉลี่ยและสzวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน สzวนที่ 5 ขcอมูลพฤติกรรมการบริการดcวยหัว ใจความเปmนมนุษยq วิเคราะหqขcอมูลโดยใชc คzาเฉลี่ยและ สzวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน สzวนที่ 6 วิเคราะหqความสัมพันธqระหวzาง ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน ความมุzงมั่นในการเรียน เจตคติ ตzอวิชาชีพ และคุณลักษณะพยาบาล กับพฤติกรรมการ บริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq สหสัมพันธq อยzางงzาย (Simple correlation) เพื่อหาคzาสัมประสิทธิ์ สหสัมพันธqของเพียรqสัน กำหนดนัยสำคัญทางสถิติที่ p<0.05

vปจัจัยท่ ีมีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการบริการสุขภาพด้วยหัวใจ ความเป็นมนุษย์ของนักศึกษาพยาบาล 125วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ผลการวิจัย 1. ขcอมูลเกี่ยวกับปúจจัยสzวนบุคคลของกลุzม ตัวอยzาง กลุzมตัวอยzางในการศึกษาครั้งนี้ จำนวน 182 คน สzวนใหญzเปmนเพศหญิง จำนวน 162 คน คิดเปmนรcอย ละ 89.00 สzวนนcอยเปmนเพศชาย 20 คน คิดเปmนรcอยละ 11.00 มีอายุอยูzในชzวง 20-35 ปü สzวนใหญzมีอายุ 21 ปü จากตารางที่ 1 พบวzาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน ของกลุzมตัวอยzางสzวนใหญz อยูzในระดับปานกลาง มีคzา ระหวzาง 2.51-3.00 จำนวน 87 คน คิดเปmนรcอยละ ก จากตารางที่ 2 พบวzา ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน ของกลุzมตัวอยzางมีคzาเฉลี่ยอยูzในระดับปานกลาง คzาเฉลี่ย เทzากับ 2.91 (S.D.=0.37) ความมุzงมั่นในการเรียน พยาบาลโดยรวม อยูzในระดับดีมีคzาเฉลี่ยเทzากับ 3.79 เจตคติตzอวิชาชีพ อยูzในระดับดี มีคzาเฉลี่ยเทzากับ 4.43 ก ใกลcเคียงกับอายุ 22 ปü คิดเปmนรcอยละ 44.00 และ 42.30 ตามลำดับ และสzวนใหญzนับถือศาสนาพุทธ จำนวน 181 คน คิดเปmนรcอยละ 99.50 2. ขcอมูลเกี่ยวกับปúจจัยที่ศึกษา ไดcแกz ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน ความมุzงมั่นในการเรียน พยาบาล เจตคติตzอวิชาชีพการพยาบาลและคุณลักษณะ พยาบาลของกลุzมตัวอยzาง ดังตารางที่ 1 47.80 รองลงมาอยูzในระดับดี มีคzาระหวzาง 3.01-3.50 จำนวน 54 คน คิดเปmนรcอยละ 29.70 สzวนนcอย ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนอยูzในระดับดีมาก มีคzา ≥3.51 จำนวน 12 คน คิดเปmนรcอยละ 6.60 (S.D.=0.61) และ คุณลักษณะพยาบาลโดยรวม อยูzใน ระดับดี มีคzาเฉลี่ยเทzากับ 4.26 (S.D.=0.63) 3. ขcอมูลเกี่ยวกับพฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวย หัวใจความเปmนมนุษยqของกลุzมตัวอยzางดังตารางที่ 3 ตารางที่ 1 จำนวนและรcอยละผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของกลุzมตัวอยzาง (n=182) ขlอมูลทั่วไป จำนวน รlอยละ ≤ 2.50 (ระดับต่ำ) 29 15.90 2.51-3.00 (ระดับปานกลาง) 87 47.80 3.01-3.50 (ระดับดี) 54 29.70 ≥3.51 (ระดับดีมาก) 12 6.60 รวม 182 100.00 ตารางที่ 2 คzาเฉลี่ยและสzวนเบี่ยงเบนมาตรฐานตัวแปรตcนที่ศึกษาของกลุzมตัวอยzาง (n=182) ตัวแปร Mean SD ระดับ ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน 2.91 0.37 ระดับปานกลาง ความมุzงมั่นในการเรียนพยาบาล 3.79 0.67 ระดับดี เจตคติตzอวิชาชีพ 4.43 0.61 ระดับดี คุณลักษณะพยาบาล 4.26 0.63 ระดับดี

v Factors Related to Humanized Care Behaviors in Nursing Students ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 126 จากตารางที่ 3 พบวzา คzาเฉลี่ยโดยรวม พฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq ทุกดcานอยูzในระดับดี มีคzาเทzากับ 4.26 (S.D.=0.56) และ คzาเฉลี่ยรายดcานทุกดcานอยูzในระดับดีเชzนเดียวกัน โดยมี คzาเฉลี่ยเรียงตามลำดับ ดังนี้ 1.ดcานจิตบริการ 2.ดcานการ มีสzวนรzวมของผูcรับบริการ และ 3.ดcานการคิดวิเคราะหq มี คzาเทzากับ 4.34 (S.D.=0.87) , 4.30 (S.D.=0.57) และ 4.17 (S.D.=0.57) ตามลำดับ 3. ความสัมพันธqระหวzางปúจจัยที่ศึกษากับ พฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq ผลการวิเคราะหqความสัมพันธqระหวzางปúจจัยที่ ศึกษาทั้ง 4 ปúจจัย พบวzา ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนไมzมี ความสัมพันธqกับพฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัว ใจความเปmนมนุษยq(r= -.080, p>.05 )คุณลักษณะพยาบาล และความมุzงมั่นในการเรียนพยาบาล มีความสัมพันธq ทางบวกในระดับปานกลางกับพฤติกรรมการบริการสุขภาพ ดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqอยzางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01 (r = .481, .469, p<.01 ) ตามลำดับ สzวนเจตคติตzอ วิชาชีพการพยาบาลมีความสัมพันธqทางบวกในระดับ คzอนขcางต่ำกับพฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัวใจความ เปmนมนุษยqอยzางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01(r = .384, p<.01)ดังตารางที่ 4 ตารางที่ 3 คzาเฉลี่ยและสzวนเบี่ยงเบนมาตรฐานการรับรูcพฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqของ กลุzมตัวอยzาง โดยรวมและรายดcาน (n=182) ตัวแปร Mean SD ระดับ พฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq 4.26 0.56 ระดับดี รายดcาน ดcานจิตบริการ 4.34 0.58 ระดับดี ดcานการคิดวิเคราะหq 4.17 0.57 ระดับดี ดcานการมีสzวนรzวม 4.30 0.57 ระดับดี ตารางที่ 4 คzาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธqของตัวแปรปúจจัยที่มีความสัมพันธqกับพฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัว ใจความเปmนมนุษยqของนักศึกษาพยาบาล ตัวแปรที่ศึกษา GPA SumM SumJ SumN SAP ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน (GPA) 1 ความมุzงมั่นในการเรียนพยาบาล (SumM) .094 1 เจตคติตzอวิชาชีพการพยาบาล (SumJ) -.010 .439** 1 คุณลักษณะพยาบาล (SumN) -.039 .441** .543** 1 พฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq(SAP) -.080 .469** .384** .481** 1 ** p<.01

vปจัจัยท่ ีมีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการบริการสุขภาพด้วยหัวใจ ความเป็นมนุษย์ของนักศึกษาพยาบาล 127วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ อภิปรายผลการวิจัย จากการศึกษาวิจัยในครั้งนี้กลุzมตัวอยzางเปmน นักศึกษาหลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิต ชั้นปüที่ 3จำนวน 182 คน สzวนใหญzเปmนเพศหญิง จำนวน 162 คน คิดเปmน รcอยละ 89.00สzวนนcอยเปmนเพศชาย20 คน คิดเปmนรcอยละ 11.00 มีอายุอยูzในชzวง 20-35 ปü สzวนใหญzมีอายุ 21 ปü ใกลcเคียงกับอายุ 22 ปü คิดเปmนรcอยละ 44.00 และ 42.30 ตามลำดับ และสzวนใหญzนับถือศาสนาพุทธ จำนวน 181 คน คิดเปmนรcอยละ 99.50 ผลการศึกษา พบวzา ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน (GPA) ของกลุzมตัวอยzางมีคzาเฉลี่ยอยูzในระดับปานกลาง คzาเฉลี่ยเทzากับ 2.91 (SD=0.37) สzวนใหญzมีคzาระหวzาง 2.51-3.00 จำนวน 87 คน คิดเปmนรcอยละ 47.80 และ พบวzาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนไมzมีความสัมพันธqกับการ รับรูcพฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmน มนุษยq (r=-.080, p>.05) แสดงวzาผลสัมฤทธิ์ทางการ เรียนมากหรือนcอยไมzมีความสัมพันธqตzอพฤติกรรมการ ดูแลดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqของกลุzมตัวอยzาง เนื่องจากผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักศึกษาเปmน ผลรวมจากความรูcในรายวิชาตzาง ๆ ทั้งดcานพื้นฐานทั่วไป และพื้นฐานวิชาชีพ ที่พัฒนาดcานองคqความรูcตzางๆ สzวนการ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะของพฤติกรรมการบริการ สุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqนั้น ตcองคำนึงถึงการ เคารพใหcเกียรติซึ่งกัน โดยบูรณาการมิติทางจิตใจ อารมณqสังคม และจิตวิญญาณ เพื่อใหcเกิดความสัมพันธq ที่ดีระหวzางผูcใหcบริการและผูcรับบริการ สอดคลcองกับ การศึกษาของสุภาภรณq อุดมลักษณqและคณะ6 เรื่อง การ รับรูcพฤติกรรมบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq และการจัดการศึกษาที่สzงเสริมพฤติกรรมบริการสุขภาพ ดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqของผูcสำเร็จการศึกษา ปü การศึกษา 2557 วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี พะเยา พบวzา การรับรูcพฤติกรรมบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmน มนุษยqและผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน ไมzมีความสัมพันธq เชzนกัน (r= -0.12, p>.05) ผลการศึกษาความคิดเห็นดcานคุณลักษณะ พยาบาล พบวzาคะแนนเฉลี่ยสูงสุด 3 ลำดับแรก ไดcแกz 1. เมื่อเห็นความทุกขqของคนอื่นแลcวอยากชzวยเหลือมี คzาสูงสุด (คzาเฉลี่ย 4.45, S.D.=0.52) 2. มีความเขcาใจ ธรรมชาติของคนวzาแตกตzางกัน (คzาเฉลี่ย 4.45, S.D.=0.57) 3. มีความรับผิดชอบสูง ใสzใจตzอความรูcสึก ของผูcปåวย (คzาเฉลี่ย 4.42, S.D.=0.57) คุณลักษณะ พยาบาลโดยรวมมีคzาเฉลี่ยเทzากับ 4.26 (S.D.=0.63) มี ความสัมพันธqทางบวกกับการรับรูcพฤติกรรมการบริการ สุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqอยzางมีนัยสำคัญทาง สถิติ (r=.481, p<.01) ซึ่งสอดคลcองกับวรัญญากรณq โนใจและอัมพร ยานะ4 ที่ศึกษาเกี่ยวกับการดูแลดcวย หัวใจความเปmนมนุษยqตามการรับรูcของผูcสำเร็จการศึกษา จากวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี พะเยา พบวzา พฤติกรรมการดูแลดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqมี ความสัมพันธqกับคุณลักษณะของพยาบาล (r=.746, p< .001) และสอดคลcองกับการศึกษาคุณลักษณะพยาบาล ที่ผูcรับบริการคาดหวังของสภาการพยาบาลที่พบวzา คุณลักษณะพยาบาลที่พึงประสงคqควรมีลักษณะดังนี้ 1) ความสามารถดcานการบริการแบบองคqรวม 2) ความสามารถดcานวิชาการ 3) ความมีคุณธรรมและ จริยธรรม 4) ความสามารถดcานการปฏิบัติการ พยาบาล14 ซึ่งการพัฒนาคุณลักษณะของนักศึกษา พยาบาลใหcเปmนผูcมีจิตใจที่เมตตากรุณา เอื้ออาทรตzอผูcอื่น มีความสามารถในการสรcางสัมพันธภาพ มีทักษะในการ ฟúงอยzางลึกซึ้ง มีความไวเชิงวัฒนธรรม และมีความคิด อยzางมีวิจารณญาณ จะสzงผลตzอพฤติกรรมการบริการ สุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq สzวนความคิดเห็นดcานเจตคติตzอวิชาชีพการ พยาบาล พบวzาคะแนนเฉลี่ยสูงสุด 3 ลำดับแรก ไดcแกz

v Factors Related to Humanized Care Behaviors in Nursing Students ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 128 1. วิชาชีพพยาบาลตcองเสียสละ อุทิศเวลาใหcกับการ ทำงานอยzางมาก (คzาเฉลี่ย 4.73, S.D.=0.48) 2. ทำใหcมี ความอดทน (คzาเฉลี่ย 4.66, S.D.=0.53) 3. วิชาชีพ พยาบาลเปmนวิชาชีพที่ชzวยชีวิตคนไดc(คzาเฉลี่ย 4.65, S.D.=0.61) และพบวzาเจตคติตzอวิชาชีพการพยาบาลโดย รวมอยูzในระดับดี มีคzาเฉลี่ยเทzากับ 4.43 (S.D.=0.61) รวมถึงเจตคติตzอวิชาชีพการพยาบาลมีความสัมพันธq ทางบวกกับการรับรูcพฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัว ใจความเปmนมนุษยqอยzางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01(r = .384, p<.01) ซึ่งการศึกษาหลักสูตรพยาบาลศาสตร บัณฑิต ปรับปรุง พ.ศ. 2560 วิทยาลัยพยาบาลบรมราช ชนนี สวรรคqประชารักษq นครสวรรคq ไดcเสริมสรcาง แนวคิดการบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqใน ชั้นปüที่ 1 ในรายวิชาพฤติกรรมมนุษยq เพื่อใหcนักศึกษา เขcาใจในความคิดและพฤติกรรมของมนุษยqจาก สถานการณqจริงโดยการจัดการเรียนรูcที่ทำใหcนักศึกษาไดc เรียนเกี่ยวกับชีวิตจริงของคนในชุมชนแลcวนำมา แลกเปลี่ยนเรียนรูcกันในกลุzมยzอย โดยครูผูcสอนไดcสะทcอน คิดใหcเห็นภาพของชีวิต ความคิดและพฤติกรรมสุขภาพ ของคนในชั้นปüที่ 2 ไดcพัฒนานักศึกษาดcานเจตคติตzอ วิชาชีพพยาบาล คุณลักษณะพยาบาล และการเคารพใน คุณคzา และศักดิ์ศรีของความเปmนมนุษยqในรายวิชามโน มติ ทฤษฎีและกระบวนการพยาบาล และวิชาการ พยาบาลพื้นฐาน ทั้งภาคทฤษฎีและปฏิบัติ รzวมกับการ จัดกิจกรรมเสริมหลักสูตรใหcกับนักศึกษาพยาบาล ชั้นปü ที่ 2 ในโครงการจิตตื่นรูcกับการพยาบาลกcาวแรกสูz วิชาชีพ10 โดยใชcกิจกรรมและกระบวนการจิตปúญญา นักศึกษาไดcวิเคราะหqตนเอง ทำใหcเขcาใจตนเองและผูcอื่น มากขึ้น เกิดมุมมองตzอสถานการณqในชีวิต และมีเจตคติ ที่ดีในวิชาชีพพยาบาล มีเปïาหมายการดำเนินชีวิตและ การเปmนนักศึกษาพยาบาลที่ดีเพื่อเปmนพยาบาลมืออาชีพ ในอนาคต นักศึกษาพยาบาลคนที่หนึ่งกลzาววzา “หนูเคย เห็นผูcปåวยคนหนึ่งรcองไหc เมื่อเขcาไปทำความสะอาดหลัง การขับถzายใหc จึงถามผูcปåวยวzาทำไมถึงรcองไหc ผูcปåวยบอก วzา “เขารูcสึกไมzอยากมีชีวิตอยูz ลุกเดินไปเขcาหcองน้ำเอง ไมzไดc ทำไหcถzายปúสสาวะเปóòอนผcาปูที่นอน ถcาลูกสาวยังมี ชีวิตอยูzก็จะมีอายุเทzา ๆ หนู ขอบใจนะที่มาชzวยดูแลปïา” หนูเลยบอกผูcปåวยวzาไมzเปmนไรคzะ หนูยินดีดูแล แมcคุณปïา จะไมzใชzญาติของหนูก็ตามคzะ” และนักศึกษาพยาบาลคน ที่สอง กลzาววzา “จากการไดcฝ¢กสัมผัสความรูcสึกและการ ผzอนคลายตนเอง จากโครงการจิตตื่นรูcกับการพยาบาล กcาวแรกสูzวิชาชีพ ทำใหcมีสติมากขึ้น รูcสึกวzาตนเองมี คุณคzา ตั้งใจวzาจะใหcการดูแลผูcปåวย เหมือนพzอแมzของ ตนเอง เปmนพยาบาลตcองยิ้มแยcมและพูดจาสุภาพกับ ผูcปåวย” ซึ่งนักศึกษาทั้งสองไดcที่ไดcเขcารzวมโครงการจิตตื่น รูcกับการพยาบาลกcาวแรกสูzวิชาชีพ เกิดความเขcาใจใน การใหcบริการดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqอยzางแทcจริง หลังผzานการฝ¢กภาคปฏิบัติวิชาการพยาบาลพื้นฐาน โดย นักศึกษาสามารถรับฟúงผูcปåวยอยzางตั้งใจในทุกครั้งที่เขcา ไปซักประวัติ กzอนนำขcอมูลมาวางแผนการพยาบาล และ นักศึกษาจะไมzตัดสินผูcปåวยเพียงภายนอก ผลการศึกษาดcานความมุzงมั่นในการเรียน พบวzา คะแนนเฉลี่ยสูงสุด 3 ลำดับแรก ไดcแกz 1. ถcาเปmนสิ่งที่ มุzงมั่นวzาจะทำจะพยายามทำจนสำเร็จ(คzาเฉลี่ย 4.33, S.D.=0.55) 2. วางเปïาหมายในการดูแลผูcปåวยใหcดีที่สุด ภายใตcขีดความสามารถที่ทำไดc (คzาเฉลี่ย 4.26, S.D.=0.54) 3. ตcองการปฏิบัติการพยาบาลใหcบรรลุตาม มาตรฐานที่ตนเองตั้งไวc (คzาเฉลี่ย 4.22, S.D.=0.56) ความมุzงมั่นในการเรียนพยาบาลโดยรวม อยูzในระดับดี คzาเฉลี่ยเทzากับ 3.79 (SD=0.67) และ ความมุzงมั่นในการ เรียนพยาบาล มีความสัมพันธqทางบวกกับการรับรูc พฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq อยzางมีนัยสำคัญทางสถิติ (r= .469, p<.01) จากการ ประเมินผลการฝ¢กภาคปฏิบัติในวิชาปฏิบัติทางการ

vปจัจัยท่ ีมีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการบริการสุขภาพด้วยหัวใจ ความเป็นมนุษย์ของนักศึกษาพยาบาล 129วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ พยาบาลในปüการศึกษา 256215 พยาบาลพี่เลี้ยงไดcใหc ความเห็น ตzอนักศึกษาพยาบาลชั้นปüที่ 3 เกี่ยวกับความ มุzงมั่นตั้งใจ ความสนใจในการขึ้นฝ¢กปฏิบัติงาน วzาสามารถ ดูแลผูcปåวยดcวยความเอาใจใสz และมีความรับผิดชอบตzอ หนcาที่ดี นอกจากนี้จากบันทึกการเรียนรูcของนักศึกษาใน การฝ¢กภาคปฏิบัติ มีนักศึกษา ก. ไดcสะทcอนถึงครอบครัว ของตนเองที่มีฐานะยากจน สูญเสียบิดาตั้งแตzเด็ก ทำใหc ตcองทำงานชzวยเหลือแบzงเบาภาระของมารดาและดูแล ผูcสูงอายุที่บcาน จึงเปmนแรงผลักดันใหcตนมีความตั้งใจศึกษา เลzาเรียนการพยาบาลใหcสำเร็จ เพื่อเปmนชzองทางในการ ชzวยเหลือมารดา อีกทั้งยังเกิดความรูcสึกเมตตาตzอผูcปåวยที่ เปmนเด็กเวลาถูกฉีดยาทำใหcนักศึกษาเลือกวิธีการพยาบาล ดูแลเด็กดcวยความนุzมนวลอzอนโยนมากขึ้น โดยนักศึกษา ก. ยังกลzาวอีกวzา “มีครั้งหนึ่งถึงเวลาใหcยากzอนอาหารเวลา 11.00 น. แตzแมzและเด็กนอนหลับ อาจารยqถามหนูวzา “ควรปลุกใหcเด็กทานยาหรือไมz” หนูตอบอาจารยqวzา “ยังไมz ควรปลุก เพราะเด็กกับแมzเพิ่งนอนหลับ รออีกสักครูzใหcนcอง ตื่นกzอน” หนูคิดถึงแมzตอนหนูปåวยแมzคงเหนื่อยแบบนี้ หนู ตั้งใจจะเรียนใหcจบและเปmนพยาบาลที่ดี” สอดคลcองกับ การศึกษา เรื่อง ความสัมพันธqระหวzางเจตคติตzอวิชาชีพ การพยาบาล ปúจจัยที่สzงผลตzอความตั้งใจกับความตั้งใจ ในการประกอบวิชาชีพการพยาบาลของนักศึกษา พยาบาล มหาวิทยาลัยอีสเทิรqนเอเชียของศุภามณ จันทรq สกุล16 พบวzา เจตคติตzอวิชาชีพการพยาบาล ความเชื่อ และการประเมินผลเกี่ยวกับการประกอบวิชาชีพ ความ เชื่อและแรงจูงใจ การรับรูcความสามารถของตนในการ ประกอบวิชาชีพ มีความสัมพันธqทางบวกกับความตั้งใจ ในการประกอบวิชาชีพการพยาบาลอยzางมีนัยสำคัญทาง สถิติ(r=0.295, p<.01) จากการศึกษาวิจัยในครั้งนี้ที่พบวzา คุณลักษณะ พยาบาล เจตคติตzอวิชาชีพและความมุzงมั่นในการเรียน การพยาบาลเปmนปúจจัยที่มีความสัมพันธqเชิงบวกกับ พฤติกรรมการบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq ของนักศึกษา ความมุzงมั่นในการเรียนพยาบาลของ นักศึกษาพยาบาลสzงผลตzอพฤติกรรมในการฝ¢ก ภาคปฏิบัติในรายวิชาชีพทางการพยาบาลโดยนักศึกษา แสดงออกใหcเห็นถึงพฤติกรรม เชzน มีความรับผิดชอบ มี วินัยในการฝ¢กปฏิบัติงาน ทำหนcาที่ที่ไดcรับมอบหมาย ดcวยความเขcาใจ ดูแลผูcปåวยดcวยความรัก ความเมตตา กรุณา มีความเอื้ออาทรและเขcาใจในความเปmนธรรมชาติ ของบุคคล ชzวยเหลือผูcปåวยตามบทบาทหนcาที่ของ นักศึกษาพยาบาล พฤติกรรมการดูแลดcวยหัวใจความ เปmนมนุษยqจึงเปmนลักษณะเฉพาะของวิชาชีพพยาบาลที่ ครอบคลุมทั้ง 4 มิติควรปลูกฝúงใหcเกิดขึ้นในนักศึกษา พยาบาลและพยาบาลวิชาชีพทุกคน เพราะเปmนบุคคลที่ อยูzใกลcชิดกับผูcปåวยมากที่สุดและตcองปฏิบัติหนcาที่ดูแล ผูcปåวยตลอด 24 ชั่วโมง สอดคลcองกับการศึกษาของเมน เนส, ซูโย และเฟอรqนันเดส พบวzา ผูcปåวยและพยาบาลมี ความเห็นพรcองกันวzาการบริการสุขภาพที่เปmนมิตรและ เห็นอกเห็นใจ รวมทั้งใหcเกียรติ เขcาใจในขนบธรรมเนียม และความเชื่อของผูcรับบริการ เปmนสิ่งสำคัญในการสอน และการฝ¢กอบรมบุคลากรทางการพยาบาล การดูแล ผูcปåวยดcวยหัวใจความเปmนมนุษยq ควรเนcนการพัฒนาดcาน การติดตzอสื่อสาร และการใหcคุณคzาความเปmนมนุษยqของ ผูcรับบริการ8 ดังนั้นสถาบันการศึกษาจึงควรมีการ เสริมสรcาง ความมุzงมั่นในการเรียนพยาบาล เจตคติตzอ วิชาชีพการพยาบาล คุณลักษณะพยาบาลและแนวคิด การบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqใหcกับ นักศึกษาหลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิต ที่จะเปmน พยาบาลวิชาชีพในอนาคต

v Factors Related to Humanized Care Behaviors in Nursing Students ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 130 ขlอเสนอแนะ 1. ขcอเสนอแนะในการนำผลวิจัยไปใชc หนzวยงานควรเพิ่มเติมการสzงเสริมเจตคติตzอ วิชาชีพการพยาบาล การพัฒนาความมุzงมั่นในการเรียน พยาบาลและคุณลักษณะพยาบาลโดยการจัดกิจกรรม การเรียนรูcสอดแทรกในรายวิชาเพื่อเสริมสรcางพฤติกรรม การบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqของ นักศึกษาพยาบาล 2. ขcอเสนอแนะในการวิจัยครั้งตzอไป ควรทำการศึกษาผลของการจัดกิจกรรมเสริม หลักสูตรตzอการพัฒนาความมุzงมั่นในการเรียนพยาบาล เจตคติตzอวิชาชีพพยาบาล และคุณลักษณะพยาบาลของ นักศึกษาพยาบาลในแตzละชั้นปü

vปจัจัยท่ ีมีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการบริการสุขภาพด้วยหัวใจ ความเป็นมนุษย์ของนักศึกษาพยาบาล 131วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ เอกสารอlางอิง 1. เพ็ญจันทรq แสนประสาน และ สายสมร เฉลยกิตติ. การตัดสินใจเชิงจริยธรรมในการปฏิบัติการพยาบาลที่เกี่ยวขcอง กับความเสี่ยงของพยาบาลไทยตามการรับรูcของผูcบริหารทางการพยาบาล. 2560;18(1):194-205. 2. กนกวรรณ ฉันธนะมงคล. จริยธรรมทางการพยาบาล.กรุงเทพฯ: สำนักพิมพqจุฬาลงกรณqมหาวิทยาลัย; 2562. 3. สถาบันพระบรมราชชนก.คูzมือการดำเนินการเพื่อใหcเกิดอัตลักษณqบัณฑิต สถาบันพระบรมราชชนก. พิมพqครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: ยุทธรินทรq; 2554. 4. วรัญญากรณq โนโจ และอัมพร ยานะ. การดูแลดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqตามการรับรูcของผูcสำเร็จการศึกษา วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี พะเยา ปüการศึกษา 2553. สถาบันพระบรมราชชนก สำนักงานปลัดกระทรวง กระทรวงสาธารณสุข; 2554. 5. อนัญญา คูอาริยะกุล และคณะ. เจตคติตzอวิชาชีพการพยาบาลของนักศึกษาพยาบาล วิทยาลัยพยาบาล บรมราชชนนีอุตรดิตถq.วารสารวิจัยทางสุขภาพ. 2555;6(1):18-26. 6. สุภาภรณq อุดมลักษณqและคณะ. การรับรูcพฤติกรรมบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqและการจัดการศึกษาที่ สzงเสริมพฤติกรรมบริการสุขภาพดcวยหัวใจความเปmนมนุษยqของผูcสำเร็จการศึกษา ปüการศึกษา 2557 วิทยาลัย พยาบาลบรมราชชนนี พะเยา. วารสารการพยาบาลการสาธารณสุขและการศึกษา. 2559;17(1):64-79. 7. ศศิธร รณะบุตรและสิริมา ภิญโญอนันตพงษq.การสรcางแบบวัดความมุzงมั่นในการเรียนของนักศึกษาระดับ ปริญญาตรีสาขาการศึกษาปฐมวัย.วารสารวิชาการศึกษาศาสตรq คณะศึกษาศาสตรq มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ. 2557;15(2):63-73. 8. Meneses-La-Riva ME, Suyo-Vega JA, Fernández-Bedoya H. Humanized Care From the Nurse-Patient Perspective in a Hospital Setting: A Systematic Review of Experiences Disclosed in Spanish and Portuguese Scientific Articles. Front Public Health. 2021;9:1-10. 9. กลุzมวิชาการ. หลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิตหลักสูตร ปรับปรุง พ.ศ. 2560. วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สวรรคqประชารักษqนครสวรรคqสถาบันพระบรมราชชนก สำนักงานปลัดกระทรวง กระทรวงสาธารณสุข; 2560. 10. ชุติพร จริตงาม ศุภวรรณ ปïอมจันทรqและชุลีพร ป¨ยสุทธิ์. รายงานผลการดำเนินโครงการจิตตื่นรูcกับการพยาบาลกcาวแรกสูz วิชาชีพ.กลุzมงานกิจการนักศึกษา วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สวรรคqประชารักษq นครสวรรคq; 2562. 11. บุญใจ ศรีสถิตนรากูร. ระเบียบวิธีวิจัยทางพยาบาลศาสตรq. พิมพqครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ: ยูแอนดqไอ อินเตอรq มีเดีย; 2553. 12. ปรียานุช ชัยกองเกียรติ.ความสัมพันธqระหวzางเจตคติตzอวิชาชีพการพยาบาล ความมุzงมั่นกับการพัฒนาตนเอง ของพยาบาลวิชาชีพ โรงพยาบาลยะลา. วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี ยะลา; 2556. 13. Best JW. Research in Education. 3rd ed. Englewood cliffs, New Jersey: Prentice. Hall Inc.; 1981. 14. สภาการพยาบาล. คุณลักษณะพยาบาลที่ผูcรับบริการคาดหวังและพึงพอใจ.[ออนไลนq]. 2562 [เขcาถึงเมื่อ 2562/6/15]. เขcาถึงไดcจาก: www.tnmc.or.th 15. กลุzมวิชาการ. รายงานการประเมินการจัดการเรียนการสอนภาคปฏิบัติและแหลzงฝ¢ก ปüการศึกษา 2562 วิทยาลัย พยาบาลบรมราชชนนี สวรรคqประชารักษq นครสวรรคqสถาบันพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสุข; 2563.

v Factors Related to Humanized Care Behaviors in Nursing Students ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 132 16. ศุภามณ จันทรqสกุล. ความสัมพันธqระหวzางเจตคติตzอวิชาชีพการพยาบาล ปúจจัยที่สzงผลตzอ ความตั้งใจ กับความ ตั้งใจในการประกอบวิชาชีพการพยาบาลของ นักศึกษาพยาบาล มหาวิทยาลัยอีสเทิรqนเอเชีย. วารสารคณะ พยาบาลศาสตรq มหาวิทยาลัยสยาม. 2561;19(37):119-34.

vแนวทางการลดพฤติกรรมความรุนแรงในการแก้ปัญหา ของบุคคลวัยทํางานจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 133 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ แนวทางการลดพฤติกรรมความรุนแรงในการแก้ปัญหา ของบุคคลวัยทํางานจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 Guidelines for Reducing Violent Behaviors in Problem Solving of Working-Age Individuals After the Pandemic of COVID-19 เกศกาญจน) ทันประภัสสร กศ.ด.* Keskan Tunprapussorn, Ed.D.* Corresponding Authors: Email: [email protected] Received: 18 May 2023, Revised: 26 Nov 2023, Accepted: 13 Dec 2023 *อาจารยNพยาบาล วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีพุทธชินราช คณะพยาบาลศาสตรN สถาบันพระบรมราชชนก *Nursing instructor, Boromarajonani College of Nursing Buddhachinaraj, Faculty of Nursing, Praboromarajchanok Institute. บทคัดย'อ สถานการณ(การแพร+ระบาดของโรคโควิด-19 ส+งผลกระทบที่สำคัญโดยตรงต+อบุคคลวัยทำงาน ที่เห็นชัดมาก คือดKานฐานะทางเศรษฐกิจและสังคม เกิดการว+างงานจำนวนมากทำใหKบุคคลวัยทำงานเกิดการเปลี่ยนแปลงทาง อารมณ(โดยเฉพาะอารมณ(ดKานลบ ไดKแก+ ความเครียด ความวิตกกังวล อารมณ(โกรธและความทุกข(ใจ และพบว+าบุคคล วัยทำงานที่ไม+สามารถจัดการกับปUญหาและอารมณ(ดKานลบที่เกิดขึ้นไดK ส+วนหนึ่งหาทางออกในการแกKไขปUญหาโดยใชK ความรุนแรงและการทำรKายตนเอง บทความนี้จึงมุ+งคKนหาแนวทางการลดพฤติกรรมความรุนแรงในการแกKปUญหาของ บุคคลวัยทำงาน โดยเนKนหลักการของความยืดหยุ+นทางจิตใจและการกำกับอารมณ( เพื่อจะเปYนประโยชน(สำหรับ พยาบาลชุมชนในการดูแลบุคคลวัยทำงานที่เสี่ยงต+อการเกิดพฤติกรรมความรุนแรงในการแกKไขปUญหา เปYนการป[องกัน ปUญหาสุขภาพจิตและลดอันตรายจากพฤติกรรมความรุนแรงต+อไป คำสำคัญ พฤติกรรมความรุนแรงในการแกKไขปUญหา บุคคลวัยทำงาน สถานการณ(การแพร+ระบาดโรคโควิด-19

Problem Solving of Working-Age Individuals Guidelines for Reducing Violent Behaviors in After the Pandemic of COVID-19 v ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 134 Abstract The pandemic of COVID-19 had significantly direct impacts on economic and social status of working-age individuals. One significant impact was unemployment which led to negative emotional changes in working age individuals. These are stress, anxiety, anger, and distress. Some working-age individuals were unable to cope with problem solving and negative emotions. They solved the problems through violence and self-harm. This article aims to explore guidelines for reducing violent behaviors in problem solving of working-age individuals after the pandemic of COVID19. The guidelines focused on the principles of emotional resilience and emotional regulation. It will be useful for community nurses in giving care for the working-age individuals who are at risk of violent behaviors, to prevent mental health issues and reduce violent behaviors. Keywords: violent behaviors in problem solving, working-age, the pandemic of COVID-19

vแนวทางการลดพฤติกรรมความรุนแรงในการแก้ปัญหา ของบุคคลวัยทํางานจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 135 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ บทนำ จากสถานการณ(การแพร+ระบาดของโรคโควิด19 รัฐบาลหลายประเทศทั่วโลกรวมทั้งประเทศไทยไดKมี มาตรการบังคับใชKเพื่อป[องกันและยับยั้งการแพร+ระบาด ของโรค คือการใหKประชาชนกักตัวอยู+บKาน ป~ดสถานที่ เสี่ยงต+อการแพร+เชื้อทั้งสถานที่ทำงาน สถานศึกษาทุก ระดับ “การอยู+บKานหยุดเชื้อเพื่อชาติ” แมKจะช+วยลดการ เสี่ยงต+อการติดเชื้อจากโรคระบาด แต+อีกดKานหนึ่งกลับ ส+งผลกระทบต+อชีวิตของผูKคนเกือบทุกดKานโดยเฉพาะ บุคคลวัยทำงานตKองว+างงานถึง 7.6 แสนคน ทำใหKบุคคล วัยทำงานส+วนมากไม+มีเงินใชKจ+ายยามฉุกเฉิน ไม+สามารถ ปรับตัวเพื่อประกอบอาชีพอื่นไดKในทันทีจากการระบาด ของโรคโควิด-19 ที่ยาวนาน บางอาชีพถึงกับตกงาน ไม+มี งานทำ นั่นคือผลกระทบที่เกิดขึ้นโดยตรงต+อบุคคลวัย ทำงาน และพบว+าในช+วงที่ผ+านมาบุคคลวัยทำงานมีความ ทุกข(ที่มากขึ้นและมีความสุขนKอยลง จากรายงานของ กรมสุขภาพจิตในปÉพ.ศ 2564 พบว+า มีผูKตอบแบบ ประเมิน Mental health check in จำนวน 45,000 คน ส+วนใหญ+เปYนบุคคลวัยทำงานที่มีรายไดKนKอย ตกงาน ธุรกิจประสบปUญหา โดยกลุ+มนี้มีความเสี่ยงเกิด ความเครียด โรคซึมเศรKาและการฆ+าตัวตายสูงกว+า ประชาชนทั่วไปถึง 3 เท+า1-3 ทั้งนี้ผลกระทบทาง เศรษฐกิจในช+วงที่มีการระบาดของโรคโควิด-19 เปYน หนึ่งในปUจจัยเสี่ยงหลักที่กระตุKนใหKบุคคลวัยทำงานใชK ความรุนแรงในการแกKไขปUญหาดKวยการทำรKายตนเอง ดัง ขKอมูลจากองค(การแรงงานระหว+างประเทศในปÉ พ.ศ.2563 พบว+า มีคนทำรKายตนเองจากการว+างงาน จำนวน 2,135 คนต+อปÉทั่วโลก จากขKอมูลที่กล+าวมาแสดง ใหKเห็นว+าบุคคลวัยทำงานมีการใชKความรุนแรงในการ แกKไขปUญหาดKวยการทำรKายตนเองเพิ่มมากขึ้น4-5 เช+นเดียวกับที่พบในสังคมไทยจากการพาดหัวข+าวการใชK ความรุนแรงในการแกKไขปUญหาของบุคคลวัยทำงาน ซึ่ง เกิดจากความกดดันจากการว+างงานในสถานการณ(การ แพร+ระบาดของโรคโควิด-19 จนตKองใชKความรุนแรงใน การแกKไขปUญหาดKวยการทำรKายตนเองจากหลายอาชีพ เช+น นักรKอง คKาขาย นักธุรกิจ เปYนตKน6 สอดคลKองกับ การศึกษาของกัมราน บาเกอรี ลังการานี7 เกี่ยวกับความ รุนแรงที่เกิดขึ้นในครอบครัวของบุคคลวัยทำงานใน ประเทศอิหร+าน ซึ่งส+วนใหญ+เปYนเพศหญิงอายุระหว+าง 31 -50 ปÉพบว+า ปฏิกิริยาต+อสถานการณ(การระบาดของ โรคโควิด-19 ทำใหKเกิดปUญหาสุขภาพจิตจากการถูก กระทำรุนแรงที่เกิดขึ้นมากที่สุดคือ ความรุนแรงทาง อารมณ(และความรุนแรงดKานร+างกายร+วมดKวย ทั้งนี้อาจ เปYนเพราะบุคคลวัยทำงานมีแนวโนKมการเจ็บปçวยจาก ภาวะสุขภาพจิตสูงกว+ากลุ+มวัยอื่น และมีอัตราการตาย จากการแกKปUญหาโดยมีพฤติกรรมรุนแรงดKวยการทำรKาย ตนเองที่เกิดจากการทำงานและความรับผิดชอบที่ตKอง แบกรับมากกว+าช+วงวัยอื่น8 และการที่บุคคลวัยทำงาน ตKองเผชิญกับปUญหาดKานเศรษฐกิจและสังคมจาก สถานการณ(การระบาดของโรคโควิด-19 ย+อมก+อใหKเกิด ผลกระทบอย+างรุนแรงและยาวนานจนเกิดปUญหา สุขภาพจิตตามมาที่เด+นชัดคือ มีการเปลี่ยนแปลงของ อารมณ(ดKานลบเกิดขึ้น สอดคลKองกับการศึกษาวิจัยเรื่อง ปUจจัยที่เกี่ยวขKองกับความโกรธและสุขภาพจิตของบุคคล วัยทำงานในช+วงการระบาดของไวรัสโควิด-19 กรณีศึกษาในสังคมอิสราเอล9 พบว+า บุคคลวัยทำงานมี การเปลี่ยนแปลงทางอารมณ(ในดKานลบคือ มีความวิตก กังวล มีความโกรธต+อนโยบายของรัฐบาล โกรธต+อผูKที่ กระทำใหKตนเองตKองตกงาน หยุดงาน ว+างงาน โดยบุคคล วัยทำงานที่ไม+สามารถเผชิญกับปUญหาดังกล+าวไดKจะ เลือกใชKวิธีการแกKปUญหาโดยใชKความรุนแรงดKวยการทำ รKายตนเอง และพบว+าหากบุคคลมีความยืดหยุ+นทาง

Problem Solving of Working-Age Individuals Guidelines for Reducing Violent Behaviors in After the Pandemic of COVID-19 v ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 136 จิตใจ (Resilience) จะสามารถลดระดับความวิตกกังวล ความโกรธ ความทุกข(ใจซึ่งเปYนอารมณ(ดKานลบที่เกิดขึ้น ไดKนอกจากนี้จากการศึกษาของอดิศร รักสกุล, อังคณา จิรโรจน(, เอกอุมา อิ้มคำ10 เกี่ยวกับการกำกับอารมณ(ต+อ พฤติกรรมความรุนแรง พบว+า เมื่อบุคคลสามารถฝíกฝน การกำกับอารมณ((Emotion regulation) ของตนเองไดK จะช+วยลดหรือป[องกันการเกิดพฤติกรรมความรุนแรงใน การแกKไขปUญหาไดKดียิ่งขึ้น ดKวยเหตุนี้การนำแนวทางการลดพฤติกรรม ความรุนแรงในการแกKปUญหาของบุคคลวัยทำงานจาก สถานการณ(การแพร+ระบาดของโรคโควิด-19 โดยใชK ความยืดหยุ+นทางจิตใจ (Resilience) และการกำกับ อารมณ((Emotion regulation) จึงเปYนประเด็นสำคัญที่ หน+วยงานและบุคลากรที่รับผิดชอบงานดKานสุขภาพจิต จำเปYนตKองร+วมกันผลักดันใหKมีการนำไปปฏิบัติอย+างเปYน รูปธรรม ดังนั้นบทความวิชาการนี้จึงมีวัตถุประสงค(เพื่อ หาแนวทางลดพฤติกรรมความรุนแรงในการแกKปUญหา ของบุคคลวัยทำงานจากสถานการณ(การแพร+ระบาดของ โรคโควิด-19 โดยเนKนหลักความยืดหยุ+นทางจิตใจและ การกำกับอารมณ(เพื่อป[องกันการเกิดปUญหาทางจิตและ พฤติกรรมความรุนแรงในการแกKไขปUญหาของบุคคลวัย ทำงาน ทั้งนี้เพื่อใหKพยาบาลชุมชนที่ดูแลบุคคลวัยทำงาน ที่มีความเสี่ยงต+อการเกิดอันตรายจากการใชKความรุนแรง ในการแกKไขปUญหา มีความเขKาใจในประเด็นดังกล+าวมาก ขึ้น จึงขอกล+าวถึงประเด็นสำคัญที่เกี่ยวขKองกับการใชK ความรุนแรงในการแกKไขปUญหาของบุคลลวัยทำงาน ดังนี้ ประเภทของความรุนแรง ประเภทของความรุนแรงตามที่องค(การอนามัย โลก (World Health Organization : WHO)11 ไดKแบ+ง ออกเปYน 3 ประเภท ดังนี้ 1. ความรุนแรงต+อตนเอง (Self-directed violence) เปYนความรุนแรงที่บุคคลกระทำต+อตนเอง แบ+งเปYน 2 ประเภท คือ (1) การทำรKายตนเอง ทำใหK ตัวเองไดKรับบาดเจ็บ พฤติกรรมการฆ+าตัวตาย ซึ่งมีระดับ ตั้งแต+การฆ+าตัวตาย การพยายามฆ+าตัวตาย และการฆ+า ตัวตายโดยสมบูรณ(และ (2) ทำรKายคนอื่นที่มุ+งทำรKาย ตนเองหรือทำใหKตนเองตกอยู+ในภาวะเสี่ยงอันตราย 2. ความรุนแรงระหว+างบุคคล (Interpersonal violence) เปYนความรุนแรงที่กระทำโดยบุคคลอื่น กลุ+ม บุคคลอื่น เช+น ความรุนแรงในครอบครัว ซึ่งเปYนความ รุนแรงระหว+างคู+สมรส ความรุนแรงจากพี่นKองใน ครอบครัว ความรุนแรงต+อเด็กหรือผูKสูงอายุและความ รุนแรงในชุมชนเปYนความรุนแรงที่เกิดขึ้นระหว+าง บุคคลภายนอกครอบครัวที่คุKนเคยกันหรือจากบุคคล ใกลKชิด หรือเกิดจากการกระทำของคนที่ไม+รูKจัก คน แปลกหนKา โดยไม+มีความสัมพันธ(หรือเกี่ยวขKองเปYนญาติ พี่นKองกัน เช+น การทำรKายกัน การข+มขืนกระทำชำเรา การลวนลามทางเพศ เปYนตKน 3. ความรุนแรงระหว+างกลุ+มบุคคล (Collective violence) เปYนการกระทำโดยกลุ+มบุคคลกลุ+มใหญ+ เปYน ความรุนแรงที่เกิดจากรัฐหรือประเทศ ซึ่งแอบแฝงอยู+ใน รูปแบบของการใชKกฎเกณฑ(ทางสังคม เช+น ความไม+เท+า เทียมกันทางเพศ แบ+งเปYน 3 ประเภท คือ (1) ความ รุนแรงทางสังคม (2) ความรุนแรงทางการเมือง และ (3) ความรุนแรงทางเศรษฐกิจ จากประเภทของความรุนแรงดังกล+าวเมื่อนำมา พิจารณาพฤติกรรมความรุนแรงในการแกKไขปUญหาของ บุคคลวัยทำงานจากสถานการณ(การแพร+ระบาดของโรค โควิด-19 สะทKอนใหKเห็นประเภทความรุนแรงต+อตนเอง และความรุนแรงที่เกิดขึ้นระหว+างบุคคลมากที่สุด ทั้งนี้ อาจเปYนเพราะเมื่อบุคคลวัยทำงานตKองเผชิญกับความ

vแนวทางการลดพฤติกรรมความรุนแรงในการแก้ปัญหา ของบุคคลวัยทํางานจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 137 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ กดดันจนหาทางออกไม+ไดKจะส+งผลใหKเกิดอารมณ(ดKานลบ และขาดสติ ซึ่งอารมณ(ดKานลบที่เกิดขึ้นเปYนปUจจัยก+อใหK เกิดพฤติกรรมความรุนแรงไดK จึงทำใหKบุคคลวัยทำงาน เลือกใชKความรุนแรงในการแกKไขปUญหาโดยขาดการ ตระหนักถึงผลกระทบที่จะตามมา เช+น ทำใหKตนเอง เสียชีวิต สมาชิกในครอบครัวถูกทำรKายทั้งดKานร+างกาย และจิตใจ เปYนตKน เนื่องจากมีงานวิจัยเกี่ยวกับพฤติกรรมความ รุนแรงในการแกKไขปUญหาของบุคคลในสถานที่ทำงานที่ อาจนำมาใชKเปYนกรอบในการรวบรวมขKอมูลเพื่อวางแผน ใหKการช+วยเหลือบุคคลวัยทำงานจากสถานการณ(การ แพร+ระบาดของโรคโควิด-19 ไดK เนื่องจากเปYนพฤติกรรม ความรุนแรงที่มีโอกาสเกิดไดKกับบุคคลทุกช+วงวัย โดยมี สาระสำคัญดังนี้ พฤติกรรมความรุนแรงในการแก8ป9ญหาของบุคคล จากการศึกษาวิจัย พบว+า พฤติกรรมความ รุนแรงในการแก'ป)ญหาของบุคคลแบ3งเป5น 2 ด'าน ดังนี้12-13 1. ความรุนแรงดKานร+างกาย (Physical violence) เปYนการกระทำจากการใชKกำลังทำรKาย ทำใหK เกิดบาดแผลทางร+างกาย โดยมีสาเหตุมาจากสภาพ เศรษฐกิจของครอบครัว เช+น ผูKชายทำรKายผูKหญิงจากการ ทำหนKาที่หัวหนKาครอบครัว ตKองรับผิดชอบค+าใชKจ+ายจน เกิดความเครียด ไม+สามารถแกKไขปUญหาในทาง สรKางสรรค(ไดK อาจหันไปดื่มสุราร+วมดKวยจนควบคุมสติ ไม+ไดKทำใหKมีการใชKกำลังทำรKายตนเองหรือผูKอื่นไดK ทั้งนี้ บุคคลที่มีพฤติกรรมความรุนแรงสามารถสังเกตไดKจาก การแสดงออกทางสีหนKา ไดKแก+ สีหนKาบึ่งตึง โกรธ ท+าทาง ไม+พอใจ แววตาไม+เปYนมิตร กัดกรามแน+น ดวงตาเป~ด กวKางและแข็งกรKาว ท+าทางเครียดไม+ผ+อนคลาย การ เคลื่อนไหวและการกระทำ ไดKแก+ กระวนกระวาย อยู+ไม+ นิ่ง เดินไปเดินมา ตัวเกร็ง กำมือแน+นกำมัด กระแทก หรือกระทำความรุนแรง หยุดการกระทำที่ทำอยู+อย+าง กระทันหันทันทีทันใด 2. ความรุนแรงดKานจิตใจ (Psychological violence) เปYนการกระทำจากการใชKคำพูดทำใหKรูKสึก กดดัน ไรKค+า อับอาย ดูหมิ่นศักดิ์ศรีคุณค+าความเปYน มนุษย( ก+อกวนกลั่นแกลKง (Bullying) ใหKบุคคลเกิดความ สิ้นหวัง หมดพลังและอับอาย การข+มขู+คุกคาม (Threat) ที่พบบ+อย ๆ เช+น การแสดงออกทางคำพูด ไดKแก+ โตKตอบ ดKวยน้ำเสียงหKวน ๆ พูดกKาวรKาว ด+าหยาบคาย วิจารณ( ตำหนิติเตียนสาปแช+ง พูดในแง+รKาย การเปลี่ยนแปลง ระดับความรูKสึกและอารมณ(อย+างทันทีทันใด การใชK คำพูดดุด+าอีกฝçายดKวยการใชKอำนาจที่เหนือกว+า ทำใหKอีก ฝçายตKองนิ่งเงียบ ทำใหKไม+เกิดการสื่อสารที่ชัดเจนจึงเปYน ตัวก+อใหKเกิดความรุนแรงทางจิตใจเกิดขึ้น นอกจากนี้ยังมี ความรุนแรงดKานเพศ ซึ่งถือเปYนความรุนแรงดKานจิตใจ เช+นกัน โดยความรุนแรงดKานเพศเปYนการล+วงละเมิดต+อ ร+างกาย หรืออาจรวมไปถึงการล+วงละเมิดในเรื่องของ เพศสภาพ ทั้งความเปYนเพศของหญิงหรือชาย จึงเกิดขึ้น ไดKในทุกเพศทุกวัย ทำใหKผูKถูกกระทำโดยเฉพาะหากเปYน เด็กหรือเยาวชนเมื่อเติบโตขึ้นอาจมีปUญหาทางดKาน สุขภาพจิตที่รุนแรงตามมาไดK สาเหตุของพฤติกรรมความรุนแรง จากการศึกษาสาเหตุของพฤติกรรมความ รุนแรงในวัยทำงาน10,13,14 พบว+า มีปUจจัยที่เกี่ยวขKอง 2 ปUจจัยหลักดังนี้ 1. ปUจจัยส+วนบุคคล ไดKแก+ 1) เพศ พบว+า พฤติกรรมความรุนแรงจะเกิดไดKทั้งเพศหญิงและเพศชาย แต+เพศหญิงจะไดKรับความรุนแรงมากกว+าเพศชาย ซึ่ง

Problem Solving of Working-Age Individuals Guidelines for Reducing Violent Behaviors in After the Pandemic of COVID-19 v ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 138 ความรุนแรงจะขึ้นอยู+กับชนิดและวิธีการที่ใชK 2) วุฒิ ภาวะส+วนบุคคล พบว+า ผูKที่มีวุฒิภาวะสูงจะมีพฤติกรรม ความรุนแรงนKอยกว+าผูKที่มีวุฒิภาวะต่ำเนื่องจากผูKมีวุฒิ ภาวะสูงมีมุมมองในการทำงานที่กวKางขึ้นจึงสามารถ ปรับตัวในการทำงานไดKดีกว+าผูKที่มีวุฒิภาวะต่ำ 3) บุคลิกภาพ พบว+า บุคลิกภาพ Type A มีโอกาสใชKความ รุนแรงมากกว+าบุคลิกภาพ Type B เนื่องจากบุคลิกภาพ Type A มีลักษณะชอบแข+งขัน ชอบใชKอำนาจควบคุม ผูKอื่น มักขัดใจ โกรธ ไม+พอใจเมื่อไม+ไดKในสิ่งที่ตKองการจึง มักจะทะเลาะกับคนอื่น 4) ประสบการณ(การทำงาน ผูKที่ มีประสบการณ(การทำงานมากมีโอกาสเกิดความรุนแรง นKอยกว+าเนื่องจากสามารถลดความตึงเครียดและควบคุม อารมณ(ตนเองไดKมากกว+าผูKที่มีประสบการณ(ในการ ทำงานนKอยกว+า 5) การฝíกอบรม บุคคลที่ไดKรับการอบรม เกี่ยวกับทักษะวิธีการทำงาน การเผชิญปUญหา ทักษะการ สื่อสารทำใหKเกิดการปรับตัวในการทำงานไดKดี จึง สามารถนำความรูKที่ไดKไปบริหารจัดการพฤติกรรมความ รุนแรงที่อาจเกิดขึ้นไดK 6) ชั่วโมงการทำงาน บุคคลวัย ทำงานที่มีชั่วโมงการทำงานที่มากเกินไป พักผ+อนนKอยจะ ทำใหKประสิทธิภาพในการคิด การตัดสินใจผิดพลาดทำใหK เสี่ยงต+อการเกิดพฤติกรรมความรุนแรงมากขึ้น 7) รายไดK บุคคลวัยทำงานที่มีปUญหารายไดKที่ลดลงหรืออยู+ในภาวะ ตกงานทำใหKเกิดความเครียดสะสมจนเสี่ยงต+อการเกิด พฤติกรรมความรุนแรงไดK และ 8) การเผชิญความรุนแรง ในอดีตบุคคลวัยทำงานที่เคยไดKรับความรุนแรงในวัยเด็ก ทำใหKมีแนวโนKมเกิดพฤติกรรมความรุนแรงจากการทำ รKายตนเองดKวยการพยายามฆ+าตัวตายหรือการทำรKาย บุคคลอื่น 2. ปUจจัยภายนอก ไดKแก+ 1) ลักษณะการทำงาน คือ งานที่ตKองทำคนเดียวในที่ไม+ปลอดภัยย+อมเกิด ความเครียดและเสี่ยงต+อการไดKรับความรุนแรง และ 2) สิ่งแวดลKอมในการทำงาน คือ เกิดความขัดแยKงระหว+าง เพื่อนร+วมงาน สัมพันธภาพไม+ดี สถานที่ทำงานไม+ ปลอดภัย เทคโนโลยี สังคม การเมือง เศรษฐกิจที่ย่ำแย+ ย+อมส+งผลใหKเกิดความตึงเครียดจนเสี่ยงต+อการเกิด พฤติกรรมความรุนแรงไดK จะเห็นไดKว+าสาเหตุของพฤติกรรมความรุนแรงที่ กล+าวมา โดยเฉพาะดKานรายไดKและปUจจัยเกี่ยวกับสภาพ สังคม การเมือง เศรษฐกิจสอดคลKองกับสาเหตุของ พฤติกรรมความรุนแรงที่เกิดจากสถานการณ(การแพร+ ระบาดของโรคโควิด-19 ของบุคคลวัยทำงาน จึงกล+าวไดK ว+าพฤติกรรมความรุนแรงที่เกิดจากสถานการณ(การแพร+ ระบาดของโรคโควิด-19 ขึ้นอยู+กับปUจจัยส+วนบุคคลและ ปUจจัยภายนอกร+วมดKวย ผลกระทบที่เกิดจากพฤติกรรมความรุนแรง ผลกระทบที่เกิดขึ้นจากพฤติกรรมความรุนแรงใน การแกKปUญหาของบุคคลวัยทำงานส+งผลใน 3 ดKานดังนี้15 1. ดKานตัวบุคคล คือ การถูกกระทำไม+ว+าจะเปYน ทางร+างกาย จิตใจ และพฤติกรรมหรือไดKรับความรุนแรง ถึงชีวิตไดK 2. ดKานครอบครัว คือ สัมพันธภาพระหว+าง สมาชิกในครอบครัวถูกทำลาย สามีภรรยา หรือพ+อแม+ไม+ สามารถทำหนKาที่ของตนไดKครอบครัวไม+สงบสุข ขาด ความรัก ขาดความอบอุ+น ขาดการดูแลเอาใจใส+ ขาด ความสามัคคีและความไวKวางใจซึ่งกันและกันเปYนเหตุใหK เกิดการแตกรKาว 3. ดKานสังคม คือ มีผลต+อทั้งความสันติสุขและ เศรษฐกิจของสังคม และเปYนปUญหาเรื้อรังถ+ายทอดถึงคน รุ+นหลังไดKอีก จึงสำคัญอย+างยิ่งที่สังคมตKองเขKาใจปUญหา อย+างชัดเจน ตระหนักถึงความรุนแรงและร+วมมือกันทุก ฝçาย เพื่อดูแลป[องกันไม+ใหKเกิดปUญหามากขึ้นในอนาคต

vแนวทางการลดพฤติกรรมความรุนแรงในการแก้ปัญหา ของบุคคลวัยทํางานจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 139 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ แนวทางการลดพฤติกรรมความรุนแรง จากการทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวขKอง พบว+า แนวทางการลดพฤติกรรมความรุนแรงในการแกKปUญหา ของบุคคลวัยทำงานที่พยาบาลชุมชนสามารถนำไป ประยุกต(ใชKเพื่อป[องกันการเกิดปUญหาสุขภาพจิตและลด อันตรายจากพฤติกรรมความรุนแรงในการแกKไขปUญหา ของบุคคลวัยทำงานจากสถานการณ(การแพร+ระบาดของ โรคโควิด-19 ประกอบดKวยหลักการของความยืดหยุ+น ทางจิตใจ (Resilience) และการกำกับอารมณ( (Emotion regulation) ในประเด็นสำคัญ ๆ ตามลำดับ ดังนี้ 1. ความยึดหยุOนทางจิตใจ (Resilience) ใน บทความนี้หมายถึง กลยุทธ(การรับมือที่มีประสิทธิภาพ สามารถเอาชนะปUญหาอุปสรรคที่ช+วยลดอารมณ(ดKานลบ ที่เกิดขึ้นไดK ไม+ก+อใหKเกิดพฤติกรรมความรุนแรงดKวย ความเขKมแข็งทางจิตใจและความยืดหยุ+นทางอารมณ( ทำ ใหKสามารถปรับตัวและฟ°¢นตัวกลับสู+ภาวะปกติทางจิตใจ กลับมาดำเนินชีวิตไดKอย+างปกติและประสบความสำเร็จ ในการดำเนินชีวิตไดKโดยกลยุทธ(การรับมือที่มี ประสิทธิภาพ ไดKแก+ การตระหนักรูKในตนเอง ความมั่นใจ ในตนเอง ความเปYนผูKนำในตนเอง และอารมณ(เชิงบวก ดKวยเหตุนี้การที่บุคคลวัยทำงานตKองเผชิญกับความ กดดันจากการว+างงานหรือตกงานในสถานการณ(การ แพร+ระบาดของโรคโควิด-19 ทำใหKเกิดอารมณ(ดKานลบ เพิ่มขึ้น หากไดKรับการฝíกความยืดหยุ+นทางจิตใจก็จะ สามารถขจัดอารมณ(ดKานลบที่เกิดขึ้นไดK ส+งผลไม+ใหKเกิด พฤติกรรมความรุนแรงในการแกKไขปUญหาตามมา เกิด การแกKไขปUญหาอย+างสรKางสรรค(และประสบความสำเร็จ ในการดำเนินชีวิตไดKอย+างเหมาะสมต+อไป จากนิยามของความยืดหยุ+นทางจิตใจและการ ทบทวนงานวิจัยที่เกี่ยวขKอง สรุปองค(ประกอบของความ ยืดหยุ+นทางจิตใจตามกลยุทธ(การรับมือที่มีประสิทธิภาพ ที่สอดคลKองกับองค(ประกอบหลักของความยืดหยุ+นทาง จิตใจ “ฉันเปYน (I am), ฉันมี (I have), ฉันทำไดK(I can)”16 ดังนี้ องค(ประกอบของความยึดหยุ+นทางจิตใจ ตาม กลยุทธ(การรับมือที่มีประสิทธิภาพที่สำคัญ 4 ประเด็น16-19 ดังนี้ 1. การตระหนักรูKในตนเอง (Self-awareness) คือ การรับรูKและเขKาใจเกี่ยวกับความคิด อารมณ(และ พฤติกรรมของตนเอง สามารถอธิบายไดKว+าเพราะอะไรจึง คิด แสดงอารมณ(และแสดงพฤติกรรมเช+นนั้นออกไป สะทKอนใหKเห็นว+าการที่บุคคลจะเกิดการตระหนักรูKใน ตนเองไดKตKองเริ่มตKนจากการมีสติและสมาธิในการตามรูK ตามดูความคิด อารมณ(และพฤติกรรมของตนเอง เมื่อ รับรูKแลKวเกิดการแยกแยะไดKว+าความคิด อารมณ(และ พฤติกรรมที่เกิดขึ้นเปYนประโยชน(หรือเปYนโทษ และ สามารถตัดสินใจเลือกไดKว+าควรคงไวKซึ่งความคิด อารมณ( และพฤติกรรมที่เปYนประโยชน(มากกว+าที่เปYนโทษต+อ ตนเองหรือผูKอื่น ดKวยเหตุนี้การตระหนักรูKในตนเองอาจ สอดคลKองกับองค(ประกอบ “ฉันเปYน (I am)” 2. ความมั่นใจในตนเอง (Self-confidence) คือ ความกลKาหาญของบุคคลในการคิด การพูด การลงมือ กระทำในสิ่งที่ถูกตKองดีงาม และหากพบขKอผิดพลาดที่ เกิดขึ้นจากการคิด การพูด การลงมือกระทำก็กลKาที่จะ ยอมรับและพรKอมนำขKอผิดพลาดนั้นมาปรับปรุงพัฒนา ใหKดีขึ้น ทั้งนี้บุคคลที่มีความมั่นใจในตนเองจะตKองมี ความรูKความสามารถ (Self-efficacy) และการเห็น คุณค+าในตนเอง (Self-esteem) เปYนพื้นฐานที่จะนำไปสู+ ความกลKาที่จะยอมรับและไม+หลีกหนีต+อปUญหาที่กำลัง

Problem Solving of Working-Age Individuals Guidelines for Reducing Violent Behaviors in After the Pandemic of COVID-19 v ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 140 เผชิญอยู+อย+างหลีกเลี่ยงไม+ไดK ซึ่งเปYนสิ่งที่สำคัญของการ สรKางความเชื่อมั่นในตนเอง ดังนั้นความมั่นใจในตนเอง อาจเทียบไดKกับองค(ประกอบ“ฉันมี (I have)” 3. ความเปYนผูKนำในตนเอง (Self-leadership) คือ แรงจูงใจภายในของบุคคลในการปรับปรุงพัฒนา ตนเองดKวยการกำกับตนเอง (Self-regulation) อันเปYน ผลมาจากการควบคุมตนเอง (Self-control) ในการ ยับยั้งความคิด อารมณ(และพฤติกรรมใหKเปYนไปตาม บรรทัดฐานของสังคม และเปYนไปตามเป[าหมายของ ตนเอง (Self-goal setting) ทั้งนี้ตKองไดKรับการเสริมแรง ตนเอง (Self-reinforcement) ทั้งดKานบวกดKวยการใหK รางวัลตนเอง (Self-rewards) และดKานลบดKวยการ ลงโทษตนเอง (Self-punishment) ซึ่งมักจะเลือก เสริมแรงดKานบวกมากว+าดKานลบ สำหรับความเปYนผูKนำ ในตนเอง อาจสอดคลKองกับองค(ประกอบ “ฉันทำไดK(I can)” 4. อารมณ(เชิงบวก (Positive emotion) คือ ความยืดหยุ+นทางอารมณ(ที่เกิดจากความเปYนอยู+ที่ดีของ บุคคล จึงสามารถใหKอภัยเกี่ยวกับเหตุการณ(ในอดีตที่ ผ+านมา และมีการมองโลกในแง+ดีเพื่อพัฒนาความ ยืดหยุ+นทางอารมณ(ของบุคคลวัยทำงาน จำเปYนตKองสรKาง ทักษะทางอารมณ( เช+น ทักษะการคิดเชิงบวก (Positive thinking skills) ก า ร ก ำ ก ั บ อ า ร ม ณ( (Emotion regulation) และทักษะการเจริญสติ(Mindfulness skills) เพื่อใหKรับมือกับสถานการณ(ต+าง ๆ ที่ตKองเผชิญใน ชีวิต เมื่อมีความยืดหยุ+นทางอารมณ(ที่ดีแลKวจะทำใหK บุคคลวัยทำงานรับมือกับความเครียดไดKดีขึ้น จัดการกับ อารมณ(และฟ°¢นตัวจากความผิดหวังไดKอย+างรวดเร็ว เปYน ผลใหKมีความสุขและบรรลุเป[าหมายไดKอย+างมี ประสิทธิภาพมากขึ้น ดังนั้นอารมณ(เชิงบวกอาจตรงกับ องค(ประกอบ“ฉันทำไดK(I can)” นอกจากนี้ยังมีองค(ประกอบของความยืดหยุ+น ทางอารมณ(ในมุมมองที่สอดคลKองกับกรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข คือ “พลังสงบสยบความความ รุนแรง”และ“พลังอึด ฮืด สูK”17ดังนี้ 1. สงบอารมณ(คือ การรับรูKต+อปฏิกิริยาทาง อารมณ(ที่เกิดจากความกดดันภายใตKสถานการณ(การแพร+ ระบาดของโรคโควิด-19 เช+น ความเครียด วิตกกังวล โกรธ ทุกข(ใจซึ่งเปYนอารมณ(ดKานลบ เมื่อรับรูKแลKวใหK พิจารณาว+าเกิดโทษอย+างไร จากนั้นเลือกวิธีจัดการกับ อารมณ(ดังกล+าว เช+น ออกกำลังกาย พูดคุยระบายใหKคน ที่ไวKวางใจฟUง ขอรับคำปรึกษาจากสายด+วน 1323 เพื่อใหK อารมณ(ดKานลบลดลงและสงบลงไดK การสงบอารมณ(จึง เทียบไดKกับ “พลังอึด” 2. สยบปUญหา คือ การมุ+งแกKไขปUญหาอย+างมีสติ และสรKางสรรค( ดKวยความเชื่อมั่นและใหKกำลังใจตนเอง ว+าจะผ+านพKนสถานการณ(ปUญหานั้นไปไดK โดยเริ่มจาก การวิเคราะห(สาเหตุของปUญหา หาทางเลือกในการแกKไข ปUญหาหลากหลายวิธี และตัดสินใจเลือกแนวทางที่ เหมาะสมมากที่สุด ณ ขณะนั้น การสยบปUญหาจึงเทียบ ไดKกลับ“พลังฮึด” 3. สยบความรุนแรง คือ ความสามารถในการ คิดสรKางสรรค(ดKวยมุมมองเชิงบวกคิดว+า“ปUญหามีไวKแกK ปUญหาไม+อยู+กับเราตลอดไป ปUญหาทำใหKเราแข็งแกร+ง ทุกปUญหาย+อมมีทางออกเสมอ……” วิเคราะห(ไดKว+า “หากใชKพฤติกรรมความรุนแรงในการแกKไขปUญหาจะทำ ใหKเกิดผลเสียต+อตนเอง ครอบครัว ชุมชน อย+างไรบKาง” และสามารถขอความช+วยเหลือจากแหล+งสนับสนุนทาง สังคม เช+น ครอบครัว หน+วยงานของระบบบริการ สุขภาพ และหน+วยงานภาครัฐหรือเอกชนที่เกี่ยวขKองไดK เพื่อไม+ใหKเกิดพฤติกรรมความรุนแรงในการแกKไขปUญหาที่ เกิดขึ้น การสยบความรุนแรงจึงเทียบไดKกับ“พลังสูK”

vแนวทางการลดพฤติกรรมความรุนแรงในการแก้ปัญหา ของบุคคลวัยทํางานจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 141 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ตัวอย+างของบุคคลวัยทำงานที่ใชKความยืดหยุ+น ทางจิตใจในการแกKไขปUญหาอย+างสรKางสรรค(โดยไม+ใชK พฤติกรรมความรุนแรงในการแกKไขปUญหาจาก สถานการณ(การแพร+ระบาดของโรคโควิด-19 ดังนี้17 ตัวอยOางที่ 1 จากวิศกรอากาศยานกลายมา เป^นชOางล`างแอร)ตามบ`าน จากสถานการณ(การแพร+ ระบาดของโรคโควิด-19 ทำใหKสายการบินตKองหยุดบิน ทำใหKช+างประจำสายการบิน (วิศวกรอากาศยาน) ตKอง หยุดงานไปดKวย เขาจึงไม+รอชKาคิดว+าระหว+างถูกพักงาน จะตKองหารายไดKอย+างไรดี เขาจึงปรึกษาเพื่อนที่พักงาน ดKวยกันว+าควรทำงานอะไรดีช+วงพักงาน แลKวก็นึกไดKว+า เขามีความรูKและสามารถลKางแอร(ไดKจึงชวนเพื่อนไปทำ ดKวยกันโดยออกลKางแอร(ตามบKาน เมื่อเรื่องราวของเขา ถูกเผยแพร+ออกไปก็มีคนช+วยสนับสนุนใหKลKางแอร(ทำใหK เขามีรายไดKเพิ่มมากขึ้น อย+างนKอยเดือนละเกือบสี่หมื่น บาททั้งที่เดิมเขาเคยมีรายไดKเดือนละแสนบาทขึ้นไป เขา จึงคิดว+าการทำแบบนี้อย+างนKอยก็ทำใหKมีรายไดKเขKา ครอบครัวดีกว+าไม+ทำอะไรเลย ตัวอยOางที่ 2 จากพOอค`าขายผลไม`กลายเป^น ชOางตัดผมเคลื่อนที่ ช+างตัดผมตามบKานเล+าว+าเดิมทำ อาชีพขายผลไมKที่ตลาดคนเดิน เมื่อสถานการณ(การแพร+ ระบาดของโรคโควิด-19 ทำใหKตลาดคนเดินป~ดโดยไม+มี กำหนด ทำใหKขาดรายไดK จึงคิดหารายไดKทดแทน เมื่อ ทบทวนดูพบว+า เขาเคยเรียนตัดผมมาก+อนแต+ไม+ไดK นำมาใชKประกอบอาชีพ ดังนั้นเขาจึงคิดทำอาชีพตัดผม ตามบKาน แบบเคลื่อนที่ไปหาลูกคKา หรือนัดหมายคนใน ชุมชนหลาย ๆ คนแลKวเดินทางไปตัดผมใหKถึงที่ทำใหKมี รายไดKประมาณ 400 บาทต+อวัน เขารูKสึกดีใจมากที่มี รายไดK และโชคดีที่เขาไม+ทKอในการออกไปตัดผมตาม บKานหรือในชุมชน ทำใหKเขามีรายไดK ตัวอยOางที่ 3 จากนักแสดงผันตัวมาเป^นแมOค`า ขายของ เมื่อสถานการณ(การแพร+ระบาดของโรคโควิด19 ทำใหKถ+ายละครไม+ไดK ทำใหKงานแสดงตลกลดลง ทำใหK การทัวร(คอนเสิร(ตลดลงหรือแทบไม+มี จากนางเอกละคร จึงกลายมาเปYนแม+คKาคั้นน้ำเสาวรสขายตามตลาด จาก พิธีกร นักแสดงตลกสู+การเปYนแม+คKาขายทุกอย+างที่ขายไดK ขายผลไมKที่ปU•มน้ำมัน ขายขนม ขายหมูฝอย อะไรที่ขาย แลKวไดKเงินทำหมด เพราะเปYนอาชีพที่ชอบตอนสมัย. เด็ก ๆ คือ การขายของโดยไม+แคร(ว+าใครจะดูถูกว+า ตก อับตกงานก็ช+างอะไรที่ขายไดKทำทั้งนั้นไม+อาย นักรKอง ลูกทุ+งไม+ไดKทัวร(คอนเสิร(ตหันมาทำลาบขาย แรก ๆ กลัว ขายไม+ไดKต+อมาก็มีคนมาซื้อและขายไดK ทำไปก็เพื่อเลี้ยง ลูกนKองในวงดนตรีที่ไม+มีรายไดK จากตัวอย+างสามารถวิเคราะห(การใชKความ ยืดหยุ+นทางจิตใจ (Resilience) ในการแกKไขปUญหาอย+าง สรKางสรรค(จากสถานการณ(การแพร+ระบาดของโรคโควิด19 ของบุคคลวัยทำงานที่แสดงถึง “พลังสงบสยบความ ความรุนแรง : พลังอึด ฮึด; สี่ปรับสามเติม” ดังนี้

Problem Solving of Working-Age Individuals Guidelines for Reducing Violent Behaviors in After the Pandemic of COVID-19 v ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี2 ประจําเดือน กรกฎาคม - ธันวาคม 2566 142 แนวทางการเสริมสร`างให`บุคคลมีความ ยืดหยุOนทางจิตใจ สำหรับการเสริมสรKางความยืดหยุ+นทางจิตใจ โดยมุ+งส+งเสริมใหKบุคคลวัยทำงานไดKรับการพัฒนาใหKมี องค(ประกอบของความยืดหยุ+นทางจิตใจครบทั้ง 7 ประเด็นที่สำคัญมีแนวทางปฏิบัติ ดังนี้ สงบอารมณ4(พลังอึด) สยบป=ญหา (พลังฮึด) ความทนทานตFอแรงกดดันทางอารมณ4 การมีกำลังใจในการแกMไขป=ญหา/ดำเนินชีวิต ปรับอารมณ4: ไม&จมอยู&กับป/ญหาและอารมณ8ด:านลบจากการ ถูกพักงาน หยุดงาน ไม&มีงานทำ เติมศรัทธา: เราสามารถทำเพื่อหารายได:เลี้ยงครอบครัว เราสามารถนำความรู:เดิมมาประกอบอาชีพได: เรามีช&องทางทำอาชีพอื่นทดแทนได: ปรับความคิด: เคยมีความสามารถอะไรก็นำมาเปMนอาชีพใหม& เคยเรียนตัดผมมาต:องนำมาเปMนอาชีพ อะไรที่ขายได:ทำทั้งนั้นไม&อาย เติมมิตร: ปรึกษากับเพื่อน ปรึกษาคนในชุมชน ปรึกษาสมาชิกในครอบครัว ปรับการกระทำ: จากวิศวกรยานยนกลายเปMนช&างล:างแอร8 จากขายผลไม:กลายเปMนช&างตัดผม จากนักแสดง พิธีกร นักร:องกลายเปMนแม&ค:า เติมใจใหMกวMาง: ไม&ได:ทำอาชีพที่เคยทำก็ทำอาชีพใหม&แทนได: ตัดผมตามบ:านทำให:ได:ลูกค:าดีกว&าตั้งรับอยู&ที่ร:าน ไม&ได:แสดงละคร ไม&ได:เปMนพิธีกรก็ขายของได: ไม&ได:เปMนนักร:องก็ขายของได: ปรับเปXาหมาย: รายได:ลดลงดีกว&าไม&มีรายได: ไปบริการลูกค:าถึงบ:าน ในชุมชนจะดีกว&า ทำเพื่อเลี้ยงลูกน:องในวงดนตรีอยู&รอด องค4ประกอบของความยืดหยุFนทางจิตใจ แนวทางการการเสริมสรMางใหMเกิดความยืดหยุFนทางจิตใจ 1. การตระหนักรู:ในตนเอง (Self-awareness) “ฉันเปMน (I am)” 1. ฝiกสติ เช&น วิธีการฝiกดูลมหายใจเข:า-ออก สวดมนต8 เดินจงกรม ทำ สมาธิ ฝiกโยคะ รำมวยจีน ฯลฯ 2. ฝiกรับรู:อารมณ8ตนเองที่มีต&อเหตุการณ8 เช&น รู:สึกดีใจ เสียใจ สบายใจ ทุกข8ใจ หากเปMนอารมณ8ด:านลบให:ฝiกสติด:วยการหายใจเข:า-ออกลึกๆยาวๆ จนกระทั่งอารมณ8ด:านลบลดลง หรือหายไป 3. จัดสรรเวลาเพื่อสำรวจความคิด อารมณ8และพฤติกรรม หากเปMนด:าน บวกให:คงไว: หากเปMนด:านลบให:ปรับเปลี่ยนให:เปMนด:านบวกด:วยการฝiกสติ 2. ความมั่นใจในตนเอง (Self-confidence) “ฉันมี (I have)” 4. สำรวจความสามารถของตนเองหากมีความสามารถพิเศษใดให:นำมาใช: ประโยชน8 หากไม&มีให:พยายามแสวงหาความรู:เพิ่มเติม หรือฝiกฝนเพิ่มเติม เพื่อเพิ่มศักยภาพของตน 5. วิเคราะห8ข:อดีและข:อด:อยของตนเอง หากข:อดีให:ชื่นชมตนเอง (Positive self-talk) หากข:อด:อยให:บอกตัวเองว&า “เปMนสิ่งที่พัฒนาให:ดีขึ้น ได:” 3. ความเปMนผู:นำในตนเอง (Self-leadership) “ฉันทำได:(I can)” 6. ฝiกตั้งเปาหมายในการดำเนินชีวิตที่สอดคล:องกับความสามารถของ ตนเองเปMนเปาหมายที่สามารถทำให:สำเร็จได:จริง 7. ฝiกควบคุมความคิด อารมณ8และพฤติกรรมด:านลบด:วยการฝiกสมาธิจาก การเคลื่อนไหวร&างกาย 16 จังหวะ (สมาธิการเคลื่อนไหวของหลวงพ&อ เทียน) 8. ฝiกชื่นชมตนเอง ให:รางวัลเมื่อทำสิ่งต&างๆได:สำเร็จ หากไม&สำเร็จให:ทำ

vแนวทางการลดพฤติกรรมความรุนแรงในการแก้ปัญหา ของบุคคลวัยทํางานจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 143 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ จากองค(ประกอบของความยืดหยุ+นทางจิตใจใน ประเด็นอารมณ(เชิงบวก (positive emotion) ไดK กล+าวถึงตKองสรKางทักษะทางอารมณ(คือ การกำกับ อารมณ((emotion regulation) ดังนั้นจึงขอเพิ่มเติม หลักการของการกำกับอารมณ((emotion regulation) ที่พยาบาลชุมชนสามารถนำไปประยุกใชKในการดูแล บุคคลวัยทำงานที่มีความเสี่ยงต+อการเกิดพฤติกรรม ก ความรุนแรงในการแกKไขปUญหาจากสถานการณ(การแพร+ ระบาดของโรคโควิด-19 ดังนี้ 2. การกำกับอารมณ)(Emotion regulation) จากรูปแบบการกำกับอารมณ(ของแมคเรและ กรอส18สามารถนำมาอธิบายการปรับเปลี่ยนอารมณ( ดKานลบของบุคคลวัยทำงานจากสถานการณ(การแพร+ ระบาดของโรคโควิด-19 ใหKเปYนอารมณ(เชิงบวก (Positive emotion) เนื่องจากรูปแบบของการกำกับ องค4ประกอบของความยืดหยุFนทางจิตใจ แนวทางการการเสริมสรMางใหMเกิดความยืดหยุFนทางจิตใจ 3. ความเปMนผู:นำในตนเอง (Self-leadership) “ฉันทำได:(I can)” 6. ฝiกตั้งเปาหมายในการดำเนินชีวิตที่สอดคล:องกับความสามารถของตนเอง เปMนเปาหมายที่สามารถทำให:สำเร็จได:จริง 7. ฝiกควบคุมความคิด อารมณ8และพฤติกรรมด:านลบด:วยการฝiกสมาธิจาก การเคลื่อนไหวร&างกาย 16 จังหวะ (สมาธิการเคลื่อนไหวของหลวงพ&อเทียน) 8. ฝiกชื่นชมตนเอง ให:รางวัลเมื่อทำสิ่งต&างๆได:สำเร็จ หากไม&สำเร็จให:ทำโทษ อย&างสร:างสรรค8 เช&น งดการรับประทานขนมหวาน(ไม&ให:สิ่งที่ชอบแต&ส&งผลดี ต&อสุขภาพ) 9. กำกับตนเองด:วยการถามตนเองอยู&เสมอว&า “วันนี้เราทำสิ่งที่ดี/มี ประโยชน8อะไรบ:าง” 4. อารมณ8เชิงบวก (Positive emotion) “ฉันทำได:(I can)” 10. ฝiกทักษะการคิดเชิงบวก (Positive thinking skills) การกำกับอารมณ8 ตนเอง (Emotion regulation) และทักษะการเจริญสติ(Mindfulness skills) 5. สงบอารมณ8“พลังอึด” 11. ฝiกสังเกตปฏิกิริยาทางอารมณ8ด:านลบที่เกิดขึ้นต&อเหตุการณ8ที่ต:องเผชิญ 12. จัดการอารมณ8ด:านลบด:วยการออกกำลังกาย พูดคุยระบายให:คนที่ ไว:วางใจฟ/ง ขอรับคำปรึกษาจากสายด&วน 1323 6. สยบป/ญหา “พลังฮึด” 13. แก:ไขป/ญหาอย&างสร:างสรรค8 คือ ไม&ทำให:เกิดอันตรายต&อตนเองและ ผู:อื่น 14. เลือกวิธีแก:ไขป/ญหาที่เหมาะสมและดีที่สุดภายใต:ข:อมูลที่เพียงพอ และ มีหลากหลายวิธี 7. สยบความรุนแรง “พลังสู:” 15. บอกตนเองด:วยข:อความเชิงบวกและสร:างสรรค8ว&า “ป/ญหามีไว:แก: ป/ญหาไม&อยู&กับเราตลอดไป ป/ญหาทำให:เราแข็งแกร&ง ทุกป/ญหาย&อมมี ทางออกเสมอ……” 16. ขอความช&วยเหลือจากบุคคลในครอบครัว หน&วยงานของระบบบริการ สุขภาพ และหน&วยงานภาครัฐหรือเอกชนที่เกี่ยวข:อง